Nieuwsbrief Tilburg School of Catholic Theology
Opening Academisch Jaar 27 Augustus 2013 Utrecht
NIEUWSBRIEF School of Catholic Theology
Tilburg
University
Understanding Society
voorWoord en welkom Voor u ligt de eerste nieuwsbrief van het academisch jaar 2013-2014. In deze nieuwsbrief vindt u informatie over o.a. ons nieuwe studentlid van het managementteam, de studievereniging Media Vita en de internationale avonturen van Marianne en Thomas, die schrijven over hun ervaringen in Fribourg. Ook is er informatie van de kunstcommissie in Tilburg. Tenslotte lichten wij diverse plannen en initiatieven van de TST toe op gebied van onderwijs, internationalisering, publiciteit, nieuwe behuizing in Tilburg en Utrecht en het aangaan van partnerschappen met kerkelijke en maatschappelijke organisaties. Van harte heten wij alle nieuwe studenten en medewerkers welkom en hopen dat iedereen zich snel thuis gaat voelen op de faculteit in Utrecht en Tilburg. In het bijzonder noemen we een aantal studenten uit het buitenland: Jenny (Bai Junxiao) uit Hongkong en Roman Nazarenko, Irina Skulkina en Olga Olishevska uit Lviv, Oekraïne. Wij feliciteren hen met het behalen van hun studiebeurzen. De volgende nieuwsbrief verschijnt ter gelegenheid van de faculteitsdag op 29 november. Voor de interne berichtgeving sturen wij maandelijks een mailbericht aan studenten en medewerkers. Die informatie wordt ook op Intranet geplaatst. Wij verheugen ons op het nieuwe studiejaar. Wij verwelkomen dit jaar meer dan twintig nieuwe studenten, een grote stijging ten opzichte van de vorige jaren. Wat een goed nieuws voor onze faculteit! Voor iedereen een gezegend studiejaar toegewenst. Namens het managementteam
Prof. dr. P.H.A.I. (Peter) Jonkers decaan a.i. Drs. G.A. (Ada) van der Velden-Westervelt MMO faculteitsdirecteur
P.H.A.I Jonkers
G.A. v.d. Velden-Westervelt
Mededelingen Huisvesting Tilburg In het voorjaar van 2014 verhuist de TST in Tilburg wegens renovatiewerkzaamheden van het Simongebouw naar een ander gebouw. We houden iedereen op de hoogte van de verdere ontwikkelingen. Huisvesting Utrecht In de zomervakantie is gewerkt aan het verbeteren van de akoestiek in de leslokalen, het opknappen van de linoleumvloeren en het aanbrengen van zonneschermen (binnen en buiten). Verder zijn er kunstwerken opgehangen in het Sint Bonifaciushuis.
deel van uitmaakt. De band met Tilburg, als textielen wolstad bij uitstek, komt impliciet al tot uitdrukking in de materiële aard van het werk. De speciale band met de universiteit wordt vooral gezocht in een aansluiting bij het adagium van het logo van de TiU, te weten Understanding Society, waarmee de universiteit vooral haar maatschappelijke rol en verantwoordelijkheid tot uitdrukking wil brengen. • De eigen identiteit van de Tilburg School of Catholic Theology, met haar motto ‘geloof geeft te denken’ (of in een andere formulering ‘gelovig zoeken naar inzicht’), waarmee ze ondermeer tot uitdrukking wil brengen dat ze als canonieke faculteit, en dus vanuit haar specifieke geloofstraditie, bekommerd is om een constructieve rol in de hedendaagse samenleving te vervullen. • Paus Adrianus VI (Adriaan Floriszoon Boeyens, 1459-1523), de uit Utrecht afkomstige zoon van een scheepstimmerman, die als wetenschapper in Leuven en later als prelaat/politicus onder koning Karel I van Spanje (vanaf 1519 keizer Karel V) carrière maakte, en van 1522 tot 1523 een jaar en twee weken het pontificaat bekleedde. Zijn wapenspreuk luidde: Patere et sustine (‘wees geduldig en houd stand’). Directeuren op bezoek aan de Nieuwegracht Op 23 en 24 oktober organiseren de faculteitsdirecteuren, de dienstendirecteuren en de secretaris van het CvB van Tilburg University hun tweedaagse studieconferentie. De TST is dit jaar gastvrouw. De collega’s worden ontvangen aan de Nieuwegracht. De Sint Bonifacius Stichting stelt de zalen op de benedenverdieping van het Sint Bonifaciushuis beschikbaar. Drs. Ruud Priem, hoofdconservator en onze collega prof. Dr. Paul van Geest zullen een inhoudelijke bijdrage leveren aan het programma op de tweede dag. Het thema van de studieconferentie is: leiderschap vanuit de spiritualiteit van Benedictus. Hoofdspreker is prof. dr. Wil Derkse.
Kunstcommissie- Opdracht aan een kunstenaar Deze zomer is een opdracht verstrekt aan een kunstenaar om de zaal op de begane grond van het Sint Martinushuis in te richten. Het gaat om een in textiel uitgevoerd kunstwerk in combinatie met gordijnen. De in te richten zaal krijgt de naam ‘Adrianuszaal’, naar de enige Nederlandse paus. Het Adrianusfonds is de meefinancierende instantie van het kunstwerk. Prof. Dr. René Munnik schreef voor de kunstenaar de opdracht.
Vrienden van het Catharijneconvent Studenten en medewerkers van de TST zijn/blijven in het academisch jaar 2013-2014 vriend of vriendin van het Catharijneconvent. Op vertoon van je universiteitspas kun je kosteloos het museum bezoeken. Vanaf 6 september tot en met 5 januari 2014 is er een prachtige tentoonstelling te zien met als thema verdraagzaamheid. De tentoonstelling maakt deel uit van de viering van de Vrede van Utrecht. Zie verder op de aankondiging van de tentoonstelling.
