Voorlichtingsblad van de stichting Steun Messiasbelijdende Joden 14e jaargang nummer 1
ISRAË
L
65
Immanuël JAAR
Het aantal Messiasbelijdende Joden in Israël is gegroeid. Gemeenten nemen een ander pand in gebruik. Er verschijnt steeds meer lectuur, de studiemogelijkheden nemen toe. We zien prachtige ontwikkelingen.
Door Ds. A. Jonker
Gods werk in Israël gaat door! Veel berichten vanuit Israël gaan over de politiek. Wat is het beleid
Joden is opgericht, schatte men het aantal Joden dat in de Heere
van de regering Netanyahu ten opzichte van Iran? Hoe kan het
Jezus gelooft op 4000 tot 6000. Dat was al duidelijk meer dan het
vredesproces met de Palestijnen worden vlot getrokken? De
getal 300 wat in 1961 genoemd is. Op dit ogenblijk wordt het aantal
miltaire dreiging vanuit Iran wordt breed uitgemeten. De raket-
Messiasbelijdende Joden geschat op 12.000 tot 15.000! We danken
aanval op een wapentransport naar Hezbollah in Libanon is groot
de Heere voor Zijn werk onder Zijn eigen volk. Sommige gemeen-
nieuws. Niemand van ons zal ontkennen dat dit alles uitermate
ten zijn klein, maar er zijn ook gemeenten die groeien, vooral daar
belangrijk is. Daarbij bidden we om de vrede voor Jeruzalem.
waar veel Joden uit de voormalige Sovjet Unie zijn komen wonen.
Vrede voor de Joden, voor de Arabieren in de staat Israël en voor
De gemeente Chesed ve Emet (Genade en waarheid) in Rishon le
de Palestijnen. Er wordt immers zo veel geleden!
Tsion nam een nieuw gebouw in gebruik in Kanot en ontving een nieuwe predikant. De Shavei Tsiongemeente (Wederkerenden naar
Geestelijke honger
Sion) in Haifa kocht een grote verdieping van een bestaand pand
Wat vaak minder aandacht krijgt in de media kan toch minstens
omdat deze Russisch sprekende gemeente gegroeid is.
zo belangrijk zijn als de politieke en militaire situatie. Hoe is het in Israël in geestelijk opzicht? Ons bereiken berichten dat er onder
Veel steun nodig
de Joden steeds meer belangstelling komt voor de eigen Joodse
De Stichting Steun Messiasbelijdende Joden heeft inmid-
wortels, voor de Tenach: Mozes, de profeten en de geschriften.
dels goede contacten met zes gemeenten. Ook wordt er steun
Dat is verblijdend want de Heere kan vanuit deze geschriften het
gegeven aan vijf landelijke organisaties: het landelijke diaconale
oog richten op de beloofde Messias. Wat is het belangrijk dat de
fonds Keren Hadadit, Bead Chaim (voor het leven van moeder en
Joden dan ook het Nieuwe Testament kunnen lezen. Gelukkig zijn
kind), Israël College of the Bible, Bible Society in Israël en uitgeverij
er complete Bijbels in het Hebreeuws te koop, maar wie ongezien
HaGefen. Telkens ontvangen we in allerlei toonaarden de bood-
het Nieuwe Testament wil lezen kan dat ook op internet!
schap: Gods werk in Israël gaat door!
Groei
U begrijpt, dat wij graag de vele steunaanvragen van onze
Steeds meer Joden leren Jezus de Messias kennen als hun Heere en
broeders en zusters in Israël willen honoreren. Daarvoor zijn
Heiland. In 1999, het jaar waarin de Stichting Steun Messiasbelijdende
uw gebed en uw gift onmisbaar!
Ezechiël is een priesterzoon. Hij hoort in Jerusalem thuis. Maar daar zit hij niet. Hij woont samen met andere Judeeërs in Babel. In een kolonie aan de Kebar. Daar zit hij niet vrijwillig, maar als gevolg van een eerste deportatie. Dat was in 597 voor Christus.
Van de bestuurstafel
Door Ds. J.C.V. Krijtenburg De Stichting Steun Messiasbelijdende Joden is opgericht in 1999.
Jeruzalem voor altijd
In eerste instantie was er één project, namelijk het aankopen en renoveren van een pand voor ds. Ben Zvi en zijn Bat Tsion gemeente. Toen dit plan grotendeels gerealiseerd was, kwamen er andere zaken op de weg van het bestuur. Ieder jaar kwam er wel een nieuw project bij.
Eerste verschijning
aan de afgoderij hebben gewijd worden aan zichzelf overgelaten.
Die verschijning gebeurt in Babel. Dat zou je niet verwachten.
De stad en de tempel worden totaal verwoest. Dat was in 586 voor
Intussen is het aantal steunprojecten aan Messiasbelijdende Joden
Ezechiël ziet een troonwagen. Indrukwekkend. Wezens en wielen
Christus (Ezechiël 8-11). Het mag ook ons vandaag waarschuwen.
in Israël uitgebreid naar 16 projecten in 2013! Dit vraagt om regel-
maken deze wagen zeer wendbaar. Zijn actieradius wordt dan ook
Wij zijn ook niet automatisch verzekerd van de zegenrijke aanwe-
matig contact via telefoon en email, want alleen een werkbezoek
door de Geest beheerst. De bovenkant van de wagen is zo over-
zigheid van de Heere. Maar is dit het laatste woord dat gezegd kan
eenmaal per jaar is dan niet voldoende.
weldigend dat een beschrijving in menselijke woorden bijna niet
worden? In gezichten die Ezechiël van God krijgt ziet hij in een
mogelijk is. Middelpunt is de troon uit een stuk edelsteen. Een en al
verre toekomst. Als Jeruzalem gevallen is, brengt de Heere hem
Ook het werk in Nederland om Messiasbelijdende Joden in Israël
majesteit. Zo vertoonde zich de heerlijkheid van de Heere. Maar die
opnieuw naar het land van Israël (40,2). Naar een zeer hoge berg.
onder de aandacht van personen en gemeenten te brengen, is fors
verschijning was toch gebonden aan Zijn troon op Sion? De woon-
toegenomen. Er worden avonden en middagen georganiseerd om
plaats van Zijn heerlijkheid. Wie zou dit verwacht hebben? Ezechiël
Modelstad
voorlichting te geven. Ook wordt er een tournee georganiseerd
en zijn lotgenoten zijn ver van huis. En nu laat de Heere weten: ook
Ezechiël ziet een modelstad. Zo eindigt het slot van zijn profeti-
waarin een Messiasbelijdende voorganger uit Israël spreekbeurten
hier ben Ik met Mijn zegenrijke aanwezigheid nabij.
sche boek. Stad en tempel zijn net gevallen. Gaat het hier over
verzorgd. Was dit aanvankelijk alleen ds. Ben Zvi, vervolgens kwam
Geridderd
de nieuwe stad en tempel zoals die zeventig jaar na de balling-
Leon Mazin naar Nederland en in 2013 hoopt ds. David Zadok naar
De tweede verschijning.
schap in betrekkelijk oude luister zijn hersteld? Ezechiël schouwt
Nederland te komen. Dit alles vraagt de nodige voorbereidingen!
