inhoud Colofon Woorden van 2 Interview Cathelijne Wildervanck 4 Artikel: 8 Mindfulness bij borderline Column Linda 13

Nieuwsbrief

inhoud Colofon Nieuwsbrief Stichting Borderline Nummer 2: juli 2013 Redactie Linda van Pelt Frieda C. Bulk Medewerkers Erwin van Meekeren Wilja van Meeteren Yezzie Foto omslag Dirkjan Hoogerdijk Basisontwerp www.elsewise.nl

Woorden van

2

Interview Cathelijne Wildervanck

4

Artikel: Mindfulness bij borderline

8

Column Linda

13

Artikel: Balans tussen houdgreep en afwijzing

14

Column Linda

18

Donateursoproep

20

DTP Jessica Zagers Correcties Remmy Visser, www.redactioneelmaatwerk.nl Drukwerk www.libertas.nl Redactieadres Stichting Borderline o.v.v. redactie nieuwsbrief Postbus 1147 3500 BC Utrecht [email protected] Lotgenotentelefoon 030-276 70 72 (op maandagen, woensdagen en donderdagen van 10.30 uur - 14.30 uur) Voor donaties en giften Rekeningnummer: 8282791 t.n.v. Stichting Borderline, Utrecht. Altijd eigen naam, adres en doel van de donatie of gift vermelden.

1

De redactie De tweede nieuwsbrief van 2013 ziet midden in de zomer het licht. In de afgelopen maanden hebben er ook in de redactie enkele ‘persoonsverwisselingen’ plaatsgevonden. Een speciaal woord van dank aan Hanneke Troost, die haar lange ervaring als hoofdredacteur heeft achtergelaten op de redactietafel. Wisseling en verandering, het is nooit saai binnen de Stichting Borderline. Er is altijd veel dynamiek. De huidige redactie heeft dan ook gemeend in deze nieuwsbrief de spotlight te moeten zetten op deze dynamiek. In deze editie is ruimte voor een hbo-scriptie over mensen met BPS in de GGZ en een boekrecensie over 'Depressie op zijn kop' door Cathelijne Wildervanck. Dit keer niet zozeer aandacht voor de symptomen van BPS, maar voor een mogelijke remedie. Ook is er nog een fabel, over geloven in jezelf. De eigen kracht aanspreken, dat is waar het om gaat, ook bij mensen met een BPS. Een klein vonkje is tenslotte al voldoende om een vreugdevuur te doen ontbranden. Als je tenminste in de goede richting blaast… Hopelijk geeft deze nieuwsbrief veel inspiratie (letterlijk: ergens kracht in blazen) aan de lezers! Overigens liggen er nog meer vonkjes op de redactietafel, voor een volgende keer.

om weer vier dagen in mijn oude functie van data-analist bij Medische Statistiek te werken. In 2007 ben ik na een reeks van heftige gebeurtenissen psychisch totaal ontregeld geraakt. Al snel kwam men met de diagnose borderline. Omdat ik op dat moment van de ene naar de volgende crisis hopte, heeft het mij nogal wat moeite gekost om door de intake voor een behandeling voor borderline te komen. Uiteindelijk ben ik bij een fantastische therapeut terecht gekomen. De weigering mij te behandelen raakte bij mij een zeer gevoelige snaar. Vanuit die boosheid ben ik actief geworden bij de Stichting Borderline. Ik wilde andere mensen met borderline bijstaan en helpen vanuit mijn ervaringen. Zo heb ik een tijdje als vrijwilliger op kantoor gewerkt en met een collega een lotgenotengroep opgezet. Idealistisch als ik ben, wil ik graag een bijdrage leveren aan een genuanceerder beeld van borderline. Ik wil me vooral inzetten om wederzijds begrip tussen mensen met en zonder borderline te kweken. Met enthousiasme begin ik aan deze nieuwe taak als bestuurlid en hoop dat we als Stichting Borderline met ons werk veel mensen kunnen steunen.

Door Esther Beekhuizen (secretaris)

Iedereen een mooie, zonnige zomer gewenst! Door Linda van Pelt en Frieda C. Bulk

Even voorstellen.. Sinds kort ben ik bestuurslid van de Stichting Borderline. Tijd dus om me voor te stellen. Mijn naam is Esther Beekhuizen, 47 jaar oud en moeder van vier dochters - mijn trots - in de leeftijd 17 tot en met 24. Na roerige tijden, waarin ik als alleenstaande moeder het alleen met de vier dames moest zien te rooien, is het op dit moment relatief rustig thuis. Alleen de jongste woont nog mij. Hoewel voor een groot deel arbeidsongeschikt, lukt het me 2

NIEUWSBRIEF STICHTING BORDERLINE - 2013 - NUMMER 2

Het bestuur Het zijn roerige tijden geweest bij de Stichting qua personeelswisselingen. Anita Bruijns en Petra Janssen hebben het coördinatorschap uitstekend waargenomen en sinds kort is er een nieuwe stuurvrouw op het schip, Karlijn Smits. Het bestuur dankt Anita en Petra voor hun tomeloze inzet en wenst Karlijn veel plezier en succes. Het bestuur kan nog wel wat nieuwe leden gebruiken. Wie zich geroepen voelt een bestuursfunctie te bekleden, borderline heeft, iemand met borderline in zijn of haar omgeving kent of als hulpverlener werkt met mensen met borderline, kan zich melden.

woorden van Er waait een frisse wind door de stichting. Nieuwe medewerkers brengen nieuwe ideeën met zich mee. Intern hebben we geconstateerd dat er verbeterpunten zijn op het gebied van organisatie en communicatie. Daar gaan we ons de komende tijd dan ook op richten. We gaan een goede tijd tegemoet.

stoornis en al heel wat therapie achter de rug, maar iets bleef er wringen. Was dit alleen een depressiestoornis? Na de geboorte van mijn dochter besloot ik grondig te onderzoeken waarom ik na al die therapie en het in praktijk brengen van alle adviezen nog steeds in onbalans bleef. En daaruit is de diagnose BPS gekomen.

