INHOUD. Kampkippen en kikkererwten: eco-actief op kamp 24 Koken met visie 26. Klein en groot 2. Overvloed oogsten 5. Consumentennieuwtjes 35

INHOUD

REDACTIONEEL

Klein en groot

VOEDING

2

MOESTUIN

Overvloed oogsten

5

18 20 21 22

24 26

CONSUMENTENNIEUWTJES

Consumentennieuwtjes

UIT DE PRAKTIJK

Mollenbollen Verhaal: Noem mij gerust MOL Pleidooi van de advocaat van de mol De nieuwe Velt-folder: de making of

Kampkippen en kikkererwten: eco-actief op kamp Koken met visie

35

BLIK OP MILIEU

Marokkaanse schoonheidsgeheimen

29

EN VERDER SIERTUIN

Een tuin vol vlinders

12

UITGELEZEN

Consumensjes De prijs van het graan Koe nr. 80 heeft een probleem

Lezers schrijven Waarheen De Groene Zomer reloaded Zoekertjes

38 47 49 45

41 42 43

MIDDENIN - UITNEEMBAAR!

Plaatselijke activiteiten

Seizoenen augustus 2007/ 1

KLEIN EN GROOT Soms zit er in iets kleins een groot verhaal. Toen we vorige zomer in deze Seizoenen voor het uittesten van mollenbollen een oproep deden aan leden die weleens bezoek kregen van een mol in hun tuin, verwachtten we geen grote verhalen. Maar de inzendingen waren zo sterk dat we besloten een wedstrijdje te organiseren via de Veltwebsite en het mollenverhaal met de meeste stemmen hier te publiceren. In Veltlid Maurice Broekaert vond het beestje een felle bondgenoot – hij kroont de mol haast tot koning van een rijk bodemleven - en collega Luc Vanhoegaerden vervolledigt het plaatje met de resultaten van de mollenbollentest. Nog zo’n klein beestje met een glansrol in deze Seizoenen, is de vlinder. Vlinders zijn een belangrijke schakel in de natuur. Rupsen en vlinders vormen een belangrijke voedselbron voor andere dieren en vlinders spelen een rol in de bestuiving van planten. Met het zogenaamde ‘vlindereffect’ kreeg het beestje zelfs een plek binnen de chaostheorie waarbij het erom draait dat kleine zaken binnen bepaalde gevoelige systemen grote gevolgen kunnen hebben. Omdat ecologisten dat al langer weten, vind je in deze Seizoenen een reeks tips om het vlinders naar hun zin te maken in je tuin. We schreven deze tips voor Natuurpunt, dat een beroep deed op de Veltexpertise voor de website www.vlindermee.be, een oproep om de kleurrijke fladderaars te helpen tellen. Doen! Gonepteryx Rhamni of citroenvlinder. Foto: Anatoli Styf.

Komen we bij vlinders in de buik. Bezong tuinier Lieven David in april nog de liefde voor een krop bataviasla; deze zomer bedriegt hij haar schaamteloos met een hele reeks tomatenrassen. Resultaat: een berg tomaten. Wat je daarmee aan lekkers kunt bereiden in de keuken, toont gelukkig onze chef Geert Groffen met enkele heerlijke zomerse tomatenrecepten. Zoals wel vaker tijdens de zomer, is het zuiden niet ver weg. Helemaal in het Zuiden zitten we met de arganboom en arganolie en hoe je jezelf hiermee lekker kunt verwennen, zowel culinair als in de badkamer. Het doet me plezier dat we jullie ook dit keer opnieuw een reeks ledenvoordelen kunnen presenteren. Tuinbenodigdheden, kledij, ecocosmetica, korting op een hoevevakantie en beurzen,... met je Veltlidkaart zit je goed. Doe je vrienden of vriendinnen een plezier en schenk hen een lidmaatschap. Gemakkelijk, met het formuliertje achteraan op de wikkel. Een klein gebaar voor een groot geschenk. Ben je er snel bij, dan krijg je zelfs een t-shirt cadeau! Bart Coenen

2/ Seizoenen augustus 2007

NIEUWE LEDENVOORDELEN In deze rubriek vind je alle info over de nieuwe verkooppunten waar je als Velt-lid korting krijgt. Zeg steeds dat je Velt-lid bent en toon je lidkaart. • BIOVITA

Biovita heeft een zeer uitgebreid gamma van natuurvoeding, voedingssupplementen, lichaamsverzorging, speelgoed, ... Het Biovita-team verwelkomt je in Brugge Sint-Andries en Brugge SintKruis (zie adres onderaan). Jouw korting: 5% op voedingsproducten. Dit aanbod is niet van toepassing op speelgoed, textiel, schoenen en nonfood artikelen Adressen:Torhoutsesteenweg 179, 8200 Brugge Sint-Andries en Maalse steenweg 299, 8310 Brugge Sint-Kruis www.biovita-brugge.be

• KRUIDEN PERVISUM

Geeft van mei tot en met oktober rondleidingen in de tuin met verhalen over de planten. Een echte aanrader voor elke kruidenliefhebber. Kruiden Pervisum gebruikt eigen kruiden voor de bereiding van kruidensiropen, ecocosmetica en eco-onderhoudszepen. Deze producten zijn door Blik en Garanti Integra gecontroleerd. Jouw korting: 10% korting op het eigen gamma van ecocosmetica en onderhoudszepen ‘La Florcita’, kruidensiropen, Ecostyle onderhoudsproducten en tuinornamenten, kristallen en mineralen, verse planten en gedroogde kruiden, natuurlijke toiletzepen en bijenproducten. Adres: Staatsbaan 2c, 8610 Kortemark www.kruidenpervisum.com • MIDGAARD BVBA

• CECOTEC

Cecotec verkoopt milieuvriendelijke onkruidbestrijders, afdekdoeken en -platen en speciale tuingereedschappen (bijv. spitvork Guérilu, pottenpersen). Jouw korting: 5% op onkruidbranders, handschoffels met wiel, Guérilu woelvoerken, afdekfilms- en platen, pottenpersen. Adres:Rue Romaine 2, Branchon 5310 Eghezee www.cecotec.be

Bio-ecologische lifestylewinkel, met een ruim en milieuvriendelijk assortiment aan biologische (verse) voeding, natuurlijke lichaamsverzorging, ecokledij, yoga-meditatie-pilates benodigdheden, gezondheidsproducten, esoterische decoratie, eerlijke handelproducten. Je kunt er persoonlijke geschenkmanden laten samenstellen. Jouw korting: 5% korting op het hele Midgaard-gamma. De korting is niet cumuleerbaar met andere kortingen en/of promoties. Seizoenen augustus 2007/ 3

Adres: Heidestraat 61, 2460 Lichtaart (Kasterlee) www.midgaardshop.be • NATUURBOERDERIJ HET BOLHUIS

Een oude Kempische hoeve waar je aan hoevetoerisme kunt doen en waar je terecht kunt voor hoevevlees. De Kempische runderen en Voskopschapen die hier worden gefokt, grazen ‘s zomers in natuurreservaten en overwinteren in een diervriendelijke stal met een rantsoen van natuurhooi, granen en biokrachtvoer. Er is op de boerderij een gastenverblijf, mogelijkheid tot paardrijden, ezeltochten, wandelen, fietsen, etc Jouw korting: 5% op hoeveverblijf in het laagseizoen in een studio, lams-, kalfs- en rundvleespaketten van ten minste 5 kg. Adres: Asdonkstraat 49, 3294 Molenstede www.bolhuis.be

TIJDELIJKE VOORDELEN

Foto bloemen: Regine Bosch. Foto rode biet: Rita Mertens.

• Op de beurs Hout en Groen Wonen (3-4/11/07, Antwerpen) bedraagt de toegangsprijs voor Velt-leden  4,00 i.p.v.  6,00 op vertoon van je lidkaart! www.houtengroenwonen.be • Bij de Tuindagen van Hex (8-9/9/07) bedraagt de toegansprijs voor Velt-leden  5,00 i.p.v.  7,50 op vertoon van je lidkaart! www.hex.be • Argandor: arganolie met korting (zie p. 34).


OVERIGE VERKOOPPUNTEN

• Ecoflora (Halle) • Wijngaardhof biogroenten (Westmalle) • Ecomicroob (Putte) • Lazuli (Mechelen) • Dobbelhoeve (Schilde) • Doekjes en broekjes (Leuven) • Bodemkundige Dienst van België (Heverlee). Aanvulling: 10% korting bij de standaard bodemanalyse (en advies) van de bodemkundige dienst. Met deze analyse kan het Veltsecretariaat je een bemestingsadvies geven op basis van compost. • Biogroei (Loonbeek) • Hageling-Bio Wijnbouw (Tienen) • AC De Wroeter (Kortessem) • De Zaaier (Ruddervoorde) • Het Roodhof (Oostkamp) • Bezegaard Biofruit (Wakken) • De Hogen Akker (Oedelem) • Lekker Gec (Gent) • Stainless Building Consultancy (Gent) • Boerderij De Loods (Aalst) Dit overzicht vind je ook op www.velt.be/ voordelen met vermelding van de volledige adresgegevens en de producten waarop de korting van toepassing is.

OVERVLOED OOGSTEN LIEVEN DAVID

We staan er zelden bij stil, maar het woord “oogst” komt gewoon van “augustus”. In De Lusthof gaat die oogst onverdroten voort. Overproductie dient hier vooral om te delen en te ruilen, en daar zijn vele gegadigden voor. Eerst eten wij met zijn vieren zelf van de dagelijks geplukte overvloed. Het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie maant immers iedereen aan om voldoende groenten (300 g) en fruit (250 g) te eten. Dus geen garnituur of confituur, maar verse productie van moeder natuur. Een bijzonder vruchtje, dat nu volop aan 1 m hoge planten hangt, is onze tomatillo. Deze van oorsprong Midden-Amerikaanse Physalis ixocarpa (of Physalis philadelphica) produceert van die papieren lampionnen, waaruit, bij rijpheid, een 60 g zware vrucht puilt. Die kan groen-geel of paars zijn, naargelang het ras, en heeft verder, als grap der evolutie, een plakkerig laagje over zich heen. Culinair is dit vruchtgewas een belevenis. Samen met knoflook, hete pepers, koriander en nog wat ingredienten maken Mexicanen en Texanen er al eeuwen Salsa Verde mee: een pittig dipsausje! De teelt is overigens héél sim-

pel: binnen zaaien eind maart; half mei buiten planten op 50 x 50 cm. Met een stok steunen, want de opbrengst is elk jaar weer maximaal. Een bijzondere nazomeroogst van een andere aard vormen maïsbaarden. Behalve de onmisbare zoete kolven leveren onze maïsplanten nu van dat harige spul aan elke kolf. Gedroogd bewaart dat maanden en gaat het weleens in een mild urinedrijvend theetje.

Tomatillo Verde komt uit Mexico, maar gedijt hier ook prima. TOMATEN: MOGE DE BESTE WINNEN!

Een nazomers middagmaal mag van mij goeddeels bestaan uit een grote kom met daarin een bonte mengeling tomaatjes en tomaten. Ik begin overigens tegen het einde van de zomer die tientallen rassen

Foto’s: Lieven David.


op mijn bord al behoorlijk uit elkaar te houden. Blind proeven lukt me al bij enkele rassen met een heel uitgesproken smaak. In de nazomer zien mijn honderd tomatenplanten (en dus –rassen) in en buiten de serre er al heel anders uit dan in de voorzomer. Sommige zijn aan ziektes ten onder gegaan, de beste groeien en dragen fluitend verder en de meeste rassen zitten daar ergens tussenin. De verleiding besluipt me nu weleens om dat hele tomatengewas maar door te laten woekeren: in die wekelijkse diefen opbindbeurt kruipt toch steeds een uurtje tijd. Maar, opgelet: in combinatie met kortere nachten en vochtige dagen is dat jungleachtige tomatenloof een ware broeihaard voor schimmels. Volgehouden snoei loont dus de moeite en zorgt ervoor dat we tomaat zullen kunnen eten tot het vriest. Tijdens onze dagelijkse tomatenproeverij noteer ik mentaal welke rassen er qua smaak en productie uitspringen. Natuurlijk zou ik alle evaluatiegegevens kunnen meten, wegen en in grafieken gieten, maar ik zit liever in de tuin dan achter mijn computer. Rassen met de volgende negatieve kantjes vliegen onverbiddelijk aan de serredeur: Phytophthora, kurkwortel en andere klassieke tomatenziektes; barsten; groenkragen; neusrot; slechte vruchtzetting; fletse smaak. Toegegeven: bovenstaande gebreken liggen niet steeds aan het ras, maar ook aan een waaier van omgevingsfactoren. Als ik echter twee jaar na elkaar hetzelfde euvel opmerk, krijgt het bewuste ras echt geen derde kans meer bij mij. Er zijn immers nog duizenden andere ras6/ Seizoenen augustus 2007

sen (oud én nieuw) die ik zo graag eens wil uitproberen. Om het Darwiniaans uit te drukken: de selectiedruk ligt hier hoog. Natuurlijk zijn mijn observaties (vooral qua smaak) zeer subjectief en is onze serre de jouwe niet. De conclusies die ik trek, hebben dus enkel waarde voor De Lusthof. Ik raad dan ook elke tuinier aan om gewoon zelf elk jaar zoveel mogelijk tomatenrassen uit te proberen, al was het maar om van al die kleuren, smaken en vormen te genieten.

stuifmeel binnenbrengen. Dan kies ik een moederbloemetje dat pas is geopend en verwijder, met een pincet, alle meeldraden. Op die manier blijft de stamper eenzaam en onbestoven in het midden staan. Oefening en een vaste hand baren kunst! Van de vaderplant pluk ik een bloem waar veel stuifmeel in zit. Dat stuifmeel strijk ik voorzichtig over de stamper van de moederbloem. Bevrucht! Een labeltje aan de bestoven bloem is onmisbaar om later de rijpe vrucht met het bijzondere zaad terug te vinden.

ZELF TOMATENHYBRIDEN MAKEN?

