houtnieuws in houtconstruct ies bui tenschr i jnwerk driemaandelijks tijdschrift 48ste jaargang 4de trimester 2008 jaarabonnement: 26,00 6,50

nr

163

houtnieuws

driemaandelijks tijdschrift

• 48ste jaargang • 4de trimester 2008 • jaarabonnement: � 26,00 • � 6,50 België - belgique P.b./p.p. BRUSSEL X BC6594

Het houtvakblad voor de architect, interieurarchitect, tuinarchitect en de sector

E erste ' nulenergie­ k antoorgebouw ' in Z w i tserl and A koest ische comfortcr i ter i a in houtconstruct ies

S uper isolerend

Afgiftekantoor Brussel X • P408058 V.U. Roger de Laet, Decom, Stationsstraat 108, 2800 Mechelen

houten bui ten­schr i jnwerk

Beste bron voor tropisch hardhout met FSC™-keurmerk (zeven letters)

Rougier levert hout met FSC™-keurmerk ROUGIER past meer dan een decennium duurzaam beheer van zijn bossen in Afrika toe, met een totaal van twee miljoen hectare tropisch hardhout van hoge kwaliteit, dat Okoume en andere zeer gewaardeerde houtsoorten omvat. Tegenwoordig is onze gehele handelsketen en het grootste deel van onze bossen in Gabon, namelijk 688.262 hectare, FSC™ gecertificeerd.

september 2008

Dankzij controles gedurende het gehele productieproces, is ROUGIER met het FSC™-keurmerk uw partner voor tropisch hardhout, waaronder de houtsoort Okoume, dat beschikbaar is in stammen, gezaagd hout en plaatmateriaal.

Gezaagd hout Jeroen Hofenk - [email protected] Kantoor: +31 (0) 527 62 31 53 Mobiel: +31 (0) 655 87 11 22

www.rougier.fr

Plaatmateriaal Michel Guisneuf - [email protected] Kantoor: +33 (0) 1.69.89.00.30 Mobiel: +33 (0) 1.69.89.03.95







•Inhoud•



In dit nummer

Project

4 Voor haar nieuw centraal besturingsgebouw in Leuven heeft de Vlaamse Milieumaatschappij voor een supergeïsoleerd gebouw met een bijzonder laag energieverbruik gekozen.



6 De brasserie van filmzaal Sauvenière in Luik is een houten cocon in een betonstructuur.



8 Eerste ‘nulenergiekantoorgebouw’ in Zwitserland.

Houtsoorten

© evr-Architecten

uit Europese of Noord-Amerikaanse bossen met vlamtekening op dosse en streeptekening op kwartier. Ze is geschikt voor allerlei binneninrichting, meubels, vloeren en trappen.

Technische fiche

Dossiers Fashion &

design © TrappenSmet

Signatuur Hout &

onderwijs Expertise



10 (Wit) essen is een bleke houtsoort afkomstig

Events

14 Superisolerend houten buitenschrijnwerk - Het respecteren van de nieuwe akoestische comfortcriteria in houtconstructies - CE-markering van ramen en deuren.

22 Houtbouw – Houten buitenschrijnwerk. 28 Ecodesign welbeschouwd met David Trubridge - Traditionele Japanse architectuur.

32 Monitor op hout. 34 Professionele bachelor in de houttechnologie aan de Hogeschool Gent.

35 Opleidingscentrum Hout. 36 Bouw en Reno - Domotex - InterSOLUTION

- Maison & Objet / Projets - R+T - In Wonen - Batibouw.