Namens het bestuur een positieve groet. Door Esther Beekhuizen (secretaris)

De coördinator Wat een geluksvogel ben ik! Zo voelt het dat ik sinds 15 april de functie van coördinator van Stichting Borderline mag bekleden! Mijn naam is Karlijn en ik ga door het leven samen met mijn partner Danny en onze dochter van 2 jaar: Lily. En ik heb de borderline persoonlijkheidsstoornis. Sinds een jaar werk ik als vrijwilliger bij de stichting als kantoormedewerker. Mijn achtergrond qua werk ligt bij human resources /personeelszaken. In mijn werkende leven was er altijd een spanningsveld tussen mijn capaciteiten, mijn drive en mijn belastbaarheid. Ik houd van mijn vak. Wat drijft iemand in leven en werk? Hoe kun je die energie en kwaliteiten inzetten om een gelukkige medewerker te hebben en een succesvolle organisatie? Met andere woorden: wat is de juiste balans tussen organisatiebelang en menselijkheid? En hoe kun je dat vertalen naar de praktijk zonder ellenlange beleidsstukken te schrijven die uiteindelijk in een lade verdwijnen? Uiteindelijk ben ik als interim hr-adviseur opdrachten gaan doen voor bedrijven, zoals het opzetten van afdelingen en het adviseren en coachen van management en directie. In al mijn jaren als hr-adviseur liep ik uiteindelijk tegen dezelfde beperking aan, mijn belastbaarheid. Hoe heerlijk ik het ook vond om met mijn visie ergens te gaan bouwen aan iets nieuws, uiteindelijk kon ik de belasting van zo'n zware fulltime functie niet aan en werd ik ziek. Ik had al jaren de diagnose dysthyme

Wat was ik blij en opgelucht! Eindelijk begreep ik hoe een heleboel facetten van mijn 'zijn' en functioneren allemaal aan elkaar gelinkt waren in deze stoornis. Vanaf dat moment heb ik dingen leren begrijpen en accepteren, wat veel rust brengt. Een van die dingen is dat er een grens is aan wat ik qua belasting in werk aan moet gaan, wil ik gezond, gelukkig en een fijne mama en partner blijven. Toen de coördinatorfunctie bij de stichting vrijkwam, voelde ik meteen: dit is mijn baan. Ik heb hart voor de stichting en ik kan mijn vak op een gezonde manier uitoefenen, twaalf uur per week! Ik heb ontzettend leuke en kundige collega's en wil bij dezen Anita en Petra ontzettend bedanken voor het fantastische werk dat zij hebben gedaan gedurende de maanden dat zij de coördinatorfunctie samen hebben uitgevoerd. Al met al ben ik weer terug bij waar ik mijn verhaal begon: ik voel me een geluksvogel! We gaan er iets moois van maken! Door Karlijn Smits (coördinator)

3

4


interview Cathelijne Wildervanck zet ‘de depressie op zijn kop’. Niet kijken naar het probleem, maar naar de oplossing Een boek over een zwaar onderwerp als depressie. Daarbij denk je al snel aan een donkergetinte kaft met misschien een dramatisch vergezicht. Wat regendruppels op de lens voor het effect. Bij haar boek ‘De depressie op zijn kop’ schoffelt Cathelijne die beeldvorming zichtbaar omver. Háár cover toont een kleurrijke lijn in een sierlijke zwier. Met nog geen 130 pagina’s valt ‘De depressie op zijn kop’ niet echt in de categorie ‘dikke pil’. Toch wordt het boek van Cathelijne Wildervank soms wel degelijk beschouwd als medicijn tegen sombere stemmingen en gedachten. 'Ik kreeg ooit een sms'je van een vroegere cliënt: dat ze zich zo depressief voelde en het écht niet meer zag zitten. In die periode was ik zelf ziek. Evengoed heb ik een berichtje teruggestuurd met een gerichte tip: koop alvast mijn boek, dan hebben we later wel meer contact. Een paar dagen later sms’te die vrouw me weer. ‘Ik heb het boek al voor de helft uit, en voel me nu al wat beter'.' Diepe leegte, lege diepte De oplossing voor depressie, tussen twee kaften? Is het echt zo simpel? 'Nee, jammer genoeg niet', erkent Cathelijne. 'Het leven is ook lang niet altijd één groot feest. Maar met de juiste focus kan het wel een beetje leuker worden.' Het is niet alleen haar studie Psychologie die Cathelijne leerde wat depressie is. Van haar dertiende tot dertigste had ze regelmatig last van - wat ze nu zelf omschrijft als - ‘overdreven somberheid’. 'In die tijd wist men nog nauwelijks wat depressie was. Ik las zwaarmoedige boeken, luisterde naar dramatische muziek en maakte me druk over heel andere problemen dan mijn leeftijdsgenoten, die zich vooral leken te bekommeren om uitgaan met vriendjes en

make-up', vertelt ze met hoorbare zelfspot. 'Mijn problemen gingen veel dieper, ik voelde een onpeilbare leegte.' Ken jezelf Dat Cathelijne nu, als veertiger, beduidend minder last heeft van die ‘neertrekperiodes’, heeft er in haar eigen analyse vooral mee te maken dat ze in haar leven iets gevonden heeft dat haar écht interesseert. 'Studie! Me concentreren op intellectuele uitdagingen voelt goed voor mij. Het ontwikkelen van kennis heeft me houvast gegeven, en doet het nog. Dat hoeft uiteraard niet voor iedereen op te gaan. Elk mens is anders. Ook voor mij is het in de loop der jaren veranderd. Nu zijn het meer mijn kinderen en mijn werk die belangrijk zijn. En ook doordat ik nu weet hoe het brein werkt, hoef ik de donkerte niet meer toe te laten. Ik ben ervan overtuigd dat het voor ons allemaal belangrijk is iets te vinden wat een andere balans in je brein creëert. Depressie is een onbalans, te veel van de verkeerde stoffen. Die moet je tegenwicht gaan bieden door plezierige stoffen aan te maken. Voor de een is dat sporten, voor de ander is dat contact met een vriendin of misschien een huisdier. Alleen jijzelf weet wat voor jou het beste is. Veel mensen zijn geneigd zich te spiegelen aan een ander, maar op die manier krijg je nooit een realistisch beeld.' In het boek wordt dat omschreven als je eigen ‘verstopte’ onderkant vergelijken met 5

