Handleiding Een Vrouwen Buurtmaatschap van stap tot stap Deze publicatie kan besteld worden bij: FNV Vrouwenbond Postbus 8576 1005 AN Amsterdam telefoon: 020 - 5816398 e-mail:
[email protected] De Vrouwen Buurtmaatschap is een project van de FNV Vrouwenbond en werd financieel mogelijk gemaakt door: Commissie Dagindeling Stichting Doen Stedelijk Bureau Onbenutte Kwaliteiten Rotterdam Onbenutte Kwaliteiten Prins Alexander Provincie Zuid Holland Stichting tot Bevordering van de Volkskracht Inhoudsopgave - Voorwoord - Inleiding - Deel I: Wat is een Vrouwen Buurtmaatschap? - Deel II: Plan van aanpak - Deel III: Hoe geef je vorm aan de Vrouwen Buurtmaatschap? - Deel IV: Financiën - Belangrijke adressen - Bijlagen
1
Inleiding De combinatie van arbeid en zorg voor herintredende vrouwen met of zonder uitkering is hoogst actueel, want de verwachting is dat de - politieke en maatschappelijke - druk op alleenstaande ouders en herintreedsters om aan het werk te gaan de komende jaren alleen maar zal toenemen. Het is mede daarom interessant en uitdagend om te werken aan een combinatiemodel van arbeid en zorg voor deze vrouwen. Maar ambitieuze plannen en inspanningen om deze vrouwen aan het werk te helpen zijn gedoemd te mislukken als er daarbij geen rekening wordt gehouden met hun zorgtaken en persoonlijke belemmeringen. Voor alleenstaande moeders met een bijstandsuitkering is de stap naar de arbeidsmarkt groot. Dit geldt ook voor herintreedsters die lang uit het arbeidsproces zijn geweest of die een beperkt arbeidsverleden hebben. Vaak zijn ze onzeker over wat ze kunnen en willen en op de arbeidsmarkt wordt weinig rekening gehouden met hun zorgtaken. De FNV Vrouwenbond zet zich in voor hun belangen. De bond heeft de afgelopen twee jaar een model ontwikkeld, waarin deze vrouwen de mogelijkheid wordt geboden om in een veilige omgeving een stap te zetten naar een combinatie van arbeid en zorg. Dit model is de Vrouwen Buurtmaatschap. Wij geloven dat de Vrouwen Buurtmaatschap kansen en mogelijkheden biedt voor deze moeders. De kracht van de buurtmaatschap is dat er wel rekening wordt gehouden met hun specifieke omstandigheden. Zo biedt de maatschap vrouwen een plek waar ze in hun eigen tempo activiteiten op kunnen zetten die aansluiten bij hun interesses en capaciteiten. Bovendien hebben ook kinderen een plek in de maatschap. Op die manier kan een buurtmaatschap voor deze specifieke groep vrouwen een goeie opstap zijn naar betaald werk, gerichte scholing of een eigen bedrijfje. Deze handleiding is het resultaat van twee pilotprojecten met de Vrouwen Buurtmaatschap die werden uitgevoerd in het kader van de stimuleringsmaatregel Dagindeling. Deze twee pilots hebben een schat aan informatie opgeleverd die we in deze handleiding graag met u willen delen.1 Waar moet je op letten als je een Vrouwen Buurtmaatschap op wilt zetten? Hoe vind je vrouwen uit de doelgroep? Hoe hou je de maatschap draaiende? En wat levert het op? In deze handleiding vind u de antwoorden op dit soort praktische vragen. Op deze manier hopen we dat u een goede inschatting kunt maken of een Vrouwen Buurtmaatschap misschien ook in uw gemeente mogelijkheden biedt voor moeders die een grote afstand hebben tot de arbeidsmarkt.
1 Zie ook: Ellen van der Giesen “ De Vrouwen buurtcoöperatie in Prins Alexander. Een evaluatieonderzoek vanuit het perspectief van de OK-methodiek”. Sociale Zaken en Werkgelegenheid Rotterdam, 2002.
2
Deel 1: Wat is een Vrouwen Buurtmaatschap?
