.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
ac nej.
gilib i d / / :
http
.u
://
http
.u
/ c.id a . j ne
http
http
/
d ac.i . j e n
ac nej.
u
. gilib i d / / :
.id/
j.ac e n u .
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
http
ac. nej.
://
id/
.u
gilib i d / / :
http
.u
gilib i d / / :
http ac nej.
gilib i d / / :
ac. nej.
.id/
digi / / : p t
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i ://d
j.ac e n u lib.
/ c.id a . j ne
http
htt
http
ht
/
id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
http
http
http
://
PERILAKU HIDUP BERSIHd/DAN SEHAT / dHUBUNGAN d/ i i . . .i .id/ c c c c a a a a . . . . j j j j (PHBS) IBU DENGAN KEJADIANunDIARE PADA BAYIune .une .une . e . b b b i i i l l l i i i g g g gilib USIA 1-12 BULAN DI KELURAHAN ANTIROGO i i i i d d d d / / / / / / / / : : : : :// http http http http http KABUPATEN JEMBER .id/
gilib i d / / : http
.u
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
.id/
http
gilib i d / / :
.u
.u
://
http
http
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
ac nej.
ac nej.
.u
http
.id/
lib.u i g i ://d
://
.id/
http .id/
http .id/
ac nej.
ac nej.
lib.u lib.u lib.u PROGRAM STUDI ILMU KEPERAWATAN i i i g g g i i i ://d ://d JEMBER ://d UNIVERSITAS http http http
http
http
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
.u
http
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
ac nej.
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
://
http .id/
ac. nej.
.id/
ac nej.
ac nej.
http
gilib i d / / :
/ / id/ c.Siska c.id c.id a a a Ari Puspita Sari . . . j j j .une .une .une b b b NIM 072310101039 i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http
.u
http
.u
httpOleh
.id/
gilib i d / / :
ac nej.
id/
.u
ac nej.
.id/
ac nej.
g ://di p t t h
http
://
http
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
SKRIPSIilib.u
http ac nej.
.id/
ac nej.
http
htt
.id/
http
gilib i d / / p:
http
gilib i d / / :
/
d ac.i . j e .un
ac nej.
d/ ac.i
nej.
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http .id/
j.ac
2012
.id/
http id/
. j.ac
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http .id/
j.ac
:// http
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
ac nej.
gilib i d / / :
http
.u
://
http
.u
/ c.id a . j ne
http
http
/
d ac.i . j e n
ac nej.
u
. gilib i d / / :
.id/
j.ac e n u .
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
http
ac. nej.
://
id/
.u
gilib i d / / :
http
.u
gilib i d / / :
http ac nej.
gilib i d / / :
ac. nej.
.id/
digi / / : p t
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i ://d
j.ac e n u lib.
/ c.id a . j ne
http
htt
http
ht
/
id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
http
http
http
://
PERILAKU HIDUP BERSIHd/DAN SEHAT / dHUBUNGAN d/ i i . . .i .id/ c c c c a a a a . . . . j j j j (PHBS) IBU DENGAN KEJADIANunDIARE PADA BAYIune .une .une . e . b b b i i i l l l i i i g g g gilib USIA 1-12 BULAN DI KELURAHAN ANTIROGO i i i i d d d d / / / / / / / / : : : : :// http http http http http KABUPATEN JEMBER .id/
gilib i d / / : http
.u
.id/
ac nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
ac nej.
http
.u
http
gilib i d / / :
.u
ac nej.
ac nej.
lib.u i g i Siska Ari :Puspita Sari /d ttp / NIMh072310101039 gilib i d / / :
http
ac nej.
://
http .id/
j.ac e n u lib.
digi / / : p htt
ac nej.
.u
lib.u i g i ://d
://
http
.id/
.id/
http .id/
ac nej.
ac nej.
PROGRAM STUDI ILMU iKEPERAWATAN lib.u lib.u lib.u i i g g g i i i UNIVERSITAS ://d ://d JEMBER ://d http http2012 http
lib.u i g i ://d
http
.id/
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
ili ii //dig
:
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
:// http
/ c.id a . j ne
ac nej.
b.u
http j.ac
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
.id/
.u
.id/
.u
ac nej.
.id/
Oleh
ac nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.u
http
.u
gilib i d / / :
://
http .id/
ac. nej.
http .id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
ac nej.
id/
.u
gilib i d / / :
.id/
http
.id/
ac nej.
/ c.id a . j ne
http
gilib i d / / :
://
http
diajukan lguna salah satu syarat lib.u .u ib.u melengkapi tugas akhirigdan libmemenuhi i i g i duntuk menyelesaikan Program d Ilmu Keperawatan (S1)p://digi Studi / / / / : : p p tt Sarjana Keperawatan htt htt dan mencapai h gelar
.id/
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.id/
lib.u i g i p://d
.id/
ac nej.
http
tt hSKRIPSI
.id/
http
gilib i d / / p:
http ac nej.
/
d ac.i . j e .un
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/ c.id a . j ne lib.u / c.id a . j ne
http ac nej.
ac nej.
gilib i d / / : http
/dig
.u
/ c.id a . j ne
http
SKRIPSI
http
/
d ac.i . j e n
ac nej.
u
. gilib i d / / :
j.ac e n u .
lib.u i g i ://d
.id/
dig
http
ac. nej.
gilib i d / / p:
.id/
ac nej.
.u
.u
gilib i d / / :
/
lib.u i g i /d ttp:/
ne
h
.u
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
.u
.u
http
.id/
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
/
.u
gilib i d / / :
/
d ac.i . j e n
://
http
.id/
j.ac e n u lib.
digi / / : p htt
.id/
lib.u i g i ://d
://
http .id/
http .id/
ac nej.
ac nej.
: Ns. Ratna Sari Hardiani, M. Kep.
.id/
ac nej.
b.u
ili iii //dig
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
://
http ac nej.
.u
:
http .id/
gilib i d / / :
lib.u lib.u i i g g i i : Iis S. Kp., M. Kes.://d d ://Rahmawati, http http
Dosen Pembimbing Anggota
j.ac
ac nej.
ac nej.
.id/
lib.u i g i Dosen Pembimbing Utama ://d http
.id j.ac
gilib i d / / :
h
.id/
ne
.u
http
Pembimbing ttp
ac nej.
lib.u i g i ://d
ac nej.
.id/
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.id/
ac nej.
http
gilib i d / / :
://
http
/ 072310101039 / / dNIM i . c c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http
.id/
gilib i d / / :
d tp:// t h Siska Ari Puspita Sari
http
.u
gilib i d / / :
ac nej.
Oleh ilib.u ig
://
.id/
.id/
ac nej.
://
ac nej.
http
htt
http
http
/
.u
gilib i d / / :
.id j.ac
/dig
d ac.i . j e .un
ac nej.
://
id/
:/ http
.id/
ac nej.
://
.id/
http
:// http
http
gilib i d / / :
http
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
:/ http
.id/
http
://
http
(PHBS) IBU DENGAN KEJADIAN DIARE PADA BAYI / / / .id/ c.id USIA 1-12 BULAN c.id DI KELURAHAN cANTIROGO c.id a a a a . . . . j j j j une uneKABUPATEN JEMBER une une ilib. ilib. ilib. ilib. .id/
http
.u
lib.u lib lib.u i i i g g g i i i HUBUNGAN PERILAKUttpHIDUP BERSIH DAN //d ://d ://d :SEHAT http h http
/dig
http
gilib i d / / :
ac. nej.
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
j.ac e n u lib.
.u
gilib i d / / :
htt
http
ht
/
id/
.u
htt
ht
.id/
ac nej.
gilib i d / / : http
http .id/
:/ http
/
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
d ac.i . j e n
:// http
/ c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
htt
/
http
j.ac e n u lib.
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
.u
://
http
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
PERSEMBAHAN / / / c.id c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h h
.id/
1.
gilib i d / / :
ac. nej.
.id/
digi / / : p t
Skripsi ini saya persembahkan untuk:
ac nej.
id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
u
ac nej.
.id/
j.ac e n u .
.id/
ac. nej.
id/
u
. Ibunda SriigWahyuniasih dan AyahandaigSaiful ilib. ilib Bahri yang tak henti-hentinya igilib
p://d
p://d
p://d
http
htt htt untuk tercapainya harapan htt demi masa memberikan dukungan dan do’a
://
/ kehidupanku; / / .id/ depanku, serta sebagai.asumber c.id c.id c.id a a . . j j j e e 2. adikku tersayang Dwi Saputra, terima atas kasih sayang juga .unSandra .unkasih .une b b b i i i l l l i i i g g /dig Alip Murdiyanto tsebagai ://di dengan sepenuh hati, :/spesial ://di teman, :// p p p motivasinya t t t t t h h h http
ac nej.
sahabat dan orang terdekat /yang selalu memberikan dorongan untuk meraih / d/ d d/ i i i . . . c c c c.id a a a a . . . . j j j j masa depanku une .une . .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g dig Ilmu 3. guru-guruku ://di ://di dan seluruh dosen,ttpstaf ://didan karyawan Program ://Studi :// p p p t t t t t t h h h h http Keperawatan Universitas Jember;
d/Jember: Dessy, Mayang,cAulia, .id/ teman sekaligus keluarga .id/ Erwan, Rr. Maria .ac.id/ c4. c.idi a a a . . . j j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li li ili lain di Tona Community. Ulfa, dan digi digteman digi Terima kasih ataspkebersamaan, digi / / / / / / / / / : : : : p p p tt tt tt ttp:/ h h h htt h kekeluargaan, keceriaan, dukungan, serta bantuan yang telah diberikan. .id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
/ c.id a . j ne
.u
gilib i d / / :
http
http
.u
gilib i d / / :
.u
.u
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
.u
.id/
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
ili iv //dig
:
http id/
:// http
ht
b.u
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
.u
.id/
gilib i d / / :
://
http
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http ac nej.
ac nej.
http
.id/
ac nej.
http
gilib i d / / :
http
.u
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
http
.u
http
.id/
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
http
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
gilib i d / / :
http
.id/
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
d ac.i . j e n
/ c.id a . j ne
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
http
/
d ac.i . j e n
MOTO
.u
gilib i d / / :
http
htt
http
ht
/
id/
.u
gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
ac nej.
u
. gilib i d / / :
http
://
.id/
lib.u i g i ://d
http
http
://
/ / / .id/ c.idSesungguhnya Allah SWT citu c.idyang suci. Dia Maha j.ac.id a a a . . . j j j suci yang menyukai hal-hal .une .unekebersihan. Dia MahailiMulia .uneyang menyukai kemuliaan. .une b b b b i i i Bersih yang menyukai l l l i i i g g /dig Indah yang menyukai //dig ://di :/Maha :keindahan, ://di :// Dia karena itu bersihkanlah p p p p t t t t t t t t h h h h http tempat-tempatmu
http
lib.u i g i ://d
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
.u
/ (HR. Tirmizi)* / / c.id c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http Kebersihan adalah sebagian dari iman .id/ (HR. Muslim)* .id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
.u
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
.id/
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
:
http id/
:// http
ht
b.u
. j.ac
ac nej.
.id/
ili /v/dig
http .id/
.u
ac nej.
://
http
http
http .id/
j.ac
://
http
.id/
gilib i d / / :
http j.ac
digi / / : p htt
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
.u
.id/
http
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
http http * Fitriani, Lia. 70 Hadist pilihan untuk Anak. Jakarta: Wahyu Media. ac nej.
ac nej.
.id/
.u
.id/
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
://
http
http
.id/
ac nej.
http
.u
http
.id/
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
gilib i d / / :
ac nej.
http ac nej.
http
.id/
gilib i d / / :
.u
http
.id/
ac nej.
id/
.u
ac nej.
.id/
u
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
. gilib i d / / : http
http
://
http
.id/
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
htt
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / p:
http ac nej.
.id/
j.ac e n u .
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
htt
.id/
id/
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/
digi / / : p t
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ / / c.id PERNYATAAN c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h h
Saya yang bertanda tangan di bawah ini:
d/ ac.i
nama
nej.
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
u
id/ : Siska .ac.Ari Puspita Sari
nej
. NIM igilib : 072310101039
p://d
http
http
d ac.i . j e n
j.ac e n u .
.id/
ac. nej.
id/
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
p
p
http
htt httbahwa skripsi yang berjudul htt “Hubungan menyatakan dengan sesungguhnya / (PHBS) Ibu dengan Kejadian / Diare pada Bayi / Perilaku Hidup Bersih dan Sehat .id/ c.id c.id c.id a a a . . . j j j ne ne ne Usia 1-12 Bulanlidi Antirogo Kabupaten b.uKelurahan lib.u Jember” adalah benar-benar lib.u
://
ac nej.
digi digi digi / / / / / / : : : p p p hasil karya dan t htt sendiri, kecuali kutipanhttyang sudah saya sebutkanhtsumbernya,
http
://
bukan karya jiplakan. Saya bertanggung jawab atas keabsahan dan kebenaran / d/ d/ d/ i i i . . . c c c c.id a a a a . . . . j j j j isinya sesuai dengan usikap ilmiah yang harus dijunjung tinggi. .une . ne .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g Demikian //dig sebenarnya, tanpattadanya ://di ://di pernyataan ini saya buat :dengan ://di tekanan :// p p p p t t t t t t h h h h http dan paksaan dari pihak manapun serta bersedia mendapat sanksi akademik jika
/ / d/ .id/ cternyata c.id c.id di kemudian harij.pernyataan ini tidak benar. j.ac.i a a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h .id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
/ c.id a . j ne
.u
gilib i d / / :
http
http
.u
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
.u
ac nej.
http .id/
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/
http
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
.id/
.id/
.u
http
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
ili vi //dig
:
http id/
:// http
ht
b.u
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
gilib i d / / :
http j.ac
lib.u i g i ://d
http
.id/
ac nej.
ac nej.
.u
.id/
http
://
http
.id/
ac nej.
http
.id/
ac nej.
://d
.id/
.u
http
Yang menyatakan ilib.u ig
/ / c.id c.id a a . . j j .une Siska Ari Puspita Sari .une b b i i l l i i g g ://di ://di :// NIM. 072310101039 p p t t t t h h http
ac nej.
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
http
.id/
gilib i d / / :
Jember, id/ 2 November 2012
ac. nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
htt
/
id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ / / c.id PENGESAHAN c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h h
Skripsi yang berjudul “Hubungan Perilaku Hidup Bersih dan Sehat (PHBS) Ibu
/ / / .id/ Kejadian Diare .pada cdengan c.id Bayi Usia 1-12 Bulan cdi.idKelurahan Antirogo j.ac.id a a a . . j j j e .une Kabupaten Jember” .untelah .uneoleh Program StudiilibIlmu .une b b b i i i diuji dan disahkan l l l i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http Keperawatan Universitas Jember pada: hari, .id/ tanggal
http
lib.u i g i ://d
ac nej.
tempat
: Jum’at, .id2/ November 2012
.u
http
.u
http .u
gilib i d / / :
.id/
htt
ac nej.
gilib i d / / :
.id/
http
.id/
ac nej.
ac nej.
lib.u i g i p://d
ac nej.
.id/
ac nej.
Universitas Jember .u : Program Studi Ilmu Keperawatan lib.u lib.u i i g g i i ://d ://d http http
gilib i d / / :
.id/
gilib i d / / : http
id/
ac. nej.
ac nej.
/
c.id Tim Penguji unej.a . Ketua, gilib i d / / : http
http
://
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
http
http
/ / / c.id c.id c.id a a a . . . j j j e M. .une Iis Rahmawati, S. Kp., .unKes. .une b b b i i i l l l i i i NIP 19750911/200501 g g 2 001 g ://di :/ di ://di :// p p p t t t t t t http h h h / c.id a . j ne
Anggota I,
Anggota II, id/
.u
gilib i d / / :
http
ac. nej.
.u
gilib i d / / :
http
.id/
gilib i d / / :
ac nej.
.u
://
http
http
/ / / Ns.aAnisah .id/ Ratna Sari Hardiani, M.Kep. cNs. c.id c.id Ardiana, M.Kep. j.ac.id a a . . . j j j e 19800417 200604 2 002 .une NIP 19810811 201012 .un2e 002 .unNIP .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
ac nej.
http
http
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http .id/
http
Mengesahkanb.u gili Ketua Program ://di Studi,
.u
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i ://d
.id/
.id/
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
:
http id/
. j.ac
:// http
ht
b.u
ili vii //dig
http
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http
lib.u i g i dr. Sujono Kardis, ://d Sp.KJ http 198203 1 001 NIP 19490610
http j.ac
.id/
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
tp Hubungan Diare htt Perilaku Hidup Bersih dan ht Sehat (PHBS) Ibu denganhtKejadian http pada Bayi Usia 1-12 Bulan di Kelurahan Antirogo Kabupaten Jember (The / d/ Diarrhea Incidence c.id/ Clean and Healthy .id/ cCorrelation c.id Life Behaviour of Mother c.ito a a a . . . j j j e of Infants Aged 1-12.uMonths e in Antirogo District.uJember e Regency) ej.a b.un b n b n b.un
ht
li digi / / : p htt
igili
igili
://d http
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
http
http
://d http
http
://
/ id/ Ari Puspita Sari ac.id/ c.Siska c.id a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g Jember University //dig ://di Nursing Science StudyttpProgram, ://di : :// p t t h h http http
.id/
lib.u i g i ://d
igili
://d http
://
.id/
ac nej.
id/
ac. nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
ABSTRACT .u b i l lib.u lib.u i i i g g g i i i d d in bowel Diarrhea is as the change in consistency of stool and changes ://defined p://d tp:// http more than 3 times a day.httOne frequency cause of the diarrheahist environmental
http
://
and/ behavioral factor. The highest incidence of diarrhea was/ at age 1-12 months / dthe Antirogo district. Thecpurpose d/ i i . . c c.toidknow the correlation j.ac.id in of this research was a a a . . . j j j ne Behaviour of Mother bto.uDiarrhea ne Life Incidence of Infants. .une Clean and Healthy .u .une b b b i i i i l l l l i i i i g g g g This research ://di ://diused analysis survey tmethod ://di with case control approach. ://di Sample p p p p t t t t tp:// t t t t h h h h h was 103 respondens. Sampling technique was quota sampling. Data was collected
by /questionnaires. Validity and reliability using the Pearson /product moment and d d/ that 62 respondents c(60.2%) d/ i i . . .id c c Cronbach's alpha. The result shown with good clean j.ac.i a a a . . . j j j e .une and healthy life ibehaviour .une and infant diarrhea .unthe .une in last month. The Spearman b b b b i i i i l l l l i i i g g g ig rank testtpshown = ://di ://di p-value = 0.000; r =tt-0.622, ://di which means Ha received. ://dP-value p p p t t tp:// t t t t h h h h h 0,000 there was correlation between clean and healthy life behaviour of mother to
diarrhea incidence of infants aged 1-12 months in antirogo district jember / d/ d/ d/ i i i . . . c c c c.id regency, r= 0,622 there is a strong correlation between clean and healthy life a a a a . . . . j j j j e e ne .une behaviour of mother .unto .uin diarrhea incidenceilibof.un infants aged 1-12 months b b b i i i l l l i i i g g g ig and / antirogottpdistrict ://di ://di jember regency. Negatif ://di sign (-) means that good ://dclean p p p t t t t t t ttp:/ h h h h h healthy life behaviour of mother will cause low incidense of diarrhea in infants.
The can be used to / d/ suggest is health education d/ clean and healthy life behaviour d/ i i i . . . c c c c.id a a a a improve clean and healthy life behaviour of mother. . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g / ://di ://di ://di ://di p p p p t t t t t t t t ttp:/ h h h h h Keyword: Clean and Healthy Life Behaviour of Mother, Diarrhea of Infant
.id/
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/ .u
.id/
.id/
.u
http ac nej.
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
:
http id/
:// http
ht
b.u
. j.ac
ac nej.
.id/
ili viii //dig
://
http .id/
ac nej.
gilib i d / / :
http j.ac
lib.u i g i ://d
http
.id/
gilib i d / / :
ac nej.
.u
.id/
http ac nej.
.id/
ac nej.
http
.id/
ac nej.
http
gilib i d / / :
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
id/
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/
digi / / : p t
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http
RINGKASAN ht
http
://
/ / / / c.id c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j e ne Bersih dan Sehat Ibu dengan Kejadian .une Hubungan Perilaku .unHidup .u(PHBS) .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g dig Usia 1-12 Bulan di pKelurahan ://di ://Bayi ://di ://diJember; :// Diare pada Antirogo Kabupaten p p p t t t t t t t t http h h h h Siska Ari Puspita Sari, 072310101039; 2012; xviii+84 halaman; Program Studi
/ / / .id/ cIlmu c.idJember. c.id c.id a a a a . . . . j j j j Keperawatan Universitas .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g Kata Kunci: Hidup Bersih dan :Sehat dig //dig (PHBS), Diare padatBayi ://di ://Perilaku ://di :// p p p p t t t t t t t h h h h http
http
lib.u i g i ://d
gilib i d / / : http
/ / / .id/ Diare masih merupakan masyarakat di j.ac.id c.id salah satu masalah j.kesehatan c.id a a . j ne .une .ukonsistensi .une b b b i i i l l l Indonesia. Diare didefinisikan sebagai perubahan feses dan perubahan i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h buang air besar lebih darih3 kali dalam sehari. Salah satu h penyebab dari http frekuensi
ac nej.
.u
/ / / terjadinya diare adalah faktor.idlingkungan dan perilaku. Diare .id/ c c.id yang tidak segera j.ac.id a a . . j j une une une ditangani pada bayi dehidrasi dan ganguan ilib. usia 1-12 bulan akan menyebabkan ilib. ilib.
ac nej.
/dig
/dig
/dig
:/ :/ :/ pertumbuhan http yang sangat parah. Hasil http studi pendahuluan diketahui http bahwa data tertinggi kejadian diare adalah di/ Kelurahan Antirogo. / /
://
http
/ c.id c.id c.id a a a . . . j j j e Tujuan penelitian mengetahui hubungan .unadalah .uneantara Perilaku HidupilBersih .une b b b i i i l l i i g g /dig dan Sehat ibu dengan kejadian :/(PHBS) ://didiare pada bayi usiatt1-12 ://di bulan di :// p p p t t t t http h h h
.id
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
Kelurahan Antirogo Kabupaten Jember. Desain penelitian survey analitik dengan
/ .id/ .id/yang memiliki bayi .ac.id/ cpendekatan c.id cibu case control (retrospektif). Populasi adalah a a a . . . j j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li li gili usia 1-12 bulan Jember yaitu /140 digi digi di Kelurahan Antirogo diKabupaten digi orang. / / / / / / / / : : : : p p p p tt tt tt ttp:/ htt h h h h Sampel adalah 103 orang. Teknik sampling yang digunakan adalah Quota
http
gilib i d / / :
.u
d/ d/ sampling. Penelitian dilakukan .id/ ac.i di Kelurahan Antirogo ac.idengan menggunakan
ac nej.
.id/
j.ac e n u u u . . kuesioner untuk data. Data yang ib. gilpengumpulan gilibdiperoleh adalah data//primer. gilib Uji i i i d d d / / / / : : tp: Cronbach’s validitas httpdan reliabilitas menggunakan httpPearson Product Momenthtdan
nej.
nej.
://
http
Alpha. id/
/ / / c.id c.id c.id a a a . . . j j j ne Hasil penelitian bahwa mayoritas .umenunjukkan .uneresponden yang melakukan .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di baik, maka tidak akanttp ://di ://di terakhir. :// PHBS dengan mengalami diare dalam satuttp bulan p t t h h h http
.
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
Hal ini ditunjukkan sebanyak 62 responden (60.2%) dengan PHBS yang baik dan
/ / id/ .id/ ctidak c.satu c.id c.id a a a a . . . . j j j j mengalami diare dalam bulan terakhir. .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g Perhitungan ://di ://di uji statistik dengan ttSpearman ://di Rank didapatkan tnilai ://dpi = 0,000; :// p p p p t t t t t h h h h http r = -0,622 yang berarti Ha diterima. Kesimpulan penelitian ada hubungan antara
.id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
b.u
ili ix //dig
:
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
Perilaku httHidup Bersih dan Sehat (PHBS) ht ibu dengan kejadian diare httppada bayi usia
ht
http
://
1-12 / bulan di Kelurahan Antirogo / Kabupaten Jember, kekuatan / korelasinya kuat / c.id c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j e nedengan kejadian diarebpada dan Sehat (PHBS) .une antara Perilaku Hidup .unBersih .uibu .une b b b i i i i l l l l i i i i g g /dig bulan di Kelurahantp:Antirogo //dig ://di :/1-12 ://didan arah :// bayi usia Kabupaten Jember, p p p t t t t t t t http h h h h hubungan negatif (-) artinya semakin baik Perilaku Hidup Bersih dan Sehat
/ .id/ .id/ .id/ c(PHBS) crendah cbayi c.id a a a a . . . . j j j j ibu maka semakin kejadian diare pada usia 1-12 bulan di .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig Kelurahan :/Antirogo Kabupaten Jember. demikian perlu kiranya /dig ://di ://dDengan ://di untuk :// p p p p t t t t t t t t h h h h http melakukan tindak lanjut dari penelitian ini dengan memberikan pendidikan
/ / id/ .id/ pada ibu-ibu yang bayi usia 1-12j.bulan ckesehatan c.memiliki c.id untuk meningkatkan j.ac.id a a a . . j j e e .une Perilaku Hidup Bersih .undan .unterjadi .une b b b b i i i i l l l l Sehat (PHBS) agar tidak diare. i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
gilib i d / / : http
.u
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
http
gilib i d / / :
.u
.u
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
ili /x/dig
:
http id/
:// http
ht
b.u
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
://
http
http
.id/
.u
http
.u
http
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
gilib i d / / :
ac nej.
http
gilib i d / / :
http
.id/
gilib i d / / :
.u
http
.id/
ac nej.
id/
.u
ac nej.
.id/
u
http
://
http
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
. gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
http
htt
.id/
http
gilib i d / / p:
http
gilib i d / / :
/
d ac.i . j e .un
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
htt
/
id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/
digi / / : p t
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ PRAKATA / / c.id c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h h
Puji syukur ke hadirat Allah SwT, atas segala rahmat dan karunia-Nya sehingga
/ / id/ .id/ cpenulis c.proposal c.id “Hubungan Perilaku j.ac.id a a a . . . j j j dapat menyelesaikan skripsi yang berjudul .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig Sehat (PHBS) Ibu Dengan ig 1-12 Hidup Bersih ://di ://dDan ://di Kejadian Diare PadattBayi ://dUsia :// p p p p t t t t t t h h h h http Bulan Di Kelurahan Antirogo Kabupaten Jember”. Penulis ingin menyampaikan
/ d/ .id/ .id/ terima kasih kepada pihak yang telah penyelesaian j.ac.id cucapan c.iseluruh cmembantu a a a . . . j j j une .une proposal skripsi iini, .terutama .une .une b b b b i i i i l l l l kepada: i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h Ketua Program Studi Ilmu h Keperawatan; http 1. hdr. Sujono Kardis, Sp.KJ selaku gilib i d / / : http
.u
/ selaku dosen pembimbing / / .id/2. Bu Iis Rahmawati,.aM.Kes., c.id c.id utama, Ns. Ratna j.ac.id a . j j e une Sari Hardiani, dan Ns. Baskoro S.Kep., selakuilidosen .unM.Kep. .Setioputro, .une b b b i i l l i i g g dig ://di ://Anisah ://di dosen :// p p p t t t pembimbing anggota, serta Ns. Ardiana, M.Kep., selaku t t t h h h http
ac nej.
/
d ac.i . j e n
.u
http
gilib i d / / :
penguji skripsi yang telah saran serta / memberikan banyak masukan, /
/ c.id c.id c.id a a a . . . j j j e motivasi demiun skripsi ini; une . kesempurnaan . .une b b b i i i l l l i i i g g 3. seluruh //dig ://di dosen, staf, dan karyawan ://di Program Studi Ilmu :Keperawatan :// p p p t t t t t t http h h h Universitas Jember yang telah memberikan bantuan;
/ / / / c.id 4. teman-teman danj.semua c.id pihak yang telah membantu c.id dalam penyusunan j.ac.id a a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g skripsi ini. g g proposal ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h hPenulis menyadari bahwah masih terdapat banyak hkekurangan dan http
http
gilib i d / / :
.u
/ / / kelemahan dalam skripsi ini, saran dan .id/ c.idoleh karena itu penulisj.amengharapkan c.id c.id a a . . j j .unedari pembaca. Penulisiliberharap .une semoga proposal iniilibdapat .une b b kritik yang membangun i l i g g g
ac nej.
://di ://di ://di p p p t t t t t t bermanfaat h bagi perkembangan ilmuh pengetahuan keperawatan. h
://
http
/ / / / c.id c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j 2012 Penulis b.une .une Jember, November .une .une b b b i i i l l l li i i i dig dig dig digi / / / / / / / / : : : : :// p p p p htt htt htt htt http .id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
.u
gilib i d / / :
http
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
ili xi //dig
:
http id/
:// http
ht
b.u
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
http .id/
.id/
.u
.id/
ac nej.
j.ac
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
http .id/
lib.u i g i ://d
.id/
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
htt
lib.u i g i ://d
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/
digi / / : p t
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http
ht
http
/ c.id a . j ne
Halaman
/ c.id a . j ne
ac. nej.
id/
ib.u ib.u ib.u l l l i i i g g g i i i HALAMAN i ://dSAMPUL..................................................................................... ://d ://d http http http
http
://
/ DAFTAR ISI / / c.id c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h h
id/ .ac.
nej
id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
HALAMAN JUDUL .......................................................................................
http
ii
://
/ / / .id/ PEMBIMBINGAN........................................................................ iii j.ac.id cLEMBAR c.id c.id a a a . . . j j j ne .une HALAMAN PERSEMBAHAN....................................................................... .une .une .uiv b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http HALAMAN MOTO........................................................................................ . v HALAMAN PERNYATAAN.......................................................................... .id/ .id/ .id/
gilib i d / / : http
.u
/ vi c c.id a a . . j j ne HALAMAN PENGESAHAN.......................................................................... .u .une .uvii b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t ABSTRAK......................................................................................................... viii t t t h h h http
ac nej.
ac nej.
RINGKASAN.................................................................................................... ix / d/ d/ d/ i i i . . . c c c c.id a a a a . . . . j j j j ne .une PRAKATA ..................................................................................................... .une .une .uxi b b b b i i i i l l l l i i i i g g g DAFTAR xii //dig.................................................................................................... ://di :ISI ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h DAFTAR GAMBAR........................................................................................ xvi
/ / / .id/ cDAFTAR c.id c.id c.id TABEL ............................................................................................ xvii a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g xviii DAFTAR LAMPIRAN .................................................................................... / ://di ://di ://di ://di p p p p t t t t t t t t ttp:/ h h h h h BAB 1. PENDAHULUAN ................................................................................ 1 .id/
http
gilib i d / / :
.u
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
/ 1.1 Latar Belakangc............................................................................... .id/ c.id a nej.
7 / c. c. c.id a a a . . . j j j 1.3.2 Tujuan .uneKhusus......................................................................... .une .un7e b b b i i i l l l i i i g g /dig :/Manfaat ://di ://di :// 1.4 Penelitian ......................................................................... 8 p p p t t t t t t h h h http 1.4.1 Manfaat Bagi Instansi Kesehatan ............................................
8
1.4.2 Manfaat nej.Bagi Masyarakat ....................................................... nej.
ac n8ej.
d/ ac.i
d/ ac.i
.id/
ib.u ib.u ib.u l l l i i i g g g i i i 8 /d Manfaat Bagi Program /d Ilmu Keperawatan .................... :/1.4.3 :/Studi ://d http http http 1.4.4 Manfaat Bagi Peneliti..............................................................
nej.
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
b.u
nej.
ili xii //dig
d/ ac.i
:
http .id/
://
http
1.3.1 Tujuan Umum id/......................................................................... id/
d/ ac.i
j.ac
.id/
1
j.ac e n u u u . . . 1.2 Rumusan gilib Masalah.......................................................................... gilib gilib 7 i i i d d d / / / / / / : : ttp: Tujuan ............................................................................................. 7 h1.3 http http
a nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
:// http
9
/ c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
id/
.u
gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
/ c.id a . j ne lib.u
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
tt Keaslian Penelitian ......................................................................... h1.5 ht http
ht
/ c.id a . j ne http
9
://
BAB 11 / 2. TINJAUAN PUSTAKA id/ ...................................................................... id/
.u
gilib i d / / p:
/ c. c. c.id a a a . . . j j j ne 2. 1 Konsep Kesehatan .......................................................... une .Perilaku .une .u11 b b b i i i l l l i i i g g /dig Pengertian ............................................................................... :/2.1.1 ://di ://di :// 11 p p p t t t t t t http h h h
d ac.i . j e n
htt
id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
2.1.2 Klasifikasi Perilaku Kesehatan................................................ 11
.id/
.id/
.id/
ac ac ac 2.2 Konsep Perilaku nej. Hidup Bersih dan Sehat nej.(PHBS) ...................... 12 nej.
ib.u ib.u ib.u l l l i i i g g g i i i 12 /d Pengertian PHBS..................................................................... :/2.2.1 ://d ://d http http http
http
2.2.2 Pengertian PHBS Tatanan Rumah Tangga ............................. 13
lib.u i g i ://d
/ c.id a . j ne
/
/
://
/
d 2.2.3 Indikator 13 j.ac.id c.id di Tatanan Rumah Tangga............................ aPHBS ac.i . . j j e e ne .un Diare ........................................................................ .un .u22 b b b i i i l l l 2.3 Konsep Dasar i i i ig ig ig
://d ://d ://d :// http 2.3.1 Pengertian Diare...................................................................... http http http 22 / / / / 2.3.2 Penyebab Diare 23 c.id c.id ....................................................................... c.id c.id a a a a . . . . j j j j ne 2.3.3ilGejala .une .uneDiare............................................................................. .une .u27 b b b b i i i i l l l i i i g g g /dig ://di :/2.3.4 ://di ://di :// p p p p t t t t Dampak Diare ......................................................................... 28 t t t t h h h h http
http
/
d ac.i . j e n
.u
http
gilib i d / / :
lib.u i g i p://d
id/ .ac.
nej
2.3.5 Pencegahan Terjadinya Diare.................................................. 29 / /
/ c.id c.id c.id a a a . . . j j j 2.3.6 Penatalaksanaan Diare............................................................. ne .une .une .u35 b b b i i i l l l i i i ig /dig //dig 2.4 antara PHBStpIbu Kejadian Diare :/Hubungan ://ddengan :pada :// p p t t t t t http h h h Bayi .................................................................................................. 37
id/
id/
id/
c. c. 2.5 Kerangka Teori 38ej.ac. ej.a ............................................................................... ej.a b.un
b.un
b.un
ili ili ili 39 BAB 3. KERANGKA KONSEP....................................................................... /dig /dig /dig
/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ h3.1 h h h Kerangka konsep............................................................................ 39 / 3.3 Hipotesa........................................................................................... / / / 40 c.id c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j ne une .une BAB 4. METODE .PENELITIAN.................................................................... .une .u41 b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t 41 h h4.1 Jenis Penelitian ............................................................................... h h http
htt
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
4.2 Populasi dan Sampel 42 id/ ...................................................................... id/
/ c. c. c.id a a a . . . j j j ne 4.2.1 Populasi .une ................................................................................... .une .u42 b b b i i i l l l i i i g g /dig Sampel..................................................................................... :/4.2.2 ://di ://di :// 42 p p p t t t t t t h h h http 4.2.3 Kriteria Sampel ....................................................................... 43
.id/
http d/ ac.i
http
http
.id/
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
:
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
:// http
/ c.id a . j ne
ac nej.
b.u
ili xiii //dig
http .id/
.id/
4.5 Definisi Operasional....................................................................... 44
nej.
j.ac
.id/
j.ac .................................................................... j.ac j.ac 4.3 Tempat Penelitian ..... 44 e e e n n n u u u . . ilib. gilib gilib 44 i i 4.4:/Waktu d d /dig Penelitian ............................................................................ / / / / : :
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
/ c.id a . j ne lib.u
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
tt Pengumpulan Data ......................................................................... 47 h4.6 ht http
ht
gilib i d / / p:
id/
.u
gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
d ac.i . j e n
/
htt
id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
http
4.6.1 Sumber Dataid........................................................................... 47 / id/
/ c. c. c.id a a a . . . j j j ne 4.6.2 Teknik ......b.u47 .unePengumpulan Data................................................ .une b b i i i l l l i i i g dig /dig Alat Pengumpulan Data :/4.6.3 ://.......................................................... ://di :// 47 p p p t t t t t t http h h h 4.6.4 Uji Validitas ............................................................................ 48
.id/
.id/
.id/
ac ac ac 4.6.5 Uji Reliabilitas......................................................................... 50 nej. nej. nej.
ib.u ib.u ib.u l l l i i i g g g i i i 4.7:/Rencana Pengolahan Data............................................................. 50 /d ://d ://d http http http
http
4.7.1 Editing.................................................................................... 50
lib.u i g i ://d
://
/ c.id a . j ne
/
/
://
/
d d 4.7.2 Coding.................................................................................... 51 j.ac.id ac.i ac.i . . j j e e ne .un .un .u52 b b b i i i l l l 4.7.3 Entry....................................................................................... i i i ig ig ig
://d ://d ://d :// http 4.7.4 Cleaning................................................................................. http http http 53 / 4.8 Analisa Data..................................................................................... / / / 53 c.id c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j ne 4.8.1ilAnalisa .une .une Univariat..................................................................... .une .u53 b b b b i i i i l l l i i i g g g /dig ://di :/4.8.2 ://di ://di :// p p p p t t t t Analisa Bivariat....................................................................... 53 t t t t h h h h http
http
/
d ac.i . j e n
.u
http
gilib i d / / :
lib.u i g i p://d
4.9 Etika Penelitian .............................................................................. 54 / /
/ c.id c.id c.id a a a . . . j j j 4.9.1 Lembar consent) ne .une Persetujuan (Informed .une ................................. .u54 b b b i i i l l l i i i g g /dig Kerahasiaan (Confidentiality) 54 :/4.9.2 ://di ................................................. ://di :// p p p t t t t t t http h h h 4.9.3 Keanoniman (Anonimity) ........................................................ 55
id/ .ac.
nej
id/
id/
id/
c. c. 4.9.4 Asas Kemanfaatan (Benefience).............................................. 55ej.ac. ej.a ej.a b.un
b.un
b.un
ili ili ili 56 BAB 5. HASIL /dig DAN PEMBAHASAN ............................................................ /dig /dig
/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ h5.1 h h h Hasil penelitian ................................................................................ 57 / / / / 5.1.1 Karakteristik 57 c.id c.idResponden ......................................................... c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une Hidup bersih daniliSehat .une(PHBS) Ibu denganilib.une b b b 5.1.2 Perilaku i i l l i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t Bayi Usia 1-12 Bulan.............................................................. 60 h h h h http
htt
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
5.1.3 Kejadian Diare 65 / id/ pada Bayi Usia 1-12 Bulanid............................
/ c. c. c.id a a a . . . j j j e Sehat (PHBS) Ibu .une 5.1.4 Hubungan .une Perilaku Hidup Bersih .undan b b i i l l i i g g gilib i i i d d d / / / / / / : : : :// dengan Kejadian Diare` 66 http http .......................................................... http http 5.2 Pembahasan ..................................................................................... 67
.id/
:// http
Bayi Usia 1-12 Bulan.............................................................. 70
.id/
nej.
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
b.u
ili xiv //dig :
http .id/
.id/
ib.u ib.u ib.u l l l i i i g g g i i i /d Perilaku Hidup bersih :/5.2.2 ://ddan Sehat (PHBS) Ibuttpdengan ://d http http h
d/ ac.i
j.ac
.id/
ac Responden ......................................................... ac ac 5.2.1 Karakteristik 67 nej. nej. nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
73 htt 5.2.3 Kejadian Diare pada ht Bayi Usia 1-12 Bulan ............................ http
ht
gilib i d / / p:
.id/
ac nej.
d ac.i . j e n
http
5.2.4 Hubungan Perilaku Hidup Bersih dan Sehat / / (PHBS) Ibu / c.id c.id c.id a a a . . . j j j e e ne dengan b.un Kejadian Diare ........................................................... b.un b.u75
/
igili
igili
igili
/d /d //d 5.3 Penelitian.................................................................. 77 ttp:Keterbatasan ttp:/ ttp:/
htt
h
h
http
h
BAB 6. KESIMPULAN DAN SARAN ............................................................ 78
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
http
.id/
.id/
://
://
.id/
ac ac j.ac 6.1 Kesimpulan 78 ne...................................................................................... nej. nej.
ib.u ib.u ib.u l l l i i i g g g i i i 6.2:Saran................................................................................................. 79 //d ://d ://d http http http
http
DAFTAR PUSTAKA ........................................................................................ 81
://
/ / / .id/ 85 j.ac.id cLAMPIRAN....................................................................................................... c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
gilib i d / / : http
.u
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
http
gilib i d / / :
.u
.u
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
ili xv //dig
:
http id/
:// http
ht
b.u
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
://
http
http
.id/
.u
http
.u
http
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
gilib i d / / :
ac nej.
http
gilib i d / / :
http
.id/
gilib i d / / :
.u
http
.id/
ac nej.
id/
.u
ac nej.
.id/
u
http
://
http
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
. gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
http
htt
.id/
http
gilib i d / / p:
http
gilib i d / / :
/
d ac.i . j e .un
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
htt
lib.u i g i ://d
http
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
DAFTAR / GAMBAR / / c.id c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h h
id/ .ac.
nej
id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
/ c.id a . j ne
Halaman
/ c.id a . j ne
ac. nej.
id/
ib.u ib.u ib.u l l l i i i g g g i i i Gambar 2.1://Kerangka Teori............................................................................. 38 d ://d ://d http http http
http
Gambar 3.1 Kerangka Konsep ......................................................................... 39
://
/ / d/ Control.................................................... .id/ 4.1 Skema Penelitian 41 j.ac.id cGambar c.iCase c.id a a a . . . j j j e ne .une Gambar 5.1 Distribusi .unResponden .uibu.................................... .une b b b b i i i i l l l l menurut PHBS 60 i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h 5.2 Distribusi Responden h menurut Indikator Pemberian h http Gambar ASI Eksklusif ..................................................................................... 61 .id/ .id/
.id/
gilib i d / / : http
.u
/ c c.id a a . . j j Gambar 5.3 Distribusi .u Responden menurut Indikator .uneCuci Tangan denganilib.une b b i i l l i i g g ig ://dAir ://di ://di :// p p p t t t Bersih dan Sabun .................................................................. 62 t t t h h h http
ac nej.
ac nej.
Gambar 5.4 Distribusi Responden Jamban / / menurut Indikator Penggunaan /
/ c.id c.id c.id a a a . . . j j j Bersih .......................................................................................... 63 .une .une .une b b b i i i l l l i i i g 64 ig dig Gambar t5.5 Responden menurut Ibu.................................... ://Distribusi ://dPHBS ://di :// p p p t t t t t http h h h
d ac.i . j e n
.u
http
gilib i d / / :
Gambar 5.6 Distribusi Kejadian Diare............................................................. 65
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
/ c.id a . j ne
.u
gilib i d / / :
http
http
.u
gilib i d / / :
.u
http .u
gilib i d / / :
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
.u
.id/
.id/
lib.u i g i ://d
.id/ .u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
:
http id/
:// http
ht
b.u
. j.ac
ac nej.
.id/
ili xvi //dig
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http ac nej.
.u
http j.ac
digi / / : p htt
http
.id/
gilib i d / / :
.id/
.u
gilib i d / / :
ac nej.
://
http
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http ac nej.
ac nej.
http
.id/
.u
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
ac nej.
http
.u
gilib i d / / :
.id/
.u
http
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
http
.id/
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
http
.id/
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
htt
lib.u i g i ://d
http
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
DAFTAR TABEL / / / c.id c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h h
id/ .ac.
nej
id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
/ c.id a . j ne
Halaman
/ c.id a . j ne
ac. nej.
id/
ib.u ib.u ib.u l l l i i i g g g i i i Tabel 4.1 Variabel Penelitian dan Definisi 45 ://d ://dOperasional.................................. ://d http http http
http
Tabel 4.2 Blue Print Kuesioner PHBS Ibu ...................................................... 48
://
/ / / .id/ 4.3 Hasil Uji Validitas............................................................................ 49 j.ac.id cTabel c.id c.id a a a . . . j j j une .une Tabel 4.4 Nilai dan .Kekuatan .une .une b b b b i i i i l l l l Korelasi ............................................................ 54 i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h http Tabel h5.1 Distribusi Karakteristik Responden ................................................. 58 / Tabel PHBS Ibu dengan.id/ .id/ 5.2 Distribusi Responden .idmenurut
gilib i d / / : http
.u
/ c c.id a a . . j j u Kejadian 66 .Diare................................................................................. .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
ac nej.
.id/
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
/ c.id a . j ne
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
.id/
lib.u i g i ://d
.id/ .u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
:
http id/
:// http
ht
b.u
. j.ac
ac nej.
.id/
ili xvii //dig
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http ac nej.
.u
http j.ac
digi / / : p htt
http
gilib i d / / :
ac nej.
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
://
http
http
.id/
.u
http
.u
http
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
gilib i d / / :
ac nej.
http
gilib i d / / :
http
.id/
gilib i d / / :
.u
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
.u
gilib i d / / :
.id/
u
. gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
htt
lib.u i g i ://d
http
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
DAFTAR / LAMPIRAN / / c.id c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h h
id/ .ac.
nej
id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
/ c.id a . j ne
Halaman
/ c.id a . j ne
ac. nej.
id/
ib.u ib.u ib.u l l l i i i g g g i i i Lampiran A. 86 ://dLembar Informed ........................................................................ ://d ://d http http http
http
Lampiran B. Lembar Consent .......................................................................... 87
://
/ / / .id/ C. Lembar Kuesioner 88 j.ac.id cLampiran c.id Penelitian...................................................... c.id a a a . . . j j j e .une Lampiran D. Hasil .unValiditas .une .une b b b b i i i i l l l l Uji dan Reliabilitas ............................................ 93 i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h E. Hasil Analisa Data....................................................................... h h http Lampiran 97 Lampiran F. Dokumentasi................................................................................ 107 .id/ .id/ .id/
gilib i d / / : http
.u
/ c c.id a a . . j j Lampiran G. Surat Penelitian........................................................................... 109 .u .une .une b b b i i i l l l i i i g ig /dig ://dLembar :/......................................................... ://di :// p p p t t t Lampiran H. Konsultasi Skripsi 119 t t t h h h http
ac nej.
ac nej.
.id/
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
/ c.id a . j ne
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
.id/
lib.u i g i ://d
.id/ .u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
:
http id/
:// http
ht
b.u
. j.ac
ac nej.
.id/
ili xviii //dig
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http ac nej.
.u
http j.ac
digi / / : p htt
http
gilib i d / / :
ac nej.
