hygiëne & microbiologie PRIMEUR: BELGISCH MICRO-ORGANISME MAAKT MOEDERMELKSUIKER

FEBRUARI 2016

I N

D U

S

T

R Y

MAANDELIJKS (UITGEZONDERD - JANUARI, APRIL, JULI, AUGUSTUS, DECEMBER) AFGIFTEKANTOOR 8500 KORTRIJK 1 - 2° AFD. - P3A9169 - AFZ. - V.U.: EVOLUTION MEDIA GROEP - VLASSTRAAT 17 - 8710 WIELSBEKE - © ISTOCK.COM

ONAFHANKELIJK MAGAZINE VOOR DE VOEDINGSMIDDELENINDUSTRIE - 16DE JAARGANG NR. 1

hygiëne & microbiologie PRIMEUR: BELGISCH MICRO-ORGANISME MAAKT MOEDERMELKSUIKER

bereide maaltijden KANT-EN-KLAAR

LISA, de optimale software voor uw ERP-oplossing ... standaard en toch op uw maat !

Financieel

De totale FOOD workflow beheerd door één volledig geïntegreerd modulair softwarepakket

Aankoop

De specifieke kenmerken van Lisa-FOOD: Verkoop

Lot & traceerbaarheid Dubbele eenheden

Voorraad

Productie

Technische dienst

Link met grootdistributie Koppeling met weeg-, etiketten- en verpakkingsmachines Kwaliteitsopvolging (HACCP)

n brengen Uw klante s in der on-line or plicatie p uw weba

Lange Ambachtstraat 18, 9860 Oosterzele T 09 362 36 93 • [email protected] • www.cce.be

B E D R I J V E N D I E VO O R L I S A KO Z E N

I

N

D

U

S

T

R

Y

FEBRUARI 2016

EEN REALISATIE VAN bvba Evolution Media Group Vlasstraat 17 - 8710 Wielsbeke Tel. 056-60 73 33

INTERNATIONAAL NIEUWS 04 Internationaal nieuws

Fax 056-61 05 83 HOOFDREDACTEUR Mieke Witdouck tel. 056-607 333 [email protected] ASSISTENT-HOOFDREDACTEUR

SPECIAL HYGIËNE EN MICROBIOLOGIE 06 Belgische primeur! Moedermelksuikers 08 In opmars: bederforganismen met hart voor kou

Koen Vandepopuliere

10 Beroepsfederatie Bemefa aan het woord

REDACTIE

12

Fermentatie micro-organismen rollen spierballen

16

Milde conserveringstechniek PEF wordt volwassen

Bert Claes Koen Vandepopuliere Els Jonckheere Stijn Vanbiervliet Mieke Witdouck An Selschotter FOTOGRAFIE

18 Plaaginsecten, en hoe ze klein te krijgen 29 Over hygiëne en borstels

Marc Masschelein

SPECIAL BEREIDE MAALTIJDEN

RECLAMEREGIE

22 Trendwatchers over kant-en-klaar

Annick Bauwens, tel. 0476-68 36 67 François Drory, tel. 0477-51 71 01

26 Fribona Brugse diepvriesspecialist vol ideeën

ABONNEMENTENSERVICE Jaarabonnement: € 53 Buitenland: € 73 Tel. 056-60 73 33 De abonnementen kunnen maandelijks onderschreven worden ING 385-0451160-76 VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

BEURSNIEUWS 30 TAVOLA 2016 in Kortrijk Xpo 31

Gouden Tavola 2016

32 CFIA Expo: 20 jaar innovaties

Mieke Witdouck Vlasstraat 17, 8710 Wielsbeke [email protected] [email protected]

… your partners for the food industry.

PUBLIREPORTAGE 21

Dosanova, beter & sneller reinigen, tegen lagere kosten

4 / FEBRUARI 2016 / food INDUSTRY / INTERNATIONAAL NIEUWS

TEKST KOEN VANDEPOPULIERE - FOTO’S ARCHIEF

INTERNATIONAAL NIEUWS MEER HEILZAME FENOLISCHE COMPONENTEN Een nieuwe genetisch gemodificeerde tomatenvariant zou dezelfde hoeveelheid resveratrol kunnen leveren als 50 flessen rode wijn, of het equivalent van 2,5 kg tofu. Britse onderzoekers constateerden dat tot 80 mg van deze gezondheidsbeverorderende component per gram in een gram van de nieuwe tomaat te vinden zijn. Die hoeveelheid is genoeg om industriële opschaling in overweging te nemen. Met een opbrengst tot 500 ton per hectare kunnen tomaten een alternatief worden voor de artificiële aanmaak van resveratrol in laboratoria. Ook worden ze mogelijks een alternatief voor extractie, in kleine hoeveelheden, uit traditionele plantaardige bronnen zoals druiven en sojabonen. Tevens kunnen consumenten de tomaten an sich eten, om zo de heilzame component op te nemen. Tot slot geloven de vorsers dat de werkwijze kan leiden tot meer aanmaak van andere heilzame componenten, zoals genisteïnes, terpenoiden en alkaloïden. << (John Innes Centre, VK)

VERBETERDE SOJAMELK Een onderzoek volgde acht weken lang 240 proefpersonen die tweemaal per dag sojamelk dronken. Een deel dronk sojamelk verrijkt met 2 gram fytosterolen en 10 gram inuline. Op het einde van die acht weken daalde de LDL of ‘slechte cholesterol’ van de groep die verrijkte sojamelk dronk met 10,03 procent. Het deel dat pure sojamelk dronk, zag slechts 1,31% verschil. Eerder was al aangetoond dat ook fytosterolen in producten als yoghurt en sinaasappelsap goed werken tegen LDL. Een ander aandachtspunt in het onderzoek was of koolhydraten en vetzuren in sojamelk het aandeel triglyceriden doen stijgen en de HDL of ‘goede cholesterol’ doen dalen. Dat zou de kans op cardiovasculaire aandoeningen doen toenemen. In dit onderzoek bleek dat niet. De onderzoekers wijzen er hierbij wel op dat de proefpersonen vrij normale cholesterolgehaltes hadden, en dat de kans bestaat dat effect bij andere proefpersonen wél blijkt. <<(Prince of Songkla University, Thailand)

Fytosterolen verminderen ‘slechte cholesterol’. Ook als ze zijn toegevoegd aan sojamelk. (foto Wikimedia Commons)

In de toekomst zouden tomaten veel meer van het gezonde resveratrol kunnen bevatten. (foto Wikipedia)

ZEEWIER MAAKT VOEDING GEZONDER Deense onderzoekers bestudeerden de gezondheidseffecten van 35 soorten zeewier. Hieruit blijkt dat de wieren voedingsproducten gezonder te maken. Ze zijn namelijk caloriearm, maar bevatten wel veel essentiële aminozuren, dieetvezels, sporenelementen en vitamines. Bovendien bevatten ze veel polyonverzadigde vetten met een gunstige verhouding tussen omega 3 en 6. Ze helpen ook om de hoeveelheid keukenzout in voedingsproducten te verminderen. Hierdoor zouden wieren kunnen bijdragen tot het verminderen van obesitas, diabetes en hoge bloeddruk, en werpen ze een dam tegen de opmars van ‘junk food’ met weinig voedingswaarde.’ Ze zijn ook bij uitstek geschikt om het aantal hart- en vaatziekten te doen dalen. De onderzoekers roepen de voedingsindustrie dan ook op meer wieren als ingrediënt te gebruiken. << (Syddansk Universitet, Denemarken)

Onderzoekers roepen de voedingsindustrie op meer wieren als ingrediënt te gebruiken. (foto pixabay)

NIEUW: PROVIOLI? De bacterie Bacillus coagulans verlicht aandoeningen zoals het prikkelbaredarmsyndroom, winderigheid en rheumatoïde artritis, en ze versterkt het immuunsysteem. Tot nu toe heeft heeft geen enkel voedingsbedrijf gezondheidsclaims gedaan voor producten met dit probiotisch product. Maar dat zou kunnen veranderen. Onderzoekers hebben namelijk een pasta ontwikkeld die aangerijkt is met die bacterie. Na het koken bleven 3,04 miljard kolonievormende eenheden per 100 gram pasta over, terwijl een inname van één miljard per dag volstaat voor gezondheidsbevorderend effect. De pasta was overigens gemaakt van durumtarwe die veel polyfenolen bevat, en bevatte extra betaglucanen uit gerst. Hierdoor daalt het cholesterolgehalte in het bloed, als ook de glycemische index. Grapjassen noemden de gezonde pasta intussen ‘provioli’ (ravioli met probiotica). << (Università degli Studi di Verona, Università degli Studi di Parma, Italië)

Ravioli of... provioli? (foto Wikipedia)

INTERNATIONAAL NIEUWS / food INDUSTRY / FEBRUARI 2016 /

5

NIEUWE GENERATIE YOGHURT?

AARDAPPELEN MET MINDER ACRYLAMIDE Het is intussen bekend dat gefrituurde aardappelen een beetje acrylamide bevatten een stof die de kans op onder meer kanker verhoogt. Oorzaak is een aminozuur in de aardappelen, namelijk asparagine. Dat vormt bij hoge temperaturen acrylamide. Amerikaanse onderzoekers gingen dan ook op zoek naar aardappelvariëteiten die minder asparagine bevatten. Ze namen er meer dan 140 onder de loep en stelden vast dat het gemakkelijk is variëteiten te vinden die weinig acrylamide vormen. Het bleek echter moeilijker soorten te vinden die na verwerking een gelijksoortige kwaliteit opleverden. Toch pakten ze uit met twee variëteiten die veelbelovend zijn: ‘Payette Russet’ en ‘Easton’. Intussen zoeken de vorsers verder naar de ideale, weinig acrylamide genererende aardappel. En ze zoeken naar de genen die daar een belangrijke rol bij spelen. Zodra ze die hebben gevonden, hopen ze die te elimineren in diverse aardappeltypes. << (University of Idaho, USA)

De fermentatie tot yoghurt gebeurt door een levende yoghurtcultuur toe te voegen: melkzuurbacteriën. Onderzoekers hebben nu echter een opmerkelijk pH-stabiele cultuur ontwikkeld met 3 belangrijke voordelen. Ten eerste maakt die warm vullen van de potjes mogelijk. Dat is goed voor de textuur, zodat het gehalte proteïne 0,3 tot 0,6 % lager kan. Dat terwijl proteïnes verantwoordelijk zijn voor soms wel 20 à 25% van de kostprijs van de yoghurt. Ten tweede zorgt de nieuwe cultuur voor een mildere yoghurtbasis, zodat smaken mogelijk worden die voordien niet mogelijk waren, zoals watermeloen of groene thee. De firma achter de ontdekking verwijst naar de ijsroommarkt: daar zijn veel meer smaken te vinden dan in de yoghurtmarkt. Nu kan dat veranderen. Een derde voordeel van de nieuwe cultuur zou zijn dat de yoghurt langer de initiële pH behoudt, wat de consument zal appreciëren. Het zorgt ook voor een langere houdbaarheid. << (Chr. Hansen, Denemarken) Een nieuwe bacteriecultuur geeft een nieuwe dimensie aan yoghurt. (foto Wikipedia)

De ene aardappelvariëteit zorgt voor meer acrylamide dan de andere. (foto Pixabay)

VLEES-BONEN: 1-1 Proteïnes krijgen we vaak binnen via vlees of vis. Maar er zitten ook veel proteïnes in sommige plantaardige producten. Een voorbeeld zijn bonen. Een vraag is nu of mensen zich even verzadigd voelen door het eten van bonen als door het eten van vlees. Onderzoekers gingen dit na. Ze maakten twee versies ‘vleesbrood’: één met rundvlees en één met bonen. De portie met rundvlees bevatte 26 gram proteïne en 3 gram vezels, deze met bonen 17 gram proteïne en 12 gram vezels. Die gaven ze dan aan proefpersonen. De onderzoekers stelden vast dat beide groepen daarna een even verzadigd gevoel hadden. Maar als proefpersonen erover ingelicht werden dat het vleesbrood van bonen was, bleken ze zich plots minder verzadigd te voelen. De vorsers wijten dit aan voedselneofobie: een terughoudendheid tegen producten waarmee ze niet vertrouwd zijn. Bovendien zouden mensen ervan uitgaan dat plantaardige voeding hen niet verzadigd kán doen voelen. De onderzoekers vermoeden dat aangepaste communicatie en marketing hen zal overtuigen van het tegendeel. << (University of Minnesota, USA)

Mensen onderschatten het verzadigingsgevoel dat bonen hen kunnen geven. (foto Public-Domain-Image.com)

kunststofvloeren

KLAAR IN

1 DAG !

BELASTBAAR NA

2 UUR ! Uitgebreid aanbod gietvloeren t plaatsing door eigen personeel t antislipgraad naar vrije keuze t zeer duurzaam t naadloos t volgens de hygiënische normen t met afgeronde plinten t gemakkelijk te reinigen t kan aangebracht worden op zowel t nieuwe als oude ondergronden t hittebestendig systeem beschikbaar

Strong quality, fast service !

Welvaarstraat 5 - 2200 Herentals - T +32 14 51 54 85 - info@devafloor.eu - www.devafloor.eu

6 / FEBRUARI 2016 / food INDUSTRY / HYGIËNE & MICROBIOLOGIE


BELGISCHE PRIMEUR! MOEDERMELKSUIKERS De Gentse start-up Inbiose slaagde erin om, als eerste wereldwijd, moedermelksuiker te maken met suikerbiet en bacteriën. De firma onderhandelt nu met bedrijven als Nestlé en Danone om het op grote schaal te produceren. Maar Inbiose heeft eveneens de knowhow om met micro-organismen nog meer ‘actieve koolhydraten’ te maken. Ze zet haar deuren open voor geïnteresseerde voedingsbedrijven.

In de loop van de voorbije decennia zijn we borstvoeding

Dat borstvoeding beter is dan koemelk was al langer bekend,

steeds meer gaan vervangen door koemelk. Maar in die koe-

VWHOW6RHWDHUW³0DDUKHWSUREOHHPLVGDWGLHPHQVHOLMNHPRH-

melk ontbreken stoffen die in menselijke melk zitten en heel

dermelksuikers zeer moeilijk te maken zijn. Daardoor waren

belangrijk zijn voor de baby. Wim Soetaert weet er meer over.

ze tot nu toe heel duur. Dat hebben we met Inbiose opgelost

Hij is, onder meer, professor aan de Universiteit Gent, direc-

via fermentatie met bijzondere micro-organismen. Die ma-

teur van de Bio Base Europe Pilot Plant, en oprichter van de

ken de HMO’s in een bioreactor. Daarna zuiveren we het pro-

¿UPD,QELRVH³,QPHQVHOLMNHPRHGHUPHON]LWWHQ]HHUELM]RQ-

duct op tot een zeer zuiver wit poeder. Vervolgens dienen we

dere melksuikers. In het Engels: Human Milk Oligosacchari-

dat poeder in de juiste concentratie toe aan de koemelk.”

