INFORMATIEFOLDER VOOR DE PATIËNT VALPROAAT

INFORMATIEFOLDER VOOR DE PATIËNT

VALPROAAT

De informatie in deze folder richt zich tot vrouwen aan wie valproaat wordt voorgeschreven en die zwanger kunnen worden (die in de vruchtbare leeftijd zijn). Lees deze folder en de bijsluiter van het geneesmiddel, en praat met uw arts of apotheker indien u vragen hebt. Er is heel wat informatie en het verdient aanbeveling deze folder te tonen aan vrienden en familie om u te helpen bij het bespreken en begrijpen van uw behandeling. • Bewaar deze folder. Misschien heeft u hem later weer nodig.

RISICO’S VOOR HET ONGEBOREN KIND Valproaat kan schadelijk zijn voor ongeboren kinderen wanneer het door een vrouw tijdens de zwangerschap wordt ingenomen. Ongeacht of het middel alleen wordt ingenomen of samen met een ander anti-epilepticum, lijkt valproaat tijdens de zwangerschap een hoger risico met zich mee te brengen dan andere anti-epileptica. Hoe hoger de dosis, hoe groter het risico, maar alle dosissen gaan gepaard met een risico. Het middel kan ernstige geboorteafwijkingen veroorzaken en kan gevolgen hebben voor de manier waarop het kind zich tijdens de groei ontwikkelt. Geboorteafwijkingen zijn onder meer spina bifida (‘open ruggetje’, waarbij de botten van de wervelkolom onvoldoende zijn ontwikkeld); misvormingen van gezicht en schedel; misvormingen van hart, nieren, urinewegen en geslachtsorganen; en afwijkingen aan de ledematen. Indien u tijdens de zwangerschap valproaat inneemt, is het risico bij u groter dan bij andere vrouwen dat u een kind krijgt met geboorteafwijkingen die een medische behandeling vereisen. Doordat valproaat al jarenlang wordt gebruikt, weten we dat bij vrouwen die valproaat innemen ongeveer 10 op de 100 baby’s geboorteafwijkingen zullen hebben. Dit in vergelijking met 2-3 baby’s op iedere 100 baby’s bij vrouwen die geen epilepsie hebben. Naar schatting kan 30-40% van de voorschoolse kinderen van wie de moeder tijdens de zwangerschap valproaat heeft ingenomen, problemen ondervinden tijdens de vroege ontwikkeling. Deze kinderen zullen mogelijk later beginnen te lopen en praten, intellectueel minder vaardig zijn dan andere kinderen, en moeite hebben met taal en het geheugen. Autismespectrumstoornissen en jeugd autisme worden vaker vastgesteld bij kinderen die aan valproaat werden blootgesteld, en er zijn gegevens die erop wijzen dat die kinderen mogelijk een hoger risico lopen op het ontwikkelen van ADHD-symptomen (aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit). Informeer bij uw arts naar het innemen van foliumzuur als u zwanger probeert te worden. Foliumzuur kan het algemene risico op spina bifida en een vroege miskraam verminderen, dat bij alle zwangerschappen bestaat.

Het is echter onwaarschijnlijk dat dit middel het risico zal verlagen op de geboorteafwijkingen die met het gebruik van valproaat worden geassocieerd. Als u een vrouw bent die zwanger kan worden, mag uw arts u enkel valproaat voorschrijven als niets anders helpt in uw situatie. Voordat uw arts u dit geneesmiddel voorschrijft, heeft hij of zij u uitgelegd wat er met uw baby kan gebeuren als u zwanger wordt terwijl u valproaat gebruikt. Als u later beslist dat u zwanger wilt worden, mag u niet met het geneesmiddel stoppen zolang u dit niet met uw arts hebt besproken en een plan bent overeengekomen om u op een ander middel over te schakelen, als dat mogelijk is.

EERSTE RECEPT Als dit de eerste keer is dat valproaat aan u werd voorgeschreven, heeft uw arts u uitgelegd wat de risico’s zijn voor een ongeboren kind als u zwanger wordt. Als u kinderen kunt krijgen, moet u gedurende uw volledige behandeling een doeltreffend voorbehoedsmiddel gebruiken. Raadpleeg uw arts indien u advies wenst over anticonceptie. Belangrijk: • Gebruik een doeltreffende anticonceptiemethode. • Informeer uw arts onmiddellijk als u zwanger bent of vermoedt dat u zwanger bent.

BEHANDELING MET VALPROAAT ALS U NIET PROBEERT OM ZWANGER TE WORDEN Als u doorgaat met de behandeling met valproaat, maar niet van plan bent om zwanger te worden, dient u een doeltreffende anticonceptiemethode te gebruiken. Raadpleeg uw arts indien u advies wenst over anticonceptie. Belangrijk: • Gebruik een doeltreffende anticonceptiemethode. • Informeer uw arts onmiddellijk als u zwanger bent of vermoedt dat u zwanger bent.

BEHANDELING MET VALPROAAT EN OVERWEGEN OM ZWANGER TE WORDEN Als u doorgaat met de behandeling met valproaat en momenteel overweegt om te proberen zwanger te worden, mag u niet stoppen met valproaat of uw anticonceptiemethode tot u dit met uw voorschrijvende arts hebt besproken. Bespreek dit met uw arts voordat u zwanger wordt, zodat de nodige stappen ondernomen kunnen worden om ervoor te zorgen dat uw zwangerschap zo vlot mogelijk verloopt en eventuele risico’s voor u en uw ongeboren kind zo veel mogelijk beperkt worden.