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
://
http
http
.id/
.u
http
.u
http
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
gilib i d / / :
ac nej.
http
gilib i d / / :
http
.id/
gilib i d / / :
.u
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
.u
gilib i d / / :
.id/
u
. gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
htt
/
id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/
digi / / : p t
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ / / BAB c.id 1. PENDAHULUANj.ac.id c.id a a . . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h h
1.1 Latar Belakang
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j Diare didefinisikan feses dan perubahan .u sebagai perubahanilikonsistensi .une .une b b b i i l l i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h buang air besar. Diare dapat h juga didefinisikan bila buang h air besar tiga http frekuensi
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ dalam waktu 24 / .id/ atau lebih dan buang .air .id/ yang berair tapi tidak.aberdarah ckali cbesar c.id c.id a a a . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g jam (Departemen Diare diare ://di ://di Kesehatan RI, 2009). ://di ada dua macam, yaitu ://di akut dan :// p p p p t t t t t t t t h h h h http gilib i d / / : http
.u
diare diare yang terjadi secara mendadak pada bayi dan / kronis. Diare akut adalah / d/ d/ i i . . c c c.id a a a . . . j j j ne ne ne anak yang sebelumnya lib.u sehat. Diare kronik yaitu lib.u bila diare berlanjut sampai lib.u 2
d ac.i . j e n
://d http
igi
digi / / : p htt
igi
://d http
://
http
minggu atau lebih dan kehilangan berat badan atau tidak bertambah berat badan
/ / / .id/ masa tersebut (Suharyono cselama c.id et al, 1988). c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g Penyakit //dig yang mendunia.ttPenyakit ://di ://didiare merupakan suatu :masalah ://di diare :// p p p p t t t t t t http h h h h lib.u i g i /d ttp:/
ne
tersebut lebih banyak terdapat di/ negara berkembang daripada negara maju, yaitu / .id .id/
.id j.ac
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
.u di dalam kasus mortalitas. .uWHO memperkirakan 4ilmilyar .u 12,5 kali lebih banyak igilib igilib ig ib
/d /d /d / ttp:/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h h kasus terjadi di dunia pada tahun 2000 dan 2,2 juta diantaranya meninggal, / / / .id/ csebagian c.id umur 5 tahun (Adisasmito, c.id 2007). c.id a a a a besar anak-anak dibawah . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig ://di ://di ://di ://dkesehatan :// Di ttIndonesia, diare masih merupakan salah satu masalah p p p p t t t t t t h h h h http
h
masyarakat. Angka kesakitan maupun angka kematian padaidbayi / dan anak banyak id/ id/
.
.u
http
gilib i d / / :
.
ac nej.
.
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
.u b.u disebabkan oleh oleh Subdirektorat Diare lib.u Survei morbiditas yang igidiare. igilidilakukan igilib
://d
://d
http
://d
http
://
http
http
Departemen Kesehatan dari tahun 2000-2010 terlihat kecenderungan insiden diare
.id/ cnaik. a . j ne
lib.u i g i ://d
http
lib.u i g i ://d
ac nej.
http
.u
gilib i d / / :
http
id/
.u
gilib i d / / tp:
:// http
ht
/ c.id a . j ne
ac nej.
b.u
1/digili
:/
http . j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
http .id/
.id/
.u
.id/
ac nej.
j.ac
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
http .id/
lib.u i g i ://d
.id/
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 2 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
t penyakit diare 301/1000ht penduduk pada tahun 2000,httahun tp 2003 naik Insiden htrate
ht
http
://
/ 374/1000 penduduk, penduduk dan ac.id/ .id/ .id/ cmenjadi c.idtahun 2006 naik menjadi c423/1000 a a a . . . j j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li ili igili 411/1000 penduduk. tahun 2010 bayi tahun 2010 digi dmenjadi digKematian digdii Jawa / / / / / / / / : : : : :// p p p p http htt htt htt htt Timur terjadi 5.533 kematian bayi dari 589.482 kelahiran hidup. Penyebab
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j kematian bayi (usia 29 hari-11 bulan) yang terbanyak Data .u .une adalah diare (31,4%). .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h http Surveih Demografi Kesehatan Indonesia (SDKI) tahun 2002-2003 diketahui
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ .id/ .id/ perempuan 11,2%, .ac.id/ diare pada anak balita cproporsi c.id yaitu laki-laki 10,8% cdan a a a . . . j j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li li li digi digi prevalensi tertinggi pdi:/usia digi6-11 bulan (19,4%) dan digi bulan berdasarkan umur 12-23 / / / / / / / : : : :// p p p htt htt htt htt http (14,8%) (Dinas Kesehatan Provinsi / / Jawa Timur, 2010).
gilib i d / / : http
.u
/ / c.id c.id a a . . j j Tingginya angka .u kesakitan dan kematianilitersebut .une di atas disebabkan ilkarena .une b b b i i l i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h beberapa faktor yang terdiri dari penyebaran kuman yang menyebabkan diare,
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
/ / / .id/ penjamu yang meningkatkan cfaktor c.id c.id diare, dan faktor j.ac.id kerentanan terhadap a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g dig perilaku. Gabungan pantara dig sehat lingkungan ://di ://dan ://di faktor lingkungan yang ://tidak :// p p p t t t t t t t t http h h h h lib.u i g i /d ttp:/
ne
karena / tercemar kuman diare.iddan / perilaku manusia yang .tidak / sehat merupakan c c id
.id j.ac
a nej.
a nej.
.id/
ac nej.
u u .u dasar dari penyebabkan Selatan, Tanpa Tahun). ilib. diare (Dinas Kesehatan ilibSulawesi ilib. g ://di p t t h
h
/dig
:/ http
:/ http
/dig
://
http
Diare yang tidak segera ditangani pada bayi akan mengakibatkan dehidrasi
/ / d/ .id/ gangguan pertumbuhan. cdan c.id Dehidrasi yang terjadi c.ipada c.id a a a a penderita diare . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g digdan zat/dig usus bekerja tidak sempurna ://di :/oleh ://di sehingga sebagian besar ://air :// disebabkan p p p p t t t t t t t t h h h h http zat id/ yang terlarut di dalamnya id/ dibuang bersama tinja sampai id/ akhirnya tubuh
.
.u
http
gilib i d / / :
.
ac nej.
.
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
u .u kekurangan cairan. dari tubuh terutama lib.Elektrolit lib.u natrium dan kalium juga libakan i i i g g g i i i //d //d //d :
:
http
://
:
http
http
http
hilang (Harianto, 2004). Bayi lebih rentan mengalami dehidrasi karena sulit untuk
/ / .id/ .id/ cdiberi cdibandingkan c.id usia lainnya, selain j.ac.id a a a . . . j j j cairan melalui mulut dengan kelompok .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g /dig besar yaitu sekitartp80-85% ://di ://di cairan tubuh pada bayi :/relatif ://di berat :// itu komposisi p p p t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 3 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
t pada anak usia >1 htahun t badanhtdan mengandung air sebanyak 70-75%. http
ht
http
://
/ cairan tubuh sebanyak kematian ac.id/ .id/ .id/ cKehilangan c.id 10% pada bayi dapat cmengakibatkan a a a . . . j j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li li igili 2-3 hari (Widjaja, 2002). setelah sakit digi dselama digi digi / / / / / / / / : : : : :// p p p p http htt htt htt htt id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
Gangguan pertumbuhan yang diakibatkan oleh diare terjadi karena asupan
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j makanan terhenti,ibsementara pengeluaran zatibgizi .u .uneterus berjalan. Infeksiilibyang .une l l i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http disebabkan oleh diare juga mempunyai kontribusi terhadap kekurangan energi,
ac nej.
/ d/ d/ .id/ dan zat gizi lain. nafsu makan asupan j.ac.id cprotein c.iMenurunnya c.imenyebabkan a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig pada saat infeksi bisa ig makanan menjadi ://di ://di berkurang. Kebutuhan ://denergi ://dmencapai :// p p p p t t t t t t t t h h h h http dua/ kali kebutuhan normal karena meningkatnya metabolisme basal 20-60%. / /
gilib i d / / : http
.u
/ c.id c.id a a . . j j ne Infeksi juga dapat Infeksi berpengaruh .u meningkatkan kebutuhan .uglukosa. .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h terhadap absorspi dan katabolisme serta mempengaruhi praktek pemberian
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
id/ (Thaha dalam Kartini, .id/ .id/ Asupan makanan .ac.id/ cmakanan c.sakit c2008). selama dan sesudah a a a . . . j j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li gili gili digi diberlangsung digi dimenurun, / / / / yang terhenti lama akan menyebabkan berat badan bayi / / / / : : : : :// p p p p http htt htt htt htt akibatnya bayi akan kekurangan/ gizi yang menghambat pertumbuhan fisik dan / /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
d ac.i . j e n
id
u jaringan otak (Widjaja, ilib. 2002). g ://di
ac. nej.
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
/ ttp ttp ttp ttp:/ h h h h Pertumbuhan otak anak sebanyak 60% terjadi sejak anak masih berada di / / / .id/ kandungan sampai.aberusia cdalam c.id 2 tahun. Diare yang c.id pada anak usia di j.ac.id a a terjadi . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di akan mengganggu pertumbuhan ://di ://di menjadi :// bawah t2tptahun otaknya. Volume otak p p p t t t t t t h h h h http
h
mengecil dan jaringan otaknya anak yang id/ id/ menjadi lebih sedikit dibandingkan id/
.
.u
http
gilib i d / / :
.
ac nej.
.
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
.u b.u (Widjaja, 2002). Pertumbuhan pertumbuhannya dan perkembangan linormal lib.u libpada i i i g g g i i i //d //d //d
:
:
http
://
:
http
http
http
saat bayi terjadi sangat pesat baik fisik maupun mental dibandingkan dengan
/ / / .id/ ctahapan c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j umur berikutnya (Hardinsyah dalam Kartini, 2008). .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 4 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
t Tahaphtpertama pada usia 1-12 bulan, dapat ht pertumbuhan dan perkembangan http
ht
http
://
/ / / secara terus menerus, .id/ cberlangsung c.id khususnya dalam peningkatan c.id susunan saraf. j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g kasus diare dilakukan g Upaya://pencegahan dan penanggulangan dig ://di ://di ://di melalui :// p p p p t t t t t t t t http h h h h pemberian oralit, penggunaan infus, penyuluhan ke masyarakat dengan maksud
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j ne (PHBS) dalam kehidupan terjadinya peningkatan .u perilaku hidup bersih idan .usehat .une b b b i i i l l l i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h http sehari-hari, karena secara umum penyakit diare sangat berkaitanh dengan hygiene
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
id/ diare merupakan ac.id/ .id/ .id/ dan sehat. Peningkatan dan perilaku hidup csanitasi cbersih c.kasus a a a . . . j j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li li ili digi digperbaikan digi (Dinas Kesehatan pProvinsi digi Jawa cerminan dari kedua faktor :tersebut / / / / / / / / : : : :// p p p htt htt htt htt http Timur, / 2010).
gilib i d / / : http
.u
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j une berperan penting lidalam Perilaku merupakan salah satu faktorlib.yang .u .une b b i l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h menentukan derajat kesehatan, karena ketiga faktor lain seperti lingkungan,
d ac.i . j e n
ac nej.
/ .id/ .id/ dipengaruhi oleh .ac.id/ ckualitas c.idmaupun genetika masih cdapat pelayanan kesehatan a a a . . . j j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li li gili digi digi yang tidak sehat digi menimbulkan banyak dipenyakit. / / / / perilaku. Perilaku akan / / / / : : : : :// p p p p http htt htt htt htt Perubahan perilaku tidak mudah/untuk dilakukan, namun mutlak / / diperlukan untuk
lib.u i g i /d ttp:/
ne
http
.u
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
://d
://d
http
http
/ / / .id/ Perilaku hidup seseorang c.iddipengaruhi oleh beberapa c.idfaktor, salah satunya j.ac.id a a . . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g /dig //dig menurut terdiri dari ://di :perilaku :/pengetahuan :// faktor predisposisi. Faktor predisposisi p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
.
.
ac nej.
.u
http
://
http
dan id/ sikap, kepercayaan, keyakinan, id/ nilai-nilai, dan sebagainya. id/ Faktor ini menjadi
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u kesehatan masyarakatilib(Dinas .u .u meningkatkan derajat Kesehatan ProvinsiilibJawa igilib ig ig /d ttp:/ h Timur, 2010).
h
gilib i d / / :
.id j.ac
.
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
b.u motivasi bagi tindakan b.u ib.u pemicu terhadap yang menjadi dasar igilperilaku igiliatau igiliakibat
://d
://d
http
://d
http
://
http
http
tradisi atau kebiasaan, kepercayaan, tingkat pendidikan dan tingkat sosial
/ / / .id/ cekonomi c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j (Green dalam Notoatmodjo, 2007). .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 5 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
t Pengetahuan erat kaitannya dalamhupaya memperbaiki perilaku. htt httpMeningkatkan
ht
http
://
d/ akan memberiachasil perilaku. ac.id/ .id/ .id/ yang cukup berarti untuk cpengetahuan c.imemperbaiki a a . . . j j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li gili kognitif merupakan//didomain gili Pengetahuan yang sangat penting digi diatau digi bagi / / / / / / : : : : :// p p p p http htt htt htt htt terbentuknya perilaku, perilaku yang didasari pengetahuan akan bertahan lebih
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j lama daripada perilaku (Sari dalam Habeahan, .u .u yang tidak didasari pengetahuan .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h http 2009).h / id/ id/ bersih dan sehat. ac.id/ dengan perilaku c.id Perilaku kesehatan dapat c.diwujudkan c.hidup a a a . . . j j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li li ili digi digi digi harus dimulai darip:unit digterkecil Penerapan :/perilaku hidup bersih dan://sehat / / / / / : :// p p p htt htt htt htt http
ac nej.
ac nej.
masyarakat yaitu PHBS di rumah / / tangga sebagai upaya untuk / memberdayakan
gilib i d / / : http
.u
/ c.id c.id a a . . j j e anggota rumah tangga perilakulihidup .u agar tahu, mau dan mampu .unmempraktikkan .une b b b i i l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h bersih dan sehat serta berperan aktif dalam gerakan kesehatan di masyarakat
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
id/ .id/ .id/ bersih dan sehat .ac.id/ c(Departemen c.2009). chidup Kesehatan j.RI, Penerapan perilaku a a a . . j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li li li digi digi digi bersih dan sehat ibu, digi bayi / / / / pada bayi tergantung kepada perilaku hidup karena / / / / : : : : :// p p p p http htt htt htt htt masih / tidak bisa melakukan segala / sesuatu dengan sendiri.
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
d ac.i . j e n
id/
.id/
ac. nej.
ac nej.
.u yang disurvey dalam iRiskesdas .u .u Perilaku higienis (Riset Kesehatan ilDasar) igilib ig lib ig ib
/d /d /d / ttp:/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h h tahun 2007 meliputi kebiasaan buang air besar (BAB) dan kebiasaan mencuci / / .id/ Perilaku BAB yang .id/ adalah bila penduduk.amelakukannya ctangan. cbenar c.id c.id a a a di jamban . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig ig ://di ://dtangan ://dbila ://di dengan :// dan mencuci yang benar adalah penduduk mencucitttangan p p p p t t t t t t h h h h http
h
sabun id/ sebelum makan, sebelum id/ menyiapkan makanan, setelah id/ buang air besar,
.
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
.
setelah
.
ac nej.
.u menceboki igilib bayi/anak ://d
http
ac nej.
dan
.u setelah igilib memegang
://d
http
.id/
ac nej.
.u unggas/binatang igilib ://d
://
http
http
(Departemen Kesehatan RI, 2009). Data dari Riskesdas 2007 secara nasional
/ / / .id/ cmenunjukkan c.id 10 tahun ke atasj.aberperilaku c.id c.id a a a . . . j j j 71,1% penduduk benar dalam .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig /dig yang ://di ://di tetapi hanya 23,2% tyang ://dmempunyai :/tangan :// kebiasaan BAB, kebiasaan cuci p p p p t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 6 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
ttp tangga di baik. Hasil htt survey PHBS tahun 2010, ht terdapat 411.856 (38,28%)hrumah
ht
http
://
/ / / .id/ Timur yang dikategorikan cJawa c.idsebagai rumah tangga jyang c.idmelakukan PHBS dari j.ac.id a a a . . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g 1.076.043 :rumah /dig Kesehatan Provinsi //dig tangga yang disurvei //dig Timur, ://di :/(Dinas :Jawa :// p p p p t t t t t t t t http h h h h 2010). Target cakupan PHBS di rumah tangga pada tahun 2014 harus mencapai
ac nej.
.id/
70% (Adam, 2011). ib.u
lib.u i g i ://d
gil ://di
http
ac nej.
.id/
j.ac e n u .
.id/
id/
.u
gilib i d / / :
p
ac. nej.
gilib i d / / :
p
p
http
t tt htt studi pendahuluan yanghtdilakukan Hasil peneliti tentang hkasus diare dan
://
/ d/ .id/ didapat data bahwa .id/ tertinggi kesakitan yang oleh diare j.ac.id cPHBS, cangka c.idiakibatkan a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g di Jember :/adalah /dig wilayah kerja Puskesmas ://di ://di Sumbersari, yaitu t2990 ://dijiwa dari :// p p p p t t t t t t t h h h h http semua Kabupaten Jember, 2011). Penderita diare pada / umur (Dinas Kesehatan .id/ .id/
gilib i d / / : http
.u
/ c c.id a a . . j j usia bayi yang ltercatat .u di wilayah kerja Puskesmas .une Sumbersari padailibbulan .une b b i i l i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h Januari-April 2012 mencapai 105 jiwa. Kelurahan Antirogo merupakan kelurahan
d ac.i . j e n
ac nej.
/ / / .id/ memiliki persentasi.akasus cyang c.id terbanyak antara kejadian c.iddiare dengan jumlah j.ac.id a a . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig bayi daripada Sumbersari, tyaitu ://di ://dikelurahan lain di wilayah ://dPuskesmas ://disebanyak :// p p p p t t t t t t t http h h h h 13%. / Data tersebut didapat dari /data di Puskesmas Pembantu/Kelurahan Antirogo
lib.u i g i /d ttp:/
ne
h
.id j.ac
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
.id/
ac nej.
u u .u tentang ibu yang bayinya. Kelurahan Antirogo juga merupakan ilibmemeriksakan ilib. ilib.
g ://di p t t h
/dig
:/ http
:/ http
/dig
://
http
kelurahan yang masih belum mencapai target dalam PHBS rumah tangga yaitu
/ / d/ .id/ pemberian ASI eksklusif cpada c.iddan jamban sehat. Perilaku c.ihidup c.id a a a a bersih dan sehat . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig ://di ://di pemberian ASI eksklusif ://dhanya ://di untuk :// (PHBS)tttentang mencapai 60%, sedangkan p p p p t t t t t t h h h h http penggunaan jamban sehat hanya rumah tangga / 67%. Indikator PHBS .itatanan / .id/ c.id c d
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
a nej.
u .u untuk cuci tangan ilib. mencapai target. igilibdan penggunaan air bersihigsudah
://d
://d
http
http
.id/
ac nej.
a nej.
lib.u i g i ://d
://
http
http
Fenomena dari rendahnya perilaku hidup bersih dan sehat (PHBS) rumah
/ / id/ .id/ ctangga c.id akan ditimbulkan pada c.bayi c.id a a a a . . . . j j j j dan dampak diare yang sangat parah bila .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di dengan tahapan tumur ://di lainnya, peneliti ttertarik ://di untuk :// dibandingkan p p p p t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 7 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
mengembangkan permasalahan dalam antara htt ht penelitian yang berjudul “Hubungan http
ht
http
://
/ / / Hidup Bersih danaSehat .id/ cPerilaku c.id Ibu dengan Kejadianj.Diare c.id pada Bayi Usia 1-12 j.ac.id a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g Antirogo Kabupaten /Jember”. g g bulan di Kelurahan ://di ://di : /di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h ac nej.
.id/
ac nej.
1.2 Rumusan Masalah ib.u
lib.u i g i ://d
gil ://di
http
.id/
j.ac e n u .
.id/
id/
.u
gilib i d / / :
p
ac. nej.
gilib i d / / :
p
p
http
tt htt htt Rumusan masalah dalam penelitian yaitu, “Apakah ada hhubungan antara
://
/ / / .id/ Hidup Bersih dan Sehat cPerilaku c.id (PHBS) ibu dengan kejadian c.id diare pada bayi usia j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig 1-12 bulan:/di Antirogo Kabupaten /dKelurahan ://di ://di Jember?” ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
gilib i d / / : http
.u
ac nej.
.id/
ac nej.
u 1.3 Tujuan Penelitian ilib. g ://di
/
.id/
d ac.i . j e .un
ac nej.
.u
gilib i d / / p:
gilib i d / / :
tp t tp tp:// t t t t h h h h 1.3.1 Tujuan Umum / / / / c.id Mengidentifikasi hubungan c.id antara Perilaku Hidup c.id dan Sehat (PHBS) j.ac.id Bersih a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig ibu dengan diare pada bayi //dig 1-12 bulan di Kelurahan ://di ://dkejadian :usia ://diAntirogo :// p p p p t t t t t t t t http h h h h Kabupaten Jember. /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
/ c.id a . j ne
id/
.u
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
ac nej.
.u
/ ttp ttp ttp ttp:/ h h h h 1.3.2 Tujuan Khusus / / / .id/ Mengidentifikasi karakteristik ca. c.id c.id Antirogo Kabupaten j.ac.id a a a responden di Kelurahan . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// Jember. p p p p t t t t t t t t h h h h http
h
b.id/ Mengetahui gambaran iPerilaku Hidup Bersih dan iSehat (PHBS) ibu di / / . c. d c. d
ac nej.
a nej.
.u
http
gilib i d / / :
.u Kelurahan Kabupaten Jember. lib.u igiAntirogo igilib
://d
c.
lib.u i g i ://d
://d
http
.id/
ac nej.
a nej.
http
://
http
http
Mengidentifikasi kejadian diare pada bayi usia 1-12 bulan di Kelurahan
/ / / / c.id Antirogo Kabupatenj.aJember. c.id c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
.u
gilib i d / / p:
igi p://d
d ac.i . j e n
htt
ac nej.
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i d 8 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne http
://
/ dengan kejadian diare .pada / / / c id bayi usia 1-12 bulan c.diid Kelurahan Antirogo j.ac.id a a . . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g Kabupaten ://di Jember. ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h h
.id/
ac nej.
gil ://di
.id/
j.ac e n u .
.id/
p
ac. nej.
id/
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
http
htt Instansi Kesehatan 1.4.1 Bagi
http
http
://
/ / / .id/ Penelitian ini dapat.adigunakan sebagai masukanj.auntuk c.id c.id program kesehatan j.ac.id j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g dalam mengoptimalkan Perilaku Hidup :Bersih //dig dan Sehat (PHBS). ttp://dig ://di :// p p t t t t h h h http
ac nej.
.id/
gilib i d / / : http
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
1.4 Manfaat Penelitian ib.u
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
Menganalisis hubungan antarahtPerilaku Hidup Bersih dan Sehat htt http (PHBS) ibu
d.
ht
http
d ac.i . j e n
.u
ac nej.
.id/
/
1.4.2 Bagi Masyarakat lib.u
gi ://di
.id/
d ac.i . j e .un
ac nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / p:
gilib i d / / :
tp t tp tp:// t t t t h h h h Hasil penelitian ini dapat digunakan sebagai pengetahuan masyarakat / d/ .id/ .id/ cmengenai c.idHidup Bersih dan Sehat c(PHBS), pentingnya Perilaku sehingga dapat j.ac.i a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig satu upaya pencegahan /dig mengubah masyarakat sebagai ://di :/perilaku ://dsalah ://di primer :// p p p p t t t t t t t t http h h h h dalam / menanggulangi kejadian diare. /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
id/
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
ac nej.
.u
/ ttp ttp ttp ttp:/ h h h h 1.4.3 Bagi Program Studi Ilmu Keperawatan / / / / c.id Data dan hasil yangj.adiperoleh c.id c.id bahan referensi di j.ac.id a a dapat dijadikan tambahan . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig ://di ://diProgram Studi Ilmu Keperawatan ://di ://ddan :// perpustakaan Universitas Jember untuk p p p p t t t t t t t t h h h h http
h
menambah wawasan mahasiswa tentang / Program Studi Ilmu .idKeperawatan / .id/ c.id c
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
a nej.
Perilaku HidupigBersih lib.u dan Sehat (PHBS). igilib.u i //d //d
:
http
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/
http
lib.u i g i ://d
.id/ http
.u
.id/
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
. j.ac
:// http
ht
.u
http
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
http .id/
.u
.id/
gilib i d / / :
j.ac
.id/
ac nej.
://
http
ac nej.
gilib i d / / :
http ac nej.
lib.u i g i ://d
:
http
.id/
ac nej.
a nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
.u
lib.u i g i d 9 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ Penelitian ini memberikan / d/ pengalaman bagi c.id/ c.id tambahan pengetahuan c.idan a a a . . j j ne ne nej. u u u . . . b b b i li ili igilSehat peneliti mengenai (PHBS) ibu dengan digi Perilaku Hidup Bersih ddan digkejadian / / / / / / : : : :// p p p http htt htt htt
d ac.i . j e n
htt
diare pada bayi usia 1-12 bulan
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
http
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
1.4.4 Bagi htt Peneliti
ht
gilib i d / / p:
igi p://d
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
gilib i d / / :
.u
ac nej.
.id/
j.ac e n u .
.id/
p
id/
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
http
htt 1.5 Keaslian penelitian
ac. nej.
http
http
://
/ / / .id/ Terdapat berbagai penelitian c.id yang mendukung jdalam c.id penelitian ini. Salah j.ac.id a a . . j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g ig ig satu penelitian penelitian ini adalah ://di yang memiliki kesamaan ://ddengan ://dpenelitian :// p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
yang (2007) yang berjudul “Hubungan antara Praktek / dilakukan oleh Muhajirin .id/ .id/
gilib i d / / : http
.u
/ c c.id a a . . j j e Personal HygienelibIbu dengan Kejadian .u Balita dan Sarana Sanitasi .unLingkungan .une b b i i l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h Diare pada Anak Balita di Kecamatan Maos Kabupaten Cilacap”. Sesuai
d ac.i . j e n
ac nej.
/ d/ .id/ .id/ cpenelitian cpeneliti c.id tersebut di atas, ingin melakukanj.apenelitian yang berjudul j.ac.i a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g dig “Hubungan Hidup Bersih dan //dig (PHBS) Ibu denganttKejadian ://di ://Perilaku :Sehat ://di Diare :// p p p p t t t t t t http h h h h pada Antirogo Kabupaten/ Jember”. / Anak Usia 1-12 Bulan di Kelurahan /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
d ac.i . j e n
.id/
id
ac. nej.
ac nej.
.u .u .u Penelitian iliterdahulu menggunakan rancangan penelitian denganilibcase ig b igilib ig
/d /d /d / ttp:/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h h control (Kasus-kontrol) dengan metode survey, data diambil dengan / / / .id/ cmenggunakan c.id Analisa data yangj.digunakan c.id c.id a a a a purposive sampling. pada penelitian . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig ://di ://di Chi Square. Hasil tpenelitian ://di menunjukan bahwattpada ://dhubungan :// terdahulu adalah p p p t t t t t h h h h http
h
antara id/ praktek personal hygiene id/ ibu balita dan sarana sanitasi id/ lingkungan dengan
.
.u
http
gilib i d / / :
.
ac nej.
.
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
.u Kabupaten Cilacapilsecara ib.u kejadian diareigpada lib.uanak balita di Kecamatan libMaos i i g g i i /d /d /d
:/
:/
http
://
:/
http
http
http
berurutan adalah praktek personal hygiene OR=2,983 CI 95% 1,420
/ / d/ .id/ ckualitas c.iCI c.idSedangkan walaupun j.ac.id a a a . . . j j j jamban OR=3,059 95% 1,357
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 10 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
t denganhtkejadian diare pada anak balita ht adalah protektif yaitu variable http kualitas air
ht
http
://
/ / kualitas pembuangan air limbah OR= ac.id/ .id/ OR=0,434 CI 95% .0,206
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
http
.u
gilib i d / / :
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
http
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
://
http
http
.u
http
lib.u i g i ://d
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
id/
ac nej.
http ac nej.
.id/
http
.id/
gilib i d / / :
://
http
.u
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
://
.id/
ac nej.
. gilib i d / / : http
http
http
http
htt ac nej.
.u
http
gilib i d / / p:
http ac nej.
gilib i d / / :
ac nej.
/
.u
://
.id/
d ac.i . j e .un
ac nej.
.id/
http
lib.u i g i ://d
http
gilib i d / / :
http
id/
.id/
ac nej.
id/
.u
gilib i d / / :
ac. nej.
ac nej.
http
ac. nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
http
.id/
gilib i d / / : http
j.ac e n u .
gilib i d / / :
http .id/
lib.u i g i ://d
.id/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
.id/
2.1.1 Pengertianib.u gil
lib.u i g i ://d
ac nej.
.u
://
http
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http u
http
.id/
http ac nej.
nej.
. gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
j.ac e n u .
http
ac. nej.
://
id/
.u
gilib i d / / :
://di
gilib i d / / :
ac. nej.
.id/
digi / / : p t
nej.
2.1 Konsep Perilaku Kesehatan
ac nej.
j.ac e n u lib.
d/ d/ BAB ac.i2. TINJAUAN PUSTAKA ac.i
http
htt
http
ht
/
id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
:// tp ttp ttp hPerilaku http merupakan hasilhtpengalaman dan proses h interaksi dengan / / / .id/ yang terwujud clingkungannya, c.id dalam bentuk pengetahuan, c.id sikap, dan tindakan j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g keadaan seimbang antara g g sehingga diperoleh dan ://di ://di ://di kekuatan pendorong ://dikekuatan :// p p p p t t t t t t t t h h h h http
http
penahan. Perilaku seseorang dapat antara / / berubah jika terjadi ketidakseimbangan /
gilib i d / / : http
.u
/ c.id c.id a a . . j j ne kedua kekuatan tersebut dalam Maulana, .u di dalam diri seseorang .u(Notoatmodjo .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h 2009).
d ac.i . j e n
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
.id
ac nej.
d/
d/
d/
.i Perilaku adalah faktor lingkungan yang j.ac.i ac.i terbesar kedua setelah acfaktor . . j j e e n n ne
lib.u lib.u lib.u i i i g g g i i i mempengaruhi atau masyarakat.tpBloom ://d kesehatan individu, ttkelompok, ://d ://d dalam h p ht http
://
http
Notoatmodjo (2007) membagi perilaku ke dalam 3 domain (ranah/kawasan) yang / / /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
.id/
ac nej.
.ukognitif (pengetahuan), ilranah .u afektif (sikap), danilib .u terdiri dari ranah ranah igilib ig ib ig
/d /d /d / ttp:/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h h psikomotor (tindakan). Perilaku kesehatan adalah suatu respons seseorang / / / .id/ c(organisme) c.id atau objek yang berhubungan c.id dengan sakit dan j.ac.id a a a terhadap stimulus . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di pelayanan kesehatan,ttpmakanan ://di dan minuman sertattplingkungan. ://di :// penyakit, sistem p p t t t t h h h h http
h
.id/
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
.u 2.1.2 Klasifikasi igilibPerilaku Kesehatan ://d
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
ac nej.
.u
http
lib.u i g i ://d
://
http
http
Klasifikasi perilaku yang berhubungan dengan kesehatan menurut Becker
/ / id/ .id/ cdalam c.dari: c.id c.id a a a a . . . . j j j j Maulana (2009) terdiri .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http 11 id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
a.
ht
igi p://d
.id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
Perilaku hidup sehat htt
id/
ac. nej.
ac nej.
lib.u i g i d 12 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ / perilaku yang aberkaitan dengan upaya ac.id/ .id/ c.id Perilaku hidup sehat cmerupakan c.id a a . . . j j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li li li mempertahankan digi digi dan meningkatkan kesehatannya. digi digi / / / / / / / / : : : : :// p p p p http htt htt htt htt ac nej.
.id/
b.
lib.u i g i ://d
http
Perilaku sakitib.u
gil ://di
ac nej.
.id/
j.ac e n u .
.id/
id/
.u
gilib i d / / :
p
ac. nej.
gilib i d / / :
p
p
http
htt htt seseorang terhadap sakit htt dan penyakit, Perilaku ini merupakan respons
://
/ / / .id/ terhadap sakit,j.a pengetahuan tentang penyebab cpersepsi c.id c.iddan gejala penyakit, j.ac.id a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g dig pengobatan://penyakit, dan usaha-usaha untuk ://di ://di mencegah penyakit. ttp://di :// p p p t t t t t t h h h h http .id/
gilib i d / / : http
.u
ac nej.
c.
.id/
ac nej.
Perilaku peran .u libsakit
gi ://di
/
.id/
d ac.i . j e .un
ac nej.
.u
gilib i d / / p:
gilib i d / / :
tp t tp tp:// t t t t h h h h Perilaku peran sakit adalah segala aktivitas individu yang menderita sakit / / / .id/ memperoleh kesembuhan, cuntuk c.id mengenal atau mengetahui c.id fasilitas atau sarana j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g ig serta dig layak, dan mengetahui /dig penyembuhan penyakit pelayanan ://di :/atau ://yang ://dhak :// p p p p t t t t t t t t http h h h h kewajiban orang sakit. /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
/ c.id a . j ne
id/
.u
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
ac nej.
.u
/ ttp ttp ttp ttp:/ h h h h 2.2 Konsep Perilaku Hidup Bersih dan Sehat (PHBS) / / .id/ Pengertian PHBS .ac.id/ c2.2.1 c.id c.id a a a . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig //dig adalah semua perilaku ://di ://di Hidup Bersih dan Sehat :(PHBS) ://dkesehatan :// Perilaku p p p p t t t t t t t t h h h h http
h
yang id/ dilakukan atas kesadaran id/ sehingga anggota keluargaid/atau keluarga dapat
.
.u
http
gilib i d / / :
.
ac nej.
.
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
.u di bidang kesehatanilidan b.uberperan aktif dalam ikegiatanmenolong dirinya libsendiri lib.u i i g g g i i //d //d //d :
:
http
://
:
http
http
http
kegiatan kesehatan di masyarakat (Departemen Kesehatan RI, 2007)
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
.id/
http
.id/
gilib gilib gilib i i i d d d / / / / / / : : mencegah risiko terjadinya : memelihara http dan meningkatkan kesehatan, http http penyakit, .id/
lib.u i g i ://d
.id/
c j.aIndonesia j.acperilaku proaktif untuk j.ac Perilaku masyarakat sehat 2010 adalah e e e n n n u u u . . . .id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
:// http
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 13 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
p melindungi gerakan htt diri dari ancaman penyakit, ht serta berpartisipasi aktif httdalam
ht
http
://
/ / / masyarakat (Syafrudin .id/ ckesehatan c.id & Hamidah, 2007) j.ac.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h 2.2.2 Pengertian PHBS Tatanan Rumah Tangga
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j ne memberdayakan anggota PHBS di iRumah .u Tangga adalah upaya .uuntuk .une b b b i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h http rumahhtangga agar tahu, mau dan mampu melaksanakan perilakuhhidup bersih dan
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / / .id/ serta berperan aktif .dalam Rumah tangga j.ac.id csehat c.id gerakan kesehatan di j.masyarakat. c.id a a a . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g dig bagian masyarakat pterkecil merupakan://suatu ://di ://di di mana perubahanttpperilaku ://di dapat :// p p t t t t t t h h h h http membawa dampak besar dalam kehidupan dan tingkat kesehatan / / / anggota keluarga
gilib i d / / : http
.u
/ c.id c.id a a . . j j di dalamnya (Dewan RSUD, .u Redaksi Bulletin Warta .une 2009). PHBS di iRumah .une b b b i i i l l l i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h Tangga dilakukan untuk mencapai Rumah Tangga Sehat.
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
.id/
.u
http
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
ne
.id j.ac
.id/
ac nej.
lib.u lib.u i i g g i i 2.2.3 Indikator ://d PHBS di Tatanan Rumah ://dTangga http http /
lib.u i g i /d ttp:/
.id/
ac nej.
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
://
http
Rumah Tangga Sehat adalah rumah tangga yang melakukan 10 (sepuluh) / /
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
u RI, 2007): PHBS di RumahilTangga ib.u yaitu (Departemen Kesehatan ilib.
g ://di
g ://di
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
/ ttp ttp ttp ttp:/ h h h h a. Persalinan ditolong oleh tenaga kesehatan / / / id/ c.id Tenaga kesehatan merupakan c.id c.ahli c.id a a a a orang yang sudah dalam membantu . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g ig ig /dig ://di :/sehingga ://dbayi ://dakan :// persalinan, keselamatan ibuttdan lebih terjamin, kelainan cepat p p p p t t t t t t h h h h http
h
.u
http
gilib i d / / :
diketahui dan segera dapat iditolong atau dirujuk ke Puskesmas/rumah sakit. / / / .id/ c. d c.id c.id a a a . . . j j j e .une oleh tenaga kesehatan .unmenggunakan .une b b b i i i Persalinan yang ditolong peralatan yang l l l i i i ig ig ig
ac nej.
://d
://d
http
://d
http
http
aman, bersih dan steril sehingga mencegah terjadinya infeksi dan bahaya
://
http
/ / / .id/ ckesehatan c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j lainnya. .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
Memberi ASI ekslusif htt
b.
ht
.id/
ac nej.
lib.u i g i d 14 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/
digi / / : p t
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ / / / c.id Pemberian ASI eksklusif c.idadalah pemberian ASI j.tanpa c.iddiberi makanan atau j.ac.id a a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig Susu minuman tambahan apapun sejak bayi :lahir ASI //digsampai usia 6 bulan.ttp ://di ://di ://d(Air :// p p p t t t t t t http h h h h Ibu) adalah makanan alamiah berupa cairan dengan kandungan gizi yang cukup
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j dan sesuai untuk ikebutuhan bayi, sehingga bayi une dan berkembang dengan .u .tumbuh .une b b b i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h merupakan makanan yangh terbaik untuk bayi. h http baik. ASI
ac nej.
ac nej.
.id/ ASI mulai diberikan .id/ .id/ melahirkan untuk .ac.id/ 30 menit setelah csegera cibu a a . . j j ne ne nej u u u . . . b b b li li igiliASI cepat keluar dan:/menghentikan dagar digi digi dan merangsang perdarahan. Makanan / / / / / : : :// p p p htt htt htt http
ac nej.
minuman jangan diberikan pada bayi sebelum diberikan /ASI, karena sangat / .id/ .id
gilib i d / / : http
.u
/ c c.id a a . . j j ne membahayakan kesehatan bayi dan mengganggu menyusui. lWaktu .u .ukeberhasilan .une b b b i i i l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h dan lama menyusui tidak perlu dibatasi dan tidak perlu dijadwal. Bayi yang
d ac.i . j e n
ac nej.
d/ id/ .id/ kurang dari 6 bulan .id/ baik diberikan ASI saja, cberusia clebih c.sedangkan setelah bayi j.ac.i a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig berusia 6tpbulan dan ://di ://di ke atas diberikan ASI ://diMakanan PendampingttASI ://d(MP-ASI) :// p p p t t t t t http h h h h lib.u i g i /d ttp:/
ne
dalam pertambahan umur / bentuk makanan lunak.idan d/ jumlah yang sesuai dengan .id/
.id j.ac
http
.u
g ://di
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
://
http
http
/ / / .id/1) Mengandung zat .gizi c.idsesuai kebutuhan bayij.auntuk c.id pertumbuhan dan j.ac.id a j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// perkembangan fisik serta kecerdasan. p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
2) Mengandung zat kekebalan / untuk mencegah bayi .idari / berbagai penyakit c.id c d
ac nej.
.u
http
g ://di
ttp http Keunggulan dari ASI adalah: h
.id/
gilib i d / / :
ac nej.
bayi. Pemberian iASI ib.uberusia 2 tahun. lib.utetap dilanjutkan sampaiilbayi
h
gilib i d / / :
ac nej.
a nej.
.id/
ac nej.
a nej.
infeksi igseperti lib.u diare, batuk pilek,igradang lib.u tenggorokan dan gangguan lib.u i i i g i //d //d //d
:
:
http
pernafasan.
://
:
http
http
http
/ / / .id/ c.id 3) Melindungi bayi dari calergi. c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 15 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
tt 4) hAman dan terjamin kebersihannya karena langsung diberikan ht http kepada bayi
ht
gilib i d / / p:
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
ac nej.
d ac.i . j e n
/
d/ dalam keadaan segar. ac.i ib.u
ac nej.
ib.u
http
id/ .ac.
kapan saja dan dimana saja.
http
://
.id/
ib.u
gil gil igil pernah basi, mempunyai 5) Tidak ://dakan ://di suhu yang tepat dan dapat ://didiberikan
htt
http
http
://
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j e 6) Membantuibmemperbaiki refleks menghisap, dan pernafasan ibayi. .u .unmenelan .une b b i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h http Zat-zat gizi yang terkandung h pada ASI penting dalam pencegahan maupun
nej
lib.u i g i ://d
/
d ac.i . j e n
nej.
http
http
ac nej.
/ / .id/ .id/ diare, yaitu 1997) : j.ac.id cpenatalaksanaan c(Soetjiningsih, c.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g 1)Protein //dig untuk ://di ://di ASI lebih rendah darittpprotein ://di susu sapi, keadaan tini :sesuai :// p p p t t t t t h h h h http gilib i d / / : http
.u
d ac.i . j e n
/
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
ne
/ c c.id a a . . j j rendah, tetapi .ukualitasnya lebih baik daripada .uneprotein susu sapi. .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h 2)Lemak ASI lebih tinggi daripada lemak susu sapi, terutama asam lemak
ac nej.
d/
d/
d/
c.i c.i tidak jenuh (asamj.alinoleat), asam lemak rantaij.apanjang (arachidonat dan j.ac.i e e n n ne
lib.u lib.u lib.u i i i g g g i i i dekadeksanoat) dan kolesterol. lebih //d ://d ://dBentuk emulsi lemak :disini http http http /
lib.u i g i /d ttp:/
pertumbuhan bayi dan ginjal bayi. Tetapi walaupun /kuantitas proteinnya .id/ .id
.id j.ac
://
http
sempurna, karena ASI/ mengandung enzim lipase / yang memecah
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
.id/
ac nej.
.u .u .u trigliserida menjadi digliserida dan monogliserida sehingga lemak ASI igilib igilib igilib
/d /d /d / ttp:/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ hlebih h h h mudah dicerna dan diserap. Disamping itu, lemak ASI merupakan / / / / c.id c.id vitamin yang larut dalam c.idlemak (vitamin A, D, j.ac.id a a a sumber kalori dan sumber . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// E, K). p p p p t t t t t t t t h h h h http
h
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
3)Karbohidrat pada ASI iterutama laktosa, dimana laktosa d/ id/ pada ASI ini lebih
.
.id/
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.id/
.id/
://
http .id/
ac j.ac laktat sehingga tercipta j.ac asam. Suasana asam asam asetat danne asam nesuasana nej.
lib.u i g i ://d
.u
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / tp:
:// http
keuntungan, yaitu: ht ttp usus ini memberikan hbeberapa ttp hdalam
http
.id/
http
ac nej.
.u tinggi idaripada lib.u susu sapi yang merupakan lib.u sumber kalori bagi libbayi. i i i g g g i i ://d ://d ://d http http http Adanya faktor bifidus pada ASI, membantu memecah laktosa menjadi
ac nej.
lib.u i g i ://d
.
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 16 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
nej.
ib.u
http id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
lib.u i g i ://d
http
d/ bakteri yang memproduksi d/ asam organik dan b) Memacu pertumbuhan ac.i ac.i igil vitamin ://dmensintesis
htt
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
ac nej.
htt a) Menghambat pertumbuhan ht bakteri yang patogen http
ht
ac nej.
nej.
u
. gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i ://d
http
://
http
http
c) Memudahkan absorbsi kalsium sehingga walaupun laktosa pada ASI
://
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j lebihibtinggi daripada susu sapi,ibpada .u .une penderita diare ASIilibdapat .une l l i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http diteruskan.
ac nej.
/ / .id/ 4)Vitamin pada ASI .ac.id/ c.id c.id a a . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g dig mengandung vitamin ASI://tidak /dig dan asam folat yangtpbebas :/B12 ://di karena :// p p t t t t t h h h http
ac nej.
.u
d ac.i . j e n
/
pada ASI terdapat nutrien-karier protein yang mengikat / / vitamin B12 dan
/ c.id c.id a a . . j j asam folatlib sehingga B12 dan asam folat tidak .u .unetersedia untuk pertumbuhan .une b b i i l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t hE.coli dan bakterioids h h http
.id
ac nej.
/ / .id/ 5)Mineral pada ASI .ac.id/ c.id c.id a a . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g ig Sebagian dengan protein sehingga ://di besar Fe di dalam ttASI ://dterikat ://di selain :// p p p t t t t http h h h
ac nej.
.u
http
/
http ac nej.
http
d ac.i . j e n
gilib i d / / :
/
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
absorbsinya lebih mudah/ juga kuman yang memerlukan Fe sukar untuk /
d ac.i . j e n
id
u berkembang ilib.biak. g ://di
ac. nej.
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
/ ttp ttp ttp ttp:/ h h h h c. Menimbang bayi dan balita tiap bulan / / / id/ c.id Penimbangan bayi dan c.balita c.id mulai usia 1 bulan j.ac.id a a a dilakukan setiap bulan . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di di Posyandu. Manfaatttp ://di ://di bulan di :// sampai t5tptahun penimbangan bayi dan balitattp setiap p t t h h h h http
h
Posyandu, antara lain: id/
.
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
.id/
.id/
ac nej.
u 1) Untuk mengetahui apakah bayi dan balita sehat. lib.u lib.tumbuh i i g g i i //d //d
:
:
http
.id/
ac nej.
http
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http
http
2) Untuk mengetahui dan mencegah gangguan pertumbuhan bayi dan balita.
/ c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
http
lib.u i g i ://d
ac nej.
http
.u
gilib i d / / :
http
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
http .id/
.id/
.u
.id/
ac nej.
j.ac
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
http .id/
lib.u i g i ://d
.id/
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 17 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
tt t ttp dua bulan 3) hMerujuk bayi dan balita kehPuskesmas bila sakit, berat hbadan
ht
gilib i d / / p:
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
ac nej.
d ac.i . j e n
/
ib.u
ib.u
lib.u i g i ://d
gil gil Merah) ://di dan dicurigai gizi buruk.://di http
http
http
4) Ibu balita mendapat penyuluhan gizi untuk memantau pertumbuhan bayi
id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
dan balita.ib.u
gil ://di
ac nej.
.id/
j.ac e n u .
.id/
p
ac. nej.
://
id/
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
http
htt Menggunakan air bersih
d.