De Vrouwen Buurtmaatschap Een perfecte opstap naar een combinatie van arbeid en zorg voor alleenstaande en herintredende moeders Doelgroep De Vrouwen Buurtmaatschap is bedoeld voor gemotiveerde alleenstaande en herintredende moeders met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Wat biedt de Vrouwen Buurtmaatschap? De Vrouwen Buurtmaatschap is een plek die moeders met een afstand tot de arbeidsmarkt de ruimte biedt om uit te zoeken wat ze graag zouden willen doen. Het is een veilige plek waar vrouwen hun eigen mogelijkheden kunnen (her)ontdekken en een stap kunnen zetten naar werk en scholing die aansluiten bij hun wensen en mogelijkheden. De Vrouwen Buurtmaatschap biedt onderdak aan klein ondernemerschap en scholing en doet een groot beroep op het eigen initiatief van de deelneemsters. Tien tot vijftien vrouwen zijn minimaal tien uur per week in de maatschap aan het werk. De werktijden zijn flexibel, het tempo wordt bepaald door de mogelijkheden van de deelneemsters en de kinderen zijn altijd welkom. Op die manier sluit de Vrouwen Buurtmaatschap optimaal aan bij de persoonlijke situatie en de mogelijkheden van deze vrouwen. Meerwaarde Wat de Vrouwen Buurtmaatschap anders maakt dan veel andere projecten voor deze doelgroep is de organisatievorm. De vrouwen runnen de maatschap samen en kunnen op die manier elkaar helpen, van elkaar leren en elkaar stimuleren. De Vrouwen Buurtmaatschap biedt daardoor ook een hele veilige omgeving. Door binnen de maatschap samen met anderen vrouwen een eigen organisatie en activiteiten op te bouwen, krijgen de vrouwen zelfvertrouwen, wennen ze er aan om buitenshuis actief te zijn en bouwen ze een arbeidsritme op. Maar daarnaast biedt de maatschap ook ruimte voor de ontwikkeling van individuele activiteiten en daarmee van individuele talenten. Op termijn moeten de activiteiten in de maatschap leiden tot werk waarmee de vrouwen hun economische - en sociale - positie kunnen verbeteren. Een voorbeeld: Tijdens het pilotproject in Rotterdam zijn vrouwen aan de slag gegaan met het organiseren van thematische kinderfeestjes, zoals een Indianenfeest of een knutselfeest. Dit was een gezamenlijk project. De één organiseerde het feest, een ander verzorgde de tractatiemand en een derde schreef de verhalen voor de poppenkast. Belangrijke uitgangspunten De Vrouwen Buurtmaatschap kent een aantal uitganspunten. Hieronder worden de belangrijkste toegelicht. a) Arbeid en zorg zijn onafscheidelijk b) Minimaal 10 vrouwen voor minimaal 10 uur in de week c) Zelforganisatie en zelfbeheer d) Begeleiding e) Deelname is niet vrijblijvend en de uitkomst verschilt per deelneemster Ad a) Arbeid en zorg zijn onafscheidelijk 3
Voor alleenstaande moeders met een uitkering en voor herintreedsters is het vaak lastig om weer buitenshuis aan het werk te gaan vanwege de zorg voor hun kinderen. De stap om de zorg uit te besteden is voor deze vrouwen vaak nog te groot. De Vrouwen Buurtmaatschap biedt hiervoor een oplossing. Het werk in de maatschap wordt rond de zorgtaken georganiseerd, dus bijvoorbeeld onder schooltijd, en de maatschap biedt ook aan kinderen een plek. Een optimale combinatie van arbeid en zorg dus. Ad b) Minimaal 10 vrouwen voor minimaal 10 uur in de week. De groep vrouwen moet groot genoeg zijn om de verschillende werkzaamheden binnen de maatschap te kunnen ontwikkelen en onderling te kunnen verdelen. Ook zullen er gedurende het traject uitvallers zijn, want het verzuim onder deze doelgroep is vaak hoog. Minimaal tien vrouwen zijn dan ook noodzakelijk om de maatschap goed van de grond te krijgen en draaiende te houden. Een minimum van tien uur tijdsbesteding per week is nodig om een arbeidsritme op te bouwen en invulling te geven aan de activiteiten. Ad c) Zelforganisatie en zelfbeheer In de Vrouwen Buurtmaatschap hebben de vrouwen het voor het zeggen. Ze kunnen hun eigen activiteiten vormgeven binnen hun eigen organisatie, gebaseerd op hun eigen wensen. Zelforganisatie en zelfbeheer zijn dus belangrijke uitgangspunten. Dit betekent dat de vrouwen niet alleen een belangrijke stem hebben in de uiteindelijke activiteiten, maar ook in bijvoorbeeld de taakverdeling, de inrichting van de ruimte en de aanschaf van benodigdheden. Elke vrouw wordt uitgenodigd om mee te denken, mee te doen en mee te beslissen. Ad d) Begeleiding De wensen en talenten van de vrouwen staan centraal. Ze kunnen in hun eigen tempo de organisatie opbouwen en runnen samen de maatschap. Maar daarin staan ze niet alleen. De vrouwen hebben de intensieve steun van een deskundige begeleidster ter beschikking. De begeleidster brengt structuur aan en helpt met het concreet en werkbaar maken van de ingebrachte ideeën. Daarnaast zorgt de begeleidster ervoor dat doelstellingen haalbaar worden door met alle deelneemsters een individueel trajectplan op te stellen. Ook zorgt ze voor een positief groepsklimaat en spoort ze stress en/of persoonlijke belemmeringen op door regelmatig met de deelneemsters een persoonlijk evaluatiegesprek te houden. Ad e) Deelname is niet vrijblijvend en de uitkomst verschilt per deelneemster Vrouwen nemen vrijwillig deel aan de Vrouwen Buurtmaatschap, maar deelname is niet vrijblijvend. Van elke deelneemster wordt verwacht dat ze aanwezig is, mee denkt en mee doet. Bij de start wordt er voor elke deelneemster een persoonlijk trajectplan opgesteld. Dat plan zal er voor elke vrouw anders uit zien, zodat uiteindelijk ook de uitkomst, het geleerde en bereikte, voor elke deelneemster zal verschillen. Aansluiting bij bestaand aanbod De Vrouwen Buurtmaatschap is een aanvulling op het bestaande aanbod. Het kan bijvoorbeeld een aanbod zijn in een moedercentrum, een aanvulling op sociale activeringsof arbeidsmarkttoeleidingsprojecten of een invulling van vrijwilligerswerk.
