Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW), Staatssecretaris van OCW, drs. S. (Sander) Dekker Postbus 16375 2500 BJ Den Haag
Damwâld, 21-9-2013
Onderwerp:
Verzoek om reguliere status voor het vak Informatietechnologie voor vmbo Theoretische Leerweg (it/i 1096)
Geachte staatssecretaris, Ik verzoek u vriendelijk om het vak Informatietechnologie voor vmbo Theoretische Leerweg (it/i 1096) als schoolexamenvak vast te stellen en op te nemen in de lijst van vmbo-vakken. De experimentele status van het vak wordt daarmee omgezet in een reguliere status. Bijgaand treft u het concept examenprogramma aan, met de bijbehorende handreiking. Inhoud van het vak Informatie en communicatie zijn belangrijke pijlers van het maatschappelijk verkeer. Veel beroepstaken vereisen dat de beroepsbeoefenaar kan beschikken over juiste, volledige en tijdige informatie. Sinds de opkomst van de informatie- en communicatietechnologie worden hiertoe meer en meer digitale middelen ingezet en verdwijnen de traditionele media naar de achtergrond. Het geheel van digitale middelen, functionaliteiten, documentatie en procedures rondom de informatievoorziening wordt een informatiesysteem genoemd. Informatiesystemen worden gemaakt door ict-specialisten en gebruikt door gebruikers. Het vak Informatietechnologie wil leerlingen opleiden tot zogenaamde ‘power-users’, een rol tussen ict-specialist en -gebruiker in. Een dergelijke supergebruiker biedt onder andere ondersteuning aan medegebruikers bij het gebruik van informatiesystemen, applicaties en media en kan gesprekspartner zijn voor ict-specialisten. Om dit te kunnen is wel noodzakelijk om enig idee te hebben van het ontwerpen van informatiesystemen. Een andere rol die in de loop van de tijd is ontstaan, is de mediakundige of communicatiedeskundige. Hierbij gaat het om het vormgeven van communicatie- of mediauitingen. Vaardigheid in het ontwikkelen (of op zijn minst specificeren en/of ontwerpen) van media-uitingen is voor veel beroepen van belang. De drie genoemde rollen, power-user, ontwerper en mediakundige, vormen de basis voor het examen Informatietechnologie.1 Bevoegdheid Bevoegd om dit vak te geven zijn: 1
Handreiking DEF_0-22, SLO 2012
1
-
docenten met een tweedegraads onderwijsbevoegdheid voor het voortgezet onderwijs in ICT, of in een ander vak, die door de school bekwaam geacht worden (Wet Beroepen in het Onderwijs (BIO), augustus 2006).
Vanwege de kwaliteitsbewaking vinden de schoolmanagers het echter belangrijk dat het vak gegeven wordt door docenten die in het vák bevoegd zijn. Ook de docenten ITTL zelf willen graag een vakbevoegdheid halen. Intensief overleg in 2012-2013 tussen programmamanager, SG-leden en vertegenwoordigers van de (technische) lerarenopleiding Informatica/ ICT van de Hogeschool Windesheim heeft ertoe geleid dat de hogeschool haar lerarenopleiding ICT heeft aangepast. Het vernieuwde aanbod komt nu, behalve aan de scholingsbehoefte van docenten ICT in het mbo, meer dan eerst het geval was, tegemoet aan de behoefte van docenten ICT in het vmbo. De studieduur bedraagt 4 jaar, maar is voor iemand die al een tweedegraads onderwijsbevoegdheid heeft, in te korten tot ongeveer 2 jaar. Afhankelijk van vooropleiding wordt vrijstelling verleend voor de onderwijskundige dan wel de technische vakken. Daarnaast is de opleiding niet alleen georiénteerd op het onderwijs maar wordt ook aandacht besteed aan het bedrijfsleven 2. Teneinde lerarenopleiding en leraarschap nog beter op elkaar te laten aansluiten is de stuurgroep ITTL van mening dat het goed zou zijn als de ITTL-groep als scholenplatform meer bij de invulling van de lerarenopleiding betrokken zou worden en de samenwerking structureler zou zijn. In het verlengde daarvan ziet de stuurgroep graag dat haar eigen succesvolle professionaliseringsactiviteiten, de bootcamps en intervisie, van waarde zijn in het scholingsaanbod van de lerarenopleiding. In de komende periode zal de samenwerking derhalve worden voortgezet. Gewenste bekwaamheden in het team Uit de audits is duidelijk naar voren gekomen door wat voor docenten het vak gegeven dient te worden, namelijk door professionele docententeams3. Zo’n team bestaat bij voorkeur uit een docent met ict-kennis én een docent met kennis van grafimedia. Daarnaast is het is wenselijk dat de docenten ideeën hebben over maatschappelijke en bedrijfsmatige toepassingen van deze kennis. Informatietechnologie betreft immers een breed vakgebied. Er is nog steeds sprake van een groot enthousiasme en betrokkenheid bij de docenten. Ze zijn positief over het vak en voeren dit met passie en plezier uit. Ze geven aan dat ze bij ITTL in staat zijn om op een andere manier met inhoud en didactiek om te gaan dan bij de gewone algemene vormende vakken. Doorstroomrelevant Uit de tevredenheidsonderzoeken, audits4 en informatie die de scholen zelf hebben verkregen via hun oud-leerlingen en/ of de met hen samenwerkende roc’s en havo’s, blijkt dat (oud-) leerlingen het vak zeker doorstroomrelevant vinden.
