Nummer 76 (2002-2) Officieel orgaan van de Filatelistenvereniging "NOVIOPOST" te Nijmegen verschijnt 4x per jaar
IN DIT NUMMER
Polen 1914-1918 Bekertoernooi een succes De promotie van de provincie zegels inschrijfnummer K v K . 40145615
REDACTIE Redactieadres:
Redactie:
F. v.d. Puttestraat 27 6535 WD Nijmegen Tel. 024-3562711
J. Spijkerman J. Mulder W. Goossens
Expeditie:
J.H.M. Furer
Tekeningen:
vacant
Programma rest 2002 maandag 27 mei, Regionale ruilavond. - Thema: Oostenrijk/Zwitserland. vrijdag 7 juni - Filatelistische quiz samengesteld door J.Furer. - Als afsluiting van het seizoen: gratis presentie-verloting. Iedere aanwezige heeft prijs. woensdag 19 juni 19.30 uur, bijeenkomst (workshop) voor thematisch verzamelaars. Meer informatie elders in dit blad. dinsdag 18 juni, middagbijeenkomst. maandag 24 juni, Regionale ruilavond. - Thema: Engeland en gebieden. vrijdag 6 september - presentatie Noviopost - document - poststukkenavond dinsdag 17 september, middagbijeenkomst maandag 23 september - Regionale ruilavond, thema België en Luxemburg vrijdag 4 oktober - Thema-avond in het teken van de Ooijpolder Nadere informatie in de volgende uitgave van Novioposta dinsdag 15 oktober, middagbijeenkomst maandag 28 oktober - Regionale ruilavond, thema poststukken vrijdag 1 november - Kijkavond van de grote halfjaarlijkse veiling van zaterdag 2 november - Doorlopende quiz, samengesteld door J.Furer (uitgestelde quiz van vrijdag 7 juni) zaterdag 2 november - veiling alleen voor leden. Bezichtiging van de kavels van 10.30 tot 12.00 uur Aanvang van de veiling 13.30 uur
2
zondag 3 november - Internationale postzegelbeurs van 10.00 tot 16.00 uur Bij het ter perse gaan van deze editie is de plaats van deze beurs nog niet bekend. De beurs vindt zeker plaats. Het is een kwestie van keuze maken. dinsdag 19 november, middagbijeenkomst maandag 25 november - Regionale ruilavond, thema Frankrijk vrijdag 6 december - Traditionele bingo met, zoals altijd, prachtige prijzen maandag 16 december (3 maandag) e
- Regionale ruilavond, thema Nederland en O.G. dinsdag 17 december, middagbijeenkomst Alle bijeenkomsten vinden plaats in "de Klokketoren", Slotemaker de Bruïneweg (hoek Muntweg), Nijmegen (tel. 024-3552649). Aanvang middagbijeenkomsten 14.30 uur, zaal open 14.00 uur. Regionale ruilavonden van 19.30 uur tot 22.00 uur. Aanvang gewone bijeenkomsten 20.00 uur, zaal open 19.00 uur. Op alle gewone bijeenkomsten is er een veiling met goede kavels. Daarnaast is er een presentie, bis en gewone verloting. De bijeenkomsten van de jeugd zijn van 19.00 uur tot 20.30 uur op de vrijdagen 14 juni - 13 september - 11 oktober - 6 november - 13 december.
Veiling Voor de volgende grote veiling op 2 november kunt u uw kavellijst tot en met 6 september bij de veilingmeester inleveren. Alle lijsten die daarna worden ingeleverd gelden als zijnde voor het voorjaar van 2003. De lijsten moeten gescheiden zijn voor zogeheten "losse nummers" en grotere kavels als stockboeken en albums. De inzet per kavel moet minimaal € 3,00 zijn. Zoniet, dan voegt de veilingmeester zonder voorgaand overleg kavels samen. Het daadwerkelijk inleveren van de kavels gebeurt in overleg met de veilingmeester. Zorg ervoor dat losse zegels en series in de speciale omslagen zitten. Alle overige kavels moeten voorzien zijn van zo'n omslag voorkant. Nog even het adres van de veilingmeester waar uw lijsten naar toe moeten: H. Pierlo, Bergansiusstr. 13, 6523 BV Nijmegen.