Succesfactoren: 4
Eigen initiatief. Doordat de deelnemende vrouwen zelf hun eigen activiteiten ontwikkelen sluiten die goed aan bij hun wensen. Dat vraagt veel eigen initiatief van de deelneemsters en zal daarom niet altijd makkelijk van de grond komen. Maar als het lukt, zal het de motivatie en betrokkenheid enorm vergroten en daarmee de kans op succes. De combinatie van arbeid en zorg Deze combinatie is essentieel om de vrouwen over de streep te trekken en actief bij de maatschap betrokken te houden. Maar het is in de praktijk niet altijd makkelijk. De vrouwen zijn vaak lange tijd uit het arbeidsproces geweest en voor hen is het balanceren tussen de veiligheid thuis en de uitdaging om nieuwe activiteiten te ondernemen. Groepsgericht en individueel De vrouwen runnen de maatschap samen en zijn samen verantwoordelijk. Samenwerking en groepsgericht werken zijn daarom van groot belang. Door in een groep te werken ontstaat bovendien lotgenotencontact. De vrouwen hebben steun aan elkaar. Maar elke deelneemster heeft ook eigen individuele talenten, wensen en verwachtingen en ook die moeten in de maatschap ruimte krijgen. Een goede balans hiertussen is essentieel.
Waarom nemen vrouwen deel aan de buurtmaatschap? * ‘om mijn wereld groter te maken’ * ‘om nieuwe dingen te leren’ * ‘om uit te vinden wat ik leuk vind’ * ‘om mijn eigen kwaliteiten en grenzen te ontdekken’ * ‘om een eigen plan uit te werken’ * ‘om eigen initiatief te ontplooien met een goede regeling voor mijn kind’
Wat levert het vrouwen op? * een beter beeld van de eigen mogelijkheden * werkervaring * ervaring met het opzetten van een eigen activiteit * een arbeidsritme * een stap buitenshuis * een groter netwerk * zelfvertrouwen en een zonniger beeld van de toekomst Quotes van deelneemsters: - ‘Ik wil werken in een omgeving waar begrip is voor de combinatie werk en zorg’ - ‘Het is een goed project voor alleenstaande moeders. Niet iedereen heeft familie om op terug te vallen. We hebben allemaal kinderen en we steunen elkaar als het nodig is.’ - ‘De buurtmaatschap is voor mij een ideale tussenstap. Zo kom ik een beetje in een regelmaat en kan ik uitzoeken hoe ik het allemaal geregeld
5
krijg met mijn dochtertje.’ - ‘De meeste van ons hebben wel meer meegemaakt dan een scheiding. In de buitenwereld is daar geen oog voor, maar wij hebben onderling aan een half woord genoeg.’
Deel II: Plan van aanpak Het opzetten van een Vrouwen Buurtmaatschap is een proces dat op twee niveaus verloopt. Het eerste niveau richt zich op gemeentelijke en maatschappelijke organisaties. De betrokkenheid van deze instanties is noodzakelijk om te zorgen dat er faciliteiten beschikbaar komen en het project wordt ingebed in het lokale sociale beleid. Het tweede niveau is gericht op het opbouwen van een netwerk onder de doelgroep. Via dit netwerk kan inzicht worden verkregen in de wensen van de vrouwen zodat de op te starten maatschap optimaal aan hun vraag voldoet. Het hele proces is samen te vatten in 8 stappen. Een Vrouwen Buurtmaatschap in 8 stappen: Stap 1 Onderzoek naar nut en noodzaak van een Vrouwen Buurtmaatschap Hoe? Binnen een gemeente moeten relevante gemeentelijke en maatschappelijke organisaties onderzoeken of een Vrouwen Buurtmaatschap een zinvolle aanvulling kan zijn op het bestaande aanbod. Het ligt voor de hand dat een beleidsmedewerker van de gemeente het initiatief neemt om een eerste bijeenkomt te organiseren om met andere maatschappelijke organisaties de mogelijkheden te bespreken. Een Vrouwen Buurtmaatschap kan aansluiten bij de volgende beleidsterreinen: arbeid en zorg voor de doelgroep werken in de buurt werkgelegenheid sociale activering vrijwilligerswerk. Doel: Politiek en ambtelijk draagvlak vinden binnen de gemeente om met een buurtmaatschap aan de slag te gaan. Beoogde resultaten: - De juiste groep mensen rond de tafel krijgen. Belangrijk: Organisaties met nauwe contacten met de doelgroep moeten ook betrokken zijn. - Inzicht in de financiële mogelijkheden. - Inschatting maken van de politieke bereidheid om het project te steunen. Aanbeveling: Zorg dat het project wordt ingebed in gemeentelijk beleid en wordt uitgevoerd door lokale actoren met kennis over de doelgroep en inzicht in de werkwijze van de verschillende gemeentelijke organisaties. Stap 2 De gemeentelijke en maatschappelijke organisaties gaan een partnerschap aan. Hoe? Alle betrokken partijen formuleren en verbinden zich aan een gemeenschappelijk doel. Doel: De verschillende partijen verbinden zich om uit eigen middelen en op uitvoeringsniveau een bijdrage te leveren aan het opzetten van een Vrouwen
6
