1
2
In Memoriam
In Memoriam
Prof. dr. ir. J.C. van Dam Erelid Dispuut Watermanagement 1931 - 2004 den. De studenten werden mondiger en de organisatorische structuur van universiteiten waren aan grote veranderingen onderhevig.
De benoeming, in 1968, van Jan van Dam als hoogleraar in de hydrologie aan de (toenmalige) Technische Hogeschool in Delft betekende een erkenning van de hydrologie als wetenschap binnen de civiele techniek. Als jonge hoogleraar, hij was pas 37 jaar, stond hij voor de opgave om de hydrologie in zowel het onderzoek als onderwijs een eigen plaats te geven, en dat in een tijd waarin grote veranderingen plaatsvon-
De methode van onderzoek binnen de civiele techniek veranderde sterk door de opkomst van numerieke rekentechnieken, in samenhang met de gigantische ontwikkelingen op computergebied. >>> 3
In Memoriam Een zelfde ontwikkeling vond plaats binnen de hydrologie. Een omslag moest worden gemaakt van analytische methoden voor de berekening van (geo)hydrologische problemen naar de ontwikkeling van numerieke hydrologische modellen. Daarnaast vond binnen de hydrologie de omslag plaats van het uitsluitend kwantitatieve onderzoek naar het onderzoek waarbij ook de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater steeds belangrijker werd. Van Jan van Dam werd verwacht dat hij al deze ontwikkelingen niet alleen volgde maar hieraan ook mede richting gaf. Hij heeft dat gedurende 25 jaar als hoogleraar met enthousiasme en op een door velen zeer gewaardeerde wijze gedaan.
organisaties op hydrologisch gebied was hij een zeer gewaardeerd lid. Gedurende 40 jaar was hij als gastdocent verbonden aan het IHE en hij heeft zo bijgedragen aan het vormen van een geheel nieuwe generatie hydrologen, verspreid over de gehele wereld.
Op onderwijsgebied was Jan van Dam een echte professor. Hij kon steengoed uitleggen hoe het zat in de hydrologie en ging serieus in op de vragen van studenten. Eén van de ondergetekenden herinnert zich zelfs nog de vraag die hij stelde aan professor Van Dam tijdens diens eerste college geohydrologie in 1968. "Professor kunt u nog eens uitleggen waar het min-teken in de wet van Darcy vandaan komt". Hij zou Niet alleen binnen de Delftse omgeving hebben kunnen antwoorden: "Zoek dat maar ook in samenwerking met o.a. de nu zelf maar eens uit, jongeman; het is Wageningse en Amsterdamse collega's nogal simpel". Professor Van Dam echter heeft hij hard gewerkt aan de profilering pakte de vraag op en gaf een uitermate van de hydrologie in Nederland en het duidelijke uitleg. Zijn wijze van college veroveren van een plaats in de internageven werd door zijn studenten zeer tionale hydrologische onderzoekswereld. gewaardeerd. Ondergetekenden, beiden Dit was geen gemakkelijke opgave, de oud-studenten van Jan van Dam en onderlinge rivaliteit, concurrentie en opvolgers van hem als hoogleraar soms egocentrische handelswijze die in Hydrologie, menen te spreken namens de onderzoekswereld werd aangetroffen, een hele generatie civiele techniek stumoet hem zwaar zijn gevallen. Toch is denten en namens tientallen afstudeerhet hem gelukt om hydrologen op één ders en promovendi als wij onze grote lijn te krijgen. dank uitspreken voor wat hij voor ons en het vakgebied heeft betekend. In het kader van de Salt Water Intrusion Meetings (SWIM), die eens in de twee Delft, 14 september 2004, jaren in Europees verband wordt georganiseerd, was hij een grote drijvende Kees van den Akker kracht. Met zijn onderzoek op het Huub Savenije gebied van de geo-elektrische metingen in de geohydrologie heeft hij baanbrekend werk verricht. In internationale 4
Van de redactie
Colofon
Het jaar 2004 zit er alweer bijna op. Nog vlak voor de feestdagen valt er weer een nieuw Druppeltje in de bus van alweer het 36e bestuur. Het begin van het nieuwe studiejaar stond weer bol van de activiteiten. Er was echter ook een trieste gebeurtenis, in september overleed een erelid van ons dispuut, Prof. dr. ir. J.C. van Dam.
jaargang 15, nummer 1, december 2004 ‘Druppeltje’ is een uitgave van het Dispuut Watermanagement van de faculteit Civiele Techniek van de Technische Universiteit Delft. Het blad verschijnt 4 keer per jaar.
Deze druppel bevat weer een grote verscheidenheid aan onderwerpen met betrekking tot watermanagement. De twee nieuwe leden van het 36e bestuur stellen zich kort en bondig voor. Prof. J.C. van Dijk licht in de waterkolom het verschijnsel van werknemers in de collegebanken toe.
Redactie Pieter van Berkum, Arthur Geilvoet Medewerkers aan dit nummer Pieter van Berkum, Dr. Pieter Bol, Tijs Dekker, Prof. ir. J.C. van Dijk, ir. Herman Evenblij, Arthur Geilvoet, Doris van Halem, ir. Bas de Jong, Karin Teunissen, Govert Verhoeven, ir. Hessel Winsemius
Voor dit nummer zijn maar liefst twee interviews afgenomen. Ten eerste is Prof. dr. ir. N.C. van de Giesen, nieuw op de afdeling sinds deze zomer, binnenstebuiten gekeerd en ten tweede zijn van drie Chinese studenten de hemden van het lijf gevraagd over hun doen en laten in Nederland.
