Interdisciplinaire Mastertrack Universiteit Utrecht

Informatiebrochure

Interdisciplinaire Mastertrack Universiteit Utrecht

Forensische Ontwikkelingspsychologie en Orthopedagogiek Preventie, diagnostiek en behandeling van jeugdigen met ernstig probleemgedrag in een gedwongen kader.

Coördinator C.M.A. van Laarhoven-Aarts Juli 2010 Brochure Interdisciplinaire Mastertrack Forensische Ontwikkelingspsychologie en Orthopedagogiek Universiteit Utrecht

1

Inhoudsopgave

Voorwoord

p. 3

1. Verantwoording 1.1. Relevantie van een Mastertrack binnen het forensisch werkveld

p. 4

1.2. Relevantie van een interdisciplinaire Mastertrack

p. 4

1.3. Betrokken hoogleraren en docenten

p. 5

2. Het onderwijsprogramma 2.1. Algemene informatie

p. 6

2.2. Inhoud van het onderwijsprogramma

p. 8

3. Stage en thesis 3.1. Stage

p. 12

3.2. Thesis

p. 15

4. Interdisciplinair karakter van de Mastertrack aan de Universiteit Utrecht 4.1. Het Ambulatorium van de Faculteit Sociale Wetenschappen, sectie Forensische Jeugdzorg 4.2. Achtergrond en studieopdracht van de kerndocenten

p. 18 p. 19

Brochure Interdisciplinaire Mastertrack Forensische Ontwikkelingspsychologie en Orthopedagogiek Universiteit Utrecht

2

Voorwoord Met ingang van het studiejaar 2010-2011 biedt de Universiteit Utrecht een nieuwe interdisciplinaire Mastertrack Forensische Ontwikkelingpsychologie en Orthopedagogiek aan. Het is een Mastertrack die kan worden gevolgd door studenten die gekozen hebben voor het Masterprogramma Kinder- & Jeugdpsychologie of Orthopedagogiek. Het cursorisch gedeelte van het programma is specifiek afgestemd op vraagstukken uit het forensisch veld. Stage en thesis sluiten hier zo veel mogelijk bij aan. De theorie die aangeboden wordt richt zich enerzijds op analyse en achtergronden van ernstig, externaliserend probleemgedrag, dat in veel gevallen ook gepaard gaat met ernstige internaliserende problemen. Anderzijds wordt aandacht besteed aan (vroegtijdige) interventies en behandeling van probleemgedrag. Binnen de Mastertrack zullen de masterstudenten onderwezen worden door hoogleraren en (gast)docenten van ontwikkelingspsychologie en orthopedagogiek die elk hun eigen specialisatie hebben op het terrein van complex, externaliserend probleemgedrag.

Het interdisciplinaire Masterprogramma Forensische Ontwikkelingspsychologie en Orthopedagogiek heeft een klinisch karakter en gaat in op diagnostiek en behandeling/coaching van jeugdigen met ernstige externaliserende problematiek. Om de inbedding van de praktijk in wetenschap te verzekeren wordt door de studenten gelijktijdig cursorisch onderwijs gevolgd, stage gelopen en een thesis geschreven.

In

de

specifieke

cursussen

worden

studenten

geschoold

in

ontwikkelings-

psychopathologie, diagnostiek en behandeling. Het is de bedoeling dat de studenten in hun stage een goede vertaalslag kunnen maken van de theorie naar de praktijk.

In deze brochure wordt aandacht besteed aan de verantwoording van de keuze voor de Interdisciplinaire Mastertrack. Daarnaast wordt uitleg gegeven over het onderwijsprogramma en de inbedding daarvan in de wetenschappelijke en klinische expertise die bij beide disciplines Kinder- & Jeugdpsychologie en Orthopedagogiek beschikbaar is. Wij vertrouwen erop met dit nieuwe programma in te kunnen spelen op de toenemende behoefte aan afstemming tussen opleiding, onderzoek en klinische praktijk in het forensisch veld.

Utrecht, juli 2010 Elly van Laarhoven


3

1.Verantwoording 1.1. Relevantie van een Mastertrack op het gebied forensische jeugdzorg De Mastertrack richt zich op vraagstukken voor kinderen en jeugdigen in het forensisch veld en wil hiermee een substantiële bijdrage leveren aan de expertiseontwikkeling binnen zowel het civielrechtelijk als strafrechtelijke domein van dit werkveld. In de Mastertrack staat complex, externaliserend probleemgedrag centraal en wordt onderwijs gegeven op het gebied van diagnostiek en behandeling met de bedoeling om de ontwikkeling van antisociale persoonlijkheidsstoornissen tegen te gaan. De maatschappelijke relevantie van expertise op dit gebied wordt door de gezondheidsraad onderschreven. Een commissie van de Gezondheidsraad (2006) heeft in een advies aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport gewezen op de wetenschappelijk onderbouwde mogelijkheden om een antisociale persoonlijkheidsstoornis te voorkomen en om zorg te verlenen aan mensen met deze stoornis. Tegelijkertijd wijst de commissie op het gebrek aan goed onderzoek naar de behandeling ervan. Vastgesteld is dat de mogelijkheden in de praktijk niet ten volle worden benut. De ontwikkeling van richtlijnen voor diagnostiek en behandeling wordt door de commissie van de Gezondheidsraad geopperd als mogelijkheid om een eerste stap te zetten in de goede richting. Gewezen wordt op de noodzaak om op effectieve en doelmatige wijze bij kinderen en adolescenten op latere leeftijd een gedragsstoornis te voorkomen, (Gezondheidsraad, 2006). Door bundeling van expertise van hoogleraren, hoofddocenten en universitair docenten binnen het curriculum en de dialoog met experts uit de klinische praktijk de praktijk ontstaat een onderwijsaanbod dat voldoet aan het gestelde wetenschappelijke niveau van een Masteropleiding en de praktische relevantie daarvan. Tevens zullen deskundigen uit het werkveld werkcolleges verzorgen. De interactie tussen wetenschapsbeoefenaars van de universiteit en experts in het werkveld kan een inspiratiebron vormen voor onderwijs en onderzoek dat is afgestemd op dit specifieke werkveld.