Opnieuw krijgt Ezechiël de heerlijkheid van de Heere te zien. De
in een verre toekomst. In het gezicht ziet hij de stad. Dat kan niet
Geest heeft hem in gezichten van God naar Jeruzalem gebracht.
anders dan Jeruzalem zijn. De contouren van deze stad worden
Tot en met 2012 konden al deze werkzaamheden door de
onmisbare kracht op de achtergrond: Jan Post uit Nijkerk.
Die heerlijkheid vertoont zich in de vorm van de wolk. De heerlijk-
hem en ook ons getekend in volmaakte harmonie. De stad heeft
bestuursleden en anderen als vrijwilliger gedaan worden. Hierbij
Zijn beroep is boekhouder en hij zorgt als vrijwilliger dat
heid van de Heere vervult tempel en voorhof. En dan ziet Ezechiël
vier muren. Naar elke windstreek een. In elke muur bevinden zich
vervulde de voorzitter een grote rol. Naarmate de werkzaam-
alle inkomsten en uitgaven van de stichting goed gead-
hoe die heerlijkheid van de Heere zich verplaatst. Eerst naar de
drie poorten. Samen twaalf. En bij elk van die poorten behoort een
heden ten dienste van Israël toenamen bleek het onmogelijk
ministreerd worden. Daarbij zorgt hij ook voor rapportage
drempel van de tempel. Dan naar de Oostpoort waar de troon-
naam. Ze worden gespecificeerd weergegeven. Twaalf poorten
om het werk als voorzitter en het werk als gemeentepredikant
en aan het bestuur en maakt hij de Jaarrekening. Dit doet
wagen wacht om de heerlijkheid van de Heere mee te nemen. Weg
wil zeggen: het is een leefbare stad. De stad ligt naar alle kanten
te combineren.
Jan naast zijn dagelijks werk. Bovendien doet hij ditzelfde
van de tempel, weg uit de stad. Een huiveringwekkend teken hoe
open en is ook gemakkelijk toegankelijk. De poorten van de stad
de Heere Zijn woonplaats verlaat. Een stad en een tempel die zich
zijn genoemd naar de namen van de twaalf stamvaders van Israël.
Daarom heeft het bestuur van de Stichting Steun Messiasbelijdende
met Israël te maken hebben. Hierbij wordt hij geassisteerd
De twaalf zonen van vader Jakob, dat is Israël. Die twaalf namen
Joden per 1 januari 2013 ds. A. Jonker te Putten benoemd tot
door zijn vrouw Jacqueline die ook zelf nog ander vrijwil-
herinneren eraan hoe het eens is begonnen. De Heere is de God
directeur. Een dag per week zal hij werkzaamheden verrichten ten
ligerswerk doet.
van Abraham, Izak en Jakob. Aan Abraham beloofde God een
dienste van de projecten in Israel en zorg dragen voor de orga-
groot volk. De twaalf namen getuigen dan ook van Gods trouw.
nisatie en uitvoering van de voorlichting in Nederland. In overleg
Een familielid deed een officieel verzoek aan de burge-
Van de weg die Hij gegaan is met dit volk, al de eeuwen door.
met de Hervormde Gemeente te Putten zal hij een dag per week
meester van Nijkerk. Dit resulteerde in het besluit van
vrijgesteld zijn van de werkzaamheden als gemeentepredikant en
Hare Majesteit koningin Beatrix om zowel Jan Post als
gedetacheerd worden bij de stichting.
Jacqueline Post-Smit te benoemen als Lid van de orde van
Nog iets moet ons opvallen. De maten van de stadsmuren worden
Voor de bestuursleden is hij een goede bekende en een
vrijwilligerswerk ook voor andere stichtingen die allemaal
Oranje-Nassau. Op vrijdag 26 april jl. werden ze naar het
nauwkeurig gemeten en vermeld. Elke muur is even lang. De stad
2
Voor u als lezers van ons blad is hij een grote onbekende.
heeft de vorm van een vierkant. De omtrek van de stad is 18000
Om deze reden heeft ds. Jonker het voorzitterschap neergelegd
stadhuis gelokt en kregen ze tot hun grote verrassing door
el, dat is 9 km en de oppervlakte ruim 5 vierkante km. Een minia-
en heeft het bestuur ds. A.D. Goijert, emertiuspredikant te Nijkerk,
de burgemeester van Nijkerk de lintjes opgespeld. We feli-
tuurstad. Hoofdkenmerk van deze stad is: de Heere is daar, vanaf
benoemd tot voorzitter. Tot nu toe blijkt de gekozen manier van
citeren hen hartelijk met deze onderscheiding en hopen
nu voor altijd. Zijn heerlijkheid zal de stad nooit meer verlaten.
werken voor alle betrokkenen positief te zijn. We danken de Heere
dat zij onder Gods zegen nog vele jaren dienstbaar mogen
Voor eeuwig verbonden. Dit uitzicht vormt een preludium op
voor Zijn zegen hierin en bidden dat het werk er in de toekomst
zijn voor mensen in Nederland en in Israël.
Openbaring 21.
op een goede manier mag worden verricht.
Immanuël
Immanuël
3
Reeds enkele jaren bestaat het contact met David Zadok. Wij kennen hem al behoorlijk goed,
De Joodse christenen na de ondergang van Jeruzalem (70 na Chr.) tot aan het eind
maar u wellicht nog niet zo. Daarom stellen we hem aan u voor.
van de opstand van Bar Kochba (135 na Chr.).