Lay-out Doris van Halem, Pieter van Berkum Printing Koopman & Kraaijenbrink ‘Druppeltje’ wordt gratis toegezonden aan alle ere-leden, leden, oud-leden en begunstigers van het Dispuut Watermanagement Subfaculteit der Civiele Techniek kamer 4.74 Stevinweg 1 2628 CN Delft Telefoon: 015 - 278 4284 Telefax: 015 - 278 5559 E-mail:
[email protected] Homepage: www.dispuutwatermanagement.nl
Bas de Jong en Hessel Winsemius verzorgen deze keer de vaste rubriek van de afstudeerders. Herman Evenblij vertelt over zijn promoveren op het afvalwater met behulp van MembraanBioReactoren. WAM actueel gaat over Prins Willem-Alexander die op bezoek gaat bij verschillende projecten in Afrika en daar Prof. dr. ir. H.H.G. Savenije ontmoet. Namens de redactie prettige feestdagen en veel leesplezier toegewenst. 5
Inhoudsopgave In Memoriam Van de redactie Van het bestuur Waterkolom
3 Afstudeerwerk Hydrologie 5 Derdejaars Excursie 7 Promotiewerk 8 Gezondheidstechniek
16 18 19
Interview Van de Giesen
10 Interview Chinezen
20
Waterdicht
13 WAM Actueel
22
Afstudeerwerk Land-en Waterbeheer
14 Waterpuzzel
24
Adverteerdersindex
36e Bestuur
6
26
Van het bestuur succes georganiseerd en bezocht, de sponsoring wordt structureel aangepakt en de beloofde automatische incasso werkt! De symposiumcommissie is net als de lustrumcommissie vol enthousiasme van start gegaan. Deze commissies zullen in de volgende Druppel uitwijden over het symposium en de lustrumactiviteiten. Afgelopen september is erelid Professor van Dam na een lang ziekbed overleden. Op de begrafenis werd duidelijk hoezeer Professor van Dam en de hydrologie met elkaar verbonden waren. Kortgeleden bracht een delegatie van het bestuur een bezoek aan Mevrouw van Dam. Eind september heeft het ereledenetentje plaatsgehad. Na een heerlijke avond tolden onze hoofden van alle wetenswaardigheden die waren uitgewisseld. Het werd wel duidelijk dat onze ereleden niet op hun lauweren rusten.
Een gezonde druppel, is een druppel in beweging. Met de komst van twee nieuwe bestuursleden is het bestuur wederom in een stroomversnelling geraakt. Karin Teunissen en Tijs Dekker zijn onze nieuwe aanwinsten. Anneke van der Kraan en Nienke Kramer zijn afgezwaaid na (anderhalf) jaar actieve inzet voor het dispuut. De bestuurswissel werd voorafgegaan door een Franse lunch, waar menigeen nog wel eens aan terug denkt op weg naar de kantine.
Het Actieve Leden Uitje vond dit jaar aan zee plaats. Na een ontspannen wandeling met ondergaande zon Een druppel in beweging wekt beroerarriveerden we in het Brouwcafe in ing, zo bleek ook op de algemene leden- Scheveningen. Hier werden we ingewijd vergadering. Nieuwe ideeën en beleid in het semi-professionele bierbrouwen. zijn met enige scepsis bekeken door de Om dat bier vervolgens op professionele oude garde. De veelal opbouwende kri- wijze te nuttigen tezamen met een tiek is positief ontvangen, immers zonsmakelijke maaltijd. der betrokkenheid van de leden ontbreekt reflectie over gevoerd en te Tot slot wens ik u namens het bestuur voeren beleid. enkele inspirerende vrije dagen toe en succes met de komende tentamens. Enkele speerpunten van het 36e bestuur worden nu reeds waar gemaakt; De Pieter van Berkum eerste twee afdelingsborrels zijn met Voorzitter Dispuut Watermanagement 7
Waterkolom De waterkolom is een vaste rubriek van het Druppeltje. Docenten van de afdeling bespreken hier bepaalde zaken van watermanagement. Het kan gaan over de afdeling, actuele zaken of juist iets wat er nog gaat komen. In deze waterkolom zal Prof. ir. J.C. van Dijk iest vertellen over "Werknemers in de collegebanken of het nut van de borreltafel…". We kennen dit natuurverschijnsel (werknemers in de collegebanken) al van de jaarlijkse Vakantiecursussen in Drinkwatervoorziening en Riolering & Afvalwaterbehandeling. Ieder jaar komen op de 1e vrijdag in januari zo'n 400 directeuren en werknemers van waterbedrijven, waterschappen en andere organisaties naar de TU Delft om zich op de hoogte te stellen van de laatste ontwikkelingen op het vakgebied. Voor velen van hen is dit tevens een reünie omdat ze zelf bij Civiel zijn afgestudeerd. De Vakantiecursus is in de loop van de jaren uitgegroeid tot hét
toonaangevende congres in de waterwereld. Tijdens de afsluitende Nieuwjaarsborrel wordt er volop genetwerkt en worden creatieve ideeën geboren. Zo bedacht één van de directeuren 2 jaar geleden dat het voor andere werknemers van de waterbedrijven, met name mensen met een HBO-opleiding, toch ook heel goed zou zijn om zich te laven aan de kennis van de TU Delft. Dit leidde tot vervolggesprekken over de mogelijkheid om deze mensen in deeltijd bij ons het MSc-programma te laten volgen.