3
B E K E R T O E R N O O I NBFV 24 F E B R . 2002. In het maandblad Filatelie van maart j.l. staat op de bondspagina's onder verslag van de voorzittersvergadering van 19 jan. j.l. te lezen dat het bekertoernooi weer in ere is hersteld door samenwerking met de vereniging Noviopost op 24 februari 2002. Voor deze actie hulde aan onze voorzitter, Jo Toussaint, die dit evenement naar Nijmegen haalde en Noviopost weer even goed op de kaart gezet heeft. Op grond hiervan was de manifestatie P O S T Z E G E L T O T A A L van onze vereniging op 24 februari uitgebreid met het bekertoernooi. Dit heeft onze vereniging veel goed gedaan. Het was een prachtig toernooi. Het programma werd geopend door onze bondsvoorzitter de heer T. Koek, en bijgewoond door bondsbestuurslid Filatelistische vorming en Jeugdzaken de heer F. Leijnse. Ook het Audiovisueel Centrum was vertegenwoordigd, o.a. door de heer H. Stoop(jurylid) en de heer F. de Bruin. Zij maakten voor een aantal deelnemers de dia's voor deze presentatie. In zijn openingswoord memoreerde Hr. Koek de inspanningen van ons bestuurslid H. van Rooijen voor de jeugd.
4
's Morgens was er het algemeen gedeelte met 3 deelnemers en 's middags het thematisch gedeelte met 5 deelnemers. Voor het thematisch gedeelte werd er gestreden om de "Van Veenendaal Beker". Ook een zeer deskundige jury was er samengesteld voor zowel het algemeen (HH. Goofers, Spijkerman en Pieters) als het thematisch gedeelte (HH. Van den Bold, Stoop en Leijnse). De jury beoordeelde op 5 criteria waarvan " De mate waarin de voordracht bijdraagt tot de bevordering van de filatelie" het belangrijkste was en "De presentatie van de voordracht" niet zo zwaarwegend was. Verdere jurybeoordeling was er voor "behandeling","Filatelistische studie' en "uitwerking onderwerp in voordracht". Per jurylid waren er max. 100 punten te verdienen voor elke deelnemer. De presentaties waren geweldig. Een aantal deelnemers hield voor de eerste keer een presentatie. Dat ging ze goed af. Ook was een aantal deelnemers lid van onze vereniging. Nooit geweten dat er zoveel deskundigheid in onze vereniging voorhanden was. Voor de toekomst van Filatelie is deze vorm van verzamelen en verwerken een geweldige uitdaging. Het algemeen gedeelte werd als volgt beoordeeld door de jury; 3 plaats-165 punten- Hr. J. Jansen met voordracht over "Saarland" 2 plaats en medaille-214 punten- Hr.C. v.d. Horst met voordracht "De geschiedenis van WOII aan de hand van verbroken postverbindingen" 1 plaats, medaille en wisselbeker-239 punten-Hr. A. Roozendaal met voordracht "Postale gevolgen Japanse bezetting Nederlands Indie 1942-1945" . e
e
e
Beoordeling thematisch gedeeltedoor jury; 5 plaats en medaille- 195 punten- Hr. H. van Kolck met voordracht "Postbezorging, brievenbussen" 4 plaats en medaille- 214 punten- Hr. H. Suiveer met voordracht "De geschiedenis van het oude Egypte" 3 plaats en medaille- 222 punten- Hr. W. Hoogendoorn met voordracht "Recherchewerk" 2 plaats en medaille- 230 punten- Mevr. Van Oss met voordracht "Leven zonder slaap, de honingbij" 1 plaats, medaille en wisselbeker-260 punten- Mevr. Van Gestel met voodracht "De geschiedenis van kartografie". e
e
e
e
e
Wat mij opviel was dat alle deelnemers van hun onderwerpen grondige studies gemaakt hadden, en de juiste en meest interessante poststukken of postzegels er bij gezocht cq. verzameld hadden, om de presentatie te ondersteunen. Het was echt hun hobby, dat werd door hun presentatie wel duidelijk. Het mes snijdt zo aan twee kanten. Je moet je verdiepen in een onderwerp en er het juiste materiaal bijzoeken. Lijkt me vooral voor de jongeren iets geweldigs om mee aan de slag te gaan. Daarnaast was het voor de toeschouwer erg leerzaam.