://
/ / / berturut-turut tidakanaik, c.id balita yang berat badannya c.id BGM (Bawah Garis j.ac.id a . . j j ne ne ne http
htt
http
http
http
://
/ / / .id/ Air memiliki peranan.adalam c.id penularan penyakit jdiare c.idkarena air merupakan j.ac.id a . j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g dig dalam makanan maupun unsur yang://ada ://diminuman dan juga digunakan ://di untuk :// p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
mencuci tangan, bahan makanan, / / serta peralatan untuk memasak / atau makan. Air
gilib i d / / : http
.u
/ c.id c.id a a . . j j yang digunakan harus penyakit .u bersih agar tidak terkena .une atau terhindar dariilibsakit. .une b b i i l l i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h Jika air terkontaminasi dan kebersihan yang baik tidak dipraktikkan, makanan
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
/ / d/ juga terkontaminasi (Widyastuti, .id/ dihasilkan kemungkinan cyang c.ibesar c.id c.id 2005). a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig (dapat Air tbersih ://di ://di secara fisik dapat dibedakan ://di melalui indera kita, antara ://dlain :// p p p p t t t t t t t http h h h h dilihat, / dirasa, dicium dan diraba): /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
id/
d ac.i . j e n
.id/
ac. nej.
u 1) Air tidak iberwarna, harus bening/jernih. lib.u ilib.
g ://di
g ://di
gilib i d / / :
ac nej.
.u
/ ttp ttp ttp ttp:/ h h h h 2) Air tidak keruh, harus bebas dari pasir, debu, lumpur, sampah, busa dan / / / / c.id c.id c.id c.id a a a a kotoran lainnya. . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g dig dan /dig berasa, tidak berasatpasin, ://di :/tidak ://di tidak berasa asam, tidak ://payau, :// 3) Air p p p t t t t t t t h h h h http
h
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
tidak pahit, harus bebasiddari / bahan kimia beracun. .id/ c. c
a nej.
.id/
ac nej.
a nej.
.u .u 4) Air tidak lib.u seperti bau amis, anyir, igiberbau, igilibbusuk atau bau belerang.igilib
://d
://d
http
://d
http
://
http
Manfaat menggunakan air bersih adalah:
http
/ / / .id/ c.id 1) Terhindar dari gangguan c.id penyakit, seperti diare, ckolera, c.id a a a a . . . . j j j j disentri, thypus, .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g dig atau keracunan. ://di ://di penyakit mata, penyakit ://kulit ://di :// cacingan, p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 18 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
tt 2) hSetiap anggota keluarga terpelihara kebersihan dirinya. http ht
ht
http
://
/ / / dan sabun .id/ Mencuci tangan dengan .idbersih ce. cair c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig Air yang kuman dan bakteri ://di ://di tidak bersih banyak tmengandung ://di ://dpenyebab :// p p p p t t t t t t t http h h h h penyakit. Kuman tersebut akan pindah ke tangan apabila kita mencuci tangan
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j ne dengan cepat masuk ne dengan air yang tidak .u bersih. Pada saat makan, .ukuman .uke b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h membersihkan http dalamh tubuh dan dapat menimbulkan penyakit. Sabun dapat
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / / .id/ dan membunuhj.akuman. ckotoran c.id Mencuci tangan tanpa c.idsabun menyebabkan j.ac.id a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig ig kotoran dan masih tertinggal di Mencuci tangan dengan ://di ://dkuman ://dtangan. ://di sabun :// p p p p t t t t t t t t h h h h http dilakukan setelah buang air besar, anak, sebelum / / sebelum makan dan menyuapi /
gilib i d / / : http
.u
/ c.id c.id a a . . j j menyusui bayi, setiap .u kali tangan kita kotor (setelah .unememegang uang, memegang .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h binatang, berkebun, dan lain-lain), setelah menceboki bayi atau anak, dan sebelum
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
/ / / .id/ cmemegang c.id tangan dengan sabunj.adapat c.id membunuh kuman j.ac.id makanan. Mencuci a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g /dig penyakittpyang penyakit sepertitpdiare, ://di ://diada di tangan, mencegah :/penularan ://di disentri, :// p p t t t t t t http h h h h kolera, Akut (ISPA), / thypus, cacingan, penyakit / kulit, Infeksi Saluran Pernafasan /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
h
.id j.ac
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
.id/
ac nej.
u u u flu burung atau Severe ilib. Acute respiratory Syndrome ilib. (SARS), serta tangan menjadi ilib. g ://di p t t h
/dig
:/ http
:/ http
bersih dan penampilan lebih menarik.
/dig
://
http
/ / / / cf..id Menggunakan jamban c.id c.id c.id a a a a sehat . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig //dig ://di ://d :mempunyai ://di kotoran :// Jamban adalah suatu ruangan yang fasilitas pembuangan p p p p t t t t t t t t h h h h http manusia yang terdiri atas tempat id/ id/ jongkok atau tempat duduk id/ dengan leher angsa
.
.u
http
gilib i d / / :
.
ac nej.
.
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
b.u (cemplung) yang dilengkapi atau tanpa leher liangsa lib.u dengan unit penampungan lib.u i i i g g g i i i //d //d //d :
:
http
://
:
http
http
http
kotoran dan air untuk membersihkannya. Jenis jamban yang dianjurkan adalah
/ / / .id/ cjamban c.idtangki septik/leher angsa. c.id cemplung adalah j.ac.id a a a . . . j j j cemplung dan jamban Jamban .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g /dig yang berfungsi menyimpan ://di ://dipenampungannya berupa :/lubang ://di :// jamban yang dan p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 19 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
meresapkan htt cairan kotoran/tinja kehtdalam tanah dan mengendapkan http kotoran ke
ht
http
://
/ / / .id/ lubang. Jamban cemplung cdasar c.id diharuskan ada penutup c.id agar tidak berbau. j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g Jamban tangki /dig yang ://di ://di septil/leher angsa adalah ://dijamban berbentuk leher :/angsa :// p p p p t t t t t t t t http h h h h penampungnya berupa tangki septik, kedap air yang berfungsi sebagai wadah
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j proses penguraianibkotoran manusia yang dilengkapi .u .une dengan resapannya.ilSyarat .une b b i i l l i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h sehat adalah tidak mencemari h sumber air minum, tidakh berbau, kotoran http jamban
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / / .id/ dapat dijamah oleh .serangga/tikus, mudah dibersihkan, ctidak c.id c.id dilengkapi dinding j.ac.id a a a . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g dan atap pelindung, penerangan dan ventilasi /digdan luas ://di ://di ://di cukup, lantai kedap :/air :// p p p p t t t t t t t t h h h h http ruangan memadai, tersedia air,/ sabun, dan alat pembersih/ (Dinas Kesehatan /
gilib i d / / : http
.u
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
Provinsi Jawa Timur, lib.u2012).
gi ://di
d ac.i . j e .un
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / p:
gilib i d / / :
tp t tp tp:// t t t t h h h h g. Memberantas jentik di rumah / / d/ id/ c.id Rumah bebas jentik adalah c.idrumah tangga yang setelah c.dilakukan pemeriksaan j.ac.i a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g jentik berkala ://di ://di tidak terdapat jentik tnyamuk. ://di Pemeriksaan JentikttBerkala ://di adalah :// p p p p t t t t t http h h h h pemeriksaan /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
jentik
.id j.ac
pada
/ dtempat i . c a . j ne
perkembangbiakan / nyamuk .id
e
j.ac
(tempat
.id/
ac nej.
.u ada di dalam rumahiliseperti penampungan air) b.un bak mandi/WC, vas b.u libyang libunga i i g g g i i i //d //d //d
/ ttp: ttp: ttp: ttp:/ h h h h atau tatakan kulkas dan di luar rumah seperti talang air, alas pot bunga, ketiak / / id/ .id/ tempat minum burung, cdaun, c.idlubang pohon atau pagar c.bambu c.id a a a a yang dilakukan . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig ://di ://dsetiap ://di ://di :// secara teratur minggu. p p p p t t t t t t t t h h h h http
h
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
Pemberantasan jentik di rumah dasar minimal / id/ dapat dilakukan denganidteknik
.
.
ac nej.
ac nej.
u .u 3M Plus, yaituig(Dewan ilib. Redaksi Bulletin Warta igilibRSUD, 2010): ://d
://d
http
http
1) Menutup
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
://
http
.id/
http .id/
.ac air yang ditampung j.ac tutup yang rapat pada jtempat j.ac Menutup adalah memberi e e e n n n u u u ib. ib. ib.
l
l
digi
digi
.id/
http
lib.u i g i ://d
digi
l
:// :// air minum dan lain sebagainya. :// seperti ttpbotol http bak mandi, kendi, torenhair, http
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
:// http
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
2) Menguras htt
ht
.id/
ac nej.
lib.u i g i d 20 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ / / / tempat yang asering c.id Menguras adalah membersihkan c.id c.id dijadikan tempat j.ac.id a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g air seperti kolam renang, g ig penampungan air ://di ://di ://di bak mandi, emberttair, ://dtempat :// p p p p t t t t t t http h h h h id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
3) Mengubur
gilib i d / / :
http
http
lib.u i g i ://d
minum, penampungan air lemari es dan lain-lain.
.u
ac nej.
.id/
j.ac e n u .
p
p
p
://
/ .id/ tidak berguna dan memiliki .id/ (Demam Berdarah .ac.id/ c.id potensi tempat nyamuk cDBD a a . . j j ne ne nej u u u . . . b b b li igili di dalam tanah. ://digili dbertelur digi Dengue) / / / / : : :// p p p htt htt htt http
d ac.i . j e n
lib.u i g i /d ttp:/
/
d ac.i . j e n a) Menggunakan lib.u obat nyamuk/anti nyamuk; lib.u i i g g i i d d tp:// tp:// t t h h b) Menggunakan kelambu saat tidur;
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
http
http
/ / d/ .id/ c) Menanam pohon.adan c.idbinatang yang dapat mengusir/memakan c.id nyamuk j.ac.i a . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g ig nyamuk; dan ://djentik ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h h
ne
/ d) Menghindari daerah .gelap d/ di dalam rumah agarctidak d/ ditempati nyamuk c.id/ i i . c a a a nej. ventilasi dan pencahayaan; nej. nej. u u u . . . dengan imengatur b b b li li li dig digi digi / / / / / / / : : : p p p tt tt tt ttp:/ h h h h e) Memberi bubuk larvasi pada tempat air yang sulit dibersihkan;
.id j.ac
h
.u
/ / .id/ f) Tidak tergantung.acpakaian .id/ di dalam rumah .aserta c.id tidak menggunakan j.ac.id j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g dig jadi sarang nyamuk. p://dig ://di dan perabot gelap yang ://bisa :// kelambu p p t t t t h h htt http
ac nej.
h.id/ Makan buah dan sayur setiap id/ hari
.
ac nej.
.u
http
http
ac nej.
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
id/
tt benda yang htt Mengubur adalah memendam h dittdalam tanah untuk sampahhatau
.u
http
ac. nej.
.u
gilib i d / / :
4) / Plus kegiatan pencegahan / .id
gilib i d / / : http
.id/
gilib i d / / :
.id/
.
ac nej.
.id/
ac nej.
ac nej.
.u Anggota ikeluarga lib.u diharapkan mengkonsumsi lib.u 3 porsi buah danig2ilibporsi i i g g i /d /d /d
:/
:/
http
://
:/
http
http
http
sayuran atau sebaliknya setiap hari. Makan sayur dan buah setiap hari sangat
/ d/ id/ .id/ cpenting c.ivitamin c.mengatur c.id a a a a . . . . j j j j karena mengandung dan mineral yang metabolisme .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
lib.u i g i d 21 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
energi,httpertumbuhan dan pemeliharaan tubuh, serta mengandung ht http serat yang
ht
http
://
/ / .id/ Vitamin yang ada .di .id/ sayur dan buah memiliki ctinggi. cdalam c.idmanfaat antara lain: j.ac.id a a a . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g mata; g 1) Vitamin kesehatan ://di ://di A untuk pemeliharaan ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h 2) Vitamin D untuk kesehatan tulang;
id/ .ac.
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
gilib i d / / : http
ac nej.
.id/
j.ac e n 3) Vitamin Eib untuk kesuburan dan awet muda; u u . . gil gilib i i d d / / / / tp: ttp: 4) hVitamin K untuk pembekuanhtdarah;
nej
.id/
ac. nej.
id/
.u
gilib i d / / :
http
http
://
/ / d/ .id/5) Vitamin C meningkatkan c.id daya tahan tubuh terhadap c.iinfeksi; c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g 6) Vitamin beri-beri; ://di B mencegah penyakitttp ://di ://di :// p p t t t t h h h http
ac nej.
.u
nafsu makan /7) Vitamin B12 dapat meningkatkan / / d/ i . c c.id c.id a a a . . . j j j i. Melakukan aktivitas .une fisik setiap hari .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h Aktifitas fisik adalah melakukan pergerakan anggota tubuh yang
d ac.i . j e n
/ / id/ .id/ cmenyebabkan c.tenaga c.id bagi pemeliharaan j.ac.id pengeluaran yang sangat penting a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig dan kesehatan //digmental, dan mempertahankan ://di :fisik, ://di kualitas hidup agartttetap ://dsehat :// p p p p t t t t t t http h h h h bugar fisik yang dapat dilakukan bisa berupa / sepanjang hari. Jenis aktifitas / /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
.id/
ac nej.
.udan olahraga. Kegiatan sehari-hari .u .u kegiatan sehari-hari yang dilakukan, misalnya igilib igilib igilib
/d /d /d / ttp:/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h h berjalan kaki, berkebun, kerja di taman, mencuci pakaian, mencuci mobil, / / id/ .id/ cmengepel c.tangga, c.idOlahraga yang dapat j.ac.id a a a lantai, naik turun membawa belanjaan. . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g /dig ://di :/misalnya ://di bermain bola, yoga,ttfitness, ://di angkat :// dilakukan, push-up, lari ringan, p p p p t t t t t t h h h h http
h
beban/berat. Aktifitas fisik dilakukan secara teratur paling sedikit id/ id/ id/ 30 menit dalam
.
.u
http
gilib i d / / :
.
ac nej.
.
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
u serta alat tubuh lainnya. .u sehari, sehingga lib.u menyehatkan jantung,igparu-paru ilib. igidapat igilib
://d
j.
://d
http
://d
http
://
http
Tidak merokok di dalam rumah
http
/ / / d/ c.id Satu batang rokok yang c.idiisap c.id 4.000 bahan kimia j.ac.id a a a . . . j j j akan dikeluarkan sekitar .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g dig dig carbon ://di ://diantaranya ://di ://dan :// berbahaya, yang paling berbahaya adalah nikotin, tar, p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 22 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
monoksida ketagihan dan merusak htt (CO). Nikotin dapat menyebabkan ht http jantung dan
ht
http
://
/ d/ kanker, serta CO c.id/ .id/ darah, tar menyebabkan caliran c.id kerusakan sel paru-paru c.idan a a a a . . . j j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li gili igili membawa oksigen sehingga menyebabkan kemampuan digi diberkurangnya ddarah digi sel/ / / / / / / / : : : : :// p p p p http htt htt htt htt sel akan mati. Di dalam rumah akan terdapat perokok pasif dan perokok aktif jika
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j ada salah satu anggota Perokok yang .u keluarga yang merokok. .une pasif adalah orang .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h rokok orang lain atau orang h yang berada http bukanhperokok tapi menghirup asap
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ id/ .id/ satu ruangan tertutup .id/ orang yang sedang Perokok aktif j.ac.id cdalam c.dengan cmerokok. a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g adalah orang ://di ://diyang mengkonsumsi trokok ://di secara rutin dengan tsekecil ://di apapun, :// p p p p t t t t t t h h h h http walaupun hanya 1 batang dalam/ sehari. Orang yang menghisap / / rokok meskipun
gilib i d / / : http
.u
/ c.id c.id a a . . j j ne tidak rutin atau hanya rokok hanya sekedar .u sekedar coba-coba dan cara .umenghisap .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h menghembuskan asapnya juga bisa dikatakan sebagai perokok aktif.
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
.id/
.u
http
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
ac nej.
lib.u i g i 2.3 Konsep ://dDasar Diare http
.id/
u
. gilib i d / / : http
lib.u i g i /d ttp:/
ne
h
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
http
2.3.1 / Pengertian Diare
.id j.ac
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
://
id/
http .id/
ac. nej.
ac nej.
u u Diare dapatilididefinisikan sebagai perubahan b.u ilib. konsistensi feses dan frekuensi ilib.
g ://di p t t h
/dig
:/ http
:/ http
/dig
://
http
buang air besar. Diare dapat juga didefinisikan bila buang air besar tiga kali atau
/ / / .id/ dan buang air besar.ayang clebih c.id berair tapi tidak berdarah c.iddalam waktu 24 jam j.ac.id a a . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig ig ://di ://dKesehatan ://di :// (Departemen RI, 2009). ttp://d p p p t t t t t t h h h h http .id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
Diare diartikan sebagai buang / air besar yang tidak normal / atau bentuk tinja c.id c.id
a nej.
.id/
ac nej.
a nej.
u .u ib.u yang encer dan lebih banyakigdari ilib. biasanya. Neonatus dinyatakan igilfrekuensinya igilib
://d
://d
http
://d
http
://
http
http
diare bila frekuensi buang air besar sudah lebih dari 4 kali, sedangkan untuk bayi
/ / id/ .id/ cberumur c.iddan anak dikatakan diare c.bila c.id a a a a . . . . j j j j lebih dari satu bulan frekuensinya lebih .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g ig ig dig sehari (Staff Pengajar ://di ://dalam ://dIlmu ://dUI, :// dari 3 kali Kesehatan Anak FK 2007). p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 23 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
tt ttpdan elektrolit Arvin h(2000) menyatakan bahwa diare ht adalah keluarnya tinja hair
ht
http
://
/ / jam, sedangkan / .id/ hebat pada bayi dengan cyang c.idvolume tinja lebih darij.15g/kg/24 c.id c.id a a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g pada balita://umur dig 3 tahun volume tinjanya ://di ://di sudah sama denganttpvolume ://di orang :// p p p t t t t t t http h h h h dewasa yaitu lebih dari 200g / 24 jam.
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
.id/
gilib i d / / :
.u
ac nej.
j.ac e n u .
.id/
ac. nej.
id/
.u
gilib i d / / :
tp 2.3.2 htPenyebab Diare
gilib i d / / :
http
http
http
://
/ / .id/ Penyebab dari diare .id/ Staff j.Pengajar cbermacam-macam. c.id Ilmu Kesehatan j.ac.id a a . j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g Anak FK :/UI /dig(2007) menyatakan bahwa ://di penyebab diare dapatttpdibagi ://di dalam :// p p t t t t h h h http
ac nej.
beberapa faktor, yaitu: /
gilib i d / / : http
.id/
.u
d ac.i . j e n
.id/
/
a. Faktor infeksi lib.u
gi ://di
.id/
d ac.i . j e .un
ac nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / p:
gilib i d / / :
tp t tp tp:// t t t t h h h h 1) Infeksi enteral yaitu infeksi saluran pencernaan yang merupakan / / / / c.id c.id pada anak. Infeksi interal c.idini meliputi: infeksi j.ac.id penyebab utamaj.adiare a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g bakteri ://di ://di (Vibrio, E. Coli, Salmonella, ://di Shigela, Campylobacter, ://di Yersina, :// p p p p t t t t t t t t http h h h h /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
Aeromonas), virus (Enterovirus, Adenovirus, Rotavirus, / / Astrovirus), dan
d ac.i . j e n
.u terdiri parasit iliyang ig b
id
ac. nej.
u cacingilib.(Ascaris,
dari
g ://di
Trichiuris,
p://d ttp httStrongyloides), Protozoa h (Entamoeba histolytica, / / / c.id c.id jamur (Candida albicans). c.id a a a Trichomonas hominis), . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di parenteral yaitu infeksi ://di di bagian tubuh 2) ttInfeksi p p p t t t t h h h
h
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
a nej.
://
http Giardia lamblia,
http .id/
j.ac e n u lib.
igi
//d luar alat lain ttp:di
.id/
ac nej.
a nej.
:
:
terdapat pada bayi dan anak berumur di bawah 2 tahun.
lib.u i g i ://d
http
lib.u i g i ://d
.id/
.id/ .u
gilib i d / / :
http
.id/
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
http .id/
.u
http j.ac
.id/
.id/
ac nej.
http
ac nej.
gilib i d / / :
http
://
:
http
ac nej.
://
http
h
ib.u Bronchopenemonia, Ensefalitis dan Keadaan ini ig terutama lib.u lsebagainya. lib.u i i i g g i i //d //d //d
/ c.id a . j ne
http
.u Oxyuris,
gilib i d / / :
pencernaan, seperti idOtitis Media Akut (OMA), / / Tonsilofaringitis, c. c.id
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
b. Faktor htt malabsorbsi
ht
.id/
ac nej.
lib.u i g i d 24 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ / / / disakarida (intoleransi c.id 1) Malabsorbsi karbohidrat: c.id c.id laktosa, maltosa, j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g sukrosa), ://di ://di monosakarida (intoleransi ://di glukosa, fruktosa, galaktosa). ://di Pada :// p p p p t t t t t t t t http h h h h id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
bayi dan anak yang terpenting dan tersering adalah intoleransi laktosa.
ac nej.
2) Malabsorbsi ib.ulemak.
gil ://di
http
.id/
j.ac e n u .
.id/
p
id/
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
http
3)httMalabsorbsi protein.
ac. nej.
http
http
://
/ / / id/ Faktor makanan c.c. c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g Makanan ://di ://dibasi, beracun, alergi terhadap ://dimakanan. ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http d. / Faktor psikologis
gilib i d / / : http
.u
d ac.i . j e n
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j une Walaupun jaranglibdapat Faktor psikologis .u meliputi rasa takut dan .cemas. .une b b i i l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h menimbulkan diare terutama pada anak yang lebih besar.
ac nej.
d/
d/
.
. gilib i d / / ttp:
gilib
di oleh beberapa tp:// faktor, yaitu: ht
ilib.
/dig ttp:/
h
lib.u i g i /d ttp:/
ne
h
d ac.i . j e n
://
http
h
a. / Penyebaran kuman yang menyebabkan diare /
.id j.ac
d/
Penyebab diare menurut ac.i Dinas Kesehatan Sulawesi ac.i Selatan disebabkanej.ac.i . . j j e e un un un
id/
.id/
ac. nej.
ac nej.
u u u Kuman penyebab ilib. diare biasanya menyebar ilib. melalui fecal oral antara ilib.lain g ://di p t t h
/dig
:/ http
:/ http
/dig
://
http
melalui makanan/minuman yang tercemar tinja dan atau kontak langsung dengan
/ / / .id/ penderita. Beberapa .perilaku ctinja c.id dapat menyebabkanj.penyebaran c.id c.id a a a a kuman enterik . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g dig ://di ://di risiko terjadinya diare. ://Perilaku ://di :// dan meningkatkan tersebut antara tlain: p p p p t t t t t t t h h h h http .id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
1) Tidak memberikan ASI / (Air Susu Ibu) secara penuh / 4-6 bulan pertama / c.id c.id c.id a a a . . . j j j ne ne .uPada .uASI .une b b b i i i kehidupan. bayi yang tidak diberi berisiko untuk menderita l l l i i i ig ig ig
://d
://d
http
://d
http
http
diare lebih besar pada bayi yang diberi ASI penuh dan kemungkinan
/ c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
http
.id/
http
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
http
http
.u
gilib i d / / :
.id/
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http id/
. j.ac
:// http
.id/
ac nej.
http
ac nej.
ht
.id/
ac nej.
j.ac
.id/
ac ac menderita dehidrasi nej. berat juga lebih besar. nej.
.id/
lib.u i g i ://d
.id/
http .id/
j.ac
://
http
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
susu. ht
Penggunaan
nej.
://
http
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
ini httpmemudahkan
botol
http
ac nej.
nej.
ib.u
ib.u
l l gil 3) Menyimpan makanan pada :suhu digi digi kamar. Makanan yang didisimpan / / / / / / : : p p p htt htt htt beberapa jam pada suhu kamar akan tercemar dan kuman akan ac nej.
berkembang ib.ubiak.
.id/
j.ac e n u .
.id/
http
ac. nej.
ac nej.
gilib i d / / :
p
id/
p
http
.u
/
d ac.i . j e n
/
/
http
http
yang tercemar menyentuh air pada saat mengambil / / air dari tempat
.id
ac nej.
penyimpanan. lib.u
gi ://di
://
/
d d id saat disimpan di rumah. dari sumbernya jatau ac.pada ac.i Pencemaran di rumahej.ac.i . . j e e n n n lib.u lib.u lib.u i i i g g g i i i d tangan dapat tidak tertutup atau://jika ://d terjadi jika tempat penyimpanan ://d
http
://
.u
gilib i d / / :
p
://
.id/
t tt tercemar. Air mungkinhtsudah 4)httMenggunakan air minum hyang tercemar .id/
gilib i d / / : http
digi / / : p t
.id/
d/ perkembangbiakan .id/ karena botol susah dibersihkan. ackuman ac.i
gil ://di
http
lib.u i g i ://d
botol
lib.u i g i d 25 tp://
ht
j.ac e n u lib.
ib.u
htt
id/
ac. nej.
.u
/ c.id a . j ne lib.u
2)httMenggunakan
ht
.id/
ac nej.
gilib i d / / : http
http ac nej.
http
d ac.i . j e n
d ac.i . j e .un
http
://
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / p:
gilib i d / / :
tp t tp tp:// t t t t h h h h 5) Tidak mencuci tangan sesudah buang air besar dan sesudah membuang / / / / c.id c.id makan dan menyuapi janak. c.id c.id tinja anak atau sebelum a a a a . . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g 6) tTidak //digbayi) dengan benar. ttp://dig ://di ://di menutup tinja (termasuk :tinja :// p p p t t t t t http h h h h b. / Faktor penjamu yang meningkatkan kerentanan terhadap /diare /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
h
http
gilib i d / / :
.u
.id j.ac
/dig
:/ http
:/ http
dan lamanya diare. Faktor-faktor tersebut antara lain:
ac nej.
/dig
://
http
/ / .id/ 1) Tidak memberikan .id/ sampai 2 tahun. ASI mengandung cASI c.id c.id a a a antibodi yang . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g dig //dig seperti ://di melindungi kita terhadap ://berbagai :diare :// dapat kuman penyebab p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
ac nej.
.u
http
.id/
id
ac. nej.
u u u Beberapa faktor insiden beberapa penyakit ilib. pada penjamu dapat meningkatkan ilib. ilib. g ://di p t t h
.id/
gilib i d / / :
d ac.i . j e n
Shigella dan Cholerae. id/
.id/
.
ac nej.
.id/
ac nej.
ac nej.
.u .u ib.u beratnya penyakit, lama 2) Kurang igilgizi igilibdan risiko kematian karena igilibdiare
://d
://d
http
://d
http
://
http
http
meningkat pada anak-anak yang menderita gangguan gizi terutama pada
/ c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
.u
http
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http id/
. j.ac
:// http
.id/
ac nej.
http
ac nej.
ht
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
http .id/
lib.u i g i ://d
.id/
c penderita gizinburuk. ej.a
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
d ac.i . j e n
/
.u
/ c.id a . j ne lib.u
lib.u i g i d 26 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
nej.
nej.
ib.u
ib.u
http
id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
.id/
lib.u i g i ://d
ac nej.
.u
http
/ d/ anak yang sedangamenderita campak dalam waktu c.id ac.i4 minggu terakhir, hal
ac nej.
http
://
.id/
ib.u
l igil ini://sebagai tubuh penderita.://digil digi akibat dari penurunan ://dkekebalan
htt
gilib i d / / : http
id/
ac. nej.
ttp pada anak3)httCampak, diare dan disentrihtsering terjadi dan berakibathberat
ht
gilib i d / / p:
.id/
ac nej.
gilib i d / / : http
http ac nej.
http
d ac.i . j e n
http
http
4) Imunodefesiensi atau imunosupresi, keadaan ini mungkin hanya
://
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j e berlangsung virus (seperti campak) .usementara, misalnya sesudah .uninfeksi .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h atau mungkin yang berlangsung h http lama seperti pada hpenderita AIDS
ac nej.
/
/
d .id (Autoimune Deficiensy berat. ac.i j.ac Syndrome) pada anakj.imunosupresi
.une .une b b i i l l i i g c. Faktor:/lingkungan dan perilaku /dig ://di p p t t t t h h
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
http
http
://
lingkungan. Dua / Penyakit diare merupakan.idsalah / satu penyakit yang berbasis / d/ i . c c c.id a a a . . . j j j e sarana air bersih dan.u ne faktor yang dominan, pembuangan tinja. Kedualifaktor .unyaitu .une b b b i i l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h ini akan berinteraksi bersama dengan perilaku manusia. Faktor lingkungan tidak
d ac.i . j e n
/ / / .id/ karena tercemar kuman csehat c.iddiare serta berakumulasi c.id perilaku manusia j.ac.id dengan a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g yang tidak //dig pula maka akan menyebabkan ://di :sehat ://di diare. ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
Penyebab diare menurut /Sunoto et al (1999) terdapat beberapa faktor yang /
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
.id/
ac nej.
u .u dan faktor dalam. Faktor .uluar merupakan faktor idi .luar terdiri dari faktor luar igilib igilib ig lib
/d /d /d ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h tubuh yang menyebabkan resiko terjadinya diare, sedangkan faktor dalam adalah
h
://
http
/ / .id/ yang mendukung terjadinya .id/ cfaktor c.id diare dari dalam tubuh cseseorang. c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g /dig ://di :/luar ://di ://di :// a. Faktor p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
1) Pemakaian air yang kotor; id/
.id/
.
ac nej.
.u 2) Kurangnya igilibsarana kebersihan; ://d
http
3) Lingkungan yang jelek;
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
ac nej.
.u
http
lib.u i g i ://d
://
http
http
/ / / / c.id 4) Penyimpanan makanan c.idyang tidak semestinya; j.ac.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig ://di ://di ://d(sebelum ://di :// 5) Penghentian ASI yang terlalu cepat 6 bulan pertama); p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
t 6)htPemberian susu formula.
ht
.id/
ac nej.
lib.u i g i d 27 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/
digi / / : p t
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ / / id/ Faktor dalam c.b. c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g 1) Gizi://kurang; dig ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
j.ac e n u .
p
.id/
gilib i d / / :
p
tt 4)hMenurunnya motalitas usus;htt
ac. nej.
id/
.u
gilib i d / / :
http
http
://
/ / .id/ 5) Faktor genetik. .ac.id/ c.id c.id a a . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
2.3.3 / Gejala Diare
gilib i d / / : http
.id/
3) Berkurangnya ib.ukeasaman lambung;
gil ://di
http
lib.u i g i ://d
2) Daya tahan menurun;
.u
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j u uneatau anak menjadi cengeng, Gejala yang akibat diare awalnya .timbul .bayi .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h gelisah, suhu badan mungkin meningkat, nafsu makan berkurang atau tidak ada
d ac.i . j e n
ac nej.
/ d/ d/ .id/ kemudian menimbulkan cyang c.iddiare. Tinja makin cairj.dan c.imungkin mengandung j.ac.i a a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g menjadi kehijau-hijauan g darah dan/atau ://di ://di lendir, warna tinjattpberubah ://di ://di karena :// p p p t t t t t t http h h h h lib.u i g i /d ttp:/
ne
h
tercampur empedu. Defekasi yang terlalu sering maka anus dan sekitarnya / .id/ .id/
.id j.ac
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
u .u menjadi lecet karena laktat b.u akibat banyaknya asamilib ilib. tinja makin lama menjadiiliasam g ://di p t t h
/dig
:/ http
:/ http
/dig
://
http
yang terjadi dari pemecahan laktosa yang tidak dapat diabsorpsi oleh usus. Gejala
/ / d/ .id/ cmuntah c.iatau c.idyang telah mengalami j.ac.id a a a dapat terjadi sebelum sesudah diare. Penderita . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g dig //dig //dig badan ://di ://banyak :terjadilah :Berat :// kehilangan air dan elektrolit gejala dehidrasi. p p p p t t t t t t t t h h h h http menurun, pada bayi ubun-ubun id/ id/ besar dan cekung, tonus id/ dan turgor kulit
.
.u
http
gilib i d / / :
.
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
.u .u .u berkurang, selaput igiliblendir mulut dan bibir terlihat igilibkering (Suharyono et al.,1988) igilib ://d
://d
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http
.id/
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
http .id/
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
://d
http
.id/
ac nej.
http
.
ac nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
.u
d ac.i . j e n
/
lib.u i g i d 28 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ / / Widjaja (2002) menjelaskan c.id bahwa diare yang jtidak c.idsegera ditangani pada j.ac.id a a . . j e e e n
n
ib.u
http
http
a. Dehidrasi
.id/
n lib.u i g i ://d
ib.u
il pertumbuhan. gil bayi akan mengakibatkan dehidrasi dan :gangguan //dig ://di
htt
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
tt 2.3.4 hDampak Diare
ht
gilib i d / / p:
igi p://d
.id/
ac nej.
http
http
://
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j Dehidrasi akan metabolisme tubuh. .umenyebabkan gangguanilkeseimbangan .une .une b b b i i i l l i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h ini dapat mengakibatkanh kematian pada bayi karenah bayi lebih sulit http Gangguan
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ .id/ diberi cairan melalui .id/ dibandingkan dengan .id/ usia lainnya, j.ac.id cuntuk cmulut ckelompok a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig kurang dari satu tahun:/relatif selain itu luas /dig besar ://di ://dipermukaan tubuh padattanak ://dusia :// p p p p t t t t t t h h h h http dibandingkan dengan berat badan sehingga menyebabkan/ kehilangan cairan / /
/ c.id c.id a a . . j j melalui evaporasi yang relatif besar. Kematian .u .u .uneini lebih disebabkanilibbayi .une b b b i i i l l l i i i g g g g ://di ://di ://di ://di p p p p t t t t tp:// t t t t t h h h h h kehabisan cairan tubuh karena asupan cairan itu tidak seimbang dengan / / d/ .id/ cpengeluaran c.iddan berak, meskipun j.berlangsung c.id melalui muntah sedikit demi j.ac.i a a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g cairan tubuh sebanyak g g sedikit. Kehilangan ://di ://di ://di 10% pada bayi dapatttmengakibatkan ://di :// p p p p t t t t t t http h h h h
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
kematian setelah sakit selama 2-3 / / hari.
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
id/
d ac.i . j e n
.u b. Gangguan pertumbuhan igilib
.id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
ac nej.
.u
/d / ttp:/ ttp ttp ttp:/ h h h h Gangguan pertumbuhan yang diakibatkan oleh diare terjadi karena asupan / / id/ .id/ cmakanan c.pengeluaran c.id Asupan makanan j.ac.id a a a terhenti, sementara zat gizi terus berjalan. . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig ://di ://diberlangsung lama akan ://di ://dmenurun, :// yang terhenti menyebabkan berat badanttanak p p p p t t t t t t h h h h http
h
akibatnya anak akan kekurangan fisik dan / gizi yang menghambat .pertumbuhan / .id/ c.id c id
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
a nej.
.id/
ac nej.
a nej.
b.u jaringan otak. igPertumbuhan otak anak sebanyak lib.u lib.u60% terjadi sejak anak limasih i i i g g i i ://d ://d ://d http http http berada di dalam kandungan sampai berusia 2 tahun. Diare yang terjadi pada anak
://
http
/ d/ id/ .id/ cusia c.mengganggu c.iotaknya. c.id a a a a . . . . j j j j di bawah 2 tahun akan perkembangan Volume otak .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
lib.u i g i d 29 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
menjadi anak httmengecil dan jaringan otaknya ht menjadi lebih sedikit dibandingkan http
ht
http
://
/ / / .id/ pertumbuhannya normal. cyang c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h 2.3.5 Pencegahan Terjadinya Diare
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j Kegiatan ipencegahan penyakit diare ib yang .u .unebenar dan efektif menurut .une b b i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h dan Infeksi Saluran Pencernaan h http Subdirektorat Pengendalian Diare dalam
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / / .id/ Kesehatan RI (2011) adalah: cKementerian c.id yang dapat dilakukan c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig a. Perilaku ://di ://dSehat ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http gilib i d / / : http
.u
pemberian ASI, makanan/ pendamping ASI, / Perilaku sehat terdiri dari / d/ i . c c.id c.id a a a . . . j j j ne menggunakan airlibbersih menggunakan jamban, .une yang cukup, mencuci .utangan, .une b b i i l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h membuang tinja bayi dengan benar, pemberian imunisasi campak.
d ac.i . j e n
/ / .id/1) Pemberian ASI .ac.id/ c.id c.id a a . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g ig ASI makanan palingtpbaik //dimakanan ://dadalah ://di untuk bayi. Komponen :zat :// p p t t t t t http h h h
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
lib.u i g i /d ttp:/
ne
/ tersedia dalam bentuk yang d/ ideal dan seimbang untuk d/dicerna dan diserap c.id/ i i . . c c a j.a j.a nebayi. neuntuk nej. u u u . . . secara optimal oleh ASI saja sudah cukup menjaga pertumbuhan b b b li li li digi digi digi / / / / / / / : : : p p p tt tt tt ttp:/ h h h h sampai umur 6 bulan, tidak ada makanan lain yang dibutuhkan selama masa
.id j.ac
h
http
gilib i d / / :
.u
/ .id/ ini. ASI bersifat steril,.aberbeda .id/seperti susu formula .ac.id/ c.id dengan sumber susu clain a . j j ne ne nej u u u . . . b b b li ili igili ddengan digi dapat / / //dig lain yang disiapkan / / : : :// atauttp:cairan air atau bahan-bahan p p h htt htt http
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
terkontaminasi dalam botol / tanpa cairan atau id/yang kotor. Pemberian ASIidsaja,
.
.
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
u tanpa menggunakanlibbotol, u .u menghindarkan anak makanan ig lain lib.dan lib.dari i i i g g i i //d //d //d :
:
http
://
:
http
http
http
bahaya bakteri dan organisme lain yang akan menyebabkan diare. Keadaan
/ / / / c.id seperti ini disebut memberikan c.id ASI Eksklusif. j.ac.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 30 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
ttp berumur 6 bulan. httBayi harus diberi ASI secara ht penuh sampai mereka h
ht
http
://
/ / pemberian ASI .id/ diteruskan sambil .ac.id/ c.id Setelah 6 bulan darij.kehidupannya, c.id charus a a a . . j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li li gili ditambahkan menyapih). ASI://mempunyai digi digi dengan makanan plain di(proses digi / / / / / / : : : :// p p p http htt htt htt htt id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
gilib i d / / : http
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j yang dikandungnya. perlindungan terhadap diare.ibPada .u ASI turut memberikan .une .une b b i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h yang baru lahir, pemberianh ASI secara penuh mempunyai h daya lindung 4 http bayi
ac nej.
/ / d/ daripada pemberian ASI .id/ kali lebih besar terhadap c.idiare c.idyang disertai dengan j.ac.id a a . . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g susu botol. ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
.u
d ac.i . j e n
/2) Makanan Pendamping.iASI / / / c d c.id c.id a a a . . . j j j une Pemberian pendamping ASI adalah .makanan .une saat bayi secara bertahap .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h mulai dibiasakan dengan makanan orang dewasa. Perilaku pemberian
/ / / .id/ makanan pendamping.aASI c.idyang baik meliputi perhatian c.id terhadap kapan, apa, j.ac.id a . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g makanan pendamping g ig diberikan. dan tbagaimana ://di ://dASI ://di :// p p p t t t t t http h h h
ac nej.
.u
http
khasiat preventif secara imunologik dengan adanya antibodi dan zat-zat lain
gilib i d / / :
/
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
Ada
beberapa
saran/ untuk
d ac.i . j e n
.une b i l i g ://di
pendampingilASI, ib.u yaitu:
g ://di
meningkatkan
pemberian /
.id j.ac
makanan
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
/ tp ttp ttp ttp:/ hta) h h h Perkenalkan makanan lunak, ketika anak berumur 6 bulan dan dapat / / / d/ c.id c.id ASI. Tambahkan macam c.imakanan c.id a a a a teruskan pemberian setelah anak . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g digsehari). /dig //dig makanan lebih sering ://di :/berumur :Berikan ://(4x :// 9 bulan atau lebih. p p p p t t t t t t t t h h h h http
h
Setelah anak berumur yang dimasak / 1 tahun, berikan semua .makanan / c.id c id
.id/
ac nej.
a nej.
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
a nej.
.u .u .u dengan igilibbaik, 4-6 x sehari, serta teruskan igilib pemberian ASI bila mungkin. igilib
://d
http
://d
://d
http
://
http
http
b) Tambahkan minyak, lemak dan gula ke dalam nasi /bubur dan biji-
/ c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http id/
. j.ac
:// http
ht .id/
ac nej.
http .id/
.u
gilib i d / / tp:
http .id/
ac nej.
j.ac
.id/
.u
gilib i d / / :
http .id/
lib.u i g i ://d
.id/
ac ac j.ac Tambahkan hasil olahan bijian untuk neenergi. nej. susu, telur, ikan, daging, nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne http .id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
lib.u i g i d 31 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
http
lib.u i g i ://d
/
d ac.i . j e n
n
id/ .ac.
lib.u i g i ://d
/ c.id a . j ne http
ac nej.
ib.u
ht
.id/
ib.u
http
ht
anak dengan sendok yang bersih.
://
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j d) Masakibmakanan dengan benar, simpan .u .une sisanya pada tempatilibyang .une b i l l i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h dingin dan panaskan dengan h h kepada anak. http benar sebelum diberikan
ac nej.
/ / / .id/ 3) Menggunakan Air.aBersih c.id Yang Cukup c.id c.id a a . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g diare ditularkan melalui g Penularan kuman infeksius penyebab ://di ://di ://di Fecal:// p p p t t t t t t h h h http
d ac.i . j e n
ditularkan bila masuk ke dalam mulut melalui / Oral. Kuman tersebut dapat / d/ d/ i i . . c c c.id a a a . . . j j j makanan, minuman jari.une atau benda yang tercemar .unedengan tinja, misalnya .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h jari tangan, makanan yang wadah atau tempat makan dan minum yang
/ / / .id/ dicuci dengan air tercemar. c.id c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g dig penyediaan air yang /dig Masyarakat yang terjangkau ://di ://oleh :/benar-benar :// p p p t t t t t t http h h h
ac nej.
.u
lib.u i g i /d ttp:/
ne
/ bersih mempunyai risiko d/ menderita diare lebih ckecil d/ dibanding dengan c.id/ i i . . c j.a j.a j.a unebersih. Masyarakat libdapat une .une tidak mendapatkanilib.air . masyarakatilibyang dig dig digi / / / / / / / : : : p p p tt tt tt ttp:/ h h h h mengurangi risiko terhadap serangan diare yaitu dengan menggunakan air
.id j.ac
h
.u
/ / .id/ yang bersih dan melindungi .id/ c.id ckontaminasi c.id a a a air tersebut dari mulai dari . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g ig //drumah. ://di sampai penyimpanan :di ://di :// sumbernya Yang harus diperhatikan oleh p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
keluarga :
.id/
.id/
ac nej.
://d
://d
http
.id/
ac nej.
u .u a) Ambil ilib. igilib air dari sumber air yangigbersih. http
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http
http
b) Simpan air dalam tempat yang bersih dan tertutup serta gunakan
/ c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
http
.id/
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
.u
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http id/
. j.ac
:// http
.id/
ac nej.
http
ac nej.
ht
.id/
ac nej.
.id/
.id/
.u
gilib i d / / :
http
j.ac
.id/
ac ac gayung khusus nej. untuk mengambil air. nej.
.id/
http
://
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http
/ c.id a . j ne lib.u
ib.u
nej
http
.u
gilib i d / / : http
makanannya. ac.id/ ej.
ht
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
l l l c) :/Cuci anak. digi tangan sebelum meyiapkan digimakanan dan meyuapi digi Suapi / / / / / : : p p p t t t
htt
gilib i d / / : http
.id/
ac nej.
p ke dalam dan sayuran berwarna htt kacang-kacangan, buah-buahan ht htthijau
ht
http
/
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
d ac.i . j e n
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
://
http
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
ac nej.
j.ac e n u .
ib.u
bersih ib.udan cukup.
.id/
http
ac. nej.
://
id/
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
http
http
/
://
.id/
http
.id/
p
ac nej.
http
e) Cuci semua peralatan masak dan peralatan makan dengan air yang
4)httMencuci Tangan
d ac.i . j e n
ib.u
http
gil ://di
.id/
lib.u i g i ://d
/
d ac.i . j e n
n
http
/
.id .id perorangan Kebiasaan yang j.acberhubungan dengan kebersihan j.ac
http
://
/
yang j.ac.id ne
.une .une b b i i l l lib.u i i i g g g i i i penting /d adalah mencuci tangan. ://d dalam penularan kuman :/diare ://d Mencuci http http http
http
://
sesudah buang air besar,/ sesudah membuang / tangan dengan sabun, terutama / d/ i . c c.id c.id a a a . . . j j j ne tinja anak, lsebelum menyuapi makanlibanak .une menyiapkan makanan, .usebelum .une b b i i l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h dan sebelum makan mempunyai dampak dalam kejadian diare, yaitu
/ / / .id/ menurunkan angka kejadian c.id diare sebesar 47%. j.ac.id c.id a a . . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g 5) tMenggunakan Jamban ://di ://di ://di :// p p p t t t t t http h h h
ac nej.
.u
gilib i d / / :
/
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
h
.u
Pengalaman
beberapa negara membuktikan bahwa upaya / d/ d/ i i . . c c c.id a a a . . . j j j .une mempunyai dampakiliyang .une .une penggunaan jamban besar dalam penurunanilirisiko b b b i l i g g g / ://di ://di ://di p p p t t t t t t ttp:/ h h h h terhadap penyakit diare. Keluarga yang tidak mempunyai jamban harus
/ d/ .id/ membuat jamban dan .id/ ckeluarga c.idi c.id a a a harus buang air besar jamban. Yang harus . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di oleh keluarga : ttp://di ://di :// diperhatikan p p t t t t h h h http a) Keluarga harusid mempunyai jamban yang berfungsi baik dan dapat / / / c. c.id c.id a a a . . . j j j e .unoleh .une .une b b b i i i dipakai seluruh anggota keluarga. l l l i i i ig ig ig
ac nej.
.u
gilib i d / / :
di
ac nej.
.id/
://d
http
lib.u i g i ://d
http
://d
.id/
lib.u i g i ://d
http
.u
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
. j.ac
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
http
ac nej.
.id/
ac nej.
http .id/
j.ac
://
http
.id/
.u
.id/
ac nej.
.id/
.id/
gilib i d / / :
http
j.ac
http
j.ackaki bila akan buang airnebesar. j.ac c) Gunakan nealas
.id/
lib.u i g i ://d
://d
http
b) Bersihkan jamban secara teratur.