Uw arts zal uw dosis valproaat misschien moeten verlagen of u op een ander geneesmiddel overzetten voordat u begint te proberen om zwanger te worden. Als u zwanger wordt, zal u zeer zorgvuldig worden gevolgd, zowel voor de behandeling van uw epilepsie/bipolaire stoornis als om te controleren hoe uw ongeboren kind zich ontwikkelt. Informeer bij uw arts naar het innemen van foliumzuur als u zwanger probeert te worden. Foliumzuur kan het algemene risico op spina bifida en een vroege miskraam verminderen, dat bij alle zwangerschappen bestaat. Het is echter onwaarschijnlijk dat dit middel het risico zal verlagen op de geboorteafwijkingen die met het gebruik van valproaat worden geassocieerd. Belangrijk: • Stop niet met uw anticonceptie zolang u dit niet hebt besproken met uw arts en samen een plan hebt opgesteld om ervoor te zorgen dat uw epilepsie/bipolaire stoornis onder controle is en de risico’s voor uw baby verminderd zijn. • Informeer uw arts onmiddellijk als u weet of vermoedt dat u zwanger bent.

EEN ONGEPLANDE ZWANGERSCHAP TIJDENS DE BEHANDELING MET VALPROAAT Baby’s van moeders die met valproaat werden behandeld, lopen risico op geboorteafwijkingen en problemen met de vroege ontwikkeling die invaliderend kunnen zijn. Als u valproaat inneemt en denkt dat u zwanger bent of misschien zwanger bent, neem dan onmiddellijk contact op met uw arts. Stop niet met uw medicatie voor epilepsie/bipolaire stoornis zolang uw arts u niet zegt dat u dat moet doen. Informeer bij uw arts naar de inname van foliumzuur. Foliumzuur kan het algemene risico op spina bifida en een vroege miskraam verminderen, dat bij alle zwangerschappen bestaat. Het is echter onwaarschijnlijk dat dit middel het risico zal verlagen op de geboorteafwijkingen die met het gebruik van valproaat worden geassocieerd. Belangrijk: • Informeer uw arts onmiddellijk als u weet dat u zwanger bent of vermoedt dat u zwanger bent.

▼ Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Daardoor kan snel nieuwe veiligheidsinformatie worden vastgesteld. U kunt hieraan bijdragen door elke bijwerking die u ondervindt te melden. In Nederland kunt u vermoede bijwerkingen melden bij Nationaal Bijwerkingen Centrum Lareb. U kunt daarvoor gebruik maken van het meldingsformulier dat u op internet kunt vinden (www.lareb.nl). Bijwerkingen kunnen ook altijd gemeld worden bij de houder van de handelsvergunning van het product.

NL.GNL.15.01.05

• Stop niet met valproaat tenzij uw arts u zegt dat u dit moet doen.

GEADRESSEERDE ADRES POSTCODE WOONPLAATS

Datum Referentienummer: lvd/015112 Onderwerp: Risico minimalisatie materialen betreffende valproaat bevattende geneesmiddelen voor voorschrijvers Geachte Heer / Mevrouw, In overleg met het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen willen wij u graag informeren over risico minimalisatie materialen voor valproaat bevattende geneesmiddelen. Deze materialen bevatten aanbevelingen om belangrijke risico’s van dit geneesmiddel te beperken of te voorkomen. Samenvatting van de risico’s en acties om deze te voorkomen of te verminderen: Kinderen die in de baarmoeder worden blootgesteld aan valproaat hebben een hoog risico op ernstige ontwikkelingsstoornissen (tot 30-40% van de gevallen) en/of congenitale misvormingen (bij ongeveer 10% van de gevallen). Valproaat mag niet worden gebruikt bij meisjes, vrouwelijke adolescenten, vrouwen die zwanger kunnen worden en zwangere vrouwen tenzij de andere mogelijke behandelingen ondoeltreffend zijn of niet verdragen worden. De voordelen en risico’s dienen zorgvuldig heroverwogen te worden bij de regelmatige evaluaties van de behandeling, in de puberteit en dringend wanneer een vrouw die zwanger kan worden en met valproaat wordt behandeld een zwangerschap plant of zwanger wordt. Vrouwen die zwanger kunnen worden, moeten tijdens de behandeling effectieve anticonceptie gebruiken en op de hoogte worden gesteld van de risico’s waarmee het gebruik van valproaat tijdens de zwangerschap gepaard gaat. De voorschrijvend arts dient ervoor te zorgen dat de patiënt uitgebreide informatie krijgt over de risico’s alsook relevante documentatie, zoals een informatiefolder voor de patiënt, om te helpen bij het begrijpen van de risico’s. De voorschrijver dient er met name voor te zorgen dat de patiënt de volgende zaken goed begrijpt: • De aard en de omvang van de risico’s van een blootstelling tijdens de zwangerschap, en met name de teratogene risico’s en de risico’s op ontwikkelingsstoornissen. • De noodzaak van het gebruik van effectieve anticonceptie. • De noodzaak van een regelmatige evaluatie van de behandeling. • De noodzaak om snel haar arts te raadplegen wanneer ze overweegt om zwanger te worden of als er een kans is dat ze zwanger is. Bij vrouwen die van plan zijn om zwanger te worden, dient al het mogelijke te worden gedaan om, indien mogelijk, vóór de conceptie op een geschikte andere behandeling over te schakelen. Bijgevoegd vindt u de risico minimalisatie materialen. Deze bestaan uit een checklist voor behandeling van vrouwelijke patiënten met valproaat, een gids voor voorschrijvers en een informatiefolder voor de patiënt.