1.2. Relevantie van een interdisciplinaire Mastertrack De

keuze

om

een

Mastertrack

te

ontwikkelen

waarin

zowel

orthopedagogiek

als

ontwikkelingspsychologie participeren, komt voort uit de overtuiging dat de complexe problematiek in het forensisch veld vanuit meerdere perspectieven dient te worden geanalyseerd en aangepakt. De op te leiden professional draagt de verantwoordelijkheid met zich mee om besluiten te nemen voor een cliënt in diens belang maar ook in het belang van de maatschappij. Deze professional dient bij het handelen niet alleen verantwoordelijkheid af te leggen aan de cliënt aan wie de hulp wordt verleend, maar ook aan de ingrijpende overheid. Bij de advisering en besluitvorming over de aanpak van een jongere moet de clinicus in het forensisch veld bijvoorbeeld rekening houden met het ‘gevaarscriterium’ (strafrechtelijk kader) of de ‘noodzaak’ om een jongere te beschermen tegen verder


4

afglijden (civielrechtelijk kader). De problematiek in het forensisch veld vraagt om een wetenschappelijke benaderingswijze vanuit een ecologisch perspectief. Een integratie van de expertise die vanuit de pedagogische en ontwikkelingspsychologische invalshoek wordt opgebouwd levert juist in dit specifieke veld een meerwaarde op voor de expertise die ontwikkeld wordt.

1.3. Betrokken hoogleraren en docenten In de Mastertrack Forensische Ontwikkelingspsychologie en orthopedagogiek is de expertise van de Universiteit Utrecht op dit gebied gebundeld. De hoogleraren Prof. dr. Bram Orobio de Castro, Prof. dr. Ido Weijers, Prof. dr. Daan Brugman, Prof. dr. Maja Decovic, en Prof. dr. Wim Meeus hebben het zijn nauw betrokken bij de ontwikkeling van deze Mastertrack. De werkgroep die het Masterprogramma heeft uitgewerkt bestond uit dr. Peter Prinzie, dr. Gonneke Stevens en dr. Minet de Wied en werd voorgezeten door drs. Elly van Laarhoven.


5

2. Het Onderwijsprogramma 2.1. Algemene informatie Instroom in het masterprogramma geschiedt vanuit de twee disciplines: Ontwikkelingspsychologie en Orthopedagogiek. De studenten studeren ook af in de eigen studierichting. Op de cijferlijst wordt aangetekend dat de Mastertrack is gevolgd binnen de track Forensische Ontwikkelingspsychologie en Orthopedagogiek. Het Masterprogramma heeft een duidelijk klinisch karakter: diagnostiek en behandeling staan centraal. De registratie voor diagnostiek, bij resp. de NVO en BAPD past binnen het onderwijsprogramma.

Instroomeis: De instroomeisen die gelden voor het masterprogramma van de betreffende studierichting gelden ook voor de Mastertrack Forensische Ontwikkelingpsychologie en Orthopedagogiek. De Minor Jeugd en Criminaliteit van Prof. dr. Ido Weijers wordt aanbevolen. Het masterprogramma Forensische Ontwikkelingspsychologie en Orthopedagogiek bouwt voort op de basis die in deze minor is gelegd. Studenten die dit programma niet hebben gevolgd wordt aanbevolen om de literatuur te lezen die in de genoemde Minor centraal staat: Ido Weijers & Christian Eliaerts (red.) (2008). Jeugdcriminologie: achtergronden van jeugdcriminaliteit. Den Haag: Boom Juridische uitgevers. ISBN 978-90-5454-846-1. Ido Weijers & Frank Imkamp (red.) (2008). Jeugdstrafrecht in internationaal perspectief. Den Haag: Boom Juridische uitgevers. ISBN 978-90-8974-021-2. Ido Weijers (red.) (2008). Justitiële interventie. Den Haag: Boom Juridische uitgevers. ISBN 978-908974-022-9.


6

Overzicht van het totale Masterprogramma:

Blok 1 Blok 2 Thesis PEDA

Blok 3 Blok 4 22,5 ects

Bachelor Pedagogiek

Master Orthopedagoog Stage PEDA

Studiepad Orthopedagogiek

Hulpverleningsinstelling voor jeugdigen met complexe, externaliserende problematiek

FJZ I 7,5 ects

Studiepad Kinder- & Jeugdpsychologie

Track Forensische Ontwikkelingspsychologie en Orthopedagogiek

FJZ II 7,5 ects

Stage OWP Bachelor Psychologie

22,5 ects

22,5 ects

Hulpverleningsinstelling voor jeugdigen met complexe, externaliserende problematiek Thesis OWP 22,5 ects

Master Kinder&Jeugdpsycholoog Track Forensische Ontwikkelingspsychologie en Orthopedagogiek

Toelichting: De Mastertrack biedt toegang voor studenten die een van de volgende voortrajecten hebben afgelegd: -

het bachelorprogramma Pedagogiek , studiepad Orthopedagogiek

-

het bachelorprogramma Psychologie, studiepad Kinder- & Jeugdpsychologie

In blok 1 en 2 volgen alle studenten twee theoretische vakken: Blok 1: FJZ I (Forensische Jeugdzorg I: 7,5 ects) Blok 2: FJZ II (Forensische Jeugdzorg II: 7,5 ects)

In de blokken 1 t/m 3 of 4 wordt stage gelopen op een instelling binnen het forensisch veld (22,5 ects). In de blokken 1 t/m 4 of 3 en 4 (eventueel eerdere start) wordt de thesis geschreven (22,5 ects). Stage en thesis vallen binnen het Masterprogramma van Orthopedagogiek voor de pedagogen en binnen het Masterprogramma Ontwikkelingspsychologie voor de psychologen.


7

De

Mastertrack

Forensische

Ontwikkelingspsychologie

en

Orthopedagogiek

biedt

een

cursusprogramma met een klinisch accent. De Mastertrack bereidt voor op de opleiding:

GZ-psycholoog

Orthopedagoog Generalist

Cognitief Gedragstherapeut

Profiel Forensisch Psycholoog

Rapporteur Pro Justitia van het NIFP

Vanwege de specifieke kennis over het forensisch veld kunnen de volgende beroepsperspectieven, tijdens of na genoemde post-master opleidingen worden genoemd:

Behandelcoördinator in justitiële jeugdinrichtingen.

