HUBUNGAN ETNIK
2.1
Hasil Pembelajaran
2.2
2.3
KANDUNGAN BAB 2
2.4
2.5
• Menjelaskan pembentukan pluraliti Alam Melayu • Menyatakan kesan penjajahan dan pembentukan masyarakat pluralistik • Menghuraikan pembentukan masyarakat pluralistik selepas era penjajahan
HUBUNGAN ETNIK
PENGENALAN
2
MAHYUDDIN KHALID
[email protected]
3
PLURALITI & MASYARAKAT PLURALISTIK
PERSAMAAN
2 konsep utama ciri-ciri masyarakat Asia Tenggara:
eMKAY
Pluraliti
Masyarakat Pluralisti
• Bercirikan semula jadi, tanpa paksaan dan fleksibel
• Bercirikan pemaksaan dan perbezaan
4
PERBANDINGAN PLURALITI & PLURALISTIK HUBUNGAN ETNIK
Pluraliti budaya di Tanah Melayu merupakan hasil pertemuan dan pertembungan budaya besar dunia yang melahirkan fenomena sosial yang Istimewa di Alam Melayu
• Kerajaan Majapahit dan Srivijaya yang mengamalkan Buddha bertapak di Nusantara sejak tahun 700m. • Kerajaan Maritim Asia Tenggara menjadi pusat pertemuan pelbagai bangsa pada era “Zaman Perdagangan” sejak abad ke-5 M. • Melibatkan interaksi pelbagai budaya seperti Arab pra-Islam, Hinduisme, Buddhisme, Arab Islam, dan Eropah. • Kesultanan Melayu Melaka diasaskan pada 1400m dengan kedatangan Parameswara dari Srivijaya. • Melaka menjadi pusat kemasyarakatan dan perkembangan Islam di Alam Melayu • Islam membawa idealogi yang rasional, radikal dan progresif dalam aspek kehidupan – pemerintahan dan pentadbiran –di Alam Melayu
5
Mewujudkan masyarakat pelbagai bangsa seperti Melayu, Cina, India, Eropah dll
Pluraliti
Pluralistik
• Semula jadi tanpa paksaan • Sukarela mencari kehidupan dan kekayaan • Disertai ahli keluarga • Menjamin ketenangan pemikiran dan perasaan
• Secara paksaan • Demi kepentingan ekonomi dan politik Inggeris • Tidak disertai keluarga • Tidak pernah melupakan negara asal
HUBUNGAN ETNIK
• Konsep pluraliti alam Melayu perlu difahami sbg asas utk memahami masyarakat plural. • Kewujudan pelbagai etnik di alam Melayu telah memberi sumbangan terhadap pembentukan masyarakat plural yang dapat hidup secara bersama dalam kepelbagaian. • Asia Tenggara semasa pra-Eropah merupakan tempat pertemuan pelbagai tamadun dan budaya utama dunia yang didorong oleh serampang tiga mata iaitu: • Ketuhanan (God/ Gospel) • Kekayaan (Gold) • Kemenangan (Glory) • Masyarakat pelbagai bangsa pada zaman sebelum kedatangan orang Eropah terbentuk melalui proses semula jadi tanpa sebarang rancangan pemaksaan di sebaliknya.