GHVRIDIJHNRUW+02¶VÓHJWKLMXLW³+02¶V]LWWHQQLHWLQ bijvoorbeeld, koemelk. Ze zijn bij zeer weinig andere dieren

LABO, PILOOT, INDUSTRIE

te vinden…, maar bijvoorbeeld wel in melk van gorilla’s en

Met bacteriën, en suikerbieten als grondstof, kan Inbiose nu

olifanten.”

de belangrijkste humane melksuiker produceren. Soetaert:

BIO BASE EUROPE PILOT PLANT

³7HQHHUVWHVWLPXOHUHQGHKXPDQHPHONVXLNHUVGHRQWZLNNH-

De Bio Base Europe Pilot Plant ging van start in 2009 en

portefeuille blijft. We hoeven dus geen stuk van de intellec-

heeft veel te bieden aan de voedingsindustrie. Het is een

tuele eigendom.”

proeffabriek met grote pilootinstallaties en laboratoria. Een groot aantal processen zijn er mogelijk: in suspensie bren-

Bovendien kan de Pilot Plant rekenen op gespecialiseerd

gen van vaste stof, fractionatie van biomassa in verschillen-

personeel om de piloottesten uit te voeren. In opdracht van

de stromen (suikers, zetmeel, oliën, vetten,...), fermentatie,

bedrijven kunnen we hun innovatietrajecten uitvoeren en

aanmaken van enzymen,... Op de site kan het eindproduct

versnellen", legt Soetaert uit. "Het alternatief is dat de be-

RRNZRUGHQRSJH]XLYHUGYLDELMYRRUEHHOG¿OWUDWLHFHQWULIX-

drijven zelf hun pilootinstallatie bouwen. Dat kost tientallen

gatie, extractie of kristallisatie. De Pilot Plant is een ‘one stop

miljoenen euro en duurt vele jaren. Voor de meeste onder-

shop’ want alle stappen in de waardecreatieketen worden

nemingen is dat zowel te duur als te risicovol. Als ze naar

KLHUXLWJHYRHUGYDQGHJURQGVWRIWRWKHW¿QDOHSURGXFW(Q

ons komen, helpen we ze binnen de maand. En het zal veel

-wat wereldwijd uniek is- we hanteren een open innovatie-

minder kosten. Inmiddels groeit de Pilot Plant zo’n 25% per

model, waarbij de technologie van klanten volledig in hun

jaar. Er werken 50 mensen- één van onze sterktes is dat bedrijven hier beroep kunnen doen op zowel onze expertise als onze apparatuur.” Eén van de sleuteltechnologieën in de Bio Base Europe Pilot Plant is industriële biotechnologie. Dat is een heel belangrijke productietechnologie geworden, omdat je er in principe gelijk wat mee kan maken: vitamines, groeifactoren, speciale koolhydraten, aminozuren, organische zuren, allerlei ingrediënten voor de voedingsindustrie,... De focus van de Bio Base Europe Pilot Plant ligt wel op ingrediënten, benadrukt Soetaert. Wie bijvoorbeeld kaas wil maken, koekjes, HHQQLHXZELHUZLOEURXZHQJDDWEHVWQDDUDQGHUHQ³0DDU

In de Pilot Plant staan tal van toestellen ter beschikking van voedingsbedrijven, en met name zij die ingrediënten willen produceren.

als je twijfelt, kan je ons altijd bellen!"

HYGIËNE & MICROBIOLOGIE / food INDUSTRY / FEBRUARI 2016 /

OLQJYDQEL¿GXVEDFWHULsQLQGH

die Inbiose ontwikkeld heeft.

darm. Nu, zo bijzonder is dat

Dus, als een voedingsbedrijf

niet: er zijn nog moleculen die

zegt: "We willen dit bepaalde

dat doen. Een tweede, belang-

speciale

rijker effect is de antipatho-

we hebben de technologie niet

gene werking: het verhinderen

om het te maken of het is op

van de aanhechting van ziek-

de markt, maar het is te duur"

teverwekkende micro-organis-

- kom dan naar ons. Het zal

men, aan de darm van de baby,

wat moeite, tijd en geld kosten,

zoals virussen en schadelijke

maar in principe hebben wij nu

bacteriën. Derde effect is de

de technologie in handen om

stimulatie van de harmonieuze

elk gewenst koolhydraat te ma-

ontwikkeling van het immuun-

ken. De complexiteit van het

systeem: het is al lang bekend

gewenste koolhydraat speelt

dat kinderen die borstvoeding kregen veel minder allergieën heb-

geen rol en vormt geen beper-

ben dan zij die het niet kregen. Een vierde effect is dat HMO’s de

king.” In de toekomst zou dus

ontwikkeling van de hersenen stimuleren. Kinderen die borstvoe-

een nieuwe kijk op koolhydra-

ding gekregen hebben, zijn gemiddeld aanzienlijk slimmer dan zij

ten kunnen ontstaan.

die er geen kregen.”

Met dank aan de Gentenaren. ]]

De HMO-basistechnologie is ontwikkeld aan de Universiteit Gent

www.inbiose.com - www.bbeu.org

Wim Soetaert

koolhydraat,

7

maar

De Bio Base Europe Pilot Plant heeft fermentoren van de meest diverse grootte. Hier kijken we in een exemplaar van 15.000 liter.

en werd verder ontwikkeld binnen het spin-off bedrijf Inbiose. De eerste producties van HMO op pilootschaal gebeurden in de Bio Base Europe Pilot Plant. Even later zijn onderhandelingen opgestart met bedrijven zoals Nestlé en Danone. Allicht reeds volgend jaar zal het eerste babymelkpoeder, verrijkt met HMO’s, op GHPDUNWNRPHQ0DDURPFRQ¿GHQWLDOLWHLWVUHGHQHQNDQ6RHWDHUW daar nog niet veel details over vrijgeven. Deze HMO zou binnen enkele jaren in vrijwel alle babymelkpoeder in de supermarkt of de

VLOEREN OP MAAT.

apotheek kunnen zitten.

BIO-ACTIEVE KOOLHYDRATEN (U]LMQYHUVFKLOOHQGHVRRUWHQ+02¶VPHOGW6RHWDHUW³:H]LMQEHzig ze één voor één te produceren door fermentatie, met behulp van micro-organismen. Maar eigenlijk is babymelkpoeder de eerste markt waarop we mikken. Want als het product goed is voor baby’s, zal het allicht ook goed zijn voor volwassenen. We verwachten dan ook dat die koolhydraten binnen een aantal jaar bijvoorbeeld in tal van koekjes zal zitten - als het helpt tegen infecties bij baby’s, helpt het ook tegen infecties bij volwassenen en bejaarden.” HMO’s zijn voorbeelden van bio-actieve koolhydraten, gaat 6RHWDHUW YHUGHU ³'H YRHGLQJVLQGXVWULH ]LHW NRROK\GUDWHQ QRJ WH veel als een goedkoop ingrediënt dat je toevoegt en in wezen een bron van energie is. Als je spreekt over eenvoudige koolhydraten

Voedingsgekeurd. Vloeistofdicht. Toepasbaar op bestaande vloeren. Plinten & goten.

als glucose en sucrose, dan is dat zo. Maar er zijn ook koolhydraten die ‘bio-actief’ zijn. Koolhydraten die actief de gezondheid bevorderen of een rol spelen in onze groei en ontwikkeling. Die speciale bio-actieve koolhydraten, zoals HMO’s, waren lang zeer moeilijk te maken, maar dat is anders geworden dankzij de technologie

Molendreef 1 Bus 6 | 9920 Lovendegem www.solco.org | [email protected] 0478/73.44.41 of 0496/63.49.60



IN OPMARS: BEDERFORGANISMEN MET HART VOOR KOU Psychrotrofe melkzuurbacteriën zorgen steeds vaker voor problemen bij voedingsbedrijven. De voorbije jaren waren ze zelfs de oorzaak van diverse recalls in België. Maar hoe evolueert zo'n besmetting eigenlijk? Hoe kan je het probleem identificeren en efficiënt aanpakken? We lichten het proces toe aan de hand van twee bedrijven die met een dergelijke besmetting te maken hebben gehad. Ze deden een beroep op gespecialiseerde experts die gebruik maakten van conventioneel uitplaten, als ook de recente metagenomicatechniek. Prof. Frank Devlieghere, Universiteit Gent

Heel wat voedingsbedrijven krijgen ermee te kampen:

Leuconostocsoorten waren.” We spreken hier van maar

bederforganismen tasten hun producten aan. Om dat

liefst 70 tot 75 procent van de gevallen."

probleem te verhelpen, doen ze beroep op gespecialiVHHUGH ¿UPD V 0DDU KHW JHEHXUW RRN GDW ]H VDPHQZHU-

CONVENTIONELE TECHNIEK

ken met een universiteit om een oplossing te vinden.

Bij de conventionele techniek nam Pathakos het levens-

Prof. Frank Devlieghere, Universiteit Gent, vertelt over

middel, maakte een verdunning een plaatte het uit. Ver-

twee bedrijven die bij hem aanklopten: “Het ene is een

volgens isoleerde hij de kolonie, extraheerde DNA en be-

producent van verpakte, versneden groenten. Het andere

stuurde het micro-organisme. Devlieghere: “Hij deed dat

maakt kant-en-klare maaltijden op basis van verse groenten. Dikwijls hebben die maaltijden er ook nog een zetmeel- of eiwitcom-

onderzoek bij het bedrijf

Psychrotrofe melkzuurbacteriën deden de producten bederven vóór de houdbaarheidsdatum.

ponent. Denk respectie-

dat verpakte, versneden groenten maakt. Hij bemonsterde de groenten, de lucht, oppervlaktes, water en eindproducten. Hij deed

YHOLMNDDQELMYRRUEHHOGFRXVFRXVRISDVWDHQVFDPSL VRI

dat om 3 uur 30, direct na de desinfectie aan het begin

kippenblokjes." Beide bedrijven kiezen als verpakking

van het productieproces, en dan nog eens om 14 uur, toen

YRRU 0$3 0RGL¿HG $WPRVSKHUH 3DFNDJLQJ 8LWHLQ-

de productie al een tijdje bezig was. Uiteindelijk bleken,

delijk was het Vasileios Pathakos die, in het kader van

aan het begin van het productieproces, enkel de papri-

zijn doctoraat, de opdracht kreeg uit te zoeken wat daar

ND¶V PHW SV\FKURWURIH PHON]XXUEDFWHULsQ EHVPHW 0DDU

schort.

om 14 uur vonden we micro-organismen in alle luchtmonsters, op de oppervlaktes, in de waterbaden - zelfs

In beide gevallen bleek het te gaan om psychrotrofe

in de zuurbaden! Kortom, in de ganse productieomge-

melkzuurbacteriën. Dat wil zeggen dat ze gedijen in een

ving. Het overgrote deel bleek Leuconostoc. Daarnaast

koude omgeving tot 2°C. Ze bleken massaal aanwezig

PHUNWHQZHGDWGLHVWDPPHQKHHOJHPDNNHOLMNELR¿OPV

in de eindproducten en deden ze bederven nog voor de

vormen: al na vijf dagen aan 7°C observeerden we een

KRXGEDDUKHLGVGDWXP YHUVWUHNHQ ZDV 0DDU GDW KRJH

ELR¿OP

kiemgetal bleek niet aanwezig bij een gewone uitplating. Integendeel, dan waren vaak heel lage aantallen te

METAGENOMICA

zien. Devlieghere: “Alle eindproducten, in beide bedrij-

Dan was er nog het tweede voedingsbedrijf: de produ-

ven, hadden zeer hoge kiemgetallen bij 22°, maar niet

cent van kant-en-klare maaltijden. Devlieghere: “We

bij 30°. De gemiddelde onderschatting was 1,2 log, maar

hebben opnieuw op twee verschillende momenten be-

liep soms op tot 3,5 log. Dat intrigeerde ons. We hebben

PRQVWHUG(QRRNKLHUEOHNHQGDWQLHWDOOHHQGHSDSULND V

gezocht welke micro-organismen daarvoor verantwoor-

fors waren besmet, maar evengoed ook de blokjes kip.

delijk zijn. Uiteindelijk kwamen we tot de conclusie dat

Daarnaast stelden we ook vast dat bijvoorbeeld de gehal-

het overgrote deel van de bedervende micro-organismen

veerde eieren besmet waren. Het tweede bemonstermo-


Welke factoren spelen een rol bij de opbouw van het microbioom (de complete collectie micro-organismen)? Frank Devlieghere somt op: - Ingrediënten: cruciaal is de initiele kwaliteit van het product, maar Een collega van Vasileios Pathakos aan het werk.

ook de bewaarmethode en eventuele interventiemethodes spelen een rol.

ment toonde opnieuw aan dat de paprika’s fors waren besmet, maar evengoed

- Lucht die in aanraking komt

besmette blokjes kip. En bij veel van de

met het product: moet zo weinig

monsters bleek de onderschatting van

mogelijk besmet zijn. Een luchtbe-

het kiemgetal bij 30°C ten opzichte van 22°C. We hebben ook naar een aantal eindproducten gekeken, gekeken. Ze

In geen van beide firma’s bleek het hoge kiemgetal bij gewone uitplating.

dat een hogere luchtsnelheid ook de besmettingskans verhoogt.

vertoonden allemaal een gelijksoortige onderschatting."

handeling kan helpen. Vergeet niet

ppQLGHQWL¿FHUHQ,QGLWEHGULMIJLQJKHW RYHUKHWLGHQWL¿FHUHQYDQHHQKRQGHUWDO

7HYHQVJLQJ3DWKDNRVLQGH]H¿UPDPHW

kolonies per monster: dat zou enorm

metagenomica aan de slag. Dat is een

veel werk zijn geweest.”

- Mensen: aandacht voor persoonlijke hygiëne blijft belangrijk. - Machine: zorg voor een goede rei-

zeer recente technologie. Zeker in de levensmiddelensector. “Het is een tech-

De resultaten van de testen via meta-

niging en desinfectie. En let goed op

niek die vrij duur is, maar toch alsmaar

genomica lieten in de ingrediënten op-

de kwaliteit van het water. Naspoe-

goedkoper wordt. Drie jaar geleden

nieuw

kostte de methode 350 euro voor een

maar in de eindproducten net heel veel

len met besmet water gebeurt nog te

monster; nu heb ik al cijfers gehoord van

Leuconostoc. “Je kan ook hier zeggen:

rond de 80 euro”, stelt Devlieghere.

Leuconostoc is aanwezig in ingrediënten

lage hoeveelheden optekenen,

vaak!

en omgevingen, in lage aantallen, maar

0HHUVSHFL¿HNQDDUSV\FKUR-

0HW GH WHFKQLHN H[WUDKHHUW GH RQGHU-

dit leidt na zekere tijd tot een duidelijke

trofen toe:

zoeker rechtstreeks DNA van het te ana-

dominantie van de psychrotrofe melk-

lyseren product of oppervlak. Volgens

zuurbacterien. Gevolg: de houdbaarheid

sommigen zou ze voor de levensmidde-

daalt.”

lensector revolutionaire perspectieven

- Verpakking: anaërobe atmosferen of atmosferen met CO2 selecteren naar melkzuurbacteriën.

ELHGHQ 'HYOLHJKHUH ³0HW PHWDJHQR-

PROBLEEM IN OPKOMST

mica extraheren we het monster om het

Verder onderzoek van Devlieghere en

- Temperatuur van de productie-

microbieel DNA eruit te krijgen. Dat

collega’s wees uit dat de psychrotrofe

ruimte: hoe lager de temperatuur,

wordt vervolgens gesequeneerd. Ten

melkzuurbacteriën steeds vaker de oor-

hoe meer selectie naar psychrotrofe

slotte gaan we met bio-informatica na in

zaak blijken van problemen. In de laatste

welk percentage welk micro-organisme

vijf jaar vonden ze zulke bacteriën zelfs

voorkomt. In dit bedrijf onderzochten

terug bij zeven recalls in België. Daarom

we zo hoe abundant de psychrotrofe

is besloten een ruimer project aan het

melkzuurbacteriën aanwezig zijn ten

probleem te wijden, het zogenaamde

opzichte van andere micro-organismen.

Psychrolab. Flanders’ FOOD beheert en

0HW FRQYHQWLRQHOH WHFKQLHNHQ KDGGHQ

coördineert het project. Het startte ja-

Koude opslagtemperaturen selecte-

we dat ook gekund, maar dat zou uiterst

nuari 2015 en loopt tot december 2016.

ren naar psychrotrofe micro-orga-

- Temperatuur van de opslagruimte: bepaalt in belangrijke mate de evolutie van het microbioom.

nismen.

omslachtig geweest zijn. We moeten dan eerst kolonies isoleren en die één voor

micro-organismen.