Waarom maak ik mijn eigen hybriden? Oorspronkelijk gewoon voor de lol: wat zou de kruising van ras X en ras Y geven? Uiteraard combineerde ik dan twee van mijn lekkerste en productiefste rassen en had ik hoge verwachtingen wat het kruisingsproduct betreft. Die hybride, F1 genoemd omdat het de eerste generatie is in deze kruising, vertoont heel leuke eigenschappen: extra groeikracht, productie en – met wat geluk – weerstand. Over die interessante eigenschappen bestaan diverse theorieën, die te lang en te moeilijk zijn om hier uit te leggen. Commerciële F1’s zijn op de koop toe nog eens mooi uniform, omdat ze uit extra ingeteelde ouderlijnen worden gekruist. Daardoor zijn deze hybriden extra voorspelbaar: ideaal voor efficiënte bedrijfsvoering, dat wel. Ik, als gepassioneerde liefhebber, kruis echter meestal gewoon twee bestaande rassen, die niet zover zijn ingeteeld en dus meer variatie vertonen. Mijn amateurhybriden behouden hierdoor een vrij brede genetische basis, waardoor twintig planten van mijn eigen F1 toch nog elk hun eigen manier van groei en

Alsof er nog niet genoeg tomatenrassen zijn, maak ik graag zelf enkele eigen hybride tomaten. Ach, veel werk is dat niet – ik praat er meer over dan dat ik het doe – en voor mij heeft dat spelen met tomatengenen alleen maar lekkere voordelen. Trouwens: als ik nog tien keer meer plaats had, zou ik tien keer meer tomatenhybriden en –rassen willen maken… Hoe doe ik dat? Twee interessante rassen uitzoeken. Eind augustus kan ik die prima evalueren (zie boven). Je kunt alle kanten op: zo nam ik eens twee heel productieve, goed gelijkende romarassen, die ik tot mijn eigen romahybride combineerde. Of: zo’n pittig zoet, felgroeiend kerstomatenras met een forse, zoetsmakende vleestomaat. Resultaat: middelgrote vruchten (uiteraard) met een schitterende smaak en dito opbrengst. Ik dek, zowel bij de uitverkoren moederals vaderplant, een trosje af met wat gaas, of gewoon een nylonkous. Zo kunnen hommels en andere dieren geen vreemd

vruchtzetting hebben. Weer meer spreiding van de oogst, een breder smakenpalet én wellicht een variabele ziekteresistentie: daar ga ik voor! Hybridezaden zijn duur en de commercie heeft er meestal een patent op genomen: wat wij zelf maken, is daarentegen lekker gratis! Wie wil, kan het zaad van haar/zijn F1 nemen en weer uitzaaien: de volgende generatie, F2 genoemd, zal het jaar erop een ongelofelijke diversiteit tentoonspreiden, waarin je alle mogelijke combinaties van de oorspronkelijke ouders herkent. Hieruit kun je dan één of meer interessante types selecteren. Nog enkele jaren verder kweken (van F3 tot ongeveer F8) en je hebt een eigen zaadvast ras, dat je bijvoorbeeld naar je liefste kunt noemen. Gek? Over de hele wereld, maar vooral in de USA, zijn er van die bevlogen amateurs bezig met het scheppen van hun eigen rassen; vooral tomaat, ja, maar ook zoveel andere groenten en vruchten. Deze creatieve hobby heeft ook dit voordeel: je kunt je misbaksels gewoon… opeten! Van boven tot onder: - Elke tomatenbloem heeft meeldraden en nog een stamper binnenin - Voorzichtig haal ik de meeldraadjes weg, met een pincet - Van de vaderbloem heb ik de meeldraden verwijderd - De moederbloem is bestoven en van een labeltje voorzien Seizoenen augustus 2007/ 7

ZAAIEN MET MOEDER NATUUR

WINTERSPINAZIE, -SLA EN –UI

Ik heb in de nazomer alweer minder te zaaien dan vorig jaar, dankzij die vele zelfzaaiers die nu al spontaan uit de grond komen. Mosterd, veldsla, peterselie, selder, andijvie, kervel, winterpostelein, rucola, Abessijnse kool … Een belangrijke hulp hierbij is, eigenaardig genoeg, die eeuwige mulchlaag van mij. Die bodembedekking is immers geen potdicht deksel, maar een dynamisch gebeuren. Ontelbare ongewervelden verteren de mulch en worden dan weer opgescharreld door allerlei tuinvogels. Daardoor ligt die mulchlaag er altijd zo oneffen bij, met hier en daar een bloot plekje grond ertussen. Mijn bewuste zadenbank-van-lekkers kiemt nu eens hier, dan weer daar: de bedekking beschermt de zaailingen tegen felle zon en regen en de beestjes hebben gezorgd voor voedzame grond. Dit is mijn zoveelste permacultuurtechniek: gewoon afgekeken van de natuur, die deze zaaitruc in de loop van miljoenen jaren op punt heeft gezet. Dit concreet toepassen in de eettuin is dus de arbeidsarme evidentie zelf. Verder doe ik ook al eens aan mijn zogezegde kafzaai. Na het wannen zit ik namelijk met handenvol kaf, waar bijvoorbeeld nog veel mosterdzaad in zit. Gewoon losjes over een bedje strooien, en de rest gaat vanzelf. In september start ik ook mijn favoriete combinatieteelt: knoflook en veldsla. Een dubbele rij van de dikste looktenen, ieder op 25 cm van zijn buur, vormt het midden van het bed. Daartussen en daarrond zaai ik dan breedwerpig mijn veldslamix.

Tussen eind augustus en half september zaai ik nog een bedje spinazie (Vroeg Reuzenblad). Even de mulch opzijharken, een mengsel van zaad en compost strooien: klaar! Ook wintersla (Brune d’Hiver, Verano, Arctic King, Querido, …) zaai ik zo, maar wel bij voorkeur tussen andere gewassen die oogstklaar staan. Ik denk hierbij vooral aan suikermaïs, staakboontjes in hun laatste productiedagen. Zij zullen, als schutgewas, tijdens de kritische eerste dagen voor voldoende lommer zorgen. Een eventuele warme herfst is immers wel leuk voor terrasjesmensen, maar sla is een beruchte koudekiemer: temperaturen boven de 20°C fnuiken het kiemproces. Zodra de slaatjes boven staan, snijd ik het schutgewas tot op de grond af. De sla groeit meteen vlot door: een naadloze nateelt! Met winterui heb ik nog niet veel ervaring. Je vindt tegenwoordig zowel zaad als bolletjes van dit type. Zaadhuizen, ruilvrienden en plaatselijke tuincentra bieden het courantst Zwijndrechtse pootui, Senshyu Yellow en Radar aan, in zaad en/of als plantuitjes. Zaaien doe je eind augustus, poten in oktober. De plantuitjes van het ras Radar die ik in oktober uitplantte, groeiden dit voorjaar fors uit, maar door de zachte winter hadden we 50 procent doorschieters. De andere helft, in mei en juni geoogst, was daardoor uiteraard dubbel zo welkom. Dat is meteen het (enige?) grote voordeel van deze winterteelt. Bewaren doen deze uien niet goed, maar hoeft dat? Het blijft een risicoteelt, hoor: te koude, te natte, te droge of te warme winters halen de productie erg naar beneden. Het ene ras is al wat vroeger, wat vorst-


Witte krodde als akkeronkruid, klaar om zich weer uit te zaaien!

of schietgevoeliger of wat productiever dan het andere. Ideaal, voor amateurs als wij, zou een mix van diverse (biologisch geteelde!) winteruirassen zijn, om dat risico te spreiden. KRODDE?

Tussen al het – intussen klassieke –.eetbare groen dat hier vanzelf kiemt in september valt een nieuweling op: witte krodde. Tijdens één van mijn internetzoektochten naar ruilbare zaden viel vorig jaar mijn oog op Shallot Cress, aangeboden door Noorse tuinier Steve. Ik natuurlijk benieuwd: was dit dan een kruising van sjalot en tuinkers, of wat? Via zoekmachines vond ik niks en dus vroeg ik Steve wat hij over deze nieuwe groente wist. Niet veel, zei hij, behalve dat het ging om een soort tuinkers met sjalotaroma (dat had ik kunnen denken)

en dat je het zaad voor het zaaien een weekje vochtig en koud moet houden. En inderdaad: na ontvangst, koudebehandeling en uitzaaien ontvouwde zich een rijtje frisgroene rozetjes. De smaak bleek warempel te kloppen: een verrassende nieuwe groente voor De Lusthof! Natuurlijk wou ik hier meteen zaad van telen, dus liet ik enkele planten in bloei komen. Naarmate de bloemetjes en de zaadvorming vorderden, begon het mij te dagen: dit was gewoonweg witte krodde! Als jonge boerenzoon heb ik indertijd dit kruisbloemig akkeronkruid met handenvol uitgerukt, dus zou ik het niet herkennen? De afstotende geur alleen al – van de bloeiende planten – zit voor eeuwig in mijn neus. Niet voor niets noemde mijn vader het stinkwied, wat trouwens overeenkomt met één van de Engelse namen: stinkweed! Welke info vond ik verder nog, vooral Seizoenen augustus 2007/ 9

alle andere eetbare onkruiden. Voor onze voorouders, van de oertijd tot een paar eeuwen geleden, was krodde – samen met honderden andere wilde kruiden – in ieder geval een hoeksteen van hun voedingsdriehoek. AMATEURRASSEN

In dit groenrijpe stadium stinkt witte krodde behoorlijk!

op de site van Plants For A Future (www.pfaf.org)? Thlaspi arvense is inderdaad verwant met de tuinkersfamilie; je eet er enkel de jonge blaadjes van. Dat blad is uitzonderlijk rijk aan eiwitten en het kruid heeft ook een medicinale waarde. Uit eigen ervaring voeg ik hieraan toe dat dit pittige (on-)kruid zich vlot uitzaait, zodat we nooit meer zonder zitten. Die Noorse koudebehandeling

‘Krodde lijkt me een perfecte nieuwe groente voor innoverende tuinders en koks’. hoeft in elk geval niet meer en het teveel aan kroddekruid gaat desnoods naar de kippenren. Het lijkt me een perfecte nieuwe groente voor innoverende tuinders en koks: even makkelijk te telen als tuinkers, een gloednieuwe smaak, op zijn best als frisgroen rozetje van twee duim hoog... Alleen die kroddige naam, hé: de mooiere Engelse benaming, Pennycress, dan maar? Antioxidanten (ook al zo’n hype) zullen er volgens mij in witte krodde wel massaal zitten, maar die vermoed ik ook in 10/ Seizoenen augustus 2007

Op het veld in Tielt liggen ze begin oktober broederlijk naast elkaar te rijpen: twee hokkaidopompoenrassen, de ene van Vic, de andere van Eduard. Grijs (de pompoenen, bedoel ik) en bijzonder goed te bewaren. Beide heren beweren stellig: ‘Dit is de originele, de enige echte hokkaidopompoen. Ik kweek hem al dertig jaar zelf.’ Het mooie is dat die respectieve grijze hokkaido’s behoorlijk verschillen: dertig jaren van selectie (op productie, smaak en bewaring) werpen hun diverse vruchten af! Deze, en andere hoogstpersoonlijke tuindersselecties vinden sinds vorig jaar als vanzelf de weg naar De Lusthof. Een neveneffect van deze artikels, denk ik, en van www.lusthof.org. Andere bijzondere tuiniers, met hun unieke rassen, die ik tot op heden heb leren kennen: Jos met zijn doperwten, Jacques met zijn sla, Maria met haar ossenharttomaat, Greet met haar selder en prei en warmoes,… Deze amateurselecties lijken me meestal robuuster dan hun traditionele en/of commerciële collega’s: je ziet heel goed waar die bevlogen amateurs op geselecteerd hebben. Ik ben er zeker van dat in onze Lage Landen nog vele andere tuiniers, met liefde en aandacht, hun persoonlijke groente-(en zelfs fruit-)rassen hebben geschapen. Én: een ruilforum of iets dergelijks zou, naar mijn bescheiden mening, deze waardevolle amateurrassen voor een breder publiek beschikbaar kunnen maken.

Links: de ‘ware’ grijze hokkaido van Vic. Onder: de ‘enige echte’ hokkaido’s van Eduard.


EEN TUIN VOL VLINDERS EVELYNE FIERS (TEKST EN FOTO’S)

Het is zomer! In je tuin krijg je ongetwijfeld vrolijke vlinders over de vloer. Wil je het vlinders nog meer naar hun zin maken, pas dan onderstaande tuintips toe. PLANTENKEUZE

Voedsel voor rupsen: waardplanten Alle dieren hebben voedsel nodig om te overleven. Vlinders fladderen vrolijk van bloem tot bloem om nectar te drinken. Rupsen zijn heel wat minder mobiel en ze zijn dikwijls bijzonder kieskeurig. Vlinders moeten ervoor zorgen dat ze hun eitjes op planten leggen die de rups graag eet. Wanneer de rupsen uitkomen,

vinden ze een overvloed van hun favoriete hapje. De planten waarop vlinders hun eieren leggen, worden waardplanten genoemd. De meeste vlindersoorten beperken zich tot een aantal waardplanten. Het inpassen van waardplanten in je tuin De meeste waardplanten zijn inheemse soorten. Je kunt waardplanten in verschillende groenvormen in je tuin inpassen. In de paragraaf ‘Structuur en variatie’ lees je meer hierover.

Enkele veelvoorkomende vlindersoorten en hun waardplant • atalanta: grote en kleine brandnetel • boomblauwtje: vuilboom, klimop, heide, hulst, wegedoorn, vlinderstruik en kattenstaart • citroenvlinder: vuilboom, wegedoorn • dagpauwoog, kleine vos en landkaartje: grote brandnetel • distelvlinder: allerlei distelsoorten, kleine klis, kaasjeskruid en brandnetels • gehakkelde aurelia: grote brandnetel, hop, iep, aalbes • groot en klein koolwitje: koolsoorten en andere kruisbloemigen, zoals damastbloem en koolzaad, Oost-Indische kers • icarusblauwtje: diverse klaversoorten zoals hopklaver, rolklaver en gewone rupsklaver • klein geaderd witje: kruisbloemigen, zoals look-zonder-look en pinksterbloem • kleine vuurvlinder: schapenzuring, veldzuring • oranjetipje: look-zonder-look, pinksterbloem en judaspenning 12/ Seizoenen augustus 2007

Brandnetel Brandnetels zijn meestal niet zulke geliefde planten in de siertuin. Omdat verschillende vlinders brandnetels als waardplant gebruiken, kun je toch ergens in je tuin een bosje brandnetels integreren. Je bewijst er alleszins de kleine vos, de dagpauwoog, de atalanta, het landkaartje en de gehakkelde aurelia een dienst mee. Het landkaartje en de dagpauwoog zullen voornamelijk brandnetels kiezen die op een vochtige plek in de halfschaduw groeien tegen een bomen- of struikenrand. Kleine vos verkiest brandnetels die in de zon staan. Brandnetels groeien vooral op stikstofrijke plaatsen. Je kunt ze combineren met stinkende gouwe, donkere ooievaarsbek, hondsdraf, fluitenkruid, boterbloemen… Voedsel voor vlinders: nectarplanten Vlinders zijn verzot op nectar. Die nectar vinden ze in bloemen. Planten hebben er alle voordeel bij om veel insecten aan te trekken omdat die instaan voor hun bestuiving. Om zoveel mogelijk vlinders aan te trekken, halen bloemen een hele trukendoos boven; met kleuren, vormen en hoogtes trachten ze vlinders te lokken. Veel of weinig nectar? Niet alle bloemen hebben evenveel nectar. Sommige bloemen, zoals rozen en klaprozen, hebben zelfs helemaal geen nectar. Je zult er dan ook geen vlinders op vinden. Andere planten bevatten veel nectar (vlinderstruik, braam…). Niet alle vlinders lusten alle soorten nectar even graag. Om verschillende vlindersoorten naar jouw tuin te lokken, kun je best voor verschillende soorten nectarrijke planten kiezen. Je kunt zowel