HUBUNGAN ETNIK
PENGENALAN HUBUNGAN ETNIK
PENGENALAN
6
1
HUBUNGAN ETNIK
PLURALISTIK
Mewujudkan interaksi yang harmoni dengan penduduk, alam sekitar dan sistem
Gagal berasimilasi dengan penduduk, alam sekitar dan sistem
Sanggup berkahwin dengan penduduk tempatan
Mewujudkan kelompok masyarakat dengan sistem tersendiri
Mengamalkan budaya seharian orang Melayu
Terasing dengan kelompok lain walaupun di tempat yang sama
HUBUNGAN ETNIK
Pluraliti • Abad 13M-15M • Kesultanan Melaka • Tanpa Paksaan
• 1824M-1957M • Penjajahan Inggeris • Paksaan
8
Masyarakat Plural • Mereka bergaul tetapi tidak bergabung • Setiap kelompok mempunyai agama, kebudayaan, bahasa, pemikiran dan cara hidup masing-masing. Sebagai individu mereka bertemu tetapi hanya di pasar iaitu semasa berjual beli • Masyarakat majmuk wujud dengan komuniti yang berlainan, tinggal sebelah menyebelah tetapi berasingan dalam unit politik yang sama. Malahan dalam bidang ekonomi terdapat pembahagian buruh mengikut bangsa (J.S.Furnivall 1948)
Masyarakat Pluralistik
Portugis & Belanda
HUBUNGAN ETNIK
• Kemajmukan atau pun kepelbagaian & berasimilasi
• Kuasa-kuasa Eropah seperti Portugis dan Belanda menekankan penjajahan berbentuk Imperialisme di dalam misi-misi kedatangan mereka
Inggeris • Titik pemisah di antara pluraliti dan masyarakat plural ialah dengan ketibaan penjajah Inggeris ke Asia Tenggara khususnya Tanah Melayu. • Inggeris pula menggunakan ‘senjata’ serampang dua mata di dalam misi-misi kedatangan mereka iaitu penjajahan berbetuk Imperialisme dan Kolonialisme.
9
• Kemajmukan yang bersifat paksaan
Menjajah secara fizikal & mental
Kekayaan muka bumi spt bijih timah dan emas diambil demi kepentingan ekonomi negara mereka sendiri
Memperkenalkan sistem sosial, politik dan agama mereka kepada penduduk tempatan
KOLONIALISME
Menjajah secara fizikal
10
IMPERIALISME & KOLONIALISME INGGERIS HUBUNGAN ETNIK
IMPERIALISME & KOLONIALISME
HUBUNGAN ETNIK
PENJAJAHAN EROPAH & INGGERIS
Pluraliti
IMPERIALISME
• 1957 • Kemerdekaan • Pluraliti Baru
Gagal mengenali antara satu sama lain
KONSEP MASYARAKAT
eMKAY
Masyarakat Pluralistik
Masyarakat Plural
7 Amalan dan adat resam pendatang diterima oleh penduduk tempatan
Kedatangan Penjajah
Bernard Cohn, pengkaji British-India berpendapat kolonialism: • Bukan hanya melibatkan penaklukan ruang, tetapi juga epistemologi atau sistem pemikiran penduduk peribumi.
Melibatkan proses penggantian sistem pemikiran tempatan dengan sistem pemikiran sistematik ‘modus penyiasatan’ Kolonialisme British memberi impak sangat besar terhadap masyarakat negeri di Malaysia sama ada dalam bentuk material mahu pun non-material.
HUBUNGAN ETNIK
PLURALITI
GARIS MASA MASYARAKAT HUBUNGAN ETNIK
KESAN PLURALITI & PLURALISTIK
Al-Attas: 11
• Kehadiran kolonialisme Barat membawa dasar memisahkan orang Islam daripada agama mereka
12
2
HUBUNGAN ETNIK
Bagi memastikan penaklukkan mereka berjalan lebih tersusun dan sistematik penasihat British kemudiannya turut di tempatkan di Negeri Melayu Tidak Bersekutu (NMTB). Perjanjian Pangkor pada tahun 1874 merupakan titik permulaan penguasaan British di Tanah Melayu. Imperialisme British membawa masuk buruh dari China dan India untuk mengusahakan lombong dan ladang getah Kolonialisme British menjajah dan mengawal kehidupan masyarakat peribumi yang ramai dengan jumlah mereka yang sedikit
13
15
Perdagangan • Faktor perdagangan menjadi punca wujud hubungan dua hala antara Cina dan India. • Alam Melayu telah menjadi tempat utama persinggahan bagi kedua-dua pihak. • Keadaan ini tanpa disengajakan telah mewujudkan pluraliti di Alam Melayu. • Kemuncaknya, Alam Melayu pada abad ke 7M, telah menjadi pusat pengajian dan perkembangan ilmu pengetahuan
PEMERINTAHAN
PERDAGANGAN
KEPENDUDUKAN
KEBUDAYAAN
Perlembagaan Melaka dilaksana berdasarkan Islam (Kanun Melaka & Undang-undang Laut Melaka)
Perdagangan rancak hasil sistem pemerintahan terbuka dan pentadbiran pelabuhan yang sangat cekap.