Buurtmaatschap. Belangrijk: Alle leden van het projectteam moeten vanuit hun organisatie beslissingsbevoegdheid hebben. Beoogde resultaten: - de formatie van een projectteam - helderheid over de inbreng, betrokkenheid en de inzet van middelen van alle partijen - duidelijkheid over welke organisatie verantwoordelijk is voor welk deel van de uitvoering. Aanbeveling: Een nieuw aanbod is alleen zinvol, wanneer dit aansluit bij een behoefte en gebaseerd is op een gedegen analyse van de doelgroep en de startsituatie. Zorg daarom voor een goed verkennend onderzoek voor je van start gaat met een Vrouwen Buurtmaatschap. Stap 3 Beschrijving van het project, de strategie en de planning. Hoe? Het projectteam komt bij elkaar en maakt een beschrijving van het project en een plan voor de uitvoering. Doel: Duidelijkheid krijgen over: de doelgroep doel van het project verdeling van taken en verantwoordelijkheden van de verschillende partners benodigde investeringen de te ontwikkelen activiteiten de noodzakelijke faciliteiten. Aanbeveling: Leer van ervaringen elders. Zie hiervoor de adressenlijst achter in deze handleiding. N.B. Alleenstaande moeders met een bijstandsuitkering, moeders met een WAOuitkering of herintreedsters zonder uitkering kunnen aan de buurtmaatschap deelnemen. Stap 4 Contact leggen met de dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Hoe? Leg vanuit het projectteam contact met iemand binnen de dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid die contact heeft met alleenstaande moeders met een bijstandsuitkering. Doel: De dienst informeren over en enthousiasmeren voor (medewerking aan) het initiatief. Beoogde resultaten: Duidelijke afspraken over: - vrijstelling sollicitatieplicht - mogelijkheden voor onkostenvergoeding - aanwezigheid scholingsgelden - rol van de Sociale Dienst bij de werving en doorverwijzing. Aanbeveling: Zorg voor één contactpersoon binnen de dienst die ook beslissingsbevoegdheid heeft en in staat is de nodige administratieve handelingen met voorrang uit te voeren. Stap 5 Contact met de doelgroep Hoe? Organiseer onder schooltijd een bijeenkomst waarbij met de doelgroep van gedachten wordt gewisseld over de ideeën en mogelijkheden. Maak hiervoor gebruik van organisaties die nauw contact hebben met de doelgroep.
7
Doel: Zorgen dat het project aansluit bij de wensen van vrouwen en peilen of er voldoende enthousiaste en gemotiveerde deelneemsters zullen zijn. Beoogde resultaten: - In contact komen met een groep enthousiaste vrouwen, die er wel voor voelen om aan het project deel te nemen. - Een inventarisatie van de wensen. Aanbeveling: Betrek de vrouwen bij het opzetten van het project. Immers: zonder enthousiaste deelneemsters geen Vrouwen Buurtmaatschap. Stap 6. Evaluatie moment Hoe? Het projectteam komt bij elkaar om te bepalen of het project aansluit bij de doelgroep en of er voldoende kans is enthousiaste deelnemers te werven. Ook moet het projectteam bepalen of er binnen het gemeentelijk netwerk nog draagvlak bestaat om een succesvol project neer te zetten dat vanuit de gemeente voor langere tijd gesteund wordt. Doel: Antwoord krijgen op de vragen: Hoe staan we ervoor? Heeft het project kans van slagen? Wat hebben we nog nodig? Hoe zit het met de financiën? Zijn er voldoende enthousiaste vrouwen? Beoogd resultaat: Een weloverwogen afweging of een Vrouwen Buurtmaatschap een zinvolle aanvulling is op het bestaande aanbod. Stap 7. Realisatie van de noodzakelijke faciliteiten. Hoe? Het projectteam zal haar contacten moeten inzetten om de benodigde faciliteiten te organiseren. Doel: De realisatie van de noodzakelijke faciliteiten. Beoogde resultaten: een zichtbare toegankelijke plek in de wijk met voldoende ruimte waar kinderen kunnen verblijven voldoende financiële middelen voor de algemene kosten een enthousiaste betrokken projectbegeleidster met inzicht in het idee van de buurtmaatschap toegang tot scholingsmogelijkheden vrijstelling van sollicitatieplicht voor de deelnemers met een uitkering persoonsgebonden budget voor het ontwikkelen van eigen activiteiten Aanbeveling: De Vrouwen Buurtmaatschap moet in een geschikte wijk een eigen zichtbare ruimte hebben op de begane grond, maar er kunnen in hetzelfde gebouw natuurlijk wel andere activiteiten plaatsvinden. De locatie moet ook op een veilige plek in de wijk gesitueerd zijn. Stap 8. Opstarten wervingscampagne. Hoe? Het projectteam start een wervingscampagne die is toegespitst op de doelgroep. (zie ook verderop in dit hoofdstuk). Doel: Een groep van minimaal tien enthousiaste en gemotiveerde vrouwen bij elkaar krijgen om een Vrouwen Buurtmaatschap op te richten. Aanbeveling:
8
Maak gebruik van sleutelfiguren in de wijk, van mondelinge informatie en persoonlijk contact en wees heel duidelijk over de verwachtingen en mogelijkheden van het project.