Planten die uitblinken in het aantrekken van dagvlinders • Vlinderstruik (Buddleja sp.) Er zijn veel verschillende soorten vlinderstruiken in de handel verkrijgbaar. Kies voor winterharde soorten zoals Buddleja alternifolia en Buddleja davidii. • IJzerhard (Verbena bonariensis) • Beemdkroon (Knautia arvensis) • Damastbloem (Hesperis matronalis) • Hemelsleutel (Sedum spectabile) • Herfstaster (Aster novi-belgii) • Koninginnenkruid (Eupatorium purpureum) • Lavendel (Lavendula sp.) • Vaste muurbloem (Erysimum cheiri) • Enkelbloemige afrikaantjes (Tagetes) wilde soorten als gecultiveerde soorten gebruiken. Zet planten van eenzelfde soort in kleine groepjes bij elkaar. Zo zijn ze gemakkelijker te herkennen voor vlinders dan wanneer je telkens maar één exemplaar zet. Bereikbare nectar Vlinders hebben een lange roltong. Hiermee kunnen ze tot heel diep in bloemen nectar snoepen van bijvoorbeeld lavendel en salie. Planten met gevulde bloemen vormen echter een probleem. Door de grote aantallen kroonblaadjes kunnen de vlinders niet meer tot bij de nectarbron. Nectarrijke planten, het hele jaar door… Zorg ervoor dat er in je tuin nectar te vinden is van in het vroege voorjaar tot in de late herfst. Tijdens de zomermaanden vinden vlinders genoeg voedsel, maar de vroege vlinders zoals kleine vossen en de late vlinders zoals atalanta’s en dagpauwogen hebben het soms moeilijker. In het voorjaar zijn wilg, sleedoorn, Seizoenen augustus 2007/ 13

Distelvlinder.

peperboompje en hazelaar belangrijke nectarleveranciers, evenals kruidachtige planten zoals groot hoefblad, longkruid, hondsdraf en krokussen. In het najaar zijn hemelsleutel, koninginnenkruid, laatbloeiende vlinderstruiken en klimop belangrijk. Waardplant en nectarleverancier in één Pinksterbloem, look-zonder-look, damastbloem en judaspenning zijn behalve een nectarbron voor veel soorten dagvlinders ook waardplanten voor oranjetipje en klein geaderd witje. Ook distels zijn zowel waard- als nectarplant. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat je akkerdistels gaat inzaaien! Kies voor knikkende distel (zandig, niet te arm), wollige distel (rijke grond) of wegdistel (prachtige, zeer grote plant). Inheems of uitheems, los of strak? Inheemse planten hebben over het algemeen meer te bieden dan cultuurplanten. De meeste waardplanten zijn inheemse soorten. Wat nectaraanbod betreft kijken vlinders er helemaal niet naar of het om een inheemse of een uitheemse soort gaat.


Niks belet om ook in een strak vormgegeven tuin wilde planten te plaatsen. Wilde planten kunnen net zo goed in borders worden gebruikt als gecultiveerde soorten. Een duidelijke structuur helpt om plantengroepen mooi te laten uitkomen. Je hoeft helemaal geen bloemenweide aan te leggen om je tuin aantrekkelijk te maken voor vlinders (maar het helpt wel natuurlijk). Wil je toch een bloemenweide aanleggen, maar houd je het liever een beetje strak, dan kun je doorheen je bloemenweide rechte stroken kort houden en als gazon onderhouden. Rottend fruit… lekker! Appels, peren en pruimen die van je fruitbomen zijn gevallen, kun je rond de stam van de boom leggen of opstapelen in een onopvallend hoekje. Ze zijn een geliefkoosd toetje voor vlinders zoals de atalanta. TUININRICHTING

Warmte en beschutting Vlinders zijn koudbloedige dieren. Ze kunnen hun eigen lichaamstemperatuur niet op peil houden. Om warm te worden zijn ze afhankelijk van de zon. Door met hun vleugels open te zitten vangen ze zoveel mogelijk zon op. Wanneer ze het warm genoeg hebben, sluiten ze hun vleugels. Van zodra hun lichaamstemperatuur ca. 20° C is, kunnen ze vliegen. Wanneer het te koud is, houden ze zich schuil op een beschut plekje en wachten tot het weer betert. Is het echt te warm, dan zoeken ze een schaduwplekje op Een haag of heg ‘absorbeert’ de wind. Een muur daarentegen vormt een ondoordringbare barrière waar de wind

omheen moet. Hagen en heggen geven daardoor meer beschutting dan een muur. Om die plekjes extra interessant te maken, kun je aan de voet van de muur, haag of heg verschillende nectarrijke planten zetten. Vlinders vinden genoeg kleine, beschutte plekjes. Los uitgroeiende heggen of struikengordels bieden veel van die luwe plekjes. Structuur en variatie Om je weg te vinden, gebruik je bepaalde herkenningspunten in je omgeving. Je weet dat je aan dat bushokje linksaf moet en aan dat gebouw met die gekke ramen weer rechtsaf en dan rechtdoor tot aan de brug… Bij vlinders gaat dat net zo. Zij gebruiken de planten in je tuin als herkenningspunten. Wanneer je grote bloemenperken hebt met maar één soort plant erin, vliegen vlinders verloren. Vlinders hebben behoefte aan een gestructureerde en gevarieerde omgeving, afwisseling van hoge en lage planten, bomen, struiken, kruiden, een stukje gazon… Hoog uitstekende planten (ook bomen) worden door mannetjesvlinders gebruikt als uitkijkpost om vrouwtjes te zoeken. Maar het hoeft niet altijd zo hoog te zijn. Zo dienen molshopen voor verschillende vlindersoorten als uitkijkpost.

De bloemrijkste graslanden krijg je op relatief voedselarme bodems. Heb je een eerder voedselrijke grond, dan zul je iets meer gras en iets minder bloemen hebben. Zandoogjes en dikkopjes gebruiken grassen als waardplant. Een bloemrijk grasland op voedselarme grond hoef je maar één maal te maaien. Een grasland op voedselrijkere bodem maai je beter twee of zelfs drie maal per jaar. Je laat best elk jaar ongeveer 10 procent van je grasland gewoon staan. Dat zorgt voor variatie in structuur, voor een continu voedselaanbod voor vlinders en voor een plekje waar rupsen zich ongestoord kunnen ontwikkelen. Laat ieder jaar een ander stukje staan. De meeste waardplanten die in graslanden groeien, kun je ook gewoon in een bloemenborder of in potten op je terras of balkon zetten.

Bloemrijk grasland Heel wat waardplanten komen van nature voor in graslanden. Door een stukje van je gazon om te vormen tot bloemenweide, kun je heel wat waardplanten in je tuin integreren. Een bloemrijk grasland wordt door veel vlinders bezocht. Enkele typische soorten zijn icarusblauwtje, bruin zandoogje, kleine vuurvlinder, dagpauwoog en kleine vos.

Bomen en struiken Bomen, hagen, heggen en struiken vormen het geraamte van je tuin. Wilgen, sleedoorn en prunussoorten zijn vroege bloeiers en zijn belangrijke nectarleveranciers. Het boomblauwtje is een klein vlindertje dat verschillende houtige soorten als waardplant gebruikt: hulst, wegedoorn, kornoelje, struikheide, kardinaalsmuts, sporkehout. Je vindt

Stenen houden de warmte van de zon goed vast. Langs muren en stenige paden is het daardoor meestal lekker warm. Nectarrijke planten langs een muur of langs de rand van een pad zijn daarom vaak erg in trek bij vlinders.


boomblauwtjes tot in de kleinste stadstuinen. Heb je een kalkrijke bodem, dan kun je kiezen voor wegedoorn; een soort waarop je de citroenvlinder terugvindt. Minibosrand Vlinders houden van bloemrijke zuidelijke bosranden. In je tuin kun je een zuidelijke bosrand nabootsen door enkele bomen aan te planten met een struikengordel ervoor en dan een kruidlaag die overgaat in het gazon… Heb je een kleine tuin, dan kun je een minibosrand aanleggen. Daar kun je de bomen vervangen door een geschoren haag of door klimplanten. Die laat je dan overvloeien in een bloemenborder en dan naar je gazon. In je minibosrand kun je nectarrijke planten gebruiken zoals wilde kamperfoelie, sleedoorn, wegedoorn, geoorde wilg, grauwe wilg, laurierwilg of brem.

Kleine vos.

Hagen en heggen Hagen en heggen bieden beschutting, voedsel en nestgelegenheid aan allerlei dieren. Ze vormen dan ook de meest diervriendelijke omheining voor je tuin. Heb je niet voldoende plaats of heb je een ommuurde tuin, dan zijn er nog andere mogelijkheden. Je kunt een muur of schutting laten begroeien door klimplanten. Een andere mogelijkheid is een vlechtwerk van wilgentenen of andere natuurlijke materialen. Vlinders vinden er beschutting.


Een heg is een min of meer lijnvormig element, samengesteld uit één soort struik of uit verschillende soorten. Meestal wordt een heg niet gesnoeid in de hoogte, soms wel in de breedte. Let op met de soortkeuze; veel struiken worden als snel 4 m breed. Een haag is een vrij strak groenelement dat eveneens uit een of meerdere soorten kan bestaan. Hagen worden regelmatig geschoren en geven veel groenafval. Soms worden opgaande bomen tussen de haag ingeplant. Die worden als oriëntatiepunt en ontmoetingsplek gebruikt door vlinders. De eerste periode na de aanplant kan een haag er kaal uitzien. Plant er judaspenning, damastbloem of vergeet-me-nietjes tussen. Klimplanten Verschillende klimplanten zijn belangrijke waardplanten voor vlinders: klimop voor de citroenvlinder en het boomblauwtje, Oost-Indische kers voor koolwitjes. Nectarrijke soorten zijn o.a. heggenrank, vogelwikke, clematis met kleine geurende bloemen, breedbladige lathyrus, hop en (doornloze) braam. Kruidentuin en moestuin Bloeiende kruiden vormen een goede nectarbron. Vooral sterk geurende kruiden, zoals tijm, lavendel, munt, hysop, salie, rozemarijn en marjolein worden veel door vlinders bezocht. De bloemen van braam, framboos en aardbei zijn een favoriete nectarbron van het oranje zandoogje, de gehakkelde aurelia en diverse blauwtjes. Blauwtjes voeden zich ook met nectar van peulvruchten, zoals de erwt en de tuinboon. Op doorgeschoten radijzen komen ook heel veel vlinders af.

staan. Wat er daarna overblijft, kun je versnipperen en tussen de overblijvende beplanting laten verteren. BELANG VAN GIFVRIJ BEHEER

Koolwitjes leggen hun eitjes op kolen. De rupsen maken grote gaten in de bladeren en eten het blad soms kaal tot op de nerf. Om te vermijden dat je kolenoogst door een rupsenplaag mislukt, bedek je de koolgewassen met een gaas tegen insecten. Overwinteringsplaatsen Elke vlindersoort heeft zijn eigen methode om de winter door te komen; als eitje, rups, pop of vlinder. Sommige soorten zoals de atalanta en de distelvlinder zoeken in de winter zonniger oorden op en vliegen naar het warme zuiden. In het voorjaar keert een nieuwe generatie weer terug. De dagvlinders die als vlinder hier overwinteren (citroenvlinder, grote vos, kleine vos, dagpauwoog…) zoeken een beschut plekje op zoals een zolder, een holte in de grond, een schuurtje, een holle boom of een houtstapel. De citroenvlinder gaat gewoon aan de bladeren van groenblijvende planten hangen zoals klimop of hulst. De meeste vlinders overwinteren als rups. Je kunt hen al vroeg in het voorjaar zien (koninginnenpage, landkaartje, oranjetip). Eitjes, rupsen en poppen zitten tussen planten, tussen uitgebloeide stengels, in het strooisel onder dorre bladeren, in het gras of in de grond. Begin je tuin dus zeker niet op te ruimen voor de winter. In een kale, schoongeharkte tuin kan geen vlinder overwinteren. Laat al het dode plantenmateriaal tot in de lente

Het grootschalig gebruik van bestrijdingsmiddelen is een van de belangrijkste oorzaken van de achteruitgang van dagvlinders. Bestrijdingsmiddelen doden niet alleen rupsen. Ook vlinders die even gaan uitrusten op een plant die met bestrijdingsmiddelen is behandeld, kunnen sterven. In een siertuin heb je helemaal geen bestrijdingsmiddelen nodig. Als je een gevarieerde beplanting hebt en je zet de juiste plant op de juiste plaats, dan zul je weinig te maken krijgen met ziekten en plagen. En gaat er toch nog eens iets mis, relativeer het probleem dan. Planten kunnen best wel tegen een stootje.

Een bloeiende kruidentuin is altijd een groot succes. Vlinders zijn verzot op de sterk geurende nectarrijke planten.

BEETJE GELUK

Je hebt natuurlijk niet alles in de hand. Of je veel of weinig vlinders naar je tuin kunt lokken is ook afhankelijk van de omgeving van je tuin. Een tuin in een kleinschalig landschap met veel bloeiende planten zal sneller verschillende soorten vlinders op bezoek krijgen dan een ingesloten stadstuintje. Laat je echter niet ontmoedigen: in de allerkleinste stadstuin, Vlinder mee zelfs in bloembakken, Door de vlinders in je tuin te zullen nectarrijke planten tellen, kan ook jij meten hoe het vrolijke fladderaars aan- met de natuur in je omgeving is gesteld. Meer info vind je op trekken. www.vlindermee.be.


MOLLENBOLLEN LUC VANHOEGAERDEN DE RESULTATEN

In het augustusnummer van Seizoenen van vorig jaar riepen we Velt-leden met mollen in de tuin op om zich aan te melden om een bolplant als afweermiddel tegen mollen uit te testen. Wanneer ze worden aangeplant volgens de bijgeleverde instructies zouden deze ‘mollenbollen’ mollen uit een tuinperceel verdrijven, of beletten dat mollen zich in de tuin vestigen. Foto: Luc Vanhoegaerden.

De reacties op onze oproep waren talrijk. 28 Velt-leden stelden zich kandidaat om

de test uit te voeren. Dankzij de gewaardeerde steun van leverancier Ecostyle kon de indicatieve test grootschaliger worden opgevat dan oorspronkelijk was gepland, zodat álle kandidaten konden deelnemen aan de test. DE ‘MOLLENBOLLEN’-TEST

Bij het begin van de herfst kreeg iedereen een verpakkingseenheid ‘mollenbollen’ toegestuurd, geschikt om een tuinoppervlakte van 400 m2 een jaar lang te vrijwaren van mollen. De bijgevoegde instructies legden uit hoe tot een effectief resultaat te komen. Op vraag van de leverancier werd de helft van de bollen uitgepoot voor de winter, de andere helft na de winter. De tests werden uitgevoerd in moestuinen en sierborders, op diverse grondsoorten. We vroegen de testkandidaten om aan te geven of het testperceel in de onmiddellijke nabijheid lag van omheiningen, grasland, een straat,… om eventuele invloeden op het resultaat van de test na te kunnen gaan. Alhoewel het niet gaat om een statistisch verantwoorde testuitvoering, hoopten we toch voldoende indicatieve resultaten te verzamelen over de mollenafwerende werking van de bloembolletjes. We vroegen om de resultaten te rapporteren eind juni 2007, zodat de bloembollen na de aanplant voldoende tijd kregen om hun verdrijvende of afwerende werking uit te oefenen.