Proses penghijrahan berlaku secara alamiah/ semulajadi tanpa ada paksaan.
Keterbukaan pemerintah empayar Melaka
Zaman keemasan dan kemuncak keagungan kerajaan Melayu.
Panglima dan laksamana Melaka proaktif mengawal keselamatan dari ancaman perompak dan lanun.
Para pedagang tidak memerlukan pasport & visa sebagai pengenalan diri.
Melaka maju sbg pelabuhan utama dunia, hasil rempah ratus sebagai daya tarikan, keselamatan Selat Melaka
Tempat pertemuan pedagang (The Venice of The East).
Tahap keselamatan yang tinggi di Selat Melaka.
Pemerintahan diplomasi & terbuka.
Kepulauan Melayu terkenal dengan rempah ratus yang dianggap barang mewah.
Interaksi aktif di kalangan pelbagai bangsa dan kaum di Melaka.
Melaka menjadi kota metropolitan serta kota multi budaya
HUBUNGAN ETNIK
PLURALITI ZAMAN KESULTANAN MELAYU MELAKA
17
HUBUNGAN ETNIK
Ilmu & Pemikiran • Perubahan konsep ilmu (epistemologi) • Sebelum penjajahan, berasaskan metafizik (ilmu bersumberkan alam ghaib, di luar pengalaman pancaindera manusia- bomoh, dukun, jampi, dll.) • Penjajahan British membawa konsep ilmu berteraskan kaedah rasional dan saintifik (boleh dibuktikan menerusi pancaindera manusia- statistik, peta, dll.)
PLURALITI ZAMAN KESULTANAN MELAYU MELAKA
Sultan/pembesar mempunyai misi & visi yang hebat.
eMKAY
14
PLURALITI ALAM MELAYU HUBUNGAN ETNIK
Keagamaan • Menurut al-Attas, pengaruh HinduBuddha tidaklah begitu mendominasi masyarakat di Alam Melayu berbanding dengan kekuatan pengaruh ajaran Islam. • Antara bukti bagi perkara ini, tiada kitab-kitab klasik mereka yang membincangkan secara meluas dan mendalam aspek-aspek falsafah, metafizik, sistem sosial dan sebagainya. • Namun, dalam beberapa aspek pengaruhnya agak jelas, seperti dalam aspek kesusasteraan dan pemerintahan
Diplomatik • Wujud hubungan peradaban antara Alam Melayu dan China serta India • Mencapai zaman kemuncaknya pada waktu pemerintahan Kesultanan Melayu Melaka
16
HUBUNGAN ETNIK
PLURALITI ALAM MELAYU
Masyarakat • Berlaku hasil penghijrahan dari dalam wilayah (dalam kalangan etnik Melayu sendiri) dan juga dari luar yang melibatkan etnik lain spt Cina, Arab,India & berlaku asimilasi. • Menetap di Kepulauan Melayu atau Nusantara dan berpindahrandah dari satu pulau ke pulau yang lain dengan bebasnya untuk berniaga, berperang, berkahwin dan sebagainya • Mewujudkan unsur akomodasi dalam kehidupan bermasyarakat.
HUBUNGAN ETNIK
British mula bertapak kukuh menerusi satu campurtangan secara tidak langsung pada tahun 1786 apabila Pulau Pinang diperolehi dari Kedah.
PLURALITI ALAM MELAYU HUBUNGAN ETNIK
IMPERIALISME & KOLONIALISME INGGERIS
18
3
HUBUNGAN ETNIK
Penjajah memperkenalkan sistem baru yang memperkukuhkan satu komuniti yang dikenali sebagai masyarakat plural dalam peristilahan Furnivall. Pembentukan masyarakat terjadi secara paksaan dan perbezaan fungsi ekonomi. • Melayu - terlibat dalam sektor pentadbiran di bawah British dan menjalankan pertanian saradiri di luar bandar mengikut keselesaan masyarakat tersebut. • Masyarakat migran China & India, dibawa masuk untuk tujuan ekonomi penjajah
Pengasingan yang terancang menyebabkan ketiga-tiga masyarakat ini lebih selesa menjalani hidup mengikut adat resam dan tradisi etnik masing-masing.
