Hygiënisch ontwerp van verdampers Verslag Ronde Tafel van 24 februari 2014
Lode Denecker
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
1
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
2
Inhoud Reiniging
Wetgeving Energie
Contaminatie
Ontwerp Stapeling
Lastenboeken
b
Plaatsing Afvoer
Materiaal
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
3
Deelnemers Rondetafel
Joost Buysschaert Epacco Reinigingsbedrijf
Griet Cocquyt
Sectorhoofd Transformatie FAVV- PCE WVl
Peter Maes
Frank Moerman
Quality Coaching Consultancybureau
EHEDG European Hygienic Engineering & Design Group
Harry Deschuymer
Jürgen Janssens
Arco Installateur koel- en vriestechnieken
Cid Lines Producent reinigingsmiddelen
Eric van Peer
Ann Verbeke
Pieter Verboven
GEA Goedhart, Producent van verdampers
Lavetan, Laboratorium
MeBioS KU Leuven Industrieel Onderzoeksmanager
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
Liselotte De RIdder Cid Lines Producent reinigingsmiddelen
4
Doel Verdampers Temperatuursbeheersing Geschiedenis •
Initieel: Koperen buizen
•
Lamellen om warmteuitwisselingsoppervlak te vergroten
•
Ventilatoren geforceerde lucht (2 à 3 m/s)
Efficiëntie verder vergroot door •
Lamellen bepaalde vormen geven (hoeken en gaten) vervuiling
•
Lamellen dichter plaatsen, minder tussenruimte •
Lamelafstand is groter bij cellen opererend beneden het vriespunt, want ijsvorming
Om commerciële redenen: •
Grootte beperken, maar ten koste van de reinigbaarheid
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
5
Wetgeving Verordening 852/2004 Art 4 – punt 3 •
Vereisten inzake temperatuursbeheersing voor levensmiddelen (niet: ruimten)
•
Handhaving koelcircuit
•
Procedures om doelstelling van deze Verordening te bereiken
Bijlage II, Hoofdstuk I: Algemene eisen bedrijfsruimten voor levensmiddelen •
2d: … zodanige temperatuurregeling dat de levensmiddelen op de vereiste temperatuur kunnen worden gehouden, en met de nodige voorzieningen om de temperatuur te bewaken en zo nodig te registreren
•
5: Ventilatiesystemen aanwezig … zodanig zijn geconstrueerd dat filters en andere onderdelen die regelmatig schoongemaakt of vervangen moeten worden, gemakkelijk toegankelijk zijn.
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
6
Wetgeving Verordening 852/2004 Bijlage II, Hoofdstuk I: Algemene eisen bedrijfsruimten voor levensmiddelen (vervolg) •
8: Afvoervoorzieningen … elk risico van verontreiniging vermeden … geen terugstroom van verontreinigde naar schone zone (zone waar omgegaan wordt met levensmiddelen)
Bijlage II, Hoofdstuk II: Specifieke voorschriften in ruimten waar levensmiddelen worden bereid, behandeld en verwerkt • •
1c: Plafonds en voorzieningen aan het plafond: Geen ophoping van vuil… Condens, schimmels en loskomen van deeltjes (verf, roest) wordt beperkt 1f: Oppervlakken: … goed onderhouden, makkelijk schoongemaakt en indien nodig ontsmet
Bijlage II, Hoofdstuk IV: Vervoer •
7: vervoersmiddelen en/of recipiënten gebruikt voor vervoer: levensmiddelen op vereiste temperatuur kunnen houden en de mogelijkheid bieden om die temperatuur te bewaken
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
7
Wetgeving Verordening 853/2004: levensmiddelen van dierlijke oorsprong •
In uitsnijderijen dient de temperatuur van vlees op de wettelijk voorziene temperatuur gehouden te worden door middel van een omgevingstemperatuur van ten hoogste 12°C of een alternatief systeem met een gelijkwaardig effect.