38 Rougier Gabon - FN Neuhofer Holz Thermogran® Puratex.

© Opleidingscentrum Hout

© David Trubridge

Iedereen heeft ‘t over

Driemaandelijks tijdschrift van Belgian Woodforum, huis van het hout Vrijwilligerslaan 2 - B-1040 Etterbeek

Verantwoordelijke uitgever Roger de Laet, Decom, Stationsstraat 108, 2800 Mechelen Advertentiewerving en -materiaal Emmy Lee - Tel. 015-65 28 71, fax: 015-65 28 51 E-mail: [email protected]

Realisatie & Ontwerp Decom NV, Stationsstraat 108, 2800 Mechelen www.decom.be - [email protected] Abonnementen Lieven de Laet - Tel. 015-65 28 79 - Fax‑: 015-65 28 51 E-mail: [email protected] www.houtnieuws.be

Alles werd in het werk gesteld opdat de gegevens die in Houtnieuws verschijnen correct zouden zijn. Houtnieuws wijst evenwel alle verantwoordelijkheid af inzake de toepassing van deze gegevens. Indien de auteur vermeld staat, is deze uitsluitend verantwoordelijk voor zijn artikel. Het opnemen van advertenties in Houtnieuws betekent niet dat ze onder de bescherming van het blad verschijnen. © Cover: AV-Studio, De Boni, Gerber Media

Abonnementsprijs per jaar (4 nummers) � 12,00 digitale versie � 26,00 (België) � 33,00 (buitenland)

De in dit nummer verschenen redactionele artikels mogen slechts worden vermenigvuldigd of verspreid op welke manier ook - hetzij gedeeltelijk of geheel - na uitdrukkelijke en schriftelijke toelating van Houtnieuws.

houtnieuws 163

Redactie Koen De Mesel/Manu Defays Tel. 02-219 28 32 - Fax: 02-523 39 62 E-mail: [email protected] E-mail: [email protected]

3

•project•

VMM pioniert met passief besturingsgebouw Dat de Vlaamse Milieumaatschappij of kortweg VMM een voortrekkersrol moet spelen op het vlak van milieubewustzijn lijdt geen twijfel. Bij het ontwerpen van haar nieuw centraal besturingsgebouw in Leuven ging men dan ook voor niets minder dan een supergeïsoleerd gebouw met een bijzonder laag energieverbruik. Het werd meteen een van de eerste passiefoverheidsgebouwen in de Benelux, waarin hout een hoofdrol speelt… of wat had u gedacht? Tekst: Sarah Buyl, DECOM Foto’s: evr-Architecten

Op 20 oktober nam de Vlaamse Milieumaatschappij haar nieuw centraal besturingsgebouw in Leuven in gebruik. Vanuit dit controlecentrum worden de waterstanden van het Dijle- en Zennebekken bewaakt om overstromingen te vermijden. Gezien de strategische ligging nabij het UZ, de brandweer en de E314 kan het gebouw ook fungeren als een volwaardig crisiscentrum.

Toonbeeld van energiezuinig werken

houtnieuws 163

Deze opdracht ging verder dan het louter ontwerpen van een beveiligend gebouw, aldus Jan Van Den Broeke van het bureau evr-Architecten uit Gent dat voor het ontwerp tekende. Omdat het ook een sterke voorbeeldfunctie moest hebben, hanteerden we nauwgezet de passiefhuisstandaard.



Compactheid, doorgedreven isolatie en luchtdichtheid zijn de basisprincipes van energievriendelijk bouwen. Ze maken dat dit passiefgebouw enkel door lichte bijverwarming van de ventilatielucht verwarmd kan worden en dat is enkel nodig in de koudste periodes. De mechanische venti-

Welke houtsoorten voor welke toepassing? Na zorgvuldig wikken en wegen werden volgende houtsoorten gebruikt: gevelbekleding: Plato Wood, hittebanhandeld hout met name hydrothermische houtmodificatie, verticale beplanking, profiel 141 X 27mm met FSC-label dakconstructie: TJI liggers: samengestelde liggers Microllam LVL en lijfplaat in OSB, flenzen: southern pine, lijfplaat: OSB buitenschrijnwerk: passieframen (thermisch onderbroken houten profielen) in meranti, gelakt (met FSC-label) houten vloeren & binnenschrijnwerk (deurkaders en binnenramen): Europees eiken natuur, massief (met FSC-label) akoestische wand: Bruynzeel Antisone, afwerking eikenfineer keuken en vast meubilair: binnenwerk: MDF, klasse E1 en fronten in beuken multiplex.