Ds. A. Jonker, David Zadok en ds. A.D. Goijert
David Zadok bevestigd tot predikant
Prof. Dr. Pieter A. Siebesma, Lunteren
Joodse gelovigen in het land van Israël in de eerste eeuwen (2)
Levensloop
A.D. Goijert en ds. A. Jonker aanwezig bij de bevestigingsdienst
Na de verwoesting van de Tempel
offers, die toen de tempel er nog stond drie maal per dag werden
David is in 1961 geboren in een orthodoxe Joodse familie in
op zaterdag 12 januari 2013. Hoewel het nieuwe kerkgebouw
In het jaar 70 veroverden de Romeinen de stad Jeruzalem en werd
gebracht. Daarom is volgens rabbi Eleazar het gebed dierbaarder in
Israël. Van zijn tweede tot zijn zestiende jaar is hij opgevoed door
nog niet klaar is, komen alle gemeenteleden en gasten uit Israël,
de Tempel verwoest. Dit had een grote impact op het Joodse
Gods ogen dan het verrichten van goede werken of het brengen
zijn oom en tante in Iran. In 1978, vlak voor de Iraanse revolutie
Engeland, Nederland en Hongkong daar toch in samen. Ouderling
volk van die dagen. Er konden immers geen offers meer gebracht
van offers (BT Berachot 32B). Zo kon het Farizese Jodendom met
verlaat hij Iran en gaat studeren in Californië. Daar komt hij tot
Eitan Kashtan houdt een preek vanuit psalm 25, waarna ds.
worden om verzoening te doen over de zonden. Twee groepen
haar nadruk op de mondelinge wetten zich ontwikkelen tot het
geloof in Jezus als de Messias en is hij gedoopt. Nadat hij zijn
Baruch Maoz de bevestiging doet. David geeft achter uit de kerk
binnen het Jodendom slaagden erin om aan deze situatie het
orthodoxe Jodendom van vandaag de dag.
studie heeft afgerond, keert David terug naar Israël. Hij vervult
zijn jawoord. Vervolgens komt hij naar voren en vormen alle
hoofd te bieden en te blijven voortbestaan: de Farizeeën en de
zijn militaire dienstplicht en blijft in het leger werkzaam op het
aanwezige predikanten een kring achter en naast hem. De andere
Joodse christenen. Het is in dit verband opmerkelijk dat tijdens
In Jeruzalem
terrein van computers en project management. Al voor zijn 30ste
ambtsdragers van de kerkenraad en Maoz leggen David Zadok de
de Joodse opstand tegen de Romeinen vertegenwoordigers van
Volgens de overlevering vluchtten de Joodse christenen tijdens
heeft hij de rang van majoor. Hij denkt in het leger verder carrière
handen op en wordt er gebeden. Tenslotte krijgt David Zadok het
beide groepen Jeruzalem verlieten om hun heil elders te zoeken.
de belegering van Jeruzalem naar Pella, een Griekse stad ten
te maken en al jong met pensioen te gaan. Maar God heeft een
woord. Hij spreekt op een hartelijke wijze zijn gemeente toe en
ander plan met zijn leven. Als bekend wordt dat hij ouderling is
legt vervolgens de hogepriesterlijke zegen op ons allen.
bij de gemeente Chesed ve Emet (Genade en Waarheid), komt
oosten van de Jordaan. Het is niet zeker of alle Joodse christenen Jochanan ben Zakkaj, een van de vooraanstaande Tanna’iem (die
Jeruzalem permanent verlieten. Tussen het jaar 70 en het jaar 132
groep rabbijnen die aan de basis hebben gestaan van de gezag-
is er een bloeiende Joods christelijke kerk in Jeruzalem geweest.
hij voor een ingrijpende keuze te staan: óf hij moet bedanken
Het was een grote eer en een onvergetelijke belevenis om dit
hebbende rabbijnse geschriften als de Misjna en de Talmoed) en de
Hoewel ook zij in de schaduw van de Tempel woonden, was het
als ouderling, óf hij moet het leger verlaten! Na veel gebed komt
mee te mogen maken. Tijdens het informele samenzijn onder het
opvolger van Hillel en Sjamaj, leefde een aantal jaren in Jeruzalem
verdwijnen van de offerdienst en de Tempel geen groot probleem.
David tot de beslissing om het leger te verlaten. God zegent hem
genot van een kopje koffie en allerlei lekkernijen worden er vele
in de schaduw van de Tempel. Maar tijdens de belegering van
Nergens lezen we in het Nieuwe Testament dat ze offers in de
zo in deze beslissing dat hij de volgende week op de militaire basis
contacten gelegd en versterkt. We wensen onze broeder Zadok
Jeruzalem kreeg hij toestemming van de veldheer Vespasianus
Tempel brachten. De offerdienst was immers vervuld in het voor
‘als burger’ kan gaan werken: hetzelfde werk, maar nu voor een
kracht, wijsheid en Gods zegen toe om het vele werk dat op zijn
om zich in Jamnia te vestigen en daar een bet dien (rabbinaal
eens en altijd gebrachte offer van de Messias. Paulus bracht welis-
dubbel salaris!
schouders ligt te kunnen doen.
gerechtshof) te stichten. Na de verwoesting van Jeruzalem trof hij
waar offers voor zichzelf en vier andere mannen, maar dit waren
maatregelen zodat de Thora getrouwe Joden konden overleven
geen offers tot verzoening, maar deze hadden te maken met de
Vanaf zijn bekering heeft David het verlangen om theologie te
zonder Tempel en zonder offerdienst. Een van zijn eerste maat-
inlossing van een eed (Hand. 21:23-26, verg. ook Num. 6:13-20).
studeren. In 2003 krijgt hij daarvoor de gelegenheid en keert
regelen betrof het blazen van de sjofar. Toen de Tempel er nog
De Joodse christenen kwamen bijeen in de Tempel voor het
terug naar Californië om te studeren aan Westminster Theological
stond, mocht op een nieuwjaarsdag die op een sabbat viel de sjofar
onderwijs van de apostelen en voor de gebeden in wat je zou
Seminary. In 2005 studeert hij af en keert hij met zijn gezin weer
alleen geblazen worden in de Tempel en niet elders in het land van
kunnen noemen een grote openlucht synagoge. Ook de Farizeeen
terug naar Israël. Juli 2006 wordt hij benoemd als directeur van
Israël. Jochanan ben Zakkaj vaardigde echter het voorschrift uit dat
kwamen in die tijd bijeen in hun synagogen op de Tempelberg.
uitgeverij HaGefen in Rishon le Tsion. Deze benoeming krijgt hij
vanaf dat moment de sjofar geblazen kon worden overal waar een
Hieronder wil ik nagaan wat bekend is van de geschiedenis van de
van Christian Witness to Israël, een Engelse organisatie. Sinds die
bet dien was. Veel andere wetsregels werden geformuleerd.
Joodse christenen in het tijd tussen de twee opstanden tegen de
tijd heeft hij veel gedaan om de uitgeverij uit te bouwen zodat zij
Romeinen, tussen het jaar 70 en het jaar 132. Wat weten we over
op vele manieren dienstbaar kan zijn voor de Messiasbelijdende
Men kwam tot het besef, dat men ook zonder offerdienst kon voort-
Gemeenten in Israël. David is getrouwd met Eti en samen met
bestaan. Of zoals dat in de Babylonische Talmoed wordt verwoord:
hun drie kinderen wonen zij in Gedera.
