Inhoud Dementie: Symptomen en vroegsignalering Marian Maaskant ●Stg. Pergamijn ●Universiteit Maastricht / GKC Rianne Meeusen ●Geestelijke Gezondheidszorg Eindhoven en De Kempen
Marian Maaskant • Casus • Wat is dementie? • Vormen van dementie • Verschijnselen Rianne Meeusen • vroege signalen in gedrag
Meneer Van Veen
Meneer van Veen • • • • •
64 jaar, woonachtig in WBC Haalt namen door elkaar Is vaak verdrietig Heeft moeite om eigen kamer te vinden Staat vóór het ontbijt bij achterdeur met jas aan
• • • • •
64 jaar Haalt namen door elkaar Is vaak verdrietig Heeft moeite om eigen kamer te vinden Staat vóór het ontbijt bij achterdeur met jas aan
è dement!
Meneer Van Veen • • • • •
64 jaar Haalt namen door elkaar Is vaak verdrietig Heeft moeite om eigen kamer te vinden Staat vóór het ontbijt bij achterdeur met jas aan
è dement!
Meneer Van Veen
• Hij is net verhuisd vanuit ouderlijk huis • Hij moet wennen • Hij heeft zijn gewoontes: wandelen voor het ontbijt • Maar dementie hád gekund!
1
Vormen van dementie
Wat is dementie? Dementie: ‘Hun hersenen laten hen in de steek’ •
Zenuwcellen in de hersenen gaan kapot
• Dementie is een verzamelnaam van ruim vijftig ziektes • Bekendste vormen zijn:
en/of
•
- - - -
Verbindingen tussen zenuwcellen raken beschadigd
→ Daardoor functioneren de hersenen niet goed meer
- Met eigen karakteristieken
Duiding gedrag
Verschijnselen van dementie Diverse mogelijke stoornissen, o.a.: - Geheugenverlies - Moeite met oriëntatie - Geen plannen meer kunnen maken
• Lastig, ook bij normaal begaafde mensen • Nog lastiger bij mensen met een verstandelijke handicap – Eerste karakteristieken kunnen • altijd al aanwezig zijn geweest (bijv. oriëntatiestoornissen, slecht te duiden geheugen)
- Onrust en dwalen - Emotioneel labiel - Handelingen niet meer kunnen uitvoeren - Niet meer weten wat te doen met bekende voorwerpen - Stoornis van het dag-nacht ritme
Dementie van het Alzheimertype (± 60%) Vasculaire dementie (± 15%) Frontaalkwabdementie (± 10%) Lewy Body dementie (± 10%)
• nooit aanwezig zijn geweest (bijv. rekenvaardigheden) • Veranderend gedrag kan andere oorzaken hebben dan dementie (differentiaal diagnostiek; meneer Van Veen) • Is ook afhankelijk van soort dementie
- Verandering van karakter - …en nog meer….
Literatuur onderzoek
Literatuur onderzoek
• • • •
• 6 artikels….
Vraag: overzicht vroege signalen Internationale tijdschriften psychologie, geneeskunde 1995 – heden Trefwoorden: – VH trefwoord – Dementie in titel – (vroege) signalen (early signs) in samenvatting
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Diagnostische uitdagingen (ZAF) Sanfilippo Klinische praktijk Gedrag DS, wel vs. niet dement (n=14, n=19) Screening protocol Lit.overzicht (DL)
Proefschriften: vaardigheden, psychpathologie
• 6 artikels…. (+2 proefschriften)
Dus…. Nog weinig informatie beschikbaar!
2
Inzichten
Rianne Meeusen
• Vroegdetectie wordt steeds belangrijker
In een vroegtijdig stadium signaleren van dementie bij mensen met een verstandelijke beperking is niet eenvoudig. gedragssymptomen in een voorstadium: Welke gedragsveranderingen zijn er?