Elementen van de opdracht zijn: • De missie van de Tilburgse universiteit waar de TST
Zin in een portierstaak in 2013-2014 in Utrecht? Sinds maart werken wij met portiers in het Sint Marti-
nushuis. Laura (coördinator), Ramon, Jacqueline, Roos en Max hebben de afgelopen periode over de veiligheid van de TST gewaakt, samen met Rob van Amerongen en Fred den Heijer. Wij zoeken voor Max vervanging in verband met een nieuwe baan. De vervanging gaat in vanaf 1 januari 2014. In de periode september-december zal het vooral om een reserverol gaan. De portiers krijgen een contract via KCS van de Universiteit van Tilburg. De portiers volgen voor deze taak een speciale bedrijfshulpverleningscursus (BHV). Voor informatie kun je terecht bij Laura de Vries, Fred den Heijer of Agnes Berns. Tijdens het afgelopen OBP-uitje op 28 juni jl. heeft Harm Goris de portiersrol op zich genomen. Van harte danken wij hem hiervoor! Inmiddels heeft Frits Schröder zich al gemeld voor de periode augustus-december! De BHV cursussen worden op 3 en 5 december in Tilburg gegeven. Wereldjongerendagen in Brazilië Van 23-tot 28 juli 2013 werden de Wereldjongerendagen gehouden in Rio de Janeiro. Onze studente Jacqueline van der Lee bezocht deze bijzondere dagen in Brazilië. Zij hield een weblog bij voor de TST. Wij wensen haar en alle andere wereldjongeren toe dat de WJD hun geloof en actieve kerkelijke betrokkenheid verder heeft vergoot. Neem een kijkje op haar blog: http://jacquelinevanderlee.wordpress.com/
Dode Zeerollen in Assen Op dinsdag 15 oktober gaat Piet van Midden naar het Drents Museum in Assen om de tentoonstelling over de Dode Zeerollen te bekijken. Hij heeft nog 2 plaatsen in de auto over. Die stelt hij gaarne ter beschikking aan ie-
Wetenschapsweek 14 – 18 oktober In de onderwijsvrije periode tussen het eerste en het tweede blok vindt dit jaar weer de Wetenschapsweek plaats. De bedoeling van activiteiten in deze week is om studenten nauwer bij het onderzoek van hun docenten te betrekken. Donderdag 17 oktober staat de hele dag in het teken van het onderzoek naar Religieuze zoekers en de Katholieke Kerk (Peter Jonkers, Staf Hellemans, Jos Pieper, Kees de Groot). Speciaal bedoeld voor Masterstudenten. Nadere informatie volgt.
mand die de tentoonstelling ook graag wil zien (en die niet de laatste dag zomaar afzegt). Hij hoort graag wie belangstellend is:
[email protected]. Vooraf maakt hij nog een paper over de vondsten bij Qumran. Inzegening Sint Bonifaciushuis Woensdag 5 juni heeft kardinaal W. Eijk het Sint Bonifaciushuis ingezegend. Deze dag was niet toevallig gekozen. De 5e juni is de feestdag van Sint Bonifatius, patroonheilige van onder andere het aartsbisdom Utrecht. De dag begon met een eucharistieviering in de St. Catharinakathedraal, voorgegaan door de kardinaal. Archibald van Wieringen en Jos Moons namen als concelebranten deel aan de viering. Na de viering werd de speciale gedenksteen bij de ingang van het Bonifaciushuis onthuld en besprenkeld met wijwater.
ONDERZOEK
Dr. Anke Bisschop (projectleider), Prof. Dr. Marcel Poorthuis en Dr. Arnold Smeets.
Wij wensen Anke, Marcel en Arnold veel plezier bij deze bijzondere opdracht.
Onderwijs In de week van de feestdag van Sint Maarten (11 november) zal de inzegening van het Sint Martinushuis plaats vinden. Aan de studentenpastor Jos Moons is gevraagd de inzegening voor te bereiden met alle Fontys- en TST-betrokkenen. Project Goede Buren De komende periode gaat het project lopen met de vraag: hoe kunst geloof en theologie dichterbij brengt. In een reeks van korte filmpjes worden schoonheid en zeggingskracht van een kunstobject nader belicht en uitgediept. Op 11 juli is er een projectgroep Goede Buren geïnstalleerd. De projectgroep zoekt aansluiting bij het mission statement van Tilburg University: Understanding Society. Wij zijn het Steunfonds zeer erkentelijk voor hun financiële ondersteuning van dit bijzondere project. Er worden meerdere overlegstructuren betrokken bij de uitvoering, waaronder Academic Forum, het College van Bestuur van de Universiteit en vertegenwoordigers van alle faculteiten.
Universitaire Lerarenopleiding Godsdienst en Levensbeschouwing De TST wil een nieuwe tweejarige academische lerarenopleiding gaan starten. Deze komt in de plaats van het (driejarige) educatieve uitstroomprofiel van de Master Theologie. De bedoeling is om te starten per september 2014. De minister heeft het plan al goedgekeurd, en nu moet er nog een visitatie van de inhoudelijke opzet plaatsvinden. Dat gaat in het najaar gebeuren. Hopelijk krijgen we tegen het einde van dit kalenderjaar positief uitsluitsel. Basiskwalificatie Onderwijs voor Docenten Tien docenten van de TST zullen in het komende jaar zich inspannen om een Basiskwalificatie Onderwijs (BKO) te gaan behalen. Daarmee wordt de didactische kwaliteit van het onderwijs van de TST bevorderd. Collega’s kunnen extra didactische modules volgen, en zullen ook elkaars onderwijs volgen en van feedback voorzien. Elk van de deelnemers maakt een portfolio, dat collegiaal besproken en door een commissie beoordeeld wordt. Het universitaire BKO-beleid behoort tot de prestatieafspraken tussen de universiteiten en de minister.
NWO-subsidie Prof. Dr. Marcel Poorthuis (TST), Prof. Dr. Anette Merz en Dr. Eric Ottenheijm (beide Universiteit Utrecht) hebben een onderzoeksubsidie van bijna 1 miljoen euro toegekend gekregen door NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek). Het gaat om een onderzoek naar de parabels in het Nieuwe Testament en de rabbijnse tradities. De NWO-aanvraag is gehonoreerd in de vrije competitie Geesteswetenschappen. Het project zal vijf jaar duren. De TST is zeer verheugd met deze toekenning en feliciteert alle betrokkenen van harte. Meer informatie is te verkrijgen bij Marcel Poorthuis. Internationalisering De decaan a.i. Peter Jonkers heeft begin juli een bezoek gebracht aan de Duitse tak van de internationale katholieke missieorganisatie Missio, die gevestigd is in Aken. Missio Aachen heeft een zeer omvangrijke, gespecialiseerde bibliotheek op het terrein van de missiologie en de eigen theologie van de ontwikkelingslanden. Deze bibliotheek is ook toegankelijk voor studenten en promovendi van de TST die onderzoek doen op dit terrein. Verder heeft Missio een aantal beurzen beschikbaar voor studenten uit ontwikkelingslanden (met name Afrika, Azië en Oceanië) die aan een Europese universiteit een promotie in de theologie (bij voorkeur een STD) willen voorbereiden om vervolgens met dat diploma op zak de kerk in hun thuisland intellectueel te versterken. Zo wordt nu al het dissertatieonderzoek van onze promovendus Cyril Kuttiyannikal door Missio financieel ondersteund. In het kader van de internationalisering van de TST wil onze faculteit natuurlijk graag nieuwe promovendi uit de ontwikkelingslanden aantrekken en Missio is hierin een belangrijke partner. De decaan heeft met Missio afgesproken dat de TST financieringsvoorstellen voor dissertatieprojecten van promovendi uit bovengenoemde landen aan Missio mag voorleggen en dat Missio van haar kant de TST toevoegt aan haar lijst van Europese instellingen waar een promotie in de theologie voorbereid kan worden.