Wat betekent het om God te dienen met het ganse hart? Wat
Joodse gelovigen in het land van Israël
hen? Hoe was hun relatie met de rabbijnse Joden.
wordt bedoeld met de dienst (in het Hebreeuws: ‘awoda) van het
De positie van de Joodse christenen in het land van Israël en ook in
Bevestiging
hart? Het antwoord daarop is dat de dienst van het hart het gebed
Syrië was totaal anders dan die van de Joodse christenen in Egypte
Na meer dan 22 jaar ouderling te zijn geweest, kiest de gemeente
is! Immers het gebed is in de plaats gekomen van de tempeldienst
en in de andere delen van het Romeinse Rijk. In het land van Israël
hem in juni 2012 tot haar predikant. Op zijn uitnodiging zijn ds.
(in het Hebreeuws eveneens ‘awoda) en van het brengen van de
vormden de Joden de meerderheid van de bevolking. Dat gold ook
4
Immanuël
Immanuël
5
voor grote delen van wat toen de Romeinse provincie van Syrië
het laatste avondmaal, zich bevinden, nog overblijfselen zijn van
wat er in het Nieuwe Testament stond en dat zij kennis had van
de andere wetten pas later zijn toegevoegd. Nog steeds zijn in de
was. Hier woonden zoveel Joden, dat in de rabbijnse geschriften
een joods-christelijke synagoge. Maar ook dit staat allerminst vast.
alle vier evangeliën. Zij laten zich negatief uit over Jezus en over
hedendaagse gebedenboeken nauwelijks verwijzingen te vinden
christenen, maar ook over genezingen in de naam van Jezus, juist
naar de Tien Geboden.
men de oudtestamentische wetten die alleen in het land van Israël nageleefd mochten worden, ook voor het gebied van Syrië liet
Christelijke geschriften
gelden. Men sprak hier voornamelijk Aramees en mogelijk ook
Vanuit de schriftelijke bronnen, zowel van christelijke als van
Hebreeuws. Voor de Joodse christenen was Aramees ook hun
Joodse zijde, hebben we meer informatie. De kerkvader Eusebius
Het Achttiengebed
In 132 kwamen de Joden onder leiding van Bar Kochba opnieuw in
moedertaal en omdat zij in een Joodse omgeving leefden, was
verhaalt in zijn kerkgeschiedenis over de familieleden van Jezus.
De eerste maatregel die de rabbijnen in Jamnia namen tegen
opstand tegen de Romeinen. Hij werd hierin gesteund door rabbi
het haast vanzelfsprekend dat zij hun Joodse identiteit bewaarden
Zo weten we dat Jakobus, de broer van Jezus, de eerste leider van
de Joodse christenen was het toevoegen van het zogenaamde
Akiba, één van de belangrijkste geestelijke leiders van die tijd. In 135
en volgens de Joodse wetten en gebruiken leefden. Zij lieten hun
de Joods christelijke kerk in Jeruzalem als martelaar is gestorven.
birkat haminim, de twaalfde zegenspreuk (die over de ketters) aan
eindigde deze oorlog met de val van de laatste vesting Betar en de
zoons besnijden, aten volgens de Joodse spijswetten en vierden
Twee kleinzoons van Judas, een andere broer van Jezus ,werden
het Achttiengebed. Het Achttiengebed, zo genoemd omdat het
dood van Bar Kochba. Omdat Bar Kochba zich opwierp als Messias
de Joodse feesten. Er zullen ongetwijfeld ook gelovigen uit de
door keizer Domitianus gearresteerd, omdat ze als afstamme-
oorspronkelijk uit achttien zegenspreuken bestond is het centrale
en de Joodse christenen hem daarom niet konden aanvaarden en
volkeren zijn geweest, maar dezen waren door taal en cultuur van
lingen van het koningshuis van David als politiek gevaarlijk werden
gebed van de Joodse godsdienstoefening. Orthodoxe Joden
navolgen, betekende dit ook een definitieve breuk tussen Joden en
hen gescheiden.
gezien. Maar toen ze zeiden dat ze boeren waren, en getuigden
zijn vandaag de dag gewoon dit drie keer per dag, tijdens het
christenen. Dat de Joodse christenen Bar Kochba niet steunden,
dat het koningschap van Jezus een hemels koninkrijk was en geen
ochtendgebed, het middaggebed en het avondgebed te bidden.
was niet alleen vanwege zijn messiaanse aspiraties. Bar Kochba
Joodse gelovigen in de rest van het Romeinse Rijk
aards koninkrijk en dat Jezus pas als koning zou terugkeren aan
Op sabbat bidt men het vier keer en op Grote Verzoendag (Jom
stelde zich onverdraagzaam op tegen allen die hem niet steunden.
De situatie in de rest van het Romeinse Rijk was totaal anders. Hier
het eind van de tijden in heerlijkheid om de doden en de levende
Kippoer) zelfs vijf keer.
Justinus schrijft dat Bar Kochba de Joodse christenen dwong om
was de voertaal Grieks, ook voor de Joden, en waren de christe-
te oordelen, werden ze vrijgelaten. We komen familieleden van
lijke gemeenten vanaf hun ontstaan gemengd. Uit Handelingen
Jezus niet alleen tegen als martelaars voor hun geloof maar ook
Het birkat haminim is opgesteld tussen 70 en 100 na Chr. Volgens
kunnen we opmaken, dat Paulus wel eerst naar de synagogen
als leiders van gemeenten en als zendelingen.
de Babylonische Talmoed zal men wanneer een voorzanger een
ging om daar het evangelie te prediken, maar dat relatief weinig
vanwege de polemiek met de Joodse christenen. Bar Kochba
Jezus als Messias af te zweren en Hem te belasteren en indien ze dat niet deden, hij ze aan de meest wrede straffen onderwierp.