•
Andere sectoren: geen luchttemperatuur, wel producttemperatuur in wet vastgelegd
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
8
Wetgeving Temperatuursregistratie KB 22/12/2005: betreffende hygiëne voor levensmiddelen van dierlijke oorsprong: De temperatuur in koel- en vrieslokalen moet worden opgenomen en geregistreerd met behulp van een zelfregistrerende thermometer of telethermometer. Verordening 37/2005 betreffende temperatuurscontrole in vervoermiddelen en in opslagruimten van voor menselijke voeding bestemde diepvriesproducten: adequate temperatuurregistratie om vaak en met geregelde tussenpozen de luchttemperatuur te meten. Bewaring van Registratie minstens 1 jaar.
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
9
Wetgeving KB 14/11/2003 Autocontrole, meldingsplicht en traceerbaarheid Art 3 verplichting tot autocontrole Art 11: bewaren documenten mbt autocontrole: tot 2 jaar na verstrijken periode houdbaarheid Gidsen voor autocontrole (beroepssectoren) die bedrijven kunnen gebruiken als hulpmiddel bij het opstellen van hun Autocontrolesysteem (ACS). Hierin wordt regelmatig verwezen naar het onderhoud van koelinstallaties, en de handhaving van en registraties ivm koelcircuit.
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
10
Commerciële lastenboeken IFS, BRC, ISO 22000, HACCP, GMP … Wetgeving = basis Normen gaan niet echt dieper, uitvoering afhankelijk van • Gezond verstand van bedrijf •
Auditor
•
Klant
Koude ketting moet gegarandeerd blijven
•
Diepvries
•
Koelinstallaties
•
Laadkades
•
Transportkoeling
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
11
Commerciële lastenboeken IFS, BRC, ISO 22000, HACCP, GMP … Validatie koelinstallatie •
Producttemperatuur wordt gehaald en behouden
•
Verdampers hangen op goede plaats
Onderscheid •
Airco’s (chocolaterie)
•
Snelkoelers
•
Diepvriezers
Koel houden versus inkoelen (snelkoeler is vaak CCP) •
Alles moet gevalideerd worden
•
Best gesimuleerd in worst case
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
12
Commerciële lastenboeken Reiniging - Reinigingsplannen Moet gevalideerd worden (ISO 22000) •
Producten
•
Inwerktijden
•
Frequentie
•
Microbiologische testen
Filters van bv. airco’s in sectoren waar koudeketting niet gewaarborgd moet zijn bv. Confiserie en chocolaterie •
Moeten ook gereinigd worden
•
Goed om analyses te doen op gisten en schimmels
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
13
Commerciële lastenboeken Besmetting Listeria & Salmonella •
Zelden gevonden in uitgaande lucht
•
Listeria occasioneel in condenswater en bij swabben van verdampers
Stof Condens •
Plaatsing afvoer
•
Geen lekkage in afvoer - wat staat onder afvoer?
•
Ontdooiing
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
14
Commerciële lastenboeken Onderhoud, alarmen en effectiviteit Correctief en preventief onderhoud van de hele koelinstallatie • •
Regelkring beschreven Welke acties ondernomen als de installatie wegens panne stillag
Kalibratie van sensoren Effectiviteit (minimum jaarlijks) • •
Werd de temperatuur gehaald? Analyse pannes
Logging • •
Manueel (visueel) of automatisch Gekoppeld aan alarmen en realistisch ingesteld
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
15
Vaststellingen FAVV Problemen met condens en lekkende afvoeren Verdampers •
Onvoldoende gereinigd (wel plafonds reinigen)
•
Properheid is moeilijk door FAVV te controleren en te beoordelen
•
Waarde attest?
•
Slecht(s) op afstand te beoordelen
•
Vaak ziet men verdampers met zwarte vlek van stof en schimmel.
