Inhoudsopgave. 1. Voorwoord Justitia et Pax in Over Justitia et Pax De Commissie Justitia et Pax 8. 5

Jaarverslag 2013

Stichting Justitia et Pax Nederland Postbus 16334 2500 BH DEN HAAG Maart 2014

T F E W

070 3136800 070 3136801 [email protected] www.justitiaetpax.nl

_____________________________________________________________ Inhoudsopgave

Pag.

1.

Voorwoord

3

2.

Justitia et Pax in 2013

4

3.

Over Justitia et Pax

6

4.

De Commissie Justitia et Pax

8

5.

Activiteiten

9

5.1

Mensenrechten in Nederland

9

5.2

Shelter City

10

5.3

Rechtvaardigheid en verzoening in conflictgebieden

11

5.4

Gelijke toegang tot recht in rechtsstaten

13

5.5

Communicatie

15

5.6

Samenwerking

16

6.

Interne organisatie

18

7.

Financiën

23

8.

Stichting Vrienden van Justitia et Pax

24

_________________________________________________________________________________________________________________________2 Jaarverslag 2013 Justitia et Pax

pag. /25

_____________________________________________________________ 1.

Voorwoord

Twee jaar geleden spande het er nog om of het Justitia et Pax Nederland gegeven mocht zijn haar 45 jarig bestaan in 2013 te vieren. De zich opstapelende bezuinigingen noopten tot ingrijpende veranderingen zowel in het personeelsbestand alsook in de programmering. We hebben noodgedwongen afscheid moeten nemen van gedreven medewerkers en hebben onze programmering sterker moeten focussen. Begin 2014 kunnen we vaststellen dat het er alle schijn van heeft dat het de sterk verkleinde staf in 2013 gelukt is een goed begin te maken met een nieuwe aanpak. Deze is meer gericht op de financiering van specifieke programma’s en op de uitbouw van nieuwe mensenrechtelijk georiënteerde activiteiten. Dit heeft er in 2013 al toe geleid dat toereikende nieuwe fondsen voor sterker gefocuste projecten konden worden geworven en de te grote, maar vooral ook te eenzijdige afhankelijkheid van de gebruikelijke financiers van de projecten kon worden omgebogen. Er is goede hoop dat de in 2013 ingezette nieuwe aanpak in de komende jaren succesvol zal blijken en dat Justitia et Pax sterker uit de crisis zal komen. Eens temeer blijkt hieruit hoe belangrijk het is dat de kernstaf bestaat uit gekwalificeerde en sterk gemotiveerde medewerkers en dat de naam Justitia et Pax een dusdanig sterk merk is dat het telkens weer lukt ook goede stagiairs en vrijwilligers aan te trekken. Uit dit jaarverslag blijkt dat het J&P ondanks alle bezuinigingen gelukt is haar internationale en nationale activiteiten met volle inzet te blijven uitvoeren en nieuwe plannen te ontwikkelen voor de toekomst. Een van die nieuwe plannen is het Shelter City project dat een zeer succesvolle start heeft gemaakt en naar het zich laat aanzien in de komende jaren aanzienlijk zal kunnen worden uitgebreid. Uit dit Shelter City project blijkt dat het werk van Justitia et Pax niet alleen gericht is op het nationaal en internationaal uitdragen van mensenrechtelijke waarden, maar ook op de ondersteuning en bescherming van hen die zich daarvoor onder moeilijke omstandigheden inzetten. Het jaarverslag laat zien dat Justitia et Pax een dynamische organisatie is gebleven en wil blijven, mits haar dat financieel mogelijk wordt gemaakt. Aan de inzet van de medewerkers zal het niet liggen. Ik hoop dat U bij lezing van dit jaarverslag, waarin inzicht gegeven wordt in de activiteiten van Justitia et Pax in binnen- en buitenland om haar belangrijke doelstellingen te verwezenlijken, het gevoel krijgt dat het van belang is deze werkzaamheden als vriend, lidorganisatie en donateur te blijven steunen.

Prof. Mr. Peter J.P. Tak Voorzitter


pag. /25

2.

Justitia et Pax in 2013

Met dit jaarverslag 2013 legt Justitia et Pax Nederland verantwoording af van haar werkzaamheden in het derde jaar van het meerjarenplan 2011–2015. Het verbeteren en vergroten van de toegang tot recht is het centrale thema van dit programma. Justitia et Pax wil mensen bewustmaken van hun eigen rol bij het bevorderen van recht en vrede. Dat is onze kerntaak: mensen informeren, motiveren en in beweging brengen. Ons internationale programma richt zich op Burundi, de Democratische Republiek Congo, Zuid Soedan, Ethiopië, Suriname, Pakistan en Bangladesh. Wij steunen partnerorganisaties actief in het verbeteren en vergroten van de toegang tot recht, ontwikkelen samen met hen methodieken en middelen, in het bijzonder over de toegang tot recht voor vrouwen, minderheden, migranten en slachtoffers van mensenrechtenschendingen in conflictgebieden. In Nederland pleit Justitia et Pax bij beleidsmakers en politici voor het aanpakken van stelselmatige mensenrechtenschendingen wereldwijd en voor de rechten van specifieke groepen in Nederland. Ook Nederland heeft te maken met problemen van discriminatie, uitsluiting en onderdrukking van bepaalde groepen. Het is noodzaak dat ook Nederland voldoet aan de internationale normen voor mensenrechten. ste

2013 was een jubileumjaar voor Justitia et Pax Nederland. Op 4 september vierde zij haar 45 verjaardag met een bijeenkomst met en voor haar vrienden in De Boskant in Den Haag. Het doel van deze bijeenkomst was te spreken over de toekomst van de organisatie. De panelgesprekken en interviews met onder anderen Eric Holterhues (Triodos Bank), Adri van de Streek (Lawyers for Lawyers) en bisschop Gerard de Korte leverden adviezen en suggesties op voor de toekomst van Justitia et Pax Nederland.

Zoals veel andere organisaties heeft ook Justitia et Pax Nederland te maken met geldkrapte. Omdat er minder geldmiddelen beschikbaar zijn, moet het werk door een kleiner team worden gedaan. Bestuur, commissie en staf gaven een eerste aanzet voor de strategie na 2016: een scherpere profilering, beperking van het aantal programma’s en activiteiten, en nieuwe vormen van fondswerving. Dat laatste is van cruciaal belang, omdat de huidige financiers geen zekerheden kunnen geven voor de periode na 2015. Ook de interne structuur en werkwijze zullen onder de loep worden genomen. De doelstellingen die zijn gesteld in de lopende programma’s zijn over de hele linie behaald. In een enkel geval zullen we de uitvoering naar begin 2014 verschuiven. Uit de werkbezoeken, partnerconsultaties en evaluaties komt naar voren dat er veel vraag is naar de insteek van Justitia et Pax Nederland, namelijk een inhoudelijke rol ter begeleiding van Justitia et Pax commissies, en van mensenrechten- en vrouwenrechtenorganisaties met als doel capaciteitsopbouw. Het is duidelijk dat er ook veel belangstelling is voor het thema ‘veiligheid van mensenrechtenverdedigers’. Met een aantal internationale bijeenkomsten in december 2013 en begin 2014 werkt Justitia et Pax dit thema verder uit, tot een van de centrale programma’s voor de komende jaren. Uit het jaarverslag haal ik twee activiteiten naar voren die goed illustreren wat we doen, wat we willen bereiken en met wie we samenwerken om effectief bij te dragen aan meer respect voor de mensenrechten en aan het vergroten van veiligheid voor mensenrechtenverdedigers. In september 2012 is het project “Den Haag: Shelter City Initiatief” van start gegaan. Uit een ontmoeting met mensenrechtenverdedigers uit ons internationale netwerk (december 2010) kwam naar voren dat een dergelijk project een goede bijdrage kan zijn aan het vergroten van hun veiligheid. Den Haag werd de eerste Shelter Dity. Het pilot project werd op verzoek van de Haagse gemeenteraad uitgevoerd door Justitia et Pax; wij zijn de organisatie die vier mensenrechtenverdedigers die bedreigd _________________________________________________________________________________________________________________________4 Jaarverslag 2013 Justitia et Pax