8
Waterkolom Twee jaar verder zijn we nu zover dat dit borreltafel-idee gerealiseerd gaat worden. Na vele overleggen in diverse gremia hebben decaan en MT een voorstel goedgekeurd waardoor vanaf september 2005 jaarlijks 10 werknemers in deeltijd bij ons het gewone MSc-programma komen volgen. Zij krijgen hiervoor dan 10 weken per jaar studieverlof van hun werkgever en volgen een uitgekiend programma dat hen in staat moet stellen in 4 jaar het MSc-diploma te halen. Hierbij wordt rekening gehouden met de voorkennis van deze groep en de mogelijkheid om het afstudeerproject in het eigen bedrijf uit te voeren. Er blijkt een grote behoefte aan deze deeltijdopleiding te bestaan, want voor de eerste 10 plaatsen hebben zich via alleen al via de mond-op-mondreclame reeds 30 kandidaten aangemeld, zodat we alleen de beste
kandidaten zullen toelaten. Voor de gewone studenten betekent dit dat ze vanaf september 10 oudere jongeren in de collegezalen zullen aantreffen, die al veel weten van het vak, maar nog meer willen leren. Zij zullen zich wellicht wat minder mengen in het studentenleven, maar uiteraard wel mee willen borrelen op de 4e verdieping. Het lijkt ons ook een goede gelegenheid om af en toe eens een extra borrel te organiseren in het kader van de teambuilding en de verbroedering. Wie weet wat voor goede ideeën er bij die borrels weer geboren zullen worden… Prof. ir. J.C. van Dijk
9
Interview Van de Giesen Alweer een paar maanden lopen op de afdeling Watermanagement een aantal nieuwe gezichten rond. In dit Druppeltje staat Deel 1 van het interview met Prof. dr. ir. Nick van de Giesen. In dit eerste deel vertelt hij ons over zijn eigen studiejaren.
Selamat pagi (goede morgen, red.) Terima kasih (bedankt, red.) Op uw CV staat dat u 5 talen beheerst, waaronder het Indonesisch. Waarom heeft u deze talen geleerd? Nou, mijn Indonesisch moet ik om even eerlijk te zijn weer een beetje ophalen. Ik wil nog altijd een keer terug. Het plan was om mijn PhD-werk in Indonesië te doen. Ik heb toen vrij lang en intensief Indonesisch gevolgd. Toen sprak ik het redelijk tot goed. Dat is ook alweer ruim 10 jaar geleden en sindsdien ben ik niet meer in Indonesië geweest.
ben ik in Rwanda uitgekomen i.p.v. Indonesië en daar heb ik mijn Frans nodig gehad. Daarna heb ik mijn post doc in de Ivoorkust gedaan, hier wordt ook Frans gesproken. Vond u uzelf toen een idealist? Jawel, tijdens de middelbare school gingen vakken als natuurkunde en scheikunde heel gemakkelijk. De meeste tijd was ik bezig met buitenschoolse activiteiten, ik was politiek erg actief.
Waarom naar Wageningen? Eigenlijk zou ik natuurkunde moeten gaan studeren, maar dan zou ik een beetje achter deeltjes aan moeten renWat voor studie heeft u gevolgd en nen. Iets sociaals wilde ik ook wel doen, waarom? maar dat is zo vaag en mijn talent ligt Na mijn atheneum ben ik naar daar ook niet. Ik kon in Wageningen Wageningen gegaan en daar heb ik met een exact vak bezig zijn en het had Tropische Cultuurtechniek gestudeerd. ook maatschappelijke relevantie. De Min of meer met het idee om daarna de mensen die naar Delft gingen bij mij in ontwikkelingshulp in te gaan. Na mijn de klas waren sociaal minder geënstudie in Wageningen zat ik in Indonesië gageerd. met een Wotro-beurs, ik vond het Ik dacht toen aan iets met planten en onderzoek heel leuk en deed toen voor- vond biologie leuk. Ik heb toen een keer namelijk irrigatie. Cornell was een belan- een kijkje genomen bij Cultuurtechniek. grijke school in irrigatie. In Indonesië De interesse voor water en irrigatie is ontmoette ik mensen die op Cornell ge- gebleven en daarna heeft dat zich verstudeerd hadden. Toen dacht ik: dat breed tot Water Resources moet ik ook doen. Ik heb me bij Cornell Management. aangemeld, de volledige Wotro-beurs is toen helaas niet doorgegaan. Daardoor
10
Interview Van de Giesen
Is er veel veranderd tussen de student in Delft en Wageningen toen en nu? De studenten die hier uiteindelijk terecht komen, daartussen zie ik niet zoveel verschil. Ik zie wel dat over het algemeen minder mensen die maatschappelijke interesse hebben. Je bent goed in exacte wetenschappen, waarom zou je dan niet voor het grote geld gaan? Voor ons was het een logische keuze om naar Wageningen te gaan, omdat je keuze veel breder was dan wat je ging verdienen. Nu wel minder denk ik, maar oude mensen zeuren altijd over dingen. Ik denk dat de mensen die hier uiteindelijk terecht komen wel een soortgelijke instelling hebben.
maken modellen. Daardoor kun je beter gebruik maken van je resources, ook je human resources. Mijn excuus om daar nog rond te rennen is dat men daar ook wetenschap nodig heeft.