De visuele en tactiele aspecten van hout speelden een belangrijke rol bij de materiaalkeuze.

Hout alomtegenwoordig De keuze voor hout is allesbehalve toevallig, legt de architect uit. Onze leidraad bij de materiaalkeuze is de Nibe-milieuclassificatie. Deze ranglijst van het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (zie ook www.nibe.org) rangschikt producten op basis van hun milieubelasting, levensduur,… en houdt rekening met de volledige levenscyclus van het product, van ontginning tot recyclage. Aangezien hout een natuurlijk en hernieuwbaar materiaal is, heeft het een zeer lage milieubelasting. Maar ook de visuele en tactiele aspecten van hout

speelden een belangrijke rol bij de materiaalkeuze, gaat de architect verder.

Supergeïsoleerd Met een K-peil van ± 15 kan je gerust stellen dat het besturingsgebouw supergeïsoleerd is. Om dit niveau te behalen, opteerden we voor een houtstructuur die opgevuld is met een 28 cm dikke laag glaswol. Aan de buitenzijde werd de structuur bekleed met hittebehandeld hout. Dragende wanden bestaan uit kalkzandsteen die ook bijdragen tot de thermische inertie, verklaart de architect.

Correct watergebruik Ook aan zuinig en correct watergebruik werd de nodige aandacht besteed. Men paste verschillende innovatieve technieken toe: de wegenis werd bijvoorbeeld uitgevoerd in waterdoorlatende grasraten en het dak is uitgerust met sedumbeplanting. Deze buffert het regenwater en draagt bij tot de thermische en akoestische isolatie van het gebouw. Een deel van het regenwater wordt hergebruikt voor toiletspoeling en schoonmaak. Het afvalwater wordt gezuiverd in een rietveld en infiltreert dan langzaam in een wadi in de ondergrond. Hierdoor heeft het gebouw geen aansluiting op het rioleringsnet nodig. De wadi en het rietveld werden mee geïntegreerd in de omgevingsaanleg.

Info www.evr-architecten.be www.passiefhuisplatform.be

houtnieuws 163

latie met warmteterugwinning zorgt voor een goede luchtkwaliteit zonder warmteverlies en een aangename temperatuur in de ruimtes. Een water/water warmtepomp verwarmt de ventilatielucht indien nodig. Ze recupereert daarbij de warmte uit de serverruimtes en verspreidt die opnieuw in het gebouw, legt de architect uit. Maar het gebouw produceert ook zelf energie: door de plaatsing van PV-panelen als een luifel boven het bandraam aan de zuidgevel te plaatsen, fungeren ze meteen ook als zonwering.



•project•

Brasserie van filmzaal Sauvenière in Luik

Houten cocon in een betonstructuur

De eiken vloer werd zwart gebeitst. We zochten een houtsoort die mooi veroudert. De bedoeling is dat de kleur zich oplost en zachtjes vervaagt zodat zij mette

De bouwheer van het project ‘Les Grignoux’ wilde een eigentijdse brasserie die in het bioscoopcomplex een apart accent zou brengen. Een brasserie in hout zonder in clichés te vervallen, met een identiteit die geen afbreuk doet aan de rest van het gebouw. Kortom, een houten cocon zoals Houtnieuws ze graag heeft: modern, origineel en gedurfd.

houtnieuws 163

Tekst: Pascal Mageren, DECOM Foto’s: Alain Janssens



Aanvankelijk was de inrichting van de brasserie niet voorzien in het bouwcontract voor de bioscoop. We kregen die opdracht toevertrouwd in de loop van de bouwwerkzaamheden, vertelt architect Thierry Decuypere van architectuurbureau V+. Gezien het uitgebreide animatie- en concertprogramma van de brasserie, moest gezocht worden naar een combinatie van gezelligheid en flexibiliteit. We hebben ons dus gefocust op de spanning tussen een grote genereuze ruimte – grote open brasserieën met een vlotte doorstroming zie je niet veel in Luik – en de organisatie van zones die meer privacy bieden. Een goed voorbeeld is de mezzanine bij de ingang met zijn grote zetels, de omgeving