5
Ook de deelnemers waren zeer positief over deze middag en een aantal van hun wil zeker weer een keer meedoen. Voor zulk een geweldige middag had er best wat meer publiek mogen zijn. Het zaaltje was goed bezet, wat een gezellige sfeer gaf, maar dit onderwerp verdient meer. De schrijver van dit stuk heeft genoten van deze dag. Piet Grutters, Organisatie bekertoernooi.
Bijeenkomst thematisch verzamelaars Een groep enthousiaste thematisch verzamelaars komt na het volgen van de BBFcursus van enkele jaren geleden (on)regelmatig bij elkaar om samen verder te gaan met het uitwerken van hun verzameling. Bij deze groep hebben zich inmiddels enkele nieuwe verzamelaars met hetzelfde doel aangesloten Er kunnen nog gerust leden een kijkje komen nemen om te zien of deze manier van verzamelen (thematisch) iets voor hen is. Er zijn geen agenda-punten. Op de bijeenkomsten van deze groep (met een modern woord workshop genoemd) bekijken de aanwezigen de vooruitgang in de verzameling van de anderen. Ze helpen elkaar door het geven advies, eventueel leveren ze kritiek op eikaars werk. Een groot deel van de deelnemers heeft de vorige keer besloten om hun verzamelingen klaar te maken voor een een-kader wedstrijd-tentoonstelling. Ze hebben zich als doel gesteld om hun verzameling eind 2003 gereed te hebben en dan deel te nemen aan de Limphilex-tentoonstelling in Venlo. Er is nog geruime tijd om aan de verzameling te werken en Venlo is lekker kort bij. Aan de slag!!! Wat betekent dit voor u als u zich bij de thematische club wilt aansluiten? U bent volkomen vrij in wat u gaat verzamelen, hoe u wilt verzamelen en zeker of u tentoon wilt stellen! Dit laatste kunt u altijd nog proberen (of misschien wel nooit) en u krijgt vanzelfsprekend altijd alle hulp die u voor uw manier van verzamelen nodig heeft. U bepaalt ook zelf het tempo en u moet niet iedere keer aanwezig zijn. Het is geen rijdende trein die u niet mag missen. Wat houdt u tegen om in te stappen?? Juist, dat bedoel ik!! Jo Toussaint NOVIOPOSTJE Te Koop Gevraagd: Wie kan mij helpen aan DDR Laufkontrollzettel nr. 7 Hle uit de serie uit 1963. Gebruikt/ongebruikt of postfris. Aanbiedingen aan H. Dirks, tel. 0485-572259 Boxmeer.
6
Polen 1914-1918 Eigenlijk bestond Polen niet in deze periode, De grenzen van Polen zijn in de loop van de geschiedenis zo vaak gewijzigd, dat we daar ook geen houvast aan hebben. Het gebied waar we het over zullen hebben is het Koninkrijk Polen, of Kongres Polen, dat vanaf 1795 aan Rusland was toegewezen.
Het gebied lag ingeklemd tussen Duitsland en de Donau monarchie Oostenrijk-Hongarije. In augustus 1914 breekt in dit gebied de oorlog uit tussen Oostenrijk en Rusland. Bondgenoot Duitsland ziet zich genoodzaakt om Oostenrijk te helpen, want het gaat niet goed. In 1914 en 1915 veroveren Oostenrijk en Duitsland langzaam maar zeker Kongres Polen. De Russen nemen bij hun terugtocht alles mee wat ze mee kunnen nemen. Het is immers hun eigendom. De meeste hogere beambten zijn Russen, die met de legers hun biezen pakken en kantoren leeg achterlaten. De bezetters moeten het dus doen zonder het van oorsprong aanwezige materiaal, maar ook zonder mensen en organisatie. Na de verovering wordt Kongres Polen tussen hen verdeeld. De gebieden worden niet bij de staten gevoegd, maar zijn bezet gebied.
7
Dat heeft desastreuze gevolgen voor de bevolking, die voor een deel naar voren komen op postaal gebied. We kunnen twee groepen post onderscheiden. Ten eerste de militaire post en ten tweede de burgerpost.