U bent gaan promoveren in Amerika (Cornell), was Nederland te klein voor u? Wat mij toen erg interesseerde was de combinatie tussen de hardware van een irrigatiesysteem en de software waarmee je dat dan organiseert. Hoe je die dingen moet ontwerpen en hoe die dingen in de praktijk gebruikt worden, heeft heel weinig met elkaar te maken. Om dat verband beter te begrijpen, vond ik toen heel interessant. Op Cornell werd hier heel veel over Bent u teleurgesteld door het geschreven en gedacht, die mensen ontwikkelingswerk dat u gedaan waren daarin echt heel goed. Ik dacht: heeft? als ik hier meer van wil weten moet ik Nee, niet teleurgesteld. Als je er echt daar zijn. Het was een positieve keus naartoe gaat met het idee om mensen om naar Amerika te gaan, niet omdat te helpen, dan kun je gefrustreerd terug Nederland te klein was. Achteraf gezien komen. Wat de door de wolgeverfde vind ik het een goede keuze, ik heb mensen de 'padvindersmentaliteit' daar heel veel geleerd. Het is ook wel noemden, werd er snel uitgehaald. gezond om meer dan één systeem te Ikzelf ben in het onderzoek gerold, vond leren kennen. Je ziet in Nederlansd veel het leuk om te doen en was er mensen die eerst hun Bachelors, betrekkelijk goed in. Over de jaren is Masters en Phd behalen en vervolgens het besef gegroeid dat de enigen die ook gaan werken op die universiteit. Afrika kunnen ontwikkelen de Afrikanen Daar is op zich niets op tegen, maar er zelf zijn. Tegelijkertijd speelt wetenschap is iets voor om eens een ander systeem een hele belangrijke rol in de ontwikte bekijken. Mij heeft het goed gedaan. keling. De reden dat wij hier rijker zijn Ik raad het andere mensen aan. dan in Afrika heeft heel veel te doen >>> met wetenschap. Wij begrijpen onze omgeving heel goed, wij meten meer en
11
Interview Van de Giesen Veel mensen keren na een carrière in het bedrijfsleven terug naar hun eigen nest. Wilt u nog terug naar Wageningen? Oh nee, ik zit hier voorlopig vast. Niemand kan de toekomst voorspellen. 10 jaar? Misschien plak ik er nog wel 10 achteraan. Er zijn hier voor mij veel uitdagingen, water zit ontzettend in de lift. Daar moeten we gebruik van maken en Delft heeft een goede naam. Mensen in Delft vinden zichzelf heel goed, ze zijn ook heel goed. Zodra je een beetje buiten Delft gaat, bijvoorbeeld Den
Haag, hebben ze al een veel minder hoge pet van Delft op. Nog verder erbuiten zoals in het buitenland heeft Delft weer een erg goede naam, zeker als het om water gaat. Dit is verdiend in het verleden, maar er gebeurt ook veel vernieuwends. Er kan hier veel gebeuren.
In Deel 2 vertelt Professor van de Giesen over het onderwijs.
12
Waterdicht Onderstaand gedicht is één van de achttien gedichten die prins Willem-Alexander en prinses Maxima van de gemeente Amsterdam als huwelijksgeschenk ontvingen.
O louterend water Mijn mooi molecule... Jij stijgt tot de lippen en slaat op de klippen. Bron van alle leven en kosmisch gegeven. Helder van kleur en reukloos van geur... Voor meer dan tachtig procent weet ik dat jij mij bent. Je was in de moederbuik en staat onder 't kelderluik. Je valt uit de hemel en rijst uit de Aarde. O allerhoogste waarde die men ieder gratis gunt jij vindt vanzelf je diepste punt. En jouw stille gronden uit de hemel gezonden... Kokend als damp of bikkelhard als ijs Jij zit overal en bent altijd op reis. O louterend water Mijn mooi molecule... We prezen de Aarde, de Hemel, de Zon maar vergaten het water de oersprong, de bron.
© Diana Ozon, 1998/2002
13
Land-en Waterbeheer In elk Druppeltje zal een afstudeerder over zijn afstudeerwerk vertellen. Bas de Jong is in september afgestudeerd. Hij vertelt in het kader van land- en waterbeheer over water allocatie van nu en in de toekomst in het rivierstroomgebied van Sumatra - Kushiyara. The Surma - Kushiyara river basin: water allocation now and in the future An assessment of the feasibility to meet the Environmental Flow Requirements "E.T., BREAKFAST…." I yelled when I am just out of bed. Not completely awake, I almost forget to say " ….PLEASE". It may sound bizarre, but the only way to get my breakfast each morning was to scream these words through the room. ET was the maid in the apartment in Bangladesh where I was staying. I was there for three months (Oct. 2003 - Jan. 2004) to collect data for my graduation project. She absolutely forbid me to enter the kitchen, because "men do not belong in the kitchen" (as long as she was in the house). Fortunately, it did work. Shortly after my screams I could enjoy my breakfast, with some guilt off course, while ET was cleaning my room and doing my laundry.
I also encountered on numerous occasions. But a network of high placed officials and my own money were used to collect some of the data I needed. With this data, I constructed a water-balance model in RiBaSim, in order to analyse the area.
Domestic and industrial water use, irrigation, navigation and groundwater recharge are the main socio-economic water demands in this area. In particular in the dry season, large amounts of water are needed and shortages occur at some locations. An integrated water resources management approach was needed to come to a sustainable use of the natural resources. The (river) ecosystem should also be My graduation project focused on the taken into account. This is done by Surma and Kushiyara river basin. This specifying so-called Environmental Flow river basin is located in the northeast Requirements (EFR's), which expresses region of Bangladesh. Flooding occurs at the need for river flows and water avaia yearly basis in this region, which has a lability to maintain these ecosystems. great influence on the way of living of the local population, on the natural resources and on the economic stability of the region. I collected the data I needed at different governmental and private institutions in Dhaka, the capital of Bangladesh. Corruption is one of the big national problems of Bangladesh, which 14
Land-en Waterbeheer The objective of my graduation project was to analyse the water allocation structure in the river basin, for the present situation as well as for future external scenarios, taking into account the Environmental Flow Requirements (EFR's) that secure the social and ecological needs in the area. It is expected that in the coming years some manmade as well as natural changes will occur that have a great impact on the river basin. The largest change will be due to the construction of the Tipaimukh Hydropower Dam on the Barak River, upstream of the river basin in India (possibly in combination with an irrigation-barrage). The partial regulation of the discharge in the Barak River, which bifurcates at the border of
Bangladesh into the Surma and the Kushiyara, will result in less severe or even no flooding in the river basin. This will have consequences for the water supply to the different demands, both positive as well as negative. In general it could be concluded that in the present situation, there is, on an annual basis, enough water available in the river basin to fulfil the social and economic demands. In the coming future this will be more difficult due to the river regulation by the Hydropower dam and Climate Change. A number of measures will be needed to guarantee a sustainable use of the natural resources and economic stability in the future. Bas de Jong
15
Hydrologie Voortplanting van weersonzekerheden in afvoervoorspellingen Een case studie op Rijnafvoeren te Lobith Sinds de overstromingen vanuit het Rijn- en Maasstroomgebied in 1993 en 1995 zijn Nederlandse overheden in toenemende mate geïnteresseerd in het verlengen van de voorspelperiode van voorspellingsmodellen voor hoogwaters. Momenteel is men bezig met het operationaliseren van een nieuw voorspellingsmodel: FEWS-Rijn voor voorspellingen bij Lobith, het instroompunt van de Rijn in Nederland. Minimaal vier dagen vooruit voorspellen moet hiermee mogelijk worden. Metingen van waterniveaus en temperatuur- en neerslagvoorspellingen vormen de invoer voor dit model. Probleemomschrijving Met grotere voorspelperioden spelen onzekerheden in de invoer, in het bijzonder de weersvoorspelling, een steeds grotere rol. Men moet hierdoor de aanpak van voorspellen veranderen van deterministisch naar probabilistisch. Het doorrekenen van zogenaamde ensemble weersvoorspellingen wordt hiermee onder andere interessant (zie onderstaand figuur).