Wat heb je uiteindelijk nodig om van start te gaan met een Vrouwen Buurtmaatschap? • Een groep van minimaal tien gemotiveerde vrouwen die minimaal tien uur per week willen werken in en aan hun eigen maatschap. • Goede faciliteiten voor de deelneemsters • Een laagdrempelige en zichtbare eigen werkruimte in de juiste wijk. • Een goede plek voor de kinderen. • Minimaal twee computers met een internetverbinding • Voldoende budget voor scholing en het ontwikkelen van eigen initiatief • Een deskundige begeleidster die gedurende de eerste zes maanden voor tien uur per week beschikbaar is.
Werving, intake en basistraining Werving Het is niet eenvoudig om een groep enthousiaste vrouwen te werven, want voor de doelgroep is buitenshuis actief worden een grote stap. Daarom is het belangrijk om veel aandacht te besteden aan een goed op de doelgroep gerichte wervingscampagne. Maak daarbij gebruik van de contacten die zijn opgedaan tijdens de bijeenkomst (zie stap 5). De inzet van lokale organisaties die contact hebben met de doelgroep is essentieel. Denk bijvoorbeeld aan het CWI, de vrijwilligerscentrale, de Sociale Dienst, het maatschappelijk werk, scholen en peuterspeelzalen. Ook sleutelfiguren in de wijk kunnen een belangrijke rol spelen bij het leggen van contact met vrouwen die wel voor een maatschap zouden voelen. Mondelinge reclame via deze sleutelfiguren en organisaties is een goed wervingsinstrument, maar beperk je daar niet toe. Zo is het raadzaam om ook zo breed mogelijk een folder te verspreiden en advertenties te plaatsen in huis-aan-huis bladen. Daarnaast is een voorlichtingsbijeenkomst in de wijk een mogelijkheid om het eerste contact met potentiële deelneemsters te leggen. Deze bijeenkomst kan je het beste onder schooltijd organiseren op een laagdrempelige, bekende locatie, bijvoorbeeld in het buurthuis of op de buurtschool. Intake Na aanmelding (bij een centraal punt) voert de begeleidster met alle vrouwen een intakegesprek. Ook de intake is een belangrijk moment. In dit gesprek worden de persoonlijke situatie, de motivatie, de verwachtingen en de mogelijke belemmeringen van de potentiële deelneemster in kaart gebracht. Daarnaast wordt in het intakegesprek het idee van de maatschap verder uitgelegd en wordt aangegeven wat het zou kunnen inhouden. Daarbij kunnen voorbeelden worden gegeven van op te zetten diensten. Wees al in dit intakegesprek zo duidelijk mogelijk over de verwachtingen van de deelneemsters én de uitvoerders. Zo voorkom je misverstanden en teleurstellingen achteraf. De informatie uit deze intakegesprekken is de basis voor de persoonlijke trajectplannen. Voor deelname gelden een aantal harde selectiecriteria: de deelneemsters moeten vrouw zijn, minimaal één kind te verzorgen hebben en gemotiveerd zijn. Tevens is het raadzaam de eis te stellen dat de deelneemsters een redelijke beheersing van het Nederlands (begrijpen en spreken) hebben.
9
Basistraining Voorafgaand aan de start van de maatschap is het zinvol om de groep vrouwen een korte basistraining te geven. In deze training wordt in gegaan op de individuele wensen en stil gestaan bij wat de deelneemsters nodig hebben om persoonlijke belemmeringen weg te nemen. In de training komt o.a. aan bod: - kennismaking - verkenning van het begrip buurtmaatschap - een inventarisatie van de eigen wensen en verlangens - een inventarisatie van de ideeën over de mogelijkheden binnen de buurtmaatschap - bewustwording van de kwaliteiten en vaardigheden die ingezet kunnen worden. De bundeling van de resultaten van deze training vormt een goed startpunt voor de maatschap. Zie de bijlagen voor meer informatie over deze training. Tips: - hou vast aan het concept, maar voer wijzigingen door als de praktijk daar om vraagt. - Kijk kritisch naar je aanpak. Als de praktijk vraagt om aanpassing van een gevoerde strategie schroom dan niet pragmatische keuzes te maken.