Bij problemen met Listeria: •
Aandacht voor verdampers
•
Bedrijf oorzaak besmetting in kader van ACS achterhalen •
Swabben aangewezen
•
Reiniging van verdampers, afvoeren en afvoerputjes aangewezen
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
16
Vaststellingen FAVV Alarmen Instelling van alarmen moet realistisch zijn (30 °C in diepvries?) Aantoonbaarheid van alarmen is dikwijls ongekend • Kunnen niet werken met sturing/visualisatie ofwel •
Geen sturing/visualisatie aanwezig
Alarmen zijn geen wettelijke vereisten • Echter, als de operator in zijn autocontrolesysteem (ACS) alarmen vermeld, worden deze in kader van de evaluatie van de autocontrole wel bekeken
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
17
Microbiologische analyses Resultaten
Bacteriën - Listeria en Salmonella Waarnemingen in uitgeblazen lucht • •
Voornamelijk Listeria, zelden Salmonella gevonden Eens bepaalde grens doorbroken: Listeria en Salmonella in grote aantallen in de lucht
Waarnemingen op oppervlakken verdamper • •
Wel pathogenen, zeker als er een historie van besmetting is Condensvorming veel belangrijker dan temperatuur voor besmettingsniveau
Bij reiniging: dikwijls eerst stijging van aantal pathogenen in ruimte door verplaatsing van bacteriën omgeving ook reinigen!
•
Gisten en schimmels
Bijna nooit gisten, wel veel schimmels gevonden
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
18
Microbiologische analyses Analysemethodes Passieve methode: petrischaal met geschikte bodem openzetten gedurende 30 minuten • Goed om bij zware problemen screening uit te voeren •
Interpretatie moeilijk want afhankelijk van luchtdebiet, al dan niet productie en plaatsing petrischaal
Actieve luchtcontrole: geijkte manier 100 liter lucht aanzuigen • Kan op willekeurige plaats productie of aan uitblaas van verdampers • Beste methode want onafhankelijk van productie en alle kiemen zijn op te sporen •
Screening en door aanrijking specifieke kiemen (Salmonella vb) + tellingen doen van aeroob kiemgetal en schimmels/gisten
Swabs op oppervlak van verdampers
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
19
Microbiologische analyses Analysemethodes
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
20
Professionele reiniging Fasen Omgeving afschermen om contaminatie te voorkomen Demonteren verdampers •
Lekplaat eraf, motor afkoppelen en beschermen zodat je in de verdamper kunt
Reinigen en spoelen verdampers • Binnenkant inschuimen en de bereikbare oppervlakten manueel reinigen • Met water van 40 à 50°C op lage druk reinigen (anders beschadiging lamellen) • Zijkanten altijd reinigen Condensafvoeren reinigen • • •
Loskoppelen CIP reinigen (vooral wanneer leidingen of verdamper besmet) Ontsmetten
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
21
Professionele reiniging Fasen Na reiniging: Cellen/ruimtes goed ventileren. •
Ventilatie (pulsie en extractie) automatisch aanzetten tijdens tot een tijd na de reiniging
•
Drogen - optie op verdamper: Verwarmingsbatterij om met verdamper te drogen. Lucht en verdamper wordt gedroogd. Eerst koelen en daarna verwarmen. Speciale verdampers met dubbele batterij met ruimte ertussen (geen ontdooiing) = soort luchtdroger.
•
Omgeving reinigen en ontsmetten om contaminatie te voorkomen
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
22
Professionele reiniging Ervaringen Reiniging is tijdrovend en duur • • •
Minimum 90 minuten per verdamper Motoren en platen zijn soms met revetten vastgezet Snelkoppeling aan afwatering voorzien direct bij ontwerp
Verdampers zijn niet goed reinigbaar en ook moeilijk om goed reinigbaar te maken Motivatie voor reinigen is dikwijls opmerking bij audits Frequentie reiniging • •
Meeste bedrijven: jaarlijks … maar afhankelijk van risicoanalyse soms maandelijks noodzakelijk
Reiniging ≠ Spoelen
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
23
Professionele reiniging Ervaringen Microbiologie •
Listeria en Salmonella zijn makkelijk af te doden, maar ze zitten soms op plaatsen waar moeilijk bereikbaar zijn. Verdampers zijn zo slecht reinigbaar, dat ze er lang blijven zitten.