voor doorrekenen in een uitgebreider model zoals FEWS-Rijn. Modelstructuur Een aantal zaken is sterk vereenvoudigd in het quick scan model ten opzichte van FEWS-Rijn: In FEWS-Rijn zijn per deelstroomgebied diverse neerslag afvoerrelaties gedefinieerd. De eerste vereenvoudiging bestaat uit ruimtelijke aggregatie van deze neerslag afvoerrelaties tot één neerslag afvoerrelatie per deelstroomgebied. De gebruikte modelstructuur is hieronder globaal weergegeven.
Een EPS neerslagvoorspelling: iedere lijn geeft een mogelijke ontwikkeling van de
Een nadeel van het doorrekenen van deze ensemble voorspellingen is, dat het teveel rekentijd vergt voor real-time voorspellingen. Om dit probleem te ondervangen is een quick scan model ontwikkeld gedurende deze studie om met een minimale hoeveelheid rekentijd een eerste indicatie te geven van de spreiding in afvoervoorspelling in de Rijn bij Lobith, geïnduceerd door ensemble voorspellingen. Riskante ensemble leden zouden kunnen worden geselecteerd
De neerslag -afvoerrelatie modelstructuur HYMOD
De uitvoer, die geproduceerd wordt door de neerslag afvoerrelaties wordt in FEWS-Rijn getransporteerd door een SOBEK-1D model. Dit model is vervangen door een regressievergelijking. Als regressievariabelen zijn afvoeren uit deelstroomgebieden gekozen.
16
0
10000
5 10
8000
15 6000 20 4000
25
2000
30
0
35
Precipitation MLR observations
Observed Q MLR computations
Calibratieresultaat: afvoer te Lobith. Periode van ca. 1,5 jaar
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
Discharge [m3/s]
14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000
61
-1 8- 995 110 199 -1 5 12 19 9 -1 5 14 19 9 -1 5 16 19 9 -1 5 18 19 9 -1 5 20 19 9 -1 5 22 19 9 -1 5 24 19 9 -1 5 26 19 9 -1 5 28 199 -1 5 30 199 -1 5 -1 99 5
0
Intensity [mm/day]
Ondanks het feit dat het model doet wat ervan verwacht wordt zijn er beperkingen. Voor een groot deel zijn deze te wijten aan de betrouwbaarheid van de neerslagintensiteit, die geproduceerd wordt in de ensembles zelf. Deze is bij verwachte hoge intensiteit doorgaans te laag, zoals ook te zien is in onderstaand figuur. 16000
Obs. precipitation Observed Q
Het regressiemodel
EPS mean precipitation EPS computed Q
Ensemble berekening met regressiemodel
Resultaten en conclusies De calibratie van zowel de neerslag afvoerrelaties als het regressiemodel geeft voldoende accuraatheid voor eerste indicatie van afvoeren bij Lobith, geïnduceerd door ensemble voorspellingen. Het is dus mogelijk om met de grote vereenvoudigingen, die hierboven genoemd zijn, toch nog een zeer behoorlijk modelresultaat te bereiken in zeer weinig tijd ('één druk op de knop').
Intensity [mm/day]
12000
ok t-9 no 7 vde 97 c9 ja 7 n9 fe 8 b9 m 8 r t9 ap 8 r-9 m 8 ei -9 ju 8 n98 ju l-9 au 8 g9 se 8 p9 ok 8 t- 9 no 8 vde 98 c98
Bij het selecteren van deze variabelen is rekening gehouden met de looptijd van golven tussen deze deelstroomgebieden en Lobith. Tenslotte is er vastgesteld dat gedurende winterse perioden de afvoeren afkomstig uit naburige deelstroomgebieden sterke correlatie vertonen. Dit verschijnsel wordt voornamelijk veroorzaakt doordat ook de meteorologische condities boven deze deelstroomgebieden sterke overeenkomsten bevatten. Het gevolg is, dat een monstername van afvoeren uit slechts 3 deelstroomgebieden voldoende informatie bevat voor het regressiemodel. De Lippe, Moesel en Neckar zijn uiteindelijk meegenomen als representatieve deelstroomgebieden.