Interview Sjaak KÖRVER Longkankerpatiënten slagen erin hun leven opnieuw zin te geven De meeste mensen met longkanker (een van de meest dodelijke vormen van kanker) slagen erin hun leven toch weer zin te geven na de diagnose en hun ziekte te accepteren. Dat blijkt het uit onderzoek van promovendus Sjaak Körver. Zij zijn in het algemeen zeer realistisch en nuchter over hun situatie. Spiritualiteit en religie spelen daarbij slechts een beperkte rol. Daarnaast lijkt wel de (katholieke) religieuze achtergrond een rol te spelen in het welbevinden van deze mensen. Dat heeft gevolgen voor de begeleiding van de patiënten, die ‘gericht en spaarzaam’ moet zijn, stelt Körver. Voor zijn onderzoek benaderde praktisch-theoloog en pastoraal-supervisor Körver via longartsen van twaalf ziekenhuizen in het zuiden van het land poliklinische longkankerpatiënten. Van deze patiënten vulden 237 een vragenlijst in: het betreft hier een groep ouderen (gemiddeld 66 jaar), voor bijna 90% van oorsprong katholiek. Körver: ‘Doel van het onderzoek was na te gaan of geloof een rol speelt in de verwerking van longkanker en van invloed is op het existentiële welbevinden Al snel bleek dat de spirituele/religieuze verwerkingsstrategieën heel gedifferentieerd zijn: de patiënten gebruiken allerlei middelen, zowel traditionele (zoals bedevaart, kaarsen aansteken), als nieuwe (meditatie, paranormale verschijnselen, magie).’ Een belangrijke rol bij dit existentieel welbevinden spelen ook positieve elementen als het hebben van een partner, een goede opleiding en een lage mate van angst en depressie. Begeleiding Volgens Körver, die de uitkomst verrassend positief noemt, zijn de onderzoeksresultaten ook van belang voor de begeleiding: ‘Geestelijke verzorgers zouden zich er bewust van moeten worden dat geloof in deze tijd een breed spectrum bestrijkt, dat patiënten ondanks de negatieve publiciteit over de kerk graag over hun geloof spreken. Die verzorgers zouden in het contact met andere hulpverleners juist de existentiële en spirituele aspecten in het copingproces moeten benadrukken. Hun aanbod aan hulp zou vooral gepersonaliseerd en spaarzaam moeten zijn.’Sjaak Körver (1955, Kerkrade) studeerde theologie en pastoraat in Heerlen. Hij was als pastor werkzaam in het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven en werkte later als pastor en trainer in het Psychiatrisch Ziekenhuis Reinier van Arkel te Vught en Den Bosch. Sinds 2000 is aan de Tilburg School of Catholic Theology verbonden en is hij verantwoordelijk
keken en spelletjes gespeeld. Zo leerden we andere culturen kennen en verschillende keukens (natuurlijk hebben wij ook hutspot klaargemaakt!) en onze taalkennis is vergroot. Het waren compleet nieuwe ervaringen voor ons, die we in Nederland niet zouden hebben kunnen meemaken. We hopen in dit stukje een kleine indruk gegeven te hebben van onze tijd in Zwitserland. Het was de beste studiekeuze die we ooit in ons leven hebben gemaakt. Zo goed zelfs, dat we hebben besloten in Fribourg onze masters te willen halen. We worden officieel Fribourgse studenten, omdat we nog niet het gevoel hebben daar klaar te zijn.
voor de coördinatie van en supervisie tijdens de stages van theologiestudenten. Bovendien geeft hij postacademische trainingen en supervisie aan pastores, predikanten en geestelijk verzorgers. Noot voor de pers Sjaak Körver promoveert op vrijdag 4 oktober om 14.15 uur in de aula van de universiteit. Titel proefschrift: Spirituele Coping bij longkankerpatiënten. Promotor: Prof. Dr. M.H.F. van Uden; co-promotor: Dr. J.Z.T. Pieper. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het team wetenschapscommunicatie: tel. 013-4668998 en via
[email protected].
Open dag met fontys Zaterdag 16 november Op zaterdag 16 november a.s. houden we een gezamenlijke Open Dag met Fontys Hogeschool Theologie en Levensbeschouwing in Utrecht. Dit is een extra activiteit naast de andere wervingsactiviteiten die de TST organiseert. Ook staan we in 2013/2014 op de onderwijsbeurzen in Utrecht, Eindhoven en Zwolle. We hopen er weer een mooi wervingsjaar van te gaan maken!