•
Factor 10³ minder bacteriën in vlees bij snelkoeler die jaren niet gereinigd werd
Wat is geen professionele reiniging? •
Gels op alcohoholbasis die verdampt worden, enkel preventief
•
Foggen: •
Heel goed preventief
•
Curatief (Listeria) enkel nadat er professioneel gereinigd is
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
24
Professionele reiniging Reinigingsproducten Chloor houdende producten •
Niet gebruiken bij gecombineerde reiniging want corrosie van verdampers
•
Ook niet voor de reiniging van bv. omgeving want Chloordampen
Alcohol •
Weinig resultaat, enkel na reiniging
Alkalische reinigingsmiddelen met Quaternaire Ammoniumverbindingen •
Beste keuze
•
Kan residu nalaten, daarom is nareiniging van omgeving noodzakelijk
Perazijnzuur •
Corrosief op metalen
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
25
Professionele Reiniging Foggen Toepassing • Heel goed preventief • Curatief (Listeria) enkel nadat er professioneel gereinigd is Producten • Quaternaire ammoniumverbindingen • Perazijnzuur: zeer corrosief Opm.: Droogijsstralen • Te agressief en te weinig flexibel om in de kleine hoekjes te werken. • Veel te duur • Enkel toepassen waar andere technieken niet werken.
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
26
Professionele Reiniging Biologische Controle Organismen (BCO) Al gebruikt in ziekenhuizen In volle ontwikkeling Wel nog enkele aandachtspunten • Hoe totaal kiemgetal bepalen? • Wat als deze op vlees terechtkomen? Daarom nog niet in voeding gebruikt, wel in ziekenhuizen • Selectie van stammen die geen biofilm vormen Goed als je eerst chemisch reinigt en daarna BCO gebruikt Melkzuurbacteriën treden in competitie met de pathogenen inhibitie van Listeria (rekening mee houden bij labo-analyse)
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
27
Plaatsing verdampers Doel: goede en gelijkmatige luchtdoorstroming door product Niet boven deur want veel condens als warme lucht binnenkomt Direct tegen plafond plaatsen •
Geen vuilophoping
•
Coanda effect
Boven de cel of productieruimte vals plafond van min. 1 meter : •
Draagstructuur langs buiten
•
Om koelleidingen te leggen
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
28
Plaatsing verdampers Naast goed ontwerp is ook juiste plaatsing heel belangrijk Lichtarmaturen in de luchtstroomrichting plaatsen Luchtsnelheid niet te hoog (2 à 3 m/s) want anders uitworp van condensdruppels
Werknemers in (productie)ruimte: tochtpreventie •
Luchttemperatuur
•
Luchtsnelheid
•
Plaatsing en type verdamper
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
29
Boven de cel of productieruimte een vals plafond van min. 1 meter ruimte
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
30
30
Boven de cel of productieruimte een vals plafond van min. 1 meter ruimte
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
31
31
Goed Ontwerp Condensafvoer Beschermen tegen afrijden •
Liefst in betonplint ingieten
•
Idem voor koelleidingen, zeker bij NH3
Snelkoppelingen gebruiken Geen rechte afvoeren maken want aerosolvorming door onderdruk (demonteerbare) sifon plaatsen Cellen beneden vriespunt (diepvriezers, etc) •
Afvoer moet kortste weg naar buiten volgen
•
Tracing (verwarmingslint) en isolatie tot ± 40 cm buiten de cel voorzien