pag. /25

werden, selecteerde en voor een periode van drie maanden onderbracht in Den Haag. Deze mensen kwamen uit Rusland, Soedan, Congo en Cuba. Voor alle mensenrechtenverdedigers was de noodzaak voor bescherming en opvang aanwezig en de periode die zij in Nederland hebben doorgebracht, werd door hen als goed ervaren. Het feit dat zij gedurende hun verblijf in Den Haag niet de hele tijd over hun schouder hoeven te kijken en een normaal leven konden leiden, zorgde ervoor dat de druk van hun schouders afviel. In hun werk bleven de mensenrechtenverdedigers gericht op hun strijd voor rechtvaardigheid in het land van herkomst. Zo hebben alle Shelter City deelnemers tijdens hun verblijf in Den Haag op ons kantoor aan de projecten gewerkt waar ze mee bezig waren in hun thuisland. Ze hebben bovendien door ontmoetingen en gesprekken met niet-goevernementele organisaties, met het ministerie van Buitenlandse Zaken en met parlementariërs, hun netwerk kunnen uitbreiden. Aan het eind van de Shelter City periode zijn zij allemaal teruggekeerd naar het land van herkomst. Hoewel de opzet van het project bescheiden was, heeft het de nodige belangstelling van de media mogen ontvangen. Ook de belangstelling bij scholieren, studenten en andere geïnteresseerden was groot. Zo heeft het project het imago van de stad Den Haag én van Nederland versterkt als voorvechters van mensenrechten, en de betrokkenheid van de Hagenaars daarbij vergroot. Na een positieve evaluatie is besloten dit project voor drie jaar voort te zetten, en uit te breiden naar andere steden in Nederland zodat per jaar tien mensenrechtenverdedigers naar ons land kunnen komen. Den Haag gaat door, Middelburg sluit zich aan, en naar verwachting gaan drie andere steden ook meedoen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken is een belangrijke promotor en sponsor van dit initiatief. In het voorjaar van 2013 pakte Justitia et Pax het “Twinning initiatief” weer op, nadat het in 2012 door de vervroegde verkiezingen in Nederland stil was komen te liggen. In dit initiatief worden mensenrechtenverdedigers gekoppeld aan Nederlandse Kamerleden en leden van het Europees Parlement. Het verbinden van grassroots mensenrechtenverdedigers met Nederlandse en Europese politici is een goed instrument om hun rust en veiligheid te bevorderen. Het direct in contact brengen van de mensenrechtenverdediger met de politicus heeft voordelen voor beide partijen. De politicus heeft een directe link en informatiebron binnen een bepaald gebied en over een bepaald onderwerp, en de mensenrechtenverdediger heeft de mogelijkheid om politieke ruchtbaarheid te geven aan mensenrechtenschendingen en/of zijn of haar eigen veiligheidssituatie. Dit jaar zijn vier koppels met Congolese mensenrechtenverdedigers samengesteld. Ze hebben regelmatig contact met elkaar via de telefoon of e-mail en wisselen uit over thema’s die hen in hun werk bezighouden. In 2014 zal dit initiatief worden voortgezet en verbreed, bijvoorbeeld met deelnemers aan Shelter City. In dit soort initiatieven wordt de kracht van Justitia et Pax zichtbaar: kansen zien, benutten van contacten en samenwerkingsverbanden in binnen- en buitenland, en creatieve oplossingen bedenken die ten goede komen aan mensen die zich inzetten voor de waardigheid en het welzijn van de medemens.

Victor Scheffers Directeur


pag. /25

3.

Over Justitia et Pax

Justitia et Pax staat voor mensenrechten en sociale gerechtigheid, wereldwijd en in Nederland. Justitia et Pax Nederland werkt vijfenveertig jaar aan het bevorderen van respect voor de mensenrechten, in eigen land en internationaal. Justitia et Pax baseert zich hierbij op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en het katholiek Sociaal Denken. Zij neemt in haar activiteiten de waardigheid van de menselijke persoon, het algemeen welzijn, solidariteit en subsidiariteit als uitgangspunt. Justitia et Pax Nederland maakt deel uit van het internationale netwerk van 160 Justitia et Paxcommissies. Samen vormen ze een netwerk van solidariteit en bieden ze een structuur voor uitwisseling en samenwerking. Onze visie Ieder mens heeft recht op een menswaardig bestaan. Ongeacht godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, seksuele oriëntatie of burgerlijke staat. Justitia et Pax streeft naar een rechtvaardige en duurzame wereld. Een wereld waarin mensen worden beschermd door universele mensenrechten en goed functionerende rechtsstaten. Wat we doen Het verbeteren en vergroten van de toegang tot recht is het centrale thema van het meerjarenplan 2011-2015. Ieder mens heeft recht op een menswaardig bestaan, maar dat is nog lang niet voor iedereen vanzelfsprekend. In veel landen zijn mensen niet beschermd door mensenrechten en een goed functionerende rechtsstaat. Justitia et Pax wil mensen helpen bij het opkomen voor hun rechten. Justitia et Pax werkt samen met landelijke en regionale Justitia et Pax commissies, met religieuze groepen en instellingen, en met mensenrechtenorganisaties en andere organisaties uit het maatschappelijk middenveld. Juist zij kunnen lokaal mensen en organisaties steunen in het opeisen van hun rechten. Hoe we werken Mensen kunnen en moeten zelf hun wereld transformeren. Het is dan ook essentieel dat zij hiervoor de kennis, vaardigheid en capaciteit ontwikkelen. Justitia et Pax helpt hen hierbij met ondermeer trainingen, kennisuitwisseling en beleidsbeïnvloeding. Zo kunnen zij hun stem laten horen bij regionale en nationale overheden, de Europese Unie, de Verenigde Naties en de Raad van Europa. Onze werkwijze volgt de bekende drieslag van “zien, oordelen, handelen”. Het gaat bij deze methode om de analyse van de feiten, het “verstaan van de tekens van de tijd”, in het licht van de rechten van de mens en de kernwaarden van het katholiek sociaal denken, en de vertaalslag naar de actie: het omvormen van de sociale realiteit. In eigen land gaat Justitia et Pax regelmatig de discussie aan met politici en beleidsmakers. Dat doen we om ervoor te zorgen dat mensenrechten in binnen- en buitenlands beleid hoog op de agenda blijven staan, en om aandacht te vragen voor de zorgpunten van onze partners.


pag. /25

Onze werkterreinen Rechtvaardigheid en verzoening In conflictgebieden functioneren rechtsstructuren meestal niet, door straffeloosheid overheerst een gevoel van onveiligheid. Corruptie, geweld en mensenrechtenschendingen vinden op grote schaal plaats. Toegang tot recht Conflictsituaties in (formele) rechtsstaten kunnen maken dat toegang tot recht voor bepaalde groepen en minderheden in het geding komt. Het gevolg is vaak discriminatie, straffeloosheid, uitsluiting en onderdrukking van deze mensen. Met wie we samenwerken Als een instelling van de katholieke kerk werkt Justitia et Pax aan bewustwording rond vragen van sociale gerechtigheid. Daarom onderhouden wij nauwe banden met de Bisschoppenconferentie en met de katholieke geloofsgemeenschap in Nederland. Wij zijn lid van de Europese Conferentie Justitia et Pax en maken deel uit van het wereldwijde netwerk van Justitia et Pax commissies. Op nationaal en op internationaal niveau werken wij nauw samen met andere katholieke organisaties. We hebben goede contacten met vergelijkbare organisaties van andere godsdiensten en levensbeschouwingen. Als een mensenrechtenorganisatie streeft Justitia et Pax naar bevordering en bescherming van burgerrechten en politieke rechten, en van economische, sociale en culturele rechten die hun basis vinden in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Wij werken samen met lokale, nationale en internationale mensenrechtenorganisaties. Justitia et Pax heeft participatieve status bij de Raad van Europa, en Speciale Consultatieve Status bij ECOSOC, de Sociale en Economische Raad van de Verenigde Naties. Zij staat als een NGO geregistreerd bij de Europese Unie en bij het Internationaal Strafhof. Onze kracht is erin gelegen dat we een brug kunnen slaan tussen de structuren en instituties van de kerk en die van het maatschappelijk middenveld. In coalities en samenwerkingsverbanden kunnen we onze slagkracht versterken en effectiever aan beleidsbeïnvloeding werken. Justitia et Pax kiest voor de dialoog over de grenzen van ideologie en cultuur heen, op basis van een gedeelde zorg voor de waardigheid en het welzijn van de menselijke persoon. Onze geschiedenis De encycliek Populorum Progressio, (Over de ontwikkeling van de volkeren) die Paus Paulus VI in 1967 schreef aan alle mensen van goede wil, wordt beschouwd als het programma voor de commissies Justitia et Pax die sindsdien over heel de wereld zijn opgericht. Hun doelstelling is om de katholieke gemeenschap meer bewust te maken van haar taak sociale gerechtigheid en vrede in de wereld te bevorderen. Justitia et Pax Nederland werd in 1968 door de R.K. Bisschoppenconferentie in het leven geroepen. In de loop der jaren ontwikkelde Justitia et Pax Nederland zich tot een professionele nietgouvernementele organisatie met kennis op het gebied van de katholieke sociale leer, de rechten van de mens en beleidsbeïnvloeding, en richt zij zich op het versterken van de mogelijkheden van kwetsbare mensen en groepen om op te komen voor hun rechten. De staf vormt een multidisciplinair team met specialisten in nationaal en internationaal recht, in antropologie, sociologie en theologie, met een ruime ervaring in onderzoek, pleitbezorging en het trainen van mensen. In de leden van de Commissie Justitia et Pax en van het Stichtingsbestuur treffen zij sparring partners met wie initiatieven worden ontwikkeld, onderzoeken worden voorbereid en uitgevoerd, en programma’s worden georganiseerd.


pag. /25

____________________________________________________________________ 4.

De Commissie Justitia et Pax

Als bisschoppelijke commissie is Justitia et Pax het adviesorgaan voor de Nederlandse bisschoppen voor vraagstukken betreffende gerechtigheid en vrede. Door haar werk wil Justitia et Pax bijdragen aan een rechtvaardige wereldsamenleving, waarin alle mensen zich kunnen ontplooien en een menswaardig bestaan kunnen opbouwen. Sinds vorig jaar zijn de inhoudelijke activiteiten van Justitia et Pax ondergebracht in de Kerkelijke Instelling Bisschoppelijke Adviescommissie Justitia et Pax Nederland. Het bestuur en het beheer van de voor het werk noodzakelijke organisatie worden gefaciliteerd via de (burgerlijke) Stichting Justitia et Pax Nederland. Vanuit haar rol als adviesorgaan heeft Justitia et Pax regelmatig overleg met de bisschop-referent voor Kerk en Samenleving, Mgr. dr. G. de Korte, en met het netwerk van functionarissen bij katholieke organisaties en bij de bisdommen die diakonie in hun portefeuille hebben. ste