/ c.id a . j ne
http
lib.u i g i d 32 tp://
ht
j.ac e n u lib.
ib.u
id/ .ac.
lib.u i g i ://d
http
/ c.id a . j ne lib.u
anak-anak. ac.id/ ej.
nej
http
.u
gilib i d / / : http
http
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
gil gil igil d) air yang sudah matang ://dMinum ://di (dimasak sampai mendidih). ://di
htt
gilib i d / / : http
.id/
ac nej.
t ttp untuk mandi oleh binatang h dan htt c) Jaga sumber air darihpencemaran
ht
http
/
http ac nej.
http
d ac.i . j e n
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
d ac.i . j e n
/
lib.u i g i d 33 tp://
id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
http
/ / Banyak orang beranggapan bahwa tinja bayiac itu berbahaya. Hal ac.id/ .idtidak c.id a . . j j ne ne nej. u u u . . . b b b gili gili igilianakini tidak pada ://dibenar karena tinja bayi dapat ://di pula menularkan penyakit ://d http
htt
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
6) httMembuang Tinja Bayi Yang ht Benar
ht
gilib i d / / p:
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
ac nej.
http
http
anak dan orang tuanya. Tinja bayi harus dibuang secara benar. Yang harus
ac nej.
.id/
j.ac e n u .
diperhatikaniboleh .u keluarga:
gil ://di
.id/
ac. nej.
http
://
://
id/
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
:// http a) Kumpulkan segera tinja httpbayi dan buang di jamban.http http / / / / b) Bantu anak buang c.id c.id air besar di tempat j.yang c.idbersih dan mudah di j.ac.id a a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://dijangkau olehnya. ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http
http
gilib i d / / : http
.u
d ac.i . j e n
/
.id/
ac nej.
u
http
. gilib i d / / :
/
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
c) Bila tidak ada jamban, pilih tempat untuk membuang tinja seperti / /
/ c.id c.id a a . . j j di ldalam .u lubang atau di kebun kemudian .une ditimbun. .une b b b i i i l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h d) Bersihkan dengan benar h setelah buang air besarhdan cuci tangan http
.id
ac nej.
.i dengan sabun. j.ac
d/
.id/
.id/
ac nej.
.une b i l lib.u i i g g i i 7) tpPemberian Imunisasi Campak ://d ://d http ht
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
://
http
Pemberian imunisasi campak pada bayi sangat penting / / untuk mencegah
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
.id/
ac nej.
u .u terkena penyakit campak. .Anak .u agar bayi tidak yang sakit campakilisering igilib igilib ig b
/d /d /d / ttp:/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h h disertai diare, sehingga pemberian imunisasi campak juga dapat mencegah / / / .id/ imunisasi campak segera c.id diare. Oleh karena itu cberilah c.idsetelah bayi berumur j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// 9 tbulan. p p p p t t t t t t t h h h h http
h
b. Penyehatan Lingkungan id/ c.
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
.u 1) Penyediaan igilib Air Bersih ://d
http / c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
http
http
.u
http
lib.u i g i ://d
://
http
.id/
http
.id/
.id/
. . . gilib gilib gilib i i i d d d / / / / / / : penyakit lainnya, h maka tp: ttp: penyediaan httpkulit, penyakit mata, danhtberbagai .id/
.u
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
:// http
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
.ac j.aclain adalah diare, kolera, jdisentri, j.ac melalui air n antara hepatitis, penyakit u e une une
ac nej.
j.ac
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
Mengingat bahwa ada beberapa penyakit yang dapat ditularkan
.id/
lib.u i g i ://d
.id/
a nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
id/
ac. nej.
.u
/ c.id a . j ne lib.u
lib.u i g i d 34 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
ttp dan kualitas mutlak h diperlukan dalam htt air bersih baik secara kuantitas ht
ht
gilib i d / / p:
.id/
ac nej.
gilib i d / / : http
http ac nej.
d ac.i . j e n
/
d/ air sehari-hari termasuk d/ untuk menjaga memenuhi kebutuhan ac.i ac.i nej.
ib.u
id/ .ac.
nej
http
ib.u
ac nej.
://
.id/
ib.u
http
http
http
tersebut, penyediaan air bersih yang cukup disetiap rumah tangga harus
://
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j tersedia.ibDisamping itu perilaku hidup une harus tetap dilaksanakan. .u .bersih .une b b i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h2) Pengelolaan Sampah h h http
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
ac nej.
nej.
http
lib.u i g i ://d
http
gil gil gil kebersihan diri dan lingkungan. ://di ://di Untuk mencegah terjadinya ://di penyakit
htt
http
d ac.i . j e n
/
/
/
d Sampah merupakan sumber penyakitj.adan c.id tempat berkembang j.ac.id ac.i . j e e n n ne
lib.u lib.u lib.u i i i g g g i i i d Selain biaknya vektor penyakit seperti ://d ://dlalat, nyamuk, tikus, kecoa ://dsb. http http http /
itu sampah dapat mencemari tanah dan menimbulkan gangguan / /
/
hari dan dibuang ke/ tempat penampungan sementara. Bila tidak /
http
://
/ c.id c.id a a . . j j ne yang tidak sedap b.dan une kenyamanan .u .u dan estetika seperti .ubau b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h pemandangan yang tidakh enak dilihat. Oleh karenah itu pengelolaan http / / / / c.id c.id untuk mencegah penularan c.id penyakit tersebut. j.ac.id sampah sangatj.penting, a a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g Tempat ://di ://di sampah harus disediakan, ://di sampah harus dikumpulkan ://di setiap :// p p p p t t t t t t t t http h h h h
d ac.i . j e n
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id
ac nej.
.id j.ac
http
ac nej.
dibakar.
gilib i d / / :
h
:/ http
/dig
://
http
.id/
.u
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
ac nej.
ac nej.
.u
h
.id/
j.ac e n u lib.
digi / / : p htt
.
.
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
u dikelola rupa agarigitidak lib.sedemikian lib.u menjadi sumber penularan lib.u i i g g i i //d //d //d :
:
http
://
:
http
http
http
penyakit. Sarana pembuangan air limbah yang tidak memenuhi syarat
/ c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
http
.id/
http
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
.id/
.u
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
:// http
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http .id/
.id/
lib.u i g i ://d httpperindukan nyamuk dan httpbersarangnya tikus, kondisi http ini dapat
ac nej.
j.ac
.id/
ac ac ac akan menimbulkan nej. bau, mengganggu estetika nej. dan dapat menjadi tempat nej.
.id/
lib.u i g i ://d
://
http
Air limbah baik id/limbah pabrik atau limbahid/rumah tangga harus
.id/
http
/dig
:/ http
3)ttpSarana Pembuangan Air Limbah ttp
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
akhir dapat dilakukan pemusnahan sampah dengan cara ditimbun atau
.id/
.u
id
ac. nej.
u u u terjangkau ilib. oleh pelayanan pembuangan ilib. sampah ke tempat pembuangan ilib.
g ://di p t t h
h
gilib i d / / :
d ac.i . j e n
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 35 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
p seperti leptospirosis,httfilariasis untuk htt berpotensi menularkan penyakit ht
ht
gilib i d / / p:
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
ac nej.
d ac.i . j e n
/
/ d/ daerah yang endemis air limbah di c.id ac.i filaria. Bila ada saluran apembuangan
nej.
ac nej.
nej.
ib.u
ib.u
http
ib.u
id/ .ac.
nej
http
ac nej.
.id/
j.ac e n u .
tempat iperindukan nyamuk. b.u
gil ://di
http
http
http
sehingga tidak menimbulkan bau yang tidak sedap dan tidak menjadi
http
.id/
gilib i d / / :
http
://
.id/
gil secara rutin harus dibersihkan, gil agar air limbah dapat gil halaman, ://di ://di ://dimengalir,
htt
lib.u i g i ://d
http
ac. nej.
://
id/
.u
gilib i d / / :
http
http
://
/ / / .id/ Penatalaksanaan Diare c2.3.6 c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig dan dig Penatalaksanaan diare menurut://Subdirektorat Pengendalian://dDiare ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http Infeksi Saluran Pencernaan dalam Kementrian Kesehatan/ RI (2011) dikenal / /
gilib i d / / : http
.u
/ c.id c.id a a . . j j ne yang terdiri dari: b.une dengan LINTAS ldiare .u (Lima Langkah Tuntaskan .uDiare) b b i i l li i i dig dig digi / / / / / / : : : p p p t t t tp:// t t t t h h h h a. Berikan Oralit
d ac.i . j e n
/ / / .id/ Untuk mencegah terjadinya c.id dehidrasi dapat dilakukan c.id mulai dari rumah j.ac.id a a . . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g /dig memberikan oralittposmolaritas tangga rendah, dan bilatptidak :/dengan ://di ://di tersedia :// p t t t t http h h h
ac nej.
.u
http
.id
ac nej.
gilib i d / / :
lib.u i g i /d ttp:/
ne
/ berikan cairan rumah tangga d/ seperti air tajin, kuah csayur, d/ air matang. Oralit c.id/ i i . . c a .a j.a neyang nejdiare nej. u u u . . . merupakan icairan terbaik bagi penderita untuk menggantikan b b b li li li dig digi digi / / / / / / / : : : p p p tt tt tt ttp:/ h h h h cairan yang hilang.
.id j.ac
h
/ / / id/ c.b. c.id c.id c.id a a a a Berikan obat Zinc . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g /dig Zinc ://di ://di ://di yang penting dalam :/tubuh. :// Zinc merupakan salah satu mikronutrien p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
dapat menghambat enzimidINOS (Inducible Nitric Oxide / id/ Synthase), dimana
.
.id/
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.id/
.u
gilib i d / / :
http .id/
.u
gilib i d / / :
.id/
id/
:// http / c.id a . j ne
ac nej.
http . j.ac
.u
ht
.u
gilib i d / / :
http
.id/
.id/
ac nej.
://
http
ac nej.
gilib i d / / tp:
http .id/
ac nej.
j.ac
.id/
ac ac mengalami kerusakan nej. morfologi dan fungsi selama nej. kejadian diare. lib.u i g i ://d
http
http
ac nej.
u mengakibatkan hipersekresi ekskresi enzim lib.uini meningkat selama idiare lib.dan lib.u i i i g g g i i ://d ://d ://d http http http epitel usus. Zinc juga berperan dalam epitelisasi dinding usus yang
ac nej.
lib.u i g i ://d
.
ac nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
c. Pemberian ASI/makanan htt
ht
.id/
ac nej.
lib.u i g i d 36 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/
digi / / : p t
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ / / d/ diare bertujuan untuk c.id Pemberian ASI/makanan c.iselama c.idmemberikan gizi pada j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig penderita dig kuat dan tumbuh serta ://di ://diterutama pada anak agar ://tetap ://dmencegah :// p p p p t t t t t t t t http h h h h id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
gilib i d / / : http
.u
/ makanan yang mudah.iddicerna / / .id/ makanan padat harus.adiberikan dan diberikan j.ac.id c.id c a . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g ig dig sedikit dan lebih psering. sedikit://demi ://di Setelah diare berhenti, ://dpemberian :// p p t t t t t t h h h http
selama 2 minggu untuk membantu pemulihan / makanan ekstra diteruskan / d/ d/ i i . . c c c.id a a a . . . j j j e berat badan. lib.un .une .une b b i i l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h d. Pemberian antibiotik hanya atas indikasi
d ac.i . j e n
/ d/ id/ .id/ Antibiotik tidak boleh.adigunakan c.id c.kecilnya secara rutin karena kejadian diare j.ac.i a . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g padatpbalita ://di yang disebabkan olehttpbakteri. ://di Antibiotika hanya bermanfaat ://di pada :// p t t t http h h h
ac nej.
gilib i d / / :
lib.u i g i /d ttp:/
ne
/ penderita diare dengan .darah d/ (sebagian besar karena d/shigellosis), suspek c.id/ i i . c c a a a nej.Anti diare juga tidakbboleh nej.diberikan pada anak byang nej. u u u . . . kolera. Obat-obatan b li li li digi digi digi / / / / / / / : : : p p p tt tt tt ttp:/ h h h h menderita diare karena terbukti tidak bermanfaat. Obat anti muntah tidak di
.id j.ac
h
http
gilib i d / / :
.u
/ / / .id/ anjurkan kecuali muntah c.idberat. Obat-obatan inij.a c.id mencegah dehidrasi j.ac.id a tidak . j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g ig ://dmeningkatkan ://di bahkan sebagian besar ://di :// ataupun status gizi anak, menimbulkan p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
http
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j ne diberikan lebih seringb.dari diberi ASI. Anak une .u yang minum susu formula .ujuga b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h lebih termasuk bayi yang telah h mendapatkan http biasanya. Anak usia 6 bulan atau
ac nej.
ac nej.
.u
http
berkurangnya berat badan. Anak yang masih minum ASI harus lebih sering
gilib i d / / :
efek samping yang bebahaya id/ dan bisa berakibat fatal. id/ Obat anti protozoa
.
.
ac nej.
ac nej.
u u .u digunakanigbila ilib.terbukti diare disebabkanigoleh ilib. parasit (amuba, giardia). igilib ://d
://d
http
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.id/
ilib.
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http id/
. j.ac
:// http
h .id/
ac nej.
http .id/
ilib.
/dig ttp:/
.id/
ac nej.
j.ac
http .id/
ilib.
/dig ttp:/
h
.id/
http
://
http
c harus diberi nasehat j.ac j.acberhubungan erat dengan j.abalita Ibu atau pengasuhne yang u une une
g ://di tentang: p t t h
http
://d
http
e. Pemberian nasehat
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 37 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
t memberikan cairan danhtobat di rumah 1)htCara
ht
id/
ac. nej.
ac nej.
http
://
/ / / / kesehatan, bila: c.id 2) Kapan harus membawa c.idkembali anak ke petugas c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig lebih sering; a)://dDiare ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
b) Muntah berulang;
ac nej.
c) Sangat ib.uhaus;
gil ://di
.id/
j.ac e n u .
.id/
ac. nej.
id/
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
:// httpd) Makan/minum sedikit;http http http / / / / e) Timbul demam; c.id c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig berdarah; f)://dTinja ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http
http
gilib i d / / : http
.u
d ac.i . j e n
/
g) Tidak membaik dalam / 3 hari.
/
.id
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
d ac.i . j e .un
ac nej.
.u
gilib i d / / p:
gilib i d / / :
tp t tp tp:// t t t t h h h h 2.4 Hubungan antara Perilaku Hidup Bersih dan Sehat (PHBS) Ibu dengan / / / .id/ c.id Kejadian Diare pada cBayi c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g /dig Diare ://di ://dipada bayi bisa merupakan ://di penyakit yang berbasis :/lingkungan. :// p p p p t t t t t t t t http h h h h Lingkungan yang buruk di sekitar bayi erat kaitannya dengan perilaku hidup / / /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
.id/
ac nej.
.u bersih dan sehatilibu ib.uyang buruk pula, sebaliknya lib.uperilaku hidup bersih dan libsehat i i g g g i i i //d //d //d
/ ttp: ttp: ttp: ttp:/ h h h h ibu yang baik dapat mencegah terjadinya diare pada bayi. Perilaku Hidup Bersih / / / .id/ Sehat di tatanan rumah cdan c.idtangga terdapat 10 indikator. c.id Dari 10 indikator j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig ://di ://di 4 indikator yangttpberkaitan ://di ://ddiare,yaitu :// tersebutttpterdapat dengan pencegahan p p t t t t h h h h http
h
memberikan ASI eksklusif, menggunakan air bersih, mencuci / / tangan dengan air .id/ c.id c.id
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
a nej.
u b.u menggunakan jambanigsehat. bersih dan sabun, ilib. igilidan
://d
http
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/
http
lib.u i g i ://d
.id/ http
.u
.id/
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
. j.ac
:// http
ht
.u
http
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
http .id/
.u
.id/
gilib i d / / :
j.ac
.id/
ac nej.
://
http
ac nej.
gilib i d / / :
http ac nej.
lib.u i g i ://d
://d
http
.id/
ac nej.
a nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
gilib i d / / :
2.5
.id/
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / : http
ac. nej.
Kerangka http teori
id/
ac nej.
http
id/
ac nej.
.u
http
/
gilib i d / / :
.u
/ c.id a . j ne
http
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
/ c.id a . j ne
.u
gilib i d / / :
http
.u
htt
gilib i d / / :
.u
http
.id/
gilib i d / / p:
.id/
.id/
ac nej.
ac nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / p:
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
htt
Faktor penyebab diare: Perilaku / / / d/ d/ i i . . c c c.id c.id c.id a a a a a a. Penyebaran kuman yang Kesehatan: . . . . . j j j j j une une .u .une menyebabkan diareilib.une .Perilaku .Hidup .une b b b b b i i i i i l l l l l i i i i i a. Perilaku Bersih dan Sehat di g g g g g Diare /dig tangga: ://di ://di ://di yang meningkatkan ttp://di :/rumah ://di b. Faktor penjamu p p p p p t t t t t hidup sehat t t t t t h h h terhadap diare h h h kerentanan a. Persalinan ditolong oleh tenaga b. Perilaku sakit / / / / / kesehatan c.id/ c. Faktor c.id c.id lingkungan dan perilaku c.id c.id c.id a a a a a a . . . . . . c. Perilaku peran j j j j j j b. Menimbang bayi dan balita tiapune .une .une .une .une .une . b b b b b i i i i i sakit l l l l l i i i i i g g g g g bulan gilib i i i i i i d d d d d d / / / / / / / / / / / / : : : : : Upaya pencegahan tp:rumah http http http c. Memberantas jentikhtdi http diare: http a. Perilaku sehat d. Makan buah dan sayur setiap hari / / / / / e. Melakukanc.aktivitas fisik setiap id id/ 1. c.Pemberian ASI c.id c.id c.id c.id a a a a a a . . . . . . j j j j j j hari.une bersih .une 2. Menggunakan air .une yang .une .une .une b b b b b b i i i i i i l l l l l l i i i i i i g g g g g f. g Tidak merokok di dalam/rumah cukup ://di ://di ://di ://di ://di :/ di p p p p p p t t t t t t t t t t t t 3. Mencuci h h h h tangan h h g. Memberi ASI ekslusif 4. Menggunakan jamban h. Menggunakan /air bersih / d/ d/ d/ d/ i i i i . . . . .id c c c c ctangan c.id i. Mencuci dengan air a a a a a a . . . . . . j j j j j j Makanan Pendamping e nASI .une 5. .uyang .une .une .unedan sabun .une bersih b b b b b b i i i i i i l l l l l l i i i i i i 6. Membuang tinja bayi benar dig dig dig dig //dig //dig tp:// tp:imunisasi tp:// tp:// tp:// j. Menggunakan jamban tp:sehat 7. Pemberian campak
d ac.i . j e n
ht
/
ht
ht
b. Penyehatan lingkungan
ht
ht
ht
/ / / / / id/ 1. air bersih j.ac.id c.Penyediaan c.id c.id c.id c.id a a a a a . . . . . j j j j j .une .une .une .une .une .une b b b b b b i i i i i i l l l l l l i i i i i i 2. Pengelolaan/dsampah g g g g g g ://di :/ i ://di ://di ://di ://di p p p p p p t t t t t t t t t t t t 3. Sarana pembuangan air limbah h h h h h h / gilib i d / / p:
.id/
.u
gilib i d / / :
.id
lib.u i g i ://d
ac nej.
ac nej.
.u
http
htt ac nej.
Gambar 2.1 Kerangka teori /
/ c.id a . j .une
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
.u
gilib i d / / :
igi
://d http
http
.id/ lib.u i g i ://d
ac nej.
d/ .i11 lib.u i g i ://d
ac. nej.
/ c.id a . j ne lib.u
id/
j.ac e n u lib. 38
http
lib.u i g i ://d
d ac.i . j e n
digi / / : p htt
id/
gilib i d / / :
.u
ac. nej.
.id/
.id/
lib.u i g i ://d
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/ .u
.id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
http
.u
http
.u
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
j.ac e n u .
p://d
http
http
ac. nej.
://
id/
.u
gilib i d / / :
http
/ / a..idPersalinan ditolong oleh .itenaga c d a . j ne kesehatan lib.u
http
://
.id/
gilib i d / / :
gi ://di
ac nej.
.u
http
://
bulan /
nej.
ne
.u yang menyebabkan gilib
/ / c.id c.id a a . . j j c. Memberantas jentik .undie rumah .une b b i i l l i i g g d. Makanpbuah ://di dan sayur setiap hari ttp://di :// t t h h http
.id j.ac
/di
:/ http
b. g. Faktor e. id/
/ c.id a . j ne
b. Menimbang bayi dan balita tiap http http
d/ f. Penyebaran d. a. kuman ac.i diare
.u
nej.
Perilaku Hidup Bersih igilib dan Sehat di
httpdiare: Faktor penyebab
lib.u i g i ://d
://
http
http
htt rumah tangga:
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
u
ac nej.
gilib i d / / :
ac. nej.
.id/
digi / / : p t
. gilib i d / / :
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
j.ac e n u lib.
http
http ac nej.
http
d/ id/KERANGKA KONSEP BAB ac.3. ac.i
3.1 Kerangka Konsep
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
nej.
gilib i d / / :
id/
ac nej.
ht
http
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
e. Melakukan aktivitas fisik setiap
penjamu
/ / / c. c.idhari c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une yang meningkatkan ilib.une .une .une b b b i i i l l l i i i f. Tidak merokok g g di dalam rumah g ig ://di ://di ://di :// kerentananttp://d p p p t t t t t t http h h h h PHBS k. Menggunakan air bersih g.
terhadap diare
baik
d/ ac.i
/ d/ .ibersih .id/ l..idMencuci tangan dengan h. air c c c a a a . . . . j j j j c. h. Faktor lingkungan .une dan perilaku .une .une .une b b b b i i i i l l l l dan sabun i i i i g g g dan perilaku ://dig ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http m. Menggunakan i. jamban sehat /
http
gilib i d / / :
.u
d ac.i . j e n
PHBS / n..idMemberi j. ASI ekslusif d/ d/ i . c c burukj.ac.i a a . . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http
.id/
Kejadian .id/ acDiare
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
http
lib.u i g i ://d
http
lib.u i g i ://d
a nej.
.u
Gambar http3.1 Kerangka Konsep
.id/
id/
.u
gilib i d / / tp:
:// http
ht
/ c.id a . j ne
ac nej.
b.u
39/digili
:/
http . j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
j.ac
http .id/
.u
http j.ac
.id/
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
http
gilib i d / / :
http ac nej.
ac nej.
.u
Tidak terjadi / c.id Diare
.id/
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
http
Terjadi Diare
/ c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
.id/
nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
Keterangan htt :
ht
.u
gilib i d / / p:
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
d ac.i . j e n
/
id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
lib.u i g i d 40 tp://
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
lib.u
://
http
ht
j.ac e n u lib.
/ c.id a . j ne
http
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
http
: Diteliti ht : Tidak diteliti
gi 3.2 Hipotesis ://diPenelitian
htt
.id/
ac nej.
http
/
d ac.i . j e n
ac nej.
u
. gilib i d / / :
http
://
.id/
lib.u i g i ://d
http
http
Hipotesis adalah jawaban sementara dari masalah penelitian (Sugiyono,
://
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j 2008). Hipotesis penelitian (Ha) merupakan jawaban .u .unesementara terhadap masalah .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h yang menunjukkan adanya h hubungan antara variabel bebas h dan variabel http penelitian
ac nej.
/ / / .id/ (Setiadi, 2007). Adapun cterikat c.id hipotesis penelitian dalam c.idpenelitian ini adalah j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g sebagai berikut: ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http Ha:/ ada hubungan antara Perilaku Hidup Bersih dan Sehat /(PHBS) ibu dengan .id/ .id
gilib i d / / : http
.u
d ac.i . j e n
/ c c.id a a . . j j ne kejadian diare pada di.uKelurahan Antirogo Kabupaten .u bayi usia 1-12 bulanilib .une b b i i l l i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h Jember.
ac nej.
.id/
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
/ c.id a . j ne
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
://
http
http
.id/
.u
http
.u
http
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
gilib i d / / :
ac nej.
http
gilib i d / / :
http
.id/
gilib i d / / :
.u
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
.u
gilib i d / / :
.id/
u
. gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
htt
/
id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/
digi / / : p t
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ / / BAB c.id4. METODE PENELITIAN c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h h
4.1 Jenis Penelitian
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j Metode penelitian une survey analitik lkarena .u ini dilakukan dengan .metode .une b b b i i i l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h mencoba menganalisis adanya h h Penelitian ini http peneliti hubungan antar variabel.
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / .id/ pendekatan case cmenggunakan c.id control yaitu suatu penelitian c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g bagaimana:/faktor pendekatan /dig risiko dipelajari menggunakan ://di ://di p p p t t t t t t h h h
/
yang menyangkut j.ac.id ne
lib.u i g i retrospektif. Efek ://d http
http
://
(penyakit atau status kesehatan) /diidentifikasi pada saat ini kemudian faktor risiko / /
gilib i d / / : http
.u
/ c.id c.id a a . . j j ne lalu. Rancangan penelitian diidentifikasi adanya yang .uatau terjadinya pada waktu .u .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h case control ini dapat digambarkan sebagai berikut (Notoatmodjo, 2010):
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
.id/
.u
http
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
ac nej.
Faktor risiko + ilib.u ig
://d
http
.id/
.id/
ac nej.
u
. gilib i d / / : http
Retrospektif
.u
http
Efek +
(kasus)
ac nej.
gilib i d / / :
://
http
/ / / .id/ risiko – cFaktor c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une Populasi (sampel) b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g Faktor risiko ://di ://d+i ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http Retrospektif d/
/
http
lib.u i g i ://d
d ac.i . j e n
Faktor risiko - gilib.u
://di
http
http .
ac nej.
.u
http
.u
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
.id/
.u
http
id/
.u
gilib i d / / tp:
:// http
ht
/ c.id a . j ne
ac nej.
b.u
41/digili
:/
http . j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
gilib i d / / :
http j.ac
lib.u i g i ://d
http
.id/
ac nej.
ac nej.
.u
.id/
http .id/
http
gilib i d / / :
http .id/
j.ac
://
http .id/
ac nej.
http
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
digi / / : p htt
.
ac nej.
http
lib.u i g i ://d
.un
gilib i d / / :
.id/
j.ac e n u lib.
Gambar 4.1idSkema penelitian Case Control / id/
.id/
gilib i d / / :
ne
Efek / c.id a (kontrol) . j e
.i j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
.u
.id/ Populasi c4.2.1 a . j ne
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
lib.u i g i d 42 tp://
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
/ c.id a . j ne
http
http
/
d ac.i . j e n
ib.u
://
http
ht
4.2 Populasi dan Sampel Penelitian htt ht
ht
gilib i d / / p:
igi p://d
.id/
ac nej.
ac nej.
ib.u
.id/
ib.u
l il gil Populasi keseluruhan objek atau objek :yang diadalah digpenelitan digi diteliti / / / / / / : : p p p tt tt tt
htt
h
h
http
h
(Notoatmodjo, 2010). Populasi dalam penelitian ini adalah seluruh ibu yang
.id/
://
://
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j memiliki bayi usia Data u bulan di Kelurahan liAntirogo .1-12 .une Kabupaten Jember. .une b b b i i l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h dari data kelahiran sejak bulan h h 2012. Jumlah http diambil Agustus 2011-September
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ id/ 140 responden. ac.id/ .id/ dalam penelitianj.ini cpopulasi c.adalah c.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http 4.2.2 / Sampel
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j e Sampel adalah objek yang lditeliti .u .u sebagian yang diambililidari .unkeseluruhan .une b b b b i i i l l i i i g g g g ://di ://di ://di ://di p p p p t t t t tp:// t t t t t h h h h h dan dianggap mewakili seluruh populasi (Notoatmodjo, 2005). Sampel pada / / d/ .id/ cpenelitian c.id kelompok kasus dan j.kelompok c.id ini dibagi duaj.a yaitu kontrol. Jumlah j.ac.i a a . j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig kasus kelompok //dig maksimal adalah tempat ://di :kontrol ://di kali jumlah kasus, artinya ://djika :// p p p p t t t t t t t http h h h h
d ac.i . j e n
ac nej.
sangat kecil untuk memenuhi / jarang terjadi atau prevalensinya / / kecukupan jumlah
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
.id/
ac nej.
.u maksimalnya adalah empat .u kali jumlah kasus (Budiharto, .u sampel, jumlah kontrol igilib igilib igilib
/d /d /d / ttp:/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h h 2008). Kelompok sampel adalah ibu yang memiliki bayi diare maksimal dalam / .id/ bulan terakhir, sedangkan .id/ adalah ibu yang .ac.id/ csatu c.idyang menjadi kelompok ckontrol a a a . . . j j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li li ili digi digyang digi bulan terakhir. Penetapan digisampel / / / / / / / / : : : : :// memiliki bayi tidak diare dalam satu p p p p htt htt htt htt http
h
dengan id/ menggunakan rumus : id/
.
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
lib.u i g i = ://d
1+ (
http .id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
)
.u
gilib i d / / :
http
lib.u i g i ://d
.id/
http
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
. j.ac
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
.u
ac nej.
://
http
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
.u
.id/
ac nej.
j.ac
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
.id/
.
ac nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
ib.u
/ c.id a . j ne
http
http
/
nej.
://
http
ht
j.ac e n u lib.
d/ N = Besar populasi ac.i http
htt
lib.u i g i d 43 tp://
ht
gil sampel n://=dibesar
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt Keterangan:
ht
.id/
ac nej.
d ac.i . j e n
ac nej.
u
. gilib i d / / :
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
d = tingkat kepercayaan α = 0,05 atau 0.1
://
http
://
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j ne Rumus penentuan sampel ini digunakan besar populasi kurang .u .uapabila .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h (Notoadmodjo, 2010). Jumlah h h ini adalah 103 http dari 1000 sampel dalam penelitian
ac nej.
/ / / .id/ dengan perhitungan cresponden c.idsebagai berikut: c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di = ://di ://di p p p p t t t t tp:// t t t t t h h h h h 1+ ( ) .id/
gilib i d / / : http
.u
ac nej.
/ c.id a . j ne
.u
http
gilib i d / / :
/ c.id 140 a . j ne
/
= .u lib1 + 140(0,05 ) i g gilib i i d d / / / / : : http http = 103
.id/
d ac.i . j e .un
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
http
.id/
http
.id/
.id/
ac ac j.ac Dalam penelitian kasus:kelompok nej. ini dibuat formulasi 1:4 ne(kelompok nej. .u
lib.u lib.u i i g g i i ://d ://d kontrol), http diare dari satu bulan yang http lalu sampai httpkarena bayi yang mengalami
gilib i d / / :
://
http
sekarang sebanyak 24 bayi. .Jumlah sampel untuk kelompok / / kasus sebanyak 21 .id/ c id c.id
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
a nej.
a nej.
u
u
u
. b. responden danig jumlah sebanyak 82 responden. ilib. sampel untuk kelompok igilikontrol igilib
://d http
.id/
ac nej.
://d
://d
http
://
http
http
Teknik pengambilan sampel dalam penelitian ini menggunakan sistem
/ / / / c.id c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j quota sampling yaitu cara pengambilan sampel dengan menentukan ciri-ciri .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g //dig ://di ://di jumlah kuota yang telah :ditetapkan ://di :// p p p p t t t t tertentu sampai (Hidayat, 2007). t t t t h h h h http .id/
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
4.2.3 KriteriadSampel igilib
gilib i d / / :
://
http
.id/
ac nej.
ac nej.
.u
http
lib.u i g i ://d
://
http
http
Kriteria sampel penelitian terdiri dari kriteria inklusi dan kriteria eksklusi.
/ / / / c.id c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j e yang harus ada pada yang .une Kriteria inklusi adalah .unciri-ciri .unesetiap anggota populasi .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di sebagai sampel (Notoatmodjo, ://di 2005). ://di :// p p p p t t t t t t t t akan dijadikan h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
lib.u i g i d 44 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
t inklusi dalam penelitian htKriteria ht ini sebagai berikut:
ht
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
http
://
/ / / yang mempunyai .idIbu-ibu .id/ usia 1-12 bulan, ca. cbayi c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig menjadi tempat penelitian, b. Tinggal:dan //digmenetap di kelurahanttyang ://di ://dakan ://di :// p p p p t t t t t t http h h h h c. Bayi tidak diasuh oleh orang lain,
ac nej.
.id/
http
gil ://di
j.ac e n u .
p
ac nej.
.u
http
/
c. Bayi dengan riwayat lib.u gizi buruk,
gi ://di
http
/
://
.id/
.id .id Kriteria eksklusi dalam j.ac penelitian ini sebagai berikut: j.ac
ac nej.
id/
.u
.une .une b b i i l l i i g g a. Bayi dengan ://di riwayat lahir prematur, ://di p p t t t t h h
d ac.i . j e n
ac. nej.
gilib i d / / :
http
b. /Bayi dengan riwayat BBLR, / .id
gilib i d / / : http
.id/
gilib i d / / :
tt mental dan fisik. e. Ibuhsehat .id/
http
.id/
d. Bersedia menjadi ib.uresponden,
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
ac nej.
gilib i d / / :
ac nej.
.u
http
http
/
://
.id/
d ac.i . j e .un
ac nej.
.u
gilib i d / / p:
gilib i d / / :
tp t tp tp:// t t t t h h h h d. Bayi dengan riwayat gangguan saluran pencernaan. / / / / c.id c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g dig 4.3 Tempat ://di ://Penelitian ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
.id/
http
.u
d ac.i . j e n
ac nej.
ac. nej.
.u
gilib i d / / :
http id/
://
http
id/
id/
. . . gilib gilib gilib i i i d d d / / / / / / : : pembuatan proposal sampai : penyusunan Waktu penelitian ini dihitung mulai tdari http h tp http ac nej.
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
http
.u
.id/
.id/
://
http .id/
ilib.
/dig ttp:/
.u
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http
http id/
. j.ac
:// http
h
.id/
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
http
. . gilib gilib i i d d / / / / : dilihathpada ttp: tabel 4.1 sebagai berikut: http
j.ac
ac nej.
.ac penelitian ini terdirinedari jdalam j.acdua variabel yang dapat j.ac Definisi operasional une u une
.id/
lib.u i g i ://d
://
http .id/
ac nej.
http
4.5 Definisi Operasional
lib.u i g i ://d
.id/
.
ac nej.
.u
http
.u
. . . Penelitian dilakukan j.acpada bulan November n2011 j.acsampai November 2012. j.ac une u e une
.
http
gilib i d / / :
ac nej.
http
laporan dan publikasi penelitian. id/ id/
gilib i d / / :
.id/
id
.u
gilib i d / / :
http Penelitian 4.4 Waktu
h
gilib i d / / :
Penelitian ini dilaksanakan Jember. / di Kelurahan Antirogo kabupaten /
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 45 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
Tabel 4.1 Variabel Penelitian dan Definisi Operasional ht http
htt
ht
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
ac nej.
http
No. Variabel Definisi dIndikator Alat Ukurd/ Skala Hasil / .id/ .i / c.i Ordinal 1 = baik j.ac.id a 1.ej.acVariabel bebas: Semuaej.ac a. Memberi ASI Kuesioner . j ne .un .un .une Perilaku Hidup ilperilaku eksklusif ilib.u 0 i=lib buruk b b i i l i g g g g Bersih danp://di kesehatan b. Menggunakan ://di ://di ://di p p p t t t t t t t t h h hair bersih h Sehat (PHBS) yang Pengkategorian ibu dilakukan c. Mencuci berdasarkan cut / d/ d/ tangan dengan d/ i i i . . . oleh ibu atas of point data. c c c c.id a a a a . . . . j j j j kesadaran air bersih dan .une Jika distribusi .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g normal sabun//dig ://di ://di sehingga : ://didata p p p p t t t t t t t t anggota d. Menggunakan maka cut of h h h h keluarga jamban sehat point / dapat menggunakan .id/ .id/ .id/ c.id c c a a a . . . j j j j.ac menolong mean, jika e e e e n n n n u u u u . . . ib. distribusi gilib gildirinya gilib gilib data i i i i d d d d / / / / / / / / : : : : sendiri di normal http http http http tidak bidang maka cut of kesehatan point / d/ d/ d/ i i i . . . c c c c.id menggunakan a a a a . . . . j j j j median. .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g 2. Variabel terikat: a. Feses:/cair Kuesioner Ordinal /dig ://di ://di Bayi pada ://d1i = terjadi diare p p p p t t t t t t t t h h diare usia 1-12 h Kejadian b. h Buang air dalam satu bulan pada bayi usia bulan yang besar lebih 0 = tidak terjadi / / / / d d d i i i 1-12 bulan mengalami dari 3x dalam diare dalam satu c. c. c. c.id a a a a . . . . j j j j perubahan sehari. bulan .une .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g konsistensi g gilib i i i i d d d d / / / / / / / / : : : : feses dan http http http http buang air / / / besar lebih .id/ c.id c c.id c.id a a a a . . . . j j j j dari 3 kali e .une .unsehari .une .une b b b b dalam i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di yang terjadi ://di ://di p p p p t t t t t t t t h h h h dalam satu bulan / / / d/ i . c c.id c.id terakhir.j.ac.id a a a . . . j j j .un3.e Karakteristik .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g responden ://dig ://di ://di ://di p p p p t t t t t t t t h h ibu h h a. Umur Umur ibu di Ordinal a. <20 tahun=1 Kelurahan b. 20-30 / / / d d d i i i Antirogo tahun=2 c.id/ c. c. c. a a a a . . . j j j yang c. >30 tahun=3 ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li li li digi digi mempunyai digi digi / / / / / / / / : : : : p p p p bayi usia 1htt htt htt htt 12 bulan
.id/Umur bayi cb. a . j ne
.id/
Umur bayi j.ac e n u ib. ibu yang gildari i d / / menjadi : http responden
lib.u i g i ://d
http
.id/
http
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
/dig
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
http
://
://
://
http
://
http
://
http
://
http
://
http
:// http
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http
://
.id/
Ordinal a. 1-6 bulan=1 j.ac e n u b. ili7-12 b. bulan=2
:/ http
http
http .id/
ac nej.-
.id/
ac nej.
j.ac
.id/
-
http
://
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
ht
.u
gilib i d / / p:
igi p://d
Bayi pernah mengalami / alergi c.id a . j terhadap .une b i l makanan i g ://di pada waktu p t t h lalu
.id/Urutan cd. a . j ne
http
lib.u i g i ://d
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne e. Pendidikan
.u
terakhir
h
ac nej.
.u
htt
http
lib.u i g i ://d
g.
ib.u lPenghasilan i Penghasilan g i ://d yang didapat keluarga http
tiap bulan oleh keluarga id/
une ilib.
http
lib.u i g i ://d
http
http .id/
http
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
.u - digilib ://
-
http
d/ ac.i
ej.
n lib.u i g i d
://
.id/
gilib i d / / :
ac nej.
.u
-
d. PT=4
.id/
a nej. u . b Ordinal da. igiliKurang dari / / : p Rp.500.000= htt
1 b. Rp.500.000- id/ . Rp.1.000.00 j.ac e n u b. gili0=2 i d / / c. Lebih dari : http Rp.1.000.00 0=3
Ordinal a. Ya=1 b.u liTidak=2 i g i b. //d
://
http
://
http
://
http .id/
ac nej.
.u
gilib i d / / tp:
:// http
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
http .id/
://
http
.id/
ht
j.ac
://
http
ac nej.
.u
id/
://
ac nej.
Ordinal a. Ibu rumah http tangga=1 b. Wiraswasta= / d 2 ac.i . j e n c. iPembantu l b.u i g i ://d rumah http tangga=3 d. Pegawai negeri=4 c.id/
ac nej.
http
http
.u
.u
gilib i d / / :
://
.id/
j.ac e n Ordinal a. SD=1 u b. giliSMP=2 b. i d / / : http c. SMA=3
.id/
ac nej.
. j.ac
http
http
gilib i d / / :
://
id/
:
http
http
http .id/
u
.id/
ac nej.
j.ac
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
Ordinal a. ≤2=1 ej.ac. b. ili>2=2 b.un
gilib i d / / :
-
. gilib i d / / : http
-
http
/dig
.id/
ac nej.
h. Riwayat Gangguan ib.u lpencernaan i g i ganggguan ://d yang pernah pencernaan http dialami bayi / pada waktu c.id/ d i c. a . j lalu nej.a ne
.u
gilib i d / / p:-
://
.id/
lib.u i g i ://d
j. .une
http
ac nej.
ac nej.
d/ ac.i
.
http
:/ http
ac. nej.-
j.ac
/dig
:/ http
.id/
lib.u i g i ://d
/ c.id a . j ne
/ c.id a . j ne
j.-ac e n u .
-
htt
/ c.id a . j ne
http
id/
Kegiatan yang dilakukan d/ oleh ibu j.ac.i ne setiap ib.u hari.
.id/
gilib i d / / :
http
-
://
http
Ordinal http a. Ya=1 b. Tidak=2
u
http
http
lib.u i g i p://d
d ac.i . j e n
. gilib i d / / :
terakhir yang telah ditempuh .id/ c ibu. nej.a
.id/
-
h
gil ://di
ac nej.
.u
gilib i d / / :
/
.u
.id/
http
-
.id/
ilib
gilib i d / / :
f. Pekerjaan ttp
gilib i d / / :
digi / / : p t
ht
lib.u i g i d 46 tp://
ht
j.ac e n u lib.
.id/
://d
http
/ c.id a . j ne
.u
/dig ttp:/
j.ac e n Jenjang u ib. igilpendidikan
id/
ac. nej.
ac nej.
gilib i d / / : http
id/
. Urutanebayi j.ac n u kelahiran yang ib. gildilahirkan i d / / : http oleh responden
lib.u i g i ://d
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
c. Riwayat htt alergi / terhadap d i ac. makanan . j e n
htt
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
4.6 Pengumpulan Data htt
ht
.id/
ac nej.
lib.u i g i d 47 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ / / .id/ Sumber Data c4.6.1 c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig yang digunakan adalah Sumber ://di ://ddata ://didata primer dan data ttsekunder. ://di Data :// p p p p t t t t t t http h h h h primer adalah data yang diperoleh sendiri oleh peneliti dari hasil pengukuran
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j e sedangkan data sekunder kuesioner tentangibperilaku hidup bersih dan sehat .u .unibu, .une b b i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h pendokumentasian di posyandu h http adalahh data yang didapat dari hasil Kelurahan
ac nej.
ac nej.
.id/ cAntirogo. a . j ne
.id/
.u
gilib i d / / :
id/
lib.u i g i ://d
http
.id/
ac. nej.
ac nej.
http
gilib i d / / :
ac nej.
.u
http
http
://
4.6.2 / Teknik Pengumpulan data /
/ / c.id c.id a a . . j j Metode pengumpulan data dalam penelitian .u .u .uneini menggunakan kuesioner .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di p p p p t t t t tp:// t t t t t h h h h h atau daftar pertanyaan yang berisi tentang Perilaku Hidup Bersih dan Sehat / / / .id/ c(PHBS) c.id kejadian diare. Pengumpulan c.id data ini dilakukan j.ac.id serta kuesioner jtentang a a a . . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig sesuai digdoor dan ketika ada posyandu. secara door ://di ://to ://di Peneliti mengumpulkan ://ddata :// p p p p t t t t t t t t http h h h h
d ac.i . j e n
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id
ac nej.
dengan laporan yang ada di posyandu tentang bayi yang mengalami diare dan / .id/ .id/
.id j.ac
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
.u pada responden. Pengumpulan .u .u memberikan kuesioner data ini dilakukan isampai igilib igilib ig lib
/d /d /d ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h jumlah sampel sesuai dengan jumlah yang sudah ditentukan. Peneliti dibantu oleh
h
://
http
/ / / .id/ cnumerator c.id data. Cara pengisian jkuesioner c.id diisi sendiri oleh j.ac.id a a a dalam pengumpulan . . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g //dig didampingi oleh peneliti ://di :dengan ://diatau numerator. ://di :// responden p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
.u Data 4.6.3 Alat Pengumpulan igilib
gilib i d / / :
://d
http
.id/
ac nej.
ac nej.
.u
http
lib.u i g i ://d
://
http
http
Alat pengumpulan data yang digunakan adalah kuesioner yang merupakan
/ / / .id/ calat c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j ukur dengan beberapa pertanyaan (Hidayat, 2007). Kuesioner Perilaku Hidup .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g dig (PHBS) dibuat berdasarkan ://di ://Sehat ://di indikator dalam variabel ://di Perilaku :// Bersih dan p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
/ c.id a . j ne lib.u
lib.u i g i d 48 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
p Pada item tt t dapat dilihat pada tabel HiduphBersih dan Sehat (PHBS) h yang htt4.2.
ht
http
://
d/ id/ tidak=0, sedangkan item nilai jawaban ya=1 nilai ya=0 ac.id/ .id/ cfavorable c.dan c.iunfavorable a a a . . . j j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li gili yaitu igili penelitian tersebut kemudian dan tidak=1. digi dHasil digi dikategorikan menjadi didua / / / / / / / / : : : : :// p p p p http htt htt htt htt Perilaku Hidup Bersih dan Sehat (PHBS) yang buruk Perilaku Hidup Bersih dan
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j Sehat (PHBS) yang une .ubaik. Pengkategorian berdasarkan .une cut of point data. .Jika b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h data normal maka cut of hpoint menggunakan mean, jika h distribusi data http distribusi
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / id/ menggunakan median. .id/ normal maka cut .of ctidak c.point c.idSedangkan penilaian j.ac.id a a a . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g diare adalah jika bayi//pernah g mengalami diare =1 dan g kuesioner kejadian ://di ://di : di ://di jika bayi :// p p p p t t t t t t t t h h h h http tidak / pernah mengalami diare=0./
gilib i d / / : http
.u
/ / c.id c.id a a . . j j ne Bersih dan Sehat ibu. Tabel 4.2 Blue .u Print Kuesioner Perilaku .uHidup .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h http Variabel Indikator Nomor h Pertanyaan
d ac.i . j e n
.id/ cPerilaku a . j ne
http
/
Memberij.a ASI c.ideksklusif
.id/
htt
lib.u i g i p://d
/ Mencuci tangan c.id dengan a . j sabun une
ac nej.
http
.u
u
. 4.6.4 Uji Validitas igilib
d/ ac.i
http
gilib i d / / :
http .id/
17, 19, 20, 24
gilib i d / / :
ac nej.
.u
://
http 25, 26, 29, 30 .id/
.u
://d http
id/
27, 28, 31, 32
.id/
ac nej.
://
http 7, 11, 14, 15, 16
ac. nej.
gilib i d / / :
Menggunakan jamban http sehat
ac nej.
une
. gilib i d / / :
.u
.
http
unfavourable .id/ 2, 3, 4, 5, 6 j.ac
/
.id j.ac
18, 21, 22, 23
gilib i d / / :
.id/
gilib i d / / :
Favourable
1
hidup bersih .une .une b b i i l l i i g dan sehat ibu//dig : ://di p p t t t t Menggunakan air bersih 8, 9, 10, 12, 13 h h
u
. gilib i d / / :
.id
ac nej.
ac nej.
http .id/
j.ac e n u lib.
digi / / : p htt
://
http
Uji validitas menunjukkan alat ukur benar-benar mengukur apa yang
/ / / c.id c.id c.id a a a . . . . j j j j dalam une disusun oleh penelitilibperlu .une seharusnya diukur .une penelitian. Kuesioner .yang .une b b b i i i l l l i i i i g g ig /dig ://di ://duji ://ditiap-tiap item pertanyaan :/dengan :// p p p p t t t t diuji dengan korelasi antara skor (nilai) skor t t t t h h h h http / / total .id/ kuesioner untuk mengetahui c.id kuesioner tersebut mampu c.id mengukur apa yang
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
.u
a nej.