• 23 deelnemers rapporteerden tijdig hun testresultaten. 14 daarvan hadden de bloembolletjes aangeplant voor de winter, 9 erna. • 9 resultaten zijn ronduit positief. De mollen werden effectief uitgedreven of percelen bleven gevrijwaard van een nieuwe mollenplaag. • 2 tuiniers stuurden initieel een positief resultaat in, maar recent doken opnieuw mollen in hun tuin op. • 9 resultaten zijn ongenuanceerd negatief. Er werd geen afwerend of verdrij-

vend effect van de aanplanting op de mollen vastgesteld. • 3 leden meldden problemen met het uitkomen van de bloembolletjes. • Er kan geen richtinggevende conclusie worden getrokken omtrent enige invloed van de grondsoort of het effect van omheiningen. Zowel bij de positieve als bij de negatieve resultaten liggen er testpercelen in de onmiddellijke nabijheid van grasland. Meer info: [email protected]

Foto: Stefan Didam. Seizoenen augustus 2007/ 19

PLEIDOOI VAN DE ADVOCAAT VAN DE MOL

NOEM MIJ GERUST MOL LUC EN GRETA D’HOOGHE-BOLLE

LEVEN DAT LEVEN WIL

De Velt-redactie koos de mooiste, grappigste en origineelste verhalen uit de reacties van Velt-leden die zich kandidaat stelden om de mollenbollen uit te testen. In juli kon iedereen op de Velt-website een stem uitbrengen voor zijn/haar favoriete tekst. Het winnende verhaal van Luc en Greta D’Hooghe-Bolle lees je hiernaast. De andere verhalen vind je nog steeds op www.velt.be. Foto: Velt-archief.

Noem mij gerust MOL. Vertegenwoordiger van de mollenkolonie die de tuin van Greta en Luc heeft ingepalmd. Wat hadden ze gedacht, die twee Brusselaars, toen ze in het Pajottenland gingen wonen? Dat wij ons zomaar zonder slag of stoot van ons terrein zouden laten verjagen? Zij, die in de stad nooit maar één molshoopje hadden aangetroffen in hun schortgroot grasveldje…

kend omdat zij de penetrante uiengeur maar niet kwijtraakten aan hun handen. Het volgend offensief kwam harder aan. Aan onze gevoelige oortjes, jawel. Ineens waren daar vervelende biep-biep-geluiden. Ze bleken van boven uit de gangen te komen, steeds op wisselende plaatsen. Maar alles went en nu graven we vlak naast die ondingen dat het een lieve lust is. Het moet hen nochtans wel wat gekost hebben, die groene monsters.

Dan kenden ze MOL en zijn familie nog niet. Tot wanhoop zouden we hen drijven. Toch speciale gasten, die twee. Vogelhuisjes voor de mezen, een takkenwal voor de egels, volop bessen voor de eksters, bijen- en vlinderplanten… iedereen hebben ze te vriend, alleen ons maken ze het leven zuur. Daar had je eerst die stinkende bollen. Die hadden ze zeker bij Ecoflora gehaald? Veel last hadden we er niet van. We trokken ons strategisch een eindje terug, de tuin was meer dan groot genoeg. Fijntjes grinni-

Vorige week was het ineens stil, ik vermoed dat ze het zelf op hun zenuwen kregen van dat irritante gedoe. Of waren de batterijen misschien op? Ik ving ook een discussie op waarbij ze overwogen om takken met scherpe stekels in de gangen te stoppen. gelukkig dat ze dat niet over hun hart konden krijgen! Stel je voor wat een bloedbad dit had kunnen aanrichten! Ben benieuwd wat ze nog zullen uitvinden om ons te tergen. Het schijnt dat ze nu in een of ander boekje gelezen hebben dat er een soort bloembollen zouden bestaan die we niet kunnen luchten. Ach ja, we zien wel. Greta en Luc lijken me alleszins gemotiveerd om hun tuin vol te planten, misschien moeten we op termijn dan toch uitkijken om te verhuizen. Je hoort nog van me! Duistere groeten, MOL


Sommige onkruiden zijn indicatoren en vertellen ons iets over de bodemgesteldheid van hun standplaats. Bijvoorbeeld: waar ereprijs spontaan groeit, heeft de bodem een uitstekende structuur en is de voedselbalans in evenwicht. Vogelmuur wijst op te veel stikstof in de grond. Brandnetel en bramen duiden op een te rijke bodem in het algemeen en op te veel stikstof in het bijzonder. En wie over een stikstofrijke bodem beschikt? Die mag daar fier op zijn. Nochtans denken heel wat mensen: foei, die vuile brandnetel niet in mijn tuin! Waar blijft het artikel in Seizoenen ‘Hoe kan ik de Brandnetel weren uit mijn siertuin?’ Het zal niet voor morgen zijn, want dan zou Velt haar eigen embleem moeten verloochenen. Wel, de mol is ook zo’n indicator: een indicator voor het bodemleven. Waar hij niet tevoorschijn komt, is de ondergrond zo dood als een pier. Als er niets te vreten valt, graaft de mol geen gangen, wees daar maar zeker van! Hij zou wel gek zijn! Het is trouwens daarom dat men geen molshopen meer vindt in de gangbare akkers. Een rijk bodemleven: dat is nu precies waar Velt naar streeft. Deze zienswijze leeft al sinds 1974 in dit ledenblad. De indicator van een rijk bodemleven verdient dus wat respect. De mol zou een graag geziene gast moeten zijn voor wie consequent ecologisch teelt en leeft. Ik heb vroeger nog een voederbak gemaakt ‘voor luie mensen en slimme kip-

pen’ om de mussen uit de graanmaaltijd van mijn leggers te weren. Tegenwoordig is er in mijn tuin geen mus meer te bespeuren. Geen musseneten meer = geen mussen. Geen mussenhuisvesting meer = geen mussen. Toegegeven, de reden van het verdwijnen van de mussenpopulatie is niet alleen te wijten aan voedseltekort. Toch heb ik heimwee naar die mussen, de zwaluwen, de vleermuizen… en morgen ook naar de mol?

“De mol zou een graag geziene gast moeten zijn.” Maurice Broekaert. Een ecologische (sier)tuin is een dynamische tuin! Dynamisch als het tegenovergestelde van statisch, onveranderlijk. Dynamiek is leven… alle vormen van leven wel te verstaan. Zolang de mollenpopulatie geen plaag wordt, leer dan om ermee te leven of leid ze zacht naar andere oorden. Dat is de enige concessie die ik als lid van een vereniging voor ecologisch leven en telen kan verdragen. Dokter Albert Schweitzer (Nobelprijs voor de Vrede in 1952) zette zijn medemensen destijds aan tot een daadwerkelijk “respect voor het leven”. ‘Let er steeds op waar je je voet zet uit vrees dat je een grassprietje zou kunnen kwetsen’ was een van zijn slagzinnen. Zijn persoonlijke credo was: ‘Ik ben leven dat leven wil, te midden van leven dat leven wil.’ En daar ga ik, als advocaat van de mol, ook voor! Maurice Broekaert

Foto: Marcelo Gerpe.


DE NIEUWE VELT-FOLDER: DE MAKING OF Velt wil een frisse uitstraling. Goede foto’s met oog voor detail zijn dan ook een must. Daarom trokken we naar de ecologische Velt-moestuinen in Brasschaat. Ben je nieuwsgierig naar het verloop? Maak kennis met fotograaf Stefan Jacobs en modellen Frans Verelst (Velt Brasschaat) en Lindsay Lauwers (Velt-stagiaire). ECHTE FOTOSHOOT

Door Lindsay Lauwers. Woensdag 18 april 2007, 9 u, Berchem. Op deze mooie lentedag vertrekken we naar Brasschaat. De kriebels razen door mijn buik. Ik besef dat ik vandaag deel uitmaak van een echte fotoshoot… Na ongeveer een half uurtje arriveren we aan de Velt-tuin in Brasschaat. Vol

ongeduld verplaatsen we ons mét fotoshootmateriaal (lees: plantjes, tuingereedschap, handschoenen en dergelijke) naar de tuin. Als dit maar goed komt! Het mooie welkomstbord waar het logo van Velt in is verwerkt, zorgde ervoor dat alle zenuwen, stress en rampscenario’s uit mijn gedachten verdwenen. Niet enkel dit bord, maar de hele tuin straalt een gevoel van rust uit. Na een kleine ontdekkingstocht door het eerste deel van de tuin, maken we kennis met Frans. Vriendelijk en behulpzaam als hij is, zorgt hij ervoor dat we ons meteen thuis voelen. Een kleine rondleiding, een gepassioneerd verhaal en een kennismaking met zijn verzameling Seizoenen later wist ik het… deze dag zou een succes worden!

HET IS ZOVER

Door Frans Verelst. Stipt om halftien hoor ik geritsel in de tuin. Ik zie Michel, de fondsenwervingen promotieverantwoordelijke van Velt, en iets daarna volgt Lindsay. Na een gezellige babbel zien we nog wat in de tuin verschijnen… fotoapparaten, een statief, zonneschermen… en jawel, onder al dat materiaal loopt Stefan, de fotograaf van dienst. Deze vlotte jongeman vliegt er meteen in. De eerste foto is een close-up van handen. Lindsays fijne handen zijn voor deze foto beter geschikt dan mijn grovere tuiniershanden.

Het resultaat van deze foto? De nieuwe Velt-folder! De handen zijn van Lindsay, het slaplantje is van mij. Nu is het mijn beurt om te poseren. Het statief transformeert zich in geen tijd... hoog, laag, lager, zeer laag! Stefan gaat soms plat op zijn buik liggen om toch maar de juiste foto te kunnen nemen. Het tempo zit er goed in! In geen tijd is een heel jaar tuinwerk gefotografeerd. Grondbewerking met de grelinette, uien planten, snoeien, een jong koolplantje begieten, onkruid wieden en als bekroning: het oogsten van een grote weeuw bloemkool! Wat ik me zal herinneren van deze dag? Een unieke ervaring in het mooie kader van onze Velt-tuin!

Lindsay, Frans en Stefan aan het werk. Foto’s: Frans Verelst en Lindsay Lauwers.

Op www.dewoel vork.blogspot.com vind je een uitgebreider verslag van deze fotoshoot. Post er een reactie!

Foto’s close-ups: Stefan Jacobs. 22/ Seizoenen augustus 2007


KAMPKIPPEN EN KIKKERERWTEN: ECO-ACTIEF OP KAMP Velt en Jeugdbond voor Natuur en Milieu (JNM) presenteren Kampkippen en Kikkererwten. Deze nieuwe ecogids voor jeugdbewegingen geeft 100 recepten, 10 spelactiviteiten en wel 100 tips en links voor leden, leiding en foeriers om ecoactief op kamp te gaan. Wij geven je hier enkele tips uit de map. Ga op kamp met de groente- en fruitkalender in de hand! In de ecogids vind je een groente- en fruitkalender, een instrument voor klimaatactie! Want energiebesparing vormt samen met hernieuwbare energie de sleutel tot het beperken van de klimaatverandering en haar gevolgen. Je kunt drie milieubelastende factoren (nl. het transport, de bewaarmethode en de teeltwijze) beperken door streek- en seizoensgebonden voedsel te consumeren. De seizoenskalender helpt je bij de aankoop van ecologisch verantwoorde groenten en fruit.

Tekening: Gerard Herman. Foto’s rechterpagina: boven: Nadia Tahon; onder: Gert Arijs (JNM).

Koop bij de (bio)boer in de buurt van de kampplaats Zoek een boer in de buurt van jouw kamplaats via www.fermweb.be of via www.biodichtbijhuis.be. Heel wat jeugdbewegingen ondervonden vorig jaar dat je lekkere, verse producten kunt kopen: groenten, fruit, yoghurt, kaas, ijs, appelsap,... Ga op kamp met 1 vuilniszak, 2 kampkippen en een kippenhok Ga de uitdaging aan om op kamp met 20 à 30 deelnemers slechts één vuilniszak te vullen tijdens het hele kamp!


De deelnemers zullen vast en zeker hun uiterste best doen en bovendien kunnen ze zo wat bijleren over recyclage en het vermijden van afval. Kampkippen zijn hierbij een hulp. De kip (of kippen) kan de mascotte van het kamp worden! Neem ze mee uit de tuin van een van je leden/medebegeleiders en verwen haar het hele kamp door met allerlei lekkers. Een erg leuke manier om je organisch afval kwijt te raken! Vergeet het kippenhok niet: een beschutte plaats met legnest en slaapstok.

• Elk product zonder overbodige verpakking is 1 punt waard. • Voor elk kruid of elke plant die je in de natuur vindt, krijg je 1 punt. • Per seizoensgebonden groente die je in een gerecht verwerkt, heb je recht op 1 punt. • Als je een volwaardige vegetarische maaltijd kunt bereiden haal je welgeteld 5 punten binnen! • Voor iedere groente die je rechtstreeks van het veld haalt of krijgt van de boer krijg je een punt. • Wie het lekkerst gekookt heeft, krijgt 8 punten! • Per bioproduct of fairtrade product krijg je 1 punt. Als dit ecologisch begin naar meer smaakt bestel dan het boek ( 12,95) bij JNM. Wij wensen je veel lees-, kook- en spelplezier! Kampkippen en kikkererwten, een publicatie van Velt & JNM, met steun van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap departement Landbouw en Visserij. Info en bestelling: JNM Bondssecretariaat Kortrijksepoortstraat 192, 9000 Gent 09 223 47 81, [email protected] www.jnm.be www.velt.be/kampkippen

Organiseer een wedstrijd ecologisch koken met de leden! Je verdeelt de groep in verschillende kleine groepjes (per zeven of acht). Elk groepje zal een maaltijd maken. Iedereen krijgt een halve dag om een thema te kiezen, te beslissen wat de pot schaft en om de ingrediënten te zoeken. De leiding speelt jury en beslist welk groepje wint.

Aankondiging: Ben je tussen 18 en 30 jaar? Wil je jezelf een week onderdompelen in de geheimen van de landbouw? Schrijf je dan als de bliksem in voor het duurzame landbouwkamp (12-18/09) van JNM en Wervel. Voor  8,00 per nacht krijg je ecologische voeding, overnachting bij een biologische fruitteler en vriendschap in het wondermooie Pajottenland. Meer info op www.jnm.be/kampen of 09 223 47 81. Seizoenen augustus 2007/ 25

Wie hier twee keer ‘ja’ op kan antwoorden, mag stilaan denken dat hij of zij duurzaam bezig is. Laten we écht de seizoenen volgen. Wacht dus liever twee weken om dit recept te proberen als de natuur nog wat tijd nodig heeft.

sterk afkoelen, want dan krijg je − zoals bij alle gefrituurde gerechten − een hele vette boel. Voor de dipsaus neem je een stevige aubergine die je in dikke plakken snijdt. Strooi er wat zout over en laat een tiental minuten staan. Pel en snipper een uitje en stoof het zacht. Ontvel enkele dikke tomaten door ze even in kokend water onder te dompelen en voeg ze toe aan het gestoofde uitje. Voeg een teentje geperste look toe. Spoel de aubergineplakken met water, dep ze droog en bak ze in een pan met flink wat olijfolie tot het vruchtvlees goed gaar is en lost van de schil. Laat afkoelen en prak het vruchtvlees met een vork tot moes. Voeg de aubergine toe aan de tomaat, samen met wat olijfolie en een beetje zeezout. Deze dipsaus is het lekkerst wanneer ze niet koelkastkoud is.