Tijdens de openbare rondes die er gehouden zijn bij de beoordeling door het Europees geneesmiddelenagentschap (European Medicines Agency, EMA), is duidelijk naar voren gekomen, dat de betrokken patiënten actief geïnformeerd willen worden over deze risico’s. Wij zullen dan ook via verschillende patiëntenverenigingen deze informatie beschikbaar maken. Maar ook u willen wij vragen om uw patiënten actief en volledig te informeren. De materialen zijn bij te bestellen bij onderstaande fabrikanten. Hoogachtend,

Apotex Europe B.V., Darwinweg 20, 2333 CR LEIDEN Nederland. Telefoon: 071-5657777

Sandoz B.V., Veluwezoom 22, 1327 AH ALMERE Nederland. Telefoon: 036-5241600

Koos van der Plas, MSc. Manager EU Pharmacovigilance, EU QPPV

Carmen Huisman Manager Drug Safety

Centrafarm B.V., Nieuwe Donk 3, 4879 AC ETTEN LEUR Nederland. Telefoon 076-5081000

sanofi-aventis Netherlands B.V., Kampenringweg 45 E, 2803 PE GOUDA Nederland. Telefoon: 0182-557755

Mw. Marian Verbruggen, MSc Drug Safety Officer

Hildia Schreuder Pharmacovigilance Manager

Pharmachemie B.V., Swensweg 5, 2031 GA HAARLEM Nederland. Telefoon: 0800-0228400

Teva Nederland B.V., Swensweg 5, 2031 GA HAARLEM Nederland. Telefoon: 0800-0228400

Karien Lieverse, MSc DVM Pharmacovigilance Manager


Bijlagen: - Materiaal voor voorschrijvers/ zorgverleners - Materiaal voor patiënten Uw gegevens zijn afkomstig van Cegedim. Voor meer informatie of indien u er geen prijs op stelt in de toekomst mailings te ontvangen, kunt u contact opnemen met Cegedim, Postbus 5085, 1410 AB Naarden, afdeling Data Maintenance, via [email protected] of via telefoonnummer 035 – 69 55 355.

NL.GNL.15.01.03

Namens de gezamenlijke fabrikanten

CHECKLIST Behandeling met valproaat voor vrouwelijke patiënten

Checklist voor voorschrijvers 1. De patiënte reageert niet voldoende op andere (medische) behandeling of verdraagt deze niet. Deze patiënte heeft valproaat nodig.

o

2. Bespreek het volgende met de patiënte/verzorger:

•

e algemene risico’s van ongeveer 10% kans op geboorteafwijkingen en tot 30D 40% kans op verschillende problemen met de vroege ontwikkeling die kunnen leiden tot aanzienlijke leermoeilijkheden bij kinderen die tijdens de zwangerschap aan een behandeling met valproaat worden blootgesteld.

o

•

et individuele risico kan geminimaliseerd worden door de laagst mogelijke werkH zame dosis te gebruiken.

o

•

De noodzaak van anticonceptie (indien patiënte zwanger kan worden).

o

•

De noodzaak van een regelmatige evaluatie van de noodzaak van behandeling.

o

•

e noodzaak van een dringende evaluatie wanneer de patiënt van plan is om D zwanger te worden.

o

3. Geef de patiënte/verzorger een exemplaar van de informatiefolder voor de patiënte.

o

Checklist voor patiënte/verzorger

•

aarom een behandeling met valproaat en niet met een ander geneesmiddel als w noodzakelijk wordt gezien voor mijn situatie.

o

•

e risico’s van ongeveer 10% kans op geboorteafwijkingen en tot 30-40% kans op d verschillende problemen met de vroege ontwikkeling die kunnen leiden tot aanzienlijke leermoeilijkheden bij kinderen die tijdens de zwangerschap aan een behandeling met valproaat worden blootgesteld.

o

•

at mij wordt aangeraden anticonceptie te gebruiken wanneer ik niet van plan ben d om zwanger te worden.

o

•

dat mijn behandeling regelmatig opnieuw moet worden geëvalueerd.

o

•

at ik, wanneer ik van plan ben om zwanger te worden, eerst dringend met mijn d arts mijn behandeling met valproaat moet evalueren, VOORDAT ik probeer zwanger te worden.

o

NL.GNL.15.01.04

Ik begrijp,

Risico minimalisatie materiaal betreffende valproaat voor voorschrijvers

GIDS VOOR ZORGVERLENERS

De risico minimalisatie materialen voor valproaat zijn beoordeeld door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Deze materialen beschrijven aanbevelingen om belangrijke risico’s van het geneesmiddel te beperken of te voorkomen.

Deze gids maakt deel uit van de risicobeperkende maatregelen die zijn ontwikkeld voor valproaat, om voorschrijvers van valproaat op de hoogte te brengen van de risico’s die verbonden zijn aan het gebruik van valproaat door vrouwen die zwanger kunnen worden en tijdens de zwangerschap. In deze gids vindt u up-to-date informatie over het risico op neurologische ontwikkelingsstoornissen bij kinderen van vrouwen die tijdens de zwangerschap valproaat hebben ingenomen, alsook het bekende risico op congenitale misvormingen bij baby’s die aan het middel werden blootgesteld. Deze gids dient gebruikt te worden samen met de checklist voor risico-informatie en de informatiefolder voor de patiënt. Lees de volledige samenvatting van de productkenmerken voordat u valproaat voor schrijft om meer te weten te komen over dit geneesmiddel.