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
32
Goed Ontwerp Materialen Koper (Cu) en Aluminium (Al) heeft beste warmtegeleiding • Al goedkoper maar moeilijk te verwerken, enkel door TIG lassen • Cu wordt geoxideerd door NH3 Staal volbad verzinkt: ruw oppervlak en zink lost op Sinds 90’s: Cu buizen door RVS vervangen • RVS buizen en Al lamellen (standaard voor NH3) • Is nu goedkoper dan verzinkt staal en makkelijker te reinigen (glad) • Veel lichter dan staal volbad verzinkt Volledige RVS blokken • Slechte warmteoverdracht: 2,5 x groter • Prijs: 5 x duurder Koper (Cu) buizen en Aluminium (Al) koelvinnen: contactcorrosie Best gelaste lamellen: betere warmteoverdracht
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
33
Goed Ontwerp Coatings Antibacteriële coatings • Geen vervangmiddel voor hygiënisch ontwerp en zeker niet voor reiniging en ontsmetting • Resistentievorming • Niet longlasting door chemisch/fysische slijtage (afbrokkelen risico op vrijkomen deeltjes) Hydrofiele coatings opbrengen • Betere afloop condens • Minder aanvriezen Coatings die Al beschermen tegen reiniging of milieu • •
Spraycoating: brokkelt af als de onderliggende laag Al niet tegen de omgeving kan vreemde deeltjes in omgeving Alternatief: gewalste vinyl coating want die gaat er nooit van af
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
34
Goed Ontwerp Extra opties? Scharnierende ventilatoren •
Duurt 20 minuten om te reinigen i.p.v. > 90 minuten
Scharnierende lekbakken Grotere lamelafstand •
Grotere ventilatoren
•
Grotere toestellen (plaats, gewicht, kost)
•
Meer energieverbruik
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
35
Goed Ontwerp Extra opties? Versprongen lamellen voor diepvriesomgeving •
Lamellenafstand begin breder dan op het einde gelijkmatige ijsvorming
Opm: Te diepe verdampers niet goed te reinigen
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
36
Luchtkousen Doel: tocht vermijden voor een aanvaardbare kostprijs Alternatief: meer verdampers plaatsen (kostprijs) Veel bacteriologische problemen Engelse Retail verbiedt dit Moeten gewassen worden (minimaal 2 x jaar), temperatuur hoog genoeg om afdoding te krijgen •
Kan zelf gereinigd worden in combinatie met foggen (als er geen mensen aanwezig zijn)
Evenwicht tussen uitblaastemperatuur en luchtsnelheid
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
37
Certificatie van verdampers Heel moeilijk voor open systemen •
Standaardisatie nodig van staalname, representatief, …
•
Momenteel te grote spreiding in resultaten, vooral tussen verschillende detectiemethodes
•
Kan niet in labo (wel voor kleppen en pompen) getest worden
3A (3-a.org): certificatie op basis van plannen (waarde?) EHEDG (ehedg.org) •
Enkel op basis van (labo)testen. Nog niet voor verdampers
•
Misschien in toekomst: op basis van de analyses van 4 experten EHEDG guidelines ontwikkelen. Men kan slechts iets certificeren volgens EHEDG als de betreffende EHEDG guidelines beschikbaar zijn.
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
38
De vijanden van verdampers Alles in de lucht condenseert op de verdamper! •
Chloor: Chloorhoudende producten gebruikt tijdens (dagelijkse) reiniging van productieruimten (NaOCl, etc.)