GEFRITUURDE PASTA MET DIPSAUS

AARDAPPELTJES OP DE BARBECUE

pasta (farfalle) - 1 stevige aubergine - enkele dikke tomaten - 1ui - 1 teentje look - (zee)zout

enkele dikke Charlotte-aardappelen - 2 uien - 1 dikke prei - 1 kilo tomaten - olijfolie of boter - peper

Voor dit recept gebruik ik (al dente!) gekookte pasta. Je kunt in principe elke soort pasta gebruiken, maar farfalle leent zich zowat het best tot het opnemen van dipsaus. Met een nestje tagliatelle lukt het niet zo goed.

Ik heb een hekel aan barbecuemaaltijden met verbrand vlees, uitgedroogde aardappelen en triestige groenteschotels. Dit aardappelgerecht is een leuke oplossing. De aardappelen drogen niet uit in de papillot en vormen dankzij de groenten meteen een groenteschotel.

KOKEN MET VISIE GEERT GROFFEN

Steeds meer koks kiezen voor seizoensproducten. Dat moet ik verstaan uit tal van interviews met bekende en minder bekende koks die in vrouwenbladen, weekendbijlages en vaktijdschriften verschijnen. ‘Ik kies resoluut voor seizoensproducten’, zegt zo’n kok en dan lees ik verderop dat deze meneer in mei zo graag asperges op het menu zet en Belgisch witlof in de wintermaanden. Hij is dus mee met de seizoenen. Heel duurzaam! Maar wie zet er geen asperges op het menu? En wie doet dat in oktober? Niemand, want dan zijn er geen asperges. Alleen in de supermarkt vind je er met de kerstdagen, ingevoerd uit Peru. Ga toch weg met al die flauwe verkoopspraatjes. Iemand die voor de seizoenen kiest, mag wel wat meer visie hebben dan ‘asperges in mei’. Wie duurzaam wil koken kiest voor een totaalaanpak en doet dit niet louter omdat het enigszins overlapt met een marktgegeven of omdat het mooi klinkt voor een interview. Kies je ook voor kolen in de winter? Laat je de pruimen en abrikozen uit Spanje liggen tot er Belgische zijn? 26/ Seizoenen augustus 2007

Bij het frituren moet je eerder denken in termen van seconden dan van minuten. Na 30 seconden is de pasta al een beetje krokant en stevig. Als hij te bruin wordt (hij ziet er dan beter uit), is hij hard en taai. Laat de pasta ook niet te

Snijd enkele dikke Charlotte-aardappelen in plakjes (dat kan met schil en al als de aardappelen biologisch zijn) en kook ze beetgaar. Snijd twee uien en de dikste prei uit je

tuin in ringen en stoof ze gaar in wat olijfolie of boter. Ontvel een kilo tomaten, snijd in partjes en haal de zaadlijsten eruit (je kunt die gebruiken voor een tomatensaus; vries ze eventueel in). Droog de tomaten enkele uren in een oven op ongeveer 70°C. Meng het uien preimengsel, de aardappelschijfjes en de tomaten, voeg nog wat peper en olie toe en schep alles op aluminiumfolie. Vouw de folie toe als een enveloppe. Leg de papilloten aan de rand van de barbecue zodat ze geleidelijk opwarmen. De inhoud hoeft niet meer te garen. Je kunt deze bereiding een dag op voorhand maken zodat je niet meer veel werk hebt op het barbecuemoment zelf. Noot: bij barbecueën horen enkele kanttekeningen. Ten eerste staat de energie-input meestal helemaal niet in verhouding tot de warmte die je effectief nodig hebt om alles te garen en je zorgt voor heel wat CO2-uitstoot (je ziet het niet, maar het is er wel). Ten tweede is een slecht (d.w.z. ‘zwart’) gebakken stuk vlees even ongezond als 40 pakjes sigaretten. Mijn barbecue is daarom meestal een minivuurtje met niet te veel vlees, een vispapillot en vlees dat even bakt op open vuur en dan verder gaart in een stenen kom aan de rand van de barbecue.

Foto: Greet Tijskens.


TOMATE SANS CREVETTES

voor 4 personen: 4 dikke tomaten of 8 kleinere - 4 el mayonaise - 2 el ketchup - 1 el chutney van Oxfam WW - 1/2 komkommer - een lichtzure appel - enkele sprietjes bieslook of lente-ui - 1el pijnboompitten De tomaten kun je ontvellen voor een zachter en smakelijker resultaat. Snijd het kroontje uit de tomaat en maak met een mes een kruisje onderaan. Dompel de tomaten gedurende 12 tellen in kokend water en leg ze dan snel in koud water. Je kunt het vel er nu zeer eenvoudig afhalen. Snijd een dekseltje van de tomaat (liefst niet de kant waar het steeltje zat, want dan blijft de tomaat niet goed staan). Haal het vruchtvlees uit de tomaat en laat ze uitlekken. Na een kwartiertje kun je wat zout aan de binnenkant strooien en de tomaten verder laten uitlekken. Zo vermijd je dat je bij het serveren een watterige vulling hebt.

Foto: Guy Augustijns.

Schil de komkommer en de appel en snijd ze in zeer fijne blokjes. Snipper de bieslook en meng alles met de mayonaise, ketchup en chutney. Voeg eventueel nog een beetje peper en zout toe (let op als je de tomaat al gezouten hebt). Vul de tomaten met het mengsel en zet ze in de koelkast. Een kwartier voor het opdienen uit de koelkast halen.


GESMOORDE SPITSKOOL MET SPEKJES EN APPEL

Smoren is een kooktechniek die niet meer vaak wordt toegepast, onterecht. In een hete pot met een klein beetje vetstof verhit je de groenten een korte tijd . Zonder deksel, zodat er geen vocht condenseert, want dan koken de groenten in hun eigen vocht. Zeker voor het bereiden van kolen is deze techniek erg interessant. Je verdampt immers snel een deel van de zwavelverbindingen (dit helpt voor mensen die winderig worden van kolen), maar toch blijft de kool knapperig en behoudt hij zeer veel van zijn smaak. voor 4 personen: een spitskool - 2 lichtzure appels zoals een renette of een cox - 200 g spek in blokjes of dunne plakjes Bak het spek zonder extra vetstof in een matig warme pan tot het lichtjes begint te kleuren. Snijd intussen de spitskool in twee en snijd met een mes (of mandoline) de kool in dunne reepjes. Zet een grote pan op het vuur, laat deze goed heet worden en giet het vet van het spek erin. Gooi er onmiddellijk de koolsnippers bij en laat deze max. 2 minuten in de pan smoren. Schil de appels en snijd ze in fijne blokjes Haal de kool uit de pan en leg de appelblokjes nog even in de pan terwijl die afkoelt. Wanneer de appeltjes na enkele minuten zacht beginnen te worden (kook ze dus niet tot moes) doe je de koolsnippers en de spekjes er terug bij. Meng alles en voeg eventueel nog een snuifje zout toe (niet nodig wanneer je gezouten spek gebruikt).

MAROKKAANSE SCHOONHEIDSGEHEIMEN Een workshop over Marokkaanse schoonheidsgeheimen tijdens de Bioweek; het prikkelde meteen mijn nieuwsgierigheid. En het is weer eens wat anders om mee uit te pakken. Goed gezien van De Pianofabriek, een cultuur- en opleidingscentrum in Sint-Gillis. Femimain is het nieuwste project van deze creatieve bende, een verkooppunt van ethisch vervaardigde artisanale producten uit het zuiden. Bart Coenen FEMIMAIN

In de cafetaria lopen een 12-tal vrouwen – die een opleiding in verkoops- en bedieningstechnieken volgen – stage. Ze komen dus versterkt uit hun opleiding, maar weten ook dat noord-zuidsolidariteit, bio en fairtrade belangrijk zijn. We willen dat ons café als ontmoetingsplek fungeert, een plek waar je van een (h)eerlijke koffie kunt genieten, meer te weten kunt komen over noord-zuidthema’s en de artisanale producten van femimain kunt bewonderen en kopen.’ De producten op basis van arganolie haalt Femimain bij de coöperatie Taït-

Femimain biedt een collectie ethisch verantwoord artisanaat aan met o.a. Marokkaans tafeltextiel, tapijten, bedlinnen, glaswerk en arganolie. Alles gemaakt door vrouwencoöperatieven en volgens de principes van de ethische handel. De producten kun je bewonderen in Alcantara, het bio- en fairtradecafé van De Pianofabriek. Silvia Derom, projectcoordinator: ‘In het Alcantaraproject staat de vrouw centraal. Alcantara is daarenboven arabisch voor “brug” en dat is precies wat we willen zijn: een brug tussen Noord en Zuid. Seizoenen augustus 2007/ 29

matine in Tiout (provincie Taroudant, Zuid-Marokko). Deze olie is gecertificeerd door Ecocert. Bij Taïtmatine werken een dertigtal vrouwen. Zij leren lezen en schrijven, krijgen vorming over de productie van arganolie en worden ondersteund in de commercialisering van de producten. De coöperatieve is aangesloten bij Targanine, een koepelorganisatie (ooit nog bekroond met de Slow foodprijs) die waakt over het behoud van de arganboom, belangrijk

voor het sociaaleconomisch en ecologisch evenwicht van de regio. De arganboom gaat woestijnvorming tegen door de krachtige wortelvorming die het grondwater vasthoudt en voorziet in het levensonderhoud van drie miljoen plattelandsbewoners. ARGANOLIE

Arganolie wordt vervaardigd uit de vruchten van de Arganboom (Argania spinosa). Hij groeit in het wild, in halfwoestijngrond en zijn diepe wortelsysteem helpt de bodem te beschermen tegen erosie en de oprukkende Sahara. Het verwijderen van de zachte pulp (die wordt gebruikt als dierenvoeder) en het kraken – met de hand, tussen twee stenen – van de harde noot vormt de meest intensieve arbeid bij de olie-extractie. De zaden worden verwijderd en zachtjes geroosterd (enkel voor het vervaardigen van de culinaire olie). Dat roosteren bepaalt gedeeltelijk de duidelijke nootachtige smaak van de olie. De traditionele techniek voor het extraheren van de olie bestaat uit het malen van de zaden – met een beetje water – tot een pasta in een stenen handmolen. Die pasta wordt tussen de handen samengeknepen om er de olie uit te persen. De uitgeperste pasta is nog steeds olierijk en wordt als dierenvoeder gebruikt. Olie die men op deze wijze produceert, blijft drie tot zes maanden goed en wordt naargelang de behoefte van de familie gemaakt uit de kernen die ongeopend tot 20 jaar goed blijven. Droge persing wordt nu in toenemende mate belangrijk voor de productie van olie voor verkoop. Deze olie is immers 12 tot 18 maanden houdbaar en de extractie gaat een stuk sneller.


OVER DE ARGANBOOM

De Arganboom (Argania spinosa) werd voor het eerst beschreven door de ontdekker Leo Africanus in 1510. De Arganboom groeit vandaag enkel in zuidwest Marokko. Hij zou echter al 25.000.000 jaar oud zijn en ooit heel Noord-Afrika hebben bedekt. Een vroeg exemplaar werd naar Amsterdam gebracht en later gekweekt door Lady Beaufort in Badminton rond 1711. Nu blijft er slechts 860000 hectare over in zuidwest Marokko en de oppervlakte neemt af met een snelheid van 50000 hectare per jaar. Er werden maatregelen getroffen om deze zeldzame en bedreigde boomsoort te beschermen en in 1999 werd de Arganboom opgenomen als UNESCO Biosfeer Erfgoed. De Arganboom hoort thuis in de kalkhoudende halfwoestijn van de Sousvallei in zuidwest Marokko. Het is de enige soort van het geslacht Argania. Hij groeit in het wild, in halfwoestijngrond en zijn diepe wortelsysteem helpt de bodem te beschermen tegen erosie en de oprukkende Sahara. De Arganboom wordt 8 tot 10 m hoog en 150 tot 200 jaar oud. Hij is stekelig en heeft een knoestige stam. De bladeren zijn klein – 2 tot 4 cm lang – en ovaal met een af-

geronde top. De kleine bloemen hebben vijf bleke, geel-groene bloemblaadjes; ze bloeien in April. De vruchten zijn 2 tot 4 cm lang en 1,5 tot 3 cm breed. Ze hebben een dikke, bittere pel die een zoetgeurende, maar onaangenaam smakende pulpachtige vruchtwand omgeeft. Die wand omgeeft op zijn beurt de zeer harde noot, die een olierijk zaadje bevat (af en toe 2 of 3).

Foto’s: beide via commons.wikimedia.org Foto links: Laurent Thieblemont. Foto rechts: MPF.

De vruchten hebben meer dan een jaar nodig om te rijpen: het rijpingsproces start in juni en is pas voltooid in de maand juli van het jaar erop. De Arganbossen bedekken momenteel ongeveer 8280 km2. De oppervlakte is de voorbije 100 jaar met 50 procent afgenomen doordat de bossen werden gebruikt voor het maken van houtskool, als weidegrond en voor de steeds toenemende intensieve landbouw. De grootste hoop voor de bescherming van deze bomen ligt wellicht bij de recente ontwikkeling van een bloeiende exportmarkt van arganolie als een product met een hoogwaardige kwaliteit. Bron: Wikipedia. Vertaling: Reine De Pelseneer. Deze vertaling werd door Velt toegevoegd aan de Nederlandstalige wikipediapagina’s. http://nl.wikipedia.org/ wiki/Argan Seizoenen augustus 2007/ 31

ARGAN CULINAIR

ARGAN COSMETISCH

Culinaire arganolie wordt geperst uit geroosterde vruchten waardoor de olie een delicate notensmaak en -geur krijgt. De olie wordt gebruikt om brood in te dippen, bij couscous en salades. Amlou wordt gemaakt van arganolie, amandelen en pindanoten, soms gezoet met honig of suiker.

Voor gebruik in cosmetica worden de vruchten van de arganboom niet geroosterd, waardoor de olie bijna reukloos en veel lichter van kleur is. De verzachtende olie gaat huiduitdroging tegen. Traditioneel wordt ze gebruikt tegen huidziekten en huidveroudering. Ook zou ze littekenvorming tegengaan bij de behandeling van acné en spataders. Silvia Derom: ‘Bij gebruik op het haar, geeft de olie het haar een gloed zodat het weer glanst. Een paar druppels in je shampoo doen, droge/gespleten puntjes inwrijven of olie in het haar doen, er een handdoek omwikkelen om de olie te laten trekken en gaan slapen. De volgende dag wel je haar wassen natuurlijk.’ Arganzeep is dankzij haar hoge vitamine E-gehalte heel geschikt voor een droge, vette of gevoelige huid. Ook mannen kunnen aan de slag met deze zeep; ze is zeer geschikt om zich te scheren. Aftershave met arganolie vind je in de wereldwinkel. Silvia raadt aan om voorzichtig te zijn bij het kopen van arganolie op vakantie in Marokko: ‘De olie is niet altijd biologisch en ze wordt nogal eens gemengd met goedkopere oliën. Om dit te weten, moet je al kennis van zaken hebben. Het gebeurt ook dat de olie wordt verkocht in plastic flessen, niet de ideale manier om deze olie te bewaren.’ Voorzichtigheid is ook geboden bij andere middeltjes. Khol bijvoorbeeld, een mengsel van roet en andere ingrediënten, dat wordt gebruikt om de oogleden donkerder te maken, bevat vaak lood. ‘Khol zou ik zeker niet kopen in de Brabantstraat (aan het Brusselse Noordstation, nvdr), maar eerder in een zaak gerund door herboristen.’