fout maakt bij het reciteren van een van de andere lofprijzingen,
Nadat de opstand was mislukt, realiseerden ook de rabbijnen
Joden volgelingen van Jezus werden. Vooral proselieten en
Veel rondtrekkende zendelingen uit de familie van Jezus kwamen
hem niet verwijderen, maar als hij een fout maakt bij het reci-
zich dat hij een valse Messias was geweest en zij veranderden
andere geïnteresseerden uit de volkeren werden tot Christus
uit Nazareth en Cochaba (waarschijnlijk het moderne Kaukab,
teren van de lofprijzing over de miniem (ketters), zal men hem
zijn naam van Bar Kochba ( zoon van de ster, zie Num. 24:17) in
bekeerd. De Joodse christenen werden al vanaf het begin over-
zestien kilometer ten noorden van Nazareth). De gemeente van
wel verwijderen, omdat hij er dan van wordt verdacht zelf een
Bar Kozeba, zoon van de leugenaar. Maar toen was het kwaad
vleugeld door de gelovigen uit de heidenen. Om die reden was
Jeruzalem werd geleid door familieleden van Jezus. Na de marte-
min (ketter) te zijn (TB Berachot 28b-29a). Hoewel het begrip
al geschied; de kloof tussen de Joodse christenen en de andere
het voor de Joodse leden veel moeilijker om hun Joodse iden-
laarsdood van Jakobus, de broer van Jezus in 62 na Chr. werd hij
minim een verzamelnaam is voor diverse soorten ketters, was
Joden was onoverbrugbaar.
titeit te bewaren, omdat ze in een gemeente samenleefden met
door Simeon de zoon van Klopas (verg. Joh. 19 :25) en een neef
ze zeker in eerste instantie gericht tot de Joodse christenen. Een
gelovigen uit de volkeren voor wie de Joodse gebruiken vreemd
van Jezus opgevolgd. Ook Simeon is volgens de overlevering op
oude versie verwoordt het als volgt: “Laat er voor de afvalligen
Er was nog een ander gevolg. Keizer Hadrianus vaardigde een
waren. De Joodse leden vormden binnen de gemeente immers
120 jarige leeftijd als martelaar voor zijn geloof gestorven. Na hem
(mesjoemadiem, hiervan is in het Nederlands Joodse taalgebruik
edict uit, waarbij het voor alle besneden personen verboden
een kleine minderheid, terwijl zij in het land van Israël en in Syrië
zouden, aldus Eusebius, nog dertien bisschoppen in Jeruzalem
het woord ‘gesjmadden’ afgeleid, een scheldwoord voor gedoopte
werd om in en in de nabijheid van Jeruzalem te wonen. Dit had
de overgrote meerderheid vormden.
zetelen, allen uit de besnedenen.
Joden) geen hoop zijn en moge het arrogante koninkrijk (Rome)
ook gevolgen voor de Joodse gelovigen. Hiermee verdween de
spoedig ontworteld worden in onze dagen en laten de Nazareners
Joods-christelijke kerk uit Jeruzalem en raakten de Joodse gelo-
Archeologische vondsten
Rabbijnse geschriften
(hanotsriem) en de miniem omkomen in een oogwenk en uitge-
vigen hun geestelijke centrum kwijt. Pas in de negentiende eeuw
Er moeten in de eerste eeuw heel veel christelijke gemeenten
Een andere bron van informatie vormen de rabbijnse geschriften,
wist worden uit het boek des levens en met de rechtvaardigen
zou er weer een bisschop van Joodse komaf in Jeruzalem zetelen.
hebben bestaan in Israël en in Syrië. Toch weten we er maar
zoals de Misjna en de Talmoed. Omdat de Joodse christenen in
niet ingeschreven worden. Geprezen zijt gij Here, die de hoog-
Er ontstond wel weer een nieuwe kerk, maar daarvan maakten
weinig van. Er waren Joods-christelijke gemeenten in Jeruzalem,
een Joodse cultuur en leefomgeving leefden, is het vanzelfspre-
moedigen vernedert.”
uitsluitend gelovigen uit de heidenen deel van uit.
Kapernaüm en in Nazareth. Maar hoe die gebouwen (als ze al in
kend dat zij contacten onderhielden met niet-christelijke Joodse
gebouwen bijeenkwamen) er uit zagen, weten we niet. Waren het
familieleden en kennissen. Er werd met elkaar gediscussieerd,
Overigens is het birkat haminim zoals dat in de hedendaagse gebe-
een soort synagogen? Juist omdat ze vasthielden aan hun Joodse
soms op een vriendelijke wijze, soms opeen minder prettige
denboeken is opgenomen en in de synagogen wordt gebeden,
Literatuur
identiteit en hierin weinig verschilden van de andere Joden, is het
manier.
vandaag de dag heel anders en zijn de verwijzingen naar Joodse
Bij het schrijven van dit artikel heb ik gebruik gemaakt van:
christenen achterwege gelaten. Men kan de toevoeging aan het
Oskar Skarsaune, In the Shadow of the Temple, Jewish
voor ons moeilijk om hierover meer te weten te komen. In de oudere studies over Jezus en de christenen in de Talmoed,
achttiengebed verklaren uit het feit dat Joodse gelovigen in die
Influences on early Christianity, interVarsity Press, Downers
De archeologische vondsten zijn moeilijk te interpreteren. Op
wordt de conclusie getrokken dat de rabbijnen weinig contacten
tijd nog steeds de synagogen bezochten.
Grove, Illinois, 2002
verschillende ossuaria (knekelhuizen) zijn kruizen aangetroffen.
onderhielden met Joodse christenen en dat de informatie die in de
Maar hoewel dit vroeger als bewijs werd gezien dat het hier om
Talmoed hierover te vinden is, beperkt en niet betrouwbaar is. Mag
Een ander opmerkelijke verandering in de liturgie van de synagoge
Oskar Skarsaune and Reidar Hvalvik (ed.), Jewish Believers
christelijke symbolen ging en de overledenen dus christenen
dit opgaan voor de derde en vierde eeuw in bijvoorbeeld Babylonië,
is dat men het reciteren van de Tien Geboden achterwege liet.
in Jesus: The Early Centuries, Hendrickson Publishers,
waren, is dat helemaal niet zo zeker. Het kan hier ook om de letter
dan valt dit nauwelijks voor te stellen voor de periode van de eerste
Als reden vermeldt de Babylonische Talmoed dat dat vanwege de
Peabody, Massachusetts, 2003
tav gaan, de laatste letter van het Hebreeuwse alfabet (vergelijk Ez.
twee eeuwen. De Joodse christenen waren zo talrijk, dat ze nauwe-
ketters was, omdat zij zouden kunnen zeggen: “dat deze alleen aan
9:3-11) of om artistieke symbolen zonder enige religieuze bete-
lijks over het hoofd konden worden gezien.De nieuwste studie over
Mozes op de Sinai werden gegeven” (TB Berachot 12a). Blijkbaar
Peter Schäfer, Jesus in the Talmud, Princeton University
kenis. Evenzo is wel gesuggereerd dat in het gebouw op de berg
dit onderwerp ( van Peter Schäfer “Jesus in the Talmud”) laat over-
gebruikten Joodse christenen dit als argument om te bena-
Press, Princeton and Oxford, 2007
Sion waar nu de tombe van David en het coenaculum, de zaal van
tuigend zien dat de rabbijnen juist goed geïnformeerd waren over
drukken dat de Tien Geboden de oorspronkelijke wet vormden en
6
Immanuël
Immanuël
7
Jaarverslag 2012 Balans per 31 december 2012
Algemeen
steun gegeven aan het landelijk werkende Hadadit Israeli Fund.