Discharge [m3/s]
Hydrologie
Hessel Winsemius Afstudeercommissie: Prof. H.H.G. Savenije, W.M.J. Luxemburg, H. Havinga, F. Diermanse, S. Tijm
17
Derdejaars Excursie Bezoek aan het Oceanium Op een koude middag reisde een gezelschap af naar dierentuin Blijdorp in Rotterdam. Doel van de excursie was een bezoek aan het nieuwe aquarium het "Oceanium". Behalve een kijkje in de aquaria werd ons ook een kijkje achter de schermen gegund.
Ballast Nedam neemt het water mee uit zee als ballast en geeft dit indien van goede kwaliteit aan het Oceanium. Vervolgens mogen eerst de vissen en waterplanten er in zwemmen en daarna de zoogdieren, die minder gevoelig zijn voor vervuild water.
Zo belandden we in de filterruimten waar al het water (circa 6 miljoen liter) elke twee uur wordt gezuiverd. In feite worden hier dezelfde principes toegepast als bij de zuivering van drinkwater. Voor het terugspoelen van het zandbed wordt in tegenstelling tot drinkwaterzuivering eerst het zandbed met deeltjes opgewoeld om vervolgens het vuile water af te voeren. Het zoute water is een kostbaar product, dat zoveel als mogelijk wordt hergebruikt.
Uniek is het Oceanium in de kweek van koraal. Ze zijn de enigen ter wereld die koraal in gevangenschap in leven kunnen houden. Hiervoor is een speciaal onderzoeksprogramma opgestart, waarbij de gehele voedselketen is geanalyseerd en nagebootst. Met bewondering hebben we vervolgens de prachtige onderwaterwereld aanschouwd. Pieter van Berkum
Word lid!
18
Gezondheidstechniek Vervuilingskarakteristieken in MBR Herman Evenblij is een promovendus op de afdeling bij Gezondheidstechniek. De afgelopen jaren heeft hij onderzoek verricht naar vervuilingskarakteristieken in MembraanBioReactoren. Hij vertelt wat er allemaal speelt bij deze methode en hoe de toekomst er uit zal zien voor deze nieuwe techniek. Voor de zuivering van stedelijk afvalwater wordt doorgaans het conventionele actiefslibproces toegepast. Het actiefslib bestaat hierbij uit bacteriën die samengeklonterd zijn tot slibvlokken. Deze slibvlokken worden in het conventionele actiefslibproces van het gezuiverde water gescheiden door middel van bezinking. Om deze bezinking goed te laten verlopen wordt een aantal eisen gesteld aan de bedrijfsvoering van het actiefslibproces. Voornamelijk de concentratie biomassa is hierbij limiterend. Meest gangbaar is een drogestofgehalte van 3-5 g/l. Hoewel een hoger drogestofgehalte wenselijk kan zijn voor de microbiologische omzettingen, levert dit problemen op bij de bezinking. De MembraanBioReactor (MBR) combineert het conventionele actiefslibproces met een membraanfiltratiestap voor de slib/waterscheiding. Deze filtratiestap kan uitgevoerd worden als ultra- of microfiltratie. Het is duidelijk dat een groot voordeel hiervan de afwezigheid van bezinking is. De doorgaans grote nabezinktanks kunnen achterwege blijven en doordat de concentratie biomassa aanzienlijk verhoogd kan worden, is de omvang van de bioreactor belangrijk kleiner. Verder is het membraan een absolute barrière voor deeltjes en bacteriën, zodat het effluent een constante, hoge kwaliteit heeft.
Qua biologische omzettingen zijn de verschillen met het conventionele actiefslibproces niet erg groot. Wel is waargenomen dat door de aanwezigheid van het membraan meer bacteriesoorten tot ontwikkeling en groei komen, maar een substantiële verbetering of intensivering van de biologische processen is niet eenduidig aangetoond. Vanwege dalende membraanprijzen en strengere effluenteisen is het MBR-proces de afgelopen jaren hernieuwd in de belangstelling komen te staan als alternatief voor de zuivering van stedelijk afvalwater. Waar in industrieën en kleinschalige toepassingen de MBR zich als bewezen techniek een plaats heeft toegeëigend, is de grootschalige toepassing in de communale toepassing vooralsnog achtergebleven. Vooral de vereiste bedrijfszekerheid speelt hierin een belangrijke rol. ir. Herman Evenblij 19
Interview Chinezen De Chinese invasie Het is iedere masterstudent niet ontgaan dat aan het begin van het collegejaar 2004-2005 de vakken massaal gevolgd worden door Chinese studenten. Waarom zijn ze helemaal naar Delft gekomen, wat komen ze hier doen en hoe ervaren ze de studie? Om daar achter te komen hebben we drie Chinezen een aantal vragen gesteld over hun land, de studie en Nederland. De drie ondervraagden zijn de studentes Wang Qing, Li Ping en de student Wei Quan Long. Voordat ze naar Delft kwamen, studeerden ze alledrie eerst aan een universiteit in hun eigen land. Wang Qing en Li Ping kennen elkaar van de Hohai University van Nanjing. Wei Quan Long zat op de Wuhan University. Opvallend is dat ze alledrie eerst een andere vooropleiding hebben gedaan: hydraulic engineering, hydrology en structural engineering. Over de aansluiting op hun studie watermanagement in Delft bestaat tevredenheid. Ze zijn naar Delft gekomen omdat dat volgens hen de enige mogelijkheid was om een goede watermanagementopleiding te kunnen volgen. Het grote verschil tussen de Chinese en de Delftse opleiding is het groepswerk. Als je in China een opdracht krijgt, dan maak je wat berekeningen. Hier moet je met veel meer dingen rekening houden. Ze zijn wel gewend aan de colleges zoals die ook op Civiele Techniek gegeven worden. Qua inhoud van de colleges wordt er altijd les gegeven over de situatie ter plekke. Hydrologie gaat daar bijvoorbeeld meer over rivieren en hier meer over grondwater. Het grootste aanpassingsprobleem was de taal. In de tussentijd is er al wel een begin gemaakt met de Nederlandse taal.