Behandelcoördinator in instellingen voor jeugdzorg-plus

Gedragswetenschapper bij Bureau Jeugd Zorg

Gedragswetenschapper bij de Raad voor de Kinderbescherming

Behandelaar in ortho-psychiatrische instellingen

Diagnost en behandelaar in hulpverleningsinstellingen voor jeugdigen met ernstige opvoedings- en gedragsproblemen.

Psycho-diagnostiek ten behoeve van de diagnostische aantekening BAPD (NIP) of diagnostische aantekening bij de NVO is onderdeel van de Mastertrack.

2.2. Inhoud van het onderwijsprogramma Het theoretisch deel van het Masterprogramma bestaat uit twee cursussen, Forensische Jeugdzorg I (Achtergronden en analyse van problematiek bij jeugdigen in het forensisch veld) en Forensische Jeugdzorg II (Preventie en interventie binnen het forensisch veld). Beide cursussen bestaan uit een collegereeks en een werkgroepreeks waarin een vertaalslag wordt gemaakt van de collegestof en literatuur naar vraagstukken in de praktijk. Het Masterprogramma wordt aangeboden door hoogleraren en universitair docenten uit de drie disciplines

Ontwikkelingspsychologie

(OWP),

Pedagogiek

(PEDA)

en

Algemene

Sociale

Wetenschappen (ASW) die allen bijzondere expertise hebben op het gebied van forensische jeugdzorg. Een vast docententeam verzorgt de colleges in blok 1 en/of blok 2. In het onderwijsprogramma wordt een module jeugdrecht geïntegreerd van twee colleges zodat voldaan wordt aan de eis voor een onderwijsprogramma

waarmee

de

studenten

in

aanmerking

kunnen

komen

voor

de

diagnostiekregistratie van het NIP (BAPD) en de NVO (Basisregistratie Psychodiagnostiek). In de werkgroepenreeksen van beide cursussen wordt een vertaalslag gemaakt van de theorie naar casuïstiekniveau en/of vaardigheidsniveau. Stagewerkgroepen dienen om de vertaalslag te maken van de verworven wetenschappelijke inzichten (m.n. op het gebied van diagnostiek) naar de praktijk. Brochure Interdisciplinaire Mastertrack Forensische Ontwikkelingspsychologie en Orthopedagogiek Universiteit Utrecht

8

Forensische jeugdzorg 1 Theoretische achtergronden en analyse

Collegereeks door kerndocenten OWP, PEDA en ASW 10-09-10

17-09-10

24-09-10

Introductie -college

NatureNurture Vraagstuk

Jeugdrecht (1)

Elly van Laarhoven

Peter Prinzie

Onderzoek binnen het justitiële werkveld

01-10-10

08-10-10

15-10-10

22-10-10

29-10-10

Jeugdrecht Sociale (2) Informatie Verwerking

Empathie en psychopathie

Morele ontwikkeling

12-11-10 Hechting & TransTrauma culturele Schriftelijk problemati tentamen ek

Kristien Hepping

Kristien Hepping

Minet de Wied

Daan Brugman

Elly van Laarhoven

Onderzoek i.v.m. machtiging plaatsing gesloten jeugdzorg

Onderzoek naar Toerekeningsvatbaarheid en recidivegevaar

Bram Orobio de Castro

05-1-10

Gonneke Stevens

Gastcolleges Onderzoek naar psychopathie

Onderzoek Ouderbij meisjes schapsmet beoorde-ling ‘loverboy’problematiek

2 parallelle werkgroepen onder begeleiding van begeleiding door C.M.A. van Laarhoven en M. de Wied Introductie ADHD ASS Deadline OD/CD PTSS Angstbasispaper stoornis

Literatuur: Carr.A. (2009). The handbook of Child and Adolescent Clinical Psychology. London/New-York: Routledge Matthys,W.,&Lochman,J.E.(2010). Oppositional Defiant Diorder and Conduct Disorder in Childhood. London/Sussex: Wiley-Blackwell. Weijers,I.(red)(2008). Justitiele interventies voor jeugdige daders en risicojongeren. Den Haag: Boom. Artikelen aangeleverd door docenten. Toelichting: FJZ I geeft een theoretische verdieping en gaat in op achtergronden en ontstaan van agressief en crimineel gedrag. De collegereeks bespreekt de problematiek vanuit een bepaalde invalshoek. Aansluitend op de colleges van FJZ I worden een zestal gastcolleges verzorgd. In de werkgroepen van FJZ I wordt ingegaan op de onderkenning en verklaring van psychopathologie bij jeugdigen met ernstig externaliserend en internaliserend probleemgedrag, die volgens DSM-IV worden geclassificeerd op As I en As II (cluster B persoonlijkheidsstoornissen). Studenten worden o.a. door opdrachten en presentaties in deze werkgroepen voorbereid op het schrijven van diagnostiekcasussen volgens het hypothesen toetsend model.


9

Uitgebrei de paper

Forensische jeugdzorg II Preventie en Interventie Collegereeks 19-11-10 26-11-10 Contouren van het forensisch veld

03-12-10

Effectieve behandelprogamma’s Onderwijs en preventie vrij

Ido Weijers

Bram Orobio de Castro

10-12-10

17-12-10

07-01-11

14-01-11

Behandelprogramma’ s waar ouders bij betrokken zijn Peter Prinzie

Behandeling moreel handelen

Biomarkers en behandel-effect/ Farmacologische behandelmogelijkheden Minet de Wied en Rob Heerdink

Methodiek Aanpak meidenhulp transverlening culturele Tentamen problematiek over literatuur en Elly van Gonneke collegestof Laarhoven Stevens

Daan Brugman

Werkgroepreeks gedragstherapie en coaching bij jongeren met externaliserende problematiek In 5 werkgroepen van 1 uur en d.m.v. thuisopdrachten: Individuele cognitieve gedragstherapie In 2 werkgroepen van een uur en d.m.v. thuisopdrachten: Effectstudie van behandelmethodiek In 5 werkgroepen van 1 uur en d.m.v. thuisopdrachten: Coaching van professionals

21-01-11

college Aanpak jeugdige veelplegers Ido Weijers

Opdracht: behandelverslag, effectstudie en verslag coachingstraject

Literatuur: Kendall,P.C. (2006). Child and Adolescent Therapy.3th ed. New York: The Guilford Press. Matthys,W.,&Lochman,J.E.(2010). Oppositional Defiant Diorder and Conduct Disorder in Childhood. London/Sussex: Wiley-Blackwell. Artikelen aangeleverd door docenten.