De militaire post De organisatie van de militaire post gebeurt door de Veldpost. De Veldpost wisselt de post uit met de gewone post op uitwisselings kantoren. De gewone post in de bezette gebieden wordt in eerste instantie opgezet voor de uitwisseling met de Veldpost. De post van militairen, maar ook aan militairen kon portvrij verstuurd worden. Familie en kennissen konden dus kosteloos corresponderen met de militairen en hen pakketten en kranten sturen (afb 1). Er waren we een paar beperkingen. 1. portvrijdom geldt niet voor post in dezelfde plaats 2. brieven en kaarten met speciale diensten zoals expres en aantekenen konden niet portvrij worden verstuurd. Dat laatste kostte de militairen een behoorlijk bedrag en gebeurde uiteraard alleen als het echt nodig was. Een voorbeeld zien we in afbeelding 2.
Afb 1 Gewone veldpostkaart
8
Afb 2 Aangetekend veldpoststuk
De burgerpost De post werd in de bezette gebieden opgezet door de Reichspost (Duitsland) en de K.U.K. Etappenpost (Oostenrijk). Zij regelden in eerste instantie de uitwisseling met de Veldpost. Pas nadat de situatie in Polen enigszins stabiel was, mochten burgers vanaf mei 1915 van de post gebruik maken. Dat betekent dat er een half jaar lang geen postverbindingen waren. Voor de handel en industrie was dat uiteraard desastreus. Maar toen de postverbindingen er eindelijk weer waren, waren er nogal wat beperkingen. De post moest naar het postkantoor worden gebracht en worden opgehaald. Het aantal kantoren was beperkt tot de grotere plaatsen, want meer had men niet nodig voor de uitwisseling van Veldpost. Dat was natuurlijk een behoorlijke belemmering voor de bevolking. Stadsbesturen ijverden voor een betere voorziening en kregen toestemming om eigen postorganisaties op te zetten. Dat gold alleen voor gewone brieven en kaarten. Aangetekende zendingen moesten door de geadresseerden persoonlijk op het postkantoor worden afgehaald. De postorganisaties bezorgden eventueel een "bericht van aankomst". Behalve voor de plaatsen met een postkantoor werd er ook bezorgd in de direkte omgeving. Dat de postbezorging niet gratis verricht kon worden, is duidelijk. Maar het betekende voor de bestellers een inkomen. Door de 9
oorlog waren immers de handels verbindingen grotendeels verbroken en er heerste grote werkloosheid. De post werd meestal opgezet door burgercomités als onafhankelijke organisatie, maar kon ook worden uitgevoerd door bijvoorbeeld de vrijwillige brandweer zoals in Lodz. Alle post moest voorzien zijn van bezettingszegels. In het Duitse deel waren dat de Germania zegels met opdruk "Russisch Polen"; later met opdruk "Gen. Gouv. Warschau". In het Oostenrijkse deel waren dat de zegels van de K.u.K. Feldpost.
Afb 3 Brief met portstempel stadspost Czestochowa (Czenstochau) De bestelorganisaties wilden ook hun sporen nalaten op de brieven. Mogelijkheden waren portstempels (afb 3) en zegels (afb 4). Maar de bezetters waren verre van makkelijk. Voor alles moest toestemming gevraagd worden. En als toestemming was verkregen voor bijvoorbeeld postzegels, dan kon de toestemming kort na verschijnen weer worden ongetrokken omdat de afbeeldingen op de zegels de bezetter niet bevielen. De laatste stadspostzegels van Warschau (afb 5) waren in de ogen van de bezetter te nationalistisch en zijn niet gebruikt. Vlak na de oorlog werden het na opdruk, de eerste zegels van het onafhankelijke Polen. Het terrein van de stadsposten is heel interessant maar ook vanwege de vele vervalsingen geen eenvoudige zaak.
10
Afb 4 Stadspostzegel Sosnowice
Afb 5 Eerste zegels van Polen na de bezetting
Afb 6 Kaart met censuurstempel Posen (Poznan)
Censuur Zoals al eerder werd genoemd, moest de post op het postkantoor worden ingeleverd. Brieven moesten in geopende enveloppen en gefrankeerd worden afgegeven. De reden was dat alle post aan censuur onderhevig was. De post werd in een aantal "Postüberwachungsstellen" gecensureerd. Zo was er bijvoorbeeld een grote censuur afdeling in Warschau en ging bijna alle post uit het Duits bezette deel voor het buitenland naar Posen (afb 6). Bedenk daarbij dat Duitsland ook buitenland was voor het bezette gebied.