andermans zichtbare bovenkant. Of nog duidelijker: je eigen onzekerheid spiegelen aan het ogenschijnlijk (maar vaak - deels - gespeelde) zelfvertrouwen van een ander.

Van veel stressactivering in je lichaam raakt je brein in de war. Met die bewering besteedt Cathelijne in haar boek aandacht aan de zogeheten biochemische signalen van gevaar. 'Je binnen- en buitenwereld kloppen niet met elkaar', geeft ze als heldere vertaalslag. 'Als de spanning in iemands hoofd erg oploopt, moet er worden afgereageerd. Als er in de buitenwereld geen gevaar te bekennen is, voelt dat als een tegenstrijdigheid die opgelost moet worden.'

Van binnen naar buiten Een belangrijke tip die als rode draad door het boek loopt, luidt: hervind jezelf. 'Beïnvloed door de maatschappij of door de mensen om ons heen laten we ons soms in een rol drukken, vooral vanuit het streven om leuk en aardig gevonden te worden. 'Fout', formuHoe dat gebeurt? Door leert Cathelijne kort en stresssituaties te Weten wát voor jou krachtig. 'Als je altijd je creëren, jezelf als een positieve impuls ‘aangepaste zelf’ moet slachtoffer te zien, door kan zijn , is eigenlijk spelen, doe je je ruzie te maken, door eigenheid geweld aan. heftige dingen te doen, de eerste stap naar Funest, want dat kan boven , uit die diepe put zoals parachutespringen niet anders dan uiteinof vechtsporten. delijk tot ontploffing 'Pas als de binnen- en komen, hetzij in een buitendruk met elkaar in depressie, hetzij in een gigantische woedebalans zijn, ‘klopt’ het plaatje weer.' uitbarsting. Of misschien wel, afwisselend, De kans op depressie is ook minder met een allebei.' goede verbinding tussen het ‘denkbrein’ en

6


het ‘voelbrein’, aldus Cathelijne. 'Er zijn mensen die overleven op hun denkbrein, en het voelen volledig hebben uitgeschakeld. En er zijn mensen die zich volledig laten drijven door hun emoties. Denktypes die in therapie gaan, zouden moeten leren voelen. En andersom. ' Heppie de peppie Groene vingers, dieren aaien of op je kop tegen de muur gaan staan; het kán allemaal positief werken. 'Maar wie weet ben je wel allergisch voor hamsters of planten, of heb je een hekel aan mediteren', nuanceert de schrijfster luchtig haar eigen tips. Hoe komt iemand met zo’n positieve instelling op het schrijven van een boek over zo’n zwaarwichtig thema als depressie? 'Dat was ik ook helemaal niet van plan', luidt het snelle antwoord. 'Ik had een idee in mijn hoofd voor iets over de werking van ons brein en geluk. Boeken ontstaan bij mij op natuurlijke, spontane wijze. Eerst zet ik een heleboel ideeën in de computer, en zo groeien ze uit tot een boek. In plaats van het zoveelste ‘heppie de peppie’-werkje, wilde ik mensen iets in handen geven waarmee ze gericht kunnen toewerken naar het verkrijgen van méér geluksgevoel. Namelijk door de depressie op zijn kop te zetten.' Het klinkt zo simpel: focus je niet op de oorzaak van het probleem, maar op de oplossing. Maar je zult maar zwaar depressief zijn en je onderin de put bevinden, hoe klim je daar weer uit? 'Natuurlijk is dat een moeilijk proces', erkent Cathelijne Wildervanck. 'Als een cliënt bij mij in zo’n zware periode in therapie zit, probeer ik hem of haar in één woord te laten omschrijven hoe dat voelt. Vervolgens vraag ik een woord dat voor hem precies het tegenovergestelde betekent en daar gaan we ons dan samen op concentreren. Weten wát voor jou een positieve impuls kan zijn, is eigenlijk de eerste stap naar boven, uit die diepe put.'

activiteiten uit haar somberheid probeerde te sleuren. 'Hartstikke goed bedoeld natuurlijk, maar het werkte niet. Bezig zijn was voor mij niet het tegenovergestelde van depressie', kan Cathelijne achteraf analyseren. 'Ouders zou ik als tip willen meegeven niet in hun eigen denkwereld naar een oplossing zoeken, maar proberen te ontdekken in wat voor omstandigheden hun kind zich goed voelt.' Voor iedereen die last heeft van depressie geeft ze als suggestie: probeer je te herinneren waar je plezier in had vóórdat het mis ging. Als je erin slaagt die draad weer op te pakken, groeien de pretstoffen in het brein, en dat is wat je nodig hebt.' Dubbel geluk Tot slot een gouden tip: 'Als er iets leuks in je leven gebeurt, moet je er verplicht minimaal drie minuten bij stil staan. Op die momenten worden waardevolle gelukshormonen aangemaakt en schakelt je brein bijna automatisch over van 'ojee naar oké'.' Tel daarbij op dat wij elkaar - via zogenoemde spiegelneuronen - met onze stemmingen beïnvloeden ('depressie is een overdraagbaar besmettelijke ziekte'), dan zorgt gedeeld geluk voor dubbel geluk.