Toelichting: FJZ II gaat in op wetenschappelijk gefundeerde interventies voor kinderen en jongeren met externaliserende problematiek. In de collegereeks worden interventies en algemene aanpakken besproken die voortkomen uit de wetenschappelijke analyses die in FJZ I aan de orde kwamen. De collegestof en bijbehorende literatuur wordt getoetst aan de hand van een tentamen aan het einde van de collegereeks. De reeks van 6 werkgroepen heeft een drietal thema’s, welke alle drie door een docent met specifieke expertise wordt aangeboden: -

Het opstellen en evalueren van een behandeling die gebaseerd is op cognitieve gedragstherapie (Elly van Laarhoven, cognitief gedragstherapeut).

-

Vaardigheden en inzichten verwerven op het gebied van coaching van professionals (Marleen Bressers, behandelcoördinator Rentray, gespecialiseerd in coaching).

-

Analyseren en evalueren van effectstudies van behandelprogramma’s (Minet de Wied, wetenschappelijk onderzoeker, specialiteit: empathie bij kinderen met agressief probleemgedrag).


10

Studiedag Op donderdag 4 november 2010 nemen de studenten deel aan een studiedag die georganiseerd wordt door de Sectie forensische psychiatrie van de NVRG in de Van der Hoevenkliniek te Utrecht. Het thema van de studiedag is:

S. o. S. Signs of Safety Solistisch of Systemisch

De studiedag gaat over de behandeling van alle betrokkenen bij kindermishandeling binnen het gezin en de ketensamenwerking die daarbij een voorwaarde is.


11

3. Stage en thesis ∗) 3.1. Stage De studenten lopen stage in een instelling in het forensisch werkveld of aanpalende vorm van hulpverlening waar expertise aanwezig is voor diagnostiek en behandeling van jeugdigen met ernstige, complexe externaliserende problematiek. Het zijn instellingen waar zowel op basis van strafrechtelijke of civielrechtelijke basis diagnostiek of behandeling wordt uitgevoerd of die een ketenpartner vormen van deze instellingen in het forensisch veld. Ook is het begeleiden van groepsopvoeders en maatschappelijk werkers veelal een essentieel onderdeel van de stage. Het ‘dwangelement’ en/of de ‘vrijheidsbeneming’ of de dreiging daarvan is kenmerkend voor de inhoud, vorm en context van de interventie. De student loopt gedurende min. 10 maanden, 2,5 tot 3 dagen stage per week. De meeste stages betreffen 100-150 dagen. In een convenant met de stage-instelling worden vaste afspraken hierover gemaakt. Vanuit de universiteit wordt de minimum eis gesteld van 22,5 ECTS = 630 uur.

Stageplaatsen zijn: -

justitiële jeugdinrichtingen

-

instellingen voor jeugdzorg-plus

-

ortho-psychiatrische instellingen

-

ambulante instellingen voor ortho-psychiatrie

-

Raad voor de Kinderbescherming

-

Bureau Jeugdzorg

-

NIFP, Ambulatorium Zetten en Ambulatorium Universiteit Utrecht

-

instellingen voor jeugdhulpverlening die hulp bieden aan specifieke probleemgroepen zoals b.v. meisjes met ‘loverboy’- problematiek.

Vanuit de universiteit krijgt de student een stagebegeleider aangewezen die beschikt over expertise t.a.v. de specifieke doelgroep.

De begeleiding van de stage wordt gegeven in: -

Stagewerkgroepen (6 bijeenkomsten)

-

Intervisiegroepjes

-

Individueel overleg met de stagebegeleider op de stage-instelling (telefonisch en /of face-toface) n.a.v. stageplan, midden-evaluatie en stageverslag

-

Individueel ten behoeve van de drie casussen voor de registratie psychodiagnostiek bij NIP en/of NVO

∗

De stage en thesis vallen onder het onderwijs van de discipline waarin de student af zal studeren.


12

Inhoud van de stage Aan het begin van de stage stelt de student in overleg met de stagebegeleider van de instelling een stageplan op. Dit bevat de stageleerdoelen, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen inhoudelijke (academische en professionele) doelen en doelen aangaande het persoonlijk functioneren. Ook worden de leeractiviteiten met betrekking tot screening, diagnostiek, indicatiestelling, behandelingsadvisering, evaluatie en begeleiding beschreven. In een gesprek (telefonisch of op de stageplaats) tussen student, stagebegeleider en docent krijgt het stageplan zijn definitieve vorm.

Stagedoelen Na een succesvolle afronding van de stage binnen de Mastertrack Ontwikkelingspsychologie en Orthopedagogiek kan de student: −

de belangrijkste actuele ontwikkelingspsychologische en/of orthopedagogische vraagstellingen binnen het stagewerkveld signaleren en beoordelen en de belangrijkste theorieën en modellen welke toegepast worden in het betreffende werkveld identificeren en evalueren;

−

complexe vraagstellingen vanuit meervoudige theoretische perspectieven analyseren en relateren aan concepten die een rol spelen bij de studie van het (ortho)pedagogisch handelen in het werkveld;

−

kritisch reflecteren op bestaande ontwikkelingspsychologische en (ortho)pedagogische interventiepraktijken, vanuit theoretische, analytische, diagnostische en interventiestrategische overwegingen;

−

zichzelf werkveldspecifieke vaardigheden eigen maken die betrekking kunnen hebben op diagnostiek, begeleiding, behandeling, behandelingscoördinatie, beleid en preventie, en deze op een wetenschappelijk verantwoorde wijze toepassen;

−

op adequate wijze functioneren als ontwikkelingspsycholoog of orthopedagoog binnen de kaders van de beroepscodes van het werkveld en op die manier zowel een respectvolle en verantwoordelijke houding als een zakelijke en klantgerichte houding ontwikkelen t.o.v. studenten, collega’s, respondenten en cliënten;

−

reflecteren op de eigen beroepsrol en beroepsattitude;

−

kritisch reflecteren op het persoonlijk functioneren en leren.