SAMENVATTING Kinderen die in de baarmoeder worden blootgesteld aan valproaat hebben een hoog risico op ernstige ontwikkelingsstoornissen (tot 30-40% van de gevallen) en/of congenitale misvormingen (bij ongeveer 10% van de gevallen). Valproaat mag niet worden gebruikt bij meisjes, vrouwelijke adolescenten, vrouwen die zwanger kunnen worden en zwangere vrouwen tenzij de andere mogelijke behandelingen ondoeltreffend zijn of niet verdragen worden. De voordelen en risico’s dienen zorgvuldig heroverwogen te worden bij de regelmatige evaluaties van de behandeling, in de puberteit en dringend wanneer een vrouw die zwanger kan worden en met valproaat wordt behandeld een zwangerschap plant of zwanger wordt. Vrouwen die zwanger kunnen worden, moeten tijdens de behandeling effectieve anticonceptie gebruiken en op de hoogte worden gesteld van de risico’s waarmee het gebruik van valproaat tijdens de zwangerschap gepaard gaat. De voorschrijvend arts dient ervoor te zorgen dat de patiënt uitgebreide informatie krijgt over de risico’s alsook relevante documentatie, zoals een informatiefolder voor de patiënt, om te helpen bij het begrijpen van de risico’s. De voorschrijver dient er met name voor te zorgen dat de patiënt de volgende zaken goed begrijpt: •D e aard en de omvang van de risico’s van een blootstelling tijdens de zwangerschap, en met name de teratogene risico’s en de risico’s op ontwikkelingsstoornissen. • De noodzaak van het gebruik van effectieve anticonceptie. • De noodzaak van een regelmatige evaluatie van de behandeling. •D e noodzaak om snel haar arts te raadplegen wanneer ze overweegt om zwanger te worden of als er een kans is dat ze zwanger is. Bij vrouwen die van plan zijn om zwanger te worden, dient al het mogelijke te worden gedaan om, indien mogelijk, vóór de conceptie op een geschikte andere behandeling over te schakelen.

A. EERSTE RECEPT VOOR MEISJES

1. Leg uit wat de mogelijke risico’s zijn van de ziekte zelf voor het ongeboren kind en de risico’s van het gebruiken van natriumvalproaat tijdens de zwangerschap 2. Evalueer de noodzaak van een behandeling met natriumvalproaat voor uw patiënte 3. Informeer uw patiënte over de noodzaak van het gebruik van doeltreffende anticonceptie zodra dit relevant is 4. Zorg ervoor dat uw patiënte de informatiefolder voor de patiënt heeft gekregen 5. Adviseer uw patiënte, waar van toepassing, om onmiddellijk contact met u op te nemen wanneer ze zwanger wordt of vermoedt dat ze zwanger is.

B. VROUWEN DIE ZWANGER KUNNEN WORDEN EN NIET VAN PLAN ZIJN OM ZWANGER TE WORDEN

1. Leg uit wat de mogelijke risico’s voor het ongeboren kind zijn van zowel de behandeling als van het niet behandelen van de ziekte 2. Evalueer de noodzaak van een behandeling met valproaat voor uw patiënte 3. Informeer uw patiënte over de noodzaak van het gebruik van doeltreffende anticonceptie 4. Zorg ervoor dat uw patiënte de informatiefolder voor de patiënt heeft gekregen 5. Adviseer uw patiënte om onmiddellijk contact met u op te nemen wanneer ze zwanger wordt of vermoedt dat ze zwanger is.

C. VROUWEN DIE ZWANGER KUNNEN WORDEN EN VAN PLAN ZIJN OM ZWANGER TE WORDEN

1. Leg uit wat de mogelijke risico’s zijn van de ziekte zelf voor het ongeboren kind, los van de risico’s van valproaat. 2. Evalueer opnieuw de voordelen/risico’s van de behandeling van de patiënte 3. Pas de huidige behandeling aan 4. Adviseer uw patiënte om contact met u op te nemen wanneer ze zwanger wordt of vermoedt dat ze zwanger is 5. Zorg ervoor dat uw patiënte de informatiefolder voor de patiënt heeft

D. VROUWEN MET EEN ONGEPLANDE ZWANGERSCHAP

1. 2. 3. 4. 5.

Vertel uw patiënte om haar behandeling te blijven continueren tot u haar hebt gezien Plan met spoed een consult Evalueer opnieuw de voordelen/risico’s van haar behandeling Zorg dat uw patiënte heeft begrepen wat de risico’s zijn van valproaat tijdens de zwangerschap Zorg ervoor dat uw patiënte de informatiefolder voor de patiënt heeft gekregen

WAT U DIENT TE WETEN OVER DE RISICO’S VAN VALPROÏNEZUUR BIJ VROUWELIJKE PATIËNTEN VALPROAAT bevat valproïnezuur, een werkzame stof met bekende teratogene effecten die kunnen leiden tot congenitale misvormingen. De beschikbare gegevens geven ook aan, dat in utero blootstelling aan valproaat in verband kan worden gebracht met een verhoogd risico op ontwikkelingsstoornissen. Deze risico’s worden hieronder kort beschreven. 1. CONGENITALE MALFORMATIES Gegevens afgeleid uit een meta-analyse (van onder meer registers en cohortonderzoeken) hebben laten zien dat 10,73% van de kinderen van epileptische vrouwen die tijdens de zwangerschap aan een monotherapie met valproaat werden blootgesteld congenitale misvormingen hebben (95% BI: 8,16 -13,29). Dit is een hoger risico op grote malformaties dan bij de algemene populatie, waarvoor het risico ongeveer 2-3% is1. Uit de beschikbare gegevens blijkt dat het risico dosisafhankelijk is. Het risico is het hoogst bij hogere doses (meer dan 1 g per dag). Een drempeldosis waaronder geen risico bestaat, kan op basis van de beschikbare gegevens niet worden vastgesteld. De vaakst voorkomende types misvormingen zijn neuraalbuisdefecten, faciale dysmorfie, gespleten lip en verhemelte, craniostenose, cardiale, renale en urogenitale afwijkingen, afwijkingen aan de ledematen (inclusief bilaterale aplasie van de radius) en meerdere anomalieën in verscheidene stelsels in het lichaam. 2. ONTWIKKELINGSSTOORNISSEN In utero blootstelling aan valproaat kan schadelijke gevolgen hebben voor de mentale en fysieke ontwikkeling van de blootgestelde kinderen. Het risico lijkt dosisafhankelijk te zijn, maar een drempeldosis waaronder geen risico bestaat, kan op basis van de beschikbare gegevens niet worden vastgesteld. De exacte periode in de zwangerschap waarin er risico is op deze effecten, is onduidelijk en de mogelijkheid dat er tijdens de gehele zwangerschap een risico is, kan niet worden uitgesloten. Onderzoeken2-5 bij voorschoolse kinderen die in utero aan valproaat werden blootgesteld, laten zien dat 30-40% van hen vertraging oploopt bij de vroege ontwikkeling zoals later leren lopen en praten, lagere intellectuele vaardigheden, beperkte taalvaardigheden (spreken en begrijpen) en geheugenproblemen. Het intelligentiequotiënt (IQ) gemeten bij kinderen in de schoolleeftijd (6 jaar) met een voorgeschiedenis van een in utero blootstelling aan valproaat, was gemiddeld 7-10 punten lager dan bij kinderen die aan andere anti-epileptica werden blootgesteld9. Hoewel de rol van confounding (verstorende factoren) niet kan worden uitgesloten, is er bewijs bij kinderen die aan valproaat werden blootgesteld dat het risico op intellectuele beperkingen mogelijk los staat van het IQ van de moeder. Er zijn beperkte gegevens over de uitkomsten op lange termijn. De beschikbare gegevens laten zien dat kinderen die in utero aan valproaat werden blootgesteld een groter risico lopen op autismespectrumstoornis (ongeveer 3 keer meer) en jeugd autisme (ongeveer 5 keer meer) dan de algemene onderzoekspopulatie7. Beperkte gegevens suggereren dat kinderen die in utero aan valproaat werden blootgesteld mogelijk meer kans lopen op het ontwikkelen van ADHD-symptomen (aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit)8.