Door Linda van Pelt (www.scelta.net) Foto: Gerard Vlekke

De depressie op zijn kop, Cathelijne Wildervanck ISBN 978 90 5594 152 0 Prijs: € 17,95 Meer info: www.cathelijnewildervanck.nl

Van ojee naar oké In de praktijk kunnen omstanders de plank soms finaal misslaan. In het geval van Cathelijne was het haar ‘lekkeraandeslag’moeder die haar dochter met een keur van 7

8


artikel Mindfulness bij Borderline, ‘reisgids naar de binnenwereld’

Oftewel: de werking van de tefalpan bij een kookpunt. Deze zomer verscheen ‘Mindfulness bij Borderline’. 'Een handreiking om bewust en met aandacht te leren omgaan met stemmingswisselingen, verlatingsangst en zelfs zelfmoordgedachten,' zette uitgever Hogrefe op de achterflap. Of het écht zo simpel is? Dat onderzocht o.a. Marieke Sweens, communicatiemedewerker, en kenne van de borderline persoonlijkheidsstoornis van binnenuit. kleurrijke lijn in een sierlijke zwier. Veelbelovend of pijnlijk? Koot en Bie zongen het al tijden terug: 'Zoek jezelf broeders, vind jezelf, wees en blijf alleen jezelf.' Een lied met vooruitziende blik? De hype die Mindfulness lijkt te zijn, doet dit sterk vermoeden. In het hele land kun je cursussen en workshops volgen voor het maken van de reis ‘naar binnen’. Mindfulness (afkomstig uit de boeddhistische psychologie) heeft tot doel ons directe zelfkennis te brengen. Klinkt veelbelovend, maar is het altijd fijn? Want door Mindfulness word je je dus ook meer bewust van pijnlijke gevoelens en gedachten. 'Klopt!' erkent Marieke Sweens volmondig. 'Maar pas als je écht aandacht durft te hebben voor hoogoplopende emoties, ontdek je dat die ook weer voorbij gaan. Via Mindfulness leer je er beter mee om te gaan. Vooral met jezelf.' Het klinkt een beetje als de welbekende wijsheid dat je de golven niet kan breken, maar dat je er wel op kunt leren surfen. Voor het zover was dat Marieke Sweens zich staande kon houden op de golven van haar emoties, stroomde er heel wat water door de zee. En ze is beslist niet bang dat met anderen te delen. Zo ‘werkt’ het niet Voor de volledigheid een korte historische schets van Mariekes leven. Begin 2000 kwam ze (begin 30) in behandeling voor depressie bij een psychotherapeut. 'De diagnose borderline werd toen voor het eerst voorzichtig genoemd, maar daar wilde ik

beslist niet aan. Ik kende iemand met borderline, en dat vond ik een vreselijk mens.' De therapie, die uitmondde in een dagbehandeling van drie, vier dagen per week betekende een grote ommekeer in het leven van Marieke. Haar toenmalige baan (stafmedewerker bij een sociale werkvoorziening) was niet langer vol te houden. 'Ik had nog even het idee om die ene dag per week, als ik niet naar groepstherapie hoefde, aan de slag te blijven. Maar zo ‘werkt’ het niet. De effecten van de therapie gaan continu door in je hoofd en brengen je volledig uit je normale levensritme.' Marieke zag geen andere oplossing dan zich ziek te melden. In die periode kwam ze al in aanraking met Mindfulness, via de DGT(Dialectische Gedragstherapie Therapie) methode, ontwikkeld door de Amerikaanse Marsha Linehan. 'Ik herkende er weinig in, vooral waarschijnlijk ook omdat ik niet erkende dat ik borderline had. Bovendien hingen naar mijn idee alle onderdelen als los zand aan elkaar. Een duidelijke uitleg ontbrak, of werd door mij niet opgepikt.’ Verzachtende omstandigheden De beginnende nuance van toen, is in de loop der jaren flink uitgebouwd. Na anderhalf uit de running te zijn geweest, kreeg Marieke via een reïntegratietraject een andere baan. 'Mijn arbeidsleven was een belangrijk houvast voor mij, dus dat wilde ik absoluut niet verliezen.' Het advies om vooral niet over het ‘gat in haar 9

10


cv’ te praten volgde ze op, maar met moeite. 'Het werd me afgeraden open en eerlijk te zijn over mijn psychische problemen omdat mensen dan al snel zouden denken dat ik ‘gek’ was. Andersom betekende erover zwijgen wel dat ik altijd op mijn tenen moest lopen om aan alle verwachtingen te kunnen voldoen. En zelf snapte ik soms niet goed waarom ik soms zo ánders reageerde dan ‘normaal’.' In 2007 ging het weer mis, en kwam Marieke Sweens opnieuw in therapie terecht. Nu bij de GGZ, omdat de psychotherapeut van toen haar praktijk was gestopt. 'Het was een sociaal psychiatrisch verpleegkundige van GGZ die wederom de diepere oorzaak van mijn depressie naar boven haalde: borderline persoonlijkheidsstoornis. Dat gebeurde op zo’n heldere, duidelijke manier, dat ik er niet meer omheen kon.' Die nog steeds heftige confrontatie werd wat verzacht door hernieuwde kennismaking met mindfulness.

Vroeger was ik geneigd, vooral uit zelfbescherming, alle emoties tegen te houden, want die waren eng. Via Mindfulness heb ik geleerd dat gevoelens bij het leven horen, positieve én negatieve, blije én verdrietige. Door aandacht te durven hebben voor beide kanten, blijf ik beter in balans. Natuurlijk voel ik nog weleens woede in me opborrelen, vaker dan me lief is. Maar ik heb geleerd niet direct te reageren, en in ieder geval tot tien te tellen of me even heel bewust op de omgeving te concentreren. Vaak ebt de allerergste emotie dan bijna ‘vanzelf’ weg. Eigenlijk net zo’n beetje als boter in een tefalpan, die gemakkelijk over de warme bodem glijdt.