19
Stephen Jay Goul dalam bukunya ‘Rocks of Ages: Science and Religion’- masyarakt terbahagi kepada dua • Menyokong agama • Menyokong sains moden (diterima Eropah)
Kedatangan Inggeris ke Alam Melayu membawa konsep pemikiran pemisahan negara dan agama, ‘negara kolonial sekular’ Agama dianggap penyumbang kepada perselisihan, manakala sains dianggap penyumbang kepada kemajuan.
MASYARAKAT PLURAL ZAMAN PENJAJAHAN
PRINSIP
DASAR
Pemisahan negara dari agama • Pentadbiran negara oleh penjajah • Hal ehwal Islam dan adat istiadat Melayu diletakkan di bawah Sultan. • Ini berbeza dengan sistem di zaman sebelum Inggeris di mana tiada pengasingan kuasa berlaku kerana Raja dan Sultan mempunyai kuasa mutlak. Pengagihan kuasa • Kehakiman, Eksekutif dan Perundangan • Setiap pihak hanya menjalankan bidang kuasa masing-masing dan tidak boleh bercampuraduk. Sistem Federalisme • Wujud sistem persekutuan berlapis • Persekutuan Tanah Melayu dan Persekutuan Malaysia
HUBUNGAN ETNIK
MASYARAKAT PLURAL ZAMAN PENJAJAHAN
21
MASYARAKAT PLURAL ZAMAN PENJAJAHAN
Ilmu • Kerangka ilmu berasaskan metodologi nasionalisme iaitu proses pembinaan ilmu berasaskan wilayah sesebuah negara. • Ilmu kolonial yang berasaskan sains moden yang bersifat rasional dan saintifik telah mencorakkan dasar pentadbiran, ekonomi dan pendidikan penjajah Pentadbiran • Sistem pentadbiran yang memisahkan di antara negara dan agama. Ekonomi • Berubah dari pertanian sara diri kepada sistem ekonomi perindustrian dan perdagangan (sistem ekonomi kapitalis). Pendidikan • Dwi-sistem iaitu pendidikan agama dan pendidikan sekular.
HUBUNGAN ETNIK
Kuasa kolonial memusnahkan ciri pluraliti dan keharmonian etnik
Perdebatan ilmu di Eropah, membawa kepada pemisahan besar antara ilmu dan sains moden
20
HUBUNGAN ETNIK
Masyarakat Asia Tenggara secara semula jadinya hidup dalam kepluralitian tanpa paksaan oleh mana-mana kuasa.
MASYARAKAT PLURAL ZAMAN PENJAJAHAN HUBUNGAN ETNIK
MASYARAKAT PLURAL ZAMAN PENJAJAHAN
22
MASYARAKAT PLURALISTIK PASCA MERDEKA
Pemisahan di antara agama dan negara
Raja merujuk kepada penasihat agama untuk membuat keputusan penting Negara ditadbir oleh pentadbir sekular negara. Agamawan dan raja saling berperanan Hal ehwal agama diletakkan di bawah di dalam sistem kerajaan tersebut. kuasa Sultan-Sultan Melayu
Kerajaan yang peranan agama dan Kerajaan yang telah memisahkan di antara negara saling bertautan (KERAJAAN) negara dan agama (kerajaan)
eMKAY
23
Masyarakat Pluralistik
Masyarakat yg terdiri daripada pelbagai etnik, bahasa, kebudayaan, kepercayaan, adat, istiadat, tempat tinggal dan sebagainya.