BEHANDELEN VAN VROUWELIJKE PATIËNTEN MET VALPROAAT A. EERSTE RECEPT VOOR MEISJES Na een medische evaluatie overweegt u om uw patiënt valproaat voor te schrijven: •B evestig dat een behandeling met valproaat voor uw patiënte aangewezen is (m.a.w. alle andere behandelingen werden zonder succes geprobeerd). •B espreek de volgende zaken met uw patiënte en betrokken familieleden/verzorgers: • Risico’s voor de zwangerschap die verband houden met de onderliggende aandoening; • R isico’s die verband houden met de behandeling, inclusief risico’s gerelateerd aan valproaat in het geval van een zwangerschap; • De noodzaak van doeltreffende anticonceptie om een ongeplande zwangerschap te vermijden; • De noodzaak van een regelmatige evaluatie van de behandeling. •O verweeg de meest geschikte timing om advies te verstrekken over doeltreffende anticonceptie en verwijs uw patiënte indien nodig door naar een specialist. •V ergewis u ervan dat uw patiënte/familieleden/verzorgers van de patiënte hebben begrepen wat de mogelijke gevolgen zijn in het geval van een zwangerschap en dat ze voldoende begrijpen wat de risico’s zijn. •D e volgende documenten zijn beschikbaar om u hierbij te ondersteunen: • Een checklist die u kunt volgen om er voor te zorgen dat u geen informatie vergeet en om u ervan te verzekeren dat de patiënte de informatie begrijpt. • Een informatiefolder voor de patiënt waarin de teratogene veiligheidsinformatie wordt samengevat en punten die van belang zijn voor de behandeling worden benadrukt: - Lees het, aangezien het u kan helpen uw patiënte van geschikte informatie te voorzien. - Geef een exemplaar aan uw patiënte. •V raag uw patiënte om onmiddellijk contact met u op te nemen • als ze zwanger wordt of vermoedt dat ze zwanger is. • Plan een evaluatie van de noodzaak tot behandeling zodra ze zwanger kan worden. B. VROUWEN DIE ZWANGER KUNNEN WORDEN EN NIET VAN PLAN ZIJN OM ZWANGER TE WORDEN Na een medische evaluatie overweegt u om uw patiënt valproaat voor te schrijven: •B evestig dat een behandeling met valproaat voor uw patiënte aangewezen is (m.a.w. alle andere behandelingen werden zonder succes geprobeerd). •B espreek de volgende zaken met uw patiënte: • Risico’s voor de zwangerschap die verband houden met de onderliggende aandoening; • R isico’s die verband houden met de behandeling, inclusief risico’s gerelateerd aan valproaat in het geval van een zwangerschap; • De noodzaak van doeltreffende anticonceptie om een ongeplande zwangerschap te vermijden; • De noodzaak van een regelmatige evaluatie van de behandeling.