Chaotisch én creatief Verlatingsangst, ook een veelvoorkomende valkuil voor veel mensen met de borderlinediagnose, heeft Marieke ook weten te verminderen via Mindfulness. 'Ik ken nu het verschil Beter in balans Via Mindfulness heb ik tussen feiten en aan'Van de groepstherapie Vroeger ging geleerd dat gevoelens names. van vijf jaar daarvoor ik er bijna blindelings bij het leven horen , was vooral blijven hanvanuit dat iemand geen gen hoe mindfulnespositieve én negatieve , contact meer met me soefeningen mensen wilde, als ik niet onmidblije én verdrietige opstandig maakten. dellijk reactie kreeg Soms zo erg dat de op een mailtje of een stoelen door de ruimte telefoontje. Gelukkig vlogen,' vertelt Marieke. 'Zo heftig was het bij kan ik het nu genuanceerder bekijken. Soms mij gelukkig niet geweest, maar ik herinnerde heeft iemand simpelweg even geen tijd, maar me nog wel mijn boosheid in de trant van: dat betekent niet meteen definitieve afwijzing,' 'Hoezo moet ik met aandacht luisteren naar omschrijft ze verstandig. het gefluit van een merel? Luisteren jullie nou Evengoed, de (over)gevoeligheid is er nog eerst maar eens naar mij!' steeds. 'Alsof ik het verlies van vroeger nog Als je je onbegrepen en boos, zelfs woedend, moet inhalen. Als kind heb ik noodgedwongen voelt, werkt de opdracht je te ontspannen en een groot aanpassingsvermogen ontwikkeld, te concentreren op je ademhaling averechts, om vooral niet ‘lastig’ te zijn in ons gezin. Dat als de welbekende rode lap op de stier. overlevingsmechanisme heeft me sterker en Dankzij het ‘inkleuren’ van het Mindfulnesstegelijkertijd zwakker gemaakt. Voor mezelf plaatje tijdens haar tweede intensieve theopkomen vind ik nog steeds moeilijk. Maar rapieperiode heeft Marieke geleerd te kijken weten wat de oorzaak hiervan is, helpt!' vanuit positiever perspectief. 'Ik leerde inzien In haar nieuwe werkzame leven (commuwat het nut is van ontspanningsoefeningen. nicatiemedewerker) is Marieke Sweens de Heel belangrijk voor iemand zoals ik, die vaak initiator van een voorlichtingsproject om haar onder hoogspanning leeft. collega’s meer duidelijkheid te verschaffen 11

over het samenwerken met mensen met een psychiatrische stoornis. 'Dat schept veel (h) erkenning, want ik ben lang de enige niet. Dankzij Mindfulness durf ik er zelf ook opener over te zijn. Ik heb geleerd mezelf meer te accepteren, met mijn goede en slechte kanten, net als iedereen die heeft. Bij iemand met borderline is het alleen allemaal nét even wat heftiger,' meldt ze met een lach. 'Dat komt ook zo goed naar voren in het boek 'Mindfulness bij Borderline . De auteurs beschrijven de symptomen; niet veroordelend, maar begripvol. Mijn partner heeft het ook gelezen, en begrijpt nu beter hoe het ‘werkt’. Zelf vind ik borderline nog steeds een rotziekte, maar er is gelukkig ook een positieve keerzijde. Ik ben nog steeds geneigd tien dingen tegelijk te doen, maar kan er nu om lachen. Bovendien, dankzij dat chaotische denk ik vaak nét even anders en creatiever dan de meeste anderen. Zo ontstaan

er originele ideeën in mijn hoofd. Een talent waarmee ik blij ben, want het komt me, zeker in mijn werk dat ik met passie doe, goed van pas.'

Mindfulness bij Borderline

Zelf-disregulatie (geen stabiel beeld van jezelf, moeite je ware identiteit te kennen). Het boek beschrijft hoe ‘programmeren van gedrag’ er bijna automatisch inslijt door frequente herhaling. Bepaalde zenuwcellen worden hierdoor in een bepaalde richting gestuurd, en verbindingen krijgen een vast karakter. Dit zou kunnen leiden tot een toename van zelfdestructief gedrag (snijden, zelfmoord). Het boek geeft handvaten om die negatieve spiraal te doorbreken. 'Mindfulness kan je genen niet veranderen, maar wel veranderen hoe ze werken.' Verder stimuleert het boek de ontwikkeling van compassie en liefde; zowel voor jezelf als voor anderen. 'Mindfulness kan een krachtige manier zijn om de kwaliteit van je relaties te verbeteren. Je eigen gemoedstoestand bepaalt hoe je naar de ander kijkt. Als jij je anders gaat gedragen, is de kans groot dat anderen dat ook doen,' luidt de actie-reactiebelofte tussen de kaften.

€ 22,50 | 176 p. | ISBN 9789079729791 | NUR 770 | Verschijnt in juni 2013. Het is een boek van Hogrefe Uitgevers en is verkrijgbaar bij bol.com. Het boek is geschreven door Blaise Aguirre (professor Psychiatrie aan Harvard University, en expert op het vlak van stemming en persoonlijkheidsstoornissen) en Gillian Galen (psychologiedocente aan Harvard University, en hoofd van een behandelprogramma voor jonge vrouwen met borderline). Onderzoek heeft aangetoond dat mensen met borderline emoties van anderen snel oppikken. Deze worden dan vaak verward met eigen emoties, met alle gevolgen van dien: Emotiedisregulatie (overweldigd) Intermenselijke disregulatie (chaos in omgang met anderen). Gedragsdisregulatie (soms beschadigend voor je gezondheid) Cognitieve disregulatie (wereld lijkt ‘niet echt’).