Wordt vervolgd? ]]

9


TEKST KOEN VANDEPOPULIERE - FOTO’S FLICKR

BEMEFA In het kader van ‘de sector verkennen’ laten we in elk nummer een partner aan het woord. Deze maand spreken we met de beroepsfederatie Bemefa, die de belangen van de mengvoedersector behartigt.

FEED FOR FOOD

vlees,bloem…). Elk lid is verantwoordelijk op zijn niveau, maar

“Wij produceren ‘feed for food’”, begint Yvan Dejaegher. “De

moet ook met de anderen communiceren. De mengvoeder-

mengvoederindustrie telt 160 leden, produceert 7 miljoen ton

sector diende als eerste sector in België de Autocontrolegids

mengvoeders en stelt iets meer dan 3.600 mensen tewerk. Van

(Dierenvoeders G001) in bij het FAVV. Die moest alle onder-

die 7 miljoen ton is 55-60% varkensvoeder, 20% pluimvee-

nemingen helpen bij het opmaken en implementeren van het

voeder en nog eens 20% rundveevoeder. Als sector is het een

eigen autocontrolesysteem. Nog in dat eerste jaar werden al een

zeer belangrijke exporteur voor zowel Europa als de rest van

DDQWDOEHGULMYHQJHFHUWL¿FHHUG9HUYROJHQVZHUGHHQVHFWRUDDO

de wereld. Toen de dioxinecrisis uitbrak, vertegenwoordigde

bemonsteringsplan geënt op de Autocontrolegids – vrij uniek

Bemefa slechts 60% van de markt. Vandaag is dat 98%”, gaat

in België. Het garandeert een collectieve aanpak van de risico-

Dejaegher verder. De corebusiness focust op de valorisatie van

analyses uitgevoerd voor alle grondstoffen en additieven van

nevenstromen. Tegenwoordig wordt 40-45% graan gebruikt,

de mengvoeders. Daarop volgt een monitoring op basis van de

de rest wordt immers gehaald uit nevenstromen. Een cijfer dat

risicoanalyses én de tonnage.”

Bemefa wil verhogen.

NEVENSTROMEN

MONSTERS EN RESULTATEN “Het sectorale plan telt 253 deelnemers (ook uit de margarine-

“Nevenstromen vinden we in restproducten van bijvoorbeeld

& vetsector) en in het bemonsteringsplan zitten 10 miljoen

maalderijen, zuivel- of suikerindustrie, brouwerijen, en olie-

grondstoffen. De resultaten van de monsters worden digitaal

industrie. Ook heel wat overschotten van voedingsproducten

doorgestuurd naar de deelnemers. Via de site ziet iedere deel-

uit de levensmiddelenindustrie vallen daaronder. Anderzijds

nemer welke monsters wanneer naar welk laboratorium wer-

zijn een aantal nevenstromen afkomstig uit de biofuelindus-

den gestuurd.” Bemefa bepaalt welke labo’s ingezet worden,

trie. Voor de bevoorrading van de eiwitstromen is de meng-

als ook de analysemethodes. “De resultaten voor de aanwezig-

voederindustrie afhankelijk van het buitenland en dan vooral

heid van dioxine krijgen we binnen de 48 uur – bij pcb’s is dat

van landen buiten Europa. In de toekomst willen we zoveel mo-

al na 24 uur. Zo snel gaat het: we willen proactief zijn. Alle

gelijk eiwitstromen binnen de EU vinden. De meeste van onze

mogelijke risico’s van de verschillende grondstoffen worden

buurlanden zijn voor 75% afhankelijk van het buitenland voor

in kaart gebracht en voortdurend geüpdatet via de Hazard-

die eiwitstromen. In België is dat slechts 50%.”

werkgroep (HACCP). Vier maal per jaar wordt elke grondstof geactualiseerd.”

EIWITSTROMEN “In 2007 haalden we nog 1,7 miljoen sojaschroot uit het buiten-

GRAFIEK BEMONSTERINGSPLAN

land. Nu is dat nog maar 800.000 ton. Ook qua duurzaamheid

“Jaarlijks neemt Bemefa meer dan 2.000 monsters op verschil-

zien we een positief fenomeen door het grotere gebruik van

lende niveaus: inkoopgrondstoffen, grondstoffen, productie,

koolzaadschroot uit voornamelijk Duitsland. Maar die sector is

voormengsels… De resultaten plaatsen we op onze website. Dat

afhankelijk van de beleidsvorming in de biofuelsector en daar-

is trouwens de andere les die we uit de dioxinecrisis trokken:

door ook erg onzeker.”

transparante communicatie is noodzakelijk. Elke fabrikant ziet de resultaten van de andere (anoniem). Die resultaten worden

VOEDSELVEILIGHEID

bovendien overgemaakt aan het voedselveiligheidsagentschap

“Sinds de dioxinecrisis is voedselveiligheid onze hoofdbekom-

(FAVV).” Ook over de gebruikte analysemethodes wordt helder

mernis. Om dat te garanderen, moeten alle schakels samen aan

gecommuniceerd, met een intensieve wisselwerking tussen

tafel zitten. We valoriseren de nevenstromen uit de voedings-

%HPHIDHQKHW)$99+HWµ)RRG9HWHULQDU\2I¿FH¶QRHPGHGLH

sector en moeten de risico’s bij gebruik ervan kunnen beheer-

Belgische samenwerking zelfs een voorbeeld voor Europa! “Met

sen. Op basis van de risicoanalyses moet de nodige monitoring

die monsters kunnen we aangeven dat we de afgelopen jaren

uitgevoerd worden! Daarom werd in 2001 Ovocom vzw opge-

het vaakst worstelden met mycotoxines, salmonella en pesti-

richt, het Belgische overlegplatform voor de diervoedersector

ciden. Voor de nevenstromen geldt een absolute nultolerantie:

en resultaat van de nieuwe samenwerking tussen de mengvoe-

voor elke nevenstroom moet een gevarenanalyse uitgewerkt

derindustrie, handel, transport en voedingsindustrie (zuivel,

worden. Stel dat er bijvoorbeeld dat er graan wordt opgeslagen


na aardappels en er komt chloorprofam van

NRQGHQGHEHGULMYHQKXQVRMDODWHQFHUWL¿FH-

de aardappel in het graan terecht. Dan moet

ren. Doel was om de criteria progressief te la-

al het graan vernietigd worden. Gegevensuit-

ten stijgen, maar ook het volume ‘duurzame’

wisseling is absoluut noodzakelijk!”

soja progressief te laten toenemen. Het eind-

11

United Soybean Board - CC BY 2.0

doel is nobel: de soja die naar België komt,

ker om nieuwe en duurzamere eiwittenstro-

DUURZAAMHEID

moet duurzaam en zo lokaal mogelijk zijn, bij

men te ontwikkelen.”

“In 2006 lanceerden we het platform voor

voorkeur uit Europa. We hebben dat doel nog

maatschappelijk

lang niet bereikt. Er is dus nog veel werk aan

verantwoorde

diervoe-

dingsstromen. Eerst en vooral omdat we

de winkel!” besluit Yvan.

vermoedden dat soja wel eens problemen

DIERENVOEDING: NUTRITIONEEL Een andere uitdaging voor Bemefa is om

zou kunnen opleveren. Net zoals eerder bij

³,QFHUWL¿FHHUGHQZHWRQVRMD

nieuwe grondstoffen in te schakelen die

voedselveiligheid wilden we opnieuw met

in 2015, 400.000 ton. Alle soja wordt col-

ervoor zorgen dat dieren minder snel ziek

alle betrokken schakels uit de keten aan ta-

lectief aangekocht. Duurzaamheid mag geen

worden, waardoor ook het geneesmiddelen-

fel zitten. Om onze duurzaamheidscriteria te

concurrentiële factor betekenen: Bemefa

gebruik in dierenvoeding kan dalen. Dat is

LGHQWL¿FHUHQVWHOGHQZHGULHGRHOHQYRRURS

NRRSWGHFHUWL¿FDWHQHQHONOLGKRXGW]LFKDDQ

eveneens goed voor het milieu: via nutriën-

Hoe konden we zoveel mogelijk lokale eiwit-

het collectieve schema. Bemefa heeft de in-

teninname in de voeders kan de uitscheiding

stromen valoriseren? Welke stromen zijn nog

GLFDWRUHQYDQGHJHFHUWL¿FHHUGHPYVRMDYHU-

van mineralen fors verminderen. In 1995

niet gevaloriseerd? Met welke technologieën

geleken op het internationale ITC-platform.

leidde dat al tot het laag-fosfor-voederconve-

NXQQHQ ZH QLHXZH HLZLWVWURPHQ LGHQWL¿FH-

Dit neutrale forum werd net opgericht om

nant voor varkens- en pluimveevoeders met

ren?” Het duurzaamheidsproject wilde ten

bestaande standaarden te vergelijken met de

het Ministerie van Landbouw. Sinds 2003

HHUVWHLGHQWL¿FHUHQZDQQHHUHHQVWURRPDOV

richtlijnen van Fefac, de federatie van Euro-

(Mestbank) dient elke fabrikant die het con-

duurzaam bestempeld kan worden. Er werd

pese mengvoederproducenten. De Bemefa-

venant onderschrijft minstens vier monsters

gestart met de voornaamste grondstof: soja.

standaard ligt echter hoger dan die van Fe-

te laten nemen en analyseren. In 2006 kwam

“In eerste instantie wilden we zelf een stan-

fac. Daarnaast is er het engagement met de

er het laag-eiwit-voederconvenant bij - sinds

daard schrijven, maar dat bleek niet haal-

Vlaamse overheid: het ‘Actieplan alternatie-

2007 het convenant-laag-nutriëntenvoeder-

baar omdat onze groep geen sojaproducenten

ve eiwitbronnen’, dat afhankelijkheid van het

convenant. In de mest zit daardoor minder

telde en dat ook de internationale trade be-

buitenland voor de Europese landen inzake

fosfaat – goed voor het milieu. Met het maat-

helsde. Daarom besloten we samen te werken

eiwitstromen moet verminderen.”

schappelijke debat rond antibioticagebruik

de internationale Round Table on Responsi-

en dierlijke productie lanceerde Bemefa sa-

ble Soy (RTRS) ter bevordering van verant-

FEED DESIGN LAB

men met enkele landbouworganisaties, far-

woorde productie, verwerking en handel van

Niet onbelangrijk is ook de oprichting van

mabedrijven, dierenartsen, wetenschappers

soja op wereldniveau. Ontbossing voorko-

proeffabriek en opleidingscentrum Feed

en de overheid het kenniscentrum AMCRA.

men is bijvoorbeeld een zeer belangrijk doel.

Design Lab in Venlo (NL), dicht bij België

Samen stelden ze het Visieplan 2020 op:

Bemefa heeft ook meegewerkt aan de uitwer-

en Duitsland. “Het is in de eerste plaats een

naast een halvering van het antibioticage-

king van die duurzaamheidscriteria.Onder-

proeffabriek voor nieuwe nevenstromen te

bruik tegen 2020 zou tegen 2017 ook de pro-

tussen hadden we in België al een twintigtal

testen of bestaande processen te verbeteren.

ductie van met antibiotica gemedicineerde

criteria omschreven. Voor die twintig criteria

Het Feed Design Lab is hierbij een voortrek-

voeders gehalveerd moeten worden.” ]]

eet scr i D

/7 24 e c vi ser lle e n •S

Anticimex geeft ongedierte geen kans om te ontsnappen. Doeltreffende ongediertebestrijding en permanente preventieve bescherming. Uw bedrijf veilig en milieuvriendelijk onder controle.

Anticimex staat garant voor uw gemoedsrust!

Bel voor gratis offerte

0800/ 96 900

www.anticimex.be - [email protected]



FERMENTATIE MICRO-ORGANISMEN ROLLEN SPIERBALLEN In de voedingsindustrie wordt vaak gefermenteerd. Toch zijn de mogelijkheden tot innovaties en optimalisaties nog lang niet allemaal ontgonnen. Dat zeggen Luc De Vuyst en Frédéric Leroy van de onderzoeksgroep IMDO (Industriële Microbiologie en Voedingsbiotechnologie). Een gesprek met hen levert dan ook heel wat inspiratie op. Fermentatie is een proces waarbij voedsel getransformeerd

Ook worden nog steeds nieuwe producten ontwikkeld op ba-

wordt door bacteriën, gisten of schimmels. Luc De Vuyst, pro-

sis van fermentatie. Een voorbeeld is chica, dat lang enkel

fessor aan Vrije Universiteit Brussel, heeft er intussen decen-

artisanaal door Amazone-indianen werd gemaakt. Intussen

nia ervaring mee. Hij is hoofd van de onderzoeksgroep IMDO

wordt die gefermenteerde drank, doorgaans gemaakt van

(Industriële Microbiologie en Voedingsbiotechnologie). Het

maïs of maniok, op industriële schaal geproduceerd en is

fermentatieverhaal heeft drie pijlers, luidt het: de klassieke

hij populair geworden in Latijns-Amerika. De Vuyst: “In het

fermentatie van levensmiddelen, de fermentatieve productie

kader van het Belgian-Argentinian Research Consortium

van ingrediënten, en ten slotte de fermentatieve aanmaak

on Fermented Foods and Beverages werken we bijvoorbeeld

van platformmoleculen.

ook op de fermentatie van fruit. Vooral willen we een niet-alcoholische drank maken van vruchten, bijvoorbeeld dat deel

KLASSIEKE FERMENTATIE

van de mango’s dat niet vlot verkocht raakt. Ook in België

Verschillende levensmiddelen komen via fermentatie tot

zouden we zulke dranken op basis van fruit willen maken.

stand. Voorbeelden zijn yoghurt, kaas, bier, brood, tempeh,

We zoeken nog bedrijven die daar interesse in hebben.” Le-

ZLMQ]XXUNRRONLPFKLVRMDVDXVGURJHZRUVWFDFDRNRI¿H

roy: “Daar is een markt voor. Kijk maar naar het succes van

olijven, appels (cider) en azijn. De Vuyst: “De fermentatie van

Bionade, een frisdrank die ontstaat door fermentatie van ger-

melk tot yoghurt en van vlees tot salami, bijvoorbeeld, ge-

stemout. Later worden er vruchtenextracten aan toegevoegd.

beurde nog tot het midden van de twintigste eeuw spontaan.

Fermentatie doet het suikergehalte sterk dalen, maar geeft

Maar nu wordt daarvoor gewerkt met starterculturen: daar-

tegelijk de drank een lekkere, frisse smaak.”

mee zijn fermentatieprocessen gericht te controleren en te sturen. Ook veel wijnproducties gebeuren tegenwoordig met

De Vuyst: “In Europa groeit de interesse voor gefermenteerde

starterculturen. Maar er zijn honderden producten waarvan

producten door een verlangen naar authenticiteit, andere

de fermentatie nog niet helemaal onder controle is. Zo doen

smaken,... Vandaag wordt zuurkool nog door fermentatie ge-

ZHRQGHU]RHNRPGHIHUPHQWDWLHYDQFDFDRHQNRI¿HERQHQ

maakt. Andere groenten kunnen eveneens worden gefermen-

te optimaliseren.”

teerd; dat gebeurt regelmatig in Oost-Europa. Bij ons worden ze eerder opgelegd op azijn, maar dat is minder smaakvol. Voorts zouden gefermenteerde producten ook gezonder kunnen zijn.” De Vuyst verwijst naar een onderzoek aan de Universiteit Antwerpen. Hypotheses daarin zijn dat diverse micro-organismen het immuunsysteem versterken, werken als probiotica en de groei van slechte bacteriën in de darm remmen. Aan het project werkt sterrenkok Kobe Desrumaults mee. Hij fermenteerde al wortel, rode biet, komkommer, rapen, radijsjes, bepaalde kruiden, zuurkool, vlees en miso. De Vuyst: “Je kan bijna alles fermenteren. Zo hebben we onderzoek gedaan naar de fermentatie van het groene deel van prei, dat nu nog

Frédéric Leroy (rechts) en Stefan Weckx (links) staan Luc De Vuyst (midden) bij in onderzoeksgroep IMDO. (foto KV)

vaak afval wordt. We toonden aan dat dit kan. Voorts volgden we de fermentatie op van groenten als bloemkool en tomaat.”