• Beoordeel of preconceptioneel advies aangewezen is. •Z org ervoor dat uw patiënte heeft begrepen wat de mogelijke risico’s zijn voor het kind bij gebruik van valproaat tijdens de zwangerschap en dat ze deze risico’s voldoende begrijpt, en dat ze ermee akkoord gaat om aan de voorwaarden voor een zwangerschap te voldoen. De volgende documenten zijn beschikbaar om u hierbij te ondersteunen: • Een checklist die u kunt volgen om er voor te zorgen dat u geen informatie vergeet en om u ervan te verzekeren dat de patiënte de informatie begrijpt. • Een informatiefolder voor de patiënt waarin de teratogene veiligheidsinformatie wordt samengevat en punten die van belang zijn voor de behandeling worden benadrukt - Geef een exemplaar aan uw patiënt. • Adviseer uw patiënte om contact met u op te nemen • wanneer ze zwanger wordt of vermoedt dat ze zwanger is; • wanneer er bijwerkingen zijn die verband houden met haar behandeling. C. VROUWEN DIE ZWANGER KUNNEN WORDEN EN VAN PLAN ZIJN OM ZWANGER TE WORDEN •H erinner uw patiënte aan de teratogene risico’s en risico’s op ontwikkelingsstoornissen (die bijzonder invaliderend kunnen zijn) bij het gebruik van valproaat, maar ook aan de risico’s van onbehandelde epileptische aanvallen of onbehandelde bipolaire stoornis. • Evalueer opnieuw de voordelen/risico’s van een behandeling met valproaat, ongeacht de indicatie: • Overweeg of het mogelijk is om de behandeling te stoppen of over te schakelen op een andere behandeling. • Indien na zorgvuldige evaluatie van de risico’s en voordelen wordt besloten om met de behandeling met valproaat door te gaan, wordt aanbevolen om de dagelijkse dosis te verdelen in verschillende kleinere doses om gedurende de dag in te nemen, in de laagst mogelijke werkzame dosis. Gebruik van een formulering met verlengde afgifte kan de voorkeur hebben boven andere formuleringen. • Zowel valproaat monotherapie als valproaat polytherapie worden in verband gebracht met congenitale misvormingen. De beschikbare gegevens suggereren dat anti-epileptische polytherapie met valproaat gepaard gaat met een groter risico op een afwijkende zwangerschapsuitkomst dan valproaat monotherapie. • Foliumzuursuppletie kan het algemene risico op neuraalbuisdefecten verminderen, maar op basis van de beschikbare gegevens lijkt foliumzuur het risico op geboorteafwijkingen ten gevolge van een in utero blootstelling aan valproaat niet te verminderen. • Overweeg uw patiënte door te verwijzen naar een specialist voor preconceptioneel advies. • Zorg ervoor dat uw patiënte heeft begrepen wat de mogelijke risico’s zijn voor de zwangerschap en dat ze deze risico’s voldoende begrijpt • Gebruik de checklist om er voor te zorgen dat u geen informatie vergeet en om u ervan te verzekeren dat de patiënte de informatie begrijpt. • De patiënte moet een informatiefolder voor de patiënt krijgen waarin de risico’s worden samengevat: - Geef een exemplaar aan uw patiënte.

•V raag uw patiënte om haar huisarts te contacteren zodra ze zwanger wordt of vermoedt dat ze zwanger is, zodat haar zwangerschap op de juiste manier gevolgd kan worden, inclusief prenatale controles om het mogelijke optreden van neuraalbuisdefecten of andere malformaties op te sporen. •V oor zwangerschappen waarbij de vrouwen valproaat innemen voor de indicatie epilepsie, wordt aanbevolen om hen op te nemen in registers van anti-epileptica en zwangerschap. Bespreek met zwangere vrouwen deelname aan EURAP (European Register of Antiepileptic drugs and Pregnancy). Vrouwen die willen deelnemen kunnen aangemeld worden via e-mail: [email protected], telefoon: 073-6469700 (vraag naar medewerker van het EURAP-onderzoek). Vermeld hierbij naam, geboortedatum, telefoonnummer en/of e-mailadres. D. VROUWEN MET EEN ONGEPLANDE ZWANGERSCHAP • P lan met spoed een consult met uw patiënte om de behandeling zo snel mogelijk te evalueren, en de voordelen en risico’s van valproaat opnieuw te overwegen. •V ertel uw patiënte haar behandeling te continueren totdat u haar hebt gezien, tenzij u op basis van uw inschatting van de situatie in staat bent ander advies te geven. • Indien na zorgvuldige evaluatie van de risico’s en voordelen wordt besloten om de behandeling met valproaat verder voort te zetten, wordt aanbevolen om de dagelijkse dosis te verdelen in verschillende kleinere doses om gedurende de dag in te nemen, in de laagst mogelijke werkzame dosis. Gebruik van een formulering met verlengde afgifte kan de voorkeur hebben boven andere formuleringen. • Zowel valproaat monotherapie als valproaat polytherapie worden in verband gebracht met congenitale misvormingen. De beschikbare gegevens suggereren dat anti-epileptische polytherapie met valproaat gepaard gaat met een groter risico op een afwijkende zwangerschapsuitkomst dan valproaat monotherapie. • Foliumzuursuppletie kan het algemene risico op neuraalbuisdefecten verminderen, maar op basis van de beschikbare gegevens lijkt foliumzuur het risico op geboorteafwijkingen ten gevolge van een in utero blootstelling aan valproaat niet te verminderen. • Zorg ervoor dat uw patiënte: - ten volle heeft begrepen wat de risico’s zijn van valproaat tijdens de zwangerschap; u kunt hiervoor de checklist gebruiken. - de informatiefolder voor de patiënt heeft gekregen. •S tart met gespecialiseerde prenatale controles om het mogelijke optreden van neuraalbuisdefecten of andere malformaties op te sporen. •V oor zwangerschappen waarbij de vrouwen valproaat innemen voor de indicatie epilepsie, wordt aanbevolen om hen op te nemen in registers van anti-epileptica en zwangerschap. Bespreek met zwangere vrouwen deelname aan EURAP (European Register of Antiepileptic drugs and Pregnancy). Vrouwen die willen deelnemen kunnen aangemeld worden via e-mail: [email protected], telefoon: 073-6469700 (vraag naar medewerker van het EURAP-onderzoek). Vermeld hierbij naam, geboortedatum, telefoonnummer en/of e-mailadres.

Aanvullende informatie betreffende valproaat is beschikbaar in de Samenvatting van productkenmerken (SmPC) en bijsluiter op www.cbg-meb.nl.

▼ Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Daardoor kan snel nieuwe veiligheidsinformatie worden vastgesteld. Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg wordt verzocht alle vermoedelijke bijwerkingen te melden. In Nederland kunt u vermoede bijwerkingen melden bij Nationaal Bijwerkingen Centrum Lareb. U kunt daarvoor gebruik maken van het meldingsformulier dat u op internet kunt vinden (www.lareb.nl). Bijwerkingen kunnen ook altijd gemeld worden bij de houders van de handelsvergunning van het product:

Apotex Europe B.V.