Bovendien wisten ze niet wat een polder was, maar nu kunnen ze dat vol trots uitleggen aan nieuwe buitenlandse studenten. Alle drie de Chinezen hebben in het eerste blok dezelfde vakken gevolgd: Integrated Water Resources Management, Geohydrology, Water Quality Management, Computational Modelling of flow and transport en Civil Engineering in Developing Countries. Integrated Water Resources Management is het best bevallen, mede omdat het vak zo anders gegeven wordt als zij gewend waren. Het gebouw van Civiele Techniek werd in eerste instantie als een mooi gebouw ervaren, maar nadat andere faculteiten bezocht waren, viel het toch een beetje tegen.
20
Interview Chinezen Op de vraag of ze na hun studie terug zullen keren naar China kunnen ze niet direct antwoord geven. Als het erg goed zou bevallen in Nederland, dan zien ze zich niet genoodzaakt om werk te vinden in China. Wei Quan Long woont in een van de beruchte zeecontainers. In tegenstelling tot de dames is hij niet echt tevreden over zijn huisvesting. Maar zij wonen dan ook in een gezellig multicultureel uitwisselingsstudentenhuis. Hoewel ze het erg naar hun zin hebben in Nederland, blijft het contact met andere studenten tot hun spijt beperkt tot andere buitenlandse studenten. Zelf wijten ze dat aan de het drukke leven van Nederlandse student. "Ze volgen college en gaan meteen naar huis".
Toch vinden ze Nederlanders vriendelijke mensen. Als opvallende gewoonte van de Nederlanders wordt genoemd dat ze zonder paraplu over straat lopen als het regent. En natuurlijk vragen ze zich af waarom we allemaal zo lang zijn. De dames zijn over het winkelen in Delft ook niet erg te spreken. De winkels gaan allemaal vroeg dicht en er is lang niet zoveel te krijgen als in goede Chinese winkelstraten, waar de winkels tot laat op de avond open zijn. Ze missen hun eigen land wel en bellen bijna dagelijks met thuis, maar toch wordt er getwijfeld of ze allemaal of ze nog weg willen uit het land van de molens, tulpen, Philips, Johan Cruijf en hun (toen nog) held Arie Haan. Tijs Dekker Arthur Geilvoet
21
WAM Actueel Hoop voor Afrika In het kielzog van prins Willem-Alexander langs waterprojecten tijdens zijn werkbezoek in Namibië, Oeganda en Ethiopië. En zijn ontmoeting met prof. H. Savenije. Telegraaf, 7 november 2004 Addis Abeba - Met een licht sentimentele glimlach om de mond bekijkt prins Willem-Alexander een foto met zijn ouders, grootouders en de voormalige Ethiopische keizer Haile Selassie. Het is januari 1969 en de Nederlandse koninklijke familie is op staatsbezoek in dit Afrikaanse land. Het gezelschap poseert voor de Blauwe Nijl-watervallen, een natuurwonder van formaat. "Graag had ik u daar ook laten poseren", zegt de Nederlandse ambassadeur in Ethiopië, Rob Vermaas. "Maar jammer genoeg staan de watervallen sinds kort droog. Door de aanleg van een waterkrachtcentrale is er geen water meer over. De autoriteiten wilden de watervallen wel weer voor u aanzetten, maar dat hebben we maar niet gedaan. Het is dan toch namaak." Willem-Alexander knikt begrijpend. Het is de zoveelste keer dat hij deze week met een waterdilemma wordt geconfronteerd. "De voordelen van de dam zijn groot voor het straatarme Ethiopië. Ze verkopen elektriciteit aan buurlanden en dat levert geld op. Anderzijds blijven nu de toeristen weg en die konden ze ook goed gebruiken", legt hij uit. Windhoek Terug naar het begin van de week. Wanneer Prins van Oranje in de Namibische hoofdstad Windhoek arriveert, treft hij een oude bekende, Professor dr. Huub Savenije wacht op hem, Savenije was 4,5 jaar geleden één van de waterdeskundigen die de prins
begeleidden bij een reis ter voorbereiding van het Tweede Wereld Waterforum. De twee mannen begroeten elkaar als vrienden. De prins is naar Windhoek gekomen ter gelegenheid van de verjaardag van Waternet, een netwerk van universiteiten waar Afrikaanse waterdeskundigen worden opgeleid. Destijds was hij bij de oprichting van dit netwerk. Nu is het een volwassen organisatie waarbij tientallen studenten hun opleiding volgen. "Hier wordt belangrijk werk geleverd", zegt de prins. "Door het opleiden van deze waterdeskundigen komt er steeds meer capaciteit om de problemen aan te pakken. Wil je namelijk voldoen aan het doel van de Verenigde Naties om in 2015 het aantal mensen dat niet kan beschikken over schoon drinkwater en riolering te halveren, dan zul je ingenieurs moeten hebben die kunnen nadenken over hoe dit moet. En Waternet is een project dat in korte tijd heel goed tot ontwikkeling is gekomen." Savenije is trots wanneer hij zijn voormalige pupil hoort spreken. "Deze man is enorm gegroeid als waterbeheerder", zegt hij verrukt. "Hij weet veel, is breed ontwikkeld en kan volledig op eigen benen staan. Hij heeft mijn hulp niet meer nodig." De lovende woorden van Savenije komen uit onverwachte hoek. Hij is bepaald geen lid van de plaatselijke Oranjevereniging.