donateurs en toegenomen collecteopbrengsten (4%), was er toch
In het verslagjaar ontvielen ons twee (oud)bestuursleden van het
Uit dit diaconale fonds worden gemeenten geholpen om hun
een stijging van de inkomsten van 21%! Dit maakte het mogelijk
ACTIVA
eerste uur. Op 25 februari overleed Freek Bakker op 68 jarige leeftijd
arme leden in moeilijke situaties met een gift te helpen. Ook werd
om in 2012 zelfs 31% meer te besteden aan de doelstelling dan in
Materiële vaste activa
en op 10 september oud-bestuurslid ds. G. Bouw in de leeftijd van
opnieuw steun gegeven aan Bead Chaim, een organisatie van
2011. De extra inkomsten in de laatste maand van het jaar maakten
Financiële vaste activa
76 jaar. We gedenken hen als vrienden die leefden in het geloof in
Messiasbelijdende Joden die hulp verleent aan moeder en kind,
het onmogelijk om die gelden onmiddellijk te besteden aan de
Liquide middelen
doelen in Israël. Gelet op het beleid in 2013 is dit resultaat gedeel-
Vooruit betaalde bedragen
telijk door het bestuur bestemd voor een continuïteitsreserve.
Nog te ontvangen bedragen
de Heere Jezus en hartelijk verbonden waren met het Joodse volk,
als tegenwicht tegen het grote aantal abortussen in Israël.
vooral de Messiasbelijdende Joden. In hun plaats werden verkozen dhr. J. H. van Asperen uit Nijkerk en ds. H. de Graaf van Urk.
Ondersteuning gemeenten
Totaal
2012 553
2011 900 14.656
506.578
442.972
1.565
1.664 18.443
508.696
478.635
2012
2011
De Bat Tsiongemeente in Jeruzalem van ds. J. Ben Zvi kreeg finan-
Ten opzichte van 2011 is er 31% meer besteed aan de doelstel-
Voor de nieuwe lezers vermelden we de verschillende reformato-
ciële steun. De Shavei Tsion Gemeente in Haifa werd gesteund,
ling van de Stichting. Hierover is het bestuur bijzonder verheugd
rische kerken waartoe de bestuursleden behoren: Protestantse Kerk
o.a. bij de activiteiten die Leon Mazin organiseert voor de over-
en wij willen alle gevers en geefsters hierbij heel hartelijk danken.
in Nederland (Hervormde Gemeenten), Christelijke Gereformeerde
levenden van de Holocaust. De gemeente Ha Derech in Karmiël
Aangezien er vele hulpaanvragen zijn hopen we dat in 2013 de
Bestemmingsreserve door giftgevers
Kerken,
Nederlands
(leider Yossi Ovadia) werd opnieuw gesteund. De Chasdey Yeshua
begrote inkomsten van € 510.000 (8% meer dan in 2012) ontvangen
Bestemmingsreserve door bestuur
Gereformeerde Kerken, Gereformeerde Gemeenten, Gereformeerde
gemeente in Arad onder leiding van Yo-Yakim Figueras ontving
zullen worden. Opnieuw kon een deel van de leningen die waren
vastgesteld
Gemeenten in Nederland en Hersteld Hervormde Kerk. Het bestuur
steun voor het gemeentewerk. Eveneens werd steun gegeven aan
aangegaan voor het project van de Bat Tsiongemeente worden
Schulden op korte termijn
7.263
6.048
afgelost. Voor de aflossing van nog resterende leningen blijven
Schulden op lange termijn
31.556
32.556
508.696
478.635
Gereformeerde
Kerken
Vrijgemaakt,
vergaderde vijf keer en daarnaast kwamen de leden van het
de gemeente Oz Lamo in Nahariya.
dagelijks bestuur diverse keren bijeen. We werden telkens zeer
gelden gereserveerd. Het beleid is om de reserves voor de diverse
gastvrij ontvangen door Rexcom b.v. in Nijkerk. Namens het
Toerusting en Lectuurverspreiding
projecten even groot te laten zijn als noodzakelijk is om een verant-
bestuur bezochten dhr. G.J. Gersie, M. Hop en ds. A. Jonker de
Van de ‘Geïllustreerde Bijbel voor kinderen’, uitgegeven door
woord financieel beleid te voeren in verband met de toegezegde
verschillende projecten en personen in Israël. Zij deden daarvan
uitgeverij Ha Gefen, verscheen het vijfde en laatste deel van het
steun. We hopen in 2013 onze Messiasbelijdende broeders en
uitgebreid verslag aan het bestuur, een samenvatting hiervan
O.T. Er wordt een begin gemaakt om het N.T. op dezelfde wijze
zusters in Israël met uw hulp blijvend te kunnen steunen!
werd gepubliceerd in de Immanuël van december 2012.
uit te geven. Voor kinderen en immigranten die het klassieke
PASSIVA Vastgelegd vermogen:
Totaal
BATEN
Giften
De Stichting Steun Messiasbelijdende Joden heeft geen eigen
om de bijbelse boodschap bekend te maken. De Parallelbijbel in
kantoor en het werk wordt uitsluitend door bestuursleden en
Hebreeuws-Arabisch, een uitgave van het Bijbelgenootschap in
Beleid in 2012
andere vrijwilligers onbezoldigd gedaan. De kosten voor de
Israël, is in december 2012 verschenen. Voor het eerst wordt steun
Ondanks de financiële crisis heeft het bestuur besloten om de
werving van de baten waren in 2011 13,8%.
gegeven aan een nieuw project van het Bijbelgenootschap: de
steun aan onze broeders en zusters in Israël uit te breiden. Bij
totale Bijbel in het Hebreeuws op internet, met mogelijkheden om
ieder bezoek aan voorgangers en gemeenten in Israël horen
LASTEN
wij dat de financiële hulp onmisbaar is! Daarom wordt er
Besteed aan doelstelling
Doelen
die te doorzoeken en te bestuderen.