2
De technische vakken betreffen globaal: hardware architectuur, besturingssystemen, programmeren (Java), bouwen van apps, informatie analyse, databases en sql, netwerken (CCNA1,2,3,4), websites, wiskunde en logica, ITIL/Prince, projectorganisatie, security management. De onderwijskundige vakken omvatten globaal: vakdidactiek, leerpsychologie, klasmanagement, ethiek, presenteren en instrueren, pedagogisch handelen, drama, persoonlijke professionele ontwikkeling, adolescentie en onderwijspsychologie. 3 Eindrapportage Audits 2013, Proces in beeld 2013 4 Eindrapportage Audits 2013, Proces in beeld 2013
2
Leerlingen raken ‘ICT-geletterd’ en doordat het vak didactisch zo is ingericht dat leerlingen veelal leren door te doen, raken de leerlingen ook goed voorbereid op de beroepspraktijk in het algemeen en op techniek in het bijzonder5. Oud-leerlingen bevestigen dit6. Een degelijke basis “Medisch Beeldvormende en Radiotherapeutische Technieken (MBRT) is een medische opleiding. De relatie met het vak IT is niet direct duidelijk. Maar sommige aspecten van IT blijven bruikbaar. Ten eerste onderscheidt het vak zich door de projectmatige manier van werken. Vaak gaat het erom een project binnen een bepaalde termijn af te ronden. Een goede voorbereiding voor het projectmatig werken in het vervolgonderwijs, die je bij reguliere vakken vaak niet ziet. Ten tweede biedt het vak inhoudelijk een belangrijke basis. Tijdens de bachelorthesis valoriseer en presenteer ik mijn onderzoeksmethode door de fixatiesteun van mijn proefopstelling te tekenen met behulp van Solid Edge V16. De 3D-modellen bieden de lezer een snel en doeltreffend overzicht van het ontwerp. Als derde werd bij het vak IT een degelijke basis gelegd voor het schrijven van programma’s en sofware. Dit leverde mij voordelen op bij het gebruik van toetsende statistiek waarbij deze basis van het coderen gebruikt wordt in gevorderde toepassingen als Excel of SPSS. Het vak IT vormde een goede voorbereiding op de afstudeerfase van mijn opleiding.” Romke Rozema, student HBO MBRT jaar 4 (oud-leerling ITTL) De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) verricht op het moment onderzoek naar de doorstroomrelevantie van het vak ITTL. In haar onderzoek gaat DUO in op de vraag hoe oudleerlingen met het vak IT in de TL het in het vervolgonderwijs doen ten opzichte van de landelijke gegevens met betrekking tot de doorstroom. Handig voor vervolg Uit de tevredenheidsonderzoeken (2010, 2011 en 2013) blijkt hoe vmbo-t leerlingen zelf tegen hun keuze voor het vak aankijken. Leerlingen geven aan het vak vooral te kiezen omdat ze het leuk vinden én omdat ze het handig vinden voor vervolgopleiding en -loopbaan. Van de respondenten heeft 20% op negatieve gronden voor het vak gekozen. Zij vonden andere vakken minder interessant. In een ziekenhuis heb je ook veel IT “Een van de dingen in onze examenopdracht is oriëntatie op leren en werken: wat kan je ermee in je eigen sector? Ik heb bijvoorbeeld sector ‘Zorg en Welzijn’ gekozen. Mensen denken dat het alleen techniek is, maar in een ziekenhuis zelf heb je ook heel veel IT. Het is veel meer dan dat je ziet.” Birgit, St.-Jozefmavo, 4e klas, 2013 Belangrijk voor techniek Ook lijkt IT een keuze voor de technische sector te bevorderen. Twee van de vijf respondenten vinden dat IT vooral belangrijk is voor een vervolgopleiding in de technische sector van het mbo, terwijl één op de vijf respondenten het vak ook belangrijk vindt voor een economische mbo-opleiding. 5 6