rond de bar of het podium achteraan de brasserie, dat gebruikt kan worden voor optredens maar door zijn niveauverschil meer intimiteit kan bieden. Naast de fysieke beperking door het hellend vlak van de bioscoopzalen die zich boven de brasserie bevinden, was de belangrijkste uitdaging het vinden van het juiste evenwicht dat intimiteit en warmte koppelt aan een voortzetting van de doorstroming geboden door de publieke ruimte van de bioscoop. Maar deze beperkingen maken ook zijn sterkte uit, vervolgt de architect.

Geverfde of gebeitste plankenvloer De bouwheer wou een brasserie in hout. Hout beantwoordt aan het beeld dat men zich vormt van een brasserie in zijn klassieke betekenis. We zijn daarin meegegaan, maar hebben toch geprobeerd het materiaal te bewerken om niet te vervallen in het cliché van een namaak modelbrasserie. Zo hebben we het hout zwart gebeitst om de vloer van de koer en de foyer op het gelijkvloers door te

sen hebben we lichtkleurig hout gebruikt om functionele toevoegingen te markeren waarop de aandacht moet gevestigd worden, zoals de achterwand van de bar en een groot bankstel achteraan.

Hout alom

dat zij mettertijd de oorspronkelijke houtnerf door laat schijnen, legt de architect uit.

trekken. Het publiek stapt dus van een zwart geverfde betonvloer in de publieke ruimte over op een vloer in zwart hout in de brasserie. Hout heeft een andere klank en een ander karakter, maar het ging ons niet rechtstreeks om het ‘natuurlijk’ uitzicht van hout, legt de architect uit. Op sommige plaat-

Voor de donkere lambrisering werden multiplex panelen in naaldhout gebruikt omwille van de gevlamde tekening, die ook na de afwerking met zwarte beits zichtbaar blijft. De lichtkleurige lambrisering, de bank en sommige meubelstukken werden uitgevoerd in multiplex bekleed met limba, een lichtgele houtsoort met rustige tekening, dat nog lichtjes bijgekleurd werd ter versterking van zijn goudkleurig aspect.

Ontstaan van een gezellige zitbank… Dit project was een eerste samenwerkig met het architectenbureau V+, vetrouwt P. Jeghers, van Naos Atelier ons toe. En alles is prima verlopen. Aanvankelijk had V+ het model voor de zitbank uitgewerkt en een prototype ontwikkeld. Wij zijn zo vrij geweest voor te stellen om een beroep te doen op de diensten van houtbuigerij Desmet, één van de grootste specialisten in gebogen hout in België en zelfs verder. De verschillende partijen zijn met enthousiasme op dit voorstel ingegaan en uiteindelijk is deze oplossing goedkoper, eleganter en functioneler gebleken. De zitbank werd dus gerealiseerd door Desmet met een afwerkingsfineer dat paste bij de rest van de inrichting (in limba), terwijl Naos Atelier zorgde voor de verbinding tussen de ongeveer 80 cm lange houtblokken om te komen tot de totale lengte, alsook voor de afwerking en het plaatsen van de bank op een structuur die ter plekke opgesteld werd.

Hout beantwoordt aan het beeld dat men zich vormt van een brasserie in zijn klassieke betekenis. We zijn daarin meegegaan, maar hebben toch geprobeerd het materiaal te bewerken om niet te vervallen in het cliché van een namaak modelbrasserie.