INTERNATIONALISERING Marianne en Thomas zijn in Zwitserland 23 augustus vertrokken wij, met de trein, naar Fribourg in Zwitserland. Wat als spontane gedachte begon in januari 2012, werd na een aantal maanden hard zwoegen, brieven, cv’s en motivaties schrijven, eindelijk werkelijkheid. Een jaar vol avonturen gingen wij tegemoet, want over Zwitserland wisten we eerlijk gezegd nog niet veel. Na drie weken een intensieve taalcursus Frans te hebben gevolgd (Fribourg is immers voor het grootste gedeelte Franstalig), begonnen onze cursussen theologie in het
Duits. We hadden veel college, voor relatief weinig studiepunten. De lokalen waren niet zo groot, maar zaten wel vol, en iedereen pende ijverig mee met wat de docent te vertellen had. We konden vakken kiezen die in Tilburg (of in ons geval eigenlijk Utrecht) niet gegeven worden, dus dat maakte het extra interessant voor ons. Volledige cursussen over soteriologie, over heresieën en over de Apocalyps zijn bijvoorbeeld de revue gepasseerd. Bijna alle vakken werden aan het einde van het semester met een mondeling tentamen afgesloten, wat eerlijk gezegd best ontspannen was. Dit schetsen we even om aan te geven, hoe anders het studeren was in Fribourg vergeleken met Tilburg. Maar naast dit studeren was er nog veel meer. Bij de taalcursus in augustus hadden we al veel andere Erasmusstudenten leren kennen, en met hen hebben we veel dagtrips gemaakt. We hebben heel veel steden bezocht om Zwitserland iets beter te leren kennen. Natuurlijk Bern (de hoofdstad), maar ook Genève, Zürich, Lugano en Luzern hebben we onderworpen aan een kritisch onderzoek. Hoe ‘studentproof’ zijn deze steden? Hoe ‘studentproof’ is Zwitserland? Grote verschillen met Nederland waren er namelijk wel! De mentaliteit van de mensen is bijvoorbeeld anders, de mensen zijn veel relaxter, socialer en toleranter. Dit heeft ook te maken met de vier talen die in het land gesproken worden. Daarnaast kunnen Zwitsers echter niet omgaan met fietsers, wat ons als Nederlanders natuurlijk meteen opviel. Ook is Zwitserland minder ‘Amerikaans’ wat de openingstijden van winkels betreft. Het is een rustig land, met natuurlijk veel bergen en meren, maar ook met kleine steden waar je gemakkelijk de stilte kunt opzoeken. Zo hebben we veel wandelingen gemaakt in de bergen. Toch is er ook genoeg vertier als je maar geld hebt om het te betalen (en dat was als student soms best een uitdaging). Barbecueën aan de rivier, feesten in verschillende grotachtige clubs, en uit eten in knusse restaurantjes; alles is er te vinden. Gelukkig konden wij ons ook goed vermaken met een kleinere portemonnee. We hebben vaak met onze vrienden bij elkaar thuis gegeten, films ge-
Hartelijke groeten van ons allebei, Thomas Kuipers en Marianne Sedee Welcome new students from abroad! Jenny (Bai Junxiao) My name is Jenny (Bai Junxiao). I was born and raised in a rural place of Xi’an in China. I studied theology at the Lutheran Theological Seminary in Hong Kong (2010-2012) after receiving a master’s degree in music aesthetics at the Xi’an Conservatory of Music in 2009. Since my interest lies in music thoughts of church fathers, my research will focus on Augustine’s interpretation of the beauty of God approached from the aspect of music concepts. I love playing music, classical and church music are my favorites. My hobby is sports (hiking, table tennis and badminton). Drie studenten uit Lviv (Oekraïne) Drie studenten van de Ukrainian Catholic University in Lviv komen bij ons studeren. Twee van hen gaan bij ons de canonieke graad STL halen. Roman Nazarenko gaat zich hierbij specialiseren in interreligieuze dialoog en Irina Skulkina gaat zich verdiepen op het terrein van de exegese van het Oude Testament. De derde student, Olga Olishevska, komt een semester van de masteropleiding Christianity and Society volgen. Wij feliciteren hen met de beurzen die zij geworven hebben om deze studieperiode in Nederland mogelijk te maken!
perseverance during my 10-month absence. I conclude my sabbatical study here in Utrecht. I thank Dr. Archibald van Wieringen for serving as my supervisor, also the generosity of the previous and present deans Prof. Adelbert Denaux and Prof. Peter Jonkers. I lived in the spacious house of Philosophicum Dijnselburg under their recommendation, and built good friendship with these ‘Dijnselburg people’ of the faculty: Adelbert, Peter, and Staf. There I also had the hospitable reception from the housekeeper Hans, his wife Ineke and their colleagues, together with the three priests living there: Fr. Martin, Noël (Iraq), Thong (Vietnam). Later we had a temporary tenant, Fr. George (India). This was a small, yet international community. In the Netherlands I could also occasionally met my Doktorvater, Prof. Wim Beuken from Leuven. My diaspora life in the Netherlands could be very different without their presence. Besides providing the necessary resources for my research, the Netherlands is an ideal place for studying the Chinese diaspora, whom I deliberately compared with the first readers of the Book of Isaiah—the Jewish Diaspora. Here I met Chinese coming from different origins: Hong Kong, Taiwan, Malaysia, Indonesia, Surinam, and China. Their diversity, rich cultural difference, and tenacity in the times of difficulty greatly impressed me. Every Sunday I attended and even preached in different Chinese churches of the country. Afterward I interviewed them, listening to their dramatic stories, and later uploaded their adventures to my Facebook. Moreover, I regularly joined the Chinese church composed of early migrants from Hong Kong. They borrowed the place of gathering from ‘de Brug’, a protestant church in Amersfoort. Later, these Dutch and Chinese communities together served as the sending churches for a couple, Prof. Tjeerd de Boer and his wife Kathleen Ferrier, to LTS to succeed Prof. Bas Plaisier and his wife Henny. What a coincidence and meaningful thing. Praise the Lord! Jonathan Tsoi, associate professor of Lutheran Theological Seminary, Hong Kong (LTS)
And one goodbye… Jonathan Tsoi Goodbye Utrecht! First of all, I thank my wife Emily, and our beloved children: Ingrid, Samuel and Michael, for their support and
Celebrating my wife’s birthday through Skype
EVEN KENNISMAKEN
Media Vita. Onze studievereniging!