Op 4 september vierde Justitia et Pax Nederland haar 45 verjaardag met een bijeenkomst die vooral was gericht op de toekomst. Daarbij hoort ook de vraag naar de versterking van het draagvlak voor ons werk in de katholieke geloofsgemeenschap. Wat heeft Justitia et Pax te bieden? Die vragen worden door de Commissie in 2014 opgepakt. De Commissie zelf kwam in 2013 vier maal in vergadering bijeen. Op de agenda stonden onder meer het Shelter City Initiatief ter bescherming van mensenrechtenverdedigers, reisverslagen naar Ethiopië, Suriname, Burundi en Bagladesh, en “de toekomst van Justitia et Pax”. Mede aan de hand van de aanbevelingen uit de Mid Term Review, de evaluatie die halverwege het meerjarenlan werd gehouden, besprak de commissie hoe Justitia et Pax zich toekomstbestendig kan en moet maken. Justitia et Pax Nederland is vanaf de oprichting in 1971 een actief lid van de Conferentie van Europese Justitia et Pax commissies, een samenwerkingsverband van 30 nationale commissies. Ieder jaar is er een bijeenkomst van alle secretarissen (voorjaar, dit keer in Rome) en een Algemene Vergadering met een Internationale Workshop (najaar, in Berlijn). Thema van de workshop was: Hoe gaan we in Europa om met ons eigen door oorlog en geweld bepaald verleden. Nergens laat die geschiedenis zich beter aflezen dan in Berlijn. Of het nu gaat om het Wilhelminische Keizerrijk, het nationaalsocialisme of de Koude Oorlog, elke straathoek geeft zijn eigen inkijk in de Duitse omgang met zijn verleden. In 2013 was het vijftig jaar geleden dat de encycliek Pacem in Terris van Paus Johannes XXIII verscheen, een brief ingegeven door een intens verlangen naar consolidering van de vrede in de wereld. In deze encycliek wordt voor het eerst door de katholieke kerk het belang van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens onderstreept. Deze encycliek is samen met de encycliek Populorum Progressio uit 1967 de inhoudelijke steunpilaar voor het programma van Justitia et Pax wereldwijd. Op uitnodiging ste van de Pauselijke Raad Justitia et Pax nam Victor Scheffers deel aan de viering van de 50 verjaardag van de encycliek Pacem in Terris, 2 – 4 oktober in Rome. Na een historische terugblik werd vooral gesproken over ontwikkelingen die nu de vrede bedreigen: zoals vervolging van mensen op grond van hun godsdienst en levensbeschouwing, de economische crisis, en conflicten over de toegang tot natuurlijke hulpbronnen, land en water. Met het oog op het ad limina bezoek van de Nederlandse bisschoppen in december 2013 schreef Justitia et Pax een beknopt rapport over de activiteiten van de laatste tien jaar.


pag. /25

____________________________________________________________________ 5.

Activiteiten

5.1

Mensenrechten in Nederland

Ook Nederland heeft te maken met problemen van discriminatie, uitsluiting en onderdrukking van bepaalde groepen. Mensen zonder geldige verblijfspapieren en slachtoffers van mensenhandel kunnen slechts beperkt deelnemen aan de samenleving. Het is noodzaak dat ook Nederland voldoet aan de internationale normen voor mensenrechten. In het bijzonder vraagt Justitia et Pax aandacht voor mensen zonder verblijfsvergunning. Zij leven in Nederland onder zeer benarde omstandigheden. De oorzaak hiervan is dat zij geen rechten hebben om een normaal leven te leiden. Zij kunnen geen officieel werk doen, kunnen geen huis huren en hebben moeilijk toegang tot medische voorzieningen en onderwijs. Zij zijn aangewezen op een gevaarlijk circuit van criminele werkgevers en huurbazen. Bovendien lopen zij elk moment het risico gearresteerd en vastgezet te worden in vreemdelingenbewaring. Onder hen zijn mensen zonder verblijfsvergunning die niet kunnen terugkeren naar het land van herkomst of rechtmatig kunnen verblijven in een ander land. Deze situatie is onhoudbaar, onnodig en schadelijk voor de betrokkenen en de maatschappij. Door een vermindering van het beschikbare budget voor het Nederlandse programma heeft Justitia et Pax de plannen voor 2013 moeten aanpassen. Door de vermindering in het aantal beschikbare uren (van 24 naar 16 uur per week) is er vanaf april/mei gekozen voor een aantal wijzigingen. Zo is er geen programmedewerker meer die zich alleen bezighoudt met het programma Nederland, maar is het Nederland programma ondergebracht bij de programmamedewerker ‘Economische Gerechtigheid’ die naast het Nederland programma (16 uur per week) ook aan het internationale programma ‘Economische Gerechtigheid’ werkt (16 uur per week). o

Vreemdelingenbeleid

Afgelopen jaren heeft Justitia et Pax twee rapporten uitgebracht, lobby gevoerd en gewerkt aan bewustwording rondom vreemdelingenbewaring. Dit jaar heeft het onderwerp een aantal maanden op een laag pitje gestaan en is er binnen het Nederland programma meer aandacht besteed aan het onderwerp ‘economische gerechtigheid’. Vanaf september is er weer meer tijd geïnvesteerd in het onderwerp vreemdelingenbeleid, als reactie op de beleidsbrief van de Staatsecretaris en het goedgekeurde EU-Made Real project. De beleidsbrief was de eerste stap om alternatieven voor vreemdelingenbewaring bij wet vast te leggen en waarvoor begin 2014 een internet consultatie zal worden gehouden. Het regime binnen de vreemdelingenbewaring zal iets worden versoepeld, maar blijft sober en streng. De brief ging niet in op alternatieven voor grensdetentie. Vanaf september is Justitia et Pax ook de Nederlandse partner voor het EU-Made Real project dat wetenschap en praktijk combineert en in zes landen onderzoek doet naar alternatieven voor grensdetentie van asielzoekers en vreemdelingen. De onderzoeksresultaten zullen worden omgezet in activiteiten om alternatieven te stimuleren. Deze activiteiten zijn gericht op zeven landen waaronder Nederland. Justitia et Pax is samen met de Vrije Universiteit verantwoordelijk voor het programma in Nederland. o

Economische gerechtigheid

Vanaf mei is er meer aandacht besteed aan de invulling van het onderwerp ‘Economische Gerechtigheid’, in zowel het Nederland programma als het Internationaal programma. Het resultaat is de workshop ‘Mensenrechten, wat kost dat eigenlijk?’: een interactieve workshop waarbij de link wordt gelegd tussen producten die we dagelijks gebruiken en de mensenrechtensituatie in de productielanden, of in de landen waar de grondstoffen vandaan komen. De pilot van deze workshop werd gegeven tijdens het symposium ‘Eerlijk zullen we alles delen’ op 30 november. De workshop zal in 2014 verder worden uitgewerkt met als doelgroep: jongeren. _________________________________________________________________________________________________________________________9 Jaarverslag 2013 Justitia et Pax

pag. /25

Op 30 november organiseerde Justitia et Pax samen met de KNR en DISK het symposium ‘eerlijk zullen we alles delen’ in Den Bosch. De dag stond stil bij hoe onze economie eerlijker te maken. Praktische workshops werden gegeven door: Triodos, Genoeg, STRO, Omslag, Transition Towns, DISK, de Arme kant/EVA en Justitia et Pax. Met een opkomst van ongeveer 100 personen, een interactieve dag en positieve feedback was het een geslaagde dag. Justitia et Pax heeft een bijdrage geleverd aan het Nationaal Actie Plan Mensenrechten, een initiatief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties dat op 10 december is gepresenteerd is. Dit in navolging op aanbevelingen uit de Universal Periodic Review van 2012. Omdat verschillende Nederlandse NGOs graag op een constructievere manier waren betrokken bij het proces van de totstandkoming van het Nationaal Actie Plan, is in november besloten om het Breed Mensenrechten Overleg Nederland (BMO-NL) nieuw leven in te blazen. De eerste vergadering staat gepland voor januari 2014. o

Staatloze Roma in Nederland

In het voorjaar van 2013 werd een driejarig project afgerond over de vraag hoe de traditionele en nieuwe anti-Roma stereotypen bestreden kunnen worden, zowel door en in de Roma-gemeenschap zelf, als breder in de samenleving. Het programma werd gefinancierd door de Europese Unie en uitgevoerd met partners in Roemenië en Bulgarije. De Nederlandse inbreng richtte zich vooral op de situatie van staatloze Roma in Nederland. ____________________________________________________________________ 5.2