Info Bouwheer: Les Grignoux Architectuur: V+ (www.vplus.org) Algemene aannemer: Wust (onderaannemer hout Menuiserie Freson) Lambrisering: Huppy Pinckaers (www.pinckaershuppy.be) Meubilair: Naos Atelier (www.naos-atelier.be)

houtnieuws 163

In de brasserie hebben drie schrijnwerkers na mekaar gewerkt voor drie verschillende fases waarvoor telkens een openbare aanbesteding werd uitgeschreven. De vloer die de continuïteit moest verzekeren met de publieke ruimte van het gelijkvloers, is bijvoorbeeld het werk van de algemene aannemer. Alle lambrizeringen – te weten de verpakking in hout van de gemene muur, van de keuken, de mezzanine en de trap ernaar toe – zijn het werk van een tweede vakman en een derde specialist was verantwoordelijk voor alle meubilair. Dit laatste luik omvat de bar, uitgevoerd in hout maar bekleed met lichtgroen laminaat (de kleur van de bioscoop, die her en der opduikt in de publieke ruimte), een lange bank in lichtkleurig hout, een verhoging die tijdelijk dienst kan doen als podium, enkele functionele meubelelementen, bergrekken en kasten.



•project•

Eerste ‘nulenergiekantoorgebouw’ in Zwitserland

Geen energiefacturen meer

De belangrijkste uitdaging was om een nulenergiegebouw te realiseren met een zeer beperkt budget, vertrouwt architect Beat Kämpfen ons toe.

Het gaat het constructiesysteem met verlijmde massieve panelen voor de wind, zoveel is duidelijk. Na de twee spectaculaire projecten die in Houtnieuws 162 werden voorgesteld, vindt u hier een andere buitengewone realisatie die zeker indruk zal maken: het eerste ‘nulenergiekantoorgebouw’

houtnieuws 163

in Zwitserland.



Tekst: Pascal Mageren, DECOM Foto’s: Kracher Plannen: Büro Kämpfen

De bouwheer, Marché International, is een bedrijf waarvan de filosofie volledig gestoeld is op de versheid, de herkomst en de authenticiteit van zijn producten. De nieuwe zetel, gelegen langs het wegrestaurant te Kemptthal (tussen Winterthur en Zurich) in Zwitserland, wilde deze waarden veruitwendigen. Het was dan ook logisch dat ons antwoord de klemtoon legde op duurzaamheid, milieuvriendelijke architectuur en beperkt energieverbruik, legt architect Beat Kämpfen ons uit.

Houten constructiesysteem Om verschillende redenen hebben wij gekozen voor een constructiesysteem met verlijmde panelen in massief hout, vervolgt de architect. In de eerste plaats verbruikt dit systeem vrij weinig hout terwijl het een maximale isolatiedikte toelaat. Anderzijds zijn de panelen zowel structureel als esthetisch. Wij hebben ze zichtbaar kunnen laten op de binnenmuren en plafonds. Ten slotte was dankzij de prefabricatie in de werkplaats een nauwkeurige uitvoering en een korte bouwtijd op de werf mogelijk.

Gezien het grote aanbod van de platenleveranciers kon bij de selectie van het houtproduct rekening gehouden worden met bepaalde esthetische en praktische criteria. Zo werden de toegepaste panelen speciaal uitgekozen om het uitzicht van hun oppervlak, hun beperkte sectie en interessante verticale structuur, bevestigt de architect.

Hout op de ereplaats De panelen, in Zwitsers grenen en vuren, werden dus gebruikt voor de muren en de vloerconstructie. Voor de buitengevel kozen de ontwerpers Europees douglas. Ook bij de binneninrichting speelt hout een belangrijke rol: een groot deel van het meubilair is immers in beuken en de vloerbekleding van het cafetaria is in lorken.

Concept ‘nulenergie’ De filosofie van dit project is op zijn minst ambitieus te noemen, aangezien de architecten zich tot doel stelden om

een gebouw op te trekken dat op energetisch vlak volledig op zichzelf zou staan. Kortom, een nulenergiebalans voor een kantoorgebouw met drie verdiepingen. Om dit mogelijk te maken, hebben de ontwerpers natuurlijk op verschillende vlakken moeten werken.

dubbele stroom systeem met terugwinning van warmte. Volgens de architect ligt het energieverbruik van het gebouw tienmaal lager dan dat van traditionele gebouwen. Verder zijn alle gebruikte materialen hernieuwbaar en onschadelijk voor de gezondheid.