Eindrapportage Audits 2013, Proces in beeld 2013 ITTL-krant, oktober 2013
3
Omdat in vmbo TL eigenlijk geen sprake is van sectoren is in de tevredenheidsonderzoeken gevraagd naar de vakkenpakketkeuze van de leerlingen. In 2013 volgen nagenoeg alle leerlingen in zowel leerjaar 3 als 4 het vak wiskunde. In het derde leerjaar volgen nagenoeg ook alle leerlingen economie, maar in het vierde leerjaar laat bijna een derde van de leerlingen dit vak vallen. Van de derdeklassers volgt ongeveer 80% biologie, maar in leerjaar 4 is dat nog slechts 40%. Natuurkunde wordt door 70% van de derdeklassers gevolgd en door 50% van de vierdeklassers. Uit bovenstaande is ook af te lezen dat veel scholen hun leerlingen in het derde leerjaar alle ‘sectorvakken’ laten volgen (economie, biologie én natuurkunde). In het eindexamenjaar behouden de leerlingen die IT hebben klaarblijkelijk vooral de vakken Economie (66%) en/ of Natuurkunde (50%), de sectorvakken van de sector Economie, respectievelijk Techniek. Het percentage leerlingen met een beta-pakket lijkt daarmee relatief hoog. Volgens de scholen is de doorstroom naar mbo niveau (3 en) 4 en naar havo goed. Aantrekkelijk voor meisjes Ander interessant punt in het kader van doorstroomrelevantie is de aantrekkelijkheid van het vak voor meisjes. Tussen de 30 en 40 % van de leerlingen is meisje. Het aandeel meisjes is daarmee aanzienlijk en meer omvangrijk dan bij Informatica in havo/vwo. Het vak kan daarmee een positieve bijdrage leveren aan de deelname van meisjes aan opleidingen in de technische sector. Geschiedenis Aan de ontwikkeling van het algemeen vormende vak Informatietechnologie (IT) voor de Theoretische Leerweg van het vmbo, wordt al sinds januari 2007 door elf scholen gewerkt, in opdracht van het ministerie van OCW. De volgende redenen waren in 2007 voor het ministerie aanleiding om het vak Informatietechnologie voor vmbo-tl te ontwikkelen: - het ontbreken van een algemeen vormend vak rond ict in de theoretische leerweg - verruiming van de keuzemogelijkheden voor leerlingen en scholen - aansluiting bij het stimuleringsbeleid rond ict - aansluiting bij het beleid rond doorlopende leerlijnen en bètatechniek. Het concept examenprogramma is al in het najaar van 2008 - onderbouwd door positieve adviezen van verschillende instellingen zoals CvE (destijds nog Cevo), roc's, Ecabo, andere platforms, collega-docenten van vmbo- en havo-scholen - voorgelegd aan het ministerie van OCenW.7 Sindsdien is het concept examenprogramma uitgevoerd op de elf pilotscholen. Hierbij is uitgebreid aandacht besteed aan de kwaliteitsborging van het vak. Instrumenten zijn ontwikkeld. Zo heeft de SLO drie maal een uitgebreid tevredenheidsonderzoek uitgevoerd en zijn de scholen twee maal onderworpen aan een audit, namelijk in 2011 en 2013. Advies Op dit moment lijkt de tijd rijp om het vak de reguliere status te geven. Naar aanleiding van drie uitgevoerde tevredenheidsonderzoeken (2010, 2011, 2013) adviseert de Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO):
7
Eindrapportage ITTL 2, Carla van den Brandt, juli 2012
4