Shelter City

Vanaf 10 december 2010 voerde Justitia et Pax Nederland een stevig pleidooi voor Shelter City Den Haag. Op 15 maart 2012 besloot de Haagse Gemeenteraad dat Den Haag de eerste Shelter City (vertaald ‘schuilplaats’) van Nederland zal worden. Aan Justitia et Pax Nederland werd gevraagd de uitvoering en coördinatie van de opvang van mensenrechtenverdedigers gedurende een jaar (het is een “pilot-project”) voor haar rekening te nemen. Het pilotproject Shelter City Initiatief is verder uitgevoerd en afgerond in 2013. Tussen najaar 2012 en najaar 2013 kwamen vier mensenrechtenverdedigers naar Den Haag: uit Rusland, Congo, Soedan en Cuba voor bescherming en om op adem te komen. Naast het volgen van cursussen en het opbouwen van een netwerk op professioneel en politiek terrein, is er ook veel aandacht geweest voor het contact met inwoners van Den Haag. Justitia et Pax organiseerde diverse bijeenkomsten voor scholieren en geinteresseerden, om kennis te maken met de mensenrechtenvededigers, hun werk, hun levensverhaal. De mensenrechtenverdedigers zelf hebben deze bijeenkomsten ook erg gewaardeerd. Daarnaast hebben zij ervoor gekozen om hun verhaal ook nog in lokale en nationale media onder de aandacht te brengen In november 2013 werd het pilotproject geevalueerd en zeer positief beoordeeld. Nu is de opstap gemaakt naar continuering en uitbreiding van het project in 2014-2016, waarbij naast Den Haag ook andere steden mensenrechtenverdedigers opvangen. De gemeente Middelburg heeft hun samenwerking hiervoor al toegezegd voor deze gehele periode. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken is een van de grote promotors en sponsors van dit initatief.

____________________________________________________________________

10 _________________________________________________________________________________________________________________________ Jaarverslag 2013 Justitia et Pax

pag. /25

5.3

Rechtvaardigheid en verzoening in conflictgebieden

Conflictgebieden als Burundi, DR Congo en Zuid-Soedan ontberen een goed functionerend democratisch bestuur en een functionerende infrastructuur. Sociale structuren zijn verwoest en krijgen geen kans zich te herstellen. Rechtsstructuren functioneren niet, door de straffeloosheid overheerst een gevoel van onveiligheid. Corruptie, geweld en mensenrechtenschendingen vinden op grote schaal plaats. Voor mensenrechtenverdedigers is het vrijwel onmogelijk hun werk te doen. In deze situatie blijken vooral vrouwen kwetsbaar, ze zijn vaak slachtoffer van seksueel geweld. In Burundi, Congo en Zuid-Soedan zet Justitia et Pax vooral in op trainingen en workshops. Daarvoor is een “toolkit” ontwikkeld met modules over Burgerschap en goed beleid, Conflict en verzoening, Gerechtigheid en verzoening, Beleidsbeïnvloeding, Bestrijden van geweld tegen vrouwen, Wat is een Justitia et Pax commissie, Katholieke sociale leer, en Mensenrechten. In het afgelopen jaar zijn in tientallen workshops medewerkers en leden van Justitia et Pax commissies getraind om in hun eigen gemeenschappen hun kennis over te dragen. Zo zijn inmiddels vele honderden mensen bereikt. Burundi o

Beleidsbeïnvloeding: de rol van de Kerk in de samenleving

Begin april j.l. heeft Justitia et Pax Nederland samen met haar Belgische consultants een lobbytraining georganiseerd voor de Burundese Bisschoppen. De training is op verzoek van de Aartsbisschop uit Bujumbura speciaal ontwikkeld in samenspraak met de nationale commissie Justice et Paix (CEJP) Burundi voor alle bisschoppen van het land inclusief enkele verantwoordelijken van de diverse diocesane commissies (CDJP). Justitia et Pax heeft een belangrijke taak in de Kerk, maar ook buiten de Kerk, in de samenleving. 2,5 dag is stilgestaan bij wat beleidsbeïnvloeding is; op welke wijze deze uitgevoerd kan worden (nationaal, lokaal en internationaal); welke thema’s de nationale en de diocesane commissies op zou moeten/kunnen pakken. Als follow-up aan de training is vanaf april met CEJP gewerkt aan het uitwerken van een lobbystrategie en een strategisch kader voor CEJP en de CDJPs. Deze strategie is in september voorgelegd aan de Bisschoppenconferentie en goedgekeurd. Deze strategie is enerzijds gericht op een goed verloop van de verkiezingen in 2015 (én het democratisch proces op de lange termijn) en anderzijds op de bevordering van respect voor mensenrechten in Burundi. CEJP werkt mee aan de observatie van het electorale proces voor, tijdens en na de verkiezingen en wil een inhoudelijke dialoog stimuleren tussen de verschillende politieke partijen. Het is van belang dat ook de internationale gemeenschap op de hoogte is van de mensenrechtensituatie en het democratisch proces in Burundi. In augustus 2013 volgde het tweede werkbezoek naar Bujumbura. Doel was om gezamenlijk met onze Belgische consultants en het team van CEJP verder te werken aan het schrijven van dit strategisch kader inclusief de lobbystrategie t.a.v. mensenrechten voor de periode 2014-2016. Eind december lag er een uitgebreid doorgesproken stuk, wat in het eerste kwartaal van 2014 moet uitmonden in een definitieve strategie die de goedkeuring verdient van de Bisschoppenconferentie. De rol van Justitia et Pax Nederland in dit strategisch kader zal met name adviserend zijn als het gaat om de analyse en diepgang van de inhoudelijke discussies, faciliterend als het gaat om het organiseren van trainingen ter versterking van CEJP en de CDJP commissies, het helpen bij de beleidsbeïnvloeding in Europa en het leggen van contacten met de internationale gemeenschap. o

Universiteitsproject CDJP Bujumbura

Het doel van het project is om studenten van verschillende Burundese universiteiten te betrekken bij en te trainen in thema’s als goed bestuur, democratie, actief burgerschap en leiderschap. Het is een pilotjaar voor CDJP. De studenten hebben in dit jaar o.a. een drietal trainingen gevolgd. Een training over geweldloos communiceren en een training over de Katholieke Sociale leer zijn in de eerste helft van het jaar gefaciliteerd door lokale docenten/trainers. In augustus is er een training gegeven over democratie en goed bestuur aan een grote groep van 60 studenten uit zowel Burundi als de DR 11 _________________________________________________________________________________________________________________________ Jaarverslag 2013 Justitia et Pax

pag. /25

Congo. De training stimuleerde de studenten na te denken over het politieke systeem in hun land om uiteindelijk zelf in groepjes politieke bewegingen te vormen die ieder hun eigen plan voor de samenleving moesten presenteren. Het enthousiasme, de creativiteit en het spreektalent van de studenten waren indrukwekkend; hun ideeën varieerden van het afschaffen van de etnische quota binnen de politieke instituties tot het oprichten van brigades tegen corruptie. De kwaliteit van deze training was hoog, qua inhoud, interactie en opdrachten waar de studenten in subgroepjes zelfstandig mee aan de slag gingen. Democratische Republiek Congo o

Mensenrechtenverdedigers

Justitia et Pax is in het voorjaar van 2013 begonnen het Twinning initiatief nieuw leven in te blazen nadat het in 2012 door de vervroegde verkiezingen in Nederland stil was komen te liggen. Congolese Mensenrechtenverdedigers worden in dit initiatief gekoppeld aan Nederlandse Kamerleden. Dit jaar zijn 4 koppels samengesteld. Ze hebben allen regelmatig contact via de telefoon of e-mail en wisselen uit over thema’s die hen in hun werk bezighouden. In het tweede gedeelte van dit jaar is Alexandra Kuin, nieuwe programmaverantwoordelijke DRC naar de DRC gereisd. Samen met diverse twinning kandidaten en potentiele kandidaten zijn gesprekken geweest. Uit die gesprekken kwam een viertal thema’s naar voren om de bescherming van mensenrechtenverdedigers te verbeteren, te weten:  het instellen van een nationale mensenrechtencommissie, 

de adoptie en bekendmaking van een wet betreffende de bescherming van MRV’s,



implementeren van het Statuut van Rome in de nationale wetgeving

creëren van Chambres Mixtes, rechtbanken waarin nationale en internationale rechters plaatsnemen. Gezien het zwakke rechtssysteem in de DRC, de grote straffeloosheid, corruptie en gebrek aan kennis over internationale misdrijven is dit idee geopperd om straffeloosheid tegen te gaan en een goed werkend juridisch apparatus op te bouwen. Deze Chambres Mixtes zullen met name rechtsspreken over misdaden gepleegd in de DRC tussen 1993 en 2003, waarover het Internationaal Strafhof geen jurisdictie heeft. Deze punten heeft Justitia et Pax samen met haar partners opgenomen in haar UPR Stakeholders’ report, een NGO rapport dat als bijdrage dient voor de Universal Periodic Review, het VN mensenrechtenexamen dat elke lidstaat elke vier jaar moet doen in Genève. 

o

Trainingen goed bestuur, burgerparticipatie en advocacy in Noord Kivu

In april is een trainingsmissie naar Goma ondernomen door onze consultants uit België. CDJP Goma is getraind in de module burgerschap en goed bestuur met een focus op verantwoording en burgerinitiatieven. Zowel staf van CDJP Goma als enkele lokale mensenrechtenorganisaties zijn getraind in 2,5 dag op basis van de door Justitia et Pax ontwikkelde module uit de toolkit. Uit de nagesprekken met consultants en deelnemers is duidelijk dat het capaciteitsopbouwtraject meer structuur en focus nodig heeft, waarbij onderwerpen als burgerparticipatie, goed bestuur en democratisering een centrale rol in het programma van Justitia et Pax zouden kunnen spelen. o