.u
.u
ilib 20 akan diukur/d(Notoatmodjo, 2005). Uji /dvaliditas gilib gilib ini akan dilakukan gpada i i i d / / / / p: p: p:
htt
htt
:// http
htt
responden ibu yang memiliki bayi usia 1-12 bulan di Kelurahan Wirolegi yang
.id/
http
.id/
ac nej.
a nej.
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 49 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
p penelitian memiliki htt karakteristik hampir samahtdengan Kelurahan Antirogo. httPada
ht
http
://
/ / data menggunakan .id/ uji validitas instrumen .id/ cini cpengumpulan c.id Pearson Product j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g ig Moment (r). instrumen maka :nilai dig untuk melihat valid patau //digr hitung ://di ://Hasil ://dtidaknya :// p p p t t t t t t t t http h h h h dibandingkan dengan r tabel dimana taraf signifikan yang digunakan adalah 5%.
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j Instrumen valid jika valid .ur hitung > r table dan tidak .unejika r hitung < r tabel.ilibTaraf .une b b i i l l i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h yang digunakan adalah 5%, h maka pada penelitian ini memiliki h http signifikan r tabel =
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / / .id/ (N = 20, Taraf Signifikan c0,444 c.id= 5%) c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g Berdasarkan ://di ://di hasil uji validitas,tdiperoleh ://di 24 pertanyaan yangttpvalid ://di dengan r :// p p p t t t t t h h h h http hitung <0,444. Dari 8 / > 0,444 dan 8 pertanyaan / tidak valid dengan r hitung /
gilib i d / / : http
.u
/ c.id c.id a a . . j j pertanyaan yang ltidak yang tetap digunakan .u valid tersebut terdapatil2ibpertanyaan .une .une b b i i l i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h yaitu item pertanyaan nomor 6 dan 10 karena pertanyaan tersebut mewakili salah
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
/ id/ valid terdapat 1 ac.id/ .id/ indikator PHBS, sedangkan csatu c.id c.yang dari 24 pertanyaan a a a . . . j j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li li igili digi digi dikeluarkan yaitu item digi dpertanyaan / / / / pertanyaan yang pertanyaan nomor 18 karena / / / / : : : : :// p p p p http htt htt htt htt lib.u i g i /d ttp:/
ne
http
.u
ac nej.
ac nej.
.uyang digunakan untuk mengungkap .u .u25 Jadi item pertanyaan PHBS ibu sebanyak igilib igilib igilib
.id/ c4.3. a . j ne
.id/
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://dSebelum Uji Validitas
Indikator http
.u
http
gilib i d / / : Jumlah
.id/
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
ht
id/
http .id/
j.ac
://
http .id/
ac n7ej.
.u
:// http
25
/ c.id a . j ne
ac nej.
http
.id/
ac nej.
gilib i d / / tp:
.u
gilib i d / / :
. j.ac
6
7, 11, 14, 15,ilib.u 9 g 16 ://di p t t h 24 17, 3 25, 29, 30
://
http
Jumlah
.id/
ac nej.
http
j.ac e n u lib.
igi
/d Setelah Uji Validitas ttp:/ h Favorabel Unfavorabel 1 / 2, 3, 4, 5, 6
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
Favorabel Unfavorabel Memberi ASI 1 2, 3, 4,/5, 6 6 d/ d d i i . . c c eksklusif a a ac.i . . . j j j e e e n Menggunakan 8, 9,b10, n n 9, 10, 10ilib.u8, lib.u li .u 7, 11, 14, 15, i i g g g i i i d12, 13 d air bersih 16 13 ://d tp:// 18, 21, tp:// 8 http Mencuciht 17, 19, 20,ht 23 tangan dengan 22, 23 24 / / / sabun c.id c.id c.id a a a . . . j j j ne 28, 8 .une Menggunakan 27,ili28, .une 25, 26, 29, .u27, b b b i i l l i i g g g jamban sehat /di31, 30 31, 32 ://di :/ Total32 ://di32 p p p t t t t t t Total h h h
http
.id/
ac nej.
/d /d /d ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h item. Adapun sebaran item pertanyaan setelah uji validitas dapat dilihat pada tabel
h
gilib i d / / :
tersebut hampir sama maknanya/ dan sudah diwakili oleh pertanyaan yang lain. / .id .id/
.id j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
.u
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
4.6.5 Uji htt Reliabilitas
ht
gilib i d / / p:
igi p://d
.id/
ac nej.
lib.u i g i d 50 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ Uji reliabilitas merupakan / / / c.id kesamaan hasil pengukuran c.id apabila pengukuran j.ac.id a a . . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g tersebut dilaksanakan oleh orang yang:/berbeda /dig dan dalam waktutpyang ://di ://di berbeda :// p p t t t t t http h h h
d ac.i . j e n
htt
(Ary, dkk dalam Setiadi, 2007). Pada penelitian ini untuk menguji reliabilitas
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j kuisoner menggunakan .u cronbach’s alpha. Untuk .unemendapatkan uji reliabilitas .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h Dengan nilai http dapat h dilakukan dengan membandingkan nilai r alpha dengan r tabel.
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / / / maka cr.idhasil adalah nilai alphaj.dimana c.id nilai r alpha > r tabel c.id pertanyaan tersebut j.ac.id a a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g 2010). Nilai r alpha g ig reliabel (Sugiyono, ://di ://di ://diberdasarkan uji reliabilitas ://dkuesioner :// p p p p t t t t t t t t h h h h http penelitian adalah 0,952. Hasil tersebut menunjukkan bahwa/ kuesioner Perilaku / .id/ .id
gilib i d / / : http
.u
/ c c.id a a . . j j Hidup Bersih dan Sehat .u (PHBS) ibu adalah ilreliabel, .une sehingga dapat digunakan .une b b b i i i l l i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h sebagai alat ukur.
d ac.i . j e n
ac nej.
.id/
.u
http
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
lib.u i g i 4.7 Pengolahan ://d Data http 4.7.1 /
lib.u i g i /d ttp:/
ac nej.
ne
h
.id j.ac
Editing
.id/
.id/
ac nej.
u
. gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
://
id/
http .id/
ac. nej.
ac nej.
u u .u Editing adalah ilib. mengecek daftar pertanyaan ilib. yang telah diserahkan iliboleh
g ://di p t t h
/dig
:/ http
:/ http
/dig
://
http
pengumpul data. Pengecekan daftar pertanyaan yang telah selesai ini dilakukan
/ / .id/ .id/ cterhadap c.id keterbacaan tulisan dan crelevansi c.id a a a a kelengkapan jawaban, jawaban. Jika . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g //dig sesuai ://di ://di ://di atau pengisian yang :tidak :// terdapatttpbeberapa kuesioner yang ttkosong, p p p t t t t h h h h http dengan petunjuk dan tidak idrelevan jawaban dengan ipertanyaan sebaiknya / / .id/ c. c. d
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
a nej.
.id/
ac nej.
a nej.
.u .u b.u diperbaiki dengan yang masih kosong igilibjalan menyuruh isi kembali igilikuesioner igilibpada ://d
://d
http
://d
http
://
http
http
responden semula, jika hal tersebut tidak mungkin dilakukan maka kita berusaha
/ / / .id/ cmencari c.id pengganti asal sesuaij.adengan c.id polanya (Setiadi, j.ac.id a a . . j j responden lain sebagai .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// 2007). p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
.u
j.ac e n u lib.
lib.u i g i ://d
gil ://di
://
j.ac e n u .
.id/
ac. nej.
id/
.u
gilib i d / / :
p
gilib i d / / :
p = 1 htt
http
://
/ id/ satu bulan terakhir ac.i=d/0 .id/ b. Tidak terjadi diare c.dalam c.id a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g 2. Perilaku (PHBS) ://diHidup Bersih dan Sehat ://di ibu ://di :// p p p t t t t t t h h h http
/ a. Kategori baik = 1 .id/ / / c c.id c.id a a a . . . j j j b. Kategori buruk .une = 0 .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h 3. Karakteristik responden
d ac.i . j e n
ac nej.
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
/ c.id a . j ne
.u 3) >30ilitahun=3 ig b
.id/
.u
http
lib.u i g i ://d
http
.id/ .u
gilib i d / / :
.id/
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
ac nej.
.u
gilib i d / / tp:
:// http
ht .id/
ac nej.
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
http .id/
ac nej.
http
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
id/
://
http .id/
.u
.id/
. j.ac
.u
.id/
gilib i d / / :
http
ac nej.
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
ac nej.
j.ac
gilib i d / / :
ac nej.
http
j.ac e d. Urutan kelahiran n u . gilib i d / / : http1) ≤2=1
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
2) Tidak=2
://
http
http
.u
://
lib.u i g i ://d
.u
.id/
http
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
gilib i d / / :
.u
/ c.id a . j ne
http
c. Riwayat alergi terhadap .id/ makanan 1) dYa=1 igilib
.u
http
http2) 7-12 bulan=2
ac nej.
id/
c 1) 1-6 bulan=1 ej.a .un
.id/
u
2) 20-30 tahun=2
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
ac nej.
. gilib i d / / : http
://d hb.ttpUmur bayi
h
.u
a. Umur ibu
lib.u i g i 1)://d<20 tahun=1 http /
http
http
ac nej.
.u
http
.id/
p
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http
htt Terjadi diare dalam satu bulan htt terakhir a.
.id/
http
ac nej.
1. Kejadian diare ib.upada bayi
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
ht
.id/
lib.u i g i ://d
http
.id/
/ Coding merupakan pemberian / / tanda atau mengklasifikasikan jawaban- ac.id/ c.id c.id a a . . j j ne ne nej. u u u . . . b b b li li ili responden ke dalam jawaban dari digpara digikategori tertentu (Setiadi, digi 2007). / / / / / / : : : :// p p p http htt htt htt
ac nej.
gilib i d / / :
://
http
ht
Pemberian koding pada penelitian ini meliputi:
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 51 tp://
d ac.i . j e n
htt
http
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
t 4.7.2 htCoding
ht
gilib i d / / p:
igi p://d
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
id/ .ac.
.id/
gilib i d / / : http
.u
d ac.i . j e n
/
/
ne
.id j.ac
.id/
.u
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
gilib i d / / p:
.u
.u
.id/
.u
http
://
http .id/
gilib i d / / :
ac nej.
.u
://
http
.u
http
ac nej.
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
://
http
.id/
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
ac nej.
http .id/
j.ac e n u lib.
digi / / : p htt
.u
gilib i d / / :
://
http
.id/
ac nej.
://
ac nej.
id/
.id/
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
ac. nej.
.id/
4.7.3 Entry
.u
.id/
ac nej.
.u Rp.1.000.000=3 3) Lebih ilibdari
.id/
ac nej.
ac nej.
http
htt
://
.id/
d ac.i . j e .un
2) Rp.500.000-Rp.1.000.000=2 /
.u
http
/
d ac.i . j e n
id/
http
.une b i l lib.u i i g g i i 1)://dKurang dari Rp.500.000=1 ://d http http
://
.u
id/
d/
gilib i d / / :
ac. nej.
gilib i d / / :
ac. nej.
.id/
http
http
.i g. Penghasilan keluarga j.ac
1) Ya=1
lib.u i g i ://d
.id/
gilib i d / / :
2) Tidak=2 http
gilib i d / / :
j.ac e n u .
://
.id/
http
hh.ttpRiwayat ganggguan pencernaan http
h
http
.id/
ac nej.
g ://di
ac nej.
u
. gilib i d / / :
ac nej.
2) Wiraswasta=2
gi ://di
ac nej.
lib.u i g i /d ttp:/
d ac.i . j e n
http
f. Pekerjaan
/ c.id a . j ne http
/
3) Pembantu lib.u rumah tangga=3
u
http
3) SMA=3 ib.u
ac nej.
://
http
http
lib.u lib.u i i g g i i 1)://dIbu rumah tangga=1 ://d http http
.id/
gilib i d / / :
2) SMP=2
http4) Pegawai negeri=4
. gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
http
http4) PT=4 ac nej.
.id/
digi / / : p t
nej.
gil ://di
http
lib.u i g i d 52 tp://
ht
j.ac e n u lib.
ib.u
nej
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / : http
d/ e. Pendidikan terakhir ac.i http
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
igil 1)://dSD=1
htt
lib.u i g i ://d
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt 2) >2=2
ht
http
/
http ac nej.
http
d ac.i . j e n
.id/
ac nej.
ac nej.
.u
lib.u i g i ://d
://
ttp ttp hEntry http merupakan proses memasukan data kedalam tabel h dilakukan dengan
http
/ / / .id/ cprogram c.id (Setiadi, 2007). Data c.id c.id a a a a yang ada di komputer yang sudah dicoding . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g dig SPSS. dimasukkan ://di ://dalam ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
http
/
d ac.i . j e n
ac nej.
u
. gilib i d / / :
http
.id/
://
http
://
.id/
lib.u i g i ://d
http
http
://
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j Cleaning adalah tidak .u merupakan teknik pembersihan .une data. Data-data yang .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h http sesuaihdengan apa yang diinginkan h oleh peneliti akan terhapus (Setiadi, 2007).
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 53 tp://
ht
j.ac e n u lib.
.u
4.7.4 Cleaning
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
http
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
ac nej.
.u
.id/
lib.u i g i 4.8 Analisis ://dData http
id/
.id/
ac. nej.
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
gilib i d / / :
ac nej.
.u
http
http
://
adalah analisis univariat dan analisis bivariat. / Analisis data yang digunakan / d/ d/ i i . . c c c.id a a a . . . j j j 4.8.1 Analisis Univariat .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t hAnalisis univariat dilakukanh terhadap tiap variabel darihhasil penelitian. http
d ac.i . j e n
/ / / .id/ cAnalisis c.id distribusi dan persentase c.id dari tiap variabel j.ac.id ini hanya menghasilkan a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g akan dilakukan analisis g (Notoatmodjo, //diyang ://di ://di 2005). Dalam penelitian :ini ://diunivariat :// p p p p t t t t t t t t http h h h h lib.u i g i /d ttp:/
ne
adalah Perilaku Hidup Bersih dan Sehat (PHBS) ibu dan / karakteristik responden, .id/ .id/
.id j.ac
ac nej.
u kejadian diare pada ilib.bayi usia 1-12 bulan. g ://di
.u
gilib i d / / :
http
h
ac nej.
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
://
http
http
/ / .id/ Analisa Bivariat .ac.id/ c4.8.2 c.id c.id a a a . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig //dig ://di ://dibivariat dilakukan terhadap ://ddua :berhubungan :// Analisis variabel yang diduga p p p p t t t t t t t t h h h h http atau berkorelasi (Notoatmodjo, kemudian / 2005). Dari data yang.iddiperoleh / .id/ c.id c
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
a nej.
.id/
ac nej.
a nej.
.u teknik statistik yaitu iuji .u dianalisis menggunakan lib.u igilib ig lib Korelasi Spearman Rank igidengan ://d
://d
http
://d
http
://
http
http
tingkat kepercayaan 95% (α=0,05). Uji Korelasi Spearman Rank ini digunakan
/ / / .id/ cuntuk c.id independen denganj.avariabel c.id c.id a a a . . . j j j menguji korelasi variabel dependen yang .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g ig dig variabelnya sama-sama //dig ://di ://skala ://dordinal. :ada/tidaknya :// mempunyai Selain diketahui p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
lib.u i g i d 54 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
ttpnantinya juga hubungan htt antara variabel dengan nilai ht α=0,05; dalam uji korelasihini
ht
http
://
/ / / .id/ diketahui kekuatan korelasi cakan c.id (r) dan diketahui jugaj.aarah c.id korelasi yaitu positif j.ac.id a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g (+) atau negatif dig dan ://di ://di (-). Dikatakan ada hubungan ://di yang bermakna jika nilai ://p<0,05 :// p p p p t t t t t t t t http h h h h tidak ada hubungan yang bermakna antara dua variabel jika nilai p>0,05.
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
d ac.i . j e n
/
.id/
gilib i d / / : http
.u
0,00–0,199 Sangat lemah / d/ i . 0,20–0,399 Lemah .ac.id c a . j j e Sedang .un0,40–0,599 .une b b i i l l i i g g 0,60–0,799 ://di ://di Kuat p p t t t t 0,80–1,00 Sangat kuat h h Sumber: Dahlan, 2006 dalam Istiqomah, 2011.
.id/
ac nej.
.u
http
http
gilib i d / / p:
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
http
htt
gilib i d / / :
lib.u i g i p://d
http
Peneliti yang melakukan etika / suatu penelitian, perlu .idmemperhatikan / / .id/ c.id c c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b penelitian antara lain: i i i l l l i i i g g g / ://di ://di ://di p p p t t t t t t ttp:/ h h h h 4.9.1 Lembar Persetujuan (Informed consent)
.id/
ac nej.
.id/
.id/
ac ac ac Peneliti memberikan nej. informed consent (lembar nej.persetujuan) kepada setiap nej. .u
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.u
://
responden ttp dengan lembar ini dapat ttp melihat kesediaan responden ttp sekaligus
h
h
h
http
memberikan informasi tentang Dalam lembar .id/ .id/ hak dan kewajiban responden. .id/
http
gilib i d / / :
.u
ac nej.
ac nej.
responden.
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.u
lib.u i g i ://d
.u
://
http
Peneliti tidak menyebarkan atau melakukan publikasi .id/ .id/ yang berlebihan
ac nej.
ac nej.
http .id/
ac nej.
.u
.u
ilib ilib ilib sehingga tidak /dig mengganggu rasa nyaman /digdari responden. Kerahasiaan /dig wajib :/
:/
http
:// http
:/ http
http
dilakukan oleh peneliti karena tidak semua responden mau berbagi informasi yang
.id/
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
://
http
.id/
ac nej.
4.9.2 hKerahasiaan (Confidentiality) ttp http
ac nej.
http
.id/
ac nej.
j.ac e n u u u . persetujuan iniigresponden juga dapat menolak ilib. ilib. gilib jika tidak setuju untuk gmenjadi i i d d d / / / / / / : : : http http http .id/
http
://
ac nej.
.id/
htt
gilib i d / / :
ac nej.
/
.u
gilib i d / / :
.id/
d ac.i . j e .un
ac nej.
4.9 Etika httpPenelitian
.u
http
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j ne .uTabel 4.4 Nilai dan Kekuatan .uKorelasi .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h http Nilai Kekuatan Korelasi (r) h
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 55 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
bersifat httsangat rahasia bagi dirinya. ht Jaminan kerahasiaan ini telah http memberikan
ht
http
://
/ / .id/ nyaman pada responden .id/ dimintai informasi apapun. crasa csaat c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h 4.9.3 Keanoniman (Anonimity)
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j Keanoniman .uadalah suatu jaminan kerahasiaan .une identitas dari responden. .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h diganti dengan kode untuk h menghindari http Namahresponden dan segala identitas
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / / .id/ penelitian, pengkodean cobyektifitas c.id juga memudahkanj.dalam c.id pengolahan data. c.id a a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http 4.9.4 / Asas kemanfaatan (Benefience) /
gilib i d / / : http
.u
/ / c.id c.id a a . . j j Peneliti secara .u jelas mengetahui manfaat .une dan resiko yang iterjadi. .une b b b i i i l l l i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h Penelitian dilakukan karena manfaat yang diperoleh lebih besar daripada resiko
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
/ id/ dilakukan tidak ac.id/ .id/ dampak negatif yang catau c.idakan terjadi. Penelitian c.yang a a a . . . j j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li li li digi digi dan menjaga kesejahteraan digi manusia. Peneliti pmelaksanakan digi / / / / membahayakan / / / / : : : : :// p p p http htt htt htt htt penelitian sesuai dengan prosedur penelitian guna mendapatkan hasil yang / / /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
bermanfaat
d ac.i . j e n
u semaksimal ilib.
g ://di
.id/
http
.u
gilib i d / / :
.u
.u
http .u
gilib i d / / :
http
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
.id/
.id/
lib.u i g i ://d
.id/ .u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
.u
http
http .id/
j.ac
://
http ac nej.
ac nej.
gilib i d / / :
http j.ac
digi / / : p htt
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
.id/
http
://
http
j.ac e n u lib.
ac nej.
http
.id/
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
http
.u dan ilib dapat ig
penelitian
.id/
ac nej.
.id/
http
g ://di
.id/
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u bagi ilibsubjek
mungkin
.id/
ac nej.
/d ttp ttp ttp:/ h h h digeneralisasikan di tingkat populasi (beneficence) (Nursalam, 2008).
h
gilib i d / / :
id
ac. nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
j.ac e n u lib.
.u
gilib i d / / :
.u
://
http
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
nej.
gilib i d / / :
ac. nej.
.id/
/ c.id a . j ne
http
d/ .id/ BAB a5.cHASIL DAN PEMBAHASAN ac.i u
http
http ac nej.
nej.
. gilib i d / / :
http
htt
http
ht
/
id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
://
.id/
lib.u i g i ://d
http
http
Bab ini akan menguraikan hasil dan pembahasan pada penelitian yang
://
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j dilakukan di Kelurahan .u Antirogo Kabupaten iJember .unepada tanggal 11-22 Oktober .une b b b i i i l l l i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h memiliki bayi http 2012. hBesarnya sampel dalam penelitian ini adalah 103 ibu yang
ac nej.
/ / / .id/ 1-12 bulan yang bertempat cusia c.id tinggal di Kelurahan Antirogo. c.id Sampel penelitian j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g ig dengan bayi usia 1-12://bulan dig yang terdiri dari:/kelompok kasus sebanyak 21 /dig ://di ://dibu :// p p p p t t t t t t t t h h h h http mengalami diare dalam satu bulan / / terakhir dan kelompok kontrol / sebanyak 82 ibu
gilib i d / / : http
.u
/ c.id c.id a a . . j j e dalam satu bulan terakhir dengan bayi usia l1-12 .u bulan yang tidak mengalami .undiare .une b b b i i i l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h atau mengalami diare lebih dari satu bulan yang lalu.
d ac.i . j e n
/ / d/ .id/ Alat yang dilakukan .untuk c.id pengumpulan data menggunakan c.id kuesioner yaitu j.ac.i a a . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i ig Sehat (PHBS) ibu serta ig kuesioner //dig Perilaku Hidup Bersih :tentang ://ddan ://dkuesioner :// p p p t t t t t t http h h h
ac nej.
.u
http
.id
ac nej.
gilib i d / / :
tentang kejadian diare. Pengumpulan data dalam penelitian / / / ini dilakukan di
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
.id/
ac nej.
.u satu kali waktu pengisian. posyandu dan dilakukan lib.u secara door to door libdalam lib.u i i i g g g i i i //d //d //d
/ ttp: ttp: ttp: ttp:/ h h h h Peneliti mengikuti empat kegiatan posyandu pada tanggal 13 Oktober 2012 di / .id/ .id/ di Catelya 66 dan .ac.id/ cCatelya c.id c2012 a a a 64, 16 Oktober 2012 di Catelya 65, 17 Oktober . . . j j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li li igili digi d18 digi di Catelya 67 untukppengumpulan digi / / / / / / / / : : : : :// pada tanggal Oktober 2012 Oktober 2012 p p p htt htt htt htt http
h
data. Pengumpulan data yangid dilakukan di posyandu mencapai / / sampel sebanyak .id/ c. c.id
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
a nej.
.id/
ac nej.
a nej.
b.u 38 responden, ig untuk dari kegiatan posyandu lib.usisa sampel yang belum lididapatkan lib.u i i i g g i i ://d ://d ://d http http http dilakukan pengumpulan data secara door to door sebanyak 65 responden dari
://
http
/ / id/ .id/ ctanggal c.id Peneliti menggunakan c.dua c.id a a a a . . . . j j j j 11-22 Oktober 2012. numerator untuk .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g //dig ://di :pengumpulan ://di ://di :// membantu data. p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http 56 id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 57 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
Kuesioner yang telah terisi selanjutnya dilakukan pengolahan htt ht httpdata meliputi
ht
http
://
/ Data PHBS ibu yang diperoleh / coding, entry, dan acleaning. dari kuesioner ac.id/ .id/ cediting, c.id c.id a a . . . j j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li ili ili dan akan dilakukan terlebih:/dahulu digi digpengkategorian digi menjadi kategori PHBS digbaik / / / / / / / : : : :// p p p p http htt htt htt htt PHBS buruk berdasarkan cut of point data. Hasil uji kenormalan distribusi data
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j e tidak normal sehingga menunjukkan bahwa ibu .u distribusi data PHBS .un .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h http pengkategoriannya menggunakan hnilai median yaitu 21. Dengan demikian
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
id/ jika memiliki skor ≥21 id/ kategori PHBS ibu ac.id/ .id/ kategori PHBSj.ibu ctermasuk c.baik c.dan a a a . . j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li ili igili digi digmerupakan digiberupa buruk jika://d memiliki skor <21. Berikut hasil penelitian / / / / / / : : : :// p p p p htt htt htt htt http karakteristik responden, PHBS ibu / / dan kejadian diare pada bayi / usia 1-12 bulan.
gilib i d / / : http
.u
d ac.i . j e n
.id
d ac.i . j e .un
ac nej.
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / p:
httpPenelitian 5.1 Hasil
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
http
htt
http
/ / / .id/ Karakteristik Responden c5.1.1 c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g responden merupakan//didentitas g /dig usia 1Karakteristik ibu yang memiliki ://di ://di : i :/bayi :// p p p p t t t t t t t t http h h h h lib.u i g i /d ttp:/
ne
12 /bulan yanng bertempat tinggal di Kelurahan Antirogo / Kabupaten Jember. .id/ .id
.id j.ac
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
.u pada penelitian ini meliputi .u umur ibu, umur bayi,ilurutan .u Karakteristik responden igilib igilib ig ib
/d /d /d / ttp:/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h h kelahiran, pendidikan terakhir ibu, pekerjaan ibu, penghasilan keluarga. Data / / id/ .id/ cselengkapnya c.id c.dilihat c.id a a a a mengenai karakteristik responden dapat pada tabel 5.1 . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig ://di ://di ://di :// berikut.ttp://d p p p t t t t t t h h h h http
h
.id/
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/ .u
.id/
.id/
.u
http
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
gilib i d / / :
http j.ac
lib.u i g i ://d
http
.id/
gilib i d / / :
ac nej.
.u
.id/
http ac nej.
.id/
ac nej.
http
.id/
ac nej.
http
gilib i d / / :
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
ht
.u
gilib i d / / p:
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 58 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
tp kelahiran, tt Distribusi responden menurut Tabel h5.1 ht umur ibu, umur bayi, danhturutan riwayat alergi terhadap makanan, pendidikan ibu, pekerjaan ibu, penghasilan / keluarga, dan riwayat id/ Kelurahan Antirogo ac.id/ .id/ gangguan pencernaan .di c.id c c a a a . . . j j j Kabupaten n Jember e bulan Oktober tahun 2012 ne ne nej. .u
u
lib.u i g i ://d
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
tp Ibu htUmur
Frekuensi Persentase http (orang) http (%) <20 tahun 6 5.8 20-30 tahun 70 68.0 / / / / .id tahun c>30 c.id c.id c.id a a a a 27 26.2 . . . . j j j j ne ne .une Total .une 103 ilib.u 100.0 ilib.u b b i i l l i i g g ig ig Umur Frekuensi Persentase ://di ://dBayi ://d(orang) ://di(%) p p p p t t t t t t t t h h h 35 h 34.0 1-6 bulan 7-12 bulan 68 66.0 / d/ d/ d/ i i i . . . c c c c.id Total 103 100.0 a a a a . . . . j j j j Urutan Kelahiran Frekuensi (orang) Persentase (%) .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ≤2 68.0 //dig ://di ://di :70 ://di p p p p t t t t t t t t h h h 33 h 32.0 >2 Total 103 100.0 / / / / d d d i i i c.Riwayat Alergi terhadapj.ac. Frekuensi (orang) j.ac. Persentase (%) c.id a a . . j j Makanan .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g Ya 0 g 0.0/dig ://di ://di ://di :/ p p p p t t t t t t t t Tidak 103 100.0 h h h h Total 103 100.0 / / / / Pendidikan Ibu Frekuensi (orang) Persentase (%) d d d i i i c. c. c. c.id a a a a . . . . j j j j 11 10.7 .une SD .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i SMP 45 43.7 g g g //dig ://di ://di :46 ://di p p p p SMA 44.7 t t t t t t t t h h h h PT 1 1.0 Total 103 100.0 / / / / c.id Pekerjaan Ibu c.id Frekuensi (orang) j.ac.id Persentase (%) c.id a a a . . . j j j .une Ibu rumah tangga ilib.une .une .une b b b 87 84.5 i i i l l l i i i g g g //dig Wiraswasta 15.5 ://di ://di :16 ://di p p p p t t t t t t t t h h 103 h 100.0 Total h Keluarga (orang) (%) / / dPenghasilan d/Frekuensi d/Persentase i i i . . . c c c c.id Kurang dari Rp.500.000 34 33.0 a a a a . . . . j j j j 38 36.9 .une Rp.500.000-Rp.1.000.000 .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g Lebih dari Rp.1.000.000 30.1 //dig ://di ://di :31 ://di p p p p t t t t t t t t h h 103 h 100.0 Total h Riwayat Gangguan Frekuensi (orang) Persentase (%) / / / / c.id Pencernaan c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j 0 0.0 .une Ya .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g Tidak 103 100.0 ://di ://di ://di ://di p p p p t t t t t t t t Total 103 100.0 h h h h Sumber: Data Primer, Oktober 2012
htt
http
http
http
http
://
://
://
://
://
http
://
http
://
http
://
http
://
http
.id/
/ / / c.id c.id c.id a a a . . . j j j Berdasarkan tabel yang .une5.1 tentang distribusiiliresponden .une menurut umur ibu .une b b b i i l l i i g g //dig usia 1-12 bulan dittpKelurahan :bayi ://di ://di Jember, :// p p t t t t memiliki Antirogo Kabupaten h h h http
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
.id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 59 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
t diperoleh terdapat pada kategori htt data bahwa persentase htertinggi http umur 20-30
ht
http
://
/ / persentase terendah pada ac.id/ .id/ yaitu sebanyak 70 responden ctahun c.id (68.0%), sedangkan c.id a a a . . . j j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li li ili tahun yaitu sebanyak kategori umur digi dig<20 digi6 responden (5.8%).p:Karakteristik digi / / / / / / / / : : : :// p p p http htt htt htt htt responden berdasarkan umur bayi, persentase pada kategori umur terbanyak pada
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j rentang usia 7-12ibbulan une dan persentase terendah .u yaitu sebanyak 68 bayi .(66.0%) .une b b i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h yaitu sebanyak 35 bayi h(34.0%). Urutan http pada h rentang usia bayi 1-6 bulan
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
id/ id/ sebanyak 70 bayi ac.id/ .id/ bayi tertinggi pada urutan kelahiranj.a ≤2c.yaitu ckelahiran c.kategori a a . . j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li ili ili bayi igili digi dterendah digkelahiran dig33 (68.0%) dan pada kategori urutan >2 yaitu sebanyak / / / / / / / / : : : : :// p p p p htt htt htt htt http (32.0%). Seluruh responden sebanyak 103 responden (100%)/ tidak memiliki bayi / /
gilib i d / / : http
.u
/ c.id c.id a a . . j j yang memiliki liriwayat alergi terhadap makanan .u .une dan riwayat gangguan .une b b b i i l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h pencernaan. Mayoritas responden memiliki pendidikan terakhir SMA yaitu
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
/ .id/ .id/ adalah responden .ac.id/ csebanyak c.id sedangkan yang paling crendah 46 responden (44.7%), a a a . . . j j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li li igili digi digi terakhir perguruanp:/tinggi digi (PT) yaitu sebanyakp:1//dresponden / / / dengan pendidikan / / : : :// p p http htt htt htt htt (1.0%). /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
/ c.id a . j ne
id/
.id/
ac. nej.
ac nej.
u .data .u .u Berdasarkan pekerjaan ibu, persentase tertinggi terdapatilibpada igilib igilib ig
/d /d /d ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h responden dengan jenis pekerjaan ibu rumah tangga yaitu sebanyak 87 responden
h
://
http
/ / .id/ .id/ c(84.5%), c.id terendah terdapat pada cresponden c.id a a a a sedangkan persentase dengan jenis . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g /dig /dig ://di :/pegawai ://di 1 responden (1.0%). :/Penghasilan :// pekerjaan negeri yaitu sebanyak p p p p t t t t t t t t h h h h http keluarga hampir merata padaidmasing-masing penghasilanidkeluarga. Persentase / / .id/ c. c.
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
a nej.
.id/
ac nej.
a nej.
.u responden dengan penghasilan tertinggi terdapat Rp.500.000-Rp.1.000.000 libpada lib.u lib.u i i i g g g i i i //d //d //d :
:
http
://
:
http
http
http
yaitu sebanyak 38 responden (36.9%), sedangkan persentase terendah terdapat
/ / / .id/ cpada c.id c.id yaitu sebanyak 31 j.ac.id a a a . . . j j j responden dengan penghasilan lebih dari Rp.1.000.000 .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g //dig ://di :(30.1%). ://di ://di :// responden p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
lib.u i g i d 60 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
id/ Usia 1-12 Bulan ac.id/ .id/ Perilaku Hidup Bersih .id/Sehat (PHBS) Ibu dengan c5.1.2 cdan c.Bayi a a a . . . j j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li ili igili ibu digolongkan :menjadi Perilaku Bersih dan Sehat://d (PHBS) digi digHidup digi dua / / / / / / : : :// p p p p http htt htt htt htt kategori yaitu PHBS baik dan PHBS buruk yang dapat dilihat pada gambar
ac nej.
.id/
berikut.
lib.u i g i ://d
http
gilib i d / / :
.u
ac nej.
http
http
lib.u i g i ://d
gilib i d / / : http
.u
htt
lib.u i g i p://d
0
PHBS baik
id/ .ac.
nej
/ c.id a . j ne
.u
gilib i d / / :
http Gambar .id/
http
.u
gilib i d / / :
http
lib.u i g i ://d
/
d a0c.i . j e n
ac nej.
.u
http
21
htt
20 10
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
ac nej.
http
/
gilib i d / / p:
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
20 http
http
.id/
.id/
u
ac nej.
.u
PHBS buruk
http
gilib i d / / :
://
http
id/
.id/
. j.ac e Kasus Kontrol n u . gilib i d / / : http
gilib i d / / :
ac nej.
.u
://
http Hidup Bersih
http
5.1 Distribusi responden menurut Perilaku dan Sehat (PHBS) ibu dengan bayi usia 1-12 bulan di Kelurahan Antirogo / / d d i i . . c c Kabupaten j.a Jember bulan Oktober tahunj.a2012
.une b i l i g ://di
http
.id/
j.ac e n u lib.
une
http
://
.id/
ac nej.
. gilib i d / / : http
://
.id/
d ac.i . j e .un
.u
http30 ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
gilib i d / / :
http
id/
ac nej.
id/
p
http
50 40
gilib i d / / :
ac. nej.
62
:/ http60
.id/
http
ac nej.
ac. nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
.u
.id/
.id/
p
70/digilib
ac nej.
j.ac e n u .
httBersih dan Sehat (PHBS) ibuhtt Perilaku Hidup
.id/
ac nej.
.id/
. gilib i d / / :
digi / / : p htt
://
http
Berdasarkan Gambar 5.1 distribusi PHBS ibu dengan bayi usia 1-12 bulan
/ / / .id/Kelurahan Antirogo Kabupaten cdi c.id c.idpada masing-masing j.ac.id Jember tidak merata a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g dig kategori. Pada termasuk ke ttdalam ://di ://di kelompok kasus, semua ://responden ://di kategori :// p p p p t t t t t t h h h h http PHBS d/ buruk yaitu sebesar 21d/responden (20,4%). Sedangkan d/ pada kelompok
.i
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
.i
ac nej.
.id/
ac nej.
.u .u kontrol, jumlah terbanyak yaitu 62 responden g(60,2%) libresponden libsebesar lib.u i i i g g i i i //d //d //d : : http http termasuk ke dalam kategori PHBS baik. .id/
lib.u i g i ://d
.i
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
:// http
: http
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 61 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
tp indikator Perilaku Hidup Bersih dan Sehat htt ht (PHBS) ibu terdiri darihtempat
ht
http
://
/ .id/ pemberian ASI eksklusif, .id/ tangan dengan air .ac.id/ cyaitu c.id penggunaan air bersih, ccuci a a a . . . j j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li ili igili ibu bersih dan:/sabun Pada tiap indikator digi digi serta penggunaan jamban digbersih. dPHBS / / / / / / / : : : :// p p p p http htt htt htt htt juga digolongkan menjadi dua kategori yaitu baik dan buruk yang dapat dilihat
ac nej.
.id/
pada gambar berikut. ib.u
lib.u i g i ://d
gil ://di
http
ac nej.
http
http
lib.u i g i ://d
gilib i d / / : http
.u
http50
.id/
.u
http
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
http
ac nej.
ac nej.
lib.u i g i ://d
45 / 40 c.id a . j 35 .une b i l i g 30 ://di p t t h 25 20 / c.id a 15 . j ne 2 10 gilib.u :/5/di p t t h 0 / Baik c.id
a nej.
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
http
id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
http
/
gilib i d / / p:
19
htt
ac nej.
.u
http
d ac.i . j e .un
http
32
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
http
http
.id/
.id/
u
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
://
http
Burukc.id/
.id/
a nej.
b.u
gilib i d / / :
://
http
ac nej.
.u
://
http
http
Gambar 5.2 Distribusi responden / / menurut indikator pemberian / ASI eksklusif di d d i i . . c c Kelurahan Antirogo tahun 2012 a j.a Kabupaten Jember bulanj.Oktober
d ac.i . j e n
ne
lib.u i g i ://d
.id/
j.ac e n u lib.
.une .une b b i i l l i i dig gambar 5.2 distribusi dig digi yang / / / Berdasarkan indikator pemberian ASI eksklusif / / / : : : p p p htt htt htt
dilakukan ibu dengan bayi usia/ 1-12 bulan di Kelurahan Antirogo Kabupaten / .id .id/
.id j.ac
ac nej.
://
.id/
ac nej.
. gilib i d / / : http
://
.id/
ac. nej.
50
id/
http
li KasusdigiKontrol
http
ac. nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
u
ac nej.
.id/
p
. gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
j.ac e n u .
t htPemberian Indikator ASI Eksklusif
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
.upada masing-masing kategori. .u Pada kelompok kasus, ijumlah .u Jember tidak merata igilib igilib ig lib
/d /d /d / ttp:/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h h responden yang melakukan pemberian ASI eksklusif buruk yaitu sebanyak 19 / / .id/ .id/ cresponden c.id pada kelompok kontrol, cresponden c.id a a a a (18,4%). Sedangkan lebih banyak . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http
http
.id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
lib.u i g i d 62 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
tt yang hmelakukan pemberian ASIhteksklusif dengan baik yaitu httpsebanyak 50
ht
http
://
/ / / (48,5%). .id/ cresponden c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g Indikator Penggunaan ://di ://di ://di Air Bersih ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
.u
http 50 .id/ 40
.u
gilib i d / / :
.u
0
u
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
ac nej.
.u
http
/
.id/
Kasus
Kontrol
.u
gilib i d / / :
http
.id/
.id/
ac nej.
u
. gilib i d / / : http
://
http
Buruk
ne
.id j.ac
ac nej.
.u
gilib i d / / :
Antirogo Kabupaten /Jember bulan Oktober tahun 2012 /
d ac.i . j e n
://
ac nej.
://
tp http di Kelurahan ht5.3 Gambar Distribusi responden menurut indikator penggunaan air bersih /
lib.u i g i /d ttp:/
nej.
u
. gilib i d / / :
d/ ac.i
://
.id/
d ac.i . j e .un
htt
Baik
http
http
gilib i d / / p:
g ://di
http
/ c.id a . j ne
http
http
c 0 nej.a u ilib.
id/
.u
ib.u l21 i g i ://d
.id/
ac. nej.
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne 26
ac nej.
http
/ c.id a . j 10 ne
.id/
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
30
j.ac e n u .
http
20
gilib i d / / : http
http
gilib i d / / :
60
id/ c.56 a . j ne
http .id/
id
ac. nej.
ac nej.
u .u .u Berdasarkan 5.3 distribusi indikator ilibGambar ilib. penggunaan air bersihilibyang
g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h h dilakukan ibu dengan bayi usia 1-12 bulan di Kelurahan Antirogo Kabupaten / .id/ .id/ kelompok kasus, .ac.id/ cJember c.idmasing-masing kategori. cPada hampir merata jpada a a a . . . j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li li li digi digi menggunakan air pbersih digi dengan buruk yaitup:sebanyak digi 21 / / / / semua responden / / / / : : : :// p p htt htt htt htt http ne
http
responden (20,4%). Sedangkan /pada kelompok kontrol, responden lebih banyak / / c.id c.id
.id j.ac
lib.u i g i ://d
a nej.
/dig
:/ http
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
.u
http
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
http .id/
/dig
:/ http
.id/
ac nej.
j.ac
/dig
.id/
http .id/
http
.id/
ac nej.
u u .u yang menggunakan 56 responden (54,4%). ilib.air bersih dengan baik yaitu ilibsebanyak ilib. :/ http
lib.u i g i ://d
a nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
/
.id/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/ c.id a . j ne lib.u
/
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
.id/
lib.u i g i ://d
50
gilib i d / / :
.u
ac nej.
.u
j.ac e n u .
.u
/ c.id a . j ne
22
20
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http .id/
://d
http
.u
http
/
://
.id/
d ac.i . j e .un
Kontrol igilib
://
ac nej.
http
Buruk
Kasus
id/
http
gilib i d / / :
http Baik
://
.u
id/
1
http
ac. nej.
gilib i d / / :
ac. nej.
ac nej.
http
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
.id/
gilib i d / / :
ac nej.
u
gilib i d / / :
http
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
http
http
Gambar 5.4 Distribusi responden /menurut indikator mencuci tangan dengan air bersih / d Antirogo Kabupaten Jember d/ bulan Oktober tahun c.id/ i i . . dan sabun dij.Kelurahan c c a ej.a ej.a 2012 b.une b.un b.un
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
d ac.i . j e n
. gilib i d / / :
.id/
0
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne http
/
http
20 10
.u
gilib i d / / :
http
ttp h30 ac nej.
.id/
digi / / : p t
.u
gilib i d / / :
40
http
://
http
ht
j.ac e n u lib.
/ c.id 60 a . j ne
ttp h60
htt
lib.u i g i d 63 tp://
Indikator Mencuci Tangan ht dengan Air Bersih dan Sabun http
htt
ht
id/
ac. nej.
ac nej.
gilib i d / / : http
http ac nej.
http
d ac.i . j e n
li li li digi digi digi / / / / / / : : : :// p p p tt http htt indikator cuci tangan hdengan htt Berdasarkan Gambar 5.4 distribusi air bersih / d/ Kelurahan Antirogo c.id/ .id/ sabun yang dilakukan.aibu dengan bayi usia 1-12 bulan cdan c.id c.idi a a a . . j j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li li igili digi digi tidak merata padap:masing-masing digi dkelompok Kabupaten:/Jember kategori. Pada / / / / / / / : : :// p p p htt htt htt htt http
http
http
gilib i d / / :
.u
kasus, melakukan perilaku cuci tangan dengan air bersih / responden lebih banyak / d/ d/ i i . . c c c.id a a a . . . j j j une (19,4%). Sedangkanlibpada une dan sabun dengan .une yaitu sebanyak 20 responden ilibburuk ilib. i .
d ac.i . j e n
g g g ://di ://di ://di p p p t t t t t t h kontrol, responden lebihhbanyak yang melakukan perilaku h kelompok cuci tangan
://
http
/ d/ .id/ air bersih dan sabun .id/ baik yaitu sebanyak.a60 cdengan cdengan c.iresponden c.id (58,2%). a a a . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
.u
gilib i d / / :
http
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
http .id/
.id/
.u
.id/
ac nej.
j.ac
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
http .id/
lib.u i g i ://d
.id/
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
70
gilib i d / / :
http
50
.une b i l i g ://di
40
http
lib.u i g i ://d
/
.u
.u
/ c.id a . j ne
Baik
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://d
http
.id/
gilib i d / / :
.u
http
/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
http
http
Gambar 5.5 Distribusi responden/ menurut indikator penggunaan jamban bersih di / dKabupaten Jember bulan Oktober d/ tahun 2012 i i . . Kelurahan Antirogo c c j.a j.a
d ac.i . j e n
u
une
une
. gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
ilib. //dig
tp:
tp
://
.id/
d ac.i . j e .un
Kontrol igilib
://
ac nej.
http
Buruk
Kasus
id/ http
14
.une b i l i //dig
http
://
.u
:
http
ac. nej.
gilib i d / / :
.id/ j.ac
une
http
http
21
.id j.ac
. gilib0 i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
gilib i d / / :
http
. gilib i d / / :
j.ac e n u .
://
.id/
http
/
20
http ac nej.
u
http
30
10
d ac.i . j e n
. gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http /
.id/
0
gilib i d / / : http
http
gilib i d / / :
ac nej.
http
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http
/ 60
.id j.ac
.id/
digi / / : p t
/ c.id a . j ne 68
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.u
htt
lib.u i g i d 64 tp://
Indikator Penggunaan Jamban Bersih ht
/
id/
ac. nej.
.u
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
gilib i d / / : http
http ac nej.
http
/
tp
gilib i d / / :
://
http
ht ht jamban bersih ht Berdasarkan Gambar 5.5 distribusi indikator penggunaan
/ / / .id/ dilakukan ibu dengan cyang c.idbayi usia 1-12 bulanj.acdi.idKelurahan Antirogo j.ac.id a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g ig /dig tidak merata pada Kabupaten kategori. Pada //dig ://di :/Jember :masing-masing ://dkelompok :// p p p p t t t t t t t t h h h h http kasus, jamban bersih dengan buruk yaitu / semua responden menggunakan .id/ .id/
http
gilib i d / / :
.u
d ac.i . j e n
ac nej.
.id/
ac nej.
j.ac e n u u u . . kelompok kontrol, responden . sebanyak 21 responden (20,4%). Sedangkanilpada gilib g ib gilib i i i d d d / / / / / / : : ttp: http bersih dengan baik yaitu http sebanyak 68 lebih h banyak yang menggunakan jamban
://
http
/ / / .id/ cresponden c.id c.id c.id (66,0%). a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
.u
gilib i d / / :
http
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
http .id/
.id/
.u
.id/
ac nej.
j.ac
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
http .id/
lib.u i g i ://d
.id/
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
.u
gilib i d / / p:
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 65 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
5.1.3 Kejadian Diare pada Bayi Usia htt ht1-12 Bulan
ht
http
://
/ Kejadian diare digolongkan / d/ bayi mengalami c.id/ c.id menjadi dua kategori c.iyaitu a a a . . j j ne ne nej. u u u . . . b b b ili igili bulan terakhir dan tidak igilibulan diare dalam diare dalam://d satu dsatu digmengalami / / / / : : :// p p p http htt htt htt
d ac.i . j e n
htt
terakhir. Hasil penggolongan tersebut dapat dilihat pada gambar berikut.