In een eerste fase zorgden ze ervoor de energieverliezen zo beperkt mogelijk te houden. Vandaar de kleine glaspartijen aan de noordkant en de aanzienlijke isolatielaag in glaswol voor de buitenmuren (34 cm) en de dakconstructie (44 cm). Om voldoende elektriciteit te kunnen produceren voor de technische voorzieningen van het gebouw en voor de tertiaire activiteit, werden fotovoltaïsche panelen over het hele dakoppervlak - zo’n 485 m²! - geïntegreerd. Het (vloer)verwarmingssys­teem en het afkoelingssysteem zijn voorzien van een centrale en zonale regeling met geothermische sonde. De ventilatie van het gebouw gebeurt via een mechanisch

Innovaties

de binnenlucht, die natuurlijk verloopt via een ‘groene muur’: een plantaardige muur van 10 m² per verdieping bestaande uit een verticale mat van turf waardoor irrigatiebuizen lopen en waarop zich planten vasthechten. Dagelijks verdampt er op die manier 30 liter water per verdieping, hetgeen een natuurlijke luchtbevochtiging teweegbrengt.

Wij hebben ook twee innoverende elementen in dit gebouw opgenomen, verklaart de architect. In de eerste plaats de ramen, en meer bepaald de ‘Glass-X’ beglazing. Deze hebben maar liefst 4 functies: transparante isolatie, bescherming tegen oververhitting, omzetting van energie en warmtestockering. Dankzij hun zoutkristallen kunnen deze ramen de zonneenergie opslaan en warmte vrijmaken in de winter (stollen van de kristallen) of het binnenklimaat verkoelen in de zomer (smelten van de kristallen). De tweede innovatie betreft de vochtregulering van 21 juni 12u00

Fotovo

ltaïsch

e celle

n 21 december 12u00

Onverwarmd dak

Zuidgevel volledig beglaasd (ongeveer 50% GlassX voor thermische stockering)

Kleine glaspartijen aan de noordkant

De dakoverkraging en de balkons zorgen voor schaduw in de zomer Opslagmassa

Het concept hield rekening met het energieverbruik in volgende fasen: de productie van de bouwmaterialen, de oprichting van het gebouw, de werkingsenergie voor minstens 45 jaar, de afbraak van het gebouw en de verwijdering van de bouwafval.

Verse lucht Collector op grondniveau

Info Volgens de huidige schattingen zouden de investeringen in energiemaatregelen na 20 jaar afgeschreven zijn als gevolg van de energiebesparingen.

Kämpfen für Architektur www.kaempfen.com

Nulenergiebalans De fotovoltaïsche installatie op het dak produceert alle energie die het gebouw nodig heeft.

Energieverbruik werking

Verwarming Verluchting Warm water Totaal

12.0000 kWh/j 4.000 kWh/j 2.000 kWh/j

Verlichting Kantoorapparatuur Andere Totaal

8.000 kWh/j 12.000 kWh/j 2.000 kWh/j

Prestatie Jaarlijkse productie

44.600 kWh/p* 40.000 kWh/j

18.000 kWh/j

22.000 kWh/j

Totaal energieverbruik Fotovoltaïsche installatie

40.000 kWh/j

Totale energieproductie

40.000 kWh/j

Energiebehoefte

0 kWh/j

* Maximaal rendement van de fotovoltaïsche installatie bij maximaal aantal uren zon

houtnieuws 163

Energieverbruik gebouw



•Houtsoorten•

(Wit) Essen (Wit) essen is een bleke houtsoort afkomstig uit Europese of Noord-Amerikaanse bossen met vlamtekening op dosse en streeptekening op kwartier. Het is geschikt voor allerlei binneninrichting, meubels, vloeren en trappen. Mits men gebruik maakt van acryl-PUvernissen en UV-filters kan men de oorspronkelijke bleke kleur zo goed mogelijk bewaren. Nitrocellulose en alkydvernissen zijn in dit verband af te raden. Tekst: gebaseerd