Amlourecept voorbereidingstijd: 15 minuten bereidingstijd: 15 minuten ingrediënten: • 250 g geroosterde amandelen • 150 ml arganolie • 100 ml honing Gebruik een vijzel om de geroosterde amandelen fijn te stampen tot een geurige pasta. Blijf stampen en wrijven terwijl je langzaam de olie toevoegt in een dunne maar constante stroom. Een beetje zoals bij het maken van mayonaise. Kruiden op een markt in Agadir. Foto: Mahibur Rahman.

Voeg op dezelfde wijze de honing toe. Dip er brood in, smeer het op een boterham of doop er de puntjes van je croissant in. Lekker! Tip: Serveer met muntthee.


SILVIA’S BESTE ARGANRECEPTEN

Voor het Gelaat Klop een eiwit tot sneeuw. Neem er drie eetlepels van en meng ze met een eetlepel arganolie. Masseer lichtjes je gelaat met deze crème. Laat tien minuten rusten en veeg je gezicht af met een natte handdoek/watjes (lauw water). Voor het bad Smeer je in met arganolie, 45 minuten voor het bad. Peeling voor het lichaam • 2 el arganolie • 2 el zeezout • 1 g kaneel • 1 g gedroogde sinaasappel Meng de verschillende ingrediënten. Ga eventjes onder de douche staan en wrijf je in met het peelingmengsel. Doe dit gedurende ongeveer zes minuten.

Basisolie voor de droge huid Meng 30 ml arganolie, 10 ml jojobaolie en 10 ml amandelolie. Voeg een essentiele olie naar keuze toe. Heerlijk geurende massageolie Voeg je favoriete geurtjes toe aan een basisolie (bijv. arganolie, zoete amandelolie,...). Maatstaf: 3 ml essentiële olie voor 100 ml olie. Wie gemakkelijk huiduitslag krijgt, kiest best voor lavendelolie. Voetmassage met thee en citroen • 1 tl of een zakje groene thee • 2 el henna • 1 el arganolie • sap van 1 citroen Voeg de henna, de olie, het citroensap en water toe aan de groene thee-infusie totdat je een bijna vloeibare pasta hebt. Masseer je voeten hiermee (vergeet zeker niet tussen de tenen te masseren). Na tien minuten zullen niet alleen je voeten, maar ook je hele lichaam genieten van deze massage. Goed tegen vermoeidheid!

De flesjes arganolie van Femimain. Seizoenen augustus 2007/ 33

Bronnen en links http://en.wikipedia.org/wiki/Argan_oil http://en.wikipedia.org/wiki/Argan (oorspronkelijke tekst, Engelstalig) http://nl.wikipedia.org/wiki/Argan (Nederlandse vertaling door Velt) http://depianofabriek.vgc.be www.femimain.org. www.targanine.com

CONSUMENTENNIEUWTJES NATUURCOSMETICA: DE ABSOLUTE TOP

BIOVERKOOPPUNT

WIN!

De Pianofabriek is ook een depot voor biologische groenten en fruit. Daarvoor werkt De Pianofabriek samen met Den Diepen Boomgaard in Grimbergen. Afhalen kan wekelijks op dinsdag tussen 17 en 20 u.

De Pianofabriek schenkt een stuk arganzeep + een zeepzakje aan een lezer van Seizoenen. Mail voor maandag 17 september naar [email protected] met als onderwerp ‘arganzeep’ en misschien word jij wel de gelukkige!

VELT-LEDENVOORDEEL BIJ ARGAND’OR

Vloeibaar goud uit Marokko De arganproducten van Argand’Or zijn bio- en BDIH-gecertificeerd. Het Duitse Dermatest testte de producten dermatologisch en allergologisch en kwalificeerde ze als ‘zeer goed’. De eerlijke prijs die Argand’Or de producenten betaalt, biedt deze vrouwen een vrij en zelfbewust bestaan. Maak voordelig kennis met de verzorgende huidolie van Argand’Or door een e-mail met naam en adres te sturen aan [email protected] en vermeld ‘LA Velt 07’. Je ontvangt dan instructies en betaalt geen  27,44 maar  23,00 voor 100 ml. Meer info op www.argandor.nl. 34/ Seizoenen augustus 2007

Zowat elke maand staat er in ÖT wel een verslag van een test van een bepaald product uit het ongelooflijk creatief uitdeinende gamma cosmetica. De resultaten lijken daarbij steevast op doorslagjes van eerdere tests: te veel ongewenste parabenen, formaldehyde, synthetische geurtjes, ftalaten, agressieve detergenten en organische halogeenverbindingen in het gros van de klassieke merken; en niets van dat alles in de natuurcosmetica met uitzondering misschien van één of ander natuurlijk parfum dat mogelijk een allergische reactie kan opwekken. Ook bij ÖT moet die trend zijn opgevallen, maar een overzichtstabel was nog nooit gemaakt. Nu dus wel: in de tests van de afgelopen jaren zijn er 1155 producten onderzocht van 33 fabrikanten (waarvan minstens 10 cosmeticaproducten). Ze kregen allemaal een score van 1 (zeer goed) tot 6 (onvoldoende), zodat voor een heel gamma een sprekend gemiddelde kon worden berekend. Top of the bill is Weleda geworden (1,22), op de voet gevolgd door Laverana (met de merken Lavera en Lavaré, 1,26), Wala (van Dr. Hauschka en Walavita, 1,26) en Logocos (Fitné, Santé en Logona, 1,41), waarvan alle producten dus door de band genomen ‘zeer goed’

zijn. En dat blijken ook de enige te zijn in het overzicht. Nadien volgen nog enkele bekenden zoals Börlind en The Body Shop in de categorie ‘bevredigend’ (score om en nabij de 3), en het rijtje wordt besloten met de gamma’s die barsten van de gebreken met ronkende namen zoals Yves Rocher, Estée Lauder, Procter & Gamble, Avon, Chanel, Colgate-Palmolive en L’Oréal. Naar de apotheek trekken voor betrouwbare cosmetica is volgens de bevindingen van ÖT evenmin een goede keuze: La Roche (3,8) en Vichy (4,91) zijn ook gebuisd. ÖT vraagt zich tenslotte af hoe het komt dat mensen zich zo laten (mis)leiden door een merknaam. Er is blijkbaar al gespecialiseerd hersenonderzoek naar gedaan en de verklaring moet worden gezocht in de uitschakeling van de rationele reflexen bij personen die merkgericht kopen. Enkel de emotie telt, of platter gezegd: het buikgevoel. Onze conclusie: agressieve detergenten zorgen voor de perfecte brainwashing.

Bronnen: Öko-Test, Ethical Consumer, Schrot & Korn, Food Magazine. Foto: Weleda.


BALSAMICOAZIJN

VERBAZEND WOLLIG

De enige echte balsamicoazijn wordt verkocht onder de beschermde naam ‘Aceto Balsamico Tradizionale’ en kent een productie van hooguit 10.000 liter per jaar. Hij ontstaat na minstens twaalf jaar rijping in houten vaten uit ingekookte most van druiven uit de streek van Modena in Italië. De mooie flesjes die wij in de winkel vinden voor soms maar  1,00 voor een halve liter bevatten dus industriële kopieën van het oorspronkelijke product. ÖT onderzocht bij 20 merken waaruit deze kopieën bestaan. Het grootste onderscheid is dat de druivenmost wordt vervangen door wijnazijn of druivendiksap. Om dit brouwsel toch op het donkerkleurige origineel te laten lijken wordt het gekleurd met karamelkleurstof. Als bewaarmiddel voegt men nog sulfiet toe. Gelukkig onderscheiden de 4 biologische versies zich in positieve zin: ze bevatten geen bewaarmiddel en slechts een is bijgekleurd met donkere suiker (La Selva). ÖT besluit dan ook dat de meerprijs voor biologische balsamicoazijn zeker verantwoord is, vooral omdat men er spaarzaam mee omspringt.

C of E 300). Ook Test-Aankoop heeft al positieve stalen gevonden die met waarden van 23 tot 28 ppb (microgram per kg) ruim boven de Belgische norm van 1 ppb zitten. De drankenindustrie heeft al getracht het probleem te ontkennen door te stellen dat eenieder elke dag meer benzeen binnen krijgt door gewoon over de straat te lopen dan via het drinken van enkele liters prik. De Engelse Food Commission (FC) heeft echter achterhaald dat de producenten zich hebben gebaseerd op cijfers van ... 30 jaar geleden. Ondertussen moeten we volgens de FC uitgaan van een opname van 3 tot 5 mcg benzeen per dag in de stad. Evenveel dus als in één glas van sommige light drankjes.

BENZEEN IN FRISDRANK

ENERGETISCH OP EIGEN BENEN

Regelmatig verschijnen er in de pers berichten over nieuwe onderzoeken naar de gevolgen van de aanwezigheid van benzeen in frisdranken. Die kankerverwekkende stof blijkt namelijk in ongeveer een derde van de stalen terug te vinden te zijn, en dan vooral in light drankjes waarin ook de volgende additieven zitten: benzoaten (E 210-219) in combinatie met ascorbinezuur (vitamine

De gemeente Freiamt in het Zwarte Woud ontvangt steeds meer onverwachte bezoekers. Die hebben allen vernomen dat Freiamt niet meer afhankelijk is van externe energieleveranciers en dát willen ze weleens met eigen ogen komen aanschouwen. Het begon allemaal 6 jaar geleden toen een veehouderij bijna failliet ging door de gevolgen van dollekoeienziekte en de prijsdalingen van het


Foto: Spiff (via commons.wikimedia.org).

varkensvlees. De eigenaars verkochten hun dieren en bouwden onder de vroegere stallen een biogasinstallatie die zij nu ‘voederen’ met maïs, granen en gras. Door de vergisting ontstaat biogas dat twee generatoren aandrijft en zo warmte en stroom produceert. De investering van  700.000,00 zou over enkele jaren terugverdiend moeten zijn. Wanneer even later zakenlui in Freiamt op zoek zijn naar pachtgronden op de heuveltoppen om er windmolens te plaatsen, hebben de inwoners snel door dat ze beter zelf een coöperatie oprichten om die vier molens te beheren zodat de opbrengst in de gemeente blijft. Elders in de gemeente zijn er ook nog steeds drie kleine waterkrachtcentrales in werking en ondertussen is elk vierde huis uitgerust met zonnepanelen. Conclusie: welk type weer het ook is, er zal altijd wel op een of andere manier stroom worden opgewekt in Freiamt, en zelfs meer dan de 4300 inwoners nodig hebben. Van de 14 miljoen kWu die er jaarlijks worden geproduceerd kunnen er zo’n 3 miljoen worden doorverkocht. Burgemeesteres Hannelore Reinhold droomt ondertussen van warm water dat men zou kunnen opwekken via de verbranding van houtzaagsel. Toch waarschuwt ze dat het voorbeeld van Freiamt niet overal klakkeloos kan worden geïmiteerd, omdat plaatselijke situaties sterk kunnen verschillen.

Leveranciers van biologische groente- en fruitabonnementen kunnen ook nog op een andere manier verrassend uit de hoek komen. Isobel Davies uit het Engelse Yorkshire heeft vorig jaar 420 schapen gered van het slachthuis door ze onder te brengen in een reservaat. Isobel was geschokt toen ze via haar contacten met boeren had vernomen dat veel schapenhouders hun wol verbranden omdat ze niet meer kunnen concurreren met geïmporteerde wol uit Australië en Nieuw-Zeeland. Zij heeft sindsdien een aantal traditionele textielwerkers en wevers aangetrokken om de wol van de geredde schapen te verwerken tot een eigen ethische kledinglijn: Izzy Lane. De collectie kan online worden bezichtigd: www.izzylane.co.uk.

Op www.velt.be vind je een overzicht van aabieders van groente- en fruitabonnementen in Vlaanderen. (Zie ook ‘Grote enquête groenteabonnementen deel I en II in de vorige nummers van Seizoenen.)

Foto: Velt-archief.


LEZERS SCHRIJVEN DE GROENE ZOMER: GLUNDEREN!

Zelden heb ik zoveel mensen zien glunderen. De mensen die hun tuin openstelden genoten van de massale opkomst. Weg waren de eerdere twijfels: Zou het weer een beetje meezitten? Wat zouden de bezoekers ervan vinden en zouden ze hun manieren een beetje houden? Zou er wel iemand komen? ... Natuurlijk kwamen ze! Met honderden en ook zij glunderden, want in deze tuin was zoveel te zien, zoveel te leren, zoveel te genieten. Hier geen vermomde reclame voor tuincentra en meststoffen, maar een heldere uitleg van de mensen die hun tijd en zweet in de tuin hadden Corry Hellemans biedt een jonge tuinbezoeker een toastje met groentepaté aan (recept uit Seizoenen op Smaak).

gestoken. Zelfs de buren waren trots op de mooiste tuin uit de straat. Familie, werkmakkers, vrienden en tuinliefhebbers uit alle hoeken van het land hadden iets gemeenschappelijks gevonden: oprechte interesse in en waardering voor het ecologisch tuinieren. De Veltvrijwilligers glunderden bij het horen van het zoveelste compliment over de proevertjes en biodrankjes die ze aanboden. Net als de mensen van Velt nationaal die ons onverwacht bezochten. Zij zagen de nieuwe dynamiek, de massale interesse en de inspanningen die werden geleverd. En wat denk je dat ik doe terwijl ik deze regels schrijf? Juist ja, ik glunder! Marc Temmermans Antwoord van Velt Ook het Velt-secretariaat was zeer tevreden over de Groene Zomer. De tuinen die we bezochten waren alvast erg de moeite. Enkele impressies lees je op www.velt.be/groenezomer. RECHTZETTING

De foto in de brochure van de Groene Zomer bij Seizoenen van april-mei 2007 op p. 46 is niet van Jeroen Jacobs, maar van Stefan Jacobs. Onze excuses voor de vergissing. De redactie 38/ Seizoenen augustus 2007

CHAAMS HOEN

NEEM

Volgens ‘Het ecologisch houden van kippen’ is het Chaams hoen uitgestorven. In de Kerkdreef in Chaam, in een nieuwe stal opgetrokken met geldelijke steun van Europa en de Rabo-bank, zag ik: Chaamse hoenen!