Stageactiviteiten Van de student wordt verwacht dat deze met een toenemende mate van zelfstandigheid deelneemt aan de werkzaamheden van een gedragswetenschapper binnen de stage-instelling. In de praktijk komt dit er op neer dat de student de eerste maand de verschillende activiteiten bijwoont en hierbij observeert. De student bereidt deze activiteiten echter wel goed voor (handleidingen van onderzoeksinstrumenten worden bestudeerd, voorlopige werktheorieën voor een intakegesprek worden geëxpliciteerd, Brochure Interdisciplinaire Mastertrack Forensische Ontwikkelingspsychologie en Orthopedagogiek Universiteit Utrecht

13

aandachtspunten voor een gesprek met een cliënt worden opgesteld en hypothesen worden geformuleerd). Vervolgens zal de student een steeds actiever aandeel krijgen in het uitvoeren van bovenstaande activiteiten. De stageactiviteiten worden theoretisch onderbouwd door thema’s literatuur, collegestof en paperopdrachten van de twee theoretische cursussen van de Mastertrack.

Psychodiagnostiek en behandelcoördinatie Het in de opleiding behandelde hypothese toetsend model (HTM) van De Bruyn, Pameijer, Ruijssenaars & Van Aarle (2003) vormt hierbij de leidraad. Met het oog op het leerproces van de student worden in de stagewerkgroepen de stappen van dit model expliciet doorlopen, het liefst aan de hand van casuïstiek die de studenten vanuit de stage-instelling (uiteraard geanonimiseerd) kan aanleveren. De nadruk wordt gelegd op dit aspect van de beroepsvorming als clinicus, ook als het uitvoeren van diagnostiek in de instelling niet of minder gebruikelijk is. Het kan hierbij gaan om beslissingsdiagnostiek, maar ook om diagnostiek die wordt uitgevoerd in de loop van behandeltrajecten ten behoeve van de vervolgindicatiestelling en opstelling van het behandelplan of als ter voorbereiding van de evaluatie. Ook kan diagnostiek worden uitgevoerd naar aanleiding van zorg- en hanteringvraagstukken tijdens opvang- en behandeling. Het handelingsgerichte aspect van de diagnostiek staat bij alle voorgestelde vormen centraal.

De hierboven beschreven context bepaalt sterk de opbouw van het diagnostisch proces, toch kunnen de volgende stappen worden onderscheiden. 1) Naar aanleiding van een hulpvraag moet de student kunnen komen tot een probleemanalyse. Dit veronderstelt naast een inventarisatie van klachtgedrag een analyse van de klachten in relatie tot de opvoedingscontext. 2) Op basis van deze probleemanalyse en theoretische kennis dienen hypothesen te worden opgesteld ter verklaring van het probleemgedrag. Op grond hiervan dient een onderzoeksopzet te worden gemaakt ter toetsing van deze hypothesen en dient dit achtereenvolgens te worden uitgevoerd. 3) De verkregen onderzoeksresultaten worden uitgewerkt en geïnterpreteerd op grond waarvan de hypothesen worden verworpen of aangenomen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen onderkennende en verklarende hypotheses, classificatie volgens DSM-IV is een onderdeel van deze procedure. 4) De op deze wijze verworven resultaten worden geïntegreerd in een ideografische theorie (integratief beeld), waarbij de verschillende aspecten van het probleemgedrag van de cliënt en de gevonden verklaringen en in stand houdende c.q. versterkende factoren in samenhang met elkaar worden beschreven.


14

5) In het geval van rapportage Pro Justitia zal vervolgens een forensische beschouwing worden gegeven waarbij uitspraken worden gedaan over de mate van toerekeningsvatbaarheid en het recidiverisico. Bij rapportage in het kader van behandeltrajecten wordt ingegaan op de vraag welke interventiemogelijkheid de meeste aanknopingspunten biedt. Op grond van deze ideografische theorie vindt indicatiestelling en advies plaats. 6) In behandelinstellingen kan de therapeutische cyclus verder worden uitgewerkt. Op grond van de indicatiestelling kan een behandelingsplan worden geschreven, de behandeling worden uitgevoerd en vervolgens worden geëvalueerd en indien nodig worden aangepast.

Basisaantekening psychodiagnostiek van het NIP (BAPD) of Diagnostiekverklaring NVO De student dient voor het behalen van deze diagnostische aantekening van drie casussen het totale diagnostische proces zelf uitvoeren, te weten het intake cq kennismakingsgesprek, dossieranalyse, het afnemen van een anamnese en/of heteroanamnese, het afnemen van testen (deze kunnen o.m. op de testotheek van de universiteitsbibliotheek worden geleend) waaronder testen t.b.v. de cognitieve functies en vragenlijsten die aspecten van de persoonlijkheid meten. Ook dienen in het kader van de diagnostiek gesprekken met onderzochte en diens opvoeders te worden gevoerd. De studenten ontvangen richtlijnen voor de uitvoering van de diagnostiek. Vanuit de Universiteit worden wel de grondbeginselen aangeleverd (Forensische Jeugdzorg I en stagebijeenkomsten) en op elke casus die de student tijdens de stage maakt t.b.v. de diagnostische aantekening wordt door de docent twee keer feedback gegeven voordat deze wordt beoordeeld. De studenten dienen de casussen op de stageplaats overwegend zelfstandig en/of met begeleiding vanuit de stageplaats te kunnen maken. Gestimuleerd wordt om de casussen te bespreken binnen de intervisiegroepjes waardoor de studenten elkaar kunnen adviseren en ondersteunen. De docent van de universiteit is geautoriseerd om de casussen voor de diagnostische aantekening af te tekenen.

3.2. Thesis Doelstelling van de thesis De studenten schrijven een thesis om praktische ervaring te verwerven in het opzetten, uitvoeren, rapporteren en beoordelen van empirisch onderzoek op het gebied van ontwikkelingpsychologie of orthopedagogiek.