13

De Business-IT-oplossing voor uw complete bedrijf

Succes is een kwestie van het juiste systeem

THEMADAG FERMENTATIE IN WALLONIË 29 oktober ging te Luik een themadag over fermentatie door. Een ruim scala experts in fermentatie uit het franstalige landsgedeelte stelden zich voor. Hun presentaties van die dag zijn nog steeds te bekijken. Tik daarvoor hun naam in op

A N D! BE ZO EK O N ZE ST Expo Global d oo Seaf 26-28 april 2016 Brussel, België Hal 4, Stand 6047

www.slideshare.net . Antoine Malingret nam als eerste het woord. Hij is TechnoloJ\7UDQVIHU2I¿FHUELM,QWHUIDFH(QWHUSULVHV*HPEORX[$JUR Bio Tech. Hij schetste welke competenties kennisinstellingen, zoals universiteiten, te bieden hebben aan voedingsbedrijven. Vervolgens stelden enkele experts hun kunnen voor. De eerste ZDV)UDQFN'HOYLJQHYDQGHJHUHQRPPHHUGH*HPEORX[$JUR Bio Tech (Université de Liège). Hij had het onder meer over bio-sensing (meten en interpreteren van bio-parameters), bioreactoren en project Robotein (biofysische proteïneanalyse, screening voor cloneren en genexpressie in bacteriën en gist, en opzuivering van proteïnes). Anne-Lise Hantson, van de Université de Mons-Biosciences, en Frédéric Debaste, van Université Libre de Bruxelles, legden uit hoe ze helpen bij de optimalisatie van fermentatieprocessen. Vervolgens zetten Medhi El Hour, Haute Ecole Charlemagne, en Laurence Van Nedervelde, Haute Ecole Lucia de Brouckère- Institut Meu-

Sneller Betrouwbaarder Productiever

Succesvolle bedrijven in de voedings-middelenbranche vertrouwen wereldwijd op het CSB-systeem. Verhoog ook uw concurrentievermogen met onze IT-oplossingen. Uw voordelen: Optimaal vooraf geconfigureerde processen Dekking van alle branche-eisen Snelle ROI door korte implementatietijden

rice, uiteen hoe ze helpen bij innovatie op eindproducten. El Hour had het bijvoorbeeld over glutenvrij bier, en Van Nedervelde over het stabieler en kwalitatiever maken van een bier

QR-Code scannen en nader informeren!

PHWKHUJLVWLQJRSGHÀHV9DOpULH&DYLOORWWHQVORWWHVWHOGHGH diensten voor van competitiviteitscluster Wagralim. Die heeft zich tot doel gesteld de competitiviteit van voedingsbedrijven te bevorderen, onder onder andere door innovatie, netwerkevents en verkoopsondersteuning.

CSB- System, Office Belgium & Luxembourg Brusselstraat 51 2018 Antwerpen, België Tel.: + 32 32 44 18 31 Fax: + 32 32 48 84 49 [email protected] www.csb.com


Collega Frédéric Leroy: “Stel dat morgen

er een trend om zulke ingrediënten via de

PLATFORMMOLECULEN

iemand zegt: we hebben een plantenmassa

startercultuur in het levensmiddel te pro-

Als derde pijler van het fermentatieverhaal

en willen die fermenteren. Dan kunnen we

duceren. Zo zou je in yoghurt kunnen na-

noemt De Vuyst de productie van ‘platform-

goed inschatten welke starterculturen com-

laten een textuurverbeteraar toe te voegen;

moleculen’. De Vuyst: “Vandaag worden de

patibel zijn en welke niet. Intussen begrij-

een geschikte startercultuur in de yoghurt

meeste producten gemaakt met aardolie

pen we ook hoe ze reageren in een bepaalde

zal die daar produceren. Op het label staat

als basisgrondstof, bijvoorbeeld plastics.

context van bijvoorbeeld zout en tempera-

de textuurverbeteraar dan niet vermeld,

Ook ingrediënten zoals vanilline worden

tuur. Want er is vaak zo’n contextafhanke-

want het ingrediënt is de startercultuur.

synthetisch gemaakt. Welnu, platformmo-

lijkheid. Als een startercultuur werkt op

Wat ook al op de markt is, zijn startercultu-

leculen zijn 20 à 30 moleculen waarmee we

een bepaald product, is het niet zo dat deze

ren die actief zijn tegen de schadelijke bac-

alles kunnen synthetiseren wat we nodig

automatisch overal werkt.”

terie Listeria monocytogenes. Ze remmen

hebben. Velen zoeken ernaar om die mole-

hun groei in zuivel of vleeswaren. Onze on-

culen nu via fermentatie van bijvoorbeeld

PRODUCTIE VAN INGREDIËNTEN

derzoeksgroep ontdekte zo’n cultuur. En er

graan te produceren. Een voorbeeld ervan

wordt gezocht naar nog meer culturen die

is barnsteenzuur: daarvan zijn bijvoor-

Een tweede pijler van het fermentatiever-

aan levensmiddelen extra functionaliteit

beeld plastics te maken.”

haal is de productie van natuurlijke ingre-

geven, bijvoorbeeld om smaak, textuur,

diënten voor levensmiddelen. De Vuyst:

NOHXUKRXGEDDUKHLGRIQXWULsQWHQSUR¿HOWH

Micro-organismen worden dus steeds va-

“Veel consumenten willen clean labels. Dat

verbeteren, of culturen die probiotisch zijn.

ker microfabriekjes. Het zijn ijverige werk-

zijn labels zonder chemisch klinkende of

We hebben ze ‘functionele starterculturen’

krachten, die de voedingsindustrie veel te

kunstmatige ingrediënten. Wel, in produc-

genoemd, een naam die sindsdien ook in de

bieden hebben. En daarvan wordt de indus-

ten die via fermentatie tot stand komen, is

industrie gangbaar is geworden.”

trie zich steeds meer bewust. ]]

NIEUW BIJ EMSENS

SATÉ OP PLATTE STOKJES GUNSHAPE

WORSTKNOOPMACHINE AMBACHTELIJK GEBRUIK Het knopen kan › eenvoudig : lang of kort snoer › eenvoudig : 2 korte snoeren › met lus (minimum 80 mm) › door dubbel snoer

Vlaanderen GSM 0476-53 44 95 [email protected] Wallonië T 085-31 55 86 F 085-31 47 77 [email protected]

FO O D H YG I E N E

UW PARTNER IN HYGIËNECHEMIE

VOEDINGS- & DRANKENINDUSTRIE

Premium reinigingsproducten en desinfectiemiddelen, service en apparatuur voor de zuivel-, vlees- & vis, dranken- en algemene voedingsindustrie

FEEL SAFE WITH US WWW.CHRISTEYNS.COM CHRISTEYNS, Afrikalaan 182, 9000 Gent (B) T +32 9 223 38 71* E [email protected]


TEKST KOEN VANDEPOPULIERE - FOTO’S WAGENINGEN UR

MILDE CONSERVERINGSTECHNIEK PEF WORDT VOLWASSEN Pulsed Electric Field Processing (PEF) is een milde conserveringstechniek. Het verlengt de houdbaarheid van verse producten en garandeert eveneens dat de smaak en het nutriëntengehalte van verse zo goed als behouden blijven. De voorbije jaren werd de technologie geoptimaliseerd: steeds meer leveranciers bieden dan ook PEF aan. Maar het toenemende aantal apparaten en specifieke contexten vraagt toch een grondige voorbereiding van de voedingsbedrijven.

De consument vraagt voedselproducten die de kwaliteit van

RQWVWDDW *HYROJ LRQHQ JDDQ URQGRP GH PHPEUDDQ ]LWWHQ

vers zo goed mogelijk benaderen. Het hoeft dan ook niet te

Als we een kritische waardebalans overschrijden, vormt zich

verbazen dat de ontwikkeling van nieuwe, milde conserve-

een porie in de membraan, waardoor uitwisseling van stoffen

ringstechnieken in de lift zit. Een voorbeeld is pulsed electric

tussen binnen- en buitenzijde van de membraan kan plaats-

¿HOGSURFHVVLQJ3() .HQQLVGDDURPWUHQWLVHURQGHUPHHU

YLQGHQ'HVSDQQLQJGLHMH]HWLVHHQKHHONRUWHLQWHQVHSXOV

bij Wageningen UR Food & Biobased Research. Dat coördi-

tussen de 20 en 50 kilovolt per centimeter, gedurende enkele

neerde onder meer het Europese onderzoeksproject NovelQ

microseconden. Als je het membraan hele intense condities

GDW]LFKIRFXVWHRS3()(pQYDQGHSURMHFWSDUWQHUVZDVGH

JHHIW]DOKHWPLFURRUJDQLVPHKHWORRGMHOHJJHQ´

.DWKROLHNH8QLYHUVLWHLW/HXYHQ.8/

INACTIVATIE OF EXTRACTIE

³+HWDDUGLJHLVKHWLVHHQFRQWLQXSURFHV´VWHOW$ULHWWH0DWser, expertiseleider sustainable food processing. "In de le-

Rian Timmermans, Wageningen UR, doctoreert pulserende

vensmiddelenindustrie zijn er veel continue processen. Dan

elektrische velden. “Cellen hebben een membraan; die maak

kan je dus in de proceslijn zo’n behandelkamer bouwen, zo-

MHOHNPHW3()´]HJW]H³'DWKHHIWDOOHUOHLWRHSDVVLQJHQ$OV

GDWKHWYRHGLQJVSURGXFWHHQ3()EHKDQGHOLQJRQGHUJDDW´

het gaat over cellen van microben kan het micro-organisme JHwQDFWLYHHUGZRUGHQ2RNNDQMH3()JHEUXLNHQRPXLWFHO-

STERKTES VERSUS ZWAKTES

len bijvoorbeeld vitamines, mineralen of eiwitten te extrahe-

7LPPHUPDQVLVRYHUWXLJGYDQGHYRRUGHOHQYDQ3()

UHQ3()KHHIWGXVWZHHPRJHOLMNHWRHSDVVLQJHQPLFURELsOH

“Het doet de temperatuur veel minder hoog oplopen dan bij

LQDFWLYDWLHRIH[WUDFWLH´

HHQWKHUPLVFKHSDVWHXULVDWLH*HYROJGHJRHGHFRPSRQHQWHQ in een product zoals smaak, vitamines, geur en kleur blijven

7LPPHUPDQVOHJWXLWGDWHHQFRQVHUYHULQJPHW3()HHQEH-

EHWHUEHKRXGHQ´

KDQGHONDPHU LQ GH SURFHVOLMQ YHUJW ³'DDULQ JDDW GDQ KHW product dat je wil behandelen. Dat product is vloeibaar, of het

0DWVHU ³:H KHEEHQ ELMYRRUEHHOG RQGHU]RHN JHGDDQ PHW

gaat over vaste deeltjes in een vloeistof. Je zet er een span-

VPDDNSDQHOV 'LH YLQGHQ KHW SURGXFW QD 3()EHKDQGHOLQJ

ning over, zodat een elektrische stroom in de behandelkamer

VXSHUOHNNHU HQ YHUJHOLMNEDDU PHW YHUV 0DDU DOV MH HHQ KLWtepasteurisatie verricht, wel, dat proef je echt aan je product. (HQQDGHHOYDQ3()LVGDQZHHUGHPHHUSULMV:HYHUZDFKWHQ GDWGLWDOELMDOEHSHUNWEOLMIWWRWHQNHOHFHQWHQSHUOLWHU´ ³-H NDQ 3() ZHO QLHW RS HON SURGXFW WRHSDVVHQ´ JDDW 7LPmermans verder. “Het moet een minimale geleidbaarheid YRRUGHHOHNWULFLWHLWKHEEHQHQHHQODJHS+PD[LPDDO]R¶Q 4,5. Een andere uitdaging is dat er intussen ontzettend veel YHUVFKLOOHQGHXLWYRHULQJVYRUPHQYDQ3()RSGHPDUNW]LMQ Zo zijn er veel verschillende procescondities mogelijk. De ene doet het bij hogere veldsterkte en wat kortere pulsen, de an-

Het meest interessante product voor PEF-pasteurisatie is allicht vruchtensap. (foto Wageningen UR)

dere gaat voor langere pulsen en lagere veldsterkte en ga zo PDDU GRRU 9ROJHQV FROOHJD 0DWVHU LV KHW XLWJHEUHLGH VFDOD


17

DDQ3()V\VWHPHQQHWHHQYRRUGHHOYRRUGH eindgebruiker. Er is nog iets wat belangrijk is, stelt TimPHUPDQV ³0HW 3() EHKDQGHO HHUVW MH KHW product, en daarna moet je het nog verpakken. Dus je moet zorgen dat je bij het verpakken geen nabesmetting krijgt. In de levensmiddelenindustrie worden producten vaak verpakt na pasteurisatie. Aangezien je levensmiddel niet verpakt hoeft te zijn vóór de behandeling, kan je elke verpakking gebruiken die je wil. Dat is niet het geval bij bijvoorbeeld hogedrukprocessing, een anGHUHPLOGHFRQVHUYHULQJVPHWKRGH´

Pilootinstallatie van Wageningen UR Food & Biobased Research voor behandeling van vloeibare producten met PEF (foto Wageningen UR)

7RW VORW EOLMNW ZHO HHQV GDW 3() DOOHHQ QLHW YROVWDDW =R GHQDWXUHHUW 3() GH HQ]\PHQ

smaakt het nog steeds goed? Blijft de hoe-

QLHW 6RPV LV GDW HHQ YRRUGHHO RPGDW HQ]\-

YHHOKHLGQXWULsQWHQEHKRXGHQ"´

PEF: MEER DAN CONSERVEREN

SHQ YDQ HHQ SURGXFW 0DDU VRPV LV KHW HHQ

7LPPHUPDQV³$OVGDWJRHGLVPRHWMHPL-

3() LV JHVFKLNW DOV FRQVHUYHULQJVPH-

nadeel, bijvoorbeeld in sommige vruchten-

FURELsHOYDOLGHUHQ'DQYRHJMH]HOIEHZXVW

thode, maar … het heeft ook andere

VDSSHQ 0DWVHU ³3() GRHW DOOHHQ LHWV PHW

pathogene micro-organismen toe en ga je

toepassingen. Zo is de techniek zinvol

FHOOHQPHWHHQFHOPHPEUDDQ$OVMHHQ]\PHQ

na of ook die afgedood worden. Omdat je

als voorbehandeling van fruit en groen-

wil inactiveren, zal je daarom ook moeten

dan met pathogenen werkt, kan dit natuur-

ten, voor ze een extractie ondergaan.