In het verslagjaar is gekozen om meer geld te besteden aan
Collectes Rente Som der baten
380.642
370.000
298.678
94.620
91.000
90.692
8.234
10.000
7.424
483.495
471.000
397.419
2012
2012
2011
Gerealiseerd
Budget
Gerealiseerd
126.856
130.000
138.572
82.676
60.000
60.229
Toerusting en Lectuurverspreiding
111.777
126.000
53.231
en in de toekomst zeer belangrijk is voor de Messiasbelijdende
In Nederland wil de Stichting voorlichting geven over onze Joodse
er op vele plaatsen schrijnende nood. Aangezien het project
gemeenten. Tevens biedt dit onze Joodse broeders en zusters
broeders en zusters in het geloof, de Messiasbelijdende Joden.
‘parallelbijbel Hebreeuws-Arabisch’ is afgerond kan voor
gelegenheid om hun landgenoten in contact te brengen
Het blad Immanuël wordt gestuurd naar 12.000 adressen, waar-
toerusting en lectuur € 11.000 minder begroot worden dan in
met het evangelie van Jezus Christus. Zodoende werden de
door de donateurs en anderen op de hoogte blijven van het werk
2012 is uitgegeven.
Diaconale ondersteuningen wat minder (35%), De Ondersteuning
dat gedaan wordt.Meerdere bestuursleden gaan het land in om op
Gemeenten is in absolute bedragen gestegen, maar percentueel
een gemeenteavond, verenigingsavond of bejaardenmiddag een
Voorlichting Totaal
48.529
73.000
30.012
369.838
389.000
282.045
66.741
61.000
32.299
Werving baten Drukwerk en portokosten
Vanwege de uitbreiding van het werk in meer contacten met
In % v. baten uit eigen
Israël en in de organisatie van de voorlichting in Nederland,
fondsenwerving
ongeveer gelijk gebleven (22%). Daarnaast behoort tot een wezen-
presentatie te geven. Daarnaast worden er voorgangers uit Israël
lijk onderdeel van het doel van de Stichting om binnen Nederland
gevraagd om in Nederland te spreken. In het verslagjaar kwamen
is er in de begroting een vergoeding opgenomen aan de
het werk bekendheid te geven door het geven van voorlichting via
ds. Jossi Ben Zvi en Leon Mazin ieder één keer naar ons land. Het
Hervormde Gemeente te Putten voor de vervanging van
Beheer en administratie
ds. Jonker. Het bestuur is, na de dank aan de Heere onze
Bestuurs-, kantoor- en bankkosten
God, alle gevers en gemeenten dankbaar voor de steun die Diaconale ondersteuning
Financiën
in het afgelopen jaar ontvangen mocht worden. Wij hopen in
Aan de gaarkeukens in Nazareth en Haifa werd substantieel bijge-
Ondanks de financiële crisis was 2012 een gezegend jaar. Door
het jaar 2013 de steun aan Israël verder te kunnen uitbreiden.
dragen. Naast diverse giften en ondersteuningen wordt blijvende
twee acties onder de lezers van EO-visie, extra giften van nieuwe
Daarbij is uw hulp onmisbaar!
Immanuël
2011 Gerealiseerd
Diaconale ondersteuningen
diaconale steun is op dezelfde omvang gehouden, ook al is
8
2012 Budget
Ondersteuning gemeenten
Voorlichting
waren goede avonden!
2012 Gerealiseerd
€ 20.000,- extra begroot voor steun aan gemeenten. De
Toerusting en Lectuurverspreiding (in 2012: 30%), omdat dit nu
Immanuël en door middel van allerlei bijeenkomsten (13%).
260.531 179.500
Staat van baten en lasten over 2012 Baten uit eigen fondsenwerving
Hebreeuws niet goed machtig zijn, is dit een geweldig middel
265.377 204.500
13,8%
8,1%
17.070
21.000
15.783
453.649
471.000
330.127
29.846
-
67.292
Bestemmingsreserve
4.846
-
-
Continuïteitsreserve
25.000
-
67.292
Som der lasten Resultaat Resultaatbestemming
Immanuël
9
Contact met Messiasbelijdende Joden
Bezoek aan Jaffastraat 17 Een reis naar Israël zonder een Messiasbelijdende predikant te ontmoeten is niet compleet! Ds. en mevr. Ben Zvi ontvangen u graag in het centrum van de Bat Tsiongemeente aan de Jaffastraat. Op de sabbat houdt ds. Ben Zvi
Tournee Leon Mazin
graag de samenkomst met zijn
Leon Mazin is voorganger van de
gemeente en is het niet mogelijk
Shavei Tsion Gemeente in Haifa. Hij is
er de mogelijkheid om op zondag als groep uw samenkomst te
Voorlichting op verenigingsof gemeenteavond
houden in dit centrum. Ds. Ben Zvi wil voor u spreken en daarna
Meerdere bestuursleden komen graag voor u
zijn Joodse ouders atheïstisch opge-
kunt u daar koffie met gebak gebruiken. Ook kunt u op een
spreken over Israël. Als u dat wilt, kunnen zij daarbij
voed. Gedurende zijn studie hoorde
doordeweekse dag het centrum met een prachtige souvenirshop
ook een PowerPointpresentatie verzorgen. Graag
hij voor het eerst van de Heere Jezus
bezoeken. Wanneer u er zeker van wilt zijn dat u als groep
bezoeken wij uw gemeente, vereniging of school
en kwam tot geloof in Hem als Zijn
ontvangen kunt worden, neemt u dan telefonisch contact op met
om ons werk voor Messiasbelijdende Joden onder
Zaligmaker. In zijn laatste studiejaar
om groepen te ontvangen. Wel is
ds. Ben Zvi om een afspraak te maken. Vanuit Nederland:
geboren in Wit-Rusland (deel van de voormalige Sovjet-Unie) en werd door
de aandacht te brengen. Voor inlichtingen en
ging hij steeds meer verlangen naar
Tournee ds. David Zadok
opgave kunt u contact opnemen met: ds. A. Jonker
Israël, zodat hij met zijn ouders in 1991
Voor het eerst is David Zadok door ons uitge-
(zie colofon op achterzijde).
aliyah maakte naar Israël.
nodigd om in Nederland te spreken. We kennen hem al langer als directeur van de uitgeverij
00-972 -2- 53 55 506 (thuis), 00-972-2-62 23 030 (Jaffastraat 17) 00-972-544-37 57 67 (mobiel) In Israël vervangt u 00-972 door 0.
Legateren
Hulptransport: Kleding, enz.
Zijn Joodse vrouw Nina komt oorspronkelijk uit de Oekraïne en leerde in haar
HaGefen. Sinds 12 januari j.l. is hij predikant van
jeugd via haar ouders de Heere Jezus kennen. In Israël ontmoetten Leon en
de gemeente Genade en Waarheid in Kanot/
Nina elkaar, ze trouwden in 1994 en hebben zich toen in Haifa gevestigd.