12


Door Linda van Pelt (www.scelta.net)

Winnen! Er worden 3 exemplaren van dit boek verloot. Beschrijf je goede ervaringen met Mindfulness om beter om te gaan met je Borderline in maximaal 100 woorden en maak kans op het winnen van het boek, 'Mindfulness bij Borderline'. Er worden 3 exemplaren van het boek verloot. Mail je reactie voor 9 september naar: [email protected]

Marieke Sweens is ook ‘borderlineblogger’. www.ditismarsmania.nl

column Vrijheid , blijheid? Voor het eerst van mijn leven sta ik op de avond van 4 mei op de Dam in Amsterdam. De lege plekken op de kinderkopjes worden snel ingevuld. Met z’n allen vieren we de vrijheid, maar de druk van de snel uitdijende menigte voelt als een soort gevangenschap. Omringd door al die mensen, is er geen ontsnappen meer mogelijk. De man die voor me staat, werpt schokkerige blikken om zich heen, om zijn mond een nerveuze trek. Ojee, hij is toch niet een Damschreeuwer? In gedachten stippel ik alvast mijn vluchtroute uit.

herdenken, niet meegemaakt. Maar de blijdschap om het afsluiten van die moeilijke, pijnlijke periode in de geschiedenis lijkt even actueel. En juist dan, in die volmaakte harmonie, realiseer ik me des te pijnlijker hoe zijn leven uit de toon valt. Gevechten tussen de volkeren, hoe verschrikkelijk ook, gaan uiteindelijk ooit voorbij. Maar de dreiging die niet van buiten, maar van binnen komt, hangt altijd in de lucht.

Oorlog in je hoofd is verraderlijk, overrompeRelaxen, je overgeven aan dit moment, lijkt lend. En geen leger sterk genoeg om ertegen de beste tactiek. Maar hoe onwezenlijk is in stelling te brengen. Geen tralies te zien, dat wat ik op de grote maar gevangenschap in eigen ‘screens’ zie ook werkegeest betekent ogen die wel lijk gebeurt, hier en nu. zien, maar niet echt beleven. Alsof ik geen onderdeel Geen hoger beroep, geen Oorlog in je hoofd uitmaak van die kleurige gedeeltelijke kwijtschelding is verraderlijk , mensenmassa vanuit de en vroegtijdige bevrijding bij overrompelend lucht bezien. Het is dan, goed gedrag. bij die constatering, dat mijn gedachten even Voortgedreven door de lijken weg te vliegen. menigte laat ik me meeHoog door de lucht, naar het kamertje waarvan voeren richting Centraal Station. Terwijl een ik bijna zeker weet dat hij daar nu is. paar grijze duiven hun sporen kruisen in de lucht, kan ik alleen maar hopen dat zijn zoveelMijn huid rilt, deels als reactie op de volle ste depressie niet drastisch definitief vervliegt. zonneschijn - tijdens de lekker lange wandeling Hoewel… wie weet geeft dat ook wel vrijheid. van vanmiddag - op een van de eerste zomerse dagen van het jaar. Hij rilt vast ook, maar dan niet door de zon. Nee, zijn kilte wordt veroorDoor Linda van Pelt zaakt door het neergelaten rolgordijn - zwart dat de kamer verduistert, vooral ook overdag. Bloemenkransen worden opgehangen, als eerste door onze nieuwe koning en koningin. Trompetklanken en twee minuten volmaakte stilte uit respect voor al diegenen die hebben gestreden voor onze vrijheid. De camera op het paleisdak zwenkt over het gevulde plein. Verdriet en vreugde lijken daar, hier, zo dicht bijeen. Het merendeel van de aanwezigen (waaronder ik) heeft de oorlog die we NIEUWSBRIEF STICHTING BORDERLINE - 2013 - NUMMER 2

13

14


artikel 'Balans tussen houdgreep en afwijzing' Geschat wordt dat er bij 1 á 2% van de Westerse bevolking sprake is van een borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS). Binnen de GGZ is dit percentage 7 á 21%. Gezien de grote groep klinisch opgenomen Borderline patiënt in de GGZ mag worden aangenomen dat vrijwel elke verpleegkundige werkzaam in de GGZ wel eens te maken heeft met een persoon met BPS. Onderstaand artikel is een sterk verkorte samenvatting van een hbo-scriptie van één van onze vrijwilligers. Deze vrijwilliger is zelf werkzaam in de gezondheidszorg. De scriptie gaat over het huidige hulpaanbod voor mensen met BPS binnen de GGZ.

Vaak worden patiënten met een borderlinestoornis met een crisis opgenomen op een crisisafdeling. Meestal omdat de behandelaar niet weet hoe te handelen bij een patiënt die bijvoorbeeld dreigt zelfmoord te plegen en de behandelaar hierdoor onder druk gezet wordt. Een opname op een crisisafdeling leidt dan in de eerste instantie tot een opluchting. Maar er lijken steeds meer aanwijzingen dat een opname op een crisisafdeling juist tot verslechtering leidt. Op veel gesloten crisisafdelingen geeft de meerderheid van de verpleegkundigen aan dat zij liever geen patiënten met borderline opnemen. Zij geven aan dat zij deze patiënten als ‘lastig’ ervaren en liever niet opnemen of behandelen. Zij hanteren een ‘terughoudend opnamebeleid’ met betrekking tot patiënten met borderline. Maar is het ‘terughoudende opnamebeleid’ op de crisisafdeling wel op zijn plaats? Hoe kan je een patiënt helpen die beter niet opgenomen kan worden? Dus als een opname geen goede crisisinterventie blijkt, wat is dan wel een goede crisisinterventie? Deze vraag is vanuit de persoon met BPS en vanuit de verpleegkundige op een gesloten afdeling nader onderzocht via interviews. Vervolgens kijken we of er ook andere crisisinterventies zijn voor patiënten met borderline. Uiteindelijk moet dit een antwoord op de probleemstelling opleveren. Perspectief patiënt met borderline Een patiënt met borderline persoonlijkheidsstoornis heeft een kwetsbare, hulpeloze kant en een competente, volwassen kant. Tijdens