Trainingen accountability en gender in Noord en Zuid Kivu

In augustus was er opnieuw een trainingsmissie. In Butembo zijn de staf van CDJP Butembo en afgevaardigden van de Commissions Paroissiales Justice et Paix (CPJP) in de regio, getraind. In Bukavu zijn afgevaardigden van lokale mensenrechtenorganisaties en CDJP staf getraind. Beide trainingen, gedeeltelijk gebaseerd op bovengenoemde toolkit, hadden als thema ‘accountability en gender’ en duurden 2,5 dag. Justitia et Pax werkt sinds de zomer aan heldere afspraken in de vorm van partnerschapscontracten met een aantal structureel gekozen partners in de DRC, te weten CDJP Goma, CDJP Bukavu, CDJP Uvira en CDJP Butembo. In deze contracten worden de verwachtingen ten aanzien van de samenwerking opgenomen en wordt er een toekomstplan gemaakt tot eind 2015. Hierin staat hoe Justitia et Pax hen 12 _________________________________________________________________________________________________________________________ Jaarverslag 2013 Justitia et Pax

pag. /25

kan helpen hun capaciteiten te vergroten rondom specifieke thema’s. Ook wil Justitia et Pax met hen duidelijke afspraken maken over evaluatierapportages en effectmeting. Zuid Soedan o

Landrechten

In 2013 hebben drie workshops plaats gevonden in Zuid Soedan. Voor Justitia et Pax in het bisdom Tambura-Yambio stonden twee workshops gepland met betrekking tot advocacy om uiteindelijk een lange termijn strategie te ontwikkelen. De eerste workshop heeft in mei plaats gevonden (voortbordurend op de laatste workshop die is gegeven in 2012). Deze bijeenkomst werd bijgewoond door meer dan 30 deelnemers en had als focus kennis over te brengen over conflict analyse en het schrijven van conflict profielen in het bijzonder over landconflicten. Een tweede bijeenkomst met de staf van Justitia et Pax Yambio werd ook in de eerste helft van 2013 georganiseerd. Deze bijeenkomst had als doel een nieuwe strategie uit te denken voor Justitia et Pax, inclusief hoe om te gaan met het huidige onderwerp landrechten – en dit onderwerp uit te breiden – en aditionele fondsenwerving (mogelijkheden tot het zelfstandig kunnen werven van fondsen) voor de periode na 2015. Een derde workshop werd in november georganiseerd in Juba, met vertegenwoordigers van de JP commissies uit Yambio en Juba. Deze workshop richtte zich op de vraag hoe Justitia et Pax het onderwerp land gaat oppakken. De analyses en conflictprofielen die daarvoor moeten worden gemaakt: welke bijdrage kun je leveren aan de de-escalatie van conflicten over land, en hoe doe je dat? Hoe schrijf je een beleidsbeïnvloedingsstrategie om het beleid van de overheid ten aanzien van de landproblematiek en aanverwante mensenrechtenonderwerpen te beïnvloeden? Het politieke conflict dat eind vorig jaar in Zuid Soedan uitbrak en uitmondde in veel etnisch geweld, heeft de voorbereiding en uitvoering van de projecten op achterstand gezet. Vooral in Juba is het erg lastig gebleken om het project te starten. Wel is er duidelijk dat Justitia et Pax in Juba, TamburaYambio en Wau met dit landrechtenproject aan de slag willen. ____________________________________________________________________ 5.4

Gelijke toegang tot recht in rechtsstaten

Landen zoals Bangladesh, Ethiopië, Pakistan en Suriname zijn volgens hun constitutie rechtsstaten. Dat wil zeggen dat de overheden, instituten en personen moeten handelen volgens de normen en de wetten van een rechtsstaat en hieraan kunnen worden getoetst. Conflictsituaties maken echter dat de rechtsstaat in deze landen in het geding komt. Dit leidt vaak tot discriminatie, straffeloosheid, uitsluiting en onderdrukking van bepaalde groepen en minderheden. Organisaties uit het maatschappelijk middenveld, en in het bijzonder zij die opkomen voor mensenrechten, krijgen het moeilijk: financiering uit het buitenland wordt beperkt of geblokkeerd, ze raken hun NGO-status kwijt, hun kantoren worden gesloten, hun medewerkers bedreigd. In de programma’s van Justitia et Pax Nederland ligt de nadruk op het versterken van de eigen capaciteit van onze partnerorganisaties om op effectieve manier aan beleidsbeïnvloeding te doen, in dialoog met hun eigen (regionale en nationale) overheden, en op internationaal niveau met bijvoorbeeld de Verenigde Naties en de Europese Unie. Op verzoek van onze partners wordt er in trainingen en workshops meer aandacht besteed aan de veiligheid van mensenrechtenverdedigers.


pag. /25

Pakistan o

Beleidsbeïnvloeding en veiligheid

De belangrijkste partner van Justitia et Pax in Pakistan, de National Commission for Justice and Peace (NJCP) heeft in de eerste maanden van het jaar een aantal belangrijke personeelsveranderingen doorgevoerd. De Executive-Director Peter Jacob zal een jaar met sabbatical gaan en in de tussentijd worden vervangen door Cecil Chaudhry. Tijdens een ontmoeting in Geneve met medewerkers van de NCJP is er gesproken over de thematische herpositionering voor het komende jaar. De focus van het werk zal voornamelijk liggen op het onderwijssysteem van Pakistan en gedwongen bekeringen. Door de toenemende onveiligheid in Pakistan is het verzoek gekomen van de NCJP voor een veiligheidstraining. Hierbij is er specifiek aandacht nodig voor de fysieke veiligheid van medewerkers van NCJP, vooral n.a.v. twee incidenten waarbij een medewerker in Karachi met een automatisch geweer werd beschoten en een medewerker in het hoofdkantoor in Lahore werd gekidnapt en mishandeld. Daarom heeft Justitia et Pax Nederland in samenwerking met Protection International een drie daagse veiligheidstraining georganiseerd in Bangkok. De training had als doel het opstellen van een rudimentair veiligheidsplan waarbij specifieke aandacht is besteed aan het beveiligen van het hoofdkantoor en het verbeteren van de communicatie. Naast de traditionele kanalen van beleidsbeïnvloeding is Justitia et Pax tevens begonnen met monitoren en beïnvloeding van het besluitproces rondom het verlenen door de Europese Unie van Generalised Scheme of Preferences (GSP+) aan Pakistan. GSP+ biedt Pakistan de mogelijk om toegang te krijgen tot de Europese markt voor specifieke goederen met een lagere importheffing. GSP+ bevat echter een mensenrechtenclausule en dit is een belangrijk instrument voor het verbeteren van de positie van minderheden en vrouwen in Pakistan. De samenwerking met Bytes4All, een NGO die zich bezighoudt met digitale rechten, is geïntensifieerd wegens de toenemende inperking van de vrijheid online door de Pakistaanse overheid. Er wordt nu onderzocht hoe we samen kunnen werken op het gebeid van godsdienstvrijheid online in Pakistan, zodat we meer inzichten krijgen in de negatieve en positieve effecten van inperking van digitale vrijheid op de positie van minderheden en de vrijheid van meningsuiting in het algemeen. Bangladesh o Landrechten Na een bezoek aan Bangladesh eind 2012 is besloten om samen met de nationale Justitia et Pax commissie te werken aan mensenrechtenschendingen die samengaan met landrechten. De Commissie in Bangladesh heeft nog niet veel ervaring met het werken aan projecten en is dan ook nog in de startup fase. Justitia et Pax Nederland helpt hen bij het uitwerken van een strategie om dit onderwerp met andere vertegenwoordigers uit het Justitia et Pax netwerk in Bangladesh op te pakken en vooral op lokaal niveau (met lokale beleidsmakers) op te pakken. Daarom heeft Justitia et Pax in oktober een werkbezoek afgelegd aan Bangladesh voor een workshop en aansluitende strategiebijeenkomst. De workshop ging over het analyseren van de oorzaken van conflicten rondom landrechten in Bangladesh en hoe de lokale Justitia et Pax commissies kunnen samenwerken met lokale overheden met als doel om landeigendom van de lokale bevolking te vergroten. De workshop vond plaats in de provincie Sylhet in het noordwesten van Bangladesh. De workshop werd gefaciliteerd door de lokale Justitia et Pax commissie. In twee dagen is een uitgebreide analyse gemaakt van de oorzaken van het conflict, van de belangrijkste spelers in het conflict en over de mogelijkheden om het landconflict op te lossen. De 25 deelnemers waardeerden de interactieve benadering van de workshop en gaven aan dat zij nu ook beter in staat zijn hun eigen situatie te analyseren en te begrijpen. Van deze reis is een uitgebreid verslag gemaakt dat als basis dient voor verdere samenwerking tussen Justitia et Pax Nederland en Justitia et Pax Bangladesh. Met de Justitia et Pax Commissie in Sylhet is een projectaanvraag ontwikkeld over het recht op land en het claimen van landrechten door lokale gemeenschappen. 14 _________________________________________________________________________________________________________________________ Jaarverslag 2013 Justitia et Pax