Afb 7 Brief met censuurstempel Lublin
Een uitzondering op deze regel is de post gericht aan krijgsgevangenen. Deze werd in het krijgsgevangen kamp gecensureerd. Een censurering in de "Postüberwachungsstelle" was dus niet nodig (afb 8). J. Mulder 12
Afb 8 Kaart aan een krijgsgevangene met censuurstempel van het kamp Lamsdorf
Literatuur - Feldpost im Ersten Weltkneg 1914-1918, H-J Anderson, K. Burkhardt, W. Camagio, U. Düntsch, H. Egner, B. Koop en B. Roubin - Die Postüberwachung im deutschen Reich durch Postüberwachungsstellen 19141918, K - H Riemer - Die Post im besetzten Polen 1914-1918, S. Petriuk en M. Schulze - Die Post in Lodz während des Ersten Weltkriegs, M. Czernik - Poland 1918 Locals, J. Barefoot Ltd - Stadspost Warschau 1915-1918, B. Haan, Maandblad voor Philatelie, november 1997, 734-740 - De lokaalpost te Warschau gedurende de oorlog 1914-1918, Dr. R. Degraeve, De Postzegel 416-419 - De portostempels van de Stadspost Warschau, gebruikt van 19 oktober 1916 tot en met 16 november 1918, J. van der Weide, Oost Europa Filatelie 20-1, 9-15
13
Provinciale promotie in Arnhem Met de verrassingszegels van 2002 heeft PTT Post een nieuw hoogtepunt bereikt in haar emissiebeleid: we mogen ons dit jaar verheugen in de uitgifte van maar liefst dertien velletjes van 12 zegels. Voor elk van de twaalf provincies wordt in de periode april-augustus een speciale postzegel uitgebracht, die alleen te verkrijgen is in velletjes van 12 stuks. In het dertiende velletje, dat verschijnt tijdens de internationale tentoonstelling Amphilex 2002, zal van elk van die provinciezegels één exemplaar opgenomen zijn. De velletjes worden geleverd in fraaie mapjes, voorzien van achtergrondinformatie. Een leuke toevoeging aan de wat saaie zegels zijn de sluitzegels of tabs in het midden van het velletje. Kortom: mooie uitgiften. Dit zijn wel de momenten waarop de postzegelverzamelaar zich afvraagt hoeveel hij ervoor over heeft om verzameling Nederland compleet te houden. De ruim 60 euro die de velletjes gaan kosten, kun je misschien ook aan filatelistisch waardevollere zaken besteden. Maar PTT Post kent zijn pappenheimers: als je je handelswaar op de juiste wijze promoot, kun je alles verkopen. De provincievelletjes krijgen een aura van exclusiviteit doordat ze alleen op de postkantoren van de betrokken provincie verkocht worden Bovendien is er spraken van een "beperkte oplage", alsof niet elke oplage per definitie beperkt is. Klanten van de Collect Club (het postorderbedrijf van PTT Post) krijgen een persoonlijke uitnodiging voor een bezoek aan de Provincie Postzegel Promotietruck. Dit
Bij een ouderwetse filatelist komt dan toch even de term "ongewenste uitgiften" boven... 1
14
rijdende verkoopkantoor toert bij elke uitgifte twee weken door de betreffende provincie en biedt nog extra mogelijkheden tot aanschaf van de nieuwe uitgiften. Op zaterdag 27 april deed de truck Arnhem aan ter promotie van het Gelderland-velletje dat enkele dagen eerder verschenen was. Op het Velperplein, voor concertgebouw Musis Sacrum, hadden zich al enkele tientallen geïnteresseerden verzameld voordat om 10 uur het loket geopend werd. Aangekondigde Gelderland-velletjes met handtekening van de Commissaris van de Koningin bleken niet meer te krijgen: die waren bij eerdere gelegenheden al uitverkocht. Gelukkig kreeg men bij vertoning van de uitnodigingsbrief wel een gratis toegangskaartje voor Amphilex 2002. Ondanks het gure weer was de stemming geanimeerd en werd er stevig ingekocht. Vooral omdat men fluisterde dat op het postkantoor al geen Gelderland-velletjes meer te krijgen zouden zijn. Dat heb ik later even gecheckt: ze hadden er nog stapels. J. Spijkerman
15
16