Gedera. Hij kan dus vanuit meerdere situaties veel
Inmiddels hebben ze vijf kinderen. Samen geven ze ook leiding aan de gaar-
doorgeven. Na de lezing is er ook altijd gelegen-
Er zijn veel goede doelen die u kunt opnemen in
keukens in Nazareth en Haifa en organiseren ze dagtrips en avonden voor
heid om vragen te stellen en verder contact te
Ieder jaar wordt er een transport met hulpgoederen voor diverse
uw testament, maar wilt u daarbij het werk ten
overlevenden van de Holocaust.
leggen. De tournee zal zijn van D.V. 1 tot en met
Messiasbelijdende gemeenten in Israël door onze Stichting
dienste van de Messiasbelijdende Joden in Israël
gefinancierd. Wij helpen daarbij de Stichting Nachamu Ami in Ede.
niet vergeten?
Hebt u nog goede kleding over, dan kunt u die bezorgen op
6 oktober 2013. De agenda is als volgt: Leon Mazin hoopt van 17 t/m 22 maart 2014 naar Nederland te komen. Wanneer u graag wilt dat hij op uw gemeenteavond spreekt, kunt u
Dinsdag 1 oktober: Nog vrij
Om de Stichting Steun Messiasbelijdende Joden
contact opnemen met: ds. A. Jonker, het liefst per e-mail en anders
www.nachamu.org U kunt ook zelf allerlei kleding en andere
in uw testament of wilsbeschikking op te nemen,
telefonisch (zie colofon).
zaken kopen in de winkel: Dorpsstraat 193, Lunteren.
dient u de volgende zin op te nemen: Ik legateer vrij
Veenendaal, 19.45 uur in ‘Maranatha’
van rechten aan Stichting Steun Messiasbelijdende
(naast Julianakerk), Prins Bernhardlaan 26.
Joden te Nijkerk een bedrag van € ………………. om
Info: G. de Groot, tel. 0318 - 541 671.
verschillende depotadressen, die u kunt vinden op de website
te worden afgegeven drie maanden na mijn overlijden.
Woensdag 2 oktober:
Tournee ds. J. Ben Zvi
Donderdag 3 oktober:
Ds. J. Ben Zvi, predikant van de Bath
Hardinxveld-Giessendam, 20.00 uur in
Tsion Gemeente in Jeruzalem, hoopt
‘Hervormd Centrum’, Talmastraat 9.
van 29 januari t/m 3 februari 2014
Info: Wim Schild, tel. 06 – 10 669 805.
naar Nederland te komen. Wanneer u graag wilt dat hij op uw gemeen-
Vrijdag 4 oktober:
teavond spreekt, kunt u contact
Melissant, 19.30 uur in Herv. Verenigings-
opnemen met: ds. A. Jonker, het liefst
gebouw ‘De Poort’, Voorstraat 14.
per e-mail en anders telefonisch (zie
Info: ds. N. van der Want, tel. 0187 - 609 592.
colofon op achterzijde).
10
Immanuël
Immanuël
11
Uw extra zomergift voor Messiasbelijdende Joden van Nahariya tot Arad
Nahariya Karmiël Haifa
Colofon
Nazareth
Immanuël is een uitgave van de Stichting Steun Messiasbelijdende Joden. Postbus 22, 3860 AA Nijkerk. www.messiasbelijdendejoden.nl
Netanya
• Om diaconale steun te geven Rishon Le Tsion
• Om gemeenten te ondersteunen
Jeruzalem
• Om lectuur te verspreiden • Om toerusting te geven Arad
Voor uw gift: Rabobank: 37 78 53 496 IBAN: NL90 RABO 0377 8534 96 De Stichting Steun Messiasbelijdende Joden is bij de Belastingdienst geregistreerd als een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) Voor het opgeven als donateur en voor adreswijzigingen: Dhr. G.J. Gersie Simon Vestdijkstraat 133 3842 LK Harderwijk Tel. 0341 - 421 181 E-mail:
[email protected]
Stort uw gift op rekening 37 78 53 496 (Rabobank) t.n.v. Stichting Steun Messiasbelijdende Joden te Nijkerk
Steun de Messiasbelijdende Joden bovenal door uw gebeden
Comité van aanbeveling Ds. R. ter Beek, Soest Ds. A. Beens, Barneveld Ds. J. Belder, Dordrecht Prof. Dr. E.A. de Boer, Kampen Ds. C. den Boer, Barneveld Ds. P.D.J. Buijs, Ede Dr. M. van Campen, Ede Ds. J.H. van Daalen, Nijkerk Ds. F. van Deursen, Barneveld Leen v. Dijke, Middelburg Dr.ir. J. v.d. Graaf, Huizen
12
Dhr. A.C.Ph. Hardonk, Barneveld Prof. Dr. P.H.R. van Houwelingen, Kampen Dhr. A. Kamsteeg, Amersfoort Ds. G.S.A. de Knegt, Barneveld Drs. I.A. Kole, Berkenwoude Meindert Leerling, Bergambacht Dr. ir. L.E. Meijer, Ede Dhr. J. Molenaar, Nieuw-Lekkerland Ds. P den Ouden, Katwijk aan Zee Mr. B.J. v. Putten, Putten
Dhr. J.P.M. Rietkerk, Kampen Dhr. D.G. Schutte, Urk Ir. H.J. Seppenwoolde, Rijssen Drs. A. Slob, Zwolle Mr. C.G. v.d. Staaij, Benthuizen Dr. P. Veldhuizen, Leerdam Dhr. G. Versteeg, Nunspeet Ir. B.J. v.d. Vlies, Maartensdijk Dhr. E. van Voorden, Rijssen Drs. J. Wienen, Katwijk aan Zee
Immanuël
Voor het aanvragen van een spreekbeurt of presentatie: Ds. A. Jonker Havikstraat 40 3882 JH Putten Tel. 0341 – 35 77 66 E mail: ajonker@ messiasbelijdendejoden.nl Bestuur: Voorzitter: Ds. A.D. Goijert, Nijkerk Secretaris: Dhr. G.J. Gersie, Harderwijk Penningmeester: Dhr. M. Hop, Nijkerk Dhr. J.H. van Asperen, Nijkerk Ds. W. van Dijk, Kampen Ds. H. de Graaf, Urk Ds. R. v.d. Kamp, Barneveld Dr.ir. H. Kievit, Barneveld Dhr. G. Kok, Apeldoorn Ds. J.C.V. Krijtenburg, Veenendaal Dhr. D.C. v. Voorthuijsen, Groot-Ammers