pag. /25

Daarnaast is nog een bezoek afgelegd aan de Bisschop van Sylhet en gesproken met de Directeur van Caritas voor het verwerven voor de nodige politieke steun voor ons werk. Ethiopië o Catholic Social teaching and Human Rights In maart 2013 werd in Addis Abeba voor coordinatoren van het landelijke en diocesane netwerk van Justitia et Pax commissies een workshop gegeven over het katholiek sociaal denken en mensenrechten. Het doel van het programma was om het katholieke sociale denken te onderzoeken vanuit het perspectief van mensenrechten, met de nadruk op de tekst van Pacem in Terris, niet alleen maar omdat dit jaar een jubileumjaar van deze encycliek was, maar ook omdat deze encycliek expliciet de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens erkent. Het concept van de menselijke waardigheid is het onderliggende principe van het Katholiek sociaal gedachtengoed, en van de Universele Verklaring. Theoretische en praktische aspecten van het ontdekken en het beschermen van de menselijke waardigheid liepen als een rode draad door het programma heen, of het nu ging om persoonlijke verhalen van de deelnemers, of om verschillende interpretaties van het begrip in de seculiere en kerkelijke teksten. Suriname o Versterking van Justitia et Pax In mei reisde Victor Scheffers naar Suriname voor overleg met de bisschop van Paramaribo en met de leden van de commissie Justitia et Pax over structuur, lidmaatschap, coördinatie en programma van Justitia et Pax Paramaribo. Dit is ander aspect van de capaciteitsopbouw die Justitia et Pax Nederland kan bieden. Conclusie van het overleg: De commissieleden treden terug en geven de bisschop de ruimte om een nieuwe commissie op te richten. Justitia et Pax Nederland helpt met het schrijven van het decreet, het werven van een coordinator en het schrijven van een projectvoorstel. Verwacht wordt dat de nieuwe commissie vanaf 2014 kan functioneren. ____________________________________________________________________ 5.5

Communicatie

Om de achterban, en in het bijzonder de donateurs van de Stichting Vrienden van Justitia et Pax, op de hoogte te houden van het werk van Justitia et Pax, zijn de website en de (electronische) nieuwsbrieven van groot belang. Met enige regelmaat kwam Justitia et Pax in het nieuws, onder andere in de Volkskrant, het Reformatorisch Dagblad, NRC Handelsblad en Trouw, in uitzendingen van KRO-RKK, in Diakonie & Parochie, en in lokale media. De in 2012 getekende samenwerkingsovereenkomst met Humanity House geeft Justitia et Pax toegang tot een belangrijk podium in Den Haag, waar zij in 2013 volop gebruik van heeft gemaakt, onder meer in het kader van het Shelter City programma. Stafleden van Justitia et Pax hielden in het afgelopen jaar op verschillende plaatsen in het land lezingen en zij verzorgden workshops en bijeenkomsten. Bij minimaal twintig publieke bijeenkomsten heeft Justitia et Pax via film, debat en/of lezing bijgedragen aan de informatievoorziening en bewustwording van Nederlandse burgers. Hierbij waren in totaal ongeveer 2850 mensen aanwezig. Opvallend is het toenemend aantal jonge mensen dat is bereikt. Publicaties:  Jaarverslag 2012, lange en korte versies in Nederlands en Engels  Twee nieuwsbrieven (juni, december)


pag. /25

5.6

Samenwerking

Justitia et Pax heeft sterke wortels in de Nederlandse samenleving. Als bisschoppelijke commissie maakt zij deel uit van de kerkelijke structuur. Zij heeft strategische samenwerkingsverbanden met de maatschappelijke organisaties die deel uitmaken van de Commissie. De kerkelijke setting, de goede werkcontacten met mensenrechtenorganisaties en de overheid in ons eigen land, in Brussel en Genève, het internationale netwerk van Justitia et Pax, en de kennis op het gebied van mensenrechten en van het katholiek sociaal gedachtegoed, dragen ertoe bij dat Justitia et Pax in deze samenwerkingsverbanden een stevige rol speelt die door de partners op waarde wordt geschat. Coalities en samenwerkingsverbanden zijn essentieel om veranderingsprocessen op gang te brengen en voor een effectieve beleidsbeïnvloeding. De rol van Justitia et Pax kan verschillend zijn, en varieert van pro-actief en initiërend tot inhoudelijk ondersteunend en faciliterend. Door deze samenwerkingsverbanden kan ook een diversiteit aan financieringsbronnen worden gerealiseerd. o

Bisschoppenconferentie

In de Bisschoppenconferentie zijn de werkvelden verdeeld onder bisschop-referenten en bisschopportefeuillehouders. Justitia et Pax valt binnen het werkveld Kerk en Samenleving met bisschop Dr. G. de Korte als bisschop-referent. Justitia et Pax staat de bisschoppen en in het bijzonder de bisschop-referent met advies terzijde. De bisschop-referent wordt regelmatig geïnformeerd over en is ook betrokken bij de activiteiten van Justitia et Pax. o

Multilateraal Beraad Kerk en Samenleving

Tweemaal per jaar vindt overleg plaats tussen de bisschop-referent Kerk en Samenleving en relevante landelijke en diocesane instellingen op dit gebied: het Multilateraal Beraad Kerk en Samenleving. Het overleg dient ter wederzijdse informatie en coördinatie. o

Landelijk Katholiek Diaconaal Beraad

Het LKDB is een overlegorgaan van Justitia et Pax, LIAN/DISK, Vastenaktie, Vincentiusvereniging en diocesane diaconale functionarissen. o

Diaconale Alliantie

De Diaconale Alliantie wil het diaconale werk dat gebeurt met, door en voor mensen in nood en in de marge, helpen versterken. Dat doet zij met een website (www.rkdiakonie.nl) en met een educatieve impuls. De Diaconale Alliantie is een samenwerkingsverband van het LKDB, Arbeidspastoraat-DISK en Justitia et Pax. o

Raad van Kerken

Justitia et Pax is een actieve participant van de Projectgroep Vluchtelingen van de Raad van Kerken. Deze projectgroep signaleert en analyseert ontwikkelingen op het terrein van asielbeleid en adviseert de Raad van Kerken over standpunten en activiteiten. o

Cordaid

Met Cordaid bestaat al vele jaren een intensieve samenwerking, die zich ook vertaalt in een grote mate van financiële ondersteuning aan Justitia et Pax, zowel voor het internationale programma als voor de activiteiten in Nederland. Voor de periode 2011-2015 hebben Cordaid en Justitia et Pax een overeenkomst getekend voor samenwerking rond het thema conflicttransformatie. 16 _________________________________________________________________________________________________________________________ Jaarverslag 2013 Justitia et Pax

pag. /25

o

Breed Mensenrechten Overleg BMO

Samen met andere mensenrechtenorganisaties werkt Justitia et Pax in het BMO aan de dialoog met politici en beleidsmakers, vooral rond een effectieve inzet op mensenrechten in het buitenlands beleid. Sinds november 2012 is het BMO-secretariaat gevestigd bij Justitia et Pax en is de coordinator in dienst bij de Stichting Justitia et Pax Nederland. o

Europese Conferentie Justitia et Pax

Justitia et Pax Nederland is lid van de Conferentie van Europese Justitia et Pax commissies, het samenwerkingsverband van 31 nationale commissies in Europa. In september 2013 nam Victor Scheffers afscheid als lid van het Executive Committee van de Conferentie. Naast de gezamenlijke activiteiten in Europees verband wordt ook op bilateraal niveau samengewerkt. Victor Scheffers is lid van de Werkgroep Mensenrechten en Menselijke Waardigheid van de Duitse Commissie Justitia et Pax. o

Het internationale Justitia et Pax-netwerk

Het wereldwijde netwerk van Justitia et Pax-commissies is voor de Nederlandse commissie van grote waarde. In de verbinding met deze commissies komen onze internationale programma’s tot stand. De betrokkenheid van de lokale kerk is een conditio sine qua non voor elk programma. Zo zijn de vragen en aandachtspunten die Justitia et Pax Nederland aan politici en beleidmakers voorlegt, veelal afkomstig uit dit internationale netwerk. In 2013 nam Justitia et Pax Nederland deel aan twee regionale ontmoetingen: een dialoogprogramma over mensenrechten en menselijke waardigheid in Lusaka/Zambia met partners uit Afrika, en een bijeenkomst van de coordinatoren van Justitia et Pax commissies uit het Caribisch gebied, in Georgetown/Guyana. o