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
http
/ / / c.id c.id c.id a a a . . . j j j ne ne bulan Diare pada Bayi Usia.u1-12 .uKejadian .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http
.id/
http
lib.u i g i ://d
ac nej.
gilib i d / / : http
.u
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
lib.u i g i p://d
http
gilib i d / / :
.u
u
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
.u
http
http .id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
http
http .id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
://
http
id/
Frekuensi
://
.id/
ac. nej.
ac nej.
lib.u lib.u lib.u i i i g g g i i i d /d usia 1-12 bulan di Kelurahan Gambarp5.6 ://dDistribusi kejadian diare pada p:/bayi tp:// Antirogo htt httbulan Kabupaten Jember Oktober tahun 2012 ht
://
http
/ id/ pada bayi usia 1- ac.id/ .id/ Berdasarkan gambar.a5.6 c.idtentang distribusi kejadian c.diare a . j j ne ne nej. u u u . . . b b b li ili igili dKelurahan digi Jember tidak meratappada digmasing12 bulanpdi Antirogo Kabupaten / / / / / / : : : :// p htt htt htt http masing kategori. Jumlah bayi yang mengalami diare dalam/ satu bulan terakhir / .id/ .id
.id j.ac
lib.u i g i ://d
ac nej.
g g ://di ://di p p t t t t dalamhsatu bulan terakhir sebanyak h82 bayi (79.6%). .id/
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http
.id/
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
. j.ac
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
.u
ac nej.
://
http
.id/
.id/
ac nej.
/dig
:/ http
ac nej.
gilib i d / / :
http .id/
lib.u i g i ://d
ac nej.
.u .u yang tidak mengalamiilibdiare .u sebanyak 21 bayi sedangkan jumlah ilib(20.4%), ilibbayi
ac nej.
http
.id/
ac nej.
ac nej.
ne
http
id/
ac. nej.
ac nej.
. . 90 gilib gilib i i d d / / / / : p: htt80 http 70 60 .id/ .id/ c c a a . . j j 50 21 .une .une b b i i l l 40 i i g g ://di ://di p p 30 t t t t h h 20 / / 10 c.id c.id a a . . j j 0 .une .une b b i i l l i i Diare dalam satu bulan Tidak g igdiare dalam satu ://di ://dbulan p p terakhir terakhir t t t t h h
.id/
ac nej.
82
.id/
u
.id/
htt
/
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
.u
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
lib.u i g i d 66 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
ttp Kejadian 5.1.4 Hubungan Perilaku Hidup Bersih htt ht dan Sehat (PHBS) Ibu hdengan
ht
gilib i d / / p:
igi p://d
.id/
ac nej.
d ac.i . j e n
htt
http
://
/ Diare pada Bayi Usia 1-12 / / / c.id Bulan di Kelurahan Antirogo c.id Kabupaten Jember j.ac.id a a . . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g Uji statistik hubungan PHBS dig dig dengan ://di yang digunakan untuk ://mengetahui ://ibu :// p p p t t t t t t http h h h
kejadian diare pada bayi usia 1-12 bulan di Kelurahan Antirogo Kabupaten
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j Jember adalah ujiibkorelasi Spearman Rank. Distribusi .u .une responden menurutilPHBS .une b b i i l l i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h http ibu dengan kejadian diare pada h bayi usia 1-12 bulan dan hasil uji korelasi
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / id/ tabel 5.2. .id/ Rank dapat dilihat cSpearman c.pada c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g responden menurut Perilaku g Tabel 5.2 Distribusi ibu dig ://di ://di ://di Hidup Bersih dan Sehat ://(PHBS) :// p p p p t t t t t t t t h h dengan kejadian diare pada h bayi usia 1-12 bulan di Kelurahan h http Antirogo gilib i d / / : http
.u
/ c.id a . j ne
Kabupaten Jember bulan Oktober tahun 2012
/ c.id a . j e diare nKejadian
b.u
li Tidak diare digi / / : p Total tt bulan dalamhsatu terakhir .id/ (Kontrol) .id/ c c a a . . j j F F % Fne % e% .un0.0 .u62 b b i i l l 0 62 60.2 60.2 i i ig ig
ac nej.
.u
http
htt
PHBS d /d Baik ttp:// ttp:/ h h PHBS 21 20.4 20 19.4 Buruk / .id/ cJumlah c.id 82 a a 21 20.4 79.6 . . j j ne Sumber: Data Primer, ne 2012 u u . . Oktober b b ili ili
ig p://d
http
gilib i d / / :
http .u
41
39.8
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http r
p value
.id/
u
b. -0.622igili0.000
http
://d
.id/
http
://
http
ac nej.
://
http .id/
103ej.ac100.0
.un
gilib i d / / :
g ://di
.id/
b
li Diare digi dalam satu / / : p tt bulan terakhir PHBShibu (Kasus)
.id/
gilib i d / / :
/
d ac.i . j e .un
gilib i d / / :
ac nej.
.u
://
http
http
data bahwa mayoritas / Berdasarkan tabel 5.2 .idiperoleh d/ d/ responden yang c.id/ i . c c a a ej.a nej. baik, maka tidak akan nmengalami nej. u u u . . . b b b melakukan PHBS dengan diare dalam satu li li li digi digi digi / / / / / / / : : : p p p tt tt tt ttp:/ h h h h bulan terakhir. Hal ini ditunjukkan sebanyak 62 responden (60.2%) dengan PHBS
d ac.i . j e n
/ / / .id/ baik dan tidak mengalami cyang c.id diare dalam satu bulan c.id c.id a a a a . . . . terakhir. Sedangkan pada j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g /dig //dig memiliki PHBS buruk //dig sebanyak 41 responden ://di :yang :yaitu :/(39.8%), :// responden 21 p p p p t t t t t t t t h h h h http responden (20.4%) diantaranyaidmengalami diare dalam satuidbulan terakhir dan 20 / / id/
.
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
u
ac nej.
http
.
ac nej.
u
. . responden (19.4%) igilibtidak mengalami diare dalam igilib satu bulan terakhir. ://d
://d
http
http
.id/
lib.u i g i ://d
.
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http id/
. j.ac
:// http
.id/
ac nej.
http
.u
gilib i d / / tp:
ht
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 67 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
Nilai htt p pada tabel 5.2 tersebut ht menunjukkan bahwa p value http< α (0.000 <
ht
http
://
/ / / .id/ maka dapat disimpulkan c0.05) c.id ada hubungan antara jPerilaku c.id Hidup Bersih dan j.ac.id a a a . . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig bayi usia 1-12 bulan :di//dKelurahan ig Sehat (PHBS) pada ://di ://di ibu dengan kejadian diare ://d :// p p p p t t t t t t t t http h h h h Antirogo Kabupaten Jember (Ha diterima). Kekuatan korelasi dapat dilihat
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j e bahwa kekuatan hubungan melalui nilai r yaitu .usebesar -0.622 yang memiliki .unarti .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h http antar variabel adalah kuat. Arah korelasi pada hasil penelitian h ini adalah negatif
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / .id/sehingga semakin baik .id/ ibu maka semakin.akecil c(-) cPHBS c.id kejadian diare pada j.ac.id a a . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g bayi. ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
gilib i d / / : http
.u
ac nej.
/
g ://di
http 5.2.1 Karakteristik Responden
.id/
d ac.i . j e .un
5.2 Pembahasanilib.u
gilib i d / / p:
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
http
htt
http
/ d/ urutan kelahiran, c.id/ .id/ Karakteristik responden c.idterdiri dari umur ibu, umur c.ibayi, a a a . . j j ne ne nej. u u u . . . b b b li li ili digi ibu, pekerjaan ibu, digi /digterhadap makanan, pendidikan / / riwayat talergi penghasilan / / / : : : :// p p p http htt htt ht
ac nej.
.u
http
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
keluarga, dan riwayat gangguan/ pencernaan. Umur ibu yang/ menjadi responden /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
.id/
ac nej.
.u .u mayoritas berusia 20-30 tahun yaituilib sebanyak 70 responden (68,0%). libsekitar lib.u i i g g g i i i //d //d //d
/ ttp: ttp: ttp: ttp:/ h h h h Umur merupakan salah satu faktor yang dapat menggambarkan kematangan / / .id/ .id/ sosial, sehingga membantu cseseorang cmaupun c.id seseorang dalam j.ac.id a a a baik fisik, psikis . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g //dig ://di ://di Semakin bertambahttumur, ://di semakin bertambah pula :pengetahuan :// pengetahuannya. p p p p t t t t t t h h h h http
h
ibu responden tersebutid/berdasarkan rentang id/ mengenai PHBS. Pengkategorian id/
.
.u
http
gilib i d / / :
.
ac nej.
.
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
.u b.u penelitian yaitu antara umur responden lidalam lib.u16-41 tahun, dimana iibu libyang i i i g g g i i //d //d //d
:
:
http
://
:
http
http
http
berusia 16 tahun adalah ibu dengan usia termuda dan ibu yang berusia 41 tahun
/ / / .id/ cadalah c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j ibu dengan usia tertua. .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 68 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
ttp Pemilihan Umur htt bayi yang menjadi responden ht dimulai dari umur 1-12hbulan.
ht
http
://
/ karena dampak yang .iakan / / .id/ bayi 1-12 bulan disebabkan cumur c.id c d diakibatkan oleh j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g diare akan://lebih dig parah apabila dibandingkan ://di ://di dengan kelompokttpumur ://di lainnya. :// p p p t t t t t t http h h h h Berdasarkan pendapat Widjaja (2002) bahwa bayi lebih rentan mengalami
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j dehidrasi karena isulit .u untuk diberi cairan melalui .unemulut dibandingkan idengan .une b b b i i l l l i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h usia lainnya, selain itu komposisi h http kelompok cairan tubuh pada hbayi relatif besar
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
d/ mengandung air c.id/ .id/ sekitar 80-85% berat .id/ dan pada anak usia.a>1c.itahun cyaitu cbadan a a a . . j j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li li li li digi digi Kehilangan cairan digi sebanyak 10% pada digi dapat sebanyak :70-75%. tubuh bayi / / / / / / / / : : : :// p p p p htt htt htt htt http mengakibatkan kematian setelah/ sakit selama 2-3 hari. Umur/bayi pada penelitian /
gilib i d / / : http
.u
/ c.id c.id a a . . j j e ini digolongkan menjadi 1-6 bulan dan rentang .u dua yaitu umur bayi dalam .unrentang .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h 7-12 bulan. Penggolongan tersebut berdasarkan usia pemberian ASI secara
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
d/ id/ Pemberian ASI secara id/ .id/ ceksklusif c.eksklusif yaitu sampai usia 6c.bulan. sampai usia 6 j.ac.i a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g ig terhindar dari penyakit. ig bayi /dig bulan akan kekebalan tubuh ://di :/memberikan ://dagar ://dUmur :// p p p p t t t t t t t t http h h h h mayoritas berada pada rentang/ usia 7-12 bulan yaitu sebanyak 68 responden / /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
(66,0%).
d ac.i . j e n
id
.u
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
://
tp httpyang menjadi responden dalam http penelitian ini mayoritashtmemiliki Ibu urutan
h
http
/ / d/ .id/ ckelahiran c.iresponden c.id kelahiran >2 dapat j.ac.id a a a ≤2 sebanyak 70 (68,0%). Urutan . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig //digpengalaman bagi ibu-ibu ://di ://dtambahan :dan ://di baik itu :// memberikan pengetahuan p p p p t t t t t t t t h h h h http pengetahuan yang didapat idari / ibu-ibu atau bidan .di / posyandu maupun .id/ c. d c id
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
a nej.
.u .u .u pengalaman sendiri. igilib Sedangkan urutan kelahiran igilib ≤2 dapat menyebabkan igilibbayi ://d
://d
http
://d
http
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
.id/
.id/
http .id/
ac pendidikan ibu mayoritas ac ac Data tentang karakteristik nej. nej. adalah SMP dan SMA. nej. lib.u i g i ://d
.u
lib.u i g i ://d Hal ini responden di Kelurahan httpmenunjukkan bahwa mayoritas http http Antirogo .id/
lib.u i g i ://d
://
http
kurang terawat sehingga bayi mudah terserang penyakit.
http
.id/
ac nej.
a nej.
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
:// http
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 69 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
p Kabupaten htt Jember telah memenuhi ht anjuran pemerintah dalam httmenyelesaikan
ht
http
://
/ / .id/ belajar 9 tahun. .ac.id/ cwajib c.id c.id a a a . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig dikerjakan untuk :mendapatkan Pekerjaan //dig ://di ://di merupakan sesuatuttphal ://dyang :// p p p t t t t t t http h h h h imbalan atau jasa. Berdasarkan penelian ini, mayoritas responden sebagai ibu
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j rumah tangga sebanyak 87 responden (84,5%). une .u .une Pekerjaan ibu juga .bisa b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h bayi karena ibu yang tidak h bekerja bisa http mempengaruhi status kesehatan pada
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / / .id/ dan merawat bayinya cmenjaga c.idagar terhindar dari penyakit. c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g keluarga juga dapat g Penghasilan //dig ://di ://di ://diberpengaruh terhadapttp:terbentuknya :// p p p t t t t t t h h h h http perilaku. Data karakteristik responden tentang penghasilan menunjukkan sebagian / / /
gilib i d / / : http
.u
/ c.id c.id a a . . j j besar respondenlibmemiliki penghasilan keluarga .u .unedalam rentang Rp.500.000.une b b i i l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h Rp.1.000.000 sebanyak 38 responden (36,9%). Penghasilan keluarga
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
/ d/ .id/ .id/ cmemungkinkan c.id cpemenuhan anggota j.a keluarga untuk memperoleh kebutuhan- j.ac.i a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g dig kebutuhan //diglebih baik dalam melakukan ://di :yang ://di perilaku hidup bersihttdan ://sehat. :// p p p p t t t t t t http h h h h lib.u i g i /d ttp:/
ne
h
/ Data tentang karekteristik d/ responden yang terdiri d/dari riwayat alergi c.id/ i i . . c c a a a nej. riwayat gangguan bpencernaan nej. nej. u u u . . . terhadap makanan dan dikumpulkan untuk b b li li li digi digi digi / / / / / / / : : : p p p tt tt tt ttp:/ h h h h memastikan agar terhindar dari penyebab diare yang lain yang dapat membuat
.id j.ac
d/ .id/ .id/ bisa mengalami .ac.id/ cpenelitian c.iyang calergi a a a bias. Pada bayi mengalami riwayat . . . j j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li li ili digi digigangguan pencernaanppasti digmengalami digi zat/ / / / / / / / : : : : :// malabsorpsi dan malabsorbsi terhadap p p p htt htt htt htt http zat Ilmu Kesehatan AnakidFK / UI (2007), faktor id/makanan. Menurut Staff Pengajar id/
.
.u
http
gilib i d / / :
.
ac nej.
.
ac nej.
ac nej.
malabsorpsi terhadap lib.u karbohidrat, proteinigidan lib.ulemak i g i /d /d
:/
.u merupakan salah igilibsatu ://d
:/
http
.id/
ac nej.
http
://
http
http
penyebab dari diare. Semua responden dalam penelitian ini tidak ada yang
/ / d/ .id/ cmemiliki c.ialergi c.id c.id a a a a . . . . j j j j bayi dengan riwayat dan gangguan pencernaan. .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
.u
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 70 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
5.2.2 Perilaku Hidup Bersih dan Sehat htt ht (PHBS) ibu dengan bayi usia http1-12 bulan
ht
gilib i d / / p:
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
ac nej.
http
://
/ Hasil penelitian menunjukkan / bayi usia 1-12 ac.id/ .id/ c.id bahwa pada ibu yang cmemiliki a a . . j j ne ne nej. u u u . . . b b b li li igili 62 bulan di Kelurahan Jember digi Antirogo Kabupaten digi memiliki PHBS baik dsebesar / / / / / / : : : :// p p p http htt htt htt
d ac.i . j e n
htt
responden (60,2%) yaitu pada kelompok kontrol, sedangkan jumlah ibu yang
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j ne ne memiliki PHBS ib buruk yang terdiri dari .u sebesar 41 responden .u(39,8%) .u21 b b i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h (20,4%) pada kelompok h kasus dan 20 respondenh pada kelompok http responden
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / / .id/ Ibu dikatakan memiliki ckontrol. c.id PHBS baik apabila jjumlah c.id nilai dari kuesioner j.ac.id a a a . . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g PHBS buruk apabila /jumlah g nilai ig mencapai 21, Ibu dikatakan memiliki ://di ://dsedangkan ://di : /di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http kuesioner <21. Ibu yang memiliki PHBS baik kemungkinan / / / disebabkan oleh
gilib i d / / : http
.u
/ c.id c.id a a . . j j pendidikan yang lmayoritas adalah SMA. Pendidikan .u .unejuga mempengaruhi perilaku .une b b b i i i l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h yang akan dilakukan ibu tentang PHBS. Menurut penelitian Kusumawati (2008)
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
/ / d/ .id/ cmengungkapkan c.id keterikatan antara jpendidikan c.id bahwa j.adanya dengan PHBS j.ac.i a a a . . j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig mempunyai dengan tingkat ://di ://dhubungan ://dikesehatan. Semakin tttinggi ://di tingkat :// p p p p t t t t t t http h h h h lib.u i g i /d ttp:/
ne
pendidikan semakin mudah ibu/ menerima konsep hidup sehat secara mandiri, / .id .id/
.id j.ac
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
u .u .(2007) .u kreatif, dan berkesinambungan. Notoatmodjo mengungkapkan ilbahwa igilib igilib ig ib
/d /d /d / ttp:/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h h perilaku dipengaruhi oleh berbagai faktor, diantaranya adalah faktor dari dalam / / .id/ (faktor instrinsik), yaitu .id/ cdiri c.idusia, tingkat pendidikan, cpengetahuan, c.id a a a a kepuasan, . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g /digfaktor dari luar (faktor /dig ://di :/dan :/ekstrinsik), ://di sosial, :// keyakinan yaitu iklim, tmanusia, p p p p t t t t t t t h h h h http
h
ekonomi, kebudayaan dan sebagainya. id/ id/
.
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
.id/
.
ac nej.
.id/
ac nej.
ac nej.
u .u mempunyai perananilib.penting .u Faktor iperilaku terhadap keberhasilan gilib ig igilib
://d
://d
http
://d
http
://
http
http
menurunkan angka kejadian diare. PHBS ibu dapat berpengaruh terhadap kondisi
/ / id/ .id/ ckesehatan c.berdasarkan c.id c.id a a a a . . . . j j j j bayi. Hal ini penelitian Adisasmito (2007) yang .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g dig yang dilakukan ibu dig ://di ://di bahwa perilaku hidup ://bersih ://mempunyai :// mengungkapkan p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
.u
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
lib.u i g i d 71 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
tp pada bayi hubungan terjadinya penyakithtdiare htt yang bermakna dalam mencegah ht
ht
gilib i d / / p:
igi p://d
.id/
ac nej.
.id/ balita. cdan a . j ne
/ c.id a . j ne
/
d ac.i . j e n
ib.u
http
ac nej.
ib.u
.id/
ib.u
l igildengan bayi usia 1-12:/bulan igil PHBS dibu digi di Kelurahan Antirogo dKabupaten / / / / / : : p p p t t t
htt
ht
ht
http
ht
Jember berasal dari empat indikator yang terdiri dari pemberian ASI eksklusif,
lib.u i g i ://d
http
http
://
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j e bersih dan sabun, serta penggunaan air ibersih, .u mencuci tangan dengan .unair .une b b b i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http penggunaan jamban bersih.
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
://
ac nej.
/ / / .id/ Data tentang pemberian c.id ASI eksklusif pada kelompok c.id kasus mayoritas j.ac.id a a . . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g ig kategori buruk yaitu ig termasuk ke 19 responden (19,4%). ://ddalam ://dsebesar ://di Faktor :// p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
resiko dengan salah satunya / adalah pendidikan. / yang mungkin berhubungan .id/ .id
gilib i d / / : http
.u
/ c c.id a a . . j j e Pendidikan ibu-ibu pada SMP. Faktor lain yang .u kelompok kasus mayoritas .unadalah .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h dapat memungkinkan PHBS buruk adalah penghasilan keluarga yang mayoritas
d ac.i . j e n
ac nej.
/ / d/ .id/ cmendapatkan c.id dari Rp.500.000. Sedangkan c.id penghasilan kurang pada kelompok j.ac.i a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ke dalam kategori //baik g g kontrol tp termasuk ://di ://di : di sebesar 50 responden ://di (48,5%). :// p p p t t t t t t t http h h h h Pemberian ASI secara eksklusif / / adalah pemberian ASI sejak / bayi baru lahir
lib.u i g i /d ttp:/
ne
h
.id j.ac
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
.id/
ac nej.
.u .u sampai bayi usiail6ibbulan. Pemberian ASI bisailiberlanjut sampai bayi usia 2ilib tahun b.u g g g i i i /d /d /d ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h (Departemen Kesehatan RI, 2007). Pemberian ASI akan memberikan manfaat
://
http
/ / .id/ bayi. ASI merupakan .id/ cbagi cmakanan c.id bagi bayi karena j.ac.id a a a alamiah dan susu terbaik . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig dig ://di ://dnutrisi ://sempurna ://di bayi, :// mengandung yang seimbang tdan untuk tumbuhttkembang p p p p t t t t t h h h h http ASI mengandung nutrisi yangidsangat mudah diserap dan dicerna oleh bayi, ASI / / .id/ c. c.id
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
a nej.
u kekebalan tubuh) untuk kaya akan anibodi lib.(zat lib.umembantu tubuh bayi imelawan lib.u i i i g g g i i //d //d //d :
:
http
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
.id/
http
.id/
http .id/
j.ac j.ac hasil bahwa pada j.ac Data tentang penggunaan air bersih menunjukkan e e e n n n u u u ilib. ilib. ilib. dig
dig
dig
:// :// :// kelompok http kasus, semua responden httptermasuk ke dalam kategori http buruk yaitu .id/
lib.u i g i ://d
://
:
http
infeksi seperti diare dan penyakit lainnya (Suririnah, 2009).
http
.id/
ac nej.
a nej.
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
:// http
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 72 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
t ttp sebanyak pada kelompok hkontrol sebagian htt 21 responden (20,4%). hSedangkan
ht
http
://
/ id/ (54,4%) dan ac.id/ .id/ termasuk ke dalam .kategori cbesar c.id baik yaitu sebanyakj.56 c.responden a a a . j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b li ili igili igili sebanyak 26 (31,7%) termasuk kategori buruk. Air digi dresponden dkeigdalam ddigunakan / / / / / / / / : : : : :// p p p p http htt htt htt htt sehari-hari untuk minum, memasak, mandi,mencuci alat dapur, mencuci pakaian
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j dan sebagainya. Air .umemiliki peranan dalam ipenularan .une penyakit khususnyailidiare. .une b b b i i l l i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h penyediaan air yang benar-benar h http Masyarakat yang terjangkau oleh bersih
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
id/ lebih kecil dibandingacdengan .id/ .id/ masyarakat yang .ac.id/ risiko menderita cmempunyai c.diare a a . . . j j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li li ili digi digi air bersih. Masyarakat digi dapat mengurangi risiko digterhadap tidak mendapatkan / / / / / / / / : : : : :// p p p p htt htt htt htt http serangan diare yaitu dengan menggunakan air yang bersih / dan melindungi air / .id/ .id
gilib i d / / : http
.u
/ c c.id a a . . j j ne penyimpanan di rumah. tersebut dari kontaminasi mulai dari sumbernya .u .usampai .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h (Subdirektorat Pengendalian Diare dan Infeksi Saluran Pencernaan dalam
d ac.i . j e n
ac nej.
/ / .id/ .id/ cKementerian c2011). c.id c.id Kesehatan RI, a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g /dig cuci tangan dengan /digbersih dan sabun menunjukkan Data ://di :/tentang :/air ://di hasil :// p p p p t t t t t t t t http h h h h lib.u i g i /d ttp:/
ne
bahwa lebih banyak melakukan perilaku cuci / pada kelompok kasus,.idresponden / .id/
.id j.ac
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
.u dan sabun dengan iburuk tangan dengan air libbersih lib.u yaitu sebanyak 20 responden lib.u i i g g g i i i //d //d //d
/ ttp: ttp: ttp: ttp:/ h h h h (19,4%). Sedangkan pada kelompok kontrol, responden lebih banyak yang / / / .id/ cmelakukan c.id dengan air bersih dan c.id dengan baik yaitu j.ac.id a a a perilaku cuci tangan sabun . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig ig ://di ://dresponden ://di tangan dengan air bersih ://ddan :// sebanyak 60 (58,2%). Mencuci sabun p p p p t t t t t t t t h h h h http
h
terutama sangat penting setelah id/ id/buang air besar dan menceboki id/ bayi karena dapat
.
.u
http
gilib i d / / :
.
ac nej.
.
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
.u kuman yang disebabkan .u ib.u menghambat penularan igilib igilib oleh diare. Mencuciigiltangan ://d
://d
http
://d
http
://
http
http
dengan air bersih dan sabun dapat membersihkan kotoran dan membunuh kuman.
/ / / .id/ cAir c.id mengandung kumanj.adan c.idbakteri (Departemen j.ac.id a a . . j j yang tidak bersih banyak .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g /dig2007). Kebiasaan mencuci ://di :/RI, ://di tangan mempunyai resiko ://di1,88 kali :// Kesehatan p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 73 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
tt akan menderita diare h t ttp lebih h besar dibandingkan yang mencuci htangan. Mencuci
ht
http
://
/ / id/ dapat menurunkan terkena diare sebesar .id/ ctangan c.resiko c.id 47% (Departemen j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig Kesehatan :RI Muhajirin, 2007). ://dig //ddalam ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
Data tentang penggunaan jamban bersih yang dilakukan responden pada
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j kelompok kasus imenunjukkan bahwa semuaibresponden menggunakan jamban .u .une .une b b i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h 21 responden (20,4%). hSedangkan pada http bersihhdengan buruk yaitu sebanyak
ac nej.
/ / / .id/ kontrol, responden jamban bersih j.ac.id ckelompok c.idlebih banyak yang menggunakan c.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig sebanyak 68 responden ig aspek dengan baik ://di ://dyaitu ://di (66,0%). Fungsi jamban ://ddari :// p p p p t t t t t t t t h h h h http kesehatan lingkungan antara lain dapat mencegah berkembangnya berbagai / .id/ .id/
gilib i d / / : http
.u
/ c c.id a a . . j j penyakit yang disebabkan oleh kotoran manusia. .u .une Sementara dampakiliserius .une b b b i i l l i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h membuang kotoran di sembarang tempat menyebabkan pencemaran tanah, air dan
d ac.i . j e n
ac nej.
.id/ karena menimbulkan .id/ Menurut Wibowo et al .id/ Wulandari (2009) .ac.id/ cudara cbau. cdalam a a a . . . j j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li ili igili memenuhi syarat sanitasi digi digpembuangan dtidak digi akan / / / / bahwa tempat tinja yang / / / / : : : : :// p p p p http htt htt htt htt lib.u i g i /d ttp:/
ne
meningkatkan risiko terjadinya diare sebesar 2,55 kali lipat dibandingkan dengan / .id/ .id/
.id j.ac
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
.u .u .u keluarga yang ilmembuang tinjanya secarailibsaniter. Responden yangilibtidak ig ib ig ig
/d /d /d / ttp:/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h h menggunakan jamban bersih dengan baik adalah responden yang memiliki / / id/ .id/ ckebiasaan c.sungai c.id jamban sendiri di j.ac.id a a a buang air besar di dan tidak memiliki fasilitas . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig ://di ://di ://di :// rumah. ttp://d p p p t t t t t t h h h h http
h
.id/
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
u .u 5.2.3 KejadianigDiare ilib. pada Bayi Usia 1-12 Bulan igilib ://d
://d
http
.id/
ac nej.
http
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http
http
Hasil penelitian tentang distribusi kejadian diare pada bayi usia 1-12 bulan
/ / id/ .id/ cdi c.id Jember lebih banyak c.yang c.id a a a a . . . . j j j j Kelurahan Antirogo Kabupaten tidak mengalami .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g dig satu bulan terakhir.p:Bayi //dig yang mengalami diare //dig waktu ://di ://waktu :dalam :// diare dalam p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 74 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
t satu bulan kelompok kasus, sedangkan htt terakhir dimasukkan kehdalam http bayi yang
ht
http
://
/ / d/ satu bulan terakhir ataupun .id/ mengalami diare dalam ctidak c.iwaktu c.id mengalami diare j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g lebih dari :satu //digbulan terakhir dimasukkan ://di ://di ke dalam kelompok tkontrol. ://di Jumlah :// p p p p t t t t t t t http h h h h bayi dalam kelompok kontrol sebanyak 82 bayi (79.6%) yang terdiri dari 20 bayi
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j pernah mengalamiibdiare .u lebih dari satu bulanilibterakhir .une dan 62 bayi tidak ilpernah .une b i l i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h bayi dalam kelompok kasus h sebanyak 21 http mengalami diare. Sedangkan jumlah
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / / .id/ (20,4%). Bayij.ayang cresponden c.id mengalami diare adalah c.idbayi yang buang air j.ac.id a a . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g dig dari 3 besarnya mengalami perubahan konsistensi ://di ://di ://di feses dan buang air besar ://lebih :// p p p p t t t t t t t t h h h h http kali/ dalam sehari yang terjadi dalam / satu bulan terakhir.
gilib i d / / : http
.u
/ / c.id c.id a a . . j j Bayi yanglibpernah mengalami diare kemungkinan terjadi karenalibtidak .u .une .une b i l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h diberikannya ASI secara eksklusif, buruknya penggunaan jamban, buruknya
d ac.i . j e n
.id
ac nej.
d/ tidak mencuci tanganc.dengan d/ id/ .id/ cpenggunaan c.idan air yang bersih air bersih dan j.ac.i a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig yang sabun. Pemberian dengan baik karena //dig ://di ://di ASI eksklusif tidak :dilakukan ://dASI :// p p p p t t t t t t t t http h h h h lib.u i g i /d ttp:/
ne
h
kemungkinan tidak bisa keluar. Tidak keluarnya ASI / menyebabkan ibu / .id/ .id
.id j.ac
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
u u u memberikan tambahan ilib. makanan seperti memberikan ilib. bayi makanan lunak sebelum ilib. g ://di p t t h
/dig
:/ http
:/ http
/dig
://
http
bayi usia kurang dari 6 bulan atau memberikan susu formula dan air untuk
/ / / .id/ ckebutuhan c.id yang tidak memiliki jamban c.idmelakukan buang air j.ac.id a a a minum bayi. Ibu-ibu . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g /dig rumah berdekatan dengan ://di ://di Hal ini dikarenakan :/letak ://di sungai. :// besar dittpsungai. p p p t t t t t t h h h h http Higiene dan sanitasi yang buruk id/ id/ mempermudah penularan id/ diare baik melalui
.
.u
http
gilib i d / / :
.
ac nej.
.
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
makanan, air iminum diare maupun air sungai. lib.u yang tercemar kumanigipenyebab lib.u lib.u i i g g i //d //d //d
:
:
http
://
:
http
http
http
Faktor sosial budaya yang berupa pendidikan, pekerjaan dan kepercayaan
/ / / .id/ cmasyarakat c.id positif maupun negatif c.id c.id a a a a . . . . j j j j membentuk perilaku terhadap berkembangnya .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig ://di ://di masyarakat yang negatif ://dimisalnya membuang ttinja ://ddi :// diare. Perilaku kebun, p p p p t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 75 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
tt sungai, minum air yang sawahhatau ht tidak dimasak dan melakukan http pengobatan
ht
http
://
/ / / .id/ dengan cara yang .tidak csendiri c.idtepat (Artini dalam Harianto, c.id2004). Teori tersebut j.ac.id a a a . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g juga didukung ://di ://di dari penelitian Adisasmito ://di (2007) yang mengungkapkan ://di bahwa :// p p p p t t t t t t t t http h h h h banyak faktor yang menimbulkan penyakit diare antara lain faktor lingkungan,
ac nej.
.id/
ac nej.
.id/
j.ac e n faktor balita, faktor ibu, dan faktor sosiodemografis. u u . . gilib gilib i i d d / / / / : : http http
lib.u i g i ://d
http
.id/
ac. nej.
id/
.u
gilib i d / / :
http
http
://
/ / / .id/ Hubungan Perilaku .a Hidup c5.2.4 c.id Bersih dan Sehat (PHBS) c.idIbu dengan Kejadian j.ac.id a a . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g Diare:/pada /dig Bayi Usia 1-12 Bulan ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http gilib i d / / : http
.u
bahwa mayoritas responden yang memiliki / Hasil penelitian menunjukkan / d/ d/ i i . . c c c.id a a a . . . j j j e sehat baik, maka bayinya perilaku hidup bersih .undan .unetidak mengalami diareilidalam .une b b b i i l l i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h satu bulan terakhir. Hal ini ditunjukkan sebanyak 62 responden (60,2%) dengan
d ac.i . j e n
id/ ada yang mengalamiacdiare .id/ baik, semua bayinya .id/ dalam waktu satu .ac.id/ cPHBS c.tidak a a . . . j j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li ili ili digi dujiigstatistik digSpearman digi nilai p / / / / bulan. Hasil dengan uji korelasi Rank menunjukkan / / / / : : : : :// p p p p http htt htt htt htt < α/ (0,000 < 0,05) maka dapat/ disimpulkan terdapat hubungan yang bermakna /
lib.u i g i /d ttp:/
ne
h
http
gilib i d / / :
.u
.id j.ac
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
u u antara perilaku hidup ib.u1ilib. bersih dan sehat ibu dengan ilib. kejadian diare pada bayiilusia g ://di p t t h
/dig
:/ http
:/ http
/dig
12 bulan di Kelurahan Antirogo Kabupaten Jember (Ha diterima).
/ / d/ .id/ Hasil penelitian menunjukkan c.id c.ipenelitian c.id a a a bahwa hipotesis pada ini diterima . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g dig dengan ://di ://diBersih dan Sehat (PHBS) ://ibu :// yaitu ada hubungan antara Perilaku tHidup p p p t t t t t h h h http
ac nej.
.
.
ac nej.
.u
http
://
http
kejadian diare pada bayi usia Kabupaten / id/ id/1- 12 bulan di KelurahanidAntirogo
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.
ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
b.u penelitian Muhajirin ib.u Jember. Hasiligpenelitian ini juga didukung lib.u lioleh l(2007) i i i g g i i /d /d /d
:/
:/
http
://
:/
http
http
http
tentang “Hubungan antara Praktek Personal Hygiene Ibu Balita dan Sarana
/ / .id/ .id/ cSanitasi cKejadian c.id di kecamatan Maos j.ac.id a a a . . . j j j Lingkungan dengan Diare pada Anak Balita .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g dig ada /dig /dig ://di :/Cilacap”. :/tersebut ://bahwa :// kabupaten Hasil penelitian juga menunjukan p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 76 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
tp hubungan sanitasi htt antara praktek personal ht hygiene ibu balita danhtsarana
ht
http
://
/ d/ dengan kejadian Maos Kab ac.id/ .id/ clingkungan c.iddiare pada anak balitaj.adic.ikecamatan a a . . j j ne ne ne nej. u u u u . . . . b b b b i li li li Cilacap. ://digil digi digi digi / / / / / / : : : :// p p p p http htt htt htt htt id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
Kekuatan korelasi pada hasil penelitian ini adalah 0, 622 yang
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j menunjukkan adaibhubungan yang kuat antaraibPerilaku Sehat .u .une Hidup Bersih danilib .une l l i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h ibu dengan kejadian diare h pada bayi usia 1-12 bulan h di Kelurahan http (PHBS)
ac nej.
/ / / .id/ Kabupaten Jember. Hasil penelitian menunjukkan cAntirogo c.id c.id bahwa tidak semua j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ibu yang :memiliki bayi yang tidak diare //dig ://di ://di dalam waktu satu tbulan ://dimemiliki :// p p p p t t t t t t t h h h h http Perilaku Hidup Bersih dan Sehat/ (PHBS) yang baik. Hal ini /selaras dengan teori / .id .id
gilib i d / / : http
.u
/ c c.id a a . . j j e yang dikemukakan oleh beberapa faktor yang .u Sunoto et al (1999) bahwa .unterdapat .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h yang dapat menyebabkan diare, yaitu faktor luar dan faktor dalam. Faktor luar
d ac.i . j e n
ac nej.
.id/ .id/ yang menyebabkan.acresiko .id/ terjadinya diare, .ac.id/ cmerupakan ctubuh faktor di luar a a . . j j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li li igili dari digi digi dalam adalah faktor digi mendukung terjadinya ddiare / / / / sedangkan faktor yang / / / / : : : : :// p p p p http htt htt htt htt dalam / tubuh seseorang. Faktor/ luar terdiri dari pemakaian / air yang kotor,
lib.u i g i /d ttp:/
ne
h
.id j.ac
d ac.i . j e n
id
ac. nej.
.id/
ac nej.
.u penyimpanan makanan .u kurangnya saranailikebersihan, lingkungan yang b.u ilibjelek, ilibyang
g ://di p t t h
/dig
:/ http
:/ http
/dig
://
http
tidak semestinya, penghentian ASI yang terlalu cepat (sebelum 6 bulan pertama),
/ / .id/ .id/ dalam terdiri dari.agizi cpemberian cFaktor c.id kurang, daya tahan j.ac.id a a susu formula. . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig //dig ://di :berkurangnya ://di menurunnya motalitas ://dusus, :// menurun, keasaman tlambung, dan p p p p t t t t t t t h h h h http .u
http
gilib i d / / :
faktor genetik. Pada ibu yang imemiliki Perilaku Hidup Bersih / / dan Sehat (PHBS) / .id/ c. d c.id c.id a a a . . . j j j ne .utidak .une .une b b b i i i buruk tetapi bayinya mengalami diare kemungkinan faktor penyebab diare l l l i i i ig ig ig
ac nej.
://d
://d
http
://d
http
http
dari dalam yang baik. Arah korelasi pada hasil penelitian ini adalah negatif (-)
://
http
/ / / .id/ csehingga c.id Hidup Bersih danj.aSehat c.id (PHBS) ibu maka j.ac.id a a . . j j semakin baik Perilaku .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 77 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
t usia 1-12 bulan di Kelurahan semakin htt kecil kejadian diare padahbayi http Antirogo
ht
http
://
/ / / Jember. .id/ cKabupaten c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h 5.3 Keterbatasan penelitian
.id/
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j Dalam penelitian keterbatasan ibyaitu .u ini, peneliti masihilibmenemukan .une .une b i l l i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h kualitas data dan responden. h h http mengenai
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / / id/ Kualitas data c.1. c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g Pengumpulan /dig dengan ://di ://di data dilakukan dengan ://dikuesioner. Pengumpulan :/data :// p p p p t t t t t t t t h h h h http gilib i d / / : http
.u
d ac.i . j e n
/ d/ .id/ oleh peneliti saat wawancara. .id/ c.id Oleh sebab itu peneliti cmendampingi responden j.ac.i a a . . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g mengisi kuesioner. //dig g saattresponden ://di : ://di :// p p p t t t t t http h h h
ac nej.
.u
http
kebenaran data tergantung dari kejujuran / kuesioner kemungkinan.idbesar / / d/ i . c c c.id a a a . . . j j j responden. Ketidaktepatan jawaban dapatlibterjadi .une .une karena faktor pemahaman .une b b i i l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h responden yang kurang terhadap pertanyaan-pertanyaan yang disampaikan
gilib i d / / :
2. / Responden
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
http
.u
:/ http
/dig
://
http
/ / / .id/ diharapkan kepada bayinya. c.id Tetapi setelah diberikan c.id penjelasan tentang j.ac.id a a . . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i ig ig /dig ://ddan :/mengetahui ://dPHBS :// maksud tujuan peneliti untuk hubungan antara ibu p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
dengan kejadian diare pada / bayi, responden akhirnya / bersedia menjadi c.id c.id
a nej.
://d
://d
http
http
.id/
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
. j.ac
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
http
ac nej.
.id/
ac nej.
http .id/
.u
http
://
http
.id/
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
ac nej.
gilib i d / / :
http .id/
lib.u i g i ://d
.id/
.id/
ac nej.
a nej.
.u .u respondenigdan lembar iinform ilibmenandatangani gilib consent.
ac nej.
http
/dig
:/ http
ac nej.
.u
http
.id/
ac nej.
bersedia karena berpikir akan diberikan atau dilakukan hal-hal yang tidak
.id/
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
u .u beberapa responden ikurang Pada saat pengumpulan data secara door ito libdoor, lib.u ilib. g ://di p t t h
h
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
j.ac e n u lib.
digi / / : p t
nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
.u
://
http
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http u
. gilib i d / / :
http ac nej.
nej.
http
6.1 Kesimpulan
gilib i d / / :
ac. nej.
.id/
d/ .id/ BAB a6.cKESIMPULAN DAN SARAN ac.i
http
htt
http
ht
/
id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
://
.id/
lib.u i g i ://d
http
http
://
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j Berdasarkanibhasil .u penelitian dan pembahasan .une tentang hubungan Perilaku .une b b i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h dengan kejadian diare pada h bayi usia 1-12 http HiduphBersih dan Sehat (PHBS) ibu
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
/ / id/ .id/ di Kelurahan Antirogo Jember yang jdilakukan cbulan c.Kabupaten c.id pada tanggal 11- j.ac.id a a a . . . j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g ig 22 Oktober:/2012 berikut: /dig dapat ditarik kesimpulan ://di ://dsebagai ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http 1. / Mayoritas responden di Kelurahan Antirogo Kabupaten / / Jember memiliki
gilib i d / / : http
.u
d ac.i . j e n
/ / d/ .id/ tangga, penghasilan .keluarga c.id dalam rentang Rp.500.000-Rp.1.000.000 c.id dan j.ac.i a a . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g ig tidak memiliki riwayat seluruh ://dbayi ://di alergi terhadap makanan ://di riwayat :// p p p t t t t t t http h h h
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
lib.u i g i /d ttp:/
ne
/ gangguan pencernaan. .id/ / / c c.id c.id a a a . . . j j j ne bayi usia 1- 12 bulan ne une dan Sehat (PHBS) libu .Bersih .udengan .udi 2. Perilaku Hidup b b b i i i l l i i i g g g / ://di ://di ://di p p p t t t t t t ttp:/ h h h h Kelurahan Antirogo Kabupaten Jember mayoritas memiliki PHBS baik pada
.id j.ac
h
http
gilib i d / / :
.u
/ / / .id/ kelompok kontrol dan.aPHBS c.id buruk pada kelompokj.akasus. c.id c.id a . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i ig ig /dig di Kelurahan Antirogo ://ddiare :/bulan ://dKabupaten :// 3. Kejadian pada bayi usia 1-12 p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
http
/ c.id c.id a a . . j j usia sekitar 20-30 usia .u tahun, umur bayi sekitar .une7-12 bulan, urutan kelahiran .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h ibu ≤2, pendidikan ibu lulusan SMA, pekerjaan ibu bekerja sebagai ibu rumah
.id
ac nej.
gilib i d / / :
Jember pada kelompok kasus kontrol sebesar / sebesar 20,4% dan kelompok / / c.id c.id c.id a a a . . . j j j e .unbayi .une diare lebih dari satuilibulan .une b b b i i 79,6% baik pada yang pernah mengalami l l i i ig ig ig
://d
://d
http
://d
http
http
maupun tidak pernah mengalami diare dan
/ c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
http
lib.u i g i ://d
ac nej.
http
.u
gilib i d / / :
http ac nej.
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http 78 id/
:// http
ht
.u
. j.ac
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
http .id/
.id/
.u
.id/
ac nej.
j.ac
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
http .id/
lib.u i g i ://d
.id/
http .id/
j.ac
://
http
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 79 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
p 4. Ada Hidup htt hubungan dengan derajat kuat ht dan arah negatif (-) antara httPerilaku
ht
http
://
/ / / d/ dengan kejadian diare pada c.id Bersih dan Sehat (PHBS) c.iibu c.id bayi usia 1-12 bulan j.ac.id a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g di Kelurahan Jember ://di ://di Antirogo Kabupaten ://di (p = 0,000; r = -0,622). ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h ac nej.
6.2 Saran
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
gilib i d / / : http
gilib i d / / :
.u
ac nej.
.id/
j.ac e n u .
.id/
p
ac. nej.
id/
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
http
htt Instansi Kesehatan Bagi
a.
http
http
://
/ / .id/ Bagi petugas kesehatan .id/ maupun bidan j.ac.id c.iddi lapangan baik ituj.acperawat a . j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g diharapkan ://di dapat mengaplikasikan ://di peran sesbagai educator ://di dalam :// p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
.u
d ac.i . j e n
penyuluhan kepada ibu tentang perlunya / memberikan informasi .berupa / d/ d/ i i . c c c.id a a a . . . j j j ne mode sehingga ibu mampu une dan Sehat (PHBS) ldan Perilaku Hidup .Bersih .urole .une b b b i i i l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h melakukan pencegahan terhadap terjadinya penyakit, khususnya kejadian
/ / / .id/ diare pada bayi. c.id c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h h
ac nej.
.u
http
.id/
gilib i d / / :
b. / Bagi Masyarakat
lib.u i g i /d ttp:/
ne
.id j.ac
/ c.id a . j ne
id/
.id/
ac. nej.
ac nej.
.u .utua, keluarga, maupun ilitokoh .u Diharapkan ilimasyarakat baik itu orang ig b igilib ig b
/d /d /d / ttp:/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h h masyarakat mempunyai kepedulian dan tanggung jawab terhadap Perilaku / / / d/ c.id Hidup Bersih dan Sehat c.id(PHBS) sehingga kejadian c.idiare c.id a a a a pada bayi yang . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g ig ://di ://di oleh Perilaku Hidup tBersih ://didan Sehat (PHBS) ibuttbisa ://dberkurang. :// disebabkan p p p p t t t t t h h h h http
h
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
c.
.id/
.id/
ac nej.