Deel III: Hoe geef je vorm aan een Vrouwen Buurtmaatschap? Om een Vrouwen Buurtmaatschap vorm te geven is het raadzaam met een trajectopzet te werken. Er moet een structuur worden neergezet waarbinnen afspraken over procedures worden vastgelegd en activiteiten vorm krijgen. De deelneemsters moeten gezamenlijk afspraken maken over werkwijze en verantwoordelijkheden. Ook dient binnen de maatschapstructuur ruimte te zijn voor individuele ontwikkeling. Hieronder volgt de trajectopzet, die in beide pilots is gebruikt. Het betreft in grote lijnen de activiteiten die de deelneemsters en de begeleidster de eerste periode ondernamen om de buurtmaatschap vorm te geven. Trajectopzet Vrouwen Buurtmaatschap
Voorbereiding
Activiteiten - Gegevens intakegesprekken vastleggen
Beoogd resultaat - Persoonlijke trajectplannen
Basistraining gedurende 3 dagen
- Training m.b.v. oefeningen en rollenspelen
5e - 8e bijeenkomst
- Inrichting maatschap - Kinderopvang organiseren - Activiteiten voor kinderen opzetten
- Kennismaking - Reëel beeld over de maatschap bij alle deelneemsters. - Sterkte/zwakte-analyse van alle deelneemsters - Duidelijkheid over wensen en verwachtingen - Een eigen gezellige ruimte - Een plek en activiteiten voor de kinderen
Bijeenkomst
10
9e – 18e bijeenkomst
- Maken van werkafspraken - Werkoverleg - Brainstormen over ideeën - Informatie verzamelen over scholing
19e – 26e bijeenkomst - Werkoverleg - Voortgangsgesprekken - Ideeën voor activiteiten uitwerken - Scholingstrajecten ontwikkelen - Logboek aanleggen 27e – 30e bijeenkomst - Stappenplan opstellen m.b.t. diensten en producten - Diensten- en of productbeschrijvingen maken - PR-activiteiten opzetten 31e – 39e bijeenkomst - Persoonlijke resultaten bespreken. - Evalueren stand van zaken m.b.t. de activiteiten - Gezamenlijk bepalen wat de volgende stappen zijn
- Huisregels - Taakverdeling - Omgangsnormen - Concretisering ideeën voor activiteiten - Duidelijkheid bij deelneemsters over (eigen) te volgen traject -Ideeën voor activiteiten staan op papier - Maatschap een structuur - Buurtbewoners zijn op de hoogte van de maatschap en de activiteiten - Actuele individuele trajectplannen -
Activiteiten krijgen vorm Deelneemsters weten wat ze de volgende periode willen ondernemen
De begeleiding
Een duidelijke structuur en werkwijze zijn cruciaal voor de opzet en voortgang van een buurtmaatschap. Zonder duidelijke kaders en afspraken over procedures, werkwijze en verwachtingen kunnen de deelneemsters geen activiteiten en diensten ontwikkelen. De inbreng en kwaliteit van de begeleidster zijn hierbij van groot belang. Zij neemt – zeker de eerste periode - de leiding om die structuur neer te zetten. Daarnaast geeft de begeleidster deelneemsters duidelijkheid over de mogelijkheden en maakt zij hun verwachtingen inzichtelijk. Vervolgens biedt ze ondersteuning om de ideeën van de deelneemsters te concretiseren en stimuleert zij hen om hun doelen werkbaar te maken. Zij houdt daarbij steeds goed het doel van de maatschap voor ogen: de realisatie van een dienst voor de buurt of de opzet van een kleinschalig bedrijfje. Een andere taak van de begeleidster betreft de kennisoverdracht tussen de groepsleden. Het is belangrijk dat de deelneemsters elkaar helpen en elkaar informeren over taken. De maatschap is immers een gezamenlijk project, waar alle deelneemsters betrokken bij en verantwoordelijk voor zijn. De begeleidster helpt de vrouwen om gezamenlijk deze verantwoordelijkheid te nemen. Zij bespreekt daartoe regelmatig met de groep en met individuele deelneemsters de bereikte resultaten en de voortgang en stuurt waar nodig bij. Methodieken Om structuur aan te brengen kunnen de volgende hulpmiddelen worden ingezet: - huisregels - taakverdeling van de verschillende werkzaamheden - individuele trajectplannen waarin leerdoelen worden geformuleerd en een plan voor de uitvoering 11
- stappenplannen en begrotingen voor de uit te voeren individuele activiteiten - wekelijks werkoverleg - invullen van een logboek - tweewekelijkse persoonlijke evaluatiegesprekken Concrete activiteiten van de pilots
Welke activiteiten hebben de vrouwen in de twee pilotprojecten ontwikkeld? Een paar voorbeelden. Twee deelneemsters zijn aan de slag gegaan met de voorbereidingen voor decoratie en decorbouw voor evenementen en scholen. Daarnaast heeft een deelneemster zich bezig gehouden met het opzetten en organiseren van (thematische) kinderverjaardagsfeestjes. Koken en verhalen vertellen maakten hier onderdeel van uit en ook andere vrouwen waren hierbij betrokken. Een andere deelneemster heeft zich toegelegd op de verzorging van kindertraktaties (zie ook het kader). Zij heeft reeds twee commerciële opdrachten gehad. Twee vrouwen zijn bezig met het opzetten en uitwerken van lesideeën voor kindercreatiefmiddagen. Tot slot legt een deelneemster zich