In de laatste uitgave van Seizoenen las ik in het artikel van Lieven David dat hij ter bestrijding van ongedierte Neemolie gebruikt. Adressen van Neemolieverkopers zouden op zijn website staan, maar ik heb ze daar niet gevonden. Toevallig had ik de week voordien gezocht naar middelen tegen kippenluis en kwam ik diverse aanbiedingen van Neemolie tegen. De prijzen voor deze koudgeperste olie variëren enorm. Bij Midgaardshop.be in Lichtaart  13,00 voor 150 ml. Bij www.starmanprodu ctions.nl (Rotterdam)  4,75 voor 50 ml. De goedkoopste is www.neemholland.nl met  10,45 voor 200 ml ( 6,45 voor 100 ml)

Jos Boermans (via www.kippenseks.be) Antwoord van Velt Ik heb even gezocht naar informatie over het Chaams hoen. In de oude boeken staat een standaardbeschrijving die grotendeels overeenkomt met de Brakel. Het Chaams hoen heeft oranje ogen en een enigszins grovere tekening. De laatste twintig jaar stond dit hoen niet meer in de Nederlandse standaard en was dus niet meer erkend. Het is nu blijkbaar opnieuw erkend. Waarschijnlijk is het weer opgebouwd door inbreng van Brakels. Er is zelfs een speciaalclub met 29 leden, vooral uit Noord Brabant. (Zie website van het Chaams hoen: www.nhdb.nl/~chaamshoen/) Frans Smets

Ik wilde voor mezelf graag bestellen. In Nederland zijn de verzendkosten tot 10 kg  6,20. Nu wilde ik vragen of er bij Velt misschien nog interesse is voor Neemolie. Voor dezelfde verzendkosten kunnen vele flesjes Neemolie verstuurd worden. Ik kan ze dan bij een Velt-lid in België bezorgen (ik woon in Nederlands Koewacht bij Stekene) of naar Zoersel brengen. Ik hoor het graag als er interesse is. Lieve Christiaensen Antwoord van Velt Beste Lieve, Al flink wat opzoekingswerk verricht, zie ik. Neem is inderdaad fantastisch spul, dat ten onrechte onbemind is bij ons. Een preventief en curatief, systematisch en breedwerkend natuurmiddel, zonder ongewenste bijwerkingen voor andere Foto: Fir0002 beestjes, en zelfs gezond voor ons lijf: (Wikipedia Commons) Seizoenen augustus 2007/ 39

waar gaan we dat schrijven? www.ojas.be verkoopt ayurvedische kruiden etc. Tja, momenteel wordt er blijkbaar aan de site gewerkt; contact kun je ook opnemen via www.liesameeuw.be. Ze zal verwonderd zijn dat er opeens zoveel vraag is, maar bij haar vond ik neemolie en andere neemproducten. Die zijn weliswaar bedoeld voor menselijk gebruik, maar neemolie blijft neemolie. Twee jaar geleden vond ik er de beste prijs voor die olie ( 19.00 voor 500 ml!); ik had inderdaad vergeleken met de sites die je vermeldt. Een Indiaas neemfabriekje, à la fair trade, zou een nog betere bron zijn. Ook wat extra testen hier te lande zouden welkom zijn. Hartelijke groeten, Lieven David JONG GELEERD

Tijdens een van de zonovergoten aprildagen was er bij ons thuis plots lichte paniek. Dauwe (onze jongste zoon van 18 maanden), was ineens nergens meer te bespeuren. We riepen hem, maar kregen geen antwoord. Kleine Dauwe duikt in Seizoenen. Onze jongste lezer?

Totdat we een kijkje gingen nemen in de boomgaard, want daar had onze kleine kapoen iets gevonden dat papa had laten liggen. Jeroen Verhaeghe en Stefanie Vaneeckhoutte


DE AARDE WARMT OP. WEET ONDERTUSSEN IEDEREEN.

‘De Amerikaanse Academie voor Wetenschappen toont in een onderzoek aan dat de uitstoot van broeikasgassen jaarlijks met 3 procent stijgt, terwijl die stijging in de jaren negentig jaarlijks nog 1,1 procent was.’ Gisteren in Zaventem, 36000 en vandaag 25000 luchtreizigers. Ik hoor nergens enige vorm van kritiek of protest. Je mag nochtans verwachten dat milieu en natuurorganisaties daar wakker van liggen. Net zoals er veel mensen bezorgd om de toekomst van hun kinderen, zich afvragen ‘waar gaat het heen?’ Goedbedoelde acties zoals de Kyoto-code en een gratis spaarlamp voor iedereen zijn in dit perspectief bedrieglijk, misdadig en kortzichtig. Ik voel me een naïeve sukkel. Met mijn spaarlampje en mijn biologisch tuintje, met mijn wassende brandnetels, terwijl ik al krabbende de paden proper houd. Wie gaat de grote thema’s aankaarten? Bijvoorbeeld voor iedereen een CO2quotum op jaarbasis. Neen, ik zoek op het net en vind enkel hier en daar wat losse flodders. Kwestie van deze of gene consument/producent niet te storen. Homogene standpunten en accurate samenwerking zijn niet te bespeuren. Ik hoor u natuurlijk zeggen: ‘Daar is tijd voor nodig.’ Die hebben we verkwanseld. Ché: ‘Wees realistisch, eis het onmogelijke.’ In de eerste plaats van mezelf. Natuurlijk net daarom ben ik boos, ongerust en vernederd. Om zoveel minachting tegenover Moeder Aarde. ‘Kinderen waar ga je heen?’ Leo Paepen

UITGELEZEN CONSUMENSJES

Over kinderen, reclame en communicatie Door Ingrid Bottelberghs Lannoo Campus, 2007, 134 p. ISBN 978-90-209-6937-5 27,50 Ingrid Bottelberghs werkt als Strategic Planner en Client Service Director bij the young ones, een reclame- en communicatiebureau dat zich toespitst op marketing voor kinderen. Haar expertise op dat terrein kwam terecht in het boek Consumensjes. Bottelberghs vertrekt vanuit de visie dat reclamemakers kinderen au sérieux moeten nemen en eerlijke, creatieve en speelse reclame moeten trachten te maken. Verschillende hoofdstukken maken de lezer wegwijs in de wereld van de kidsmarketing. De schrijfster biedt o.a. een inkijk in hoe hedendaagse kinderen consumeren, ze doet aan de hand van het ontwikkelingsmodel van psycholoog Jean Piaget communicatiestrategieën uit de doeken en toont het belang aan van crossmediale campagnes en het vermogen in te spelen op de behoefte ‘erbij te horen’.

In het laatste hoofdstuk worden enkele campagnes die the young ones voerde, belicht. Een aantal van die campagnes zijn zeer commercieel, anderen, bijv. die voor Bozar, CultuurNet en Unicef, hebben een meer educatief karakter. Bottelberghs houdt niet van platte commercie; kinderreclame moet kinderen ook werkelijk respecteren en hen iets te bieden hebben. De schrijfster neemt zelf de term ‘verantwoorde reclame’ in de mond. Een campagne voor P’tits Heinz moedigt ouders en kinderen bijvoorbeeld aan om matig gebruik te maken van ketchup en mayonaise en de promotie over de Rainforest Alliance van Chiquita werd gekoppeld aan een lessenpakket over het regenwoud. Bottelberghs schrijft in de afsluiter: ‘Goede communicatie gaat verder dan pure verkoop. Merken kunnen een verhaal vertellen, ze kunnen kattenkwaad stimuleren, de fantasie en de creativiteit van de kinderen prikkelen, hen informeren en Seizoenen augustus 2007/ 41

aanzetten tot nadenken over gezondheid en milieu, hen de weg wijzen naar cultuur...’ Het is duidelijk dat Bottelberghs en the young ones reclame maken met een hart voor kinderen, maar écht ethisch reclame maken gaat nog een stap verder dan dat. Hoe zit het met de duurzaamheid en de impact op het milieu van de producten waarvoor ze reclamecampagnes voeren? Wie echt bekommerd is om kinderen, denkt ook aan de wereld waarin ze moeten opgroeien. Bottelberghs stelt zich bovendien nergens vragen over de consumptiemaatschappij. Niet zo verwonderlijk allicht, de schrijfster werkt nu eenmaal voor een reclamebureau, dat klanten heeft die hun producten willen slijten... Ook al is Consumensjes in de eerste plaats interessant voor al wie werkt rond reclame en communicatie voor kinderen, het boek biedt ook ouders en leerkrachten inzicht in reclamemechanismen. En wie begrijpt hoe reclame werkt, weet hoe de valkuilen te vermijden… Reine De Pelseneer DE PRIJS VAN HET GRAAN

Door Ludo Enckels Uitgeverij Clavis, Hasselt 384 p. ISBN 90-448-0155-4 21,95 In de vruchtbare bergen van zijn Afrikaanse thuisland voelt de arme boer Bonoko zich de koning te rijk. Na het werk op de akker drinkt hij ‘s avonds met de andere dorpelingen gezellig een kalebas lauw bananenbier, hij vangt regelmatig een mooie vis en samen met zijn vriend Toko schiet hij af en toe een aap. Met 42/ Seizoenen augustus 2007

andere woorden, het leven is er eenvoudig en de oogst toereikend. Bovendien verwacht zijn mooie jonge vrouw hun eerste kindje. Helaas blijkt het evenwicht broos, het paradijs kwetsbaar. Corrupte politici en vertwijfelde rebellen zaaien dood en verderf. Maar de grootste bedreiging vormen de nietsontziende mechanismen van de moderne mondiale economie. Als op een dag de prijs van het graan in elkaar stort, begint voor Bonoko een ware lijdensweg – met een miserabel illegaal verblijf in onze kille lage landen als slechts één etappe op weg naar een uitzichtloos einde… Ik hoor je al denken: ‘aha, een mooie roman over een Afrikaanse boer die leeft in een dor land en daar, naast het zware werk, kan terugvallen op een dorpssfeer die we hier niet vaak meer tegenkomen…, maar heeft dit ook iets te maken met de situatie van bij ons?’ Wel, de gelijkenissen zijn eigenlijk bijzonder treffend! Niet alleen in het Zuiden worden boeren overspoeld door de goedkope invoer van buitenlandse producten, maar ook in Europa wordt steeds meer geïmporteerd aan lage prijzen waardoor het voor talloze boeren in Noord en Zuid steeds moeilijker wordt om de boel draaiende te houden. De kleinschalige familiale landbouw die Vlaanderen (en Europa) zovele jaren heeft gekenmerkt, raakt steeds meer in de greep van de grootschaligheid en de macht van een aantal supermarktketens

die het aanbod, productieproces en de prijsvorming beheersen. Naast deze teloorgang van de familiale landbouw, wordt Europa ook geconfronteerd met de gevolgen van de vrijhandel in Afrika. Vorig jaar nog stonden de kranten er vol van: ‘Meer dan 100 bootvluchtelingen aangekomen op Tenerife’, ‘Bootvluchtelingen onderschept in Lampedusa’,… Omdat er voor hen helemaal geen toekomst meer is op het platteland, ruilen deze (veelal) Senegalese jongeren al jaren hun thuisland in voor een onzekere toekomst in Forza Europa. Als ze deze moordende tocht al overleven, wacht hen hier dan ook vaak een leven in de illegaliteit, met alle gevolgen van dien. De prijs van het graan is een aangrijpende, actuele roman over een mens als speelbal tussen Noord en Zuid, over de macht van het geld en de rampzalige gevolgen van een meedogenloos mondiaal kapitalisme. Geschikt voor lezers vanaf 14 jaar. Tim Moerman

een heldere manier in beeld. De camera neemt ons mee naar Brazilië, Frankrijk en Senegal en toont hoe het beleid van de WHO ingaat tegen duurzame landbouw en de armoede in het Zuiden doet toenemen. In Brazilië raken de kleine boeren meer en meer afhankelijk van de grote agroindustrie die vooral gericht is op export naar het Westen. In het Westen creëert men dankzij doorgedreven automatisering (die mogelijk is dankzij Europese subsidies) dan weer enorme overschotten die op hun beurt naar zuiderse landen als Senegal worden geëxporteerd. De kleine Senegalese boeren, die helemaal geen subsidies ontvangen, kunnen niet concurreren met de grote westerse bedrijven en krijgen hun producten nauwelijks nog verkocht op de lokale markt. Ingevoerde poedermelk blijkt immers veel goedkoper dan lokale verse melk…

DVD: KOE NUMMER 80 HEEFT EEN PROBLEEM

Boer tegen landbouwindustrie Een film van Dirk Barrez - Global Society Wereldwijd rukt de grootschalige landbouw op. De natuur en de kleine boeren moeten daarvoor wijken. De reportage “Koe nummer 80 heeft een probleem” van Dirk Barrez en Global Society brengt deze ontwikkelingen op

De teneur van de reportage is duidelijk: overal ter wereld is de kleine boer die handelt met respect voor mens en milieu het slachtoffer. Niet enkel in het Zuiden. Ook in landen als Frankrijk kunnen kleine boerderijen nauwelijks opboksen tegen de intensieve landbouwindustrie. De documentaire laat echter niet louter ellende zien: er groeit

In het Zuiden is de boer de melkkoe. Foto: Levi Szekeres.


‘De teneur van deze reportage is duidelijk: overal ter wereld is de kleine boer die handelt met respect voor mens en milieu het slachtoffer.’

een solidariteit tussen landbouwers van over de hele wereld die het willen opnemen tegen de doorgedreven liberalisering van de landbouw. Zowel in Brazilië, als in Frankrijk, als in Senegal gaan mensen op zoek naar alternatieven. Om die alternatieven een kans op slagen te geven, is de steun van de consument van wezenlijk belang. En die consument moet eerst wakker worden geschud. Met reportages als “Koe nummer 80 heeft een probleem” moet dit zeker lukken. Doordat voornamelijk de boeren zelf aan het woord zijn, krijg je als kijker een toegangkelijk en direct verhaal dat de ingewikkelde problematiek toch bevattelijk maakt. De reportage duurt 52 minuten, maar de dvd bevat ook een ingekorte versie van 28 minuten, die zich prima leent voor educatief gebruik. Naast de dvd verschijnt in september ook het boek Koe 80 heeft een probleem: Boer, consument, agro-industrie en grootdistributie van Dirk Barrez. Reine De Pelseneer

BIO DIRK BARREZ

Dirk Barrez (www.dirkbarrez.be) is auteur van o.a. de bestsellers Ik wil niet sterven aan de XXste eeuw (1999) en De antwoorden van het antiglobalisme (2001). Dit is zijn tiende boek. Hij is journalist bij de VRT en maakte talrijke tv-reportages, o.a. Het gezicht van de honger (2002) en Koe nummer 80 heeft een probleem (2007). Voor Het land van ooit: Boeren en groenen kreeg hij de Dexia Persprijs. In april 2003 startte hij PALA.be, een gratis elektronische nieuwsbrief over onze globaliserende wereld – www.pala.be.

��

��

BESTEL BOEK EN DVD BIJ VELT

• Bestel het boek door storting van  19,00 (+  2,50 verz.) op rek.nr: 001-0990550-62 van Velt vzw, met vermelding van ‘Koe nr. 80 - boek’ (alleen in België).

Velt is co-uitgever van Koe nr. 80.


• Wijnmakersmateriaal: flessenkuiser, flessenstoppers, afdruiprek, verschillende maten, dames janes etc. L. van Huygevoort. 0486 50 27 67. • Gezocht: kunstenaars die samen met mij willen tentoonstellen in Brecht Buitenkunstententoonstelling. L. van Huygevoort. 0486 50 27 67. • Gezocht: waar kan ik zaad of plantjes van oerprei kopen of krijgen? dorienwuyts007@hotm ail.com, 014 88 22 67. • Gezin zoekt mooie grote, centraal gelegen tuin met huis in Oostende om te kopen. Zal ecologisch en met veel liefde worden beheerd. 0486 373 523. • Gezocht: kiddybipsluiers vanaf 7 kg voor een redelijke prijs. max. 50 km van Kortrijk. [email protected]. • Gratis: 2 ganzen, zelf af te halen in Vichte. [email protected].