Overige contacten

Justitia et Pax vindt haar bondgenoten en samenwerkingspartners niet alleen in de katholieke wereld. In oecumenisch verband wordt samengewerkt met ICCO/Kerkinactie, met de Raad van Kerken in Nederland, met de Wereldraad van Kerken in Genève, en met diverse interreligieuze organisaties en netwerken op nationaal en internationaal niveau. In het dagelijks werk treffen we regelmatig andere Nederlandse mensenrechtenorganisaties. Op internationaal niveau wordt ad-hoc samengewerkt met Franciscans International en Dominicans for Justice and Peace, Lutheran World Federation, Caritas Internationalis, studie- en onderzoekscentra van congregaties en van religieuze instituten, en de International Service for Human Rights in Genève. Verder werkt Justitia et Pax met een wereldwijd netwerk van mensenrechtenorganisaties en individuele mensenrechtenverdedigers, vaak buiten de grote steden,


pag. /25

____________________________________________________________________ 6.

Interne organisatie

De bisschoppelijke Commissie Justitia et Pax Nederland is in 1968 door de Bisschoppenconferentie in het leven geroepen. In 1973 is door de Bisschoppenconferentie en een aantal katholieke organisaties op het terrein van missie, ontwikkeling en vrede (Vastenaktie, Mensen in Nood, Bisschoppelijke Adviescommissie voor Latijns Amerika, Nederlandse Missieraad en Pax Christi) besloten om een aparte stichting Justitia et Pax Nederland op te richten om het draagvlak binnen de Nederlandse samenleving te garanderen en om de financiële continuïteit van het werk veilig te stellen. De Stichting was het uitvoeringsorgaan van de Commissie Justitia et Pax. De leden van de Commissie vormden het bestuur van de Stichting. In 2013 heeft de organisatorische herschikking van het werk haar beslag gekregen, en zijn de statuten gepasseerd van de Kerkelijke Instelling Bisschoppelijke Adviescommissie Justitia et Pax Nederland en van de Stichting Justitia et Pax Nederland. Uitgangspunt voor de statutenwijziging is geweest: verankering van de relatie met de Bisschoppenconferentie en het internationale Justitia et Pax netwerk in een Kerkelijke Instelling, en de mogelijkheid om op de "seculiere markt” slagvaardiger te kunnen opereren met een werkstichting, met behoud van het katholieke karakter, van de lange geschiedenis, en de kansen voor de toekomst van Justitia et Pax Nederland. o

Commissie Justitia et Pax

De Commissie bestaat uit vertegenwoordigers van de oprichtende missie- en ontwikkelingsorganisaties en andere door de Commissie voorgedragen en door de Bisschoppenconferentie aangewezen organisaties en instellingen. De leden van de Commissie vormen het bestuur van de Kerkelijke Instelling Bisschoppelijke Commissie Justitia et Pax Nederland. Zij houden toezicht op het inhoudelijke beleid van de stichting. Prof. Mr. Peter Tak Prof. Dr. Anton van Kalmthout De heer Simon Brussel RA Leden: Mr. Tom Claessens Mr. Monique Frank Drs. Miranda Iping De heer Kees van Kortenhof Drs. Piet Kuijper Drs. Nelleke Wijngaards - Serrarens Ir. Edwin Ruigrok Drs. Wiggert Molenaar SJ Vacature Drs. Victor Scheffers

op persoonlijke titel, voorzitter op persoonlijke titel, vice-voorzitter op persoonlijke titel, penningmeester uit Mensen met een Missie op persoonlijke titel uit de KRO uit de Vakcentrale CNV uit Cordaid uit de Unie NKV uit de vredesbeweging Pax Christi uit de Konferentie Nederlandse Religieuzen (KNR) uit het R.K. Justitiepastoraat algemeen secretaris

In 2013 nam de Commissie afscheid van mevrouw Anne Offermans, van de heer Hub Crijns, en van de heer Christoph Hübenthal. Drie commissieleden die gedurende tien jaar in verschillende functies het werk van Justitia et Pax hebben gevolgd en ondersteund. Met het vertrek van de heer Crijns verliest de Commissie ook een van haar statutaire lidorganisaties: de Landelijke Instelling voor R.K. Arbeidspastoraat, die medio 2014 zal worden opgeheven.


pag. /25

o

Stichtingsbestuur

Uit haar midden benoemt de Commissie het bestuur van de Stichting Justitia et Pax Nederland. Voorzitter, vice-voorzitter en penningmeester maken qualitate qua deel uit van dit bestuur. Prof. Mr. Peter Tak Prof. Dr. Anton van Kalmthout De heer Simon Brussel Mr. Monique Frank De heer Kees van Kortenhof Drs. Victor Scheffers

voorzitter vice-voorzitter penningmeester lid lid ambtelijk secretaris

De secretaris van de Commissie is ambtelijk secretaris van het Stichtingsbestuur en directeur van het secretariaat van Justitia et Pax. Commissie- en bestuursleden ontvangen geen vacatiegeld, maar uitsluitend een vergoeding van reisen verblijfskosten. o

Vrienden van Justitia et Pax

Om het draagvlak van Justitia et Pax binnen Nederland te vergroten is er een Stichting Vrienden van Justitia et Pax opgericht in 1994. De leden van het Stichtingsbestuur vormen het bestuur van de Vriendenstichting. o

Secretariaat van de Commissie Justitia et Pax

Het secretariaat is gevestigd in Den Haag en is verantwoordelijk voor de uitvoering en het beheer van de activiteiten zoals vermeld in het meerjarenplan volgens professionele standaards. Drs. Victor Scheffers Pritha Belle LLM Drs. Jakob de Jonge Alexandra Kuin MA Drs. Jagoda Paukovic Drs. Marike Radstaake Drs. Radboud Reijn Wim Ruijgrok Drs. Nathalie van Schagen Joris Scheffers MSc Siebrich Visser MA Drs. Marieke van der Vliet Drs. Annemiek van Voorst tot Voorst Mr. Sebastiaan van der Zwaan Guus van Zwoll MA Linda de Wit Astrid Ruivenkamp

directeur programmamedewerker, vanaf 1 april programmamedewerker, tot 30 april programmaverantwoordelijke, vanaf 15 april senior beleidsmedewerker coordinator Breed Mensenrechten Overleg programmamedewerker financieel deskundige programmamedewerker, tot 28 februari junior programmamedewerker programmamedewerker, van 16 juni tot 31 december programmaverantwoordelijke senior beleidsadviseur programmamanager, adjunct directeur junior projectmedewerker managementassistent, tot 31 december managementassistent, tot 31 december

Stagiares in 2013: Jelle Oldenhof, Anne Joelle Hartman, Linda Barry, Siebrich Visser en Paula Faber. Consultants in 2013: Benoit Albert en Delphine Noël Op 31 december 2013 had Justitia et Pax veertien betaalde medewerkers, acht vrouwen en zes mannen. Gemiddelde leeftijd: 40,8 jaar. Het aantal fte’s bedroeg 9,64. Victor Scheffers is sinds september 1983 algemeen secretaris van de commissie, en vanaf 2005 ook directeur van de stichting. Hij is verantwoordelijk voor de algemene gang van zaken op het secretariaat en legt verantwoording af aan het Stichtingsbestuur. In 2013 bedroeg zijn bruto salaris € 87.838. Hij vervult geen betaalde nevenfuncties. 19 _________________________________________________________________________________________________________________________ Jaarverslag 2013 Justitia et Pax

pag. /25

Justitia et Pax is zich ervan bewust dat betrokken en deskundige medewerkers de kracht vormen van de organisatie. Jaarlijks is er een budget beschikbaar voor deskundigheidsbevordering. In 2013 volgden alle medewerkers training op het gebied van fondswerving en veiligheid. Tijdens de “heidagen” in juni werden de kernelementen aangedragen voor oriëntatie op de toekomst: identiteit, geschiedenis, missie en netwerk van Justitia et Pax. Daarnaast volgden enkele medewerkers cursussen en trainingen ter versterking van hun eigen deskundigheid. Justitia et Pax richt de eigen organisatie zo in dat deze optimaal is toegerust voor de activiteiten uit het meerjarenplan 2011 - 2015. Personeelsbeleid, kwaliteitszorg en de inrichting van de organisatie krijgen hierbij extra aandacht. Dat houdt ook in dat voortdurend wordt gewerkt aan het verbeteren van de organisatiestructuur, het versterken en inzetten van de Commissie Justitia et Pax, het zorgen voor goede arbeidsvoorwaarden en het behouden van professionele en gemotiveerde medewerkers. In elk (maandelijks) teamoverleg staat “verbeteren en vernieuwen” op de agenda. o