toe op het schrijven van verhalen en gelegenheidsgedichten. Zij wil op termijn een bundeltje uit brengen. Alle deelneemsters hebben gebruik gemaakt van de mogelijkheid cursussen te volgen. Eén deelneemster heeft een cursus kinderpsychologie gevolgd, twee anderen gaan dit binnenkort doen. Een aantal vrouwen heeft een basiscursus Windows/ Word gedaan en de cursus ‘opzetten en organiseren kinderactiviteiten’ van Buurt- en Speeltuinwerk Rotterdam bijgewoond. Eén deelneemster wil nog een cursus creatief schrijven gaan volgen en een ander is bezig met een cursus op het gebied van aromatherapie. Verschillende deelneemsters hebben ook de gezamenlijke cursus over het opzetten van een eigen organisatie bijgewoond. Een aantal vrouwen doet verder praktijkervaring op in het wijkcentrum bij de kinderinstuif en andere thematische activiteiten.
‘Een perfecte opstap’ De verzorging van verjaardagsfeestjes en manden met traktaties. Dit originele idee is in de Vrouwenbuurtmaatschap in Rotterdam bedacht en uitgewerkt door Sacha Anthonys (33). In de toekomst hoopt ze er haar eigen bedrijfje van te kunnen maken. Trots laat Sacha voorbeelden zien van de verpakkingen die ze tot nu toe heeft ontworpen en gemaakt. In met jute beklede rieten mand zitten kartonnen figuurtjes: een treintje, een hondenhok, een muisje en een jute knapzakje. ‘Ik werk zoveel mogelijk met natuurlijke materialen en verantwoord snoep,’ vertelt ze. ‘Ik wil iets anders dan anders.’ Sacha alleenstaand moeder van een dochter van zes, is sinds het begin, in maart 2001, bij de Vrouwenbuurtmaatschap betrokken. ‘Hier krijg je de kans om iets te ondernemen en om je eigen ideeën en creativiteit te ontwikkelen. Dat trok me enorm aan,’ vertelt ze. Ruim tien jaar lang werkte Sacha fulltime als technisch tekenaar, maar na de komst van haar dochtertje was er bij het bedrijf geen plaats meer voor haar. Na een scheiding, kwam ze een paar jaar geleden in de bijstand en daarmee in een isolement. ‘De buitenwereld kijkt toch een beetje op je neer als je bijstandsmoeder bent’, zegt ze. Bij de Vrouwenbuurtmaatschap trof ze lotgenoten en gelijkgestemde creatieve vrouwen met wie ze haar ideeën uit kon werken. Ook legde ze er nuttige contacten met het buurthuis. ‘Daar hebben ze ook plannen voor de organisatie van verjaardagsfeestjes. Nu hebben ze ons gevraagd om te helpen,’ zegt ze trots.
12
Een kookfeestje, knutselfeestjes, de verhuur van themakisten, … de vrouwen hebben nog ideeën genoeg. Maar Sacha concentreert zich eerst op de ‘traktatiemanden’, want in de toekomst hoopt ze daar een commerciële traktatiedienst van te maken. ‘Ik wil niet afhankelijk blijven van een uitkering. Al was het maar voor mijn dochtertje. Ik wil haar laten zien dat ik voor mezelf op kan komen, dat ik niet bij de pakken neer blijf zitten,’ zegt ze strijdlustig. Die strijdlust en haar optimisme heeft ze mede dankzij de Vrouwenbuurtmaatschap terug gevonden, zegt ze. ‘Voor mij is het een perfecte opstap geweest.’ Met een foto
Deel IV: Financiën Voordat de Vrouwen Buurtmaatschap start, moet duidelijk zijn dat er voor minstens twee jaar geld beschikbaar is om het project op te zetten en vorm te geven. In het eerste jaar is er globaal € 13.000,- nodig om de buurtmaatschap in te richten en de activiteiten op te zetten. Dit bedrag is exclusief personeelskosten en de kosten voor huisvesting. Welke kosten zijn er? Houdt op jaarbasis rekening met kosten voor: - huisvesting zoals huur, gas, water en licht - het salaris van de begeleidster - werving deelneemsters - telefoon- en internet - kantoorbenodigdheden zoals briefpapier, postzegels etc. - deskundigheidsbevordering - eenmalige investeringen zoals computers, meubels en speelgoed - de te ontwikkelen activiteiten - persoonsgebonden budget voor het ontwikkelen van eigen initiatief - publiciteit
± € 18.800 ± € 12.000 ± € 2.000 ± € 1.000 ± € 500 ± € 2.000 ± € 3.000 ± € 2.000 ± € 2.000 ± € 500
Welke financieringsmogelijkheden zijn er? * Gemeentelijke welzijnsubsidie Het ligt voor de hand dat de gemeente het project subsidieert. De kosten voor de huur en het salaris van de begeleidster zouden bijvoorbeeld door de gemeente betaald kunnen worden uit bestaande subsidies voor het welzijnswerk. * Andere gemeentepotjes Voor de financiering van een Vrouwen Buurtmaatschap kan ook aanspraak worden gemaakt op bijvoorbeeld reïntegratiemiddelen van het CWI of op dagindelingsgelden vanuit de gemeente. Daarnaast zou het project aan kunnen haken bij activiteiten vanuit de emancipatiebureaus. * Provinciale gelden Op provinciaal niveau bestaan er diverse subsidiemogelijkheden voor projecten rond de combinatie van arbeid en zorg. * Europese werkgelegenheidsgelden De Vrouwen Buurtmaatschap zou ook in aanmerking kunnen komen voor Europese fondsen voor bijvoorbeeld werkgelegenheidsprojecten. Zo’n aanvraag loopt via de gemeente.