.u .u Bagi Program igilibStudi Ilmu Keperawatan igilib ://d
://d
http
.id/
ac nej.
http
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http
http
Mengadakan praktek belajar lapangan keperawatan keluarga dalam bentuk
/ / / / c.id melatih ibu dalam berPerilaku c.id c.id (PHBS) khususnya j.ac.id a a a . . . j j j Hidup Bersih dan Sehat .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g /dig pencegahan diare. tp://dig ://di :/dengan ://di :// terkait p p p t t t t t t t h h h h http .id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
Bagi htt Peneliti
d.
ht
.id/
ac nej.
lib.u i g i d 80 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/ / / / masih terdapat afaktor c.id Hasil penelitian menunjukkan c.id c.id lain yang dapat j.ac.id a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g berhubungan ://di ://di dengan kejadian ttdiare ://di pada bayi, sehinggattpperlu ://di adanya :// p p p t t t t http h h h h id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
gilib i d / / : http
penelitian dan pengkajian lebih lanjut mengenai faktor lain yang dapat
/ / / .id/ 2) Hubungan sosial.abudaya c.id keluarga dengan kejadian c.iddiare pada bayi; c.id a a . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g diare pada bayi; g 3) Hubungan status gizi dengan kejadian ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
.u
d ac.i . j e n
keluarga dengan kejadian/ diare pada bayi. / 4) Hubungan sosial ekonomi / d/ i . c c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http
.id/
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
.u
gilib i d / / :
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
ac nej.
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
http
gilib i d / / :
://
http
http
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
http
http ac nej.
.u
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
.u
gilib i d / / :
.id/
u
/ c.id a . j ne
.id/
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
. gilib i d / / : http
http .id/
htt
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j mempengaruhi diare, antara lain: ib.une u .kejadian .une b b i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h1) Hubungan budaya pemberian h makan pada bayi denganhkejadian diare; http
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
.id/
id/
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
htt
d ac.i . j e n
http
j.ac e n u lib.
gilib i d / / :
ac. nej.
.u
://
http
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
http
ht
http
http
http
lib.u i g i ://d
http
http
Adisasmito, W. 2007. Faktor Risiko Diare pada Bayi dan Balita di Indonesia: / / / .id/ c.id cKesehatan Systematic Reviewj.a Penelitian Akademik Bidang Masyarakat j.ac.id a . j ne 1 Juni 2007: 1-10. Jakarta: une dalam Jurnal Kesehatan, Vol. l11 .Makara, .uNo. .une b b b i i i l l i i i ig ig ig Universitas p://d Indonesia. p://d p://d
.u
htt
htt
d ac.i . j e n
htt
://
ht
:/ http
/dig
://
http
ht
/dig
/dig
:/ http
:/ http
.i
ac.i . j e n
i
ac. nej.
://
http
Departemen Kesehatan RI. 2009. Profil Kesehatan Indonesia 2008. Jakarta: Indonesia. d/ Departemen Kesehatan Republik d/ d/
ac nej.
://
ac nej.
Departemen Kesehatan RI. 2007. Perilaku Hidup / / d/ Rumah Tangga Sehatcdengan d/ i i . . c c.id a a a Bersih dan Sehat.eJakarta: Pusat Promosi Kesehatan Departemen Kesehatan . . . j j j un une une RI. ilib. ilib. ilib.
d ac.i . j e n
lib.u i g i p://d
http
.id/
d ac.i . j e .un
.u Budiharto. 2008.iliMetodologi Penelitian Kesehatan b.u lib dengan Contoh Bidang libIlmu i i g g g i i i d d d Kesehatan tp:// Gigi. Jakarta: EGC. tp:// tp://
.u
http
.id
ac nej.
ht
gilib i d / / :
http
d ac.i . j e n
Arvin, Anak Vol 1 & 2. Jakarta: / B. 2000. Nelson Ilmu Kesehatan / / EGC.
gilib i d / / : http
://
/ id/ PUSTAKA ac.id/ c.DAFTAR c.id a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h h
Adam, R. 2011. Program PHBS Jadi Indikator Utama Kemenkes. Jakarta: / / / / 22 .ac.idDesember 2011 .ac.id[serial online]. .ac.id c.id Liputan6. a . j j j j http://kesehatan.liputan6.com/read/368659/program-phbs-jadi-indikator.une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g utama-kemenkes. [6 Agustus 2012] ://di ://di ://di ://di
http
htt
/ c.id a . j ne
.id/
ac nej.
.u Dewan Redaksi RSUD dr. H. Soemarno ib.u Warta RSUD. 2009. lBulletin libBulletin lib.u i i i g g g i i i ://d ://d Sosroatmodjo Kuala Kapuas ttNo. p://d Sehat. http h p 5 Tahun III: RumahhttTangga Kapuas: RSUD dr. H. Soemarno Sosroatmodjo.
://
http
/ / .id/ .id/ cDewan c.id RSUD. 2010. Bulletin cRSUD c.id a a a a . . . . j j j j Redaksi Bulletin Warta dr. H. Soemarno une Kapuas No. 7 Tahun uneCara Jumantik Memberantas .une .Kuala .IV: .une b b b b i i i i Sosroatmodjo l l l l i i i i g g ig dig Kapuas: RSUD dr.p:H. //dSoemarno ://di ://diDemam Berdarah Dengue ://(DBD). :// Nyamuk p p p t t t t t t t t h h h h http Sosroatmodjo.
d/ ac.i
.id/ .id/ .id/ c c c a a a . . . . j j j j Dinas Kesehatan Kabupaten Jember. 2011. Profil nKesehatan Kabupaten Jember ne .une .uBadan .u e Kabupaten Jember.ilib.une b b b i i i l l l i i i 2011. Jember: Penerbitan Dinas Kesehatan g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http Dinas Kesehatan Provinsi Jawa Timur. 2010. Profil Kesehatan Provinsi Jawa / Dinas Kesehatan Provinsi .id/ Timur Tahun 2010. Jawa .idTimur: .id/ Jawa Timur.
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
.u
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.u
.u
b b b Dinas Kesehatan Jawa Timur. 2012. Hidup Bersih d dan giliProvinsi giliPerilaku giliSehat. i i i d d / / / / / / : : tp: Jawa Dinas Kesehatan http Timur: Seksi PromosihtKesehatan httpProvinsi Jawa Timur [serial online]. .id/
lib.u i g i ://d
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
http id/
. j.ac
/ c.id a . j ne
ac nej.
b.u
81/digili
:/
http j.ac
.id/
ac nej.
http .id/
j.ac
:// http
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 82 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http://dinkes.jatimprov.go.id/contentdetail/13/2/145/perilaku_hidup_bersih_ htt ht http dan_sehat.html. [22 Mei 2012]
ht
http
://
/ / / / c.id c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j e Penderita Diare. .une Dinas KesehatanilSulawesi .une Selatan. (Tanpa Tahun). .unTatalaksana .une b b b b i i i i l l l i i i g g g [serial online] //dig ://di ://di ://di :http://dinkes:// p p p p t t t t t t t t http h h h h sulsel.go.id/new/images/pdf/pedoman/pedoman%20tatalaksana%20diare.pd id/ .ac.
nej
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
f. [7 Desember 2011]
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j Habeahan, J. 2009. Perilaku Hidup Bersih .uPengetahuan, Sikap DanilibTindakan .une .une b b i i l l i i g Dan :/Sehat /dig Anak-Anak Di Yayasan /dig ://diPanti Asuhan Rapha-El :/Simalingkar :// p p p t t t t t t h h Kota Medan Tahun 2009.hMedan: Fakultas http Kecamatan Medan Tuntungan
ac nej.
Sumatera Utara. / Kesehatan Masyarakat Universitas / / d/ i . c c.id c.id a a a . . . j j j ne Menanggulangi Diare ne Harianto. 2004. Penyuluhan Penggunaan Oralit .une .uuntuk .udi b b b i i i l l l i i i g Majalah Ilmu Kefarmasian g Masyarakat: /dig ://di ://di Vol. 1 No.1. Jakarta: :/Departemen :// p p p t t t t t t h h h http Farmasi-Fakultas MIPA Universitas Indonesia.
d ac.i . j e n
/ d/ .id/ .id/ cHidayat, cKeperawatan c.id A. A. 2007. Riset dan Teknikj.Penulisan Ilmiah. Jakarta: j.ac.i a a a . . j j .une .une .une .une Salemba Medika. b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di p p p p t t t t tp:// t t t t t h h h h h Istiqomah, A. 2011. Hubungan Dukungan Sosial Keluarga dengan Perilaku
/ Mengimunisasikan Campak d/ pada Bayi Usia 9 Bulan d/ di Desa Kaliwates. c.id/ i i . . c c Jember: Program e Studi a Ilmu Keperawatan Universitas a Jember. a n j. nej. nej. u u u . . . b b b li ili ili dig2008. digi Ibu Dan Kejadian Diare digDengan / / / / / Kartini,ttT. Hubungan Pola Asuh ://D. : : p p p tt tt ttp:/ h h h h Pertumbuhan Bayi Yang Mengalami Hambatan Pertumbuhan Dalam Rahim
d ac.i . j e n
.u
http
htt
gilib i d / / :
lib.u i g i p://d
http
gilib i d / / :
Sampai Umur Empat Bulan. Universitas / Semarang: Program Pascasarjana / / .id/ Diponegoro. c.id c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g ig / ://dKesehatan ://di Diare di Indonesia. tt[serial ://di online]. Kementrian RI. 2011. Situasi p p p t t t t ttp:/ h h h h Buletin Jendela Data dan Informasi Kesehatan.
ac nej.
.u
/ / / .id/ http://www.depkes.go.id/downloads/Buletin%20Diare_Final%281%29.pdf c.id c.id c.id a a a . . . j j j e .uneTahun). Hubungan antara .unPendidikan .une b b b i i i Kusumawati, Y. (Tanpa dna Pengetahuan l l l i i i g g ig ://dKeluarga ://di Lingkungan dengan tPerilaku ://di Hidup :// Kepala tentang Kesehatan p p p t t t t t h h h http
ac nej.
Bersih dan Sehat (PHBS). Surakarta: Program Studi Kesehatan Masyarakat
/ Fakultas Ilmu Kesehatan.idUMS. / / / c.id c c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une Maulana, H. D. J.ilib .unePromosi Kesehatan. Jakarta: .uneEGC. .une b b b i i i l l l 2009. i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http Muhajirin. 2007. Hubungan Antara Praktek Personal Hygiene Ibu Balita Dan / / / / c.id Sarana Sanitasi Lingkungan c.id Dengan Kejadian Diare c.idPada Anak Balita Di j.ac.id a a a . . . j j j Kecamatan Maos Kabupaten Cilacap. Semarang: Program Pasca Sarjana .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i Universitas Diponegoro Semarang. dig dig dig dig
://
http
://
://
http
.id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
:// http
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
:// http
http
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 83 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
t Notoatmodjo, S. 2005. Metodologi hPenelitian Kesehatan Edisi Revisi. htt http Jakarta: PT Rineka Cipta.
ht
http
://
/ / / / c.id c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j e Kesehatan danbIlmu .une Notoatmodjo, S.il2007. .unPromosi .unePerilaku. Jakarta: PT iRineka .une b b b i i i i l l l i i g g g g Cipta. ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h n lib.u i g i ://d
http
Notoatmodjo, S. 2010. Metodologi Penelitian Kesehatan Edisi Revisi. Jakarta: PT / / / / c.id Rineka Cipta. c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j e e e e
n n n lib.u lib.u lib.u i i i g g g i i i Nursalam. :2008. Penelitian Ilmu Keperawatan. //d Konsep & Penerapan :Metodologi //d ://d http Salemba Medika. http http Jakarta:
http
://
/ / id/ .id/ cSetiadi. c.Penulisan c.id Yogyakarta: Graha j.ac.id 2007. Konsep dan Riset Keperawatan. a a a . . . j j j Ilmu. .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di p p p p t t t t tp:// t t t t t h h h h h Soetjiningsih. 1997. ASI: Petunjuk untuk Tenaga Kesehatan. Jakarta: EGC
/ d/ .id/ Pengajar Ilmu Kesehatan .id/ cStaff c.idAnak FK UI. 2007. Ilmu cKesehatan Anak Jilid 1. j.ac.i a a a . . . j j j ne Kesehatan Anak FK bUI. .une .uIlmu .une .une Jakarta: Bagian b b b i i i i l l l l i i i i g g g g / ://di ://di ://di ://di p p p p t t t t t t t t ttp:/ h h h h h Sugiyono. 2008. Statistik Nonparametris untuk Penelitian. Bandung: Alfabeta.
/ / .id/ .id/ cSuharyono cGastroenterologi c.id Jakarta: Fakultas j.ac.id a a a et al. 1988. Anak Praktis. . . . j j j .une .une .une .une KedokteraniliUniversitas Indonesia. b b b b i i i l l l i i i g g g g / ://di ://di ://di ://di p p p p t t t t t t t t ttp:/ h h h h h Sunoto et al. 1999. Pendidikan Medik Pemberantasan Diare: Buku Ajar Diare.
htt
lib.u i g i p://d
Jakarta: Departemen Kesehatan R.I Ditjen PPM&PLP.id/ / / .id/ c.id c. c.id a a a . . . j j j ne une 1-12 Bulan. Jakarta: .une Pintar Merawat Bayi .Usia .uPT b b b i i i Suririnah. 2009. Buku l l l i i i g g g ://di Pustaka Utama. ://di ://di :// Gramedia p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
Syafrudin & Hamidah. 2007. .Kebidanan Komunitas. Jakarta:EGC. id/ .id/ .id/
http
gilib i d / / :
.u
ac nej.
http
://
http
Widjaja. 2002. Mengatasi Diare .id/ .id/ Dan Keracunan Pada.aBalita. .id/ Jakarta: PT Kawan .ac.id/ c c a . j j Pustaka. ne ne nej
ac nej.
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.u
lib.u i g i ://d
://
Widyastuti, Makanan: Fokus untuk http P. 2005. Penyakit Bawaan http http Pendidikan Kesehatan. Jakarta: EGC.
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
http
.u
gilib i d / / :
http .id/
.u
gilib i d / / tp:
http id/
. j.ac
:// http / c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
http
ht
.id/
ac nej.
j.ac
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
http .id/
http
.id/
ac nej.
j.ac e n u u u . . ib. Universitas Jember. gilib 2012. Pedoman Penulisan gilib Karya Ilmiah. Jember: gilBadan i i i d d d / / / / / / : : : Penerbitan Universitas Jember. http http http
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 84 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
://
Wulandari, htt A. P. 2009. Hubungan ht antara Faktor lingkungan http dan Faktor http Sosiodemografi dengan Kejadian Diare pada Balita di Desa Blimbing / / / d i Kecamatan Sambirejo Sragen Tahun a2009. .id/ c. cKabupaten c.id Surakarta: Program j.ac.id a a . . . j j j ne Kesehatan Universitas Studi Kesehatan .une .une Masyarakat Fakultas .uIlmu .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g Muhammadiyah Surakarta. ://di ://di ://di ://di ://
ht
http
http
ac nej.
http
.id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
http
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
.id/
.u
http
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
http
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
://
http
http
.u
http
lib.u i g i ://d
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
id/
ac nej.
http ac nej.
.id/
http
.id/
gilib i d / / :
://
http
.u
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
://
.id/
ac nej.
. gilib i d / / : http
http
http
http
htt
.id/
ac nej.
.u
/
gilib i d / / p:
://
ac nej.
http
d ac.i . j e .un
.u
gilib i d / / :
http .id/
gilib i d / / :
http
http
gilib i d / / :
http
lib.u i g i ://d
ac nej.
id/
.u
id/
.id/
ac nej.
ac. nej.
gilib i d / / :
ac. nej.
ac nej.
http
http
.id/
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u .
http
.id/
gilib i d / / : http
http
.id/
http .id/
htt
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
.u
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
.u
http
gilib i d / / :
.u
.u
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http ac nej.
ac nej.
.id/
ac nej.
.id/
://
http
http
.u
.u
ac nej.
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
http
gilib i d / / :
.id/
.u
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
id/
ac. nej.
.id/
ac nej.
://
http
.u
http
.id/
ac nej.
.u
ac nej.
http
.id/
http
.id/
gilib i d / / :
u
.u
gilib i d / / :
://
ac nej.
http
. gilib i d / / : http
http
gilib i d / / :
http
.id/
/ c.id a . j ne
.id/
gilib i d / / :
.u
/
.id/
ac nej.
.id/
htt
ac nej.
http
htt
://
.id/
gilib i d / / :
gilib i d / / p:
http
lib.u i g i p://d
http
LAMPIRAN
ac nej.
id/
http
d ac.i . j e .un
.u
gilib i d / / :
://
.u
id/
.id/
http
ac. nej.
gilib i d / / :
ac. nej.
ac nej.
.id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
lib.u i g i ://d
http
gilib i d / / :
j.ac e n u .
://
.id/
http
http
.id/
ac nej.
u
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
http ac nej.
d ac.i . j e n
.id/
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne http
/
ac nej.
://
http
http
http
.id/
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
http ac nej.
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
lib.u i g i d 85 tp://
ht
j.ac e n u lib.
.u
http ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
/
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
.u
/ c.id a . j ne lib.u
d ac.i . j e n
htt
/
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
lib.u i g i ://d
http
://
/ / / c.id c.id c.id a a a . . . j j j .une SURAT PERMOHONAN .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h h .id/
j.ac Ari Puspita Sari n: eSiska
nama
pekerjaan
/ c.id a . j ne
/ c.id a . j ne
http
j.ac e n u .
.id/
ib.u l i g gilib i i NIM : 072310101039 d d / / / / : : http http
http
://
http
ht
Saya yang bertanda tangan di bawah ini:
http
lib.u i g i d 86 tp://
Lampiran htt A. Lembar Informed ht
ht
gilib i d / / p:
igi p://d
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
ac. nej.
id/
.u
gilib i d / / :
http
: Mahasiswa
/
http
/
/
d d id : Jalan Gg. II No.78 Sumbersari ac.Mastrip ac.i Kabupaten Jember.ej.ac.i . . j j e e un .un .un Bermaksud ilib. igilibakan mengadakan penelitian igilibdengan judul HubunganigPerilaku
alamat
tp://
d
://
d
d
tp://
tp://
t htdengan Kejadian Diare pada ht Bayi Usia 1-12 HiduphBersih dan Sehat (PHBS) Ibu
http
://
Bulan Jember. id/ .id/ di Kelurahan Antirogo .Kabupaten
gilib i d / / : http
.u
/ / c.id c.id a a . . j j Penelitianilib ini.utidak akan menimbulkan akibat anda .une yang merugikan bagi .une b b i i l l i i g g g ://di ://di Kerahasiaan semuattinformasi ://di akan :// p p p t t maupun lingkungan anda sebagai responden. t t h h h http
ac nej.
ac nej.
dijaga dan dipergunakan untuk /kepentingan penelitian. Jika/ anda tidak bersedia / d/ i . c c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j e maupun lingkungan. .Jika une tidak ada ancaman lbagi une .une menjadi responden, .maka .unanda b b b b i i i i l l l i i i i g g g /dig saya mohon kesediaan anda bersedia ://di ://di menjadi responden, :/maka ://di untuk :// p p p p t t t t t t t t http h h h h menandatangani lembar persetujuan yang saya lampirkan dan menjawab
/ / d/ .id/ cpertanyaan-pertanyaan c.isaya c.id dan kesediaannya j.ac.id yang sertakan. Atas perhatian a a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g saya ucapkan terima kasih. g g menjadi responden ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http .id/
http
gilib i d / / :
.u
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
.u
http
.id/ .u
/ c.id a . j ne
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
d/ ac.i
nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
Siska Ari Puspita Sari .id/ 072310101039 .acNIM
.u
.u
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
.id/
.id/
ac nej.
://
http
ac nej.
gilib i d / / tp:
http
http
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
nej
://
http
http
.id/
ac nej.
digi / / : p htt
.u
gilib i d / / :
http
.id/
j.ac e n u lib.
ac nej.
http
.id/
http
gilib i d / / :
http
ac nej.
.id/Hormat saya,
ac nej.
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
d ac.i . j e b.un
/
.id/
digi / / : p t
://
http
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http
ht
http
Kode / responden:
d ac.i . j e b.un
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
gili ://di
://
.id/
PERSETUJUAN tMENJADI RESPONDEN ttp h tp h
http
htt
lib.u i g i d 87 tp://
ht
j.ac e n u lib.
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
igili p://d
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
Lampiran htt B. Lembar Consent
ht
.id/
ac nej.
http
://
/ / id/ ini : .id/ yang bertanda tangan.adic.bawah cSaya c.id c.id a a a . . . j j j j e .une .un:…………………………………………………… .une .une b b b b i i i i Nama Ibu l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h hAlamat h h http :…………………………………………................ menyatakan bersedia menjadi.isubjek (responden) dalam penelitian dari : d/ .id/ .id/
http
lib.u i g i ://d
gilib i d / / : http
ac nej.
.u
Nama
ac nej.
.u : Siska Ari Puspita Sariilib.u g ://di p : 072310101039 t t h
gilib i d / / :
tp htNIM d ac.i . j e n
/
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
ac nej.
.u
http
http
://
Progam studi : Ilmu Keperawatan Universitas Jember/ /
/ c.id c.id c.id a a a . . . j j j Judul : Hubungan Perilaku HidupunBersih dan Sehat (PHBS) u Ibu .une . e . ne b b b i i i l l l i i i g g /dig pada Bayi Usia t1-12 dengan Kejadian ://di :/Diare ://diBulan di :// p p p t t t t t h h h http Kelurahan Antirogo Kabupaten Jember.
id/ memberikan dampakacdan .id/ .id/ resiko apapun pada .ac.id/ cProsedur c.akan penelitian ini tidak a a . . . j j j ne ne ne nej u u u u . . . . b b b b li li responden. /Peneliti penjelasan mengenai tujuan/dpenelitian igili igili digi digi sudah memberikan d / / / / / / : : : : p p p p t t t tp:// t t t t h h h htt h yaitu untuk mengetahui hubungan antara perilaku hidup bersih dan sehat ibu
htt
lib.u i g i p://d
dengan kejadian diare padacbayi .id/ .id/ usia 1-12 bulan. Saya .id/ diberi kesempatan .ac.id/ ctelah a a . . j j ne hal yang belum dimengerti nedan saya telah mendapatkan nej u u u . . . untuk bertanya mengenai b b b ili ili ili
ac nej.
g
g ://di
://di
://di
g
p pertanyaan ttp jawaban dengan jelas. Peneliti akanhmenjaga kerahasiaan jawaban http httdan
://
http
yang d/ sudah saya berikan.
/ / / c.id c.id c.id a a a . . . j j j Dengan ini saya .unemenyatakan secara sukarela .uneuntuk ikut sebagai responden .une b b b i i i l l l i i i g g ig ://di ini serta bersedia menjawab ://di semua pertanyaan dengan ://dsadar :// dalam penelitian dan p p p t t t t t t h h h http
.i
http
gilib i d / / :
.u
ac nej.
sebenar-benarnya.
.id/
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
.id/
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
http
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht (………………………………) Nama terang dan tanda tangan
.u
gilib i d / / :
. j.ac
http
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.u
.id/
nej.
.id/
ac nej.
ac nej.
Jember, Oktober 2012
d/ ac.i
http
.id/
ac nej.
http
.id/
http
gilib i d / / :
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.id/
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
d ac.i . j e n
/
lib.u i g i d 88 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
digi / / : p t
.id/ .u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http Kode Responden:
t Lampiran Penelitian htt C. Lembar Kuesioner h
ht
id/
ac. nej.
ac nej.
/ c.id a . j ne
http
.id/
.id/
c.id
c.id
://
LEMBAR KUESIONER j.ac j.ac e e n n u u u u . . . . gilib gilib HUBUNGAN ANTARA gilibPERILAKU HIDUP/BERSIH gilib i i i i d d d d / / / / / / / : : : : DIARE :// DAN SEHAT (PHBS) http http http http IBU DENGAN KEJADIAN http PADA BAYI USIA 1-12 BULAN DI KELURAHAN / / / KABUPATEN d/ c.id c.iANTIROGO c.idJEMBER c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di RESPONDEN ://di :// p p p p t t t t KARAKTERISTIK t t t t h h h h http (X) pada jawaban yang /telah saudara pilih. /Berikan tanda chek (√) atau silang / /
d .id ac1. ac.i . . j j e e Nama Ibu n n lib.u lib.u i i g g i i 2. UmurtpIbu ://d ://d http ht 3. Umur bayi
gilib i d / / : http
.u
.id/Anak ke c4. a . j ne
j.a j.a : .......................................................... une une
lib. g: i........ i d / tahun / ttp:
h
ilib.
/dig ttp:/
: ........ bulan
d/ ac.i
: ........ ej.ac.i n lib.u terhadap makanan ig: ilib.uYa i 5. Riwayat bayi alergi g i /d /d
nej.
http
h d/
://
.id/
ac nej.
.u
Tidak /digilib ttp:/ h SMP SMA PT
/ ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h 6. Pendidikan Terakhir Ibu : SD / / / : Ibu rumah .id/Pekerjaan c7. c.id c.idtangga c.id a a a a . . . . j j j j une .une .une .Wiraswasta .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t Pembantu Rumah http h h Tangga h h
Pegawai Negeri / / / / c.id c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j e : .unKurang dari Rp. 500.000 .une .une 8. Penghasilan keluarga .uneper bulan b b b i i i l l l i i i g g g gilib i i i i d d d d / / / / / / / / : : : : :// Rp. 500.000 –ttRp. http http http h p 1.000.000 http Lebih dari Rp. 1.000.000
/ / / .id/ c9. c.id : c.id c.id a a a a . . . . j j j j Riwayat gangguan pencernaan .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g Ya ://dig Tidak ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http Jelaskan:.............................
d/ ac.i
.u
http
gilib i d / / :
.id/
nej.
.u
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
.u
.id/
.id/
.u
http
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
gilib i d / / :
http j.ac
lib.u i g i ://d
http
.id/
gilib i d / / :
ac nej.
.u
.id/
http ac nej.
.id/
ac nej.
http
.id/
ac nej.
http
gilib i d / / :
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
PETUNJUK PENGISIAN htt
ht
.id/
ac nej.
lib.u i g i d 89 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
Kuesioner Perilaku Hidup Bersih / / Dan Sehat (PHBS) Ibu / / c.id c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j ne 1. Bacalah setiap kemudian jawablah .une .upernyataan .une pernyataan sesuai idengan .une b b b b i i i i l l l l i i i g g ig /dig ://di ://dsaudara, :/pernyataan ://di dapat :// keadaan Apabila terdapat yang tidak dimengerti p p p p t t t t t t t t http h h h h
id/ .ac.
http
http
.id/
.id/
ib.u ib.u ib.u l l l i i i g g g i i i Berikan (X) ://dtanda chek (√) atau silang ://dpada kolom yang disediakan ://d http http http
http
Contoh:
lib.u i g i ://d
gilib i d / / : http
/ c.id No. a . j ne
.u
1.
/ c.idPernyataan a . j ne
igi
://d http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
lib.u i g i p://d
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
.u
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
http
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
http
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
http .u
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
.id/
ac nej.
.u
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
.u
gilib i d / / :
.id/
http
://
.id/
u
http
gilib i d / / :
http
.id/
/ c.id a . j ne
.id/
http
Tidak j.ac.id e √lib.un
igi
://d http
ac nej.
. gilib i d / / : http
http .id/
gilib i d / / :
/
Ya
/ / / id/ Dalam kuesioner ini tidak .3. c.idterdapat penilaian benarj.aatau c.idsalah, sehingga tidak j.ac.id a . j e une .unyang .une .jika terdapat jawaban dianggap salah. Semua jawaban dianggap benar b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di keadaan anda sebenarnya ://di :// p p p t t t t t t anda memberikan jawaban sesuai dengan h h h http
.u
http
igi
://d http
://
ac nej.
ac nej.
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ibu memberikan ASI selama 6 bulanlipertama b.u lib.u
.id/
htt
.id/
ac ac j.ac 2. Pilihlah salah satu yang paling sesuai nejawaban nej.dengan pendapat saudara. nej.
nej
lib.u i g i ://d
menanyakannya kepada pihak kami.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
lib.u i g i d 90 tp://
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.u
gilib i d / / p:
No.
htt
1.
ac nej.
.id/ 2.
lib.u i g i ://d
http
3. /
http
lib.u i g i ://d
gilib i d / / : http
d ac.i . j e n
.u
4.
id/ c.5. a . j ne 6.
id/ c.7. a . j ne
.u
http
htt
gilib i d / / :
8.
lib.u i g i p://d
http
http
.u
http
.u
sampai sekarang.
12.
id/ c.14. a . j ne
lib.u i g i ://d
15.
http
bayi usia kurang dari 6 bulan
id/
http
id/
n
n
ib.u
ib.u
il il tambahan //dig lain kepada bayi usia dibawah //dig 6 bulan
: ttp: hIbu http hanya memberikan susu formula sejak bayi lahir /
nej
u
ac nej.
g ://di
.id/
.u
gilib i d / / :
gilib i d / / :
n
.id/
gilib i d / / :
http
.un
/
.id/
digi / / : p htt
.id/
lib.u i g i ://d
://d
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
http id/
. j.ac
:// http
.id/
gilib i d / / :
http
ac nej.
ht
.id/
ac nej.
://
http .id/
.u
http
.u
ac nej.
ac nej.
Ibu mencuci igilib peralatan masak di sungai igilib
http .id/
j.ac
://
http
.id/
.id Ibu mencuci pakaian j.acbayi di sungai ://d
://
http
http
Ibu menggunakan air sungai untuk mandi
http
.u
.id/
http
.une
ac nej.
j.ac e n u lib.
Ibu memberikan eminum j.ac dari air yang dimasakesampai j.ac
ib.u
://
http
http
Sumber air yang digunakan / berjarak 10 meter dari tempat /
terbuka
ac nej.
.id/
ac nej.
g ://di
http
/
nej
. gilib i d / / : http
://
http
//d p ttp:menggunakan hIbu air seperti air pompa, sumur gali, air htt
gilib i d / / :
.id/
.u
u
. makan dan igilibminum
ac nej.
gilib i d / / :
id .id untuk mencuci peralatan Ibu menggunakan air .acsungai .ac.
ac nej.
j.ac
.id/
. c. Ibu memberikan emakan j.ac nasi atau pisang atau makanan ej.a
.id/
lib.u i g i ://d
://
/ c.id c.id c.id a a a . . . j j j kurang dari 6.ubulan ne .une .une b b b i i i l l l i i i g //dig //dig Ibu air gula sebagai susu ketika :memberikan :pengganti ://di :// p p p t t t t t t h h h http
gil mendidih ://di
13.
http
Ibu memberikan ASI dan/susu formula ketika bayi usia/
d d ac.ilimbah atau septic tankej.ac.i . j e penampungan.ukotoran, n n lib lib.u i i g g i i //d 11. Ibu air ditempat penampungan air yang :menyimpan ://d http http
nej.
.id/
.id/
u air pompa, sumur gali, .u ledeng atau Ibu menggunakan ilib. ilibair
d/ ac.i
://
/ / c.id c.id a a . . j j ne usia 6 Ibu menghentikan .u pemberian ASI sebelum .ubayi .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p bulan t t t t t t h h h http
ac nej.
9.
d ac.i . j e n
ac nej.
b.u Ya igiliTidak Pernyataan igilib.u ://d ://d ttp memberikan ASI (Air Susu hIbu httpIbu) sejak bayi baru lahir http
gilib i d / / :
ttpkemasan untuk mencuci tangan hair http
.u
gilib i d / / :
ac. nej.
/ ledeng atau air kemasan mencuci bahan makanan .iduntuk .id/
10./
gilib i d / / :
ac. nej.
.id/
ac nej.
/ c.id a . j ne
http
ht
KUESIONER PERILAKU / id/HIDUP BERSIH DAN SEHAT id/ (PHBS) IBU
d ac.i . j e n
://
http
ht
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne http .id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
16./
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
17.
/
.une b i l i g ://di
18.
lib.u i g i ://d
/ c.id a . j ne
.u
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
httpYa ac nej.
gil ://di
ac nej.
lib.u i g i /d ttp:/
lib.u i g i ://d
http
Ibu mencuci tangan saja tanpa pakai sabun ketika mau
d/
id/
melakukan sesuatuj.ac.i
ac. nej.
.id/
://di
/
i p://d
ttp membersihkan jamban ketika hIbu htt terlihat kotor saja
.id/
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
://
http
.u
.u
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
.id/ .u
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
gilib i d / / :
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http ac nej.
ac nej.
http
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
ac nej.
http
.id/
.id/
http
gilib i d / / :
.id/
gilib i d / / :
http
.id/
.u
j.ac
http
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
ac nej.
.u
http
http
http
http .id/
ac. nej.
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http
id
.u
gilib i d / / :
.id/
.u
.u
gilib i d / / :
Tersedia air, sabun dan alat / untuk membersihkan jamban /
d ac.i . j e n
://
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http
ac nej.
Ibu membuang tinja/kotoran .id/ bayi di pekarangan dekat .id/ rumah
h
://
ac nej.
d ac.i . j e .un
ac nej.
lib.u i g i ://d 24. hJamban yang digunakan bersih ttp httpdan tidak berbau
ne
.id/
.id/ .id/ .id/ c c c a a a . . . j j j tidak berbau, tidak keruh, tidak berasa) dan sabun setelah .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g ig besar dan menceboki bayi buang ://dair ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http
.u Ibu membuang gilib tinja/kotoran bayi di jamban gilib rumah
.id j.ac
://
Ibu mencuci tangan dengan air bersih (tidak berwarna,
21.
25./
gilib i d / / :
http
http
rumah
ac nej.
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
Tidak
Ibu langsung memegang sebelum mencuci.id/ / .idmakanan
.id/
ac nej.
22.
gilib i d / / :
http
j.ac e n u lib.
ac nej.
://
http
ht
.une b i l lib.u lib.u i i i 19. Ibu melakukan buang air besar di sungai g g g i i i /d /d /d ttp:/ ttp:/ ttp:/ h h h 20. Ibu melakukan buang air besar di jamban yang terdapat di
23. .id/
http
lib.u i g i d 91 tp://
tp ttp keruh, tidak berasa) danhtsabun htidak
http
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
ht Pernyataan
gil ://di
.id j.ac
http
.id/
ac nej.
tangan dengan .u berbau, ib.uair bersih (tidak berwarna,ibtidak
htt
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
No. htt
ht
http
/
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
d ac.i . j e n
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
id/
ac. nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 92 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
digi / / : p t
KUESIONER ht KEJADIAN DIARE
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http
http
://
/ / buang air besarayang .id/ Apakah bayi Ibu pernah .id/ c1. cmengalami c.id cair lebih dari 3 kali j.ac.id a a . . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g dalam:sehari? //dig ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h id/ .ac.
a. Ya
nej
b. Tidak
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
.id/
j.ac e n u .
.id/
id/
.u
gilib i d / / :
p
ac. nej.
gilib i d / / :
p
http
tt htt jawaban Ya, lanjutkan ke hpertanyaan Jika selanjutnya.
http
://
/ / / .id/ Berapa lama bayi Ibu.mengalami hal tersebut? j.ac.id c2. c.id c.id a a a . . j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g a. Kurang ://di ://di dari 2 minggu ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http gilib i d / / : http
.u
/ b. Lebih dari 2 minggu .id/ / / c c.id c.id a a a . . . j j j uneIbu mengalami hal yang une seperti diatas? 3. Kapan terakhir .bayi .sama .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di p p p t t t tp:// t t t t h h h h Jawaban : ..............................
d ac.i . j e n
/ / d/ yang menderita diare pada .id/ Adakah anggota keluarga c4. c.ilain c.id saat bayi Ibu c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g mengalami ://di ://di diare? ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h / a. Ya
lib.u i g i /d ttp:/
ne
b. Tidak / .id
.id j.ac
.u
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.u
http .u
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
.u
.id/
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
.u
.id/
gilib i d / / :
://
http
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http ac nej.
ac nej.
http
.id/
ac nej.
http
gilib i d / / :
http
.u
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
.u
http
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
http
.u
http
.id/
ac nej.
.id/
ac. nej.
gilib i d / / :
http
h
id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
.u
d ac.i . j e n
/
htt
ac nej.
/ c.id a . j ne lib.u
lib.u i g i d 93 tp://
Cases
http
://
http
ht
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
http
://
/ / / HASIL c.id UJI VALIDITASj.ac.id c.id a a . . j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h Case Processing Summary h h
.id/
lib.u i g i ://d
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
Lampiran htt D. Hasil Uji Validitas dan ht Reliabilitas
ht
gilib i d / / p:
igi p://d
.id/
ac nej.
N
gilib i d / / :
Valid
.u
ac nej.
a Excluded http
.id/
%
j.ac e n u .
.id/
100.0
0
http.0
id/
.u
gilib i d / / :
20
ac. nej.
gilib i d / / :
http
http
://
Total 20 / 100.0 / / / c.id c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j a. Listwise deletion based .une .unoneall variables in the .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g procedure. ://dig ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http
gilib i d / / : http
.u
/ / .id/ Reliability Statistics .ac.id/ c.id c.id a a . . j j j Cronbach's .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g ig Alphap://d N of Items ://di ://di :// p p t t t t t t h h h http
ac nej.
.945
/ c.id a . j ne
.u
http
gilib i d / / :
32
.u
gilib i d / / :
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
.u
gilib i d / / :
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
ac nej.
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
http
gilib i d / / :
://
http
http
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
http
http ac nej.
.u
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
.u
gilib i d / / :
.id/
u
/ c.id a . j ne
.id/
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
. gilib i d / / : http
http .id/
htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne http .id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
htt
/
ASI 1
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
ASI 4
gilib i d / / :
.un
18.25
18.10
http
gilib i d / / :
.u
.u
18.15
tp 5 Jamban htbersih .id/
http
lib.u i g i ://d
18.30
.u
gilib i d / / :
86.408
.017
.u
83.082 igilib
://d http 83.474 82.787
.381
http
83.379
.342
78.484
.id/ j.ac.894
ne
u 79.642 ilib.
g ://di
77.987
.u
://
.943
http
.949
.id/
.id/
ac nej.
.944
lib.u i g i ://d .941
http
.id/
://
http
.945
.id/
.940
ac nej.
.u
.941 gilib i d / / tp:
ht
:// http
.939
/ c.id a . j ne
http j.ac
://
http
.941
ac nej.
http id/
.id/
ac nej.
gi di.945 / / : p htt .945
.u
. j.ac
.942
.id/
gilib i d / / :
://
http
j.ac e n u lib.
.760 .947
lib.u i g .943 i ://d
.947
u
.814
.id/
ac nej.
.940
.838/ c.id a . j ne .519
. gilib i d / 79.292 / :
http
nej.
://
http
.944
gilib i d / / :
.id/ ac.186 .389
79.082
ac nej.
http .id/
.573
84.997
http
.894
81.734
.id/
ac nej.
j.ac
.u
.u
.943
ac. nej.
gilib i d / / :
http
http
://
.id/
.946
.589 id/
78.484
18.20 18.25
.692
81.895
/ 18.20 c.id a . j e
Jamban bersih 4
http
18.15
.595
:/ http 80.516
u
n lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
ib.u
il 81.187 /dig
http
ac nej.
gilib i d / / :
d/ ac.i
nej.
82.421
.id/
.941
http
://
ac nej.
.942
.944
htt
18.15 / c.id a . j e 18.55 n
id/ bersih 3 c.Jamban a . j ne
http
.id/ c.838 a . j .une
igi p://d
/ c.id a18.45
Jamban bersih 2
.692
http
lib.u i g i ://d .942
.522
18.00
. gilib i d / Jamban bersih 1 / : http
.947
.650
80.516
18.20
http 6 Cuci tangan
.184
.946
18.25
gilib i d / / :
.941
.000
18.15
nej.
.814
86.829
Cuci tangan 3
Cuci tangan 5
h
/ 18.00 c.id a . j ne
Cuci / tangan 7 c.id a . j Cuci tangan 8 ne
http
://
id/
.944
.531
18.05
id/ tangan 4 c.Cuci a . j ne
.id/ j.ac
http
81.884
Cuci tangan ttp 2
h
79.292
.une b i l i 81.103 /dig ttp:/
/ c.id .a18.00
.u
.470
84.871
nej
gilib i d / / :
82.197
ac. nej.
.944 lib.u i g i ://d
.219
18.10
Cuci tangan 1
.459
84.621lib
17.75
.u
82.682 gilib
18.10
Air Bersih 6
htt9p Air Bersih
lib.u i g i ://d
http
.944
79.082
18.10
gilib i d / / :
j.a .une
18.15 .id/
Air Bersih htt5p
Air Bersih 8
.u
http
ac nej.
id/Bersih 10 .Air
htt
/ c.id a . j ne
.944
.id/ c.516
://di
18.15 18.05
gilib i d / / :
id/ c.Air a . Bersih 7 j ne
lib.u i g i p://d
.u
gilib i d / / :
.522
81.800
.id j.ac
une
Air Bersih 4
ac nej.
://
http
http
82.155
18.15 /
ilib. Air Bersih 1 ://dig http
.u
gilib i d / / :
.id/
digi / / : p t
18.05
http
id/Bersih 3 .Air
.u
j.ac e n u lib.
/ 18.30 c.id a . j e
Air Bersih 2
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 94 tp://
ht
ht Statistics Item-Total
ASI/ 5 id . c a ASI . j 6 e n
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
18.05
ASI 3
http
id/
ac. nej.
ac nej.
/ / / c.id c.id Cronbach's c.id a a a . . . j j j Scale .uneMean if Scale Variance iiflibCorrected .une Item- Alpha if Itemilib.une b i l i g Item Deleted Item Deleted g g ://di ://di Total Correlation tDeleted ://di :// p p p t t t t t http h h h
id/ 2 ac.ASI
nej.
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
d ac.i . j e n
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne http .id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
id/ bersih 7 c.Jamban a . j ne
18.55
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
.u
digi / / : p t
ht
lib.u i g i d 95 tp://
://
http
ht
j.ac e n u lib.
18.25
http
id/
ac. nej.
ac nej.
gilib i d / / : http
/ 18.10 c.id a . j ne
.u
Jamban bersih 8
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
t htbersih Jamban 6
ht
.id/ .u
82.787
.519
79.568
.id/ c.804 a . j ne
u
77.987
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
http
http
.944 .941
ac nej.
://
.id/
.939 .u gilib i d / / :
.947
http
/ c.id a . j ne
http
http
://
/ / / c.id UJI RELIABILITAS c.id c.id HASIL a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http
lib.u i g i ://d
http
Case Processing Summary
lib.u i g i ://d
/ c.id a . j ne
Cases
gilib i d / / : http
.u
ac nej.
.u
gilib i d / / :
Valid
nej
20.id/
Total
ac nej.
ht
ac nej.
.u
gil ://di
Reliability Statistics lib.u
gi ://di
id/ .ac.
Alpha
N of Items
nej
.u
.952
e25j.a
.un
gilib i d / / :
gilib i d / / :
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
http
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
:// http
ht
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http id/
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
. j.ac
://
http .id/
.u
.id/
http
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
ac nej.
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http ac nej.
://
http
http
.u
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
.id/
.u
ac nej.
gilib i d / / :
.id/
.u
http
ac nej.
.u
ac. nej.
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
://
http .id/
http
.id/
.u
.u
gilib i d / / :
id/
ac nej.
.id/
ac nej.
ac nej.
.id/
/ c.id
://
.id/
ac nej.
http .u
http
http
.id/
ac nej.
.u
/
u
http
ac nej.
http
d ac.i . j e .un
100.0
. gilib i d / / : http
http
gilib i d / / :
http.0
.id/
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
htt
.id/
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
100.0
gilib i d / / p:
Cronbach's http
lib.u i g i p://d
id/
ac. nej.
%
a. Listwise deletion based ib.u on all variables in the procedure. tp
gilib i d / / :
http
20 0
.id/
http
d/
N.ac.i
a http Excluded
.id/
htt
/
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
d ac.i . j e n
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne http .id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
htt
/
ASI 1
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
ASI 4
gilib i d / / :
.un
13.95
13.75 13.80
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
Cuci tangan 7
.u
lib.u i g i ://d
http
http
lib.u i g i ://d
13.90
13.95
ac nej.
gilib i d / / :
.818
65.566
.539
62.766
.790
61.884
.u
63.042 igilib
://d http 61.524
.742 .935
65.566 62.905
http
.935
.id/
ac nej.
.u
://
.952
http
.949
.id/
gi di.949 / / : p htt .947
.id/
ac nej.
.949
lib.u i g i ://d .947
http .id/
ac nej.
.u
gilib i d / / tp:
:// http
ht
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
http
.id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
.952
.u
id/
.951
.id/
http
://
http
j.ac e n u lib.
ac nej.
gilib i d / / :
. j.ac
lib.u i g .950 i ://d
.948
u
http
.id/
ac nej.
.949
.539/ c.id a . j ne .795
. gilib i d / 61.524 / :
://
http
.952
gilib i d / / :
.id/ ac.893
nej.
.u
.948
ac. nej.
.u
62.555
http
http
://
.id/
.955
.893 id/
61.884
.id/
http .id/
.611
.id/
.u
.696
:/ http 64.747
u
gilib i d / / :
j.ac
ib.u
il 63.642 /dig
http
ac nej.
gilib i d / / :
d/ ac.i
nej.
64.239
.id/
.949
http
://
ac nej.
.950
.951
htt
14.25 / c.id a . j e 13.80 n
.id/
http
.598
http ac nej.
.696
http
lib.u i g i ://d .950
.id/ c.818 a . j .une
igi p://d
/ c.id a13.90
lib.u i g i ://d
.956
.693
63.642
13.85
.id/
ac nej.
.176
.952
13.95
. gilib i d / Jamban bersih 8 / : http
.949
.550
13.85
Jamban bersih 4 igilib
.790
65.168
Jamban bersih 1
d tp:// 5 htbersih Jamban
h
/ 13.90 c.id a . j ne
nej.
.id/ j.ac
.515
13.70
Jamban / bersih 6 c.id a . j Jamban bersih 7 ne
http
://
id/
.953
65.011
14.25
id/ bersih 3 c.Jamban a . j ne
62.766
http
.244
Cuci tangan ttp 8
h
.451
ac. nej.
.952 lib.u i g i ://d
67.116lib
13.80
.u
65.313
.une b i l i 63.882 /dig ttp:/
nej
gilib i d / / :
.492
67.608
/ c.id .a13.85
.u
65.355 gilib
13.80
13.70
p htt10 Air Bersih
lib.u i g i ://d
http
.952
62.555
Air Bersih 7
gilib i d / / :
j.a .une
13.85 .id/
13.80
Air Bersih 9
.u
http
ac nej.
id/ tangan 1 .Cuci
htt
/ c.id a . j ne
.952
.id/ c.525
://di
13.85
Air Bersih htt5p
id/ c.Air a . Bersih 8 j ne
lib.u i g i p://d
.u
gilib i d / / :
.520
64.737
.id j.ac
une
Air Bersih 4
ac nej.
://
http
http
65.145
13.85 /
ilib. Air Bersih 1 ://dig http
.u
gilib i d / / :
.id/
digi / / : p t
13.75
http
id/Bersih 3 .Air
.u
j.ac e n u lib.
/ 14.00 c.id a . j e
Air Bersih 2
gilib i d / / : http
lib.u i g i d 96 tp://
ht
ht Statistics Item-Total
ASI/ 5 id . c a ASI . j 6 e n
ac nej.
.u
gilib i d / / : http
13.75
ASI 3
http
id/
ac. nej.
ac nej.
/ / / c.id c.id Cronbach's c.id a a a . . . j j j Scale .uneMean if Scale Variance iiflibCorrected .une Item- Alpha if Itemilib.une b i l i g Item Deleted Item Deleted g g ://di ://di Total Correlation tDeleted ://di :// p p p t t t t t http h h h
id/ 2 ac.ASI
nej.
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
d ac.i . j e n
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
.u
/ c.id a . j ne lib.u
lib.u i g i d 97 tp://
d ac.i . j e n
/
j.ac e n u lib.
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ c.id a . j ne
http
htt
1.
/ c.id a . j ne
http
http
/
d ac.i . j e n
ac nej.
HASIL UJI UNIVARIAT ib.u
.u
gilib i d / / :
://
http
ht
Lampiran htt E. Hasil Analisa Data ht
ht
gilib i d / / p:
igi p://d
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
gil ://di
http
://
.id/
lib.u i g i ://d
http
http
://
/ Karakteristik Responden / / / c.id c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b Statistics i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h Umur Umur Urutan Riwayat h Alergi Pendidikan Pekerjaan h Penghasilan Riwayat gg. http
.id j.ac
.une b i l i g ://di
http
http
lib.u i g i ://d
/ c.id a . j ne N Valid Missing
Ibu
Bayi
kelahiran
103 ne .u b i l i g i 0 ://d0 103
.u
Valid
/
u
http
htt
lib.u i g i p://d
http
d/ ac.i
27
Total
103
a nej.
id/ c.Valid a . j ne
d/ ac.i
1-6 bulan
lib.u i g i d 7-12 ://bulan http
d/ ac.i
nej.
35 68
Total
103
Frequency
u
. gilib i d 66.0 / / : http 100.0
Percent
d/ ac.i
b.u li32.0 i g i ://d
103
100.0
100.0
id/
.id/
i
g 100.0 ://di
http
68.0
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http
.id/ 68.0
http .id/
100.0
ac nej.
.u
gilib i d / / tp:
:// http
ht
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http .id/
j.ac
://
http
.id/
http . j.ac
://
http
j.ac e n u lib.
34.0
ac nej.
32.0
http
.u
Percent
33
.u
ej. n34.0
Cumulative
>2
gilib i d / / :
ac nej.
Percent
.u
68.0
nej.
gilib i d / / :
ac nej.
j. e70
/ c.id a . j ne
.id/
d/ ac.i
100.0
Valid Percent
http
://
http
id/
66.0
<=2
n lib.u i g i ://d
.u
Cumulative http
Valid Percent
gilib i d / / :
ac nej.
gilib i d 100.0 / / : http
.u
Urutan kelahiran
.id/
73.8
ac. nej.
http
d/ ac.i
.id/
100.0
34.0
d/ ac.i
.u
http
j.ac
Percent
nej.
Total
lib.u i g i ://d
100.0
://
http
5.8
/
26.2
gilib i d / / :
http
http
h
://
.u
gilib i d / / :
h
d ac.i . j 68.0 e b.un
http
ac nej.
Percent ttp
5.8
li digi 26.2 / / : p tt
0
.id/
Cumulative
http
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
/
Umur Bayi
Frequency
nej.
68.0
/ c.id a . j ne 103
103 ib.u l i g i 0 ://d
d ac.i . j e .un
5.8
/ c.id
.u
gilib i d / / :
id/ c.Valid a . j ne
http
. igilib d >30:/tahun / http
6 d/ i . c j.a 70
http
.u
http
une
20-30 tahun
nej.
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
<20 tahun
103
pencernaan
http
gilib i d / / : Valid Percent Percent http
Frequency
keluarga
0
:
.u
gilib i d / / :
Ibu
.id/ j.ac
.une103 b i l i 0 //dig0 103
http
ac nej.
http
. gilib i d / / :
0
Ibu
/ Ibu .idUmur
ac nej.
d ac.i . j e n
thd makanan
103
http
.id/
gilib i d / / : http
/
.id j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
Valid
htt
ac nej.
http Valid /
lib.u i g i ://d
gilib i d / / : http
.u
htt
une45
43.7
http
SMA
46
44.7
PT
1
1.0
1.0
103 ej.
100.0
100.0
Total
gilib i d / / :
http
.u
n lib.u i g i ://d
d/ ac.i
ej.
http
lib.u i g i ://d
d/ ac.i
http
http .id/
54.4
gilib i d / / :
99.0
ac nej.
.u
http
http
100.0
j .une
id/ .ac.
gilib i d / / p:
://
://
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
http
http
wiraswasta
16
15.5
103
100.0
h
Total
/ c.id a . j ne
.u
15.5
nej.
.u
gilib i d / / :
100.0
p
.id/
ac nej.
lib.u i g i kurang ://ddari Rp. 500.000 http
Rp. 500.000-Rp. 1.000.000
100.0
d/ ac.i
.id/
gilib i d / / :
ac nej.
.u
://
http
htt Penghasilan keluarga
http
Cumulative / / c.id c.id a a . . j j Frequency Percent Percent ne .une Valid Percent b i l lib.u i i g g i i d 33.0 33.0 ://d 33.0 ://34 :// http http http 38
36.9
36.9
69.9
/ .id/ 30.1 .id/ c.id a lebih dari Rp. 1.000.000 31 30.1j.ac 100.0 j.ac . j .une .une .une b b b i i i l l l i i i Total /dig 100.0 /dig /dig 100.0 :/ :/103 :/ :// p p t t t t h h http http Riwayat gg./ pencernaan
ac nej.
http
Tidak
103
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j neCumulative
.id
lib.u i g i Percent Valid ://dPercent http 100.0
Percent
100.0
/ c.id a . j ne
http .id/
44.7
.u
gilib i d / / :
lib.u i g i //d tangga tp:rumah tIbu
nej.
j.ac
:
id/
/ / c.id Cumulative c.id a a . . j j Percent Percent unePercent .Valid .une b b i i l l i i g ig 87 p://d 84.5 84.5 ://di84.5 :// p t t t t http h h
lib.u i g i ://d Frequency
Valid
43.7 .une b i l i //dig
ac. nej.
10.7
t
.id/
http
://
/ c.id a . j ne Frequency
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/ j.ac
ht Ibu Pekerjaan
http
Valid
10.7
http
d/ ac.i
.un
gilib i d / / :
.id/
http
.id j.ac
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
ac nej.
Percent
SMP
.u
lib.u i g i p://d
http
.id/
Cumulative
Percenthttp Valid Percent
Frequency
.id/
nej
j.ac e n u .
/ 10.7
ac nej.
id/ .ac.
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
http
11
/ c.id a . j ne
Valid
.id/
digi / / : p t
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
j.ac e n u lib.
/ Ibu Pendidikan c.id a . j ne
SD
d ac.i . j e n
.u
://
http
ht
/ / / Cumulative c.id c.id c.id a a a . . . j j j Frequency .une Percent Valid Percent .une Percent .une b b b i i i l l l i i i g /dig 100.0 /dig ://di :// Tidak 103 100.0ttp:/ 100.0ttp:/ p t t http h h h gilib i d / / :
http
lib.u i g i d 98 tp://
htmakanan Riwayat Alergi thd
.id/
lib.u i g i ://d
id/
ac. nej.
.u
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
gilib i d / / : http
http .id/
http
/
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
d ac.i . j e n
id/
.u
gilib i d / / tp:
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
:// http
ht
100.0
http . j.ac
.id/
ac nej.
http .id/
j.ac
/ c.id a . j ne
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
.u
gilib i d / / p:
igi p://d
2.
ht
d ac.i . j e n
/
.une b i l i g ://di
N
/ c.id a . j ne
.u
gilib i d / / :
tp htValid
.u
21
.id/
.u
N
.id/
http
.u
ac nej.
Valid
baik
gilib i d / / :
http
Frequency
buruk
.u
http
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
.id/
.u
http100.0
tp://
24.4
24.4
75.6
100.0
ac nej.
100.0
.id/
j.ac e n u lib.
.id/
lib.u i g i ://d
://
http
http .id/
ac nej.
ac nej.
.u
gilib i d / / tp:
:// http
ht .id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http
http .id/
j.ac
://
http
.id/
ac nej.
://
http
ac nej.
.u
http
id/
ib.u
.id/
.u
. j.ac
ac nej.
digi / / : p htt
ac nej.
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
.id/
.id/
ac nej.
://
http
ht Percent
Valid Percent
.id/
http
gilib i d / / :
Cumulative digil
http
.id/
lib.u i g i ://d
ac. nej.
.u
gilib i d / / :
http
ac nej.
.u
http
gilib i d / / :
.u
ac nej.
http
75.6
ac nej.
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
.id/
.u
gilib i d / / :
ttp hPercent
62 82
.id/
://
http
gilib i d / / : 24.4
Total
ac nej.
.u
id/
PHBS Ibu
://
ac nej.
gilib i d / / :
u
/ .id20
ac nej.
http .id/
d ac.i . j e .un
. gilib i d / / : 0 http
.u
http
.u
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
ac nej.
http100.0
100.0
82
Missing
ac nej.
gilib i d / / :
htt
Valid .u
.id/
gilib i d / / :
http100.0
://
.id/
Percent
gilib i d / / p:
ac nej.
gilib i d / / :
http
lib.u i g i p://d
ib.uPercent lValid i g i ://d
.id/
PHBS Ibu
http
/
Statistics
id/
http
Percent
://
.u
gilib i d / / :
ac. nej.
b. PHBS ibuliuntuk b.u kelompok kontrol
ac nej.
gilib i d / / :
Frequency
http
ac. nej.
id/Cumulative
ac nej.
gi ://di
.id/
gilib i d / / :
.id/
http
lib.u i g i ://d
ttp hPHBS Ibu
ac nej.
buruk
.id/
gilib i d / / : http
j.ac e n u .
://
.id/
http
.id/
ac nej.
ac nej.
u
0
/ c.id a . j ne http
/
d ac.i . j e n
. gilib i d / / :
/21
d ac.i . j e Missing n lib.u i g i //d
://
http
http
http
Valid
http
ac nej.
.u
gilib i d / / :
Perilaku Hidup Bersih dan Sehat htt ht (PHBS) ibu a. PHBS ibu untuk kelompok kasus
.id/
lib.u i g i ://d
.id/
digi / / : p t
:
http
lib.u i g i d 99 tp://
ht
j.ac e n u lib.
tp Ibu htPHBS /
htt
.u
.u Statistics
.id j.ac
id/
ac. nej.
ac nej.
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
gilib i d / / :
htt
http
.id/
http ac nej.
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
htt
ac nej.
lib.u i g i ://d
Valid
http ac nej.
ac nej.
.u
lib.u i g i p://d
Valid
buruk
9.5
http100.0
100.0
90.5.id/
http
90.5
9.5
gilib i d / / :
/ .id21
100.0
ac nej.
ac. nej.
buruk li digi / / : p htt baik
20
Total
21 / c.id a . j ne
1
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne
Valid
.u
100.0
gilib i d / / :
http
/
100.0
http
/ Frequency c.id a . j .une
ac nej.
21
100.0
lib.u i g i ://d
ac nej.
.id/ .u
.id/
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
http
.u
gilib i d / / tp:
:// http
ht
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
http id/
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
.u
ac nej.
://
http
gilib i d / / :
. j.ac
://
http
Cumulative
.u
.id/
http
.u
http
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
http ac nej.
.id/
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
id/
ac. nej.
/ Percent Valid Percentc.id/ Percent c.id a a . . j j ne ne 100.0 ilib.u 100.0 100.0 ilib.u g g ://di ://di :// p p t t t t h h http
.u
j.ac
100.0
.id/
http
://
http
/ Percent Valid Percentc.id/ Percent c.id a a . . j j une 95.2 une 95.2 ilib. 95.2 ilib. g g ://di ://di :// p p t t t t http h h 100.0 4.8 4.8
ac nej.
gilib i d / / :
http
://
.id/
100.0
d ac.i . j e .un
lib.u i g i Indikator Jamban ://d bersih http
buruk ilib
/dig ttp:/
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
id/
Cumulative
/ Frequency c.id a . j e b.un
Valid
.u
http
2
j.ac e n u .
http
lib.u i g i ://d
/ c.id a . j ne
http
90.5
21
.id/
http
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
/ .id19
h
gilib i d / / :
.id/
/ / / .idIndikator c.id c.id a a Air Bersih . . j j .u .une .une b b b i i i l l l i i i g g Cumulative/dig ://di ://di :/ :// p p t t t t h http http Frequency hPercent Valid Percent Percent
ac nej.
.u
.u
ac nej.
Total
.id/
gilib i d / / :
j.ac e n u lib.
://
http
lib.u lib lib.u i i i g g g i i i ://d Indikator Cuci tanganttdengan ://d Air bersih dan sabun ttp://d http h p h
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
lib.u i g i 100 ://d
ac nej.
.id/
.u
buruk baik
.id/
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
gilib i d / / :
http
http
.u
gilib i d / / : http
/ / d/ c.iIndikator c.id c.id a a a . . . ASI eksklusif j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g Cumulative ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h h Frequency hPercent Valid Percent Percent
.id/
lib.u i g i ://d
id/
ac. nej.
ac nej.
t c.htIndikator PHBS ibu untuk kelompok kasus ht
ht
htt
.id/
http .id/
http
/
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
d ac.i . j e n
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
htt
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
Valid
http .id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
d ac.i . j e n
/
.u
ac nej.
.u
gilib i d / / :
Valid
buruk
une
. gilib i d / / :
http
61.0
Valid
buruk
/
56
68.3
82
Valid
buruk
.u
gilib i d / / :
http
31.7
/
c.id ej.a
un
68.3
://
.id/
100.0
ac nej.
.u
gilib i d / / :
100.0
://
http
http
/
a nej.
lib.u i g i /d Valid Percent ttp:/ hPercent 26.8
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
Cumulative
://
Percent http
26.8
.une 73.2 b i l i //dig 100.0 :100.0
http
http
26.8
/
.id j.ac
73.2
.id j.ac
une
baik
17.1
/
ilib. gTotal i d / / :
lib.u i g i ://d
68 82
ac nej.
.id/
17.1
.id j.ac
.id/
100.0
gilib i d / / :
ac nej.
.u
://
http
http
. gilib i d / 100.0 / :
100.0
http
.u
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
http .id/
.u
http
://
http
.id/
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
100.0
ac nej.
.id/
ac nej.
17.1
/
une 82.9
82.9
.id/
http
.id/
id/
http
31.7
htt
14
.id/
j.ac
100.0
ac. nej.
/ / id/ Jamban bersih .Indikator c.id c.id a a . . j j .u .une .une b b b Cumulative i i i l l l i i i g g g ://di ://di Valid Percent ://di :// p p p Frequency Percent Percent t t t t t t h h h http
ac nej.
http
39.0
100.0
. gilib i d / / p:100.0
u
http
lib.u i g i ://d
://
ac nej.
ne
lib.u i g i ://d
31.7
22 d/ i . c a 60 nej.
http
lib.u i g i ://d
26 /
Frequency
. gilib i d / / : Total
.id j.ac
http100.0
/
a nej.
baik
.id/
39.0 / d ac.i . j e .un 61.0
gilib i d / / :
.id j.ac
.u
ac nej.
http
.id Indikator Cuci c.idtangan dengan Air bersih dancsabun
gilib i d / / :
h
.u
50
82
http ne
39.0
Total
ac nej.
.id j.ac
/ c.id a . j ne
/ / / .idIndikator Air Bersih c.id c.id a a . . j j .u .une .une b b b i i i l l l Cumulative i i i g g g ://di ://di Valid Percent ://di :// p p p t t t t t t Frequency Percent Percent h h h http
http
lib.u i g i /d ttp:/
http
.id/
digi / / : p t
32 .id/
82
baik
/
http
j.ac e n u lib.
://
http
ac nej.
.u
http
buruk
Total
.id/
gilib i d / / :
http
lib.u i g i 101 ://d
/ / d/ c.iIndikator c.id c.id ASI eksklusif a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i Cumulative g g g ://di ://di Valid Percent ://di :// p p p t t t t t t Frequency Percent Percent http h h h gilib i d / / :
http
http
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
baik
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
t d.htIndikator PHBS ibu untuk kelompok kontrol ht
ht
http
/
http ac nej.
http
d ac.i . j e n
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
http
j.ac e n u lib.
lib.u i g i 102 ://d
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
://
http
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
3.
usia 1-12 bulan / Kejadian diare pada bayi / / d/ i . c c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l Statistics i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t http h diare h h Kejadian
d ac.i . j e b.un
li digi / / : p htt
ac nej.
.Nid/
lib.u i g i ://d
Missing
gilib i d / / :
http
http
lib.u i g i ://d
Valid
103
.u
ac nej.
d ac.i . j e n
/
.une b i l i tidak diare g dalam satu bulan ://di p t t h
.u
.id/
Total
Statistics
.u
lib.u i g i p://d
http
.u
gilib i d / / :
httofp Mean Std. Error / Median c.id a . j ne Std. Deviation
gilib i d / / :
ht
nej.
.u
lib.u i g i ://d
http
.id/
ac nej.
df
.u
gilib i d / / :
digi / / : p htt
.id/
lib.u i g i ://d
.uStatistic
.000
.771
lib.u i g i /d .000 ttp:/ h103
df
http id/
Sig.
http .id/
j.ac
:// http
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
. j.ac
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
http .id/
.
.id/
ac nej.
://
http ac nej.
://
http ac nej.
.u
gilib i d / / :
h
http .id/
.id/
Shapiro-Wilk id/
Sig.
103ttp
.337
://
http
.id/
a
Statistic .une b i l i g ://di
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
Kolmogorov-Smirnov id/
h
ac nej.
tp
Nilai Total ttpPHBS
j.ac
gilib i d / / :
gilib i d / / :
a. Lilliefors Significance Correction
lib.u i g i ://d
.u
24
. j.ac
gilib i d / / :
ac nej.
http
htof Normality Tests
/
d ac.i . j e n
://
http .id/
ac. nej.
.id/
http
ac nej.
gilib i d / / :
.id/
ac6 nej.
gilib i d / / :
Maximum
.id/
.u
http
.238
://
http
.u
http
-.690
id/ ac.Minimum
.u
gilib i d / / :
http
21.00
.u
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
://
ac nej.
id/
/ c.id a . j ne6.035
http
100.0
100.0
u
.595
79.6
http
. gilib i d / / : http
17.20
Std. Error of Skewness
http
/
d ac.i . j e .un
.id/
.u
.id/
/ c0 .id a . j ne
Skewnesstp
gilib i d / / :
20.4
103
Missing
Mean
.u
http
Valid
id/ .ac.
nej
.u
.u
gilib i d / / Nilai Total p PHBS : htt N
gilib i d / / :
http
100.0
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
://
ac nej.
Percent
79.6
20.4
http
Cumulative
id/
c. Percent j.aValid
gilib i d / / 4. Menentukan cut of point datahttp: http id/ PHBS ibu .a.
htt
21
.u
id/
http
Percent
103
ac nej.
gilib i d / / :
ac nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.une b i l i 79.6 dig //82
: http
diare dalam satu bulan
gilib i d / / : http
Frequency
ac. nej.
.u
gilib i d / / :
.id j.ac
ac nej.
.id/
ttp diare hKejadian
/
Valid
j.ac e n u .
0
http
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
http
j.ac e n u lib.
lib.u i g i 103 ://d
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
://
http
/ c.id a . j ne
http
b. Indikator Pemberian ASI Eksklusif htt ht
ht
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
http
://
Statistics / / / d/ i . c c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j Nilai total ASI .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g N Valid 103 ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h
id/ ac.Mean
nej.
lib.u i g i ://d
http
0
Std. Error of Meangilib
http
lib.u i g i ://d
Missing
://di
.u
3.62 ac nej.
Minimum
gilib i d / / : http
.u
.u
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne Nilai total ASI
gilib i d / / :
/
Statistic
gilib i d / / :
df
.id/ 103
digi Correction / / a. Lilliefors Significance : p htt
ac nej.
.u
http
http
/
Sig.
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
p
Shapiro-Wilk htt Statistic
.000
df
u
. gilib i d / / : http
http
Sig.
.id/
c ej.a n.904
://
.id/
Tests of Normalityilib
j.ac e n .211 u lib.
://
.id/
d ac.i . j e .un
//dig ap: t t Kolmogorov-Smirnov h
http .u
http
ac nej.
http
id/
ac. nej.
http
6 .id
ac nej.
.u
lib.u i g i ://d
1
id/ .Maximum
id/
http
/
d ac.i . j e .010 n .238
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.930
lib.u i g i Std. Error of :Skewness //d http
.id/
gilib i d / / :
4.00
Std./ Deviation id . c a Skewness . j e n
j.ac e n u .
.092
p
Medianhtt
.id/
103
.id/
.000
http
ac nej.
.u
gilib i d / / :
://
http
/ / / id/ c.c. c.idBersih c.id c.id a a a a . . . . Indikator Penggunaan Air j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i Statistics g g g g ://di ://di ://di ://di p p p p t t t t tp:// t t t t t h h h h h Nilai total Air bersih .Nid/
http
gilib i d / / :
.u
ac nej.
Missing Mean
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.u
.u
0
http
7.05 .155
lib.u
http Skewness
gilib i d / / :
/
1.574
ac nej.
digi / / : p htt
gilib i d / / :
://
http .id/
ac nej.
ac nej.
.u
http
-.912
.id/
j.ac e n u lib.
.id/
d ac.i . 8.00 j e n
Std. Deviation /digi
:/
.id/
ac nej.
http
Std. Error of Mean id/ . c j.a Median
ne
http
103 .id/
Valid
lib.u i g i ://d
://
http
http
/ / .238 .id/ id/ Error of Skewness .Std. c c.id c.id a a a . . . j j j Minimum .une 3 .une .une b b b i i i l l l i i i g g dig ://di ://di :// Maximumttp:// 9 p p t t t t h h h http
ac nej.
lib.u i g i ://d
http
.id/
http
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
d ac.i . j e n
/
htt
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
http
j.ac e n u lib.
lib.u i g i 104 ://d
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
://
http
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
/Tests of Normality .id/ .id/ c.id c c a a a . . . j j j a Shapiro-Wilk .une Kolmogorov-Smirnov ilib.une .une b b i i l l i i g dig digSig. ://di :// Statistic df ttp:// Sig. Statistic dfttp:// p t t http h h h
Nilai total Air bersih
.271
103
.000
.851
103
.000
/ / / / c.a.idLilliefors Significance Correction c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t h h h h http d. Indikator cuci tangan
.id/
http
lib.u i g i ://d
ac nej.
.u
Statistics
lib.u i g i d Nilai total cuci ://tangan http N
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
Valid
Missing
htt
gilib i d / / :
-.423
gilib i d / / :
.u
.238
id/ ac.Minimum
.u
ht
gilib i d / / :
.u
d ac.i
ej. nStatistic
.386
.id/
ac nej.
.u
lib.u i g i ://d
ac nej.
.id/
://
http
/ Shapiro-Wilk / c.id c.id a a . . j j df Sig. .uneStatistic df Sig. .une b b i i l l i i g //dig ://di .000 :103 :// 103 .642 .000 p p t t t t h h http .id/
.u
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
ac nej.
.u
lib.u i g i ://d
.id/
.id/
.u
http
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
. j.ac
:// http
ht
.u
http
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
gilib i d / / :
ac nej.
://
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
a
gilib i d / / :
http
j.ac
gilib i d / / :
ac nej.
http
http
.id/
ac nej.
http
.u
.id/
http
lib.u i g i ://d
://
http .id/
ac. nej.
gilib i d / / :
.u
http
http
gilib i d / / :
id/
ac nej.
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
Kolmogorov-Smirnov /
/ c.id a . j ne
a. Lilliefors Significance Correction
http
://
http
.u
Tests httpof Normality
Nilai total tcuci p tangan
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
u
3
http
.id/
ac nej.
. gilib i d / / : http
://
ac nej.
.id/
/ c0 .id a . j ne
gilib i d / / :
Maximum
http
http
/
.u
gilib i d / / :
.u
/
d ac.i . j e .un
htt
3.00
ac nej.
http
gilib i d / / p:
d ac.i . j e 1.447 n
Std. Error of Skewness
nej.
.id/
.143
.id/
gilib i d / / :
http
1.82
http
lib.u i g i p://d
http
.u
tp
Skewness
lib.u i g i ://d
103
ht of Mean Std. Error Median / c.id a . j Std. Deviation ne
id/
ac. nej.
ac0 nej.
gilib i d / / :
Mean
.u
http
.id/
ac nej.
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
e. Indikator jamban htt
ht
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
http ac nej.
.id/
ac nej.
http
j.ac e n u lib.
lib.u i g i 105 ://d
.id/ .u
gilib i d / / :
digi / / : p t
://
http
/ c.id a . j ne
http
ht
http
://
Statistics / / / d/ i . c c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j nilai total jamban .une .une .une .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g N Valid 103 ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h
id/ ac.Mean
nej.
lib.u i g i ://d
Std. Error of Meangilib
http
http
lib.u i g i ://d
Missing
://di
0
.u
4.72 ac nej.
Minimum
gilib i d / / : http
.u
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http
http
id/
/
gilib i d / / :
ac nej.
.u
http
http
/
ac nej.
.u
Tests of Normality ilib
gilib i d / / :
://
p
Kolmogorov-Smirnov htt
://
.id/
d ac.i . j e .un
ig p://ad
://
.id/
ac. nej.
http
7 .id
ac nej.
.u
lib.u i g i ://d
0
id/ .Maximum
id/
http
/
d ac.i . j e -.724 n .238
ac. nej.
gilib i d / / :
http
3.219
lib.u i g i Std. Error of :Skewness //d http
.id/
gilib i d / / :
7.00
Std./ Deviation id . c a Skewness . j e n
j.ac e n u .
.317
p
Medianhtt
.id/
http
Shapiro-Wilk htt
Statistic Sig. Statistic Sig. / /df / df / c.id c.id c.id c.id a a a a . . . . j j j j nilai total jamban 103 .000 .une .617 103 .000 .une .une.421 .une b b b b i i i i l l l l i i i i g g g g a. Lilliefors Significance Correction ://di ://di ://di ://di :// p p p p t t t t t t t t http h h h h
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
/ c.id a . j ne
.u
gilib i d / / :
http
http
.u
gilib i d / / :
.u
.u
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/
lib.u i g i ://d
.u
.id/
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
.u
.id/
gilib i d / / :
://
http
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http ac nej.
ac nej.
http
.id/
ac nej.
http
gilib i d / / :
http
.u
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
.u
http
.u
http
.id/
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
http
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
gilib i d / / :
http
.id/
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
.id/
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/ c.id a . j ne lib.u
/
gilib i d / / :
http
PHBS Ibu
lib.u i g i ://d
://d
.u
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
21
41
48.8%
.id/ j.ac 51.2%
100.0%
http
://
.id/
ac nej.
ib.u l62 i g i ://d
0
http .0%
100.0%
.id/
http
100.0%
://
82
PHBS Ibu
/
.id j.ac
PHBSn Ibu e
u
.id j.ac
Correlation Coefficient ne
u
. gilib i d / Sig. (2-tailed) / : http
1.000
une
http
103
/
N
:/ http
d/ ac.i-.622**
ib.u
.id/
ac nej.
**
lib.u i g i ://d .000
gilib i d / / :
.000
http
103
://
http
103
.id/
ac nej.
1.000
nej.
l Sig. (2-tailed) digi
http
-.622
.
Correlation Coefficient
. gilib i d / / :
Kejadian diare
/
/ c.id
Kejadian diare j.a
nej.
.u .
://
http
103
/ / / is significant at the c 0.01 idCorrelation .**. .id/level (2-tailed). c.id c.id a a a . . . j j j .une .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// p p p t t t t t t h h h http
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/ .u
.id/
.id/
.u
http
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
gilib i d / / :
http j.ac
lib.u i g i ://d
http
.id/
gilib i d / / :
ac nej.
.u
.id/
http ac nej.
.id/
ac nej.
http
.id/
lib.u i g i ://d
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
ac nej.
http
20
N
d/ ac.i
.u
http
http
/ / 103 c.id 21 c.id a a . . j j % 79.6% 20.4% 100.0% .uwithin PHBS Ibu .une .une b b b i i i l l l i i i g g g ://di ://di ://di :// Correlations p p p t t t t t t h h h http
.id/
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.u62ne b i l i //dig
:
http
.u
.id/
/ / c.id c.id a a . . j j tidak diare dalam .unediare dalam satu .une b b i i l l i i bulan dig /digbulan :/satu ://Total :// p p t t t t h h http
ttp % within PHBS Ibu h
. gilib i d / / :
h
://
Kejadian diare
ac nej.
/ c.id a . j Spearman's rho ne
lib.u i g i /d ttp:/
ac nej.
u
/ % within.a PHBS c.id Ibu j e b.un Count
u
. gilib i d / / :
Count
/ c.id a . j ne http
/
d ac.i . j e n
. gilib i d / / :
baikigili Count
http id/ .Total
gilib i d / / : http
buruk
/ c.id a . j ne
.u
d ac.i . j e n
://
http
http
PHBS Ibu * Kejadian httpdiare Crosstabulation
/
.id j.ac
.une b i l i g ://di
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.u
lib.u i g i 106 ://d
.id/
HASIL UJI BIVARIAT
http
http
j.ac e n u lib.
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
htt
http
ht
/
id/
ac. nej.
.u
htt
ht
.id/
ac nej.
gilib i d / / : http
http ac nej.
http
/
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
/
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
/
ac nej.
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
http
lib.u i g i ://d
.u
.u
.u
ac nej.
/ c.id a . j ne
http
.u
://
gilib i d / / :
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
ac nej.
.u
://
http .id/
j.ac e n u lib.
digi / / : p htt
gilib i d / / :
ac nej.
.u
lib.u i g i ://d
://
http
.id/
.id/
http .id/
ac nej.
ac nej.
Gambar 2. Kegiatan Catelya 66 Kelurahan b.u lib.u pengisian kuesionerigdiiliposyandu lib.u i i g g i i d Antirogo://Kecamatan Sumbersari Kabupaten 17 ://d Jember pada tanggal ://dOktober http http2012 http
lib.u i g i ://d
http
.id/
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
http id/
. j.ac
http .id/
j.ac
:// http
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http j.ac
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
http
lib.u i g i ://d
.u
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
.id/
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.u
http
.id/
ac nej.
http
gilib i d / / :
http
.u
gilib i d / / :
http
http
.id/
http
ac nej.
id/
.u
gilib i d / / :
://
.id/
u
.id/
http
http
/
d ac.i . j e .un
. gilib i d / / : http
gilib i d / / :
http
lib.u i g i p://d
gilib i d / / :
.u
Gambar 1. Kegiatan pengisian inform consent di posyandu Catelya 64 Kelurahan Antirogo Kecamatan Sumbersari 13 Oktober / / Kabupaten Jember pada.idtanggal / / c.id c.id c c.id a a a a . . . . j j j j 2012 ne ne ne ne
gilib i d / / :
://
ac nej.
http
htt
.id/
htt
http .id/
gilib i d / / :
gilib i d / / p:
http
.u
http
lib.u i g i ://d
.u
id/
http
http
gilib i d / / :
://
.u
id/
ac nej.
http
ac. nej.
gilib i d / / :
ac. nej.
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
gilib i d / / :
http .id/
gilib i d / / : http
j.ac e n u .
://
.id/
http
.id/
gilib i d / / :
ac nej.
u
. gilib i d / / :
ac nej.
/ c.id a . j ne http
/
d ac.i . j e n
http
.id/
://
http
http
.id/
http ac nej.
.u
gilib i d / / :
http
.id/
lib.u i g i 107 ://d
.id/
digi / / : p t
.u
http
htt
j.ac e n u lib.
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
ht
Lampiran F. Dokumentasi
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
gilib i d / / : http
.u
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
id/
://
.id/
gilib i d / / :
ac nej.
.u
http
http
.u
://
u
gilib i d / / :
ac nej.
ac nej.
.u
://
http
.u
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
http .id/
j.ac e n u lib.
digi / / : p htt
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
ac nej.
.u
lib.u i g i ://d
ttpKelurahan Gambar secara door to doorhdi http 4. Kegiatan pengisian kuesioner http Antirogo Kecamatan Sumbersari Kabupaten Jember pada tanggal 12 Oktober / d d/ d/ i 2012 ac. ac.i ac.i lib.u i g i ://d
http
nej.
.u
http .id/
.u
gilib i d / / :
.id/
.u
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
. j.ac
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
http
.id/
.id/
ac nej.
://
http
ac nej.
gilib i d / / tp:
http .id/
ac nej.
j.ac
nej.
gilib i d / / :
://
http
.id/
ac nej.
.u
nej.
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
.id/
http
gilib i d / / :
://
http .id/
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
http .u
ac nej.
.u
http
.id/
ac nej.
.id/
ac nej.
. gilib i d / / : http
http
lib.u i g i ://d
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
http
.u
ac. nej.
/ c.id a . j ne
.id/
http
://
id/
http
.id/
ac nej.
.id/
gilib i d / / :
ac. nej.
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
http
lib.u i g i p://d
http
.id/
http
/ / / .id/ Gambar 3. Kegiatan pengisian c.id kuesioner secara door cto.iddoor di Kelurahan c.id a a a . . . j j j .uneSumbersari KabupateniliJember .une pada tanggal 11 Oktober .une b b b Antirogo Kecamatan i i l l i i g g g ://di ://di ://di :// 2012 p p p t t t t t t h h h http
.id/
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
ac nej.
.u
htt
j.ac e n u .
://
.id/
http
http
.id/
http
ac nej.
u
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
http
ac nej.
gilib i d / / :
d ac.i . j e n
.id/
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne http
/
ac nej.
://
http
http
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
http
lib.u i g i 108 ://d
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
j.ac e n u lib.
.u
http ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
/
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
http .id/
j.ac
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
.u
gilib i d / / p:
igi p://d
d ac.i . j e n
/
ac nej.
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.u
.u
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
.id/
http
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.u
.id/
j.ac
.id/
digi / / : p htt
.id/
lib.u i g i ://d
.id/ .u
gilib i d / / tp:
:// http
ht
/ c.id a . j ne
ac nej.
.u
gilib i d / / :
http id/
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http ac nej.
.u
. j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
.u
j.ac e n u lib.
.u
.id/
gilib i d / / :
gilib i d / / :
ac nej.
.id/
http ac nej.
ac nej.
http
.id/
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
ac nej.
.u
ac. nej.
.id/
.u
gilib i d / / :
://
http .id/
.u
http
.id/
.u
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
://
ac nej.
id/
ac nej.
http
http .id/
ac nej.
.id/
ac nej.
http
http
.id/
.u
http
gilib i d / / :
://
ac nej.
.id/
.u
http
http
/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
ac nej.
gilib i d / / :
u
http
id/
.id/
d ac.i . j e .un
. gilib i d / / : http
://
.u
htt
gilib i d / / :
ac. nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / p:
ac nej.
http
http
.id/
.u
.id/
id/
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
ac. nej.
.id/
.id/
http
j.ac e n u .
://
.id/
http
http
gilib i d / / :
ac nej.
u
lib.u i g i ://d
http
gilib i d / / :
d ac.i . j e n
. gilib i d / / :
ac nej.
/ c.id a . j ne http
/
ac nej.
://
http
http
ht
gilib i d / / :
http ac nej.
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
ac nej.
lib.u i g i 109 ://d
.id/
http
.id/
gilib i d / / : http
j.ac e n u lib.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
http
http
.id/
lib.u i g i ://d
.u
.u
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
http
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
Lampiran htt G. Surat Penelitian
ht
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
.u
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
ac nej.
http
://
http .id/
http
.id/
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
u
.u
://
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
http
. gilib i d / / : http
http
.u
/
gilib i d / / p:
://
ac nej.
http
d ac.i . j e .un
.id/
ac nej.
http .id/
gilib i d / / :
htt
.id/
http
lib.u i g i ://d
http
id/
http id/
.u
://
.u
ac. nej.
ac nej.
http
ac. nej.
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
j.ac e n u .
.id/
ac nej.
ac nej.
u
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
http .id/
gilib i d / / : http
d ac.i . j e n
.id/
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne http
/
ac nej.
://
http
http
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
http
lib.u i g i 110 ://d
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
j.ac e n u lib.
.u
http ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
/
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
.u
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
ac nej.
http
://
http .id/
http
.id/
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
u
.u
://
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
http
. gilib i d / / : http
http
.u
/
gilib i d / / p:
://
ac nej.
http
d ac.i . j e .un
.id/
ac nej.
http .id/
gilib i d / / :
htt
.id/
http
lib.u i g i ://d
http
id/
http id/
.u
://
.u
ac. nej.
ac nej.
http
ac. nej.
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
j.ac e n u .
.id/
ac nej.
ac nej.
u
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
http .id/
gilib i d / / : http
d ac.i . j e n
.id/
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne http
/
ac nej.
://
http
http
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
http
lib.u i g i 111 ://d
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
j.ac e n u lib.
.u
http ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
/
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
.u
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
ac nej.
http
://
http .id/
http
.id/
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
u
.u
://
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
http
. gilib i d / / : http
http
.u
/
gilib i d / / p:
://
ac nej.
http
d ac.i . j e .un
.id/
ac nej.
http .id/
gilib i d / / :
htt
.id/
http
lib.u i g i ://d
http
id/
http id/
.u
://
.u
ac. nej.
ac nej.
http
ac. nej.
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
j.ac e n u .
.id/
ac nej.
ac nej.
u
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
http .id/
gilib i d / / : http
d ac.i . j e n
.id/
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne http
/
ac nej.
://
http
http
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
http
lib.u i g i 112 ://d
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
j.ac e n u lib.
.u
http ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
/
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
.u
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
ac nej.
http
://
http .id/
http
.id/
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
u
.u
://
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
http
. gilib i d / / : http
http
.u
/
gilib i d / / p:
://
ac nej.
http
d ac.i . j e .un
.id/
ac nej.
http .id/
gilib i d / / :
htt
.id/
http
lib.u i g i ://d
http
id/
http id/
.u
://
.u
ac. nej.
ac nej.
http
ac. nej.
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
j.ac e n u .
.id/
ac nej.
ac nej.
u
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
http .id/
gilib i d / / : http
d ac.i . j e n
.id/
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne http
/
ac nej.
://
http
http
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
http
lib.u i g i 113 ://d
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
j.ac e n u lib.
.u
http ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
/
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
.u
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
ac nej.
http
://
http .id/
http
.id/
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
u
.u
://
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
http
. gilib i d / / : http
http
.u
/
gilib i d / / p:
://
ac nej.
http
d ac.i . j e .un
.id/
ac nej.
http .id/
gilib i d / / :
htt
.id/
http
lib.u i g i ://d
http
id/
http id/
.u
://
.u
ac. nej.
ac nej.
http
ac. nej.
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
j.ac e n u .
.id/
ac nej.
ac nej.
u
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
http .id/
gilib i d / / : http
d ac.i . j e n
.id/
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne http
/
ac nej.
://
http
http
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
http
lib.u i g i 114 ://d
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
j.ac e n u lib.
.u
http ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
/
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
.u
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
ac nej.
http
://
http .id/
http
.id/
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
u
.u
://
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
http
. gilib i d / / : http
http
.u
/
gilib i d / / p:
://
ac nej.
http
d ac.i . j e .un
.id/
ac nej.
http .id/
gilib i d / / :
htt
.id/
http
lib.u i g i ://d
http
id/
http id/
.u
://
.u
ac. nej.
ac nej.
http
ac. nej.
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
j.ac e n u .
.id/
ac nej.
ac nej.
u
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
http .id/
gilib i d / / : http
d ac.i . j e n
.id/
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne http
/
ac nej.
://
http
http
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
http
lib.u i g i 115 ://d
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
j.ac e n u lib.
.u
http ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
/
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
.u
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
ac nej.
http
://
http .id/
http
.id/
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
u
.u
://
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
http
. gilib i d / / : http
http
.u
/
gilib i d / / p:
://
ac nej.
http
d ac.i . j e .un
.id/
ac nej.
http .id/
gilib i d / / :
htt
.id/
http
lib.u i g i ://d
http
id/
http id/
.u
://
.u
ac. nej.
ac nej.
http
ac. nej.
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
j.ac e n u .
.id/
ac nej.
ac nej.
u
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
http .id/
gilib i d / / : http
d ac.i . j e n
.id/
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne http
/
ac nej.
://
http
http
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
http
lib.u i g i 116 ://d
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
j.ac e n u lib.
.u
http ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
/
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
.u
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
ac nej.
http
://
http .id/
http
.id/
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
u
.u
://
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
http
. gilib i d / / : http
http
.u
/
gilib i d / / p:
://
ac nej.
http
d ac.i . j e .un
.id/
ac nej.
http .id/
gilib i d / / :
htt
.id/
http
lib.u i g i ://d
http
id/
http id/
.u
://
.u
ac. nej.
ac nej.
http
ac. nej.
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
j.ac e n u .
.id/
ac nej.
ac nej.
u
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
http .id/
gilib i d / / : http
d ac.i . j e n
.id/
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne http
/
ac nej.
://
http
http
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
http
lib.u i g i 117 ://d
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
j.ac e n u lib.
.u
http ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
/
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
.u
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
ac nej.
http
://
http .id/
http
.id/
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
u
.u
://
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
http
. gilib i d / / : http
http
.u
/
gilib i d / / p:
://
ac nej.
http
d ac.i . j e .un
.id/
ac nej.
http .id/
gilib i d / / :
htt
.id/
http
lib.u i g i ://d
http
id/
http id/
.u
://
.u
ac. nej.
ac nej.
http
ac. nej.
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
j.ac e n u .
.id/
ac nej.
ac nej.
u
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
http .id/
gilib i d / / : http
d ac.i . j e n
.id/
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne http
/
ac nej.
://
http
http
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
http
lib.u i g i 118 ://d
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
j.ac e n u lib.
.u
http ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
/
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
.u
gilib i d / / p:
igi p://d
/ c.id a . j ne lib.u
d ac.i . j e n
/
ac nej.
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
.u
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
ac nej.
http
://
http .id/
http
.id/
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
u
.u
://
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
http
. gilib i d / / : http
http
.u
/
d ac.i . j e .un
.id/
ac nej.
://
ac nej.
http
htt
.id/
ac nej.
http .id/
gilib i d / / :
gilib i d / / p:
http
id/
http
lib.u i g i ://d
.u
gilib i d / / :
://
.u
id/
ac nej.
http
ac. nej.
gilib i d / / :
ac. nej.
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
http
.id/
.u
j.ac e n u .
://
.id/
http
gilib i d / / :
http
ac nej.
u
. gilib i d / / :
ac nej.
/ c.id a . j ne http
/
d ac.i . j e n
.id/
ac nej.
://
http
http
http
.id/
http
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
http
lib.u i g i 121 ://d
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
http
j.ac e n u lib.
.u
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
http
htt
gilib i d / / : http
.id/
ac nej.
t Lampiran htt H. Lembar KonsultasihSkripsi
ht
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
.u
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
ac nej.
http
://
http .id/
http
.id/
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
u
.u
://
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
http
. gilib i d / / : http
http
.u
/
gilib i d / / p:
://
ac nej.
http
d ac.i . j e .un
.id/
ac nej.
http .id/
gilib i d / / :
htt
.id/
http
lib.u i g i ://d
http
id/
http id/
.u
://
.u
ac. nej.
ac nej.
http
ac. nej.
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
j.ac e n u .
.id/
ac nej.
ac nej.
u
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
http .id/
gilib i d / / : http
d ac.i . j e n
.id/
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne http
/
ac nej.
://
http
http
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
http
lib.u i g i 122 ://d
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
j.ac e n u lib.
.u
http ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
/
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
.u
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
ac nej.
http
://
http .id/
http
.id/
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
u
.u
://
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
http
. gilib i d / / : http
http
.u
/
gilib i d / / p:
://
ac nej.
http
d ac.i . j e .un
.id/
ac nej.
http .id/
gilib i d / / :
htt
.id/
http
lib.u i g i ://d
http
id/
http id/
.u
://
.u
ac. nej.
ac nej.
http
ac. nej.
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
j.ac e n u .
.id/
ac nej.
ac nej.
u
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
http .id/
gilib i d / / : http
d ac.i . j e n
.id/
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne http
/
ac nej.
://
http
http
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
http
lib.u i g i 123 ://d
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
j.ac e n u lib.
.u
http ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
/
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
d ac.i . j e n
.u
gilib i d / / :
http .id/
ac nej.
lib.u i g i d tp://
igi p://d
.u
gilib i d / / p:
d ac.i . j e n
gilib i d / / :
http
.u
ac nej.
lib.u i g i ://d
.u
.u
.u
gilib i d / / :
ac nej.
.u
gilib i d / / :
.id/
htt
lib.u i g i p://d
ac nej.
http
http
gilib i d / / :
.u
.u
http
lib.u i g i ://d
lib.u i g i ://d
http
ac nej.
http
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
.id/
j.ac
digi / / : p htt
.id/
ac nej.
lib.u i g i ://d
.id/
.u
.u
gilib i d / / tp:
/ c.id a . j ne
ac nej.
http id/
:// http
ht
.u
gilib i d / / :
. j.ac
ac nej.
.id/
ac nej.
://
http .id/
ac nej.
http
http .id/
j.ac
://
http
http
gilib i d / / :
http
://
http .id/
.u
.id/
ac nej.
.u
j.ac e n u lib.
ac nej.
.id/
http .id/
lib.u i g i ://d
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
.u
ac nej.
://
http
http
.u
http
gilib i d / / :
.id/
ac nej.
gilib i d / / :
gilib i d / / :
.id/
.u
.id/
.u
gilib i d / / :
.u
ac. nej.
gilib i d / / :
http
.id/
ac nej.
ac nej.
id/
ac nej.
http
://
http .id/
http
.id/
gilib i d / / :
.u
gilib i d / / :
ac nej.
http
.id/
ac nej.
.id/
u
.u
://
ac nej.
.id/
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
http
http
. gilib i d / / : http
http
.u
/
gilib i d / / p:
://
ac nej.
http
d ac.i . j e .un
.id/
ac nej.
http .id/
gilib i d / / :
htt
.id/
http
lib.u i g i ://d
http
id/
http id/
.u
://
.u
ac. nej.
ac nej.
http
ac. nej.
gilib i d / / :
http
gilib i d / / :
lib.u i g i ://d
.id/
://
.id/
http
j.ac e n u .
.id/
ac nej.
ac nej.
u
. gilib i d / / :
gilib i d / / :
http .id/
gilib i d / / : http
d ac.i . j e n
.id/
gilib i d / / :
/ c.id a . j ne http
/
ac nej.
://
http
http
http
.id/
ac nej.
.u
gilib i d / / :
digi / / : p t
.id/
http
lib.u i g i 124 ://d
.id/
http
.id/
lib.u i g i ://d
http
j.ac e n u lib.
.u
http ac nej.
.u
gilib i d / / : http
/ c.id a . j ne
gilib i d / / :
id/
ac. nej.
ac nej.
ht
/
htt
.id/
/ c.id a . j ne lib.u
htt
ht
http
/
lib.u i g i ://d
://
http .id/ j.ac