Inhoud van de thesis De thesis dient uit te gaan van een ontwikkelingspsychologische (voor de K&J-psychologen) of orthopedagogische probleemstelling (voor de orthopedagogen), d.w.z. dat hij een wetenschappelijke bijdrage beoogt te leveren aan de ontwikkelingspsychologische of orthopedagogische theorievorming in ruime zin en/of aan de verbetering van de kwaliteit van het functioneren van Brochure Interdisciplinaire Mastertrack Forensische Ontwikkelingspsychologie en Orthopedagogiek Universiteit Utrecht

15

ontwikkelingspsychologen of orthopedagogen die werkzaam zijn op een maatschappelijk werkterrein. De probleemstelling wordt beknopt theoretisch onderbouwd.

Thesisvoorstel De student schrijft in overleg met de thesisbegeleider een thesisvoorstel (onderzoeksplan) en spreekt de omvang af. Het ontwerp moet in kort bestek (2-4 pagina's A4) een zo volledig mogelijk plan bevatten op grond waarvan een in de ontwikkelingspsychologie of orthopedagogiek geschoolde buitenstaander zich een oordeel kan vormen over de wetenschappelijke en/of praktische relevantie van het onderzoek, de methodische kwaliteit van het onderzoek en de uitvoerbaarheid van het onderzoek. Het ontwerp moet de volgende elementen bevatten: -

Een korte inleiding waarin de wetenschappelijke en praktische context van het onderzoek wordt beschreven (onderwerp, soort verschijnselen, algemene theoretische problematiek, eventuele opdrachtgevers en hun opdracht, instelling waar en ten bate waarvan het onderzoek plaats zal vinden)

-

Een vraagstelling, eventueel toegespitst op de te toetsen hypothesen, in ieder geval zo ver uitgewerkt dat het in concreet voorgestelde onderzoek inderdaad antwoord kan geven op de gestelde vragen.

-

Een werkwijze, waaruit duidelijk blijkt dat het onderzoek uitvoerbaar is en goed doordacht is. Benodigde middelen, aard van te verzamelen gegevens, de gekozen methodiek en een verantwoording daarvan zullen vermeld moeten worden. De vorm waarin de werkwijze wordt uitgewerkt kan verschillen naar gelang het type van empirisch onderzoek. Bij een experiment zullen hier aantallen en bijzonderheden van proefpersonen, design, condities, materiaal, procedure en statistische analyse vermeld worden. Bij een survey worden naast bijzonderheden van de steekproef, de instrumenten, procedure en statistische analyses vermeld.

-

Indien nodig wordt hierin ook een werkverdeling opgenomen. Een student K&J-psychologie doet het thesisonderzoek bij individueel, studenten bij orthopedagogiek werken in tweetallen. In voorkomende gevallen kan het ook voor K&J-studenten zinvol of noodzakelijk zijn om, gezien de omvang van het voorgestelde onderzoek of de complexiteit van de dataset, samen met een andere student te werken aan gekoppelde projecten. Dit geldt zeker voor alle orthopedagogiekstudenten. Vooraf wordt dan een duidelijke taakverdeling gemaakt, waaruit blijkt dat beide deelprojecten van voldoende niveau en inhoud zijn. Men kan dan volstaan met een gezamenlijke thesisopzet, waarin juist die werkverdeling een prominente rol heeft. Voor de K&J-studenten geldt dat in alle gevallen een individueel eindverslag wordt geschreven.

-

Een planning: Een korte beschrijving van het te volgen tijdspad. Hierbij dient rekening gehouden te worden dat het Masterprogramma in principe binnen 1 jaar wordt afgerond en dat


16

de cijfers voor de thesis uiterlijk eind juli ingeleverd dienen te worden. Rekening houdend met 10 werkdagen voor nakijken van elke versie, en de mogelijkheid tot het indienen van minimaal één revisie, betekent dat het thesisverslag in ieder geval in de derde week van juni zal moeten worden ingeleverd (zie onder beoordeling). De planning dient hier dan ook in te voorzien.


17

4. Interdisciplinair karakter van de Mastertrack aan de Universiteit van Utrecht 4.1. Het Ambulatorium van de Faculteit Sociale Wetenschappen UU, sectie Forensische Jeugdzorg Binnen het Ambulatorium van de Universiteit van Utrecht zijn zowel klinisch geschoolde orthopedagogen als psychologen werkzaam. De sectie Forensische Zorg van het Ambulatorium wordt bemand door medewerkers die zowel een orthopedagogische als ontwikkelingspsychologische achtergrond hebben. Deze sectie verricht klinische werkzaamheden binnen het forensisch werkveld en aanpalende hulpverleningsinstellingen. -

Via het Nederlands Instituut voor Psychiatrie en Psychologie worden onderzoeksopdrachten uitgevoerd die plaatsvinden in een strafrechtelijk of civielrechtelijk kader.

-

Met Almata, instelling voor Jeugdzorg plus is een convenant gesloten waarin is vastgelegd dat Almata

onderzoeksaanvragen

van

gezinsvoogdij-istellingen

voor

zorgdiagnostiek,

doorverwijst naar het Ambulatorium. -

Sinds april 2009 werkt het Ambulatorium aan een opdracht van De Rading, jeugdhulpverleningsinstelling in de provincie Utrecht. Het gaat om de ontwikkeling van een methodiek voor behandeling en crisisopvang en observatie voor meisjes waarbij sprake is van afhankelijkheidsrelaties/loverboyproblematiek en voor wie een residentiele plaatsing noodzakelijk is.

-

Vanuit het Ambulatorium wordt ook supervisie gegeven aan orthopedagogen of rapporteurs Pro Justitia i.o.

De klinische expertise waarover de medewerkers van het Ambulatorium beschikken wordt ingezet in onderwijsprogramma’s van de Mastertrack, zodat de link met de praktijk gewaarborgd blijft. In het Ambulatorium zijn werkzaam: - Drs. Elly van Laarhoven, klinisch psycholoog (BIG), gedragstherapeut VGCT en supervisor, rapporteur Pro Justitia bij het NIFP. - Sanne Verhaaren Msc, orthopedagoog, gedragstherapeut VGCT i.o. - Marije de Hoogd Msc, kinderen jeugdpsycholoog, gedragstherapeut VGCT i.o.