13
* Particuliere fondsen Voor de aanschaf van meubels, computers en speelgoed voor de kinderen kunnen particuliere fondsen worden benaderd, bijvoorbeeld de Stichting Doen, het VSB fonds of het Juliana Welzijnsfonds. Maar er zijn ook kleinere stedelijke fondsen die hieraan kunnen bijdragen. De keuze voor een bepaalde financiering wordt waarschijnlijk bepaald door de actuele politieke situatie in de gemeente. Maar het is wel goed om je te realiseren dat de keuze een groot effect kan hebben op de inhoudelijke ontwikkeling en de beoogde resultaten van de Vrouwen Buurtmaatschap. Elke subsidiegever stelt immers bepaalde eisen en voorwaarden aan de inhoud, de vormgeving en de resultaten van een project. De twee pilotprojecten van de FNV Vrouwenbond zijn gefinancierd vanuit de Commissie Dagindeling van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de Provincie Zuid Holland, de Stichting Doen en uit eigen middelen. Voor het Rotterdamse experiment hebben het Stedelijke Bureau Onbenutte Kwaliteiten, Onbenutte Kwaliteiten Prins Alexander en de Stichting tot Bevordering van de Volkskracht subsidies verstrekt. Vanuit de Sociale Dienst ontvingen de deelneemsters een maandelijkse onkostenvergoeding en was er per kalanderjaar per persoon € 225 voor scholing beschikbaar. Beheer van het geld
De begeleidster is eindverantwoordelijk voor de uitgaven en de financiële verslaglegging, maar het is raadzaam om de deelneemsters verantwoordelijk te laten zijn voor de financiële administratie van hun eigen activiteiten. Dit past in het concept van de buurtmaatschap: de vrouwen zijn verantwoordelijk voor hun eigen activiteit. Tegelijkertijd is het ook een leerzame ervaring. Om de vrouwen hierop voor te bereiden, kan de begeleidster zelf aandacht besteden aan budgettering of bijvoorbeeld een financieel medewerker uitnodigen die de vrouwen traint in het maken van een budget en het aanleggen van een financiële administratie.
Belangrijke adressen Hieronder vind je een lijst met adressen waar informatie op te vragen is over de pilotprojecten van de FNV Vrouwenbond, dagindeling, sociale activering of over moedercentra.
14
FNV Vrouwenbond Naritaweg 10 1043 BX Amsterdam T 020 – 58 16 390 E
[email protected] I www.fnv.nl/vrouwen Projectbureau Dagindeling Postbus 556 2501 CN Den Haag T 070 – 376 59 12 E
[email protected] I www.dagindeling.nl Stedelijk Bureau Onbenutte Kwaliteiten Mariniersweg 151 3011 NK Rotterdam T 010 – 404 94 09 E
[email protected] I www.onbenutte- kwaliteiten.nl Sociale Zaken en Werkgelegenheid Rotterdam Sociaal Wetenschappelijke Afdeling Postbus 1024 3000 BA Rotterdam T 010 – 243 52 19 E
[email protected] I www.sozawe.rotterdam.nl Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Directie Bijstandszaken ISSA Postbus 90801 2509 LV Den Haag T 070 – 333 54 82 E
[email protected] I http://gemeenteloket.minszw.nl Landelijk Centrum Opbouwwerk Prinsengracht 51 2512 EX Den Haag T 070 – 380 99 73 E
[email protected] I www.opbouwwerk.nl
Radar Advies Veemarkt 83 1019 DB Amsterdam T 020 – 463 50 50 E
[email protected] I www.raderadvies.nl
15
16