Kesinambungan masyarakat plural zaman penjajah
Merupakan satu fenomena sosial yang terhasil selepas kedatangan Eropah ke Tanah Melayu
HUBUNGAN ETNIK
SELEPAS PENJAJAHAN
Struktur kerajaan yang mencantumkan aspek agama dan negara
HUBUNGAN ETNIK
SISTEM DAN STRUKTUR SEBELUM PENJAJAHAN
24
4
HUBUNGAN ETNIK
MASYARAKAT PLURALISTIK PASCA MERDEKA
HUBUNGAN ETNIK
Politik
MASYARAKAT PLURALISTIK PASCA MERDEKA
Pendidikan
MASYARAKAT PLURALISTIK PASCA MERDEKA
MASYARAKAT PLURALISTIK PASCA MERDEKA
eMKAY
HUBUNGAN ETNIK
Akta Pendidikan 1957 • Pucuk pimpinan Parti Perikatan telah mencapai kesepakatan pada tahun 1956 dan bersetuju dengan Akta Pendidikan 1957 di atas prinsip: • Sekolah berbagai aliran dibenarkan dan pengajaran dalam bahasa ibunda masing-masing dibenarkan • Oleh kerana Bahasa Melayu adalah merupakan bahasa kebangsaan, maka sekolah Cina dan Tamil wajib mengajar Bahasa Melayu sebagai salah satu daripada mata pelajaran • Pendekatan dalam mata pelajaran sejarah, geografi dan buku-buku teks yang lain mestilah berteraskan Malaysia, dan bukan lagi berteraskan negara Cina dan India
• Sebelum Penyata Razak, ada 4 aliran sistem pendidikan, iaitu aliran-aliran IMCI. • Semasa penjajahan dibahagikan kepada 3 peringkat: • Pendidikan British rendah dan menengah (elit MCI) • Sekolah Melayu peringkat rendah (dibantu oleh British, untuk jadi ‘petani yang pandai sikit’. Terdapat juga sekolah agama/Quran • Sekolah vernakular Cina dan India. • Sistem pendidikan kebangsaan telah dibentuk berasaskan keseragaman kurikulum, sukatan mata pelajaran dan orientasi. • Laporan Razak 1956 • Laporan Rahman Talib 1960. • Matlamat utama dasar pendidikan menurut kedua-dua laporan tersebut ialah untuk menyatukan kanak-kanak daripada berbilang etnik di bawah satu sistem pendidikan kebangsaan dengan menggunakan satu bahasa pengantar tunggal iaitu bahasa Melayu (Wan Hashim, 1983). • Bahasa Melayu dijadikan bahasa kebangsaan dalam Perlembagaan 1957, BI masih bahasa rasmi.
HUBUNGAN ETNIK
• Dari segi sejarah terdapat dua peringkat kontrak sosial di Alam Melayu. • Pertama, berlaku pada zaman pluraliti iaitu janji taat setia dan saling menghormati antara rakyat dan raja. Janji taat setia dan saling menghormati ini diistilahkan sebagai wa’ad. • Sosial kedua berlaku dalam konteks masyarakat plural hasil daripada syarat dikenakan oleh pihak British untuk memberikan kemerdekaan kepada Malaysia. • Kontrak sosial pertama- Demang Lebar Daun mewakili rakyat, Sang Sapurba mewakili raja atau pemerintah. • Kontrak sosial kedua- hasil daripada syarat British untuk kemerdekaan Tanah Melayu: • Orang Melayu bersetuju memberi taraf kerakyatan kepada orang bukan Melayu • Orang bukan Melayu bersetuju ke atas peruntukan hak-hak istimewa orang Melayu • Setiap etnik mempunyai wakil dalam bentuk parti politik dan mencapai persepakatan untuk hidup dalam aman dan damai. • Dengan itu terbentuklah CLC (Communities Liaison Committee/Perhubungan Antara Kaum) pada tahun 1949, usaha Tan Cheng Lock dan Dato’ Onn Jaafar.
• Kontrak sosial merupakan satu kesepakatan yang telah dirunding,pembentukan parti-parti politik etnik dan “coalition” sebagai model permuafakatan politik (Parti Perikatan, Barisan Sosialis, Barisan Nasional, Barisan Alternatif). • Perlembagaan merupakan panduan asas kepada perlaksanaan sistem politik di negara ini. • Perlembagaan mencatatkan kontrak sosial dipersetujui bersama antara kaum di negara ini.