een opname komt vooral de kwetsbare, hulpeloze kant naar voren. Het klimaat op een crisisafdeling is per definitie autonomie beperkend en afhankelijkheid bevorderend. De opgenomen patiënten zijn namelijk in alles afhankelijk van de verpleegkundigen (deuren open doen, naar buiten kunnen, voedsel krijgen etc.). Hiermee wordt alle verantwoordelijkheid van de patiënt ontnomen. Dit is vaak ook nodig voor ernstig verwarde of gevaarlijke patiënten met andere ziektebeelden, maar juist voor patiënten met borderline is het een slechte zaak. Zij vertonen in deze ‘ongezonde’ omgeving, alleen maar meer ongezond gedrag. Er is vrijwel geen literatuur te vinden die erop wijst dat een opname op de crisisafdeling een positief effect heeft op de patiënt met borderline. Een crisisopname lijkt dan dus averechts te werken en het ‘terughoudende opnamebeleid’ op de crisisafdeling lijkt dus terecht. De interviews afgenomen voor deze scriptie, bevestigen het beeld van eerdere onderzoeken. Voor iemand die in een crisissituatie wordt opgenomen, kan het in eerste instantie een opluchting zijn als er taken worden overgenomen, zoals de was en de maaltijden. Het verlies van de eigen regie werkt echter somberheid in de hand. Het bieden van veiligheid, de mogelijkheid van eigen keuzes en het nemen van eigen verantwoordelijkheid binnen het behandelklimaat leiden ertoe dat mensen het behandelsucces toeschrijven aan hun eigen inspanningen en ontwikkelden hierdoor tijdens hun behandeling een gemotiveerde houding. 15

Perspectief verpleegkundige Een overgrote meerderheid van de verpleegkundigen ervaart de zorg voor patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis als lastiger en moeilijker dan zorgen voor mensen met een andere psychiatrische aandoening. Onderzoek naar de vraag wat de zorg rondom borderlinepatiënten moeilijker maakt, levert als antwoord van de verpleegkundigen op dat zij zichzelf tekort vonden schieten in kennis en vaardigheden om met deze patiënten om te gaan. Dit lijkt te kloppen in de praktijk: verpleegkundigen hebben onvoldoende kennis over BPS. Ook gaven de verpleegkundigen aan dat zij minder sympathie en meer boosheid voelden voor patiënten met BPS, dan voor patiënten met elke andere diagnose. Verpleegkundigen voelden zich door patiënten met borderline gemanipuleerd en emotioneel gechanteerd. Verpleegkundigen blijken negatieve vooroordelen te hebben over patiënten met borderline en nemen daardoor al bij voorbaat een afstandelijke en afwijzende houding aan ten opzichte van deze patiëntengroep.

16


Het gevaarlijke gedrag (zelfverwonding en suïcide pogingen) van borderlinepatiënten blijkt ook vaak tot heftige emoties bij verpleegkundigen te leiden. De verpleegkundige vervalt hierdoor in onverschilligheid of juist overbezorgdheid. Beide zijn dit onwenselijke reacties die in het ergste geval een burn-out voor de verpleegkundige of een suïcide van een patiënt kunnen betekenen. Een juiste bejegening van de persoon met BPS is daarom van het grootste belang. Het tonen van empathie, het negeren van het symptoomgedrag, het stellen van heldere grenzen en het wijzen op eigen verantwoordelijkheden zijn de belangrijkste ingrediënten voor een goede attitude; een goede balans tussen houdgreep en afwijzing. Alternatieve crisisinterventies vanuit onderzoek In vrijwel alle gevonden literatuur pleit men voor een korte crisisopname voor patiënten met borderline. Verschillende onderzoeken tonen namelijk aan dat het opnemen van patiënten met borderline in een GGZ-instelling

een averechts effect heeft. Naschrift redactie: Met een korte crisisopname wordt bedoeld De volledige tekst van bovenstaande scriptie, de BOR: Bed Op Recept-regeling. De BOR is inclusief aanbevelingen, is in te zien op het bedoeld om escalatie te voorkomen en tegelijkantoor van de Stichting Borderline in Utrecht. kertijd is het een instandhouding van zelfbeschikking (maximaal 48 uur opname). De KOR, een koffieafspraak met een dienstdoende Samenvatting: Frieda C. Bulk verpleegkundige, en de TOR, een telefonische afspraak met een dienstdoende verpleegkundige, zijn lichtere opties als een opname niet nodig is. Helemaal geen opname tijdens een crisis is af te raden omdat zo het steunsysteem kan worden uitgeput. Daarnaast wordt er gepleit voor een behandelingscontract. Dit is een contract dat wordt opgesteld samen met de patiënt wanneer het goed gaat. Zodoende kunnen er afspraken gemaakt worden over wat te doen bij een volgende crisis. Dit is dus een preventief behandelcontract. Een behandelcontract kan dus het Er lijken steeds meer verder oplopen van de crisis en een aanwijzingen dat langdurige opname een opname op een op een crisisafdecrisisafdeling juist ling voorkomen. tot verslechtering leidt Zodra een patiënt zich niet aan deze afspraken houdt, verspeelt zij/hij het recht op hulp. Deze invalshoek doet een sterk beroep op eigen verantwoordelijkheid, wat juist belangrijk is op het moment van crisis. Onderzoeksresultaten laten namelijk zien dat patiënten metborderline in crisis erg gebaat zijn bij veiligheid en een autonomie bevorderende aanpak. Tijdens opname kan er een zogeheten ‘non suïcide contract’ worden opgesteld met de patiënt. Hierin spreekt de patiënt samen met de hulpverleners af dat deze geen suïcidepoging, automutilatie of ander zelfdestructief gedrag zal laten zien op de afdeling. Deze overeenkomst doet een beroep op de eigen verantwoordelijkheid van de patiënt wat, zoals eerder aangetoond, juist zo belangrijk is.