• Bestel het boek en de DVD door storting van  25,00 (+  3,50 verz.) op rek.nr: 0010990550-62 van Velt vzw, met vermelding van ‘Koe nr. 80 - boek en DVD’ (alleen in België). De eerste drie bestellers ontvangen gratis het boek ‘Globaal ten onder? Pleidooi voor een ecologische economie’ van PeterTom Jones. Wees er vlug bij!

• Verschillende krentenbomen gratis uit te doen in Brecht. L. van Huygevoort. 0486 50 27 67.

��

• Gezocht: persoon met ecologische instelling (bewust consumeren, gezonde voeding, rationeel energieverbruik) om mee samen te wonen in Laken. Om onze manier van leven kort samen te vatten: iets tussen zoveel mogelijk privacy en zoveel mogelijk

suriname.html. [email protected]

ZOEKERTJES delen. Sociaal en gastvrij zijn, niet vies zijn van ‘persoonlijke groei’, afspraken kunnen naleven en van wanten weten. Enkele foto’s kun je bekijken op: http: //users.skynet.be/ons_huisje (PS: enkel voor niet-rokers). cardijnp [email protected]. • Te koop: vier houtlandrammetjes + één betje geboren in januari 2007. Vroegrijp i.v.m. dekken van ooien, ze kunnen deze herfst al zorgen voor hun nageslacht. Weinig verzorging nodig. Ziektebestendige hoeven. Biologische bijvoeding. Info: Vanhoutte Katelijn 0476 383 051 - 055 31 37 85 / 055 49 54 46. [email protected]. • Te huur of in bruikleen gezocht: vanaf volgende lente verhuizen we naar een app. in Kontich (bij Antwerpen). Daar ik graag tuinier ben ik op zoek naar een klein lapje grond (50 à 100 m2) in Kontich of omgeving (te bereiken met de fiets). Bob Van der Mynsbrugge, Rue Bourboux 27, 5670 Viroinval/Le Mesnil. 060 39 16 82. [email protected] • Gezocht: mensen om samen een ecovillageproject op te zetten in Suriname. info: w w w. e c o c a m . c o m / n a t u r e /

• Gratis frambozenstruiken. Isabel Van der Straete, [email protected]. • Gezocht: liefhebber-tuinier die de mulchmethode toepast (Ruth Stout?), om te leren en later ervaringen uit te wisselen. Liefst per e-mail of telefoon. 056 50 26 89. • Te koop: graanmolen merk DDD nr. 2, als nieuw met driefazige motor. Prijs ovtk. Bij Daniël De Ganck, houte 87, 9860 Balegem. • Te koop: zelfgemaakte, 100% natuurlijke fruitwijn van rode vruchten, pluk uit eigen biotuin (fruit, suiker, water) In champagnefles, sterke fruitsmaak, lekker als gekoeld aperitief (13-15°). Meerdere jaargangen.  1,50/fles. 02 582 46 39. • Te koop: (wegens stoppen met tuinieren) prachtige spitfrees (maximum 4 x gebruikt). Merk: Steeno Tortella. Breedte 1.30 meter – voor aan tractor. Werkwijze : verschillende schopjes die beurtelings de aarde spitten. 054 32 26 55 (na 18 u) of 0474 72 78 87. Prijs ovtk ter plaatse. Indien interesse, eerst een seintje aub. Marc Berwouts-De Freyne, Halsesteenweg 55, 9402 Meerbeke. • Saanen melkgeiten:  40,00/st. 1 geit met maar 1 speen: gratis, zeer goed om te kweken, vorig Seizoenen augustus 2007/ 45

jaar tweeling, dit jaar 1, telkens perfect grootgebracht. [email protected]

([email protected] 013 33 88 59), Karen ([email protected], 0479 33 42 76)

• Te koop: Rayburnfornuis op gas, type nouvelle, diepblauw geemailleerd, voor koken en bakken (oven), waterreservoir om boiler en/of radiatoren aan te koppelen, meer info: 050 79 09 31, Hogenakkerweg 3, 8730 Oedelem. [email protected]

• Te koop: Jersey-koe en 3 kalveren, kruising Jersey en vleestype, ong. vijf maanden oud (2 vaarzen en 1 stier), ook apart te koop. 014 85 15 47, omg. Turnhout.

• Te koop: Houtlandschapen, 1 ram en 1 ooi, geboren eind januari en 1 ooi geboren begin mei. Ouderdieren te bezichtigen. Contact: [email protected] of 050 82 54 51, na 20 u. • Gezocht: tweedehands houten speeltuig met of zonder speeltoestellen om twee kleine kindjes gelukkig te maken. Wij wonen in Meerhout. [email protected] • Aan de leden van Lummen, Halen, Herk-de-Stad en omg.: Wie helpt ons de plaatselijke werking ter harte te nemen? We gaan je niet onmiddellijk omverslaan met een jaarprogramma, voordrachten en vergaderingen, … wij houden het liever iets gezapiger. (Welk beestje is dát? Wat doe ik eraan in de tuin? Zijn herbruikbare luiers nu echt praktisch? Nog iemand wat zaden op overschot? etc.) Wil jij meedoen? Al wat je nodig hebt, is interesse in ecologische leef- en teeltwijzen, en af en toe een minuutje tijd. Wim (wim.alaerts1@ telenet.be, 0474 73 17 06), Nadia 46/ Seizoenen augustus 2007

• Jonge Ronquière kalkoenen 2007, sterk ras, goede graseters, zowel vlees- als sierkalkoen. 016 69 67 34. • Te koop: 2 vrouwelijke geitjes, ° maart 07. Moedergeit afkomstig van biogeitenboer Krijgershof Klemskerke. 050 67 00 32. • Te koop: minigraanmolen  100,00. Elektrische zeef D.D.T.  150,00. Weck-ketel elektrisch met thermostaat :  50,00. 056 75 62 89. • Te koop: bijenvolken op simplexkasten. 03 482 33 06, [email protected]. • Hulp bij het opknappen en onderhouden (biogroentetuin, boomgaard, dieren) van ons kleinschalig gastenverblijf in midden-Slovakije op 600 m hoogte. Volop natuur en veel rust. Kost en inwoon. Vanaf voorjaar 2008 openen we de deuren, maar wie graag kampeert is nu al welkom! 03 651 92 48 of 0485 370 743. • Vriendin van de natuur zou graag al fietsend/wandelend Brasschaat en omstreken verkennen

samen met een toffe peer. Mail naar [email protected]. • Te koop: twee soayschapen (° 01/04/07): 1 ooitje en 1 rammetje ( 50,00 per schaap). Klein schapenras, zeer gemakkelijk in onderhoud. Hoeven niet geschoren te worden. Johan Duyck, 051 68 63 65. • Gratis schapenwei ter beschikking in Vremde. Ca. 0,5 ha. Geert Clauwaert, 03 475 19 84. • Gezocht: iemand die wil helpen bij het onderhoud van biotuin. Geert Clauwaert, 03 475 19 84. • Te koop: nieuw functioneel spinnewiel + gratis 4 zakken wol. Vanaf 2/09. 0496 36 12 18. • Gezocht: wie wil een woning delen volgens het “kangoeroewonen”-principe? Mooie ligging in de Vlaamse Ardennen. Info: 055 60 08 78 of 0472 74 75 90 of [email protected] • Te koop: jonge ronquière kalkoenen (zwart/bruin). 051 51 19 82. • Te koop: vers hooi van goede kwaliteit. Tel. 015/61.05.01 Zoekertjes zijn voorbehouden aan leden. Publiciteit voor vakantieverblijven, immobiliënberichten zonder ecologische meerwaarde en commerciële activiteiten worden niet aanvaard. Schrijf naar Velt of e-mail [email protected].

WAARHEEN DAGUITSTAP TUINEN KENT

CURSUS BEGINNENDE IMKERS

Zaterdag 22 sept 2007: daguitstap naar de Tuinen van Kent in hun fruitweelde (organisatie Velt Zoersel in samenwerking met Reizen Lauwers). Eerst bezoek je Yalding Organic Gardens (Maidstone), de boeiende biologische voorbeeldtuin van Garden Organic, (zeg maar de Engelse Velt). Daarna staat Brogdale (Faversham) op het programma, met zijn fenomenale fruitcollectie, de grootste van de wereld. Opstapplaatsen: Parkeerplaats Rondpunt van Wommelgem. Vertrek: stipt om 6 u. Opstapmogelijkheid in Gent, links van het U.Z ( 6.50 u) en Loppem (rondpunt afrit) om 7.25 u. Reis met Shuttle. Terug rond 24 u. Prijs: € 69,00 (niet-leden: € 74,00 ): bus, fooi chauffeur, alle toegangsprijzen, tweemaal gids (vertaling voorzien), een lekkere biologische lunch te Yalding en afternoon cream coffee/tea met versnapering te Brogdale. Inschrijven door overschrijving op rek. 000-0875684-65 van D. Willaeys. Vraag vooraf of er nog plaats is. Info: Lage Weg 60, 2980 Halle-Zoersel, 03 383 12 37, [email protected] http://blog.seniorennet.be/fruit

De imkersvereniging De Vlijtige Bie (Aalst), richt een cursus in voor beginnende imkers. Deze lessenreeks richt zich niet alleen tot personen die bijen willen houden, maar tot alle natuurliefhebbers. De cursus gaat over meer dan bijen houden alleen: over de diverse bijensoorten, bloemensoorten, bestuiving en bevruchting, resultaten van bestuiving, bijenproducten, etc. Deze cursus (10 lessen) zal doorgaan op zondagvoormiddag, tussen 9 en 12 u, in de Vrije Basisschool, Pachthofstraat nr. 3 in Gijzegem (Aalst), en dit vanaf 30/ 09/2007. Er worden achteraf ook enkele praktische lessen gegeven, voor personen die bijen wensen te houden, in het begin van 2008. Voor meer inlichtingen en inschrijving, kun je terecht bij de secretaris van de vereniging, de heer De Croock Roger: 052 22 27 18, [email protected] www.devlijtigebie.be

Foto: Jos Potargent.


10 JAAR YGGDRASIL

Zondag 16 september 2007 open tuindag 10-17u

Yggdrasil.

Yggdrasil is een permacultuurproject op een terrein van ongeveer 2 ha. Permacultuur is een landbouwsysteem met als basis samenwerking met de natuur. Er wordt voedsel gekweekt zonder bestrijdingsmiddelen en er wordt gestreefd naar een zo groot mogelijke natuurlijke diversiteit. Het resultaat is een paradijselijke, arbeidsarme tuin waarin het aangenaam vertoeven is. Met rondleidingen en workshops wordt deze visie doorgegeven. Een video geeft een beeld van de tuin doorheen de seizoenen en een rondleiding brengt je tot achterin de tuin. Op de binnenkoer vind je een kruidenstand, een boekenstand en een cafetaria met biologische hapjes en drankjes. Er is ook kinderanimatie en er zijn diverse stands met deelaspecten van permacultuur. Fotoreportages tonen de evolutie van aardappelveld tot de huidige tuin.

poen en venkel? Postelein en raapstelen mogen misschien herinneren aan grootmoeders tijd. Ook nu nog smaken deze groenten rauw of gekookt heerlijk. Ga op ontdekkingstocht en kom alles te weten over “eten” anno 1907. Verschillende thema’s komen aan bod. Welke krasse gewassen gebruikte men vroeger? Bestond er vroeger al tafeletiquette? Hoe werd de tafel gedekt? Waar kocht men eten en hoe bewaarde men dit ? Ook biologisch tuinieren staat op het menu. Het belevingsparcours “Vergeten Eten” is tot eind september elke dag van 10 u tot 18 u te volgen in het Openluchtmuseum Bokrijk. Alle praktische info: www.rodekool.be en www.bokrijk.be

VERGETEN GROENTEN


Had je geen tijd op 17 juni? Of was je een van die vele vrijwilligers die zelf druk in de weer waren met de organisatie van het eigen tuinbezoek? Op 2 en 9 september krijg je een tweede kans! 2 september: Bezoek de tuin van onze Veltdirecteur. Familie Vannoppen-Gielens, Langekant 52, 3220 Holsbeek Oppervlakte tuin: 9,6 are Extra: Bioterras met hapjes en drankjes. Rondleiding tuin: doorlopend. Achter het huis valt heel wat te bekijken: een vijver, een oude notelaar, een wilgenhut, een hooiweide met fruitbomen en een kruidenspiraal. Het tuinpad en de hagen van kleinfruit vormen een visgraatstructuur die de moestuin in 16 percelen verdeelt. De moestuin is 4 are groot. Bijzondere aandacht gaat naar de eenjarige bloemen en kruiden. Bessenhagen scheiden de percelen van elkaar af. De groenten worden geteeld volgens de ecologische principes. Spontaan kiemende eenjarige bloemen worden niet gewied, wilde bloemen en kruiden blijven welkom onder de kleinfruithagen. Helemaal achteraan wonen de kippen van het mooie oude ras zilverbrakel. We beheren sinds 2005 ook de tuin naast ons huis. Je kunt er genieten van een konijnenheuvel, een bloemenweide, een schapenweide en een pompoenenveld. 9 september: Fruit in je eigen tuin Gerald en Greta Vereyken-De Nil Doelvelden 7, 2590 Berlaar Oppervlakte tuin: 1,5 ha

Toegang gratis. Info: www.ygddra.be

Weleens warmoes gegeten? Ooit raapstelen of mierikswortelsiroop geproefd? Hoe bekend is nog de smaak van pom-

DE GROENE ZOMER RELOADED

© Domein Bokrijk. Foto: Paul Delaet.

Het Doelhof bestaat uit verschillende gevarieerde hoogstammige fruitboomgaarden met beschermende houtkanten, een moestuin met serre en een prachtige bloementuin. Graag vertellen we je meer over de aanplant en rassenkeuze, bestuiving, ecologische ziektebestrijding, begrazing door schapen, ambachtelijke fruitverwerking en het benutten van snoeihout.

9 september: Biologische fruitboomgaard Boomgaard ‘Den Trog’ Heidestraat (baan Leopoldsburg-Lommel) 3920 Hechtel-Eksel (Kerkhoven) Oppervlakte tuin: 2 ha. Toegangsprijs: 3,00 vanaf 14 jaar. • Uitleg over compost-wc met rietveld . • Bioterras met biologische hapjes en drankjes • Demonstratie: op ambachtelijke wijze plantaardige diesel- en keukenolie maken van koolzaad • ‘Kunst in de boomgaard’ • Persen van appels • Zoek de drie maretakken in de boomgaard • Demonstratie: fruitbomen enten en oculeren De 2 ha grote boomgaard met oude soorten (appels, peren, kersen, pruimen, noten, kweepeer, mispels…) ligt midden in een landschap van houtwallen, weiden en bosjes. Meer dan 200 oude hoogstamvariëteiten zijn aangeplant in een weide die wordt begraasd door koeien. Zij zorgen voor de bemesting. Je kunt hier zien hoe de bestrijding van schadelijke organismen gebeurt op een ecologische manier.

Foto: Evelyne Fiers. Seizoenen augustus 2007/ 49

INHOUD. Kampkippen en kikkererwten: eco-actief op kamp 24 Koken met visie 26. Klein en groot 2. Overvloed oogsten 5. Consumentennieuwtjes 35

Recommend Documents