Centrafarm B.V.

Darwinweg 20

Nieuwe Donk 3

2333 CR Leiden

4879 AC Etten Leur

Tel: 071-5657777

Tel: 076-5081000

Pharmachemie B.V.

Sandoz B.V.

Swensweg 5

Veluwezoom 22

2031 GA Haarlem

1327 AH Almere

Tel: 0800-0228400

Tel: 036-5241600

sanofi-aventis Netherlands B.V.

Teva Nederland B.V.

Kampenringweg 45 E

Swensweg 5

2803 PE Gouda

2031 GA Haarlem

Tel: 0182-557755

Tel: 0800-0228400

NL.GNL.15.01.04

Referenties 1. Meador K, Reynolds MW, Crean S, Fahrbach K, Probst C. Pregnancy outcomes in women with epilepsy: a systematic review and meta-analysis of published pregnancy registries and cohorts. Epilepsy Res. 2008;81(1):1-13. 2. Bromley RL, Mawer G, Love J, Kelly J, Purdy L, McEwan L et al. Early cognitive development in children born to women with epilepsy: a prospective report. Epilepsia 2010 October;51(10):2058-65. 3. Cummings et al. Neurodevelopment of children exposed in utero to lamotrigine, sodium valproate and carbamazepine. Arch Dis Child 2011;96:643-647 4. Meador K et al. Cognitive Function at 3 years of age after fetal exposure to antiepileptic drugs. NEJM 2009;360 (16): 1597- 1605 5. Thomas S.V et al. Motor and mental development of infants exposed to antiepileptic drugs in utero. Epilepsy and Behaviour 2008 (13):229-236 6. Meador KJ, Baker GA, Browning N, Cohen MJ, Bromley RL, Clayton-Smith J,Kalayjian LA, Kanner A, Liporace JD, Pennell PB, Privitera M, Loring DW; NEAD Study Group. Fetal antiepileptic drug exposure and cognitive outcomes at age 6 years (NEAD study): a prospective observational study. Lancet Neurol. 2013 Mar;12(3):244-52 7. Christensen J et al. Prenatal Valproate Exposure and Risk of Autism Spectrum Disorders and Childhood Autism. JAMA 2013;309(16):1696-1703 8. Cohen M.J et al. Fetal Antiepileptic Drug Exposure: Motor, Adaptive and Emotional/Behavioural Functioning at age 3 years. Epilepsy Behav. 2011; 22(2):240-246 9. Meador K et al. Fetal antiepileptic drug exposure and cognitive outcomes at age 6 (NEAD study): a prospective observational study. Lancet Neurol. 2013 March;12(3): 244-252

GEADRESSEERDE ADRES POSTCODE WOONPLAATS Datum Referentienummer: lvd/015125 Onderwerp: Risico minimalisatie materialen betreffende valproaat bevattende geneesmiddelen voor voorschrijvers Geachte Heer / Mevrouw, In overleg met het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen willen wij u graag informeren over risico minimalisatie materialen voor valproaat bevattende geneesmiddelen. Deze materialen bevatten aanbevelingen om belangrijke risico’s van dit geneesmiddel te beperken of te voorkomen. Samenvatting van de risico’s en acties om deze te voorkomen of te verminderen: Kinderen die in de baarmoeder worden blootgesteld aan valproaat hebben een hoog risico op ernstige ontwikkelingsstoornissen (tot 30-40% van de gevallen) en/of congenitale misvormingen (bij ongeveer 10% van de gevallen). Valproaat mag niet worden gebruikt bij meisjes, vrouwelijke adolescenten, vrouwen die zwanger kunnen worden en zwangere vrouwen tenzij de andere mogelijke behandelingen ondoeltreffend zijn of niet verdragen worden. De voordelen en risico’s dienen zorgvuldig heroverwogen te worden bij de regelmatige evaluaties van de behandeling, in de puberteit en dringend wanneer een vrouw die zwanger kan worden en met valproaat wordt behandeld een zwangerschap plant of zwanger wordt. Vrouwen die zwanger kunnen worden, moeten tijdens de behandeling effectieve anticonceptie gebruiken en op de hoogte worden gesteld van de risico’s waarmee het gebruik van valproaat tijdens de zwangerschap gepaard gaat. De voorschrijvend arts dient ervoor te zorgen dat de patiënt uitgebreide informatie krijgt over de risico’s alsook relevante documentatie, zoals een informatiefolder voor de patiënt, om te helpen bij het begrijpen van de risico’s. De voorschrijver dient er met name voor te zorgen dat de patiënt de volgende zaken goed begrijpt:  De aard en de omvang van de risico’s van een blootstelling tijdens de zwangerschap, en met name de teratogene risico’s en de risico’s op ontwikkelingsstoornissen.  De noodzaak van het gebruik van effectieve anticonceptie.  De noodzaak van een regelmatige evaluatie van de behandeling.  De noodzaak om snel haar arts te raadplegen wanneer ze overweegt om zwanger te worden of als er een kans is dat ze zwanger is. Bij vrouwen die van plan zijn om zwanger te worden, dient al het mogelijke te worden gedaan om, indien mogelijk, vóór de conceptie op een geschikte andere behandeling over te schakelen. Bijgevoegd vindt u de risico minimalisatie materialen. Deze bestaan uit een checklist voor behandeling van vrouwelijke patiënten met valproaat, een gids voor voorschrijvers en een informatiefolder voor de patiënt.