Deze studievereniging voor studenten theologie en religiewetenschappen van de Tilburg School of Catholic Theology en de Tilburg School of Humanities organiseert meerdere studie verdiepende activiteiten voor haar leden. De activiteiten hebben vrijwel allemaal een levensbeschouwelijk spectrum. Zo organiseert de vereniging bijvoorbeeld film- en discussieavonden waarbij op bepaalde thema’s zoals religie en humor of religie en reinheid wordt ingegaan. En dan is het leuk om de verschillende visies van de theologen en religiewetenschappers in spé te horen! Ook worden verschillende Bijbelavonden georganiseerd waarbij docenten van beide faculteiten iets van hun expertise delen. Bijna jaarlijks wordt een uitstapje van een dagje georganiseerd: zo bezocht de vereniging bijvoorbeeld Amsterdam om daar het Joodse leven te verkennen en waren enkele leden recentelijk in Deventer getuige van de Russischorthodoxe Witte-Donderdagviering. Ook wordt jaarlijks een ‘weekend weg’ georganiseerd zoals een weekend naar Durbuy in de Belgische Ardennen, om daar het leven in een hindoeïstisch klooster te verkennen. Tradities zijn er om in stand te houden en dat weten ze bij Media Vita maar al te goed. Daarom zijn er de terugkerende activiteiten zoals de traditionele mosselavond in de herfst, de kerstactiviteit in december en de jaarlijkse Nieuwjaarsborrel – regelmatig samen georganiseerd
met een andere studievereniging – in januari. Het jaar eindigt altijd met de traditionele eindbarbecue. Een populaire activiteit voor leden en donateurs. Een bestuur, bestaande uit studenten van beide studies, draagt zorg dat er ongeveer twee activiteiten per maand worden georganiseerd en een reiscommissie plant een eventuele reis naar een mooie bestemming in het buitenland. Zo werden de laatste jaren Budapest, Israël en Palestina en Istanbul bezocht. De activiteiten van de vereniging worden mogelijk gemaakt door de leden, donateurs en de steun van de TST en TSH . Voor het studiejaar 2013-2014 heeft het nieuwe bestuur weer enkele leuke ideeën om ook van dit jaar een onvergetelijk jaar te maken. Met veel enthousiasme begint het dan ook aan deze klus. Juist de unieke samenstelling van de studies theologie als religiewetenschappen maakt dat er veel met elkaar gedeeld, gediscussieerd en gelachen wordt. Kortom: Media Vita, de levendige studievereniging voor studenten theologie en religiewetenschappen!
komende twee jaar is het mede aan mij vooral te werken aan de relatie- en beleidsontwikkeling van het Centrum en aandacht te hebben voor de interne communicatie en organisatie. Tot nu toe was ik als buitenpromovendus verbonden aan het Centrum, terwijl ik daarnaast ook werkzaam was als justitiepastor. Nu ik op 27 juni jl. mijn proefschrift ‘Menselijke waardigheid tijdens detentie’ met succes heb verdedigd, is er ruimte voor iets nieuws. Daarnaast blijf ik echter als justitiepastor werkzaam. Voordat ik bij het justitiepastoraat werkzaam was, heb ik gewerkt binnen de missionaire beweging in Nederland en Afrika. Wat opleiding en interesse betreft, beweeg ik me op twee speelvelden: theologie en rechten. Dat kwam ook tot uiting in mijn promotieonderzoek, waarin ik vanuit beide invalshoeken onderzocht heb wat de taak van de justitiepastor is met betrekking tot de menselijke waardigheid in detentieomstandigheden. Voor mijn onderzoek was dit van betekenis, omdat de juridische en theologische invulling van menselijke waardigheid verschillen, terwijl de justitiepastor zowel rijksambtenaar als kerkelijk ambtsdrager is.
onderzoeksinstituten van de TST. Momenteel gaat mijn aandacht vooral naar het opzetten van een digitale cursus BijbelsGrieks, een zeer mooi project, waarvan we hopen dat het een belangrijk hulpmiddel zal zijn bij het leren van de brontaal Grieks. Maar ook het Latijn gaat mij zeer ter harte, al was het maar door het gregoriaans en de Schola Cantorum Amsterdam. Klassieke talen en theologie vormen een prachtige combinatie, dus laten we zeggen: tot spoedig (weer)ziens op de Nieuwegracht!
Michiel Op de Coul Grieks & Latijn
Lezingen, studiedagen, postacademisch onderwijs Zie volledige programma-informatie op www.luce-crc.nl Lezingencyclus Humor en Religie Gelovigen houden niet zo van het idee van een lachende God. God is te groot om belachelijk gemaakt te worden. Grapjes over God worden al snel als godslasterlijk ervaren. Toch staat de Bijbel vol met humor. Je moet er alleen wel even wat dieper voor graven. In deze lezingencyclus gaat het over humor als een manier om het goddelijk mysterie te naderen Data: 3, 10, 17, 31 oktober en 7 en 14 november van 14.00 tot 16.30 u in Utrecht
Ryan van Eijk
Sinds 1 juli 2013 ben ik, Ryan van Eijk, een dag per week op detacheringsbasis werkzaam bij de TST en wel als secretaris van het Centrum voor Justitiepastoraat, dat een gezamenlijk initiatief van de Tilburgse faculteiten Theologie en Rechtswetenschap alsmede van de PThU is. De
LUCE
Even kennismaken… mijn naam is Michiel Op de Coul, met ingang van het komend jaar ga ik een deel van de colleges oude talen aan de TST verzorgen. Helemaal nieuw ben ik niet: als gastonderzoeker was ik al een paar jaar aan de faculteit verbonden. Ik heb klassieke filologie gestudeerd in Nijmegen en Amsterdam, mijn interesse ligt in het bijzonder bij de Griekse literatuur en filosofie uit de late oudheid, het oudchristelijk Grieks en Latijn en het oosters christendom (Byzantium). Voor de laatste etappe van mijn studie ben ik geruime tijd in Frankrijk geweest, waar ik ook mijn promotie (2007) heb afgerond. Na mijn terugkeer was ik een paar jaar werkzaam als redacteur bij uitgeverij Brill in Leiden en vanaf de oprichting in 2008 ben ik met veel plezier verbonden aan het Centrum voor Patristisch Onderzoek (CPO), een van de
Lezingencyclus Hildegard von Bingen Hildegard was een echte ‘femina universalis’: theoloog, filosoof en mysticus in één. Ze schreef muziek en theologische tractaten, kreeg visioenen en deed baanbrekend werk als natuuronderzoekster, voedings- en geneeskundig. Een sociaal wetenschapper (Hans Wilbrink), een filosoof (Mieke Kock) en een theoloog (Kitty Bouwman) buigen zich over haar Data: 21 + 28 oktober en 4 november van 14.00 tot 16.30 uur te Utrecht
Nieuws uit de Faculteitsraad De Faculteitsraad is hét inspraakorgaan van de TST. Je kunt het het beste vergelijken met een OR. De Faculteitsraad behartigt alle zaken die voor personeel, zowel het wetenschappelijk als het ondersteunend personeel, en voor studenten van belang zijn. De Faculteitsraad heeft daarom het recht zowel gevraagd als ongevraagd de decaan te adviseren. Ten aanzien van de OER-en (onderwijs- en examenreglement) en bij reorganisaties heeft de Faculteitsraad bovendien instemmingbevoegdheid. De Faculteitsraad vergadert zo’n 6 keer per jaar met de decaan, de zogenaamde Overlegvergadering. Alle zaken die de decaan of de Faculteitsraad van belang vinden, worden dan geagendeerd en besproken. Ter voorbereiding op de Overlegvergadering houdt de Faculteitsraad de Faculteitsraadvergadering. Het aantal leden van een faculteitsraad is afhankelijk van de grootte van een faculteit. Voor de TST betekent dit dat zowel de studentgeleding als de personeelsgeleding 5 plaatsen telt. De studentgeleding wordt elk jaar gekozen, de personeelsgeleding elke twee jaar. In maart vindt de kandidaatstelling plaats, in april zijn dan de verkiezingen. Komend voorjaar zullen er verkiezingen gehouden worden voor beide geledingen. Noteer het alvast in je agenda! De huidige Faculteitsraad van de TST telt 7 leden (er hadden zich helaas niet meer kandidaten bij de afgelopen verkiezingen aangemeld). De studentgeleding wordt gevormd door: Kees von Harenberg, Arnoud van Hulst, Stan van Ommeren en Floris Verhagen, de personeelsgeleding door: Fred den Heijer, Nico de Groot en Archibald van Wieringen. Je kunt altijd een van de leden aanspreken of een e-mail sturen als je zaken in de Faculteitsraad aan de orde wil stellen. De speerpunten van het afgelopen academisch jaar betroffen de financiën van de TST en de verbetering van onderwijs en onderzoek. Zo is de Overlegvergadering van afgelopen juni aandacht besteed aan de volgend jaar nieuw te starten Lerarenopleiding Godsdienst en Levensbeschouwing: de Faculteitsraad heeft voorgesteld Jodendom bij de wereldgodsdiensten te vermelden en tevens maatschappelijke competenties op te nemen in de doelstellingen van de opleiding.
PERSONALIA Nieuw student-lid voor het MT, Bernice Brijan Hallo allemaal! Mijn naam is Bernice Brijan, ik ben 22 jaar oud en woon in een klein dorp onder de rook van Emmen: Barger-
Compascuum. Sinds 2009 ben ik studente aan de TST op locatie Utrecht. Ik heb hier de afgelopen jaren de Bachelor Theologie gevolgd en per 1 september 2013 begin ik met de Master Theologie. Deze opleiding combineer ik met de Research Master Religion and Culture aan de Rijksuniversiteit Groningen, waarin ik me hoop te specialiseren in het Oude Testament en het vroege Jodendom. Ik heb in het bijzonder een grote passie voor (de vondsten van) de Dode Zeerollen en hun betekenis! Ook in de Masterfase wil ik graag betrokken blijven bij de TST. Ik heb hiervoor de kans gekregen door mijn benoeming als student-lid in het Management Team. Ik hoop hierin veel voor de faculteit te kunnen betekenen en ben ervan overtuigd dat ik er ook veel ervaring zal opdoen. Kortom, het zal een druk, maar vast weer een mooi en leerzaam studiejaar worden!
Agenda SEPTEMBER - DECEMBER Vrijdag 20 september Symposium Jubileum Ton Meijers en boekpresentatie Op vrijdag 20 september a.s. van 15:00 -17:00 uur organiseert de TST een boeksymposium onder leiding van Prof. Dr. Ruud Huysmans, waarbij drie collega’s zullen reageren op het nieuwe boek van Ton Meijers: Compendium van het katholiek canoniek recht / Deel 1 Inleiding en volk Gods (begin dit jaar verschenen bij Valkhoff Press in Nijmegen). De reacties komen van Dr. Gian Ackermans (RU), Prof. Dr. L.J. Koffemans (PThU) en Dr. Lambert Hendriks (Rolduc). Na afloop is er een borrel, waarbij er gelegenheid is om Ton te feliciteren met zijn 25-jarig jubileum aan de TST en haar voorgangers. Plaats van handeling is het Ariënsinstituut aan de Keistraat.
Vrijdag 27 september Het goede leven; Leiderschap. Studiedag van het Franciscaans Studiecentrum.
Jubilea Van harte feliciteren wij een aantal collega’s met hun jubilea de komende maanden. De jubilarissen zijn: Archibald van Wieringen (25-jarig ambtsjubileum), Ton Meijers (25-jarig UvT dienst- en ambtsjubileum), Henk Witte (40-jarig ambtsjubileum), Stefan Gaertner (12,5-jarig UvT dienstjubileum), Rudi te Velde (25-jarig ambtsjubileum). We wensen jullie allen aan fijne, feestelijke dag toe.
Zieken De komende maanden denken wij aan onze collega’s die een zware behandeling moeten ondergaan. We denken aan Gerard Pieter Vreeman, Diahann van van de Vijver en Bart Koet. Met onze gebeden zijn wij bij jullie.
Nu voor het eerst in de geschiedenis een paus de naam van Franciscus van Assisi draagt, komt de vraag op welk soort leider Franciscus eigenlijk was en wat maakt dat hij leiders inspireert. Over inspirerend leiderschap en de waarden erachter gaat het op deze studiedag van het FSC ter gelegenheid van het afscheid van Jan van den Eijnden o.f.m., tot mei 2013 minister-provinciaal van de minderbroeders franciscanen en medewerker van het Franciscaans Studiecentrum. Zie het volledige programma op www.franciscaans-studiecentrum.nl. Van 13.00 tot 17.30 uur in het auditorium van Museum Catharijneconvent, (Lange Nieuwstraat 38 Utrecht). Kosten € 25,- op de middag zelf te voldoen. Studenten gratis. Aanmelding via e-mail:
[email protected] of
[email protected]. Informatie bij Willem Marie Speelman, 06- 15 66 15 63.
Vrijdag 4 oktober Theologie: modegevoelig of karaktervast? Upgrade theologie De afgelopen decennia hebben zich vele veranderingen in de theologie voltrokken. Het Tweede Vaticaans Conci-
lie is er zowel de vrucht van als de motor. Tijdens deze upgradedag, die LUCE organiseert, staan de methodische veranderingen in theologie centraal. Wat heeft zich de laatste decennia voltrokken binnen de theologie? Hoe zijn deze veranderingen te plaatsen in het geheel van de geschiedenis van de theologiebeoefening? Kan er ook vandaag de dag nog theologie bedreven worden? Heeft theologie haar karaktervastheid verloren of is ze juist niet modegevoelig? Sprekers: Prof. Dr. Erik Borgman, Dr. S. van Erp, Dr. Archibald van Wieringen, Prof. Dr. Gerard Rouwhorst en Prof. Dr. René Munnik. Aanleiding voor de studiedag is de publicatie van de bundel Theologie & Methode, waarin medewerkers van de Tilburg School of Catholic Theology zich hebben gebogen over de recente ontwikkelingen in de theologische methodologie. De bundel is voor € 15,40 (excl. porti) te verkrijgen bij het secretariaat van de faculteit of tijdens de studiedag. Van 10:00 tot 16:00 in het Ariënsinstituut aan de Keistraat 9. Kosten: € 75,- inclusief lunch, VAK-leden € 65,-
Woensdag 6 november Studiemiddag ‘Jongeren inspireren…
Op woensdag 6 november zal dr. Monique van DijkGroeneboer (TST, redacteur van Handboek Jongeren en Religie 2010) de nieuwste uitkomsten presenteren van het vijfjaarlijkse onderzoek onder middelbare scholieren. In schooljaar 2012/13 hebben 1400 middelbare scholieren vragen beantwoord over hun levensdoelen, Godsbeelden, idolen en thema’s die hen bezighouden. Waar maken jongeren zich zorgen over? Wie is hun idool? Noemen zij zich religieus, en wat betekent dat eigenlijk voor hen? Wat inspireert hen? Iedere vijf jaar houden we een enquête onder middelbare scholieren om meer te weten te komen van deze zaken. Omdat het onze in-
teresse heeft, en omdat het wezenlijk is om dit weer te verwerken in onze opleiding van docenten Godsdienst/ Levensbeschouwing. We willen onze studenten graag up to date houden. We laten daarom de onderzoeksresultaten meteen terugkomen in het vak Jongerencultuur en Theologie in zowel onze Bachelorminor als ook onze Master Religieuze Educatie. Aandachtspunt hierbij is álle leerlingen te prikkelen in een schoolklas, en niet alleen de ‘Fortissimo’s’ die veel met religie hebben. Welke taal kun je daar vandaag de dag voor gebruiken? Wat sluit aan bij hun leefwereld? Hoe kun je echt in gesprek met hen komen over de diepere lagen, die we gewend waren religieus te noemen?
Donderdag 21 november
Evenementen waarover nog nadere informatie volgt. Maar reserveer de data alvast in je agenda…
Het Jezusdebat III – Upgrade Bijbelse Christologie Enkele maanden voor Benedictus’ aftreden verscheen het derde deel, ‘Jezus van Nazareth. Proloog: de kinderjaren’ (Lannoo, 2012). Het is minder omvangrijk dan de eerste twee delen. Het gaat over de verhalen van Jezus’ geboorte en jeugd in de eerste twee hoofdstukken van Matteüs en Lucas. Van 14.00 – 16.30 uur aan de Nieuwegracht 65 te Utrecht.
Maandag 14 t/m vrijdag 18 oktober Wetenschapsweek Dinsdag 15 oktober Symposium Concilie van Trente in het auditorium van Museum Catharijneconvent Vrijdag 25 oktober (onder voorbehoud) Afscheid Marcel Gielis
Vrijdag 29 november Met de uitkomsten van het onderzoek willen we deze middag docenten en jongerenwerkers inspireren om werk te maken van de inspiratie van jongeren. Na een presentatie van de resultaten door Monique van Dijk, zal theoloog Marcel Elsenaar (Kadans) aan de hand van de programma’s van K-Next laten zien hoe een school met het hele team een inspirerend vormingsprogramma kan opbouwen. De workshop van www.hetfilmgesprek.nl (KFA = Katholieke Film Actie) nodigt voorts uit om met leerlingen en met elkaar een weg te gaan van (film)beelden naar betekenissen. U krijgt deze middag het (digitale) onderzoeksrapport mee naar huis. Datum/tijd: Locatie: Kosten:
Open dagen en Informatie Faculteitsdag 2013 Tijdens de faculteitsdag op vrijdag 29 november a.s. houdt Prof. Dr. Carlo Leget, hoogleraar zorgethiek en geestelijke begeleidingswetenschappen aan Tilburg University en bijzonder hoogleraar ethische en spirituele vragen in de palliatieve zorg aan de Universiteit van Humanistiek, de jaarlijkse diesrede. Voorafgaande aan deze rede vieren wij samen de eucharistie. Schrijf het in je agenda! Start vanaf 12.45 uur.
Ken je iemand die misschien geïnteresseerd is in de opleiding Theologie, of erover twijfelt? Wijs diegene gerust op de onderstaande data. Mocht je willen meewerken op een van deze dagen, meld je dan aan bij het secretariaat: 013 – 466 3800. Bachelorvoorlichting op 17 & 18 oktober in Tilburg Proefstuderen in Tilburg op 4 november Proefstuderen in Utrecht op 5 november Gezamenlijke Open Dag TST en Fontys Hogeschool Theologie Levensbeschouwing op zaterdag 16 november
woensdag 6 november van 13.30- 16.00 uur met aansluitend borrel. Auditorium Museum Catharijneconvent, Nieuwe Gracht 63 te Utrecht € 15,- inclusief drankje en rapport.
Van de kunstCommissie
Als u de middag graag bijwoont, kunt u een mail sturen naar het secretariaat van de TST:
[email protected]. Woensdag 11 t/m zaterdag 14 december Congres Thomasinstituut Thema: Geloof, Hoop en Liefde bij Thomas van Aquino. Besloten wetenschappelijk congres.
Pelgrimages en religie in de moderne tijd Het Sint Bonifaciushuis en het Sint Martinushuis zijn sinds kort verrijkt met twee kleine fotoseries, afkomstig uit de kunstcollectie van de Tilburg University. De drie zwart-witfoto’s in het Sint Bonifaciushuis maken deel uit van een serie over pelgrimages die fotografe Marrie Bot in de jaren zeventig en tachtig maakte. Ze bezocht grote en minder bekende pelgrimsplaatsen van Europa, zoals Fatima in Portugal, Croagh Patrick en Lough Derg in Ierland (te zien op de TST) en Paclawska in Polen. Het resulteerde in een serie indrukwekkende beelden waarin geloof, toewijding, overgave en diepe nederigheid de toon zetten. Beelden van soms
fraai uitgedoste processies, maar ook van arme mensen die in Ierland in barre omstandigheden op hun blote knieën de laatste meters afleggen naar de stenige top van de berg. De serie kreeg de naam Miserere en werd door sommigen confronterend en zelfs ontluisterend genoemd. Desondanks – of misschien juist daardoor – leidde het werk van Marrie Bot tot talloze tentoonstellingen (ook nu nog), veel aandacht in media en een gelijknamige publicatie. Miserere maakt ruim dertig jaar na dato nog steeds grote indruk en wordt gezien als een mijlpaal binnen de documentaire fotografie. In de trappenhal van het Sint Martinushuis (rondom het prachtige Martinuskabinet) zijn drie kleurrijke werken van de Rotterdamse fotograaf Eddy Seesing te zien. Hij werkte zeven jaar lang aan een serie respectvolle portretten van voorgangers van zeventig verschillende geloofsgemeenschappen in Nederland. De serie Religie Nu toont officiële kerkelijke leiders en de voorgangers van meer informele geloofsgemeenschappen. Het werk biedt een beeld van de hedendaagse samenleving en de verscheidenheid aan religies en rituelen die ons land kent. Zowel christenen van verschillende gezindtes, als diverse richtingen binnen de joodse, moslim-, hindu- en boeddhistische gemeenschappen zijn te zien. En ook sjamanen, druïden en vrijmetselaren zijn opgenomen in dit project, dat eerder te zien was in Tilburg en mede mogelijk werd gemaakt door het steunfonds van de Tilburg University. Bij de trap op de eerste verdieping van het Sint Bonifaciushuis komt een werk van Marjolein Mandersloot. In de novembernieuwsbrief volgt hier meer informatie over. Kunstcommissie Tilburg, Drs. P.H.C.Siebers
Dinsdag 17 december Kerstviering in Utrecht
Colofon Redactie:
Dinsdag 18 december Kerstviering in Tilburg
Ada van der Velden-Westervelt Diahann van van de Vijver Archibald van Wieringen, pr.
Foto’s: Diverse bronnen. Met dank aan de collega’s voor hun bijdragen. Foto voorzijde: Kees, Arnoud en Fredi, Tilburg University Foto decaan & directeur voorwoord: Tilburg University
Museum Catharijneconvent Vormen van Verdraagzaamheid Religieuze (in)tolerantie in de Gouden Eeuw
6 september 2013 | 5 januari 2014 Sinds Willem van Oranje in 1564 ‘vrijheid van geweten’ tot een van zijn strijdpunten maakte, beschouwen we onszelf als een tolerant volk. Maar leidde vrijheid van geweten automatisch tot godsdienstvrijheid? Vormen van Verdraagzaamheid neemt u mee langs eeuwenoude verhalen over de religieuze (in)tolerantie in de Gouden Eeuw. Indrukwekkende schilderijen van grote meesters uit de bloeiperiode van de Noord-Nederlandse schilderkunst, prachtige kunstvoorwerpen en hedendaagse fotografie geven antwoord op de vraag: hoe tolerant was Nederland en hoe tolerant zijn we nu? Religieuze verdeeldheid Religieuze hervormingen leiden in de zestiende eeuw tot het ontstaan van meerdere stromingen binnen het christelijk geloof. Hoewel de gereformeerde kerk een bevoorrechte positie krijgt, hangen ook remonstranten, doopsgezinden, lutheranen en katholieken elk het in hun ogen ware geloof aan. Toch moeten de burgers samen door een deur, en ze blijken wel degelijk in staat te zijn om met elkaar te leven. Tot voor kort is dat vermogen toegeschreven aan de vrijheidslievende inborst van de Hollander. Maar recent historisch onderzoek heeft laten zien dat men elkaar verdraagt uit pure noodzaak en niet uit idealisme.
Actueel Ons religieuze verleden vormt een spiegel voor het heden. Nederland worstelt nog altijd met de inbreng van andere religies. Hoe we omgaan met de verschillen die deze met zich meenemen komt aan de orde doormiddel van de religiestressmeter van Tom Mikkers, een interreligieuze debatreeks en het Spiegelcafé, waar bezoekers met elkaar in gesprek gaan om nieuwe inzichten te verwerven. Vermeulen Brauckmanprijs Museum Catharijneconvent en de Vermeulen Brauckman Stichting organiseren alweer de derde editie van de Vermeulen Brauckman Kunstprijs. Dit keer geheel in het teken van fotografie, met als thema verdraagzaamheid. De beste foto’s – gekozen door een gerenommeerde jury- hebben een prominente plaats in de tentoonstelling en brengen de (in) tolerantie in onze huidige samenleving treffend in beeld. Vrede van Utrecht In 2013 bestaat de Vrede van Utrecht 300 jaar. De ondertekening van de Vrede op 11 april 1713 is een keerpunt in de wereldgeschiedenis. Na anderhalf jaar onderhandelen sluiten diplomaten uit heel Europa in het Utrechtse stadhuis een vredesverdrag waarmee er een eind komt aan twee eeuwen godsdiensttwisten en bloedige oorlogen. In Europa komt men tot een onderling gedogen, dat in de Nederlandse Republiek al lang bestaat. De Utrechtse musea vertellen het verhaal van de Vrede in al zijn facetten, onder het motto Wélke Vrede? Vormen van Verdraagzaamheid vormt het slotstuk.
Doorlopend te zien in Museum Catharijneconvent: Schitterend goud en zilver in de Schatkamer, Middeleeuwse Meesterwerken in de Refter, Utrecht als culturele hoofdstad van de Middeleeuwen in de Utrechtzalen, de geschiedenis van het christendom in Nederland in de Kloostergangen en alles over onze feestdagen in Feest! Weet wat je viert. De museumcollectie en bibliotheek van Museum Catharijneconvent zijn te raadplegen via de website: www.catharijneconvent.nl
Topstukken De tentoonstelling verhaalt over verborgen schuilkerken achter gevels van woonhuizen, over de manier waarop mensen hun geloof dichtbij zich houden met gebruiksvoorwerpen, en over kunstenaars die opdrachten uitvoeren voor mensen met een andere geloofsovertuiging. En niet de minste kunstenaars bovendien: meesters als Frans Hals, Rembrandt, Jan Steen en Pieter Saenredam zijn vertegenwoordigd. De tentoonstelling bevat spectaculaire bruiklenen; van de beroemde boekenkist van Hugo de groot tot de grootste tekening ooit in Utrecht gemaakt: Joachim Wtewaels Vrijheid van Consciëntie. Deze onwaarschijnlijk grote werktekening voor een van de wereldberoemde gebrandschilderde glazen uit de Goudse Sint Janskerk, is sinds 1596 voor het eerst weer in Utrecht. Hendrick Terbrugghen, De Annunciatie, olieverf op doek, 1629, Stadsmuseum De Hofstad, Diest
Nicolaes Maes, De overlieden van het Amsterdamse Chirurgijnsgilde, olieverf op doek, ca. 1680, Amsterdam Museum, legaat A. van der Hoop