Per 1 september 2010 zullen drie studenten van de Mastertrack Forensische Ontwikkelingspsychologie en orthopedagogiek stage gaan lopen bij het Ambulatorium, sectie forensische zorg, te weten 1 Masterstudent van de discipline Kinder- & Jeugdpsychologie en 2 masterstudenten van de discipline Orthopedagogiek.


18

4.2. Achtergrond en studieopdracht van de kerndocenten Bij het onderwijs van de Mastertrack Forensische Jeugdzorg zijn docenten betrokken vanuit diverse disciplines. Zij stellen zich voor en leggen uit wat de specifieke expertise is op het forensische werkveld.

Prof. dr. Daan Brugman Daan Brugman is als docent/onderzoeker en bijzonder hoogleraar namens de Frentrop Stichting verbonden bij de afdeling ontwikkelingspsychologie van de Universiteit Utrecht. In de Frentrop Stichting participeren 2 justitiële jeugdinrichtingen (Teylingereind en Harreveld) en De Widdonck (deeltijd en voltijd residentiële zorg). Zijn onderzoek richt zich op de cognitieve vertekeningen (‘cognitive distortions’), morele ontwikkeling en sociale vaardigheden bij kinderen en jeugdigen met externaliserende gedragsproblemen. Een hoge mate van cognitieve vertekeningen, een achterstand in de morele ontwikkeling en gebrekkige sociale vaardigheden zijn kenmerkend voor deze kinderen en jeugdigen. Door middel van interventies wordt getracht deze beperkingen en tekortkomingen te reduceren. Tot die interventies behoort EQUIP, een peer-hulp programma op basis van cognitieve gedragsmatige uitgangspunten. EQUIP maakt deel uit van het basispakket YOUTURN dat wordt uitgevoerd in JJI’s. Dit onderzoeksproject biedt mogelijkheden aan masterstudenten met belangstelling voor praktijkgericht onderzoek. Ook zijn er mogelijkheden voor studenten met belangstelling voor theorie ontwikkeling of voor het verder ontwikkelen van diagnostische instrumenten.

Drs. Elly van Laarhoven-Aarts Na 16 jaar werkzaam te zijn geweest binnen Justitie (als psycholoog verbonden aan de Lindenhorst en JJI Eikenstein) heeft Elly van Laarhoven in 2003 de overstap gemaakt naar de Universiteit Utrecht. Daar heeft zij gedurende 5 jaar de functie vervuld van Universitair Docent bij de discipline Orthopedagogiek. In die periode heeft zij de gelegenheid gekregen om binnen de Master Orthopedagogiek het werkveld Forensische Zorg te ontwikkelen dat in september 2008 voor het eerst werd aangeboden. Inmiddels is Elly van Laarhoven alweer bijna een jaar verbonden aan Ontwikkelingspsychologie en zal met ingang van het studiejaar 2010-2011 de coördinator worden van de nieuwe interdisciplinaire Master Forensische Ontwikkelingspsychologie en Orthopedagogiek. De klinische expertise die werd opgedaan binnen het forensisch werkveld kon na de overstap naar de universiteit worden voortgezet binnen het Ambulatorium van de faculteit Sociale Wetenschappen, sectie Forensische Zorg.


19

Prof. dr. Bram Orobio de Castro Bram

Orobio

de

Castro

is

hoogleraar

op

het

gebied

van

de

Experimentele Ontwikkelingspsychopathologie aan de Faculteit Sociale Wetenschappen. Hij is gespecialiseerd in het ontstaan en tegengaan van agressie. “Naast deze fundamentele interesse voel ik mij ook erg betrokken bij pogingen gedragsproblemen te voorkomen of te verminderen. Daar probeer ik een bijdrage aan te leveren door mogelijke aangrijpingspunten voor interventie te identificeren en de effectiviteit van interventies te onderzoeken.” Zijn oratie op 11 januari 2009 droeg als titel: Woede, Wraak & Leedvermaak - Op zoek naar drijvende krachten achter de ontwikkeling van gedragsproblemen.

Daarin

stelt

Bram

Orobio

de

Castro

het

volgende:

Experimentele

ontwikkelingspsychopathologie wil achterhalen welke processen of mechanismen de drijvende krachten vormen achter het ontstaan en in stand blijven van problematische ontwikkeling door deze mechanismen te beïnvloeden en hun ontwikkeling te bestuderen. Zij probeert middels een combinatie van het volgen van de ontwikkeling van individuen (middels longitudinaal onderzoek) en het beïnvloeden van drijvende krachten achter deze ontwikkeling (experimenteel onderzoek) te verklaren waardoor problematische ontwikkeling ontstaat en – ondanks haar problematisch karakter- veelal langdurig in stand blijft. Bram Orobio onderzoekt de effectiviteit van onder meer de oudertraining voor kinderen van gedetineerde moeders, preventieve interventies op scholen en gedragsinterventies in Justitiële Jeugdinrichtingen in opdracht van o.a. Het Ministerie van Justitie, Zorg Onderzoek Nederland en de Vereniging van Orthopedagogische Behandelcentra Licht Verstandelijke Beperking (LVB).