Wij verzoeken u tevens, indien van toepassing, uw richtlijnen voor behandeling aan te passen aan de nu bekende feiten en risico’s bij het gebruik van valproaat door zwangeren. Met name het feit dat het geven van extra foliumzuur niet het risico op bijwerkingen tijdens de zwangerschap opvangt, staat niet overal goed beschreven. Wij zijn er ons van bewust, dat valproaat ook off-label wordt gebruikt in andere indicaties (migraine, neurologische pijn). Wij willen u erop wijzen, dat in deze indicaties valproaat nu is gecontra-indiceerd bij zwangere vrouwen en bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd die geen doeltreffende anticonceptie gebruiken. Tijdens de openbare rondes die er gehouden zijn bij de beoordeling door het Europees Geneesmiddelenagentschap (European Medicines Agency, EMA) is duidelijk naar voren gekomen, dat de betrokken patiënten actief geïnformeerd willen worden over deze risico’s. Wij zullen dan ook via verschillende patiëntenverenigingen deze informatie beschikbaar maken. Maar ook u willen wij vragen om uw patiënten actief en volledig te informeren. De materialen zijn bij te bestellen bij onderstaande fabrikanten. Hoogachtend, Namens de gezamenlijke fabrikanten Apotex Europe B.V. Darwinweg 20, 2333 CR LEIDEN Nederland. Telefoon: 071-5657777

Sandoz B.V. Veluwezoom 22, 1327 AH ALMERE Nederland. Telefoon: 036-5241600



Centrafarm B.V. Nieuwe Donk 3, 4879 AC ETTEN LEUR Nederland. Telefoon 076-5081000

sanofi-aventis Netherlands B.V. Kampenringweg 45 E, 2803 PE GOUDA Nederland. Telefoon: 0182-557755



Pharmachemie B.V. Swensweg 5, 2031 GA HAARLEM Nederland. Telefoon: 0800-0228400

Teva Nederland B.V. Swensweg 5, 2031 GA HAARLEM Nederland. Telefoon: 0800-0228400



Bijlagen: - Materiaal voor voorschrijvers/ zorgverleners - Materiaal voor patiënten

GEADRESSEERDE ADRES POSTCODE WOONPLAATS Datum Referentienummer: lvd/015126 Onderwerp: Risico’s tijdens de zwangerschap bij gebruik van valproaat Geachte Heer / Mevrouw, Afgelopen jaar is door het Europees Geneesmiddelenagentschap (European Medicines Agency, EMA) een herbeoordeling uitgevoerd van de risico’s van het gebruik van valproaat-bevattende geneesmiddelen bij zwangere vrouwen. De conclusies van deze herbeoordeling bevestigen, dat gebruik van valproaat tijdens de zwangerschap ernstige geboorteafwijkingen kan veroorzaken, waaronder spina bifida (‘open ruggetje’, waarbij de botten van de wervelkolom onvoldoende zijn ontwikkeld); misvormingen van gezicht en schedel; misvormingen van hart, nieren, urinewegen en geslachtsorganen; en afwijkingen aan de ledematen. Daarnaast werd bevestigd dat kinderen die in de baarmoeder aan valproaat werden blootgesteld een grotere kans hebben op vertraging in de vroege ontwikkeling, een lager IQ en een hogere kans op een autismespectrumstoornis. Daarnaast is er mogelijk een hogere kans op het ontwikkelen van ADHD symptomen bij deze kinderen. Als gevolg van deze herbeoordeling zijn de productinformatie en bijsluiter van valproaat-bevattende geneesmiddelen aangepast. Artsen wordt geadviseerd vrouwen in de vruchtbare leeftijd niet te behandelen met valproaat tenzij andere behandelingen niet helpen of niet worden verdragen. Daarnaast moeten vrouwen die behandeld worden met deze geneesmiddelen, beter geïnformeerd worden over de risico’s van het gebruik van valproaat tijdens de zwangerschap. In overleg met het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen zijn materialen ontwikkeld voor het voorlichten van vrouwelijke

patiënten

in

de

vruchtbare

leeftijd

die

valproaat

gebruiken

(natriumvalproaat,

valproïnezuur,

valproaatseminatrium, valpromide, Depakine en Orfiril). Deze materialen bevatten aanbevelingen om belangrijke risico’s van dit geneesmiddel te beperken of te voorkomen. De materialen bestaan uit een gids voor voorschrijvers, een checklist voor voorschrijver en patiënt, en een informatiefolder voor de patiënt. Deze materialen sturen wij u hierbij ter informatie toe. Tijdens de herbeoordelingsprocedure door het Europees Geneesmiddelenbureau is door vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen duidelijk aangegeven, dat betrokken patiënten actief geïnformeerd willen worden over deze risico’s. Wij willen u daarom ook vriendelijk vragen de patiëntenfolder beschikbaar te stellen aan de bij uw vereniging betrokken personen. De patiëntenfolder is bij te bestellen bij onderstaande fabrikanten.

Hoogachtend, Namens de gezamenlijke fabrikanten Apotex Europe B.V. Darwinweg 20, 2333 CR LEIDEN Nederland. Telefoon: 071-5657777

Sandoz B.V. Veluwezoom 22, 1327 AH ALMERE Nederland. Telefoon: 036-5241600



Centrafarm B.V. Nieuwe Donk 3, 4879 AC ETTEN LEUR Nederland. Telefoon 076-5081000

sanofi-aventis Netherlands B.V. Kampenringweg 45 E, 2803 PE GOUDA Nederland. Telefoon: 0182-557755



Pharmachemie B.V. Swensweg 5, 2031 GA HAARLEM Nederland. Telefoon: 0800-0228400

Teva Nederland B.V. Swensweg 5, 2031 GA HAARLEM Nederland. Telefoon: 0800-0228400



Bijlagen: Materiaal voor voorschrijvers / zorgverleners Materiaal voor patiënten

INFORMATIEFOLDER VOOR DE PATIËNT VALPROAAT

Recommend Documents