22
WAM Actueel "Ik ben in mijn hart nog steeds een linkse jongen, maar deze man heeft mijn hart gestolen", zegt hij vlak voordat hij de prins uitzwaait wanneer deze met het regeringsvliegtuig KBX richting Oeganda vertrekt. In zijn kielzog slechts zijn particulier secretaris Jaap Leeuwenburg, twee ambtelijk adviseurs en het verslaggeverteam van deze krant. Op naar Oeganda, waar de congresestafette verder gaat. Uitgenodigd door de ministers van Water van Afrika mag de prins een toespraak houden. Wanneer donderdag het congres begint is er een kleine kink in de kabel. President Musuveni, die het congres moet openen, laat meer dan twee uur op zich wachten. De prins vat het luchtig op. "Ik heb zelden zo goed kunnen netwerken als de afgelopen uren", zegt hij. In zijn toespraak schetst hij in kort tijd de mondiale waterproblemen en zet hij deze in perspectief. "Burgers van de tien rijkste landen zijn momenteel 75 rijker dan zij die leven in de tien armste", houdt hij zijn gehoor voor. Toch ziet hij ook lichtpuntjes en prijst hij het Afrikaanse waterinitiatief. Een instrument van de Afrikaanse ontwikkelingsbank, waarmee in korte tijd geld kan worden vrijgemaakt voor investeringen in de watersector. Het gaat om een potje met geld van ongeveer 100 miljoen euro. Nederland heeft toegezegd hieraan 15 miljoen bij te dragen. Later op weg naar Ethiopië legt hij uit: "Ik was in Oeganda ook nog op bezoek bij het Nijl Bassin Initiatief. Een project dat een typisch voorbeeld is dat het langzaam de goede kant opgaat in Afrika. Men spreekt met elkaar.
Jarenlang keken veel landen elkaar met scheve ogen aan als het om water ging." "Het beste voorbeeld van de samenwerking is die tussen Ethiopië en Egypte. Als het om de verdeling van het water van de Nijl ging, leefden beide landen tot twee jaar geleden op de voet van oorlog. Nu zit men met elkaar aan tafel en bespreekt men dingen. De eerste Egyptische ondernemers zijn al in Ethiopië gesignaleerd om te investeren in irrigatieprojecten." "Prachtig als je ziet wat die landen in twee jaar voor elkaar gekregen hebben. Daarbij zijn ze ook nog eens een goed voorbeeld van anderen. Iedereen in Afrika kent hun voormalige problemen en denkt: Als zij al samen aan tafel zitten, kunnen wij dat ook." Wie met de prins de internationale waterproblematiek volgt, ziet een verschuiving van denken. Tegenwoordig staat het begrip duurzame ontwikkeling hoog in het vaandel. "Dat is logisch", zegt de prins. "Het heeft ons veel moeite gekost om water boven aan de agenda te krijgen. Om het daar te houden is duurzame ontwikkeling een noodzakelijk element." De prins doelt daarmee op de millenniumdoelstellingen van de VN. "Wie ze bekijkt ziet dat water in de meeste doelstellingen een essentieel onderwerp is, ook al wordt het begrip niet genoemd. Neem bijvoorbeeld de doelstelling over gezondheidszorg. Zonder schoon drinkwater kun je die niet tot je nemen. En dan zijn we dus weer bij het waterprobleem." "…" Jan-Kees Emmer
23
Nieuw in het bestuur
Waterpuzzel 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
Hiervan slingeren er zo'n 20 rond in het dispuutshok. Hierheen voerde de laatste buiten landreis. In deze dierentuin wordt koraal gefokt. Hier/met hem hebben we altijd ons veldwerk. In mei 2005 vieren we ons 5e ..... Eén van de afdelingen binnen watermanagement Hij heeft wel eens een gastcollege bij gezondheidstechniek verzorgd. Eerste voornaam van de dochter van nr 7. Strickler voor de waterbouwers. Eén van de ingrediënten van bier. Albatros die alleen op zuidelijk
12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.
hafrond voorkomt en tevens een Schevenings biertje. Nieuwe commissaris binnen- & buitenland. Ook nieuw in het bestuur. Het meest genuttigde koffiemerk. Zo worden waterbouwers in de volksmond genoemd door water managers. 2-jaarlijks terugkerend evenement van het dispuut. Hier is Van der Giesen gepro moveerd. Voormalig Nederlandse held van de watermanagement Chinezen.
Weet je het antwoorde echt niet? Kijk dan op pagins 26. 24
Waterpuzzel
25
Adverteerdersindex
Adverteerdersindex KIWA
2
Tauw
13
HKV
27
Vitens
28
Antwoorden Waterpuzzel: 1. mokken 2. Australië 3. Blijdorp 4. Luxemburg 5. lustrum 6. hydrologie 7. Prins Pils 8. Catherina 9. Chézy 10. gerst 11. mallemok 12. Tijs 13. Karin 14. Douwe Egberts 15. wabo's 16. buitenlandreis 17. Cornell 18. Arie Haan
26
27
Vitens is het grootste waterbedrijf in Nederland. Ontstaan in 2002 uit een fusie tussen Nuon Water, Waterbedrijf Gelderland en Waterleidingmaatschappij Overijssel. Vitens levert water aan 4 miljoen mensen in Friesland, Overijssel, Gelderland, een deel van Flevoland en enkele Drentse gemeenten. Van ongeveer 2.500 hectare waterwingebied in Nederland is Vitens eigenaar en beheerder. In deze gebieden liggen meer dan 1.000 waterwinputten, die jaarlijks 260 miljoen m³ grondwater oppompen. Genoeg om ruim 350.000 zwembaden mee te vullen! We leveren een van de beste kwaliteiten drinkwater ter wereld. Om dit te waarborgen onderzoeken wij dagelijks honderden watermonsters tijdens alle fasen van het zuiveringsproces: tijdens de winning bij productiebedrijven, tijdens en na de zuivering bij zuiveringsinstallaties, bij aftappunten in de waterleidingen die door de provincies lopen en bij klanten thuis.
28