E. Defays Ch. de Cannière Foto: TrappenSmet

op een tekst van en

Naamgeving De botanische naam van de gewone es is de Fraxinus excelsior L. die behoort tot de familie der Oleaceae. Het is de grootste boom van het geslacht Fraxinus in Europa, en tevens de belangrijkste voor de houtproductie. In Noord-Amerika zijn er achttien essensoorten, waarvan er zes een zeker belang bekleden voor de houtmarkt. In de houthandel worden deze zes soorten gegroepeerd onder twee benamingen: ‘black ash’, wat overeenkomt met de Fraxinus nigra en ‘white ash’ (wit essen) waaronder de vijf andere soorten vallen (Fraxinus americana of de eigenlijke white ash, Fraxinus quadrangula of blue ash, Fraxinus pennsylvanica of green ash, Fraxinus latifolia of Oregon ash en Fraxinus profunda of pumpkin ash). De plaatselijke benamingen van de gewone es zijn, in het Frans: frêne commun; in het Engels: commun ash; in het Duits: gemeine Esche; in het Spaans: fresno en in het Italiaans: frassino of frassino maggiore.

houtnieuws 163

Groeigebieden

10

De gewone es groeit in de vlakten en middelhoge gebergten van heel West- en Midden-Europa. In het noorden is zijn natuurlijk verspreidingsgebied begrensd door de zuidelijke streken van Noorwegen en Zweden en het uiterste zuiden van Finland. In het oosten treft men hem

aan in Estland, Letland, Litouwen, WitRusland en Oekraïne, tot de centrale vlakte van Rusland. Ten zuiden strekt het groeigebied zich uit tot de meest noordelijke delen van Spanje, de noordelijke helft van Italië en het zuiden van ex-Joegoslavië en Bulgarije. Hij komt weinig voor in het Middellandse Zeegebied en helemaal niet boven 1500 meter hoogte.

Andere streken zijn ook zeer geschikt: het land van Gaume, Thiérarche, het gebied tussen Samber en Maas, de leemstreek. Op zandgronden (Vlaanderen en Kempen) komt hij veel minder voor. In de Ardennen treft men hem slechts aan op hellingen langs rivieren.

In België komt hij voor over het hele territorium, maar de rijke, diepe en verse bodem van de Condroz-streek (leemrijke plateaus op kalkhoudend substraat en alluviale of colluviale valleibodems) zijn het meest geschikt voor zijn ontwikkeling.

De gewone es is een grote boom met een rechte en rijzige stam, met een vrij afgeronde kruin. Hij bereikt vaak een hoogte van een dertigtal meter en wanneer de waterhuishouding het toelaat kan hij zelfs hoger dan 40 meter worden.

Boombeschrijving

De gewone es is een heliofiele (lichtminnende) boomsoort, post-pionier met een hoge gemiddelde levensduur (150 tot 250 jaar). Met een zeer dynamisch bosbeheer kan, dankzij de snelle groei van de boom, het hout reeds geoogst worden na 50-60 jaar.

Uitzicht van het hout Essen behoort tot de lichtgekleurde houtsoorten met heterogene porositeit. Het spint is niet te onderscheiden. Net na het kappen is het kernhout parelmoerachtig wit, met een roze of groenachtige schijn. Na droging kan het, onder invloed van het licht, geler of bruiner worden. Het hart van sommige bomen is donkerbruin tot zwart. Deze kleurverandering zal vaker optreden naarmate de stam dikker is en de boom ouder. Een bruin hart kan zich op verschillende manieren verspreiden binnenin de stam. In dwarsdoorsnede kan hij mooi centraal liggen met een regelmatige omtrek of eender welke andere vorm aannemen. De bruine verkleuring tast de mechanische eigenschappen van het hout niet aan. Ze zou een chemische oorsprong hebben en verband houden met oxidatieverschijn-

selen in cellen die veel water bevatten. In een tussenfase kan de verkleