Jaargang 7, nr. 1, april 2011
“I have always had a tendency to go against the flow”
An introduction to Rob Fastenau, new dean of EEMCS
EWI is twee IEEE-Fellows rijker The Spoofax Language Workbench of Eelco Visser
Simplifying the design of Domain-Specific Languages
Rob Fastenau
In Toga “I have always had a tendency to go against the flow” An introduction to Rob Fastenau, new dean of EEMCS
3 Calling all women! Delft Women in Science given their own branch within EEMCS
6 EWI is twee IEEE-Fellows rijker Kofi Makinwa en Wouter Serdijn
8 De bassen blijven beuken
10
Eerste editie EPO-1 project smaakt naar meer
Breaking the Red Brick Wall of Microelectronics “Being forced to make clear choices is a blessing in disguise”
14 The Spoofax Language Workbench
16
Simplifying the design of Domain-Specific Languages
En verder: 2 Quadecaan | 7 Komen | 12 Gaan 13 The Pitch! | 18 Qort | 19 Qiekjes | 20 Microgripper
2 | Quadraad
Zo’n duizend toga’s op een rij; een plein vol breinen in zwarte jurken. De Bijzondere Academische Zitting in Den Haag is een van de meest indrukwekkende gebeurtenissen van mijn eerste weken in Delft. Het was al lang geleden, namelijk bij de verdediging van mijn proefschrift, dat ik omringd werd door een flink aantal toga’s. Toen was het een hete junidag en ‘t zweet liep over mijn rug onder het winterse rokkostuum. De hoogleraren wapperden onder tafel met hun toga’s. Mijn eerste toga-ervaring als decaan was bij de diesviering, met de mooie rede van eredoctor Professor Mitra. Zijn aanpak op het gebied van zelf-organiserend leren verdient aangepast navolging in ons onderwijs. Hoe pakken we deze uitdaging op? De hooglerarenbijeenkomst in Den Haag was een buitengewoon indrukwekkend en ontroerend gebeuren en een krachtige uiting van het intellectuele vermogen van Nederland. Onze minister-president Rutte heeft het talent om bij Edwin Evers van 538 aan te schuiven en humorvol popzendertaal te spreken. Maar waar is het intellectuele debat over het versterken van onze kenniseconomie? Ex-minister van landbouw Cees Veerman, voorzitter van de Commissie Hoger Onderwijs, sprak in dit kader de volgende zin over de gure bezuinigingswinter waarin we ons bevinden: “De winter van het broeiend ongenoegen, van de vrees voor de toekomst, van het veronachtzamen van het gezamenlijke, van de relativering van het gecompliceerde, van het kleineren van het hogere en het goede, van het ontmoedigen van het waardige.” Laten we Veermans waarschuwing ter harte nemen en helder blijven bespiegelen hoe we in warmer weer geraken. n
(Foto Annelies te Selle)
Inhoud Content
Qua decaan
Rob Fastenau reveals his first ‘university gown experiences’. During the Dies Natalis celebrations he was impressed by the keynote speech of honorary doctor Professor Mitra, on self-organising learning systems, an approach which he feels has potential for the education offered by TU Delft. He was present at the special Academic Assembly, organised to discuss the importance of higher education and academic research for the future of the Netherlands. With reference to the speech of Cees Veerman, who spoke about a ‘bleak winter’ of austerity measures, he urges everyone to keep reflecting on ‘how to get back into a warmer climate’. n
“I have always had a tendency to go against the flow” An introduction to Rob Fastenau, new dean of EEMCS
Ineke Temming
For Quadraad Rob Fastenau gave us a brief overview of his career, which culminated in a top position at a multinational electron microscope company. He also shared his first impressions of EEMCS with us, and revealed an important aspect of his management style. “I thrive in a group of passionate and creative people.” “I am from Zeeland, and we ‘Zeeuwen’ have the reputation of being thrifty. So now you know why I have been appointed dean of EEMCS.” Rob Fastenau laughs and continues: “I was born in Vlissingen in March 1953, straight after the great North Sea flood. The ground floor of the hospital where my mother gave birth to me was under water. That explains my lifelong fascination for the Delta Works, and for technology in general.”
“There is only one winning strategy: to be somehow unique, and to excel in a field that somebody is willing to finance” Not mainstream Perhaps Zeeland’s motto ‘Luctor et emergo’ (I struggle and emerge) also applies to Fastenau himself. “I am a go-getter”, he says, “and I have always had a tendency to go against the flow.
Because I love to overcome challenges, my career has not been exactly mainstream. My friends were often critical about my career decisions.“ Unsurprisingly, it is not a problem for him to have entered EEMCS in the middle of a re-evaluation process.
Television tube
Although born to be a civil engineer, young Rob’s interest switched to physics after a two day stay at the science museum Evoluon in Eindhoven. In 1970, he enrolled in the Applied Sciences programme at TU Delft, because of the student-friendly atmosphere of the town. However, even before obtaining his doctorate degree in Metal Science (1982), he ended up in Eindhoven all the same. “My first job was at the Philips Research Lab, where I worked on a new type of television tube. Although technologically a success, it was never commercialised. ‘If you don’t take risks, you will never discover anything new’, the head of the lab used to say. It was a lesson I took to heart.”
april 2011 | 3
Miedema
Rob quit his research job in 1985 to become head of the Mask & MicroFabrication Center, a service facility of the Research Lab. “I was interested in the fabrication process of chips; I think there is no use in inventing great things if you are not able to build prototypes. In my friends’ eyes this was a second rate position, far from the strategic arena, and they were afraid I would never return to research.“ He proved
Andries Miedema. “My friends said Philips didn’t need this type of research anymore, but I decided to go for it.”
Europe in 2000, and Executive Vice President Marketing and Technology in 2006.
Business skills
Winning strategy
About that time, Philips introduced the concept of contract research, and Rob turned out to be good at ‘selling’ research. His business skills did not go unnoticed: he was appointed Technical Director of Philips Electron Optics in 1995. “Not a position at the heart of
“As technicians, we tend to avoid emotional discussions about shared values” them wrong by joining the Philips Research Lab in Sunnyvale, California, in 1988. After a year he was asked to lead the activities on metals in the Eindhoven Research Lab, in the sector of the renowned solid-state physicist
4 | Quadraad
the firm, my friends grumbled, but I enjoyed being part of a management team. Under my direction the revenues increased significantly.” The division was sold to world leader FEI in 1997. Rob was appointed General Manager
When he left FEI in April 2010, due to a difference of opinion on strategy, he could have chosen the easy life of a free-lance consultant, but he decided otherwise. “I thrive in a group of passionate and creative people. So when I heard about the vacancy for the position of dean at TU Delft, my interest was caught. Upon arriving here, I was impressed with the professionalism of the staff; people work hard and get excellent results. What could be improved is our ability to sell what we do and to reach out to interested parties. I have learned that there is only one winning strategy: to be somehow unique, and to excel in a field that somebody is willing to finance.”
His most important task, he says, is to help in defining the ‘big vector’ that can give direction to our research. “We use a lot of public money, so our objectives must be clear. As technicians, we are always prepared to discuss content, but we tend to avoid emotional discussions about shared values. Who are we? What do we want to achieve? What do society and industry want from us? Those are the important questions we have to tackle first.” He is looking forward to sharing his ideas on how to turn EEMCS into the ICT Faculty of tomorrow.
Long-term goals
Fastenau realises that some drastic changes lie ahead, but he wants to stress that the creation of a common
Rob Fastenau is een ‘zunige’ Zeeuw uit Vlissingen, waar hij tijdens de watersnoodramp werd geboren. Dat verklaart zijn levenslange liefde voor de Deltawerken en techniek in het algemeen. Zijn carrière kenmerkt zich door onverwachte stappen die door zijn vrienden niet altijd werden toegejuicht. Hij houdt van uitdagingen en heeft de neiging tegen de stroom in te gaan. Rob studeerde Technische Natuurkunde in Delft, met specialisatie metaalkunde. Nog voor zijn promotie in 1982 trad hij in dienst van het Philips Natlab, om aan de ontwikkeling van een nieuwe beeldbuis te werken. Hier leerde hij dat je risico’s moet durven nemen om grote ontdekkingen te doen. In 1985 werd hij hoofd van het Mask & MicroFabrication Center, een Dienst van
Photos pages 3-5 Annelies te Selle
Shared values
vision should be a collective process. “Only if we join forces, will we be able to design a coherent and challenging long-term research programme that
“ I am a PowerPoint man, not a Word man” resonates with the interests of society and economy. It is crucial to look far into the future and define our long-term goals, fuzzy though they may be. They provide the framework for our short-term projects. And please, let’s present our plans in a couple of clear drawings. I am a PowerPoint man, not a Word man!”
het Natlab, uit interesse voor de fabricage van chips. Tot opluchting van zijn vrienden, keerde hij in 1988 terug naar het onderzoek, eerst in het Philips Research Lab in Californië, een jaar later als groepsleider in Eindhoven, onder de befaamde vastestoffysicus Andries Miedema. In die tijd werd bij Philips het contractresearch ingevoerd, en Rob blonk uit in het ‘verkopen’ van onderzoek. In 1995 werd hij benoemd tot Technisch Directeur van Philips Electron Optics, dat de omzet onder zijn leiding aanzienlijk zag groeien. De divisie werd in 1997 verkocht aan marktleider FEI. Rob werd in 2000 benoemd tot Algemeen Directeur Europa en in 2006 tot Executive Vice President Marketing and Technology. Als decaan van EWI wil hij de ‘grote
vector’ helpen vinden die richting kan geven aan het onderzoek. Hij is van plan een discussie te entameren over shared values. Wie zijn wij? Wat willen we bereiken? Wat verwachten economie en samenleving van ons? Dat zijn de belangrijke vragen die eerst moeten worden beantwoord. Hij verheugt zich op de ideeënuitwisseling met de staf om van EWI dé ICTfaculteit van de toekomst te maken. Rob vindt dat visievorming een collectief proces moet zijn. We moeten gezamenlijk aan een samenhangend, uitdagend, maatschappelijk relevant langetermijn-programma werken dat als kader kan dienen voor kortere onderzoeksprojecten. Dat plan moet in een paar plaatjes weergegeven kunnen worden. Want, zegt hij, ik ben een PowerPointman, geen Wordman. n
april 2011 | 5
Calling all women! Delft Women in Science (DEWIS) given their own branch within EEMCS
Diane Vedder
The EEMCS branch of DEWIS, called dEWIs, with a nod to the Dutch name of the Faculty, is an initiative of Judith Redi and Birna van Riemsdijk, supported by Catholijn Jonker. They have made it their mission to encourage networking, student involvement and career development for the women in the EEMCS Faculty. They glance back to the first dEWIs lunch, and look ahead to the future. Lina Sarro was invited to share some of her experiences as a female scientist. She addressed subjects such as how to make a success of your career, the importance of gaining experience abroad, finding a balance between work and your private life and positive discrimination for women. The second half of the lunch provided the opportunity for networking.
All of the participants at the dEWIs lunch (over 30!) indicated that they will take part in future dEWIs activities. The opportunity of meeting other female researchers in the faculty and discussing with a role model such as Sarro were especially appreciated. Judith and Birna were pleasantly surprised by the response of the women. It is clear that the lunch meeting met a need.
More women at the top? The dEWIs initiative did not come completely out of the blue. Two years ago, a survey was held among all the academic staff of EEMCS. Around 70% expressed an interest in intervisionary lunches, with an equal number wanting more contact with other female scientists within EEMCS. The primary need was for social cohesion and female role models, a real necessity in a faculty where women number around 10% of the total, a percentage that decreases at each higher post. Growing number of female students and PhDs give hope for the future.
Coming soon Photos Annelies te Selle
Lina Sarro, full professor of Electronic Components, Technology and Materials, speaking at the first dEWIs-lunch
More dEWIs lunches are in the pipeline. The ambition is to participate in the Grace Hopper Celebration of Women in Computing in 2012, a conference where women in academia and industry meet together, and also for TU Delft to host the Lovelace Colloquium for female bachelor and master students. The next dEWIs-lunch will take place around the end of May. Do feel free to attend!
Initiators Birna van Riemsdijk (left) and Judith Redi (2nd from left), both assistant professor of Man-Machine Interaction
Ruim 30 vrouwelijke EWI-onderzoekers bezochten de eerste lunchbijeenkomst van dEWIs, de EWI-tak van Delft Women in Science. Lina Sarro vertelde over haar persoonlijke en professionele ervaringen als vrouwelijke wetenschapper. De dEWIs-lunches volgen op een enquête waarin EWI-vrouwen - slechts
6 | Quadraad
10% van het WP - aangaven behoefte te hebben aan sociale cohesie en vrouwelijke rolmodellen. dEWIs wil deelnemen aan de Grace Hopper Celebration of Women in Computing, en het Lovelace colloquium naar Delft te halen. Er volgen meer dEWIslunches, te beginnen rond eind mei.
Komen en gaan
Stephanie Hessing
Anita Coetzee
Met Stephanie Hessing komt één brok energie en enthousiasme binnen. Ze heeft in vijf jaar tijd twee universitaire opleidingen afgerond, internationaal recht en staatkunde, en een blauwe maandag wiskunde gestudeerd. “Wel handig twee titels, want buitenlanders denken vaak dat je een gepromoveerde kerel bent”. Naast haar fulltime banen in universiteit of
“Omdat de taal op het Nederlands lijkt, verwacht je cultureel meer aansluiting, maar in Zuid-Afrika zijn ze veel terughoudender”, zegt Anita met een vleugje Engels. Ze heeft een dubbele major in Chemie en Technische Informatica en haar PhD behaald aan de University of Cape Town. Als docent begeleidde ze daar kansarme studenten in een soort P-in-2
Stephanie Hessing (Foto Annelies te Selle)
IS secretaris Direct
“Bij mr drs denken ze vaak aan een gepromoveerde kerel.” bedrijfsleven heeft ze altijd veel gereisd, Frans geleerd, is opgeleid tot stralingshygiënedeskundige en leert nu Farsi. Stephanie heeft na vier jaar TNW haar hart verpand aan natuurkunde en ziet voor zichzelf een toekomst weggelegd bij de Protonenkliniek. In de tussentijd mag Informatica die plaats innemen, maar dan wil ze zich wel eerst ‘ineten’. Als opvolger van Laura Zondervan gaat ze mensen van acht afdelingen binnen drie faculteiten met de buitenwereld verbinden. Dat betekent 80% van de tijd praten met onderzoekers, netwerken en op pad zijn. Dus, Stephanie komt naar je toe… n
Stephanie Hessing, an international law and political science graduate, is a bundle of energy. Trained as a radiation hygiene expert, she is dreaming of a position at the yet to be realised Proton Clinic. In the mean time, as a secretary of Direct, she will connect the staff of eight departments across three faculties to the outside world. So, here is: ... Stephanie! n
IS onderwijscoördinator Electrical Engineering
“human interface between scientists and engineers” programma met een tutoraat en vijftien studenten per groep. Twaalf jaar geleden heeft ze zich laten verleiden om naar Nederland te komen voor een ‘reislustige’ baan bij Nonius BV. Dat haar man haar volgde, blijkt op feestjes vaak een ‘conversation killer’. Na Nonius, Bruker AXS en Avantium heeft ze bewust de overstap gemaakt naar de universiteit, terug naar het onderwijs. Anita noemt zichzelf een ‘human interface between scientists and engineers’. Ofwel, nog een nieuwe bruggenbouwer voor EWI. n
South-African Anita Coetzee calls herself ‘a human interface between scientists and engineers’. She studied Chemistry and Computer Science, and obtained a doctorate degree at the University of Cape Town. As a lecturer she tutored underprivileged students. After having worked in industry in the Netherlands for twelve years, she made the conscious decision to return to education n
april 2011 | 7
Anita Coetzee (Foto Annelies te Selle)
Diane Vedder
Ineke Temming
EWI is twee IEEEKofi Makinwa en Wouter Serdijn (Afdeling Microelektronica) zijn benoemd tot IEEE-Fellow. Een prestatie, gezien het feit dat jaarlijks slechts 1% van de circa 395.000 leden, werkzaam in 160 verschillende landen, deze eer te beurt valt. Ze ontvingen een ingelijst certificaat en een ‘gold sterling silver Fellow lapel pin with antique finish’.
Kofi Makinwa: ‘Een carrière als een bijzonder avontuur’ De IEEE Solid-State Circuits Society eert Kofi Makinwa om zijn bijdragen aan de ontwikkeling van analoge precisiecircuits en geïntegreerde sensorsystemen.
“Ik moet het idee hebben dat ik de stateof-the-art vooruithelp”
“Na jarenlang hard werken is het leuk dat je een schouderklopje krijgt en dat mensen je een ‘jolly good Fellow’ noemen”, zegt Kofi Makinwa lachend. De IEEE-benoeming is voor hem de zoveelste bekroning op zijn werk. Hij won de titel ‘Simon Stevin Gezel’ voor zijn proefschrift in 2004, hij ontving een VENI-subsidie, trad toe tot de Jonge Academie van de KNAW, en werd benoemd tot Antoni van Leeuwenhoekhoogleraar.
Autoradio’s Kofi kwam in 1988 met een studiebeurs van het Philips International Institute naar Nederland, en werkte daarna tien jaar als onderzoeker in het Philips Research Lab. Op 35-jarige leeftijd nam hij de moedige - en naar achteraf bleek - juiste beslissing om in Delft promotieonderzoek te gaan doen. “Er is veel gebeurd sinds ik als elektrotechniekstudent in Nigeria oude radio’s sloopte om schakelingen te kunnen maken”, zegt hij. “Mijn carrière is een bijzonder avontuur, en ik geniet van ieder moment.”
De absolute top Zijn benoeming tot IEEE-Fellow dankt Kofi aan de nominatie door
Kofi Makinwa and Wouter Serdijn (Microelectronics) have been appointed IEEE Fellows. Makinwa for ‘the development of precision analog circuits and integrated sensor systems’ and Serdijn for ‘contributions to integrated circuits
8 | Quadraad
Bogdan Staszewski, één van de vele andere IEEE-Fellows van Microelectronics (Kofi: “Wij zijn een kwaliteitsafdeling”). Acht referenten, uit alle delen van de wereld, vonden dat Kofi’s onderzoek naar intelligente geïntegreerde sensoren de eretitel rechtvaardigde. Hij is trots op de prestaties van zijn groep: “Op het gebied van temperatuursensoren en precisieversterkers behoren wij tot de absolute top, en we zijn toonaangevend op het gebied van sigmadelta converters voor instrumentatie.”
Nuttig De ‘tagline’ van IEEE, Advancing Technology for Humanity, spreekt Kofi aan. “Ik doe in de eerste plaats onderzoek uit fascinatie, maar als mijn werk niet nuttig zou zijn, zou ik het niet doen. Ik moet het idee hebben dat ik de state-of-the-art vooruithelp. Zo werken wij aan een systeem waarmee je ECG-signalen kunt meten en verwerken. Het is fijn om te weten dat onze technologie de gezondheid van hartpatiënten ten goede kan komen. Ook doen wij veel om energieverbruik terug te brengen of productiekosten te verlagen. Zo dragen wij bij aan de zoektocht naar een leefbare wereld.” n
for medical devices and wireless communications’. Kofi, who was raised in Nigeria, describes his career as ‘an extraordinary adventure’. He is an internationally renowned specialist in the field of temperature sensors, precision
(Photos Annelies te Selle)
Fellows rijker Wouter Serdijn: ‘Pas interessant zonder stekker’ De IEEE Circuits and Systems Society eert Wouter Serdijn om zijn bijdragen aan geïntegreerde circuits voor medische apparatuur en draadloze communicatie. “Eigenlijk vind ik onderscheidingen niet zo belangrijk”, zegt Wouter , “maar toch was ik dit keer verguld met de vele felicaties die ik van over de hele wereld ontving. Je merkt dat zo’n benoeming vooral wordt gewaardeerd in landen met een hiërarchische cultuur.” Hij was ook blij met zijn ‘nominator’, Christofer Toumazou van Imperial College: “Chris is een expert in mijn vakgebied, de biomedische elektronica, dus hij kon de waarde van mijn werk goed inschatten.”
Het belang van IEEE IEEE speelt een grote rol bij de standaardisatie van elektronica en radiotechnieken, maar voor wetenschappers als Wouter zijn vooral de conferenties en publicaties van belang. “Op conferenties kun je je eigen werk voor het voetlicht brengen en horen wat collega’s doen. Ik werk ook mee aan de organisatie; zo was ik vorig jaar Technical Program Chair van hét internationale symposium van de Circuits and Systems Society. Ook ben ik hoofdredacteur van het blad Transactions on Circuits and Systems 1; daar gaat veel tijd in zitten.”
Neurostimulator Wouters specialismen zijn implanteerbare medische apparatuur en draadloze communicatie. “Het werk wordt voor mij pas interessant als er geen stekker aan zit. Voor geïmplanteerde apparaatjes is draadloze communicatie een pre, dus zo komen beide interessegebieden mooi samen.” Op dit moment werkt zijn groep aan een innovatieve neurostimulator die tot een medische doorbraak kan leiden. “Het prototype wordt binnenkort klinisch getest. Volgens artsen is er grote behoefte aan onze kleine, draadloze systemen. De bestaande apparaten zijn oncomfortabel: ze zijn log en de onderhuids aangebrachte draden worden vaak door het lichaam afgestoten.”
Trigger Als onderzoeker wordt Wouter voornamelijk getriggerd door mensen die roepen ‘dat iets niet kan’. “Ik vraag mij dan onmiddellijk af of het fundamenteel niet kan of dat het misschien nog nooit is gedaan. Meestal blijkt er dan veel meer mogelijk te zijn.” Tot slot wil hij nog één ding kwijt: “Ik ben ook Felllow geworden omdat ik de juiste selectie van mensen heb gemaakt. Er is maar heel weinig werk dat ik in mijn eentje doe!” n
amplifiers, and delta-sigma converters for instrumentation. The IEEE’s tagline, ‘Advancing Technology for Humanity’, really appeals to him. Wouter’s group of Biomedical Electronics is working on an innovative neurostimulator that could well lead
“Er is maar heel weinig werk dat ik in mijn eentje doe”
to a medical breakthrough. He plays an active role in IEEE, as a co-organiser of conferences, and as editor-in-chief of an IEEE journal. As a researcher, he likes the challenge of making the seemingly impossible possible. n
april 2011 | 9
Coördinator Gerard Janssen (Foto Annelies te Selle)
“We hebben tot twee uur vannacht doorgewerkt aan de schakeling. Komt u luisteren hoe het klinkt?”
De bassen blijven beuken Eerste editie EPO-1 project smaakt naar meer
Ineke Temming
In september 2010 is het vernieuwde curriculum van de BSc Elektrotechniek van start gegaan. Over het EPO-1-project ‘De beukende bas’ is coördinator Gerard Janssen heel tevreden, al zijn er verbeterpunten. Quadraad sprak ook met een tutor, een student-assistent en twee studenten. “De aaibaarheidsfactor van elektrotechniek is sterk afgenomen”, constateert Gerard Janssen. “In apparaten zit nu een chip, zo’n vlo met pootjes waar je niets mee kunt. In de tijd dat elk dorp z’n elektronicaboertje had, waren veel eerstejaarsstudenten knutselaars die wilden snappen waarom iets werkte. Nu weten ze weinig van elektrotechniek. In het project EPO-1 laten we hen daarom kennismaken met het vakgebied, zodat ze na afloop kunnen inschatten of ze goed hebben gekozen.”
Zelfstandigheid Het eerste project in het vernieuwde curriculum is vooral ‘catchy’, vertelt Gerard, het gaat erom de studenten te enthousiasmeren. “We laten hen een heel audiosysteem bouwen. Op het afsluitende symposium moeten ze demonstreren dat het werkt; het beste geluid wint een prijs.”
10 | Quadraad
De titel, ‘De beukende bas’, is ontleend aan de open slotopdracht: bedenk een oplossing om de laagste tonen van de luidspreker op te krikken. Dat het onderwerp in de smaak valt, bewijst dit bericht aan tutor Fredrik Creemer: “We hebben tot twee uur vannacht doorgewerkt aan de schakeling. Komt u luisteren hoe het klinkt?” Fredrik vond het onverwacht leuk om eerstejaars te coachen. “Zij maken een enorme sprong naar zelfstandigheid en vakkennis. Het is mooi als je ze daarbij kunt ondersteunen.”
Tesla Roadster Een bijzonder onderdeel van EPO-1 is EE-Actueel. In iedere projectgroep wordt wekelijks door steeds een andere student een praatje over een actueel elektrotechnisch onderwerp gehouden. Zo krijgen de studenten een beeld van de positie van de elektrotechniek in de maatschappij. Door docenten van EWI te interviewen, leren ze het onderzoek van de faculteit kennen; de docenten geven zelf ook lunchlezingen. “De onderwerpen waren heel breed”, vertelt Fredrik. “Het liep van nanostructured materials via touch screens tot getijdencentrales. En natuurlijk de elektrische Tesla Roadster. Het blijven vooral jongens.”
ct Een eindprodu
n der Meijs) (Foto Nick va
r Meijs) o Nick van de mposium (Fot sy t he ns de Tij
Tijdverlies Vroeg in het project volgen de studenten een cursus over ‘samenwerken in een team’, maar dat gaat niet direct goed, zegt Gerard. “Pas als het werk omvangrijker en ingewikkelder wordt, beseffen ze het belang van een goede taakverdeling, en loopt het proces ineens veel beter. Wat ook opviel was dat sommige groepen alleen tijdens de twee begeleide middagen aan het project werkten, terwijl ze er ook twee middagen zelfstandig mee bezig moeten zijn. Het is tenslotte een project van 8 studiepunten. Studenten kwamen soms onvoorbereid naar de bijeenkomst, wat tot tijdverlies leidde. We willen die zelfwerkzaamheid volgend jaar meer stimuleren.”
Hoogtepunt Bij de evaluatie gaven de studenten het ontwerpproject gemiddeld een 7,5 - een goede score voor een nieuw studieonderdeel. Student Lauris van Rijn: “Ik heb meer inzicht gekregen in het vak elektrotechniek, en veel geleerd over projectmatig werken. Doordat we een half jaar heel intensief bezig zijn geweest, zijn we alle mogelijke obstakels wel tegengekomen. We gingen steeds efficiënter werken, met als resultaat een heel mooi eindproduct. Het symposium was voor mij het hoogtepunt, maar het was ook leuk om voor het eerst muziek uit je eigen versterker te horen. Al was de kwaliteit toen nog niet denderend!”
tutorials. Studenten vonden het niet gemakkelijk de benodigde basiskennis hieruit op te bouwen.” Gerard Janssen erkent dat er verbeterpunten zijn. “We beginnen volgend jaar met een plenaire sessie om de wederzijdse verwachtingen te expliciteren. Een aantal opdrachten wordt ingekort, zodat er meer tijd is voor het project. Op verzoek van de studenten komen er meer tussentijdse ‘mile stones’ die individueel beoordeeld kunnen worden, en we laten de studenten meer oefenen met het geven van ‘peer review’.”
Liever EPO-1 En hoe verhoudt EPO-1 zich nu tot het vroegere P-Lab? Een vraag voor Pieter de Buck, die beide varianten van dichtbij meemaakte, de eerste als student-assistent, de tweede als student. “Ik denk dat ik liever EPO-1 had gehad. Hopelijk wordt het project voortgezet!” Als het aan coördinator (en audiohobbyist) Gerard Janssen ligt, blijven de bassen nog lang beuken... n
Verbeterpunten Student Tim Beintema sluit zich bij Lauris aan, maar hij laat ook een ‘antigeluid’ horen. “We hadden soms het gevoel dat het project niet helemaal klaar was. De handleiding klopte niet altijd, of werd tussentijds gewijzigd.” Fredrik kaart een fundamenteler probleem aan. “De ontwerpopdrachten lopen parallel met de algemene colleges en opdracht-specifieke
Meer informatie in de digitale studiegids op Blackboard (vak EE1800)
The first edition of the EPO-1 project ‘The pounding bass’ was a success, although there is room for improvement, says coordinator Gerard Janssen. The students gave it a score of 7.5. The project’s most important objectives are to introduce students to electrical engineering, and to drum up enthusiasm for the field. They also learn how to cooperate as a team. Participants have to build a complete audio system. Finally, they are given an open-ended assign-
ment to find a solution for boosting the bass output of the speaker. In the component ‘EE-Actueel’ they give presentations on topical subjects. The project concludes with a symposium where students have to demonstrate their system to a jury. Next year’s edition will contain some improvements, such as a plenary meeting at the start, shorter assignments, more individual milestones, and more opportunities to practice peer reviewing. n
april 2011 | 11
Komen en
gaan
Diane Vedder
Kees van der Meer
Dominique Meijer
Kees van der Meer komt in 1968 bij Chemie in aanraking met de eerste grote computer, en ontdekt bij het doorrekenen van derivaten van het geneesmiddel Clonidine een sterkere verwant. Nieuw onderzoek in die tijd. Met tussenstops komt hij 20 jaar later bij EWI. “De universiteit is goed in het maken van modellen en technieken. Minstens zo leuk vind ik het toepassen ervan in de
Dominique verhuist van de 20e verdieping bij EWI naar de begane grond bij TNW. En vrijwel tegelijkertijd van haar eigen huisje in Wateringse Veld naar een huis ‘samen’ in Rijswijk. Ze heeft de gok genomen om vanuit haar fulltime baan te solliciteren op een baan voor drie dagen, in de verwachting dat er wel iets bij komt. En zo loopt het ook. Tot 1 oktober vervangt ze twee
WAS management assistente bij Telecommunicatie
“Er zijn te veel leuke dingen om te doen.” praktijk.” Zijn bijna 150 afstudeerders hebben dan ook allemaal met bedrijven samengewerkt. Wat hij vooral zal missen, zijn de contacten met studenten en collega’s. Hij waardeert het dat hij de kans heeft gekregen om langzaam naar zijn pensioen toe te groeien. Nu heeft hij nog meer tijd voor zijn ‘oude liefde’ schaken (destijds in de hoofdklasse), filosofie en vliegende keep spelen voor de kleinkinderen. “Er zijn te veel leuke dingen om te doen.” n
“Weet je wat een PI is?” dagen de afdelingssecretaresse van Quantum Nanoscience (QN), om daarna een uitbreiding te krijgen in haar eigen baan als management assistente bij het Kavli instituut en bij Bionanoscience (BN), het lab van Cees Dekker. De afkortingen rollen uit haar mond, alsof ze er al jaren zit. De sfeer is dan ook wel vergelijkbaar met Telecommunicatie, vindt Dominique. Bij TNW hebben ze alleen PI’s, Principal Investigators. Klinkt spannend! n
Kees van der Meer, Associate Professor for the Design of Information Systems, has retired. In 1968, while conducting research on the drug Clonidine in the Chemical Technology department, he came into contact with the first large computer; 20 years later he joined EEMCS. He has always liked applying models and techniques. That is why all of his students have collaborated with companies. Now he has retired ‘there are simply too many nice things to do’, he says. n
12 | Quadraad
Dominique Meijer, a former management assistant in the Telecommunication group, is simultaneously moving house and starting a new job at Applied Sciences. In her new work environment, the Kavli Institute and Cees Dekker’s department of Bionanoscience, she will be dealing with ‘Principal Investigators’. Sounds exciting! n
Dominique Meijier (Foto Annelies te Selle)
Kees van der Meer (Foto Annelies te Selle)
WAS UHD Ontwerpen van informatiesystemen
Go ahead, the floor is yours...
THE PITCH! Photo Annelies te Selle
“Don’t take risks: X-ray your spreadsheets” As a PhD student in Software Engineering, Felienne Hermans is engaged in challenging scientific research; as the CEO of Infotron, she is helping people understand complex spreadsheets. “Sometimes the use of spreadsheets is like a game of chance. That’s what the District Waterboard Veluwe found out in 2009, when it lost 2.7 million Euros because two fields had been switched around. No wonder things go wrong: many employees have to work with complex Excel files containing over 10,000 cells. How can they identify potential hazards? By calling in the services of Infotron! We can tell you quickly if your spreadsheets are sound.
‘Normal’ people Infotron was founded by Arie van Deursen, Martin Pinzger and myself in April 2011. I combine my work as CEO with a PhD project on end-user programming. This is possible because Infotron is a direct result of my doctorate research. During our first case study at
Avanade, it struck me that everybody was using spreadsheets. Impressed by the fact that ‘normal’ people (non-programmers) were accustomed to making mathematical models, I decided to focus on finding a solution to their problems.
Market potential In our next case study at Robeco, people were wildly enthusiastic about our support software. “It makes our work ten times easier”, they said. “Can we buy it?” We realised we had developed a product with market potential. After all, spreadsheets have a huge impact on businesses worldwide. Our tool, Breviz, is able to automatically ‘X-ray’ all of a company’s spreadsheets, and pinpoint all the problem areas, in just a few days. In the same amount of time, audit firms can only check the most suspicious ones, not uncommonly overlooking the real ‘culprits’. Infotron has already been nominated for several start-up awards.
Dependencies Our software tool is based on empirical scientific research. User tests have shown which characteristics of
spreadsheets are the most likely to cause human errors. Breviz gives a clear visualisation of the dependencies
“Spreadsheets have a huge impact on businesses worldwide” between cells, formulas, groups of cells and worksheets, and indicates where the potential problems are located. It is up to the client to decide whether the spreadsheet should be adjusted to our guidelines. But at least he is aware of its complexity and the risks involved.” n
Recorded by Ineke Temming
Infotron introduces: Breviz
Felienne Hermans, promovendus bij Software Engineering, richtte met Arie van Deursen en Martin Pinzger de EWI-spinoff Infotron op. Hun software tool, Breviz, detecteert automatisch de meest risicovolle elementen in spreadsheets. Bedrijven kunnen in enkele dagen al hun spreadsheets laten doorlichten, waarmee zij grote financiële schade kunnen voorkomen. n
april 2011 | 13
Breaking the Red Brick Wall of Microelectronics Mart Graef: “Being forced to make clear choices is a blessing in disguise” ughout ls a lot thro ‘Mart trave
s te Selle oto Annelie Europe’ Ph
Ineke Temming
A meeting with a man with many talents and interests. He is an amateur philosopher, a cartoonist, and a researcher of local history in his native village Horn. But above all, Mart Graef, strategic programme manager at Dimes, is an expert on the semiconductor industry. Mart Graef’s knowledge of the world of integrated circuits or ‘chips’ knows no bounds. Although talking calmly, and choosing his words very precisely, he radiates genuine enthusiasm for the field. There is only one moment that he raises his voice, slamming his hand on the table. That is when he addresses the subject of how Dimes will fit into the intended ICT profile of EEMCS. “ICT services for healthcare, such as remote monitoring, are said to be the future, but to deliver these services on a large scale, you need inexpensive sensor technology. And that’s what WE do!”
Attracted to interfaces
Following a long career as a researcher and a manager at Philips Research Lab, Philips Semiconductors and NXP, Mart
14 | Quadraad
accepted the position of strategic programme manager at Dimes in 2009. “I like working at the interface between different fields”, he says. “Being a solid state chemist by education, I have always enjoyed the interdisciplinary approach that microelectronics research requires. It’s exciting to see how disciplines can interact in order to create something novel. As a true child of the Philips Research Lab, I have a passion for research but also a feeling for practical business aspects. And it is really fun working at the interface of academia and the - rather unique - semiconductor industry.”
More on a chip
What distinguishes this industry from others is that it has been driven almost entirely by one parameter: the size of a transistor. But lately things have changed, Mart says. “The ongoing miniaturisation of components for computing and data storage, known as More Moore, is a costly game that only giants like Intel or Samsung can play [see insert, ed.]. The new trend, called More than Moore, is to shrink other functionalities as well, such as communication or sensor equipment, and to integrate the whole system into one
package, or even into a single chip. Research along this line is more application driven, and therefore more interdisciplinary, because apart from microelectronics engineers, you need experts in material science, biology, medicine, communication or ICT. Dimes is well-qualified for this so-called ‘heterogeneous integration’, in part because of its extensive collaboration with other faculties and universities.”
“Let’s turn this threat into an opportunity”
“Let’s turn this threat into an opportunity. To be honest, until now I have been mostly a programme manager without a programme. Unlike in industry, where research programmes are directly related to the product portfolio, there is no real binding element between the projects of individual academic researchers. Being forced to make clear choices is a blessing in disguise. We have to define a strategic programme that strengthens our position and creates a distinct profile for our facility. Dimes has a lot to offer, for instance in the fields of 3D integration, sensors & actuators, low power technology, and wireless communication. There are many healthcare related projects going on. So let’s take some time for some self-reflection, but after that: let’s get to work!” n
Joint R&D
As a strategic programme manager, Mart travels a lot throughout Europe to establish technology partnerships. He is also a member of the committee guiding the creation of the International Technology Roadmap for Semiconductors (ITRS). “Another distinct aspect of the industry is that a large part of corporate research is done in collaborative projects with third parties”, he explains. “This is because it would be far too expensive to develop a specific technology for every new product. Therefore, generic technology platforms are created in joint efforts, making R&D much cheaper and faster. The ITRS identifies the industry’s future technology requirements over the next 15 years, and indicates whether they can be met by existing technology. Different colours in the document indicate if the solution is known (white), if R&D is needed (yellow) or if the solution is unknown (red). The numerous red cells, commonly known as the ‘Red Brick Wall of Microelectronics’, basically set the research agenda of universities.”
More information on ITRS: www.itrs.net
Moore, More Moore, More than Moore • In 1965, Gordon Moore, one of the founders of Intel, made an economic observation that later became known as ‘Moore’s law’. He states that the number of transistors on a chip will double about every two years. • Moore’s initial prediction was for ten years, but has been repeated ever since. The drive for miniaturisation is called More Moore. In the More Moore domain Dimes conducts research on 3D integration and new lithography techniques.
Clear choices
With the reduction of funding by the Executive Board of TU Delft, it has become ever more essential for Dimes to align its research programme to the needs of industry. Mart:
• Its focus, though, is on More than Moore, the enhancement of functionality of microdevices by introducing new, heterogeneous technologies. The resulting microsystems are widely applicable in such areas as healthcare, energy saving, sustainable development, automotive electronics, aerospace, transportation & logistics and security [an example can be seen on page 20, ed].
Mart Graef, strategisch programmmanager van Dimes, kent de halfgeleiderindustrie goed. Hij werkt graag op het grensvlak van disciplines, van onderzoek en management, en van universiteit en industrie. De halfgeleiderindustrie werd lange tijd door één parameter gedreven, de dimensies van een transistor. Nu is er een nieuwe trend, ‘heterogene integratie’. Hierbij worden IC’s gecombineerd met andere geminiaturiseerde functies, zoals communicatie of sensoren.
Voor dit type onderzoek is Dimes goed gepositioneerd. Mart is lid van de commissie die de totstandkoming van de technologie-roadmap begeleidt. Deze beschrijft de technologische vereisten voor de komende 15 jaar en stuurt de academische onderzoeksagenda. Nu de centrale subsidie aan Dimes wordt afgebouwd, is het zaak het onderzoeksprogramma af te stemmen op de behoeften van de industrie. “Laten we van deze bedreiging een kans maken.” n
april 2011 | 15
The Spoofax Language Workbench Simplifying the Design of Domain-Specific Languages
Eelco Visser
It is the mission of the Software Language Design and Engineering group to enable software engineers to effectively design, implement, and apply domain-specific languages. To that end they are developing the Spoofax Language Workbench. Eelco Visser explains it to us. Our society increasingly depends on software. All software is written in a programming language, a language that is understood by computers. To create software that does something useful, a software engineer has to translate ideas into a working program. Since most programming languages have been designed to write many different types of programs, the distance between the idea and the program can be quite large and involve many seemingly irrelevant details. Domain-Specific Languages are an answer to this problem.
Lost in translation Consider, for example, an online book shop. In essence, a bookshop is a collection of books that can be browsed or searched and from which clients can order books. These are the types of concepts that a software engineer should be concerned with when developing a bookshop. However, when developing a web application with a traditional programming language, he or she is confronted with the fact that the book shop program runs on (at least) three different computers: the browser, the server, and the database. Instead
16 | Quadraad
of thinking about the discounting policy for books, he needs to think about decoding URLs and processing form requests. Such irrelevant details make software more complex than is actually necessary.
Domain-Specific Languages Domain-Specific Languages (DSLs) address this problem by providing a notation and concepts that are close to the application domain. For example, we have developed WebDSL, a domainspecific language for programming web applications. In WebDSL, the developer can express what kinds of things the application deals with (books, clients, orders) and what can be done with those things (browsing, searching, ordering). The WebDSL compiler then translates this to a program, including all the details that are not of interest to the developer, but are necessary for the program to work.
Language Workbench There are many other domains for which DSLs would be useful. However, creating languages is not part of the tool box of most software engineers. It is the mission of the Software Language Design and Engineering group at TU
Eelco Visser (Photo Annelies te Selle)
Delft to enable software engineers to effectively design, implement, and apply Domain-Specific Languages. To that end we are developing the Spoofax Language Workbench. With Spoofax a language designer defines the syntax (notation), the semantics (meaning), and the editor services for a language, using DSLs for language definition. From a language definition, Spoofax automatically creates a complete Integrated Development Environment (IDE) for the new language. Figure 1 shows an IDE for a web programming language built
Language Design in Education Language workbenches such as Spoofax enable the next generation of software engineers to solve software problems through linguistic abstraction. In the Delft computer science curriculum we prepare our students for that future. In the Compiler Construction course students build a compiler for a small object-oriented language and implement a full fledged IDE plugin. In the master course Model-Driven Software Development, students design their own DSL from scratch.
Future Work Spoofax is a great language implementer’s workbench. In the next phase of research we want to enrich Spoofax into a language designer’s workbench by
providing intelligent design assistance based on the analysis of (partial) language definitions and example programs. Another direction for research is the generation of web-based IDEs from language definitions to support software development ‘in the cloud’.
A Language for Your Domain? Are you working in a domain of software development that requires too much attention to irrelevant details? We are very much interested in exploring new software domains to develop DSLs for. Do you already have a language (design) and need an IDE? We are also interested in benchmarks for our language workbench. n
More information on Spoofax: spoofax.org
Figure 1: Editor services for a web language
with Spoofax; it provides all the editor services that are common in modern IDEs, such as syntax highlighting, inline error markers, and content completion. Figure 2 shows how Spoofax is used to define a language and test its IDE in the same environment.
Figure 2: Multiple editors, side by side, in the same Eclipse IDE instance: the definition of an entity language (left), an editor for the entity language itself (upper right), and the abstract syntax of the selected entity (lower right)
De Software Language Design and Engineering groep van Eelco Visser doet onderzoek naar methoden en technieken voor ontwerp, implementatie, en gebruik van domein-specifieke talen (DSLs) in software engineering. Met de Spoofax Language Workbench, ontwikkeld in de groep, kunnen taalontwikkelaars alle aspecten van een taal definiëren en daaruit automatisch een programmeeromgeving (IDE) genereren. Met Spoofax ontwikkelt de groep onder andere DSLs voor (mobiele) webapplicaties. Spoofax wordt gebruikt in het softwaretalenonderwijs en is klaar voor gebruik in andere (wetenschappelijke) domeinen. n
april 2011 | 17
Qort Qoncise
edder
Diane V
Carsten Eickhoff en Arjen de Vries winnen Bing Most Innovative Award Carsten Eickhoff (TU Delft) en Arjen de Vries (CWI en TU Delft) hebben de Microsoft Bing Most Innovative Award gewonnen. Ze kregen de prijs tijdens een workshop in Hongkong voor hun artikel ‘How Crowdsourcable is Your Task?’. Hierin stellen zij maatregelen voor om een crowdsource-taak fraudebestendig te maken. De Microsoft Bing Most Innovative Award wordt toegekend aan het meest verfrissende
496
BSc-studenten hebben zich aangemeld voor de beschikbare 30 plaatsen in de 2e jaargang COSSE, het Erasmus Mundus masterprogramma in Computer simulations for science and engineering. Wat verklaart dit succes? En is dit te ‘transplanteren’ naar de MSc-programma’s van Computer Science en Electrical Engineering? De studenten volgen hun programma aan twee van de deelnemende universiteiten, KTH Stockholm, Technische Universiteit Berlijn, Friedrich-Alexander University, ErlangenNürnberg en TU Delft, en krijgen na succesvolle afronding een ‘double degree’. De papieren selectie vindt plaats op basis van o.a. BSc-resultaten. Dit jaar is de Delftse student Matthew Thé op de eerste plaats geëindigd. Gefeliciteerd Matthew. En gefeliciteerd COSSE! www.kth.se/cosse n
en vernieuwende artikel over crowdsourcing. Selectiecriteria zijn creativiteit, originaliteit en potentiële impact van het artikel. Crowdsourcing houdt in dat een taak die niet door een computer kan worden uitgevoerd - bijvoorbeeld beoordelen of een website geschikt is voor kinderen - wordt uitbesteed aan menselijke vrijwilligers, soms tegen een kleine vergoeding. Zo kunnen in korte tijd
grote gegevensbanken ontstaan die in allerlei soorten onderzoek nuttig zijn. Er is een risico dat mensen alleen voor het geld meedoen en willekeurige antwoorden geven, wat de interpretatie van de gegevens bemoeilijkt. Met de voorstellen van Eickhoff en de Vries kan dit riscio worden beheerst. n
(bron: Centrum voor Wiskunde en Informatica)
Optimale baktemperatuur Foto RHI
Bij de productie van hoogwaardig cement is een goede instelling van de oventemperatuur cruciaal. Michele Pisaroni (masterstudent LR) en Domenico Lahaye (sectie Numerieke Analyse) ontwikkelen een optimaal numeriek model voor de temperatuur, luchtstroom en chemische reacties in de oven. Aan de basis ligt een probleem van Almatis B.V. in Rotterdam. Bij de
productie van hoogwaardig cement zetten zich kleine deeltjes vast aan de wand van de oven, waardoor het proces regelmatig moet worden stilgelegd om de oven te reinigen. Kostbare tijd. De eerste bevindingen worden besproken tijdens de Almatis-TU Delft workshop ‘Numerical modeling of rotary kilns’ op 9 juni 2011 bij EWI. n
Carsten Eickhoff (TU Delft) and Arjen de Vries (CWI/TU Delft) have won the Microsoft Bing Most Innovative Award for their paper “How Crowdsourcable is Your Task?” When a task cannot be executed by a computer, it is ‘crowdsourced’ to human volunteers, sometimes against a small fee. The prize winners have proposed measures to make crowdsourcing more secure. n Michele Pisaroni (Aerospace) en Domenico Lahaye (Numerical Analysis) have developed an optimal numerical model for the temperature, air current and chemical reactions in cement rotary kilns. This can help prevent particles from clinging onto the walls. n 496 Bachelor students have applied for the Erasmus Mundus Master’s Programme in Computer Simulations for Science and Engineering. Based on his BSc results TU Delft’s Matthew Thé was the first of 30 to be accepted. n
18 | Quadraad
Qiekjes
Qandid Qamera File of fietsen?
Erik Roeling in de bestuursbolide van de ETV
Ieder zijn ‘fun’
Volgende keer: muziekinstrumenten
Bèta en muziek schijnt een gouden duo te zijn. Laat u fotograferen met uw muziekinstrument en mail de foto voor 15 juni naar
[email protected].
Waiting or wheeling? Choose your fun
Next time: musical instruments Science and music are said to be a golden duo. Ask someone to photograph you with your musical instrument, and e-mail your picture before 15 June to
[email protected].
Helemaal 2011: de rode pick up van KP Hart
Joost de Groot met mooi weer vanuit Amstelveen en Emiel van Elderen elke dag door weer en wind retourtje Vlaardingen
Qolofon
Quadraad is een Nederlands-Engelse uitgave van de Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica/TU Delft voor EWI-medewerkers. Het blad verschijnt 3 keer per jaar (oplage: 1200). Quadraad is a Dutch-English magazine for EEMCS personnel. It is published 3 times a year (print run: 1200) n Redactie: Emiel van Elderen, Anna Hoek, Geerlinge Pessers-van Reeuwijk, Dagmar Stadler, Ineke Temming, Diane Vedder, Cassan Visser n Aan dit nummer werkten mee: UvA Talen, Eelco Visser, Jia Wei n Eindredactie: Ineke Temming, Diane Vedder
Net als James Bond, Eric Theunissen met zijn Lotus Esprit Turbo
n Coördinatie: Temming Tekstproducties, Delft (www.temmingtekst.nl) n Fotografie: Annelies te Selle, Delft (www.anneliesteselle.nl) n Ontwerp en layout: Scheepens reclame adviseurs, Tilburg n Druk: Schefferdrukkerij bv, Dordrecht n Redactieadres: Postbus 5031, 2600 GA Delft,
[email protected]. Niet door ons achterhaalde rechthebbenden van foto’s kunnen zichzelf bekend maken via dit e-mailadres.
april 2011 | 19
(Foto’s Cassan Visser)
Even binnendoor: Henk van Zeijl en ‘smart girls’ Agata Sakic en Silva Milosavljevic
Getting a grip on the incredibly small This micro-scale gripper is able to handle objects that are invisible to the bare eye. Micromanipulation tools extend the hands of human-beings to the incredible microscopic world. The assembly of complex machines smaller than 1 mm size, surgery on a tiny piece of living tissue, or experiments on a single living cell: all of this has become possible. The microgripper was designed and fabricated by Dimes (Delft Institute of Microsystems and Nanoelectronics). Dit microgrijpertje kan o.a. worden gebruikt om microscopisch kleine machines in elkaar te zetten, en om operaties te verrichten aan minuscule stukjes weefsel in het lichaam. Het werd ontworpen en gemaakt door Dimes. With its rigid silicon bones and soft polymer muscles this microgripper is capable of horizontally grasping and vertically handling micron-sized objects simultaneously (Image Jia Wei, Dimes)
Delft University of Technology Faculty of Electrical Engineering, Mathematics and Computer Science Mekelweg 4 2628 CD Delft T: +31 (0)15-27 89252 E:
[email protected] www.ewi.tudelft.nl