“Het lijkt er op dat het vak na zes ontwikkel- en experimenteerjaren een zekere graad van volwassenheid bereikt heeft. Er is een redelijke mate van tevredenheid onder leerlingen en uit de audits blijkt dat de meeste scholen het vak op kwalitatief verantwoorde wijze aan hun leerlingen aanbieden. Mede om deze redenen verdient het aanbeveling de ontwikkel- en experimenteerfase voor het vak af te sluiten.” 8 Juist moment Het vak is in hoge mate van belang met het oog op de algemene ontwikkeling van leerlingen. Het recente rapport van de KNAW waarin gewezen wordt op het belang van ‘ICTgeletterdheid’, ondersteunt dit9. Aan de andere kant past dit nieuwe vak in de huidige tijd waarin de strikte scheiding tussen algemeen vormend onderwijs en beroepsgericht onderwijs aan het verschuiven is. Behalve dat ICT-geletterdheid als algemene vorming voor beroepen in alle sectoren van belang is, kent het vak door haar inhoud uiteraard ook een relatie met ICT-gerelateerde beroepen. Nu ook voor leerlingen in het algemeen vormend onderwijs, en zeker voor de Theoretische Leerweg van het vmbo waarvan de meeste leerlingen naar het mbo gaan, het belang van beroepsoriëntatie steeds duidelijker wordt, is ook dat een reden om Informatietechnologie als vak in te voeren. Illustratief is uw eigen aankondiging tijdens het Algemeen Overleg Nationaal Techniekpact 2020, 5 september jl. waarin u aangaf in te willen zetten op een betere oriëntatie van leerlingen van de Theoretische Leerweg op de beroepspraktijk in het algemeen en op meer oriëntatie op techniek in het bijzonder. Als voorbeeld noemde U ‘scholen die in het mavo-tl bezig met het vak informatietechnologie’. Illustratief is ook dat Informatietechnologie voor de Theoretische Leerweg als vak genoemd is in het Besluit experimenten doorlopende leerlijnen vmbo-mbo 2014-2022, Artikel 6. Inrichting experiment technologieroute. In de Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) wordt Informatietechnologie expliciet genoemd: “3. Als extra vak als bedoeld in de artikelen 10, negende lid, en 10d, negende lid, van de WVO kan de technologieroute in het eerste en tweede leerjaar het vak informatietechnologie omvatten.” Ook in het recente advies van de ‘Denktank Technologieroute’ van het Platform Beta Techniek dat aansluit bij dit besluit én bij het programma Toptechniek in bedrijf is het vak genoemd10. Concluderend kunnen wij stellen dat dit nieuwe vak goed past in de huidige tijd waarin de strikte scheiding tussen algemeen vormend onderwijs en beroepsgericht onderwijs aan het verschuiven is. Wij hopen op een positief en snel besluit, zodat veel meer vmbo scholen dit nieuwe vak Informatietechnologie kunnen gaan aanbieden aan hun leerlingen. Veel meer leerlingen zullen daardoor beter op hun toekomst zijn voorbereid! 8
Eindrapport Tevredenheidsonderzoek 2013, SLO 2013 Digitale geletterdheid in het voortgezet onderwijs, vaardigheden en attitudes voor de 21 e eeuw, KNAW, december 2012 10 Een visie op de technologieroute vmbo-mbo voor Toptechniek in bedrijf en de verdere toekomst, Denktank technologieroute, augustus 2013 9
5
Nederland zal beter en sneller kunnen inspelen op de economische ontwikkelingen. In afwachting van uw reactie, met vriendelijke groet,
H.R. Visser, Directie Chr. Mavo De Saad, penvoerder project ITTL
Bijlagen: - Concept Examenprogramma - Concept Handreiking DEF_0-22 - Eindrapportage ITTL traject 3, Brandt Onderwijs, september 2013 - Eindrapport Tevredenheidsonderzoek 2013, SLO 2013 - Eindrapportage Audits 2013, Proces in beeld 2013 - ITTL-krant 2013
6