• Individueel: gezien: geen enkel kenmerk kan uiteindelijke dementie voorspellen • Biomarkers : vroegdiagnostiek
Preklinische kenmerken • Veranderingen in gedrag, persoonlijkheid en functioneren. • Behandeling van een depressie of burn-out slaat niet aan. • Meestal geen duidelijke geheugenklachten • Verschillende vormen dementie geven andere vroege signalen
EERSTE CHECKLIST GEDRAGSVERANDERINGEN/ACHTERUITGANG IN FUNCTIONEREN BIJ MENSEN MET EEN VERSTANDELIJKE BEPERKING Gebaseerd op tabel differentiaal diagnostiek van Earnshhaw e.a. in: Down’s syndroom & Alzheimer dissease (2000), aangepast voor situatie Meare, R. Meeusen Concentratiepr oblemen prikkelbaar achteruitgang in functioneren
traagheid gewichtstoename snel koud veranderingen in huid en haar
slaapproblemen geen zin in eten sombere stemming interesseverlies in dagelijkse activiteiten huilerig agressie, zelfverwondend gedrag
negeert instructies mobiliteitsproblemen verlies van zelfvertrouwen onzekerder stemverheffing of schreeuwen
terugtrekken agressie zelfverwonding verandering van tempo schreeuwen huilen
verlies van korte termijn geheugen verlies van vaardigheden verandering in stemming desoriëntatie slaapstoornissen taal-/spraakproblemen
• http://www.netwerkgeriatrie.nl/nieuws/47/ eindproducten-project-jong-verleerd http://www.youtube.com/watch?v=L88up-m_1B0
• http://www.youtube.com/watch? feature=player_embedded&v=L88up-m_1B0
STRESS
SCHILDKLIER DEPRESSIE
ZINTUIGLIJKE STOORNISSEN
PSYCHISCHE DEMENTIE VERANDERINGEN
Concentratiepro blemen prikkelbaar achteruitgang in functioneren
traagheid gewichtstoename snel koud veranderingen in huid en haar
negeert instructies mobiliteitsproblemen verlies van zelfvertrouwen onzekerder stemverheffing of schreeuwen
terugtrekken agressie zelfverwonding verandering van tempo schreeuwen huilen
slaapproblemen geen zin in eten sombere stemming interesseverlies in dagelijkse activiteiten huilerig agressie, zelfverwondend gedrag
verlies van korte termijn geheugen verlies van vaardigheden verandering in stemming desoriëntatie slaapstoornissen taal-/spraakproblemen
3
Voorstadium ziekte van Alzheimer • Lang voordat diagnose gesteld kan worden zijn er allerlei subtiele veranderingen • Bv ziekte v alzheimer, voorstadium: psychiatrische symptomen voordat er duidelijke geheugenklachten zijn vb mevr L.
Voorstadium bij Alzheimer • psychisch kwetsbaar worden • Geestelijk snel uitgeput raken • Persoonlijkheidsverandering: – afname spontaniteit, minder extrovert worden, neiging zich terug te trekken – Toenemend emotioneel afhankelijk worden van de omgeving
• Stemmingsveranderingen – angst, depressie
• Veranderingen eetpatroon, slaapwaakritme • Rusteloosheid agitatie
Probleem bij mensen met een verstandelijke beperking
Gedragsveranderingen vanuit de praktijk
• Veel van de vroege symptomen van dementie zijn een verdere verslechtering van bestaand gedrag en de moeilijkheden die er al waren door de verstandeljke beperking
• • • • •
D. Kerr. Verstandelijke beperking en dementie 2010
Toename dwang, vb Henk Verscherping karaktertrekken, vb Annemie Loslaten van remmingen, vb Hans Vermoeidheidsklachten, vb Rob Ontremming, vb Ans
Gedragsverandering vanuit de praktijk • Signalen van veranderingen in gedrag zijn ook afhankelijk van niveau van functioneren en leefsituatie: • Evg versus Lvg • Wonen binnen een zorgorganisatie of zelfstandig
voor uw aandacht!
4
[email protected] [email protected]
5