•
Zwavelhoudende-componenten in producten: bv. Uien: vorming van H2SO4
•
Zoutrijke producten bv. zeevis
•
Ammoniak (NH3) afgifte door bv. snelvriezen wafels
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
39
Temperatuur sondes Waar • Aanzuig • Uitblaas • Celtemperatuur • Op koelblok Afhankelijk van criticiteit (nauwe temperatuursbanden) • Deze sondes dubbel uitvoeren • Alarmen als Δt tussen beide sondes wordt vastgesteld Realistische alarmen instellen Geregeld ijken van sondes vereist • Op basis van risico-analyse (ijswater en spray tot -40°C), • Wijze is afhankelijk van vereiste temperatuursrange
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
40
Stapeling product Lucht moet door product gaan Stapeling voor verdamper beginnen •
Geen product onder verdamper plaatsen
Niets in de directe uitstroom van de verdamper plaatsen •
Maximum hoogte stapeling onder verdamper
Luchtverdeling moet optimaal zijn •
Computermodellen aerodynamisch ontwerp
•
Valse luchtstromen beperken: Achterwand dichtzetten of doeken (zuigwand)
•
Voldoende plaats laten tussen rijen en binnen rijen
•
Metingen uitvoeren
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
41
Stapeling product Computermodel aerodynamisch ontwerp
www.mebios.be
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
42
Stapeling product Computermodel aerodynamisch ontwerp
www.mebios.be
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
43
Ontwerp van koelinstallatie Alles is afhankelijk van het product Temperatuursregime? Inkoelen of bewaren? Hoe moet inkoeling gebeuren? Soms is een snelle inkoeling fysisch niet mogelijk (Isolerende) verpakking Moeilijkheid: grote range van producten
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
44
Ontwerp van koelinstallatie Alles is afhankelijk van het product Future-proof bouwen: koelinstallaties hebben lange levensduur installaties • Toekomst freons • Andere producten, productiemethoden etc. • Energie Tip voor Architecten en Studiebureaus • Bij ontwerpfase moeten studiebureau, klant, architect en koelinstallateur samenzitten • Moeten bij begin tot einde over hygiënisch ontwerp nadenken • Waterafvoeren voorzien • Maak uw design makkelijk reinig- en onderhoudbaar TCO en problemen↓
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
45
Ontwerp van koelinstallatie Berekeningen koelvermogens Berekeningen samen met klant op basis van • Product • Machines • Wanddiktes • Verlichting Rekening houden met ervaring Types verdampers selecteren • Zuigend of blazend • Grootte van verdampers i.f.v. plaats en gewicht Luchtsnelheid berekenen, welke Δt’s gewenst • Inkoeling versus bewaren • Productieruimtes versus koel- en vriesruimtes
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
46
Energieverbruik koelinstallaties TCO: 10% investering, rest energie en onderhoud Ontwerp • Optimale COP installatie: Soms grotere verdampers nodig • Opsplitsing in verschillende centrales voor verschillende temperatuursregimes • Beste koelmiddel gebruiken Investeer in sturing en visualisatie • Eenvoudig (vanop afstand) aan te passen en bij te programmeren • Visueel voorgesteld • Zo veel als mogelijk direct in parameters (aanpasbaar) vastgelegd • Alarmen en loggings (cfr. Lastenboeken) … en in medewerkers die kunnen werken met de installatie en deze ook (actief) opvolgen
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
47
Energieverbruik koelinstallaties Correcte waarden ingesteld? • Regelmatige controle (zie grafiek) Ventilatie (tot 50% van de koelkost) • Moet die continu (op vollast) draaien? •
Frequentiesturing
•
Juist ingestelde temperaturen
• Kost is dubbel •
Direct elektrisch verbruik
•
Produceert warmte die weer weggekoeld moet worden
Reiniging (isolerende eigenschappen vuil en biofilm) • Verdampers • (Verdampings)condensors
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
48
Meten is Weten Belang van gedetailleerde submetering Teveel verbruik > 5.000 € per jaar Preventieve maatregelen door programmatie
+15% +10%
⎜
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
49
Energieverbruik koelinstallaties Ontdooiing Opvolging energieverbruiken: Meten is Weten • Machinekamer (vnl. Compressoren en condensors) • Ventilatoren in cellen Energieprijs (€/MWh) laten dalen door • Stille uren: dieper inkoelen • Piekbeheer • Temperatuur regeling op basis van kwartuurprijs elektriciteit op spotmarkt
!!!!ONDERHOUD!!!!
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
50
Meten is Weten Parameter: compressoren/totaal verbruik
2009
2010
2011
kWh
Investering in programmatie 1.500 € Besparing: 425 MWh of 45.000 €
TVT: 8 dagen
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
51
Conclusie Complexe materie Multidisciplinaire aanpak van bij het begin Afwegingen maken Langetermijn denken Goed design kan veel geld en problemen besparen
[email protected] +32 (0)468 15 58 01
52
Bedankt voor uw aandacht
Lode Denecker Executive Coach
[email protected] +32 (0)468155801 be.linkedin.com/in/lodedenecker 53