Directieverslag Stand van zaken kwaliteitsbeheer Justitia et Pax over 2013

De doelstellingen die zijn gesteld in de lopende programma’s zijn over de hele linie behaald. In een enkel geval zullen we de uitvoering naar begin 2014 verschuiven. Wel moet er opgemerkt worden dat de uitvoering van het door Cordaid Domestic gefinancierde Nederlandse programma van Justitia et Pax Nederland in eerste instantie vertraging heeft opgelopen. De thematische insteek moest worden aangepast, en vervolgens kregen we medio april te horen dat de eerder toegezegde financiering met 20.000 euro werd gekort. Noodzakelijke aanpassingen zijn doorgevoerd, het programma is teruggebracht binnen de grenzen van de nieuwe begroting en succesvol uitgevoerd. Via het monitoren en evalueren van activiteiten waarborgt Justitia et Pax kwalitatief hoogwaardige dienstverlening aan partnerorganisaties. In 2013 werd het pilotproject “Shelter City Den Haag” geëvalueerd. De pilot werd positief beoordeeld, en zal nu worden uitgebreid tot een “Shelter City Nederland” project voor drie jaar. Aan de hand van de verslagen van werkbezoeken zijn de trainingen in Burundi en Congo geëvalueerd. Dit zal leiden tot een strategische aanpak voor de komende jaren waarin de partners minder afhankelijk zullen worden van Justitia et Pax Nederland. Uit de werkbezoeken komt ook naar voren dat er veel vraag is naar de insteek van Justitia et Pax Nederland, namelijk een inhoudelijke rol ter begeleiding van Justitia et Pax Commissies (en van mensenrechten- en vrouwenrechtenorganisaties) met als doel capaciteitsopbouw. Het is duidelijk dat er veel vraag is naar het onderwerp ‘veiligheid van mensenrechtenverdedigers’. In de zomer van 2013 vond een Mid Term Review plaats, halverwege de looptijd van het Meerjarenplan 2011 – 2015. Centrale vragen: Hebben we de doelstellingen uit het vijf-jarenplan gehaald? Wat kunnen we leren voor de toekomst, in het bijzonder voor de periode na 2015. Uit de MTR komt naar voren dat we met de uitvoering van het meerjarenplan op schema liggen. Ondanks de mutaties in het team is de kwaliteit en de continuiteit van het werk niet in gevaar gekomen. Voor de periode na 2015 wordt het advies gegeven het programma te beperken en te verdiepen, en een scherper (mensenrechten-) profiel op te bouwen op basis van het eigen track record. In 2014 moet de hoogste prioriteit worden gegeven aan fondswerving en het garanderen van continuiteit in bestuur, commissie en management. In 2014 loopt het mandaat van een aantal commissie- en bestuursleden af. Werven van nieuwe leden is een prioriteit voor 2014. Daarbij zal speciaal aandacht worden gegeven aan het versterken van de relatie met statutaire organisaties en aan het aantrekken van expertise die nodig is voor de verwezenlijking van de nieuwe meerjarenstrategie 2016 – 2020. Eind 2015 gaat de directeur met pensioen. Over diens opvolging moet snel een beslissing worden genomen.


pag. /25

Deze adviezen zijn al in het najaar door bestuur en commissie besproken, en er ligt nu een stappenplan voor het ontwikkelen van de meerjarenstrategie die op 10 december 2014 zal worden gepresenteerd. Van groot belang is het aanboren van additonele fondsen m.b.t. de lopende programma’s en mogelijke nieuwe initiatieven. De eerste categorie heeft op dit moment de prioriteit (financiering lopende projecten), mede omdat eind 2015 duidelijkheid moet bestaan over de mogelijkheden voor het verkrijgen van additionele (vervangende) fondsen. Dat is van belang omdat de huidige financiers (in het bijzonder Cordaid) geen zekerheden kunnen geven voor de periode na eind 2015. In dit kader werkt Justitia et Pax aan de financiering van projecten rond bescherming van mensenrechtenverdedigers (bijv. Shelter City). De resultaten van de additionele fondsenwerving in 2013 zijn positief: voor 2014 € 395.605 van vier donoren, voor 2015 en 2016 elk jaar € 216.000 van twee donoren. Het verkrijgen van fondsen zal niet alleen afhangen van de nieuw ontwikkelde initiatieven, maar zal alleen dan succesvol zijn als de competentie binnen het team is verbeterd, en de organisatie op de juiste manier is ingericht en zich kan profileren. Op 18 juli 2012 is het ISO 9001:2008 certificaat verkregen. Na het eerste controle-onderzoek op 30 mei 2013 is deze ISO 9001 certificering met een jaar verlengd. Justitia et Pax werkt verder aan de versterking van de kwaliteit van haar werk op het terrein van fondsenwerving (aanbeveling uit de ISO Audit medio 2013) door het opnemen van een hoofdstuk in het organisatiehandboek over de uitvoering van fondsenwerving door de medewerkers van Justitia et Pax. Bij de bespreking van de ISO Audit en van het verslag van de Mid Term Review is in het team en in het bestuur als het belangrijkste probleem gesignaleerd dat de uitvoering van de fondsenwerving onvoldoende gepland en beheerst verloopt. Afgesproken is dat de directie in elke bestuurs- en teamvergadering het onderwerp fondsenwerving agendeert aan de hand van een acquisitie-overzicht. Tevens werd geconstateerd dat de kwaliteit van de aanvragen omhoog moet. Een analyse van afgewezen aanvragen moet leiden tot verbetering. Tevens is besloten extern advies in te huren ter verbetering van de kwaliteit van de aanvragen. Deze maatregelen hebben geleid tot een meer gestructureerde en effectieve uitvoering van de fondsenwerving. Ook zijn de medewerkers meer gefocused en productiever t.a.v. fondsenwerving. Aan het kwaliteitshandboek werd een hoofdstuk over veiligheid van medewerkers toegevoegd. Een van de luchbijeenkomsten van het team werd besteed aan de introductie van dit nieuwe hoofstuk. Verder kan Justitia et Pax Nederland melden dat de Verenigde Naties in juli een positief besluit heeft genomen over de definitieve toekenning van de ECOSOC status aan Justitia et Pax. Dat niet alleen andere maatschappelijke organisaties, maar ook het Ministerie van Buitenlandse Zaken graag samenwerken met Justitia et Pax Nederland zoals rond de bijeenkomsten in december 2013 en het seminar in januari 2014 met en over mensenrechtenverdedigers ‘Speak truth to Power’, wordt als een positief signaal gezien voor de beoordeling van de kwaliteit van de staf en van het organisatorisch vermogen.


pag. /25

Kern indicatoren (stand van zaken per 31 december 2013) Kern indicatoren

2012

2013

Aantal fte

9,64 fte

10,77 fte

Opleidingsbudget (% van totale budget)

1,5 %

1,5%

Uitgaven (in € 1.000)

962

913

Diversificatie van donoren

8

7

+

+

-

-

3

2

1

1

1

1

n.v.t.

1 (mid term

Management van medewerkers

Management van middelen

Planning, monitoring en evaluatie Meerjarenplan en jaarplannen zijn SMART Training medewerkers op resultbased management Leren van ervaringen Directie beoordeling / overleg en doorvoeren verbeterpunten Interne audit en doorvoeren verbeterpunten Evaluatie van specifiek project en doorvoeren verbeterpunten Evaluatie meerjarenplan JP en doorvoeren verbeterpunten

review)

Communicatie naar partners, achterban en donoren Meerjarenplan

n.v.t.

n.v.t.

Jaarverslag

1

1

Jaarrekening

1

1

Nieuwsbrief

3

3

1

2

Aantal Vrienden

1300

1350

Hoogte bijdrage in Euro’s

26.600

24.000

Actieve betrokkenheid partners Partnerconsultatie Betrokkenheid Vrienden van Justitia et Pax

Tevredenheid Donoren Donoren die bijdrage verlengen

8

7


pag. /25

____________________________________________________________________ 7. Financiën Justitia et Pax is voor de financiering van haar infrastructuur en haar activiteiten afhankelijk van bijdragen van Cordaid, de Stichting Vrienden van Justitia et Pax en van religieuze instituten. Daarnaast ontving zij voor specifieke projecten in het verslagjaar subsidies van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, de Europese Unie, de gemeente Den Haag en van diverse fondsen. Exploitatierekening 2013 Staat van baten en lasten

Baten

Bijdragen J & P Mutatie projectverplichting Rente Overige baten

Werkelijk 2013 835.540 33.600 11.010 44.888

Werkelijk 2012 900.839 41.094 14.775 15.473

925.038

Begroot 2013 921.911 92.808 10.600 0

972.181

1.025.319

Lasten

Personeelskosten Organisatiekosten Algemene kosten Huisvestingskosten Dienstverlening Cordaid Automatisering Projectkosten Overige lasten

Resultaat boekjaar

640.636 28.758 17.788 27.230 20.170 20.778 157.391 0

665.347 22.943 23.935 27.261 20.393 20.911 181.532 0

648.974 18.091 25.694 33.133 25.293 25.816 241.900 0

912.752

962.322

12.286

9.859

1.018.902

6.416

De jaarrekening van Justitia et Pax wordt gecontroleerd door accountantskantoor N.J. van Dam te Rijswijk. Nadat het bestuur kennis had genomen van de goedkeurende verklaring van de accountant, zijn de jaarstukken 2013 vastgesteld.


pag. /25

____________________________________________________________________ 8.

Stichting Vrienden van Justitia et Pax

Om het draagvlak van Justitia et Pax binnen Nederland te vergroten, is in 1994 een Stichting Vrienden van Justitia et Pax opgericht. De Vrienden geven jaarlijks een zelf te bepalen bedrag aan Justitia et Pax. Tweemaal per jaar ontvangen zij informatie over Justitia et Pax via de gratis Nieuwsbrief (oplage 1400).

Exploitatierekening 2013 Stichting Vrienden van Justitia et Pax Nederland

Staat van baten en lasten

31-12-2013

31-12-2012

Ontvangen giften

24.403

26.604

Totaal

24.403

26.604

Subsidie aan Justitia et Pax

10.000

10.000

Totaal

10.000

10.000

Voordelig saldo 2013 / 2012

14.403

16.604

De jaarrekening van de Stichting Vrienden van Justitia et Pax wordt gecontroleerd door accountantskantoor N.J. van Dam te Rijswijk. Nadat het bestuur kennis had genomen van de goedkeurende verklaring van de accountant, zijn de jaarstukken 2013 vastgesteld.


pag. /25


pag. /25

Inhoudsopgave. 1. Voorwoord Justitia et Pax in Over Justitia et Pax De Commissie Justitia et Pax 8. 5

Recommend Documents