Mr. Kristien Hepping Kristien combineert haar huidige onderzoeksbaan bij het Openbaar Ministerie met een met een docentschap in de Utrechtse minor jeugd en criminaliteit van hoogleraar jeugdrechtspleging Ido Weijers. Zij is co-auteur (samen met o.a. Ido Weijers) van de uitgave ‘Jeugdige veelplegers’ die onlangs in 2010 is gepubliceerd. In het najaar van 2009, verscheen een tussenrapport met een aantal verrassende conclusies. Zo bleken jeugdige veelplegers pas rond hun dertiende levensjaar voor het eerst in aanraking te komen met de politie. Ook bleek dat, hoewel de helft van de jeugdige veelplegers in Utrecht van Marokkaanse komaf is en slechts ruim een kwart van Nederlandse, de ernstigste gevallen juist onder de autochtone Nederlandse jeugdige veelplegers worden aangetroffen. Autochtone veelplegers worden bovendien gemiddeld voor aanzienlijk meer delicten opgepakt en hebben ook een aanmerkelijk langere criminele carrière dan hun Marokkaanse leeftijdsgenoten. Voor de uitgave ‘Jeugdige veelplegers’ (2010), waarin een onderscheid wordt gemaakt tussen vier typen jeugdige veelplegers en gepleit wordt voor een aanpak gericht op de specifieke kenmerken van deze typen, heeft Kristien zich voornamelijk bezig gehouden met de achtergrond van de huidige interesse in het


20

vraagstuk van de jeugdige veelplegers (cijfers, profiel, beleid), de wettelijke mogelijkheden om deze jongeren aan te pakken en de interventies die daarbij ingezet kunnen worden. In haar huidige onderzoeksbaan uitgevoerd in het Veiligheidshuis Utrecht richt Kristien zich op het betrekken van ouders bij het strafproces van hun kind. In een voorbereidend onderzoek in opdracht van de Gemeente Utrecht heeft Kristien in 2009 met dertig Marokkaanse ouders en een aantal

oudercoaches

gesproken

om

onder

andere

te

achterhalen

of

ouders

door

voorlichtingsgesprekken gemotiveerd worden om de zitting van hun kind bij te wonen.

Dr. Peter Prinzie Peter Prinzie is Universitair Hoofddocent bij de opleiding pedagogiek, onderzoeksgroep psychosociale problemen in context van de Universiteit Utrecht. Hij is coördinator van de Flemish Study on Parenting, Personality and Problem Behavior. Dit longitudinale onderzoeksproject biedt ruimte aan masterstudenten met belangstelling voor de ontwikkeling en predictoren van zowel agressief als delinquent gedrag.

Dr. Gonneke Stevens Gonneke Stevens is verbonden aan de discipline Algemene Sociale Wetenschappen (ASW) en heeft in de afgelopen tien jaar verschillende onderzoeken uitgevoerd naar de ontwikkeling van probleemgedrag bij allochtone jeugdigen. Zij promoveerde op een grootschalig onderzoek naar (risicofactoren voor) emotionele en gedragsproblemen van Marokkaanse jeugdigen in de algemene bevolking (afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie van het Erasmus MC Rotterdam). Momenteel werkt zij onder andere aan onderzoek naar risicoprofielen van Marokkaanse en Nederlandse jongens in Justitiële Jeugdinrichtingen, naar de gevoeligheid voor de effecten van discriminatie op agressie bij bepaalde jongens en naar zorggebruik van allochtone jeugdigen met emotionele problemen

Prof. dr. Ido Weijers Ido Weijers is behalve hoofddocent bij de opleiding pedagogiek en coördinator van de Minor Jeugd en Criminaliteit, ook als bijzonder hoogleraar Jeugdrechtspleging verbonden aan het Willem Pompe Instituut voor Strafrechtwetenschappen. Hij leidt onder andere twee langlopende onderzoeksprojecten waaraan masterstudenten kunnen deelnemen. Het eerste betreft een langlopend rechtbankonderzoek in Nederland en buitenland. Het onderzoek richt zich op onderzoek naar de praktijk van de jeugdstrafzitting, in Nederland en elders. Het tweede langlopend onderzoek gaat over desistance jeugdige veelplegers. Het onderzoek bestudeert het ‘stoppen met criminaliteit’ door jeugdige en jongvolwassen veelplegers.


21

Aan de studenten laat Ido het volgende weten (april 2010) : “Als je belangstelling hebt voor alles wat met problematische jongeren, jeugdcriminaliteit, jeugdstrafrecht en forensische zorg te maken heeft, dan biedt de Mastertrack Forensische Jeugdzorg een ideale gelegenheid om die interesse ook in de laatste fase van je studie te volgen. Op dit terrein bestaat grote behoefte aan goed ingevoerde pedagogen en ontwikkelingspsychologen. In Utrecht is de afgelopen jaren een stevige en landelijk unieke basis gelegd met de Minor Jeugd en Criminaliteit. Inmiddels bestaat voor de Utrechtse pedagogen ook de mogelijkheid om de bachelorthesis op dit terrein te richten. Het is bijzonder verheugend dat aansluitend met inbreng van meerdere specialisten en met een aantrekkelijk en breed stageaanbod ook een gecombineerde Mastertrack tot stand is gekomen. Ik verwacht dat de deelnemers met deze achtergrond en kennis van het forensisch veld veel kans maken op werk op dit boeiende terrein.”

Dr. Minet de Wied Minet de Wied is docent/onderzoeker bij de opleiding pedagogiek, onderzoeksgroep adolescentie van de Universiteit Utrecht. Haar onderzoek richt zich op de ontwikkeling van empathie, meer in het bijzonder op empathiegebrek bij kinderen en jeugdigen met disruptieve gedragsstoornissen DPB: Disruptive Behavior Disorder). Empathie, oftewel inlevingsvermogen, is een essentieel aspect van het sociaal functioneren. Een gebrek aan empathie is kenmerkend voor kinderen en jeugdigen met disruptieve gedragsstoornissen, in het bijzonder voor kinderen en jeugdigen met psychopathische trekken. Over de aard en oorzaak is echter weinig bekend. Een nadere analyse en beschrijving van mogelijke deficiënties in het empathisch functioneren van kinderen en jeugdigen met DBD is van belang omdat inzicht in de aard van het empathiegebrek zou kunnen bijdragen aan een betere diagnostiek en behandeling van DBD. Dit onderzoeksproject biedt ruimte aan masterstudenten met belangstelling voor klinisch onderzoek, psycho-fysiologisch onderzoek, en voor studenten die interesse hebben in het ontwikkelen van diagnostische instrumenten. Masterstudenten die graag zelf een onderzoek ontwerpen en uitvoeren binnen dit thema zijn natuurlijk ook van harte welkom.

18 juli 2010 Elly van Laarhoven Coördinator Brochure Interdisciplinaire Mastertrack Forensische Ontwikkelingspsychologie en Orthopedagogiek Universiteit Utrecht

22

Interdisciplinaire Mastertrack Universiteit Utrecht

Recommend Documents