MASYARAKAT PLURALISTIK PASCA MERDEKA
HUBUNGAN ETNIK
Perlembagaan
Perlembagaan
Ekonomi • Pada tahun 1957 kerajaan telah menggiatkan usaha untuk mengatasi pelbagai masalah sosio-ekonomi dan sosio-politik. Rancangan pembangunan ekonomi negara dibahagikan kepada empat peringkat; • Rancangan pramerdeka iaitu meliputi Rangka Pembangunan Persekutuan Tanah Melayu (1950-1955) dan Rancangan Persekutuan Tanah Melayu Pertama (1956-1960) • Perancangan selepas merdeka, merangkumi Rancangan Persekutuan Tanah Melayu Kedua (1961-1965) dan sebahagian daripada Rancangan Malaysia Pertama (19661970) • Perancangan dalam era Dasar Ekonomi Baru. • Dasar Pembangunan Negara
HUBUNGAN ETNIK
• Malaysia dianggap sebagai sebuah negara yang berupaya melaksanakan sistem demokrasi dengan berkesan. • Demokrasi di negara ini telah berjalan lancar terutamanya semenjak pilihan raya umum pertama tahun 1955, di mana tiga kumpulan etnik utama, iaitu Melayu, Cina dan India telah bersatu untuk mendesak British memberikan kemerdekaan • Selepas era 1960an perjalanan politik terus berkembang dinamik. Kerjasama parti-parti politik dalam pakatan parti pemerintah telah berkembang dengan peningkatan keahliannya, cth penubuhan Barisan Nasional 1974. • Dasar-dasar kerajaan berkaitan HE melalui formula tolak ansur telah berjaya mengekalkan keharmonian masyarakat di Malaysia.
HUBUNGAN ETNIK
MASYARAKAT PLURALISTIK PASCA MERDEKA
5
HUBUNGAN ETNIK
PENGUKUHAN
eMKAY
HUBUNGAN ETNIK
Ekonomi • Sistem ekonomi dualisme ini merujuk kepada dua orientasi dan tumpuan yang berbeza namun bergerak seiringan dengan garis etnik: • Pertama, sistem ekonomi moden yang mendominasi keseluruhan organisasi pengeluaran (cth getah, bijih timah). • Kedua, sistem ekonomi tradisional yang diidentifikasikan dengan sektor ekonomi pertanian. Komoditi utamanya ialah padi dan perikanan. Teknik pengeluarannya, pemasaran, tenaga kerja serta modal adalah didominasi oleh etnik Melayu. Ia bercirikan budaya luar bandar (Ness, 1967). • Isu yang berkaitan dengan ekonomi memerlukan iltizam yang kuat daripada semua pihak untuk merapatkan jurang yang sedia ada. • Keperluan untuk memperbetulkan kedudukan dimensi ekonomi ini amat mendesak kerana ia menjadi sebagai salah satu asas utama dalam memupuk kerjasama antara etnik. • Ketidakseimbangan kedudukan ekonomi berdasarkan etnik juga harus diatasi kerana ia dapat menjadi sumber pencetus konflik (cth peristiwa 13 Mei 1969).
• Jelaskan TIGA (3) bentuk proses asimilasi pelbagai etnik dalam masyarakat Melayu Islam di Melaka. • Bincangkan TIGA (3) faktor utama menjadikan Melaka sebagai kota metropolitan. • Huraikan EMPAT (4) elemen utama yang membuktikan Kerajaan Melayu Melaka sebagai sebuah kerajaan Islam. • Huraikan EMPAT (4) elemen penting yang berkait rapat dengan pembentukan masyarakat pluralistik selepas merdeka. • Huraikan EMPAT (4) faktor penyumbang kepada pluraliti di Zaman Kesultanan Melayu Melaka pada abad ke-15M. • Jelaskan TIGA (3) faktor pembentukan pluraliti di Malaysia. • Huraikan TIGA (3) bentuk asimililasi antara golongan imigran dengan masyarakat Malaysia. • Bincangkan EMPAT (4) langkah yang perlu di ambil bagi menangani krisis masyrakat pluralistik di Malaysia
HUBUNGAN ETNIK
3.6.4 Ekonomi
32
6