ZHUNHQPHWHHQYHUKRRJGHWHPSHUDWXXU´

OLMN DOOHHQ EXLWHQ GH SURGXFWLHRPJHYLQJ´

Dit verhoogt de kwantiteit en kwaliteit

0DWVHU]LHWHHQPRRLHWRHNRPVWYRRU3()

YDQKHWYULMJHNRPHQVDSKHWEHYDWELM-

“Ik vind het mooi dat de technologie einde-

voorbeeld meer vitamines en minera-

lijk wordt toegepast. En ik verwacht dat dit

len. En het sap dat zo vrij komt, bevat

+HW PHHVW LQWHUHVVDQWH SURGXFW YRRU 3()

gaat toenemen, zowel naar houdbaarheid

meer vitamines, mineralen, aromati-

SDVWHXULVDWLH LV YUXFKWHQVDS 0DWVHU ³+HW

DOVQDDUH[WUDFWLHWRH´]]

sche componenten,… “Wat extractie

men ook bijdragen aan de verse eigenschap-

INDUSTRIËLE TOEPASSINGEN verlengt de houdbaarheid van een week naar ongeveer drie weken. Als je het gebruikt voor een ander soort product zal je nog wat RQGHU]RHN PRHWHQ XLWYRHUHQ´ (U LV RQGHUzoek gedaan naar toepassingen voor zuivel, groentesappen, eiproducten en drankjes die YHUULMNW]LMQPHWHLZLWWHQRIDQGHUHQXWULsQten. “Een voordeel zou kunnen zijn dat door GHODJHWHPSHUDWXXUYDQYHHO3()EHKDQGHlingen, de eiwitten beter intact blijven dan ELMKLWWHSURFHVVHQÓXLGWKHW

STAPPENPLAN “Als je naar een leverancier gaat, vraag dan na hoeveel log inactivatie hun apparaat oplevertvoor de relevante micro-organismen YDQMRXZSURGXFWUDDGW0DWVHUDDQ³:DQW HU ]LMQ JURWH YHUVFKLOOHQ WXVVHQ GH 3() toestellen op de markt! Doe ook testen met MRXZSURGXFWHQKHWDSSDUDDW(QNLMNGDQ

HOOGSTEGER (NL)

betreft, wordt bijvoorbeeld pulp van VXLNHUELHWHQEHKDQGHOGPHW3()]RGDW

Er zijn steeds meer bedrijven die de

MHHUPHHUVXLNHUXLWKDDOWOHJW0DWVHU

technologie toepassen. Een vroeg voor-

uit. "In sommige En in sommige aard-

beeld is het Nederlandse Hoogesteger,

appelverwerkende bedrijven gebruiken

dat verse vruchtensappen maakt. Het behandelt een deel van zijn sappen sinds PHW 3() 'H LQVWDOODWLH NZDP HU onder begeleiding van onder meer Wageningen UR. Alles begon met succesvolle testen op laboschaal. Het sap bleek

]H 3() RPGDW GDW KHW VQLMUHQGHPHQW vergroot. Daarnaast treedt er ook minder verlies op bij het blancheren."het snijrendement vergroot en er minder YHUOLHVRSWUHHGWELMKHWEODQFKHUHQ´

na 20 dagen nog altijd vers te smaken. Vervolgens kwam de opschaling. De

9RRUWV ZRUGW 3() JHEUXLNW RP NOHXU

afvullijn, traditioneel gekenmerkt door

en andere stoffen te extraheren als

VWULNWH K\JLsQHVWDQGDDUGHQ ZHUG XLW-

voorbehandeling

JHUXVW PHW HHQ 3()XQLW (HQ ORJLVFKH

]DGHQ RI ROLMYHQ 3() YHUJURRW RRN GH

EHVOLVVLQJ KHW YHUSDNNHQ JHEHXUW GDQ

snelheid waarmee producten worden

na de pasteurisatie waardoor nabesmet-

gedroogd of gemarineerd, net door het

ting vermeden kan worden.

vooraf perforeren van cellen."

van

oliehoudende


TEKST KOEN VANDEPOPULIERE - FOTO’S KOEN VANDEPOPULIERE / RENTOKIL

PLAAGINSECTEN, EN HOE ZE KLEIN TE KRIJGEN Plaaginsecten zijn ongewenste gasten in het voedingsbedrijf. Gelukkig wordt steeds duidelijker hoe ze te vermijden zijn. Zo wordt steeds meer ingezet op preventie: denk aan hygiëne, controle van inkomende grondstoffen en een geschikte infrastructuur. Monitoring en digitalisering winnen aan belang. Dat zeggen experts van Anticimex, SGS en Rentokil. Ze hebben ook enkele tips in petto.

"Er wordt minder gewerkt met biociden, en er worden

omgevingen worden geplaatst: nat, vochtig, stof,... En er zijn

minder soorten gebruikt dan vroeger", begint Gert Van-

nu ook energiebesparende elektrische vliegenvangers: “Tot

decruys, Operations Manager bij Anticimex. Deze

voor kort brandde de lamp ervan ‘s nachts evenveel als over-

evolutie verklaart hij deels door klanteneisen: retailers,

dag. Maar het systeem werkt even goed als de lamp ‘s nachts

IRRGVHUYLFHNHWHQV HQ]RYRRUWV KHEEHQ YDDN KHHO VSHFL¿HNH

minder licht uitstraalt, wat energie bespaart.”

eisen, ook qua ongediertebestrijding. "Om met minder biociden te kunnen werken", stelt Vandecruys, "worden zaken

DIGITALISERING

vooral meer structureel aangepakt, bouwkundig dan. Daar-

Er is steeds meer digitalisering, stellen de drie experts.

over later meer. En ook monitoring speelt een belangrijke

Vandecruys stelt zelfs automatische tellingen van insec-

rol. Er worden dan periodieke tellingen uitgevoerd van het

ten op lijmplaten in het vooruitzicht, in plaats van manuele

aantal insecten, gevangen in ‘funneltraps’ waarin ze worden

tellingen. De oplossing kan in 2017 marktrijp zijn. Otten is

aangetrokken door seksferomonen.”

eveneens onder de indruk van digitale evoluties: “Elk controlepunt dat we plaatsen, heeft een barcode. Onze mensen

Dirk Otten, Technical Manager Pest Management

scannen ze in. En ze lopen met een tablet rond. Bij wijze van

bij SGS: “Als een monitoringsysteem te veel plaaginsecten

spreken vijf minuten nadat ze hun taak in het voedingsbedrijf

aangeeft, weten we dat we moeten kijken of in de omgeving

hebben volbracht, zien klanten op hun laptop alle rapporten.

iets is veranderd. Een oorzaak kan bijvoorbeeld zijn dat

Met onder meer productverbruik, soms tot op de gram. Alle

meer voedselafval op de grond is terechtgekomen, dat poor-

grondplannen zijn digitaal te bekijken; als klanten erop klik-

ten te lang hebben opengestaan, dat er minder aandacht

ken, krijgen ze informatie over het inspectiepunt.”

voor hygiëne is geweest,...” Lenaerts: “In het kader van digitalisatie gebeurt de rappor-

BESTRIJDING

tage steeds meer digitaal- als de klant daarvoor open staat.

Er wordt minder gewerkt met vloeibare bestrijdingsproduc-

Alle vaststellingen en aanbevelingen zijn dan geborgen, en er

ten. In plaats daarvan worden meer gels gebruikt, aange-

is op eenvoudige wijze een trendanalyse te maken. Ook zijn

bracht als gelpuntjes. Vandecruys: “Werken op basis van gel

er interactieve tools in te bouwen, zoals plattegronden die

vermindert fors de kans dat insecticide in grondstoffen of in

de recent geïnfesteerde locaties aangeven. Nog een voordeel

de productie terecht komt.”

YDQGLJLWDOHUDSSRUWDJHLVGDWYHLOLJKHLGV¿FKHVERUJLQJVDWWHVWHQ YRUPLQJVDWWHVWHQ FHUWL¿FDWHQ YHU]HNHULQJVDWWHV-

Er zijn ook steeds meer alternatieve, niet toxische bestrij-

ten,... steeds up-to-date zijn, omdat ze dan centraal door ons

dingsmethodes. Bijvoorbeeld warmtebehandeling, stelt

worden beheerd. Voorts is het veiliger: alle gebruikte bio-

Nico Lenaerts, Operational Manager bij Rentokil.

ciden worden gedetailleerd gerapporteerd, volgens actieve

“Dan verwarmen we ruimtes boven de 55° C - dat doodt

stof en gebruiksvolume.”

insecten in al hun ontwikkelingsstadia. Dergelijke non-toxtechnieken waren tot voor kort niet gekend bij het publiek,

GOUDEN TIPS

maar ik ben ervan overtuigd dat ze binnen dit en twee jaar

Experts kunnen boeken vol schrijven over plaaginsecten.

tot de standaard bestrijdingtechnieken zullen behoren.”

Toch slagen ze erin een handvol gulden tips te kiezen. Dé absolute tip om minimaal met plaaginsecten geconfronteerd

Otten voegt eraan toe dat verschillende soorten en maten

is volgens Lenaerts, “een goede vertrouwensrelatie onder-

elektrische vliegenvangers bestaan. Ze kunnen in diverse

houden met de pest control-leverancier, en er optimaal mee


19

Dirk Otten, Technical Manager Pest Management bij SGS (foto KV)

Nico Lenaerts, Operational Manager bij Rentokil (foto Rentokil)

Gert Vandecruys, Operations Manager bij Anticimex (foto KV)

communiceren. Samenwerken is de enige

dat blijft liggen is voor een insect zowel

DE PAS AFSNIJDEN

weg naar succes!”

voedsel als schuilplaats!”

Besef hoe insecten binnenkomen, zegt Otten. “Ofwel komen ze van buiten, van

Otten benadrukt het belang van goed reini-

Vandecruys voegt eraan toe: “Ruim product

de onmiddellijke omgeving: via de vloer,

gen want, stelt hij, “hygiëne is 90 à 95% van

spill onmiddellijk op en stockeer heel orde-

via gaten in muur, via leidingen, ramen,

de bestrijding. Maak niet alleen schoon op

lijk. Stockeer op 50 of 60 centimeter van de

koepels, verluchtingsssystemen,... Of ze

visueel zichtbare plaatsen, maar ook in en

muur, zodat geen product spill achter de pa-

komen binnen via inkomende goederen:

achter machines. Zelfs het minste product

letten terchtkomt zonder dat u dat opmerkt.”

dan gaat het over voorraadinsecten. Zo

Bevorder de Voedselveiligheid Dankzij Ultra Hygiënische Borstels Met Ultra Safe Technology

Behoefte om besmetting te beheersen? Kijk en leer op www.vikan.com/ust/int/

Totaaloplossing met Pollet kwaliteitsproducten

Winner of

Ultra Safe Technology Vikan bepaalt nieuwe normen voor veiligheid, bescherming en hygiëne Voor uw dichtstbijzijnde verdeler, contacteer POLLET, exclusief importeur voor België en GH Luxemburg, producent van hoogtechnologische reinigings- en hygiëne producten. POLLET NV ∙ Rue de la Grande Couture 20 ∙ 7501 Orcq, België ∙ Tel.: +32 69 22 21 21 ∙ [email protected]


kan een biscuiterie noten binnenbrengen

gen enzovoorts trekken eveneens insecten

Er zijn nog tal van mogelijke struikelblok-

met daarin eitjes of larven. Die ziet u niet

aan. Zelfs bij nieuwbouw! Bij oplevering

ken. Lenaerts wijst bijvoorbeeld op “poor-

meteen, maar na enkele weken heeft u een

zal u altijd nog gaten, spleten, kieren, bar-

ten en deuren, die niet hermetisch worden

probleem. Voorraadinsecten kunnen in

sten vinden; soms gaan na twee of drie jaar

afgesloten door het personeel. Het is een

graansoorten zitten, cacaobonen, pasta,

de stootvoegen open, is de vloerplaat van

van de grootste knelpunten.”

rijst, koeken, noem maar op. Zorg dus voor

de muur een centimeter verschoven en ont-

een grondige ingangscontrole.”

staan zo schuilplaatsen voor kevers, krui-

VOCHT EN TEMPERATUUR

pende insecten — soms zelfs vliegende in-

“Wat onderhoud van het gebouw betreft:

INFRASTRUCTUUR

secten die daar nestelen zodra er een beetje

let op lekkende kranen, en condens. Al-

Vandecruys hamert ook op het belang van

water aan te pas komt.”

les wat vocht met zich meebrengt, is een ideale bron voor insecten”, stelt Vande-

de infrastructuur. “Er zijn bijvoorbeeld veel bedrijven waar gewassen tegen de

Lenaerts: “Het is een goed idee voor, tij-

cruys. En dan is er nog de temperatuur.

muur staan: onkruid, perken, struiken en

dens en na het bouwproces van nieuwe

Lenaerts: “Controleer de opslagtempera-

bomen,... allemaal biotopen waar insec-

vestigingen uw pest control - leverancier

tuur. Hoeveel die best is, is afhankelijk

ten zich in ophouden en die hun weg naar

aan tafel uit te nodigen, zodat die advies

van het product. Onder 18 is een must.

binnen korter maken. We raden dan ook

kan geven voor u het gebouw optrekt.”

Als een temperatuur onder 15 mogelijk is, is dat nog een heel stuk beter om voor-

aan een beton- of grindpad aan te leggen van minstens een meter, liefst twee me-

Otten voegt eraan toe: “Sinds enkele jaren

raadinsecten te vermijden.” Uiteinde-

ter, rondom het bedrijf. Ook laat men vaak

dichten wij ook zelf gaten en openingen. Het

lijk bestaat de strijd tegen plaaginsecten

onkruid staan aan de achterkant van de

past in het kader van omgevings- en gebou-

uit vele componenten. Maar dat er voor

fabriek. Maar dat is een schuilplaats voor

wenbeheer. En we doen gebouwinspecties,

elke voedingsbedrijf een ideale strategie

allerlei insecten. Spleten, kieren, stootvoe-

vooral bij nieuwbouw en verbouwingen.”

wacht, staat buiten kijf. ]]

POLYESTER PANEEL VOOR MUREN EN PLAFONDS Advies – Fabricatie - Installatie - Constructie

Gemakkelijk te installeren Rot niet en zeer duurzaam Eenvoudig onderhoud Schokbestendig 2 – 3 mm dikte Waterdicht

Tel. +32 81 224 164 - [email protected] - www.hygipanel.com

HYG IË HAC NE CP

21 21

HYGIËNE & MICROBIOLOGIE / food/ food INDUSTRY INDUSTRY / FEBRUARI / JUNI2016 2013//

TEKST DRIES VAN DAMME - FOTO’S MARC MASSCHELEIN

DOSANOVA BETER EN SNELLER REINIGEN, TEGEN LAGERE KOSTEN Een onberispelijke hygiëne vormt één van de belangrijkste basisvereisten binnen de voedingsindustrie. In plaats van de investering in reinigen als een verplicht nummer te beschouwen, kan de onderneming er ook een opportuniteit in zien. Dosanova levert reinigingssystemen en -toepassingen die toelaten efficiënter te werken en bijgevolg een aanzienlijke kostenbesparing te realiseren. Alex Lamote

Dosanova uit Izegem is een Belgische fa-

centrale en decentrale reinigingssatellieten,

brikant van innovatieve, hoogwaardige

mobiele systemen, automatische toepassin-

reinigingssystemen en -toepassingen voor

gen en hogedruksystemen.

alle industrieën: van de voedingssector kale kmo tot multinational. Voor hij met

BEDIENING MET ÉÉN HENDEL

Dosanova van start ging, had zaakvoerder

“We bieden een heel gebruiksvriendelijke

Jurgen Willaert al een ruime ervaring op-

oplossing”, vervolgt Alex Lamote. “Achter

gebouwd rond reinigingstoepassingen bin-

de schermen kunnen we tal van combina-

nen de voedingsindustrie. “Onze grootste

ties maken, maar de uiteindelijke bedie-

NUDFKWVFKXLOWLQLQQRYDWLHHQKHWDÀHYHUHQ

ning van het systeem gebeurt altijd met

van kwaliteit”, zegt manager Alex Lamote.

maar één hendel. Op die manier sluiten we

“Met een klassieke hogedrukreiniger spat

foutief gebruik van de oplossing uit.” Elke

het vuil overal in het rond. Binnen de voe-

installatie is vervaardigd uit roestvrij staal.

dingsindustrie werken reinigingssystemen

Voor de onderdelen die in contact staan

beter met lagere drukken zodat de gebrui-

met de reinigings- en desinfectiemiddelen

kers heel gericht en gecontroleerd kunnen

gebruikt Dosanova roestvrij staal van een

reinigen.

extra hoge kwaliteit. De montage, instal-

tot de farmaceutische industrie, van lo-

latie en indienststelling van de systemen

CENTRAAL OF DECENTRAAL

gebeurt door een eigen team. Voor piping

De aanpak van Dosanova is op drie elemen-

werkt Dosanova samen met enkele vaste

ten gebaseerd: een drukverhoger die 20 à 40

partners. Verder biedt Dosanova alle kwa-

bar produceert, een doseersysteem dat zeep

litatieve toebehoren zoals haspels, slangen,

en desinfectiemiddel aan het water toevoegt

spuitpistolen en -lansen, koppelingen en

en vervolgens via perslucht voor een schui-

nozzles, stationaire hogedrukunits, hygië-

mend mengsel zorgt. “Schuim werkt beter

nestations, enzovoort.

en langer in op de vervuiling”, legt Alex Lamote uit. “We zorgen voor de juiste balans,

“Een voedingsbedrijf investeert niet al-

zodat het schuim zijn werk kan doen, zon-

leen in hygiëne om aan de normen van de

der nodeloos te blijven kleven.” Dosanova

voedselveiligheid te voldoen”, aldus nog

biedt de keuze tussen centrale en decentrale

Alex Lamote. “Het gebruik van een onze

oplossingen. De centrale aanpak verdeelt

oplossingen biedt ook een opportuniteit:

de reinigings- en ontsmettingsmiddelen

je reinigt beter en sneller, met minder

vanuit één centrale locatie naar de diverse

moeite. Bovendien kun je perfect doseren,

reinigingsposten. Dat laat toe de chemische

zodat je verspilling uitsluit. Op die manier

producten uit de productieruimtes te hou-

is alles perfect schoon, terwijl je tegelijk

den. Dosanova biedt echter alle opties aan:

kosten bespaart.”

DOSANOVA BVBA Stuivenbergstraat 96/3 - 8870 Izegem T. 0473-71 73 61 - [email protected] www.dosanova.com

22 / FEBRUARI 2016 / food INDUSTRY / BEREIDE MAALTIJDEN


TRENDWATCHERS OVER KANT-EN-KLAAR Kant-en-klare maaltijden doen het bijzonder goed, maar tegelijk is de sector in volle beweging. Genoeg materiaal voor een boeiend gesprek met trendwatchers Herman Konings en Marjan Ippel. Van nieuwe kansen voor Bourgondische maaltijden en innovatieve ingrediënten tot prijsvariatie en aanhuislevering: onze trendwatchers identificeerden heel wat inzichten en inspiratie.

De markt voor kant-en klaar maaltijden groeit gestaag en

Foodtrendwatcher Marjan Ippel: “Foodtrends zijn signalen

het einde is nog lang niet in zicht. Trendwatcher Herman

van wat gebeurt in de maatschappij. Producten en diensten

Konings: “Dit kan eerst en vooral verklaard worden doordat

die daarop inspelen, hebben een reële kans op succes. En

consumenten steeds minder tijd hebben. Vandaag hebben

inderdaad, het toenemende succes van kant-en-klare maal-

we, per hoofd van de actieve bevolking, per week, zeven uur

tijden verwijst naar een toenemend tijdsgebrek. Het is ook te

minder vrije tijd dan 25 jaar geleden. Dat is in heel Europa

verklaren doordat steeds meer vrouwen actief zijn geworden

zo", legt trendwatcher Konings uit. "Ook het succes van en-

op de arbeidsmarkt.”

kele producten die geen kant-en-klaar zijn volgens de orWKRGR[HGH¿QLWLHLVGDDUGRRUWHYHUNODUHQ'HQNDDQ+HOOR

COMFORT FOOD

Fresh, dat recepten en alle ingrediënten die je daarvoor no-

Andere zaken die vandaag in de maatschappij leven, aldus

GLJKHEWZHNHOLMNVELMMHWKXLVDÀHYHUW(QGHQNDDQDIKDDO-

Ippel, zijn een drang naar gezondheid, gemak, en het ge-

maaltijden genre In the Box. Het tijdsgebrek geldt trouwens

geven dat er meer diverse gezinssamenstellingen zijn dan

vooral voor zij die actief zijn met kennis en diensten: in Bel-

YURHJHU(QHU]LMQVWHHGVPHHUÀH[ZHUNHUV]RGDWHUXXU

gië is dat 60% van de bevolking tussen 20 en 60. Tijd is voor

per dag activiteit is: het leven begint niet meer om 9 uur,

hen heel kostbaar geworden. “

om op 17 uur te stoppen. Inspiratie om daarop in te spelen, vindt ze in het Oosten. “Ik denk dat de voedingsindustrie goed naar Azië zou moeten kijken”, stelt ze. “Daar zijn ze het gewoon tot heel laat te werken. Er is ook tot heel laat een aanbod van betaalbare meeneemmaaltijden die ervoor zorgen dat ze zelf niet moeten koken. Het is er meer een onderdeel van de dagelijkse realiteit dan hier. Onder meer halen ze die op in kleine supermarkten waar ze een kant-en-klare maaltijd kopen, bijvoorbeeld dicht bij de metro. Typerend zijn ook de buitenmarkten die beginnen om 16 uur en tot 20 uur verder werken.” Konings stelt vast dat onze samenleving steeds meer gestresseerd wordt. “In opmars is FUD: Fear, Uncertainty en Doubt. Die geest heeft ook te maken met dreigingen zoals terrorisme en ebola. Dit zorgt ervoor dat consumenten terug belangstelling hebben voor ‘comfort food’: voeding met veel smaak, zelfs als dat betekent meer vet en suiker. Kant-enklare maaltijden hoeven niet langer elke dag gezond te zijn; af en toe mogen het ook opvallend smaakvolle maaltijden of 'guilty pleasures' zijn.” Tegelijk zijn consumenten zich wel degelijk meer bewust geworden dat ze te veel suiker, vet en zout gebruiken, gaat

Herman Konings

Konings verder. “Het zorgt ervoor dat ze eisen beginnen stel-

BEREIDE MAALTIJDEN / food INDUSTRY / FEBRUARI 2016 /

23

len aan een gezonde invulling van het kant-en-klaar concept. Ze willen meer variatie en meer groenten. De industrie heeft daar de voorbije jaren sterk op ingespeeld. Maar ze moet toch oppassen met de communicatie. Iedereen heeft tegenwoordig de mond vol van artisanaal, authentiek, curated, crafted, vintage, ambachtelijk en biologisch. Zulke termen worden te pas en te onpas gebruikt, en stammen uit de hipstercultuur die we niet zo lang geleden nog genegen waren. Maar dat krijgt meer en meer een tegenreactie. Consumenten vinden zulke termen namelijk steeds minder vaak geloofwaardig. Mintel, één van de grootste marktonderzoeksbureaus ter wereld, meldde in 2015 dat de helft van de consumenten gelooft dat de term ‘biologisch’ enkel als doel heeft meer geld voor het product te kunnen vragen. Nu, gezonde kant-en-klare maaltijden kunnen nog altijd geen kwaad. Maar tegelijk moeten voedingsbedrijven vandaag dus vaker de kaart durven trekken van ‘guilty pleasures’ zoals een grote hamburger, een lap kwaliteitsvol vlees of krokante steakhousefrietjes." Ippel: “De consument wil meer groenten, minder vlees, minder suiker. Maar we moeten er ons ook bewust van zijn dat de opvattingen over gezondheid met de dag kunnen veranderen. Denk maar aan de superfoods: het ene moment vindt iedereen ze geweldig, maar even later overheersen de twijfels.”

Marjan Ippel (foto: Saskia van Osnabrugge)

Ook Ippel heeft enkele aanbevelingen. Zo gelooft ze dat “de voe-

INGREDIËNTEN EN RECEPTEN

dingssector zulke maaltijden toch wat meer zou moeten persona-

Volgens Konings mogen we in kant-en-klare maaltijden nieuwe in-

liseren.”

grediënten verwachten: “Ik denk met name aan algen, de voedingsstof van de toekomst. Ze zijn gezond én lekker. Wat recepten be-

Tevens wijst ze het aan huis leveren van kant-en-klare maaltijden.

treft, zullen ze steeds minder vaak Chinees zijn, maar vaker Thais

“Een tijd geleden was er een mooi sociaal experiment, waarbij men-

en Vietnamees. Peruaans, ook. Op termijn mogen we een tendens

sen thuis eten bereidden en anderen in de buurt dat konden opha-

richting Afrikaanse keuken verwachten, maar op dit moment is het

len: thuisafgehaald.be en dergelijke. Daar hoor je nu steeds min-

daarvoor nog net iets te vroeg.”

der over, omdat veel bedrijven in de voedingsindustrie het hebben geïnstitutionaliseerd. Denk bijvoorbeeld aan Deliveroo, waardoor

Ippel wijst erop dat de Verenigde Naties 2016 tot Jaar van de Peul-

steeds meer chefs van restaurants maaltijden aanbieden die tot bij

vruchten hebben gekroond: “Speel daarop in! Peulvruchten zijn

mensen thuis worden vervoerd.”

een goed alternatief voor vlees, heel veelzijdig en goedkoop, maar ze worden nog maar weinig gebruikt. Nochtans is het niet moeilijk

Ippel stelt vast dat bedrijven actief in de voedingssector op steeds

er inspiratie voor te vinden: bereidingen met peulvruchten zijn er

grotere schaal opereren. “Neem bijvoorbeeld Hello Fresh – wat

bijna overal ter wereld. Azië, Middellandse Zee, Frankrijk, Afrika…

weliswaar iets anders dan kant-en-klaar in strikte zin. Wel, Hello

noem maar op!"

Fresh is een Duits concept. Net als eerder voor bijvoorbeeld kledingwinkels is gebeurd, zijn dergelijke leveranciers steeds vaker

KANT-EN-KLARE TIPS

actief over heel Europa.”

Konings en Ippel komen nog met tal van andere tips. Zo stelt Konings vast dat kant-en-klaarmaaltijden vaak zijn verpakt in plastic,

Die vastelling linkt ze aan de prijs van de maaltijden: “Wat mij op-

dat op zijn beurt in karton zit. Eigenlijk zou de verpakking aantrek-

valt, is dat ze redelijk duur zijn. Vooral bij bezorgen ervan aan huis.

kelijker moeten zijn, en duurzamer - vlot recycleerbaar, bijvoor-

Hello Fresh, Foodora, Deliveroo, tal van foodboxen,... De aanbie-

beeld. Een andere trend waarop de voedingsindustrie kan inspelen

ders richten zich te exclusief op de bovenlaag van de bevolking. Op

is ‘hyperprovenance’, het heel precies aanduiden van de herkomst

die situatie kan meer worden ingespeeld.”

van een ingrediënt. Bijvoorbeeld: die vis is gevangen op die zee door die visser op dat moment.

Inspiratie te over, dus. Aan de slag? ]]

Uticon zorgt voor efficiëntieslag in productieproces Hessing

H

essing wil uitgroeien naar de top drie positie van groente- en fruitver werkers binnen de Benelux en aangrenzende landen. Om dit te realiseren dient een efficiëntieslag in de productie plaats te vinden. Hier voor werden de krachten gebundeld met Uticon, die het projectmanagement, engineering en waar nodig de adviseursrol invulde. Hessing

beheersen (van telen, snijden, wassen, mengen, op smaak brengen,

Hessing levert panklare groenten, AGF-specialiteiten, verse sappen en

verpakken en vervoeren) staan ze garant voor hoge kwaliteit. Hans Hessing,

convenience producten als maaltijdsalades aan supermarktketens in

directeur Operational Excellence bij Hessing: “Binnen enkele uren zijn de

Nederland, België, Duitsland en Denemarken. Door het gehele proces te

groenten gesneden, verpakt en geleverd.”

Uticon is een multidisciplinair advies- en ingenieursbureau, specifiek gericht op de voedingsmiddelenindustrie. We ondersteunen onze relaties vanaf de eerste ideeën tot en met de inbedrijfname. Tal van innovatieve technologieën worden naar praktische ontwerpen vertaald met extra zorg voor de implementatie. Al 30 jaar ‘ontzorgen’ wij onze klanten in zowel deel- als totaalprojecten. Met meer dan 100 ervaren ingenieurs zijn we perfect in staat een totaalproject te leiden maar evenzeer flexibel genoeg om gericht uw eigen team te versterken.

Optimalisatie door productieherverdeling

Flexibiliteit

Om de groeiplannen te realiseren vindt over de

Productielijnen moesten aangepast worden

verschillende locaties een herverdeling van de

om ze in de nieuwe ruimtes te kunnen

productie plaats. Gerealiseerde groei heeft

plaatsen. U-opstellingen werden omgetoverd

ertoe geleid dat twee vestigingen worden

naar lange lijnen en andersom. Hans: “De

gesloten

manier van werken kwam overeen met onze

en

twee

Je moet werken met de ruimte die je hebt.

vestigingen

worden

opgewaardeerd. Locatie Zwaagdijk gaat de

organisatie.

grote volumes groenten verwerken, waar

flexibiliteit t.a.v. inzet van medewerkers,

Helmond de specialiteitenfabriek wordt voor

flexibiliteit in de periode van inzetbaarheid en

onder

ook

andere

maaltijdsalades

en

rauwkostsalades.

Dat

vertaalde

administratieve

zich

zaken

bijv.

in

(urenstaten,

facturen, e.d.).”

“Je moet werken met de ruimte die je hebt” Het verbouwen van de vestiging Helmond

Partner voor de voedingssector

bestaat uit twee fases; fase 1 bevat het

Hans:

herindelen van alle productieruimtes op het

productieomgeving van levensmiddelen speelt

gebied van groenten en maaltijdsalades. Hier

op het gebied van regelgeving, hygiëne, high,

is anderhalf jaar aan gewerkt. Fase 2 bevat het

medium en low care zaken; zaken die in onze

overzetten van de sappen en fruitproductie, die

productieomgeving

eerder geproduceerd werden in Uden en

komen.” Zonering is per definitie maatwerk,

Maasbree. Hans: “Uticon weet van wanten.

dat zich niet zo algemeen in laat delen. Het is

Dankzij hun food ervaring hebben zij het

een klus die heel precies moet gebeuren.

project van A tot Z voor ons geregeld en

Uticon zet zijn expertise in om met praktische

georganiseerd.

met

oplossingen te komen. Dat begint met het

productie, technische dienst, toeleveranciers,

stellen van de juiste vragen. Klanten kennen

architect, en dergelijke, als ook op gebied van

hun fabriek het beste; die weten waar de

financiën en planning.” Ruimtes werden

risico’s zitten en hoe de werkzaamheden

opgesplitst, afdelingen werden verplaatst,

verlopen. Samen wordt er heel diep ingezoomd

hygiëne zones werden opnieuw ingedeeld en

op de situatie en wordt een zonerings-concept

productielijnen werden aangepast om ze te

gevormd.

laten passen in de ruimtes.

geprojecteerd, waarna de implementatie wordt

Zowel

in

het

veld

“Uticon

Deze

weet

wat

op

de

wordt

over

er

eerste

de

in

de

plaats

fabriek

uitgewerkt. Vervolgens wordt voor ieder risico

Logistieke stromen heringedeeld

een pasklare oplossing bedacht. Het is lang

Allereerst wordt de logistiek doorgrond. Er

niet

vinden verschillende processen plaats en in

fabrieksaanpassing. Het kan soms ook in heel

verband met de verscheidenheid aan producten

simpele dingen zitten. De kracht van de

is er sprake van verschillende productielijnen.

aanpak van Uticon zit in het maatwerk,

Vervolgens worden de logistieke stromen

gedurende het hele proces.

altijd

een

dure,

uitgebreide

opnieuw ingedeeld. Welke ruimtes creëren we, hoe kunnen we slim zoneren en welke transportsystemen passen we toe?

“Uticon weet wat er in de productieomgeving van levensmiddelen speelt…”

Amersfoortseweg 15g, Apeldoorn | Beemdstraat 3, Eindhoven | Grintweg 28, Yerseke | T +31 40 29 74 600 | E [email protected] | I www.uticon.nl Dendermondesteenweg 333 - B101, B-9070 Gent (Destelbergen) | T +32 9 21 05 100 | E [email protected] | I www.uticon.be


TEKST KOEN VANDEPOPULIERE - FOTO’S FRIBONA

FRIBONA BRUGSE DIEPVRIESSPECIALIST VOL IDEEËN Diepvriesspecialist Fibrona bestaat meer dan vijftig jaar en biedt ondertussen een gespecialiseerd productengamma aan. Binnenkort verdubbelt het familiebedrijf in oppervlakte. Ambitie zit duidelijk in de genen, maar ook de vernieuwende geest valt op: van bijzondere snelkoelers en maaltijdautomaat tot struisvogelburgers, vergeten groentemengelingen en zoveel meer. Daarnaast zet Fibrona ook volop in op energiezuinigheid. Ze ziet de toekomst dan ook vol verwachtingen tegemoet!

In Oostkamp, op tien kilometer van Brugge, vinden we FriERQDQY'H¿UPDLVYRRUDOEHNHQGDOVSDUWQHUYRRUJURRWkeukens en cateringservices. Daarnaast levert ze aan homeservice-verdelers en aan kampen voor jeugdbewegingen. Fribona produceert ook onder private label en biedt een uitgebreid gamma convenience aan. Haar chauffeurs leveren wekelijks in heel België. Fribona neemt een bijzondere plaats in in de sector. Als familiale KMO moet ze concurreren tegen zowel internationale reuzen als lokale leveranciers. In tegenstelling tot andere familiale food service-be-

GESCHIEDENIS Fribona werd opgericht in 1960 door Omer Adriaens. Hij was de eerste in Europa die diepvriesproducten aan huis leverde. Hij bouwde de distributie snel over heel België uit. In 1966 verhuisde Fribona naar haar huidige site. Daar trokken de zaakvoerders, in fases, een 5.000 m2 groot bedrijfspand op. In 1999 verkocht het bedrijf zijn home service-activiteit aan Unilever. Sindsdien zijn grootkeukens de belangrijkste doelgroep. Marijke Adriaens: “Onze omzet in 1999 bedroeg zo’n 7,5 miljoen euro. Na de verkoop van ons homeservicegamma is dat teruggevallen naar 5 miljoen. Sindsdien steeg de omzet naar de ruim 10 miljoen euro van vandaag.” Rond de eeuwwisseling is besloten meer convenienceproducten te produceren. In 2004 resulteerde dat in de instalODWLHYDQHHQEDNOLMQ6LQGVGRHWGH¿UPDDDQYRLFHpicking: papierloos picken in de diepvrieskamer. Een jaar later werden de traceerbaarheidsactiviteiten in productie geautomatiseerd. Nog een jaar later, in 2007, werd Fribona het eerste Belgische diepvriesbedrijf met ISO22000, de standaard op gebied van voedselveiligheid. Het is ook het jaar dat Marijke en Patricia Adriaens, dochters van de RSULFKWHU KHW URHU RYHUQDPHQ ,Q YLHUGH GH ¿UPD haar vijftigjarige bestaan met onder meer een nieuw logo, voorgevel, vrachtwagens, 50 nieuwe producten, en de introductie van vingerkoeling. Ook de e-commerce applicatie is toen opgestart.

drijven, focust Fribona exclusief op het diepvriessegment.

ASSORTIMENT Fribona heeft een ruim assortiment uitgebouwd. Ze commercialiseert diepvriesproducten gaande van aperitiefhapjes tot dessert. Op de eigen productielijnen worden maaltijdcomponenten geproduceerd: versneden en voorgevormd vlees. Er zijn ook de kant-en-klare maaltijden zoals dagschotels, feestbereidingen, losgevroren éénpansgerechten, en aluminiumschalen die zo in de oven kunnen. Ten slotte zijn er heel wat vacuümbereidingen. Marijke Adriaens, gedelegeerd bestuurder: “Met bereide maaltijden zijn we begonnen eind jaren ‘60, begin jaren ‘70. We boden toen onder andere aluminiumschaaltjes aan met twee- of drievaksmaaltijden. Dat sloeg toen niet aan - De tijd was er nog niet rijp voor. Maar intussen neemt de vraag constant toe en dat zal de komende jaren ongetwijfeld zo blijven.”

EEN LANGE WEG Fribona doet het zo goed dat het bijkomende productiecapaciteit wil voor de volledige maaltijden en hun componenWHQ0DDU]HERWVWDOVLQGVRSHHQPXXU'H¿UPDOLJW namelijk zonevreemd. Daar kan de overheid oplossingen voor bieden, maar het duurt lang voor zoiets in kannen en kruiken is. De West-Vlaamse kmo maakte van de nood een deugd. Het plaatsgebrek heeft haar creatief leren omspringen met ruimte. Elk hoekje en kantje wordt gebruikt. De gebouwen zijn zelfs in de hoogte uitgebouwd. En speciaal

BEREIDE MAALTIJDEN / food INDUSTRY / FEBRUARI 2016 /

27

Printen van etiketten

om ruimte uit te sparen, heeft Fribona de ‘vingerkoelingtechnologie’ ontwikkeld. Adriaens: “We hopen dit jaar op positief nieuws, zodat we een bouwaanvraag kunnen indienen. We voorzien dan een verdubbeling van de oppervlakte en een stijging van het personeelsbestand.”

INNOVATIE IN DE GENEN “We zijn heel innovatief en komen voortdurend met nieuwe producten”, stelt Adriaens. Fibrona klopt hiervoor overigens vaak aan bij onderzoekscentra. Een voorbeeld van Fribona’s innovaties is

Drukken op verpakkingen met inkjet Bijvoorbeeld: vervaldatum, lotnummers, barcodes, ...

Labelen onder en boven

dus de ‘vingerkoelingtechnologie’. Marijke Adriaens: “Alles wat uit de kookketel komt - soep, saus of een andere bereiding- passeert Fribona’s koelsysteem. Vroeger koelden we af over meerdere uren, van bijvoorbeeld 80 naar 2 graden. Nu koelen we in twee uur tijd. Dat is kwalitatief en bacteriologisch beter. Het koelen gebeurt door het inbrengen van een koelapparaat dat de vorm heeft van lange, metalen buizen of vingers. In die vingers stroomt ijsgekoeld water. Zodra de bereiding is afgekoeld, beginnen we met de volgende stappen, zoals inpakken.” Bijzonder zijn ook de snelvriestunnels. Productieleider Filip Vernemmen legt uit dat in andere snelkoelers ventilatoren in een ruimte staan: ze bewegen de lucht, die dan de gemakkelijkste weg zoekt. Een nadeel daarvan is dat sommige plaatsen geen goede luchtcirculatie krijgen. Gevolg: de koudeafgifte verloopt niet optimaal. Fribona koos voor een ander systeem, geïnspireerd op wat in som-

Eigen Technische Dienst Al geruime tijd heeft CSB een bijzondere bekwaamheid In het labelen van producten. Wij kunnen verschillende Oplossingen aanbieden VOOR MEER INFO, CONTACTEER ONS!

mige frigo’s gebeurt: gedwongen luchtcirculatie. Het houdt in dat de snelvriestunnel een soort gesloten koker is: de gekoelde lucht wordt gedwongen over de in te vriezen producten geleid, waarna deze terugkeert naar de verdamper om weer afgekoeld te worden. Het geheel is zo ontworpen dat alle producten, aanwezig op de snelvriesband, steeds gelijkmatig en zeer snel invriezen. Dit resulteert in een hogere kwaliteit van het eindproduct. “We trachten altijd up-to-date te zijn met het machinepark”, stelt Adriaens. “Elk jaar doen we investeringen daarvoor.”

Antwerpsesteenweg 20B (A12 Boom - Antwerpen) 2630 Aartselaar Tel: +32 3 877 03 33 - Fax: +32 3 877 11 44 E-mail: [email protected]


Op dit moment lopen bij Fribona drie ver-

of waterbesparende ingrepen die soms

met elektriciteitsverbruik en piekvermo-

nieuwingsprojecten. Adriaens: “Het gaat

ook ergonomisch een stap vooruit zijn:

gen. In sommige gevallen worden machines

om investeringen naar automatisering toe.

“Neem Fribona’s koelinstallatie, ook wel

- indien mogelijk - tijdelijk stilgelegd zodat

Bijvoorbeeld een automatisch clipsysteem

‘vingerkoeling’ genoemd. Die is heel ener-

het elektriciteitsverbuik meer gespreid is en

voor kalkoenrollades. Dat zal de produc-

giezuinig. Het grootste deel van de warmte

er minder piekverbruik is. Zo kan de koe-

tiesnelheid opdrijven. Meestal komt ver-

die we in het product stoppen tijdens het

ling van de diepvrieskamer soms een half

hogen van de snelheid neer op kijken waar

opkoken, recupereren we namelijk via het

uur of een uur uit, om dan terug op te star-

de traagste schakel zit en dat proberen te

systeem. Die gerecupereerde warmte ge-

ten. Pieken in het verbruik hebben diverse

verbeteren.”

bruiken we om het reinigingswater op te

nadelen, onder meer qua kostprijs.”

De innovatieve geest strekt zich ook uit

warmen. Overigens staat ook de warmte

naar de producten zelf. Zo werkt Fribona

die is afgevoerd door koelgroepen in voor

Voorts doet de kmo aan productopti-

regelmatig samen met Ter Groene Poorte,

een belangrijk deel van de opwarming van

malisatie. “Zo hebben we, vijf of zes jaar

DIGHOLQJJURRWNHXNHQNRNV'H¿UPDZHUN-

dat water. Ook de warmte die wordt afge-

geleden, alle verpakkingen grondig beke-

te met hen en Ardo rond vergeten groen-

voerd via andere koelsystemen wordt ge-

ken. We hebben toen andere dozen aange-

ten. Dat was nuttig, want sommige koks

recupereerd."

schaft, die beter palletiseerbaar waren en

zijn vergeten hoe ze te bereiden. Uiteinde-

meer gevuld raakten. Zo transporteren we

lijk kwamen enkele van de groenten in Fri-

Tot tien jaar geleden moest het personeel

bona’s aanbod terecht: er is een vergeten

alles afvullen in bakken. Boone: “Dat ge-

groenten-mengeling en er zijn bereidingen

beurde manueel. Ergonomisch gezien

Fribona werkt intussen al 5 tot 6 jaar met

met pastinaak en butternutpompoen. Een

was dat niet ideaal. Maar nu, dankzij het

enzymatische reinigingsproducten. “Die

ander voorbeeld van innovatieve geest,

vingerkoelingsysteem, vullen we alles af

werken zeer goed. En ze zijn voor de men-

zijn burgers die je elders zelden vindt: fa-

in normwagens. Een nieuwe normwas-

sen veel aangenamer om mee te werken

zantenburger, konijnenburger, struisvo-

machine wast ze automatisch. Die was-

dan alkalische of zure producten. Boven-

gelburger,...

machine verbruikt ook veel minder water

dien zijn ze ecologischer.” Boone wijst ook

dan vroeger, toen we nog met spuitlansen

op de routeplanningssoftware, voicepic-

PEOPLE, PLANET, PROFIT

werkten.” Om zuiniger om te springen met

king in het magazijn (papierloos werken)

Andy Boone, kwaliteitsverantwoordelijke,

elektriciteit heeft Fribona vijf jaar geleden

met een automatisch traceringsysteem,

wijst op nog enkele ingrepen die energie-

zonnepanelen aangeschaft. Boone: “We

enzovoorts. Het mag duidelijk zijn: voor

hebben ook software die rekening houdt

Fribona is er maar één weg - voorwaarts. ]]

HOT LUNCH AUTOMAAT In 2014 pakte Fribona uit met een primeur: de ‘Hot Lunch’. Het is een maaltijdautomaat voor diepvriesmaaltijden. Bij het voorafgaande innovatietraject, was ook Hogeschool Vives betrokken. De Hot Lunch is eigendom van VFB (Vending Food and Beverage) nv. De nv wil met de automaat een snelle en evenwichtige maaltijd geven aan bezoekers, personeel of klanten van bijvoorbeeld ondernemingen of grote werven. Het toestel heeft een diepvrieseenheid aan boord en een krachtig, high-tech microgolftoestel. Bij de aangeboden gerechten horen een Mediterraans kippenpannetje, kip zoetzuur met rijst, paella, gehaktbal tomatensaus met puree, nasi goreng, witloof met hesp en puree, waterzooi met kip, spaghetti bolognaise en vol-au-vent met puree. Elke Hot Lunch-automaat heeft een capaciteit van 80 maaltijden van 500 gram, verpakt in een afgedekt schaaltje voor eenmalig gebruik. De automaat staat op een plaats met WiFi, legt Marijke Adriaens uit. Zo kan VFB zien hoeveel maaltijden er nog in zitten. Adriaens: “Op een touchscreen zie en kies je de maaltijd. Je klikt bijvoorbeeld op een Mediterraans kippenpannetje, ziet welke ingrediënten en allergenen het bevat, je bestelt en betaalt met kaart, cash, jeton, maaltijdcheque of bedrijfsbadge. We zien op afstand wat er uit gehaald is en wat we moeten aanvullen. We zien ook op afstand of er een technisch defect is. Een klant die zo’n automaat zet, hoeft er niet naar om te kijken. We bieden dus een full service opvolging aan.”

minder lucht.”


29

TERZIJDE

OVER HYGIËNE EN BORSTELS Wat hygiëne betreft, schuilt het gevaar soms in een klein hoekje. Soms blijken dat de borstels en bezems. Ja, ze worden grondig gereinigd en ontsmet op het einde van de productie of zelfs verschillende keren per dag. Bedrijven bezig met droge voeding doen dat soms niet, uit vrees dat vocht zou leiden tot microbiële groei, en omdat het risico op kruisbesmetting zou verhogen. Bedrijven gespecialiseerd in droge voeding doen dat soms niet: ze vrezen dat vocht microbiële groei zou veroorzaken en het risico op kruisbesmetting zou kunnen verhogen. Andere voedingsbedrijven, ten slotte, gebruiken zelfs een autoclaaf of snelkoker om ze thermisch te desinfecteren. Ondanks alle voorzorgsmaatregelen, borstels en bezems echter nog te vaak besmet. Dat blijkt onder meer uit proeven met een UV-lotion. Wie dat gebruikt op borstels en bezems, en ze test met een UV-lamp, merkt dat ze al te vaak niet voldoende rein zijn. Dat geldt zowel voor de types met haren in gaten gedrukt, als voor deze waarbij de plastic rond de haren is gegoten. De Deense multinational Vikan pakt uit met een alternatief: UST (ultra safe technology)-borstels en bezems. Door de unieke productiewijze komen geen vezels los van het blok, wat gevaarlijke aanhechtingspunten voor vervuiling zou elimineren. Ze zijn zeer eenvoudig te reinigen en autoclaveerbaar. Vorming van scheurtjes en putjes erin wordt weinig waarschijnlijk. De borstels zijn ontwikkeld volgens de laatste richtlijnen voor hygiënisch design van EHEDG en de nieuwe BRC standaard versie 7, januari 2015. Op 19 november 2015 won UST de 'Best New Product or Service Award' in Londen (UK). De prijs werd uitgereikt door de Society of Food Hygiene and Technology - ook bekend als SOFHT. Daarnaast won de technologie de Food Processing Awards 205 de beste oplossing op het gebied van professionele hygiëne.

«Your partner in food label labels»

From our machine...

...to ... .to yours... Ready to

USE GREAT LABEL

TURBEL

YOUR LABEL PARTNER Belgian Product labels, printers, ribbons, software & technical service

cONTACT

US

...on your product! The Global Solution Labels - Printers - Ribbons Software - Technical Service

www.turbel.be

Rue du Bassin Collecteur 11 Spaarbekkenstraat 1130 Bruxelles-Brussel Tel: +32/2/240.94.00 - [email protected]

we think about tomorrow, we pproduce d withh respect p ffor nature !

30 / FEBRUARI 2016 / food INDUSTRY / BEURSNIEUWS

TEKST AN SELSCHOTTER - FOTO’S TAVOLA

TAVOLA 2016 IN KORTRIJK XPO 13, 14 EN 15 MAART Tavola, dat zijn 400 exposanten uit 15 landen die je het beste brengen uit de wereld van fijne voeding, klassieke delicatessen en trendy food. Daarnaast bekroont de internationaal beroemde vakbeurs de beste innovaties met een prestigieuze Gouden Tavola. Bovendien vindt deze food expo slechts om het jaar plaats én is een bezoek helemaal gratis: reden te meer om Tavola 2016 niet te missen!

Drie dagen lang wordt Kortrijk Xpo het

kanten, importeurs en verdelers. Traiteur-

kloppende hart van de professionele voe-

producten, droge voeding, wild & gevogel-

JE BEZOEK AAN TAVOLA START ONLINE

dingswereld. In vijf beurshallen verzame-

te, zoetwaren, vis & zeevruchten, zuivel,

Geïnteresseerd? Neem zeker ook een kijkje

len maar liefst 400 exposanten uit binnen-

diepvriesproducten….het zijn maar enkele

op de Tavola-website. Daar vind je niet al-

en buitenland. De naar schatting 17.000

thema’s die je terugvindt op Tavola.

leen praktische info, maar kan je je als food

bezoekers kunnen zich laten verleiden

professional gratis registreren als bezoe-

door nieuwe delicatessen, exclusieve ar-

Daarnaast reserveert de expo ook dit jaar

ker. Zeker doen, want wie zich niet vooraf

tisanale producten, verrassende dranken

meerdere zones voor artisanele fabrikan-

registreert, betaalt 10 euro toegang(*).

en zoveel meer. Bovendien staat een derde

ten. Tot slot is Tavola de place to be voor

van de exposanten dit jaar voor de eerste

iedereen die op zoek is naar de beste in-

Tot slot vind je in de rubriek “bezoeken”

keer op Tavola.

novaties op het gebied van bijvoorbeeld

ook een heleboel leuke nieuwtjes van

allergeenvrije, glutenvrije of biologische

deelnemende exposanten! Van unieke

INTERNATIONALE TOP

voeding. Ook halal en koosjer voedings-

handgemaakte mediterrane broodpro-

In de hallen van Kortrijk Xpo vind je zowel

producten worden in de kijker gezet; net

ducten tot gastronomische recepten van

onder exposanten als bezoekers een boei-

als private brands, streekproducten en et-

Christian Etchebest: je Tavola-avontuur

ende mix uit binnen- en buitenland. Deze

nische voeding.

begint online. ]]

beurs richt zich dan ook op een uitgebreid

(*) Geen toegang voor niet-professionals.

professioneel publiek. Grootdistributie, groothandel, webshops, kleinhandel, cateringbedrijven, vakpers, grootkeukens, producenten… Tavola is de ideale gelegenheid om intensief te netwerken en creatieve partnerschappen te sluiten.

VAN A(LLERGEENVRIJ) TOT Z(UIVEL) Tavola 2016 presenteert een uniek aanbod van hoogwaardige producten uit verschillende

voedingssectoren.

Professionals

ontdekken er een zorgvuldig geselecteerd aanbod van 400 gespecialiseerde fabri-

PRAKTISCHE INFO Tavola 2016 wordt georganiseerd van 13 t.e.m. 15 maart in Kortrijk Xpo. Professionals mogen gratis binnen indien ze zich online registreren. Wie zich niet online registreert, betaalt 10 euro toegang. Kom je met de wagen? Er is een ruime parking voorzien (4 euro). Adres: Doorniksesteenweg 216, 8500 Kortrijk - (Hallen 1-2-4-6) Contact: [email protected], +32 (0)56 24 11 11 Info & Registratie: www.tavola-xpo.be

BEURSNIEUWS / food INDUSTRY / FEBRUARI 2016 /

31

TEKST AN SELSCHOTTER - FOTO’S EVE

GOUDEN TAVOLA 2016

SOPRACO, BLEUZÉ-INTERFOOD EN R&D FOOD REVOLUTION BEKROOND De prestigieuze vakwedstrijd Gouden Tavola bekroont innovatieve voeding en bepaalt zo mee wat er morgen op je bord ligt. Niet minder dan 107 producten streden om de felbegeerde erkenning in de categorieën retail, delicatessen, foodservice en traiteur. De Gouden Tavola werd in het kader van de gelijknamige food expo uitgereikt aan de firma’s Sopraco, BleuzéInterfood en R&D Food Revolution. Smaak, verpakking, marketing, milieuvrien-

gemest in de Kempen en gerookt op beuken-

voriete cocktails. Ook het innovatieve smaak-

delijkheid… voeding kan op ontzettend veel

hout past volledig binnen een bewuster voe-

SDOHW YDQ GH 3LFNOHV &UqPHV LQ VDPHQZHU-

manieren innoveren. Bovendien wordt inno-

dingspatroon van de consumenten. Shrubs

king met Albert Adrià) viel in de prijzen.

vatie ook sterk gestuurd door het verkoopka-

E\(GLNV%OXH]p,QWHUIRRG NUHHJGDQZHHU

naal. Daarom wordt de Gouden Tavola uitge-

de Gouden Tavola Delicatessen. Deze fruit

reikt in vier categorieën: Retail, Delicatessen,

azijnsiroop op basis van 100 % natuurlijke

GOUDEN TAVOLA PUBLIEKSPRIJS

)RRGVHUYLFHHQ7UDLWHXU'H¿QDOHMXU\ZHUG

grondstoffen bewijst dat verantwoord en

Wil je zelf de inzendingen beoordelen? Alle

samengesteld door onder meer aankopers,

duurzaam ook heerlijk lekker kan zijn.

50 producten uit de tweede selectieronde

vakpers en experts uit de gastronomie, reclamewereld en productontwikkeling.

ZRUGHQWHQWRRQJHVWHOGLQGH&HQWUDOH5DPTot slot werd R&D Food Revolution uitgeroe-

bla. In hal 5 kan je bovendien de 3 beste

pen tot winnaar van zowel de Gouden Tavola

VIER GOUDEN TAVOLAS

SURGXFWHQ XLW HONH FDWHJRULH SURHYHQ pQ

Foodservice als de Gouden Tavola Traiteur.

stemmen op de 12 bekroonde producten. Zo

De Gouden Tavola Retail ging naar Paul’s

'H MXU\ YLHO DOV HHQ EORN YRRU GH &RFNWDLO

bepaal jij wie de Gouden Tavola Publieks-

Meat (Sopraco). Dit innovatieve kalfsspek

Foam die een schuimkraag toevoegt aan je fa-

prijs krijgt. ]]

STEPHAN COMBITHERM combinatie cutter (3000 t/min) en menger (30 t/min)

MOGELIJKHEDEN cutteren - mengen - emulgeren - werken onder vacüum - opwarming dmv stoominjectie - koelen

PRODUKTEN sauzen - purees - babyvoeding - dressings - vleesemulsies - patés

UITVOERING 800 – 1200 – 1600 lt

Stephan BVBA - Sluis 11 - 9810 Nazareth - tel. 0032(0)9 385 83 55 [email protected] - www.stephan-belgium.be


TEKST AN SELSCHOTTER - FOTO’S CFIAEXPO.COM

CFIA EXPO: 20 JAAR INNOVATIE Van 8 tot 10 maart 2016 wordt de voedingsindustrie uitgenodigd in het Franse Rennes voor een van de belangrijkste exposities van het jaar: CFIA. Wat in 1997 begon als een bescheiden evenement met 360 exposanten op 10.000 m2 (superscript) is ondertussen uitgegroeid tot de toonaangevende expo voor voedingsproducenten. Maar liefst 1.450 exposanten verwelkomen je op 40.000 m2 (superscript) met hoogtechnologische innovaties, concrete tips en professioneel advies. Van productie tot verkoop: CFIA Rennes mag niet ontbreken in jouw agenda.

INNOVATIE ALS CENTRAAL THEMA Bovendien wordt CFIA 2016 een heuse feesteditie, want de expo blaast dit jaar twintig kaarsjes uit. Om deze heuglijke gelegenheid te vieren, breidt CFIA fors uit om zo haar unieke aanbod nog beter te accentueren. “Innovatie” wordt de rode draad tussen drie verschillende themazones: Ingredients, Equipment & Processes en Packing & Conditioning. Daarnaast zal Hall 8 volledig toegewijd worden aan Ingredients & Intermediate Food Products – een uitbreiding van maar liefst dertig procent in vergelijking met de vorige editie. Tot slot worden bezoekers onthaald in een gloednieuwe lobby en werd ook de programmatie opgefrist.

1.450 EXPOSANTEN, 18.000 BEZOEKERS CFIA is de perfecte beurs om je te informeren over en je voor te bereiden op de nieuwste markttrends. Sla een praatje met de vele exposanten, maar grijp zeker ook je kans om te netwerken: de expo verwacht dit jaar niet minder dan 18.000 bezoekers! Drie dagen lang geeft CFIA het beste van zichzelf met exclusieve conferenties, evenementen en activiteiten. Het is dan

PRAKTISCHE INFO Openingsuren Dinsdag, 8 maart 2016

9u – 18u

Woensdag, 9 maart 2016

9u – 19u

Donderdag, 10 maart 2016

9u – 17u

Adres Parc des Expositions Rennes Aéroport St Jacques La Haie Gautrais - 35 170 BRUZ Tel. (+33) 2 99 52 68 42


ook de ideale gelegenheid om kennis te maken met nieuwe partners, professioneel advies in te winnen, en de meest innovatieve verbeteringen te ontdekken.

NIEUW OP CFIA De CFIA expo plaatst met deze feesteditie heel wat nieuwe activiteiten op het programma, waaronder de innovatieve Club RMD denktank en inspirerende studentencompetitie “Imaginez les métiers de l’agro!”. Nieuw dit jaar is ook CFIA Web TV: een interactief platform waarop live gedebatteerd zal worden over actuele uitdagingen in de voedingsindustrie.

LES TROPHÉES DE L’INNOVATION Tot slot worden op CFIA “Les Trophées de l’Innovation” uitgereikt, zeg maar de Oscars voor innovatie binnen de voedingsindustrie. Een professionele jury selecteerde 12 genomineerden uit een lijst van niet minder dan 96 deelnemers. Benieuwd naar de winnaars in de 4 verschillende categorieën? ]] Vraag vandaag nog je bezoekersbadge aan op ZZZF¿DH[SRFRP

33

AND THE NEW EVENTS THAT WILL ENRICH CFIA 2016’S OFFER:

CLUB RMD This think tank on innovation will bring together professionals who focus on knowledge overlaps between Marketing and R&D. To support this approach, demonstrations and tastings will be offered at the dedicated space.

CONCOURS IMAGINE (Imagine Contest)

The largest food-processing plant in France celebrates its 20th edition To celebrate this event in 2016, the most important exhibition for the food-processing sector is planning

How do students imagine their future professions? This new contest will enable young people in training in the food-processing sector to express the vision they may have of their future careers through communication / creation / a promotional tool.

an edition rich in innovations. With its 3 divisions (Ingredients, Equipment & Processes, Packing & Conditioning), CFIA will enable its 18,000 expected visitors to discover new suppliers and partnerships, benefit from expert advice, find customized services and products, and identify the most innovative solutions showcased by the 1,450 exhibitors.

SANTÉ AU TRAVAIL (Occupational Health) space Carsat Bretagne will propose forums and discussions regarding occupational health and risks.

EHEDG

To accommodate all of this, CFIA is expanding, with a new lobby and a reorganization that will better showcase its unique offering. In particular, the area devoted to Ingredients & Intermediate food products will increase by 30%. This 20th edition will be enriched by a number of special events held over the three days.

THE ESSENTIALS, like Work In Agro, the Trophées de l’Innovation (Innovation Awards), the conferences, the factory of the future ...

EHEDG France is turning 10 just as CFIA is turning 20, and to celebrate the occasion, the French branch of the European Hygienic Engineering and Design Group will discuss the varied professions in the food-processing sector in a dedicated space.

20 YEARS OF INNOVATION In partnership with RIA, CFIA will present data on the 12 most significant innovations of the past 20 years.

WEB TV Live news from the food-processing sector! Debates, studio discussions, round tables ... Web TV is a genuinely interactive platform that enables visitors to follow live discussions on the major issues facing the food-processing sector. The discussions will be moderated by professional journalists accompanied by leading figures and experts in the sector.

TROPHÉES Cfia DE

L’INNOVATION

2O16

Read more about it at: www.cfiaexpo.com

SHOW FULL !

2016

RENNES MARCH 08th-09th-10th

PARC EXPO

RENNES AIRPORT

Live the event! INGREDIENTS | EQUIPMENT & PROCESSES | PACKING & PACKAGING

ur Download yon o free badge .c om o

www.cfiaexp

Gezond water in een gezonde installaƟe! Verbeterde systeemprestaƟes door beheersing van corrosie, afzeƫngen en biologie in al uw waterstromen. VloeistofcondiƟonering door lucht en vuil verwijdering! SpiroCombi Magnet, de veiligste en meest gebruiksvriendelijke manier van lucht- & vuilverwijdering in verwarmings-, koel-, en procesinstallĂƟes. Snel en eīecƟef lucht, magneƟsche en niet magneƟsche vuildeeltjes in het leidingsysteem afvangen en verwijderen.

1. dry-pocket construcƟe, speciaal ontworpen voor het opƟmaal afvangen van magneƟet, 2. Spirobuis, component voor opƟmale afscheiding van lucht en vuil bij zeer lage weerstand, 3. Conus, neutraliseert het magneetveld; het magneƟsch vuil laat los door het wegvallen van de magneetkracht, 4. Spuikraan voor verwijdering van het afgevangen vuil, 5. Flexibel trekmechanisme, opvangen van het magneƟsch vuil via de dry-pocket construcƟe.

ChloorDioxide zonder generator! OƉƟmale verwijdering en prevenƟe van bacteriën, virussen, parasieten en bioĮlm in koelsystemen, proces en drinkwater.

Spirotech België bvba, Essenschotstraat 1, 3980 Tessenderlo, België Tel +32 (0)13 35 37 80 Fax +32 (0)13 67 42 47 inf [email protected]

hygiëne & microbiologie PRIMEUR: BELGISCH MICRO-ORGANISME MAAKT MOEDERMELKSUIKER

Recommend Documents