17

18


column Fabel , God of levenslot? Sommige mensen hebben EEUWIG pech. In hun leven loopt ALLES fout. En dat willen ze ook het liefste ALTIJD laten horen. En zo, blijven ze geloven in hun eigen ‘self fullfilling prophecy’, hun hoogstpersoonlijk ingebeelde lot.

centimeter. Het kostte enorm veel energie, maar eindelijk kon hij één pootje over de rand leggen. En daarna nog één. De andere dieren begonnen enthousiast aan hem te trekken, net zolang tot Wip met bonzend hart op de kant lag. Het bloed gutste door zijn aderen, hij hijgde zo hart dat het piepte, en de dieren in het kringetje keken bezorgd of hij het wel zou overleven.

Wie een kuil graaft voor zichzelf, die valt er vast en zeker zelf in. Of je er weer uitkomt? Dat is misschien vooral een kwestie van wat je gelooft. Hoe dat werkt, is het beste uit te Toen het hijgen eindelijk wat minder werd, leggen aan de hand van een fabel, zo’n gezellig durfden ze het voorzichtig te vragen: 'Hoe verhaaltje met dieren in de hoofdrol. komt het toch Wip, dat je zo stug bleef doorWip en Wap in dit geval. Twee dartele konijngaan? Terwijl wij nog zo riepen dat het niet zou tjes die al spelend en ravottend (of een andere lukken.' Wip sloeg even zijn ogen op, groot van activiteit die konijnen nu eenmaal graag doen) verbazing. 'Dat heb ik helemaal niet gehoord. in een kuil terecht kwamen. Jullie riepen toch: ‘Je kunt het, je kunt het?’ De kuil was diep, de zanderige wanden Daarom geloofde ik absoluut dat ik het zou brokkelden gemakkelijk af, dus dat ze er niet halen.' eenvoudig uit zouden kunnen klimmen, De moraal van dit verErgens in slagen of begrepen Wip en Wap haal is simpel: ergens niet is vaak vooral al snel. Toch wilden ze in slagen of niet, is vaak weer graag terug naar vooral maar nét naar maar nét naar welke boven, daar waar de welke kant jij gelooft kant jij gelooft dat de zon zo lekker scheen. dat de WipWap zal WipWap zal doorslaan doorslaan. Wanhopig zetten ze hun pootjes schrap, maar wat hadden ze weinig houvast. En steeds Voor sommige mensen is dat geloof erg gleden ze weer terug. verbonden aan contact met God. Zoals de man die iedere avond voor het slapen gaan een Bovenaan de kuil verschenen een heleboel gebed stuurde naar boven. Iedere dag vroeg andere dieren. Met lede ogen loerden ze naar hij: 'Lieve God, laat me alstublieft de loterij beneden en zagen ze het geploeter van hun winnen.' Dag in, dag uit, datzelfde gebed. En konijnenvriendjes aan. nooit één reactie. Tot die avond waarop hij 'Dat lukt niet, dat lukt niet', riepen ze over de weer neerknielde, in zijn pyjama, voor het bed. rand. De geluiden galmden om Wip en Wap 'Lieve God, laat me toch alstublieft de loterij heen, terwijl er steeds meer losse grond van winnen.' Gewoontegetrouw bleef het stil. de steile wanden brak. Maar nog voordat de man met zijn hoofd op het kussen lag, vulde een donkere stem de Wap liet zich ondersteboven rollen. Hijgend lag ruimte: 'Dan moet jij eerst eens een lot gaan hij op zijn rug en dacht: ik kan niet meer; hier kopen.' eindigt dan mijn leven. Wip kón het niet… opgeven. Hij zette zelfs zijn tanden in de korrelige (met dank aan de inspiratie door Frieda Bulk) kant. Moeizaam en met uiterste krachtinspanning hees hij zich omhoog. Centimeter voor Door Linda

19

Donateur worden? Wilt u ons steunen? Vul hieronder uw gegevens in of meld u aan via het digitale aanmeldformulier op www.stichtingborderline.nl. Vermeld bij uw betaling dat u Nieuwe Donateur bent!

Zonder donateurs geen subsidie, zonder subsidie geen Stichting Borderline. Uw financiële steun is van groot belang voor het voortbestaan van onze stichting! Dankzij donateurs kunnen wij onze activiteiten voortzetten en daarmee de belangen van mensen met borderline blijven behartigen. Als donateur – steunt u Stichting Borderline – wordt u op de hoogte gehouden van onze activiteiten – ontvangt u onze nieuwsbrief – krijgt u korting op de entree van onze Landelijke Dag

Machtigingsformulier donateurschap Stichting Borderline Dit formulier retourneren aan: Stichting Borderline, Postbus 1147, 3500 BC Utrecht Ondergetekende verleent hierbij machtiging tot wederopzegging aan Stichting Borderline, om jaarlijks het bedrag van € ................ (minimaal € 22,50) af te schrijven van giro-/bankrekening: Ondergetekende: Naam Adres Postcode Woonplaats Telefoon E-mail Plaats + datum:

Handtekening:

* Als u het niet eens bent met de incasso kunt u het bedrag binnen dertig dagen na afschrijving zonder opgaaf van reden bij uw eigen bank terugvorderen. Wijzigingen in adres- en/of rekeningnummer dient u schriftelijk en voorzien van uw handtekening door te geven aan Stichting Borderline.

20


www.stichtingborderline.nl

inhoud Colofon Woorden van 2 Interview Cathelijne Wildervanck 4 Artikel: 8 Mindfulness bij borderline Column Linda 13

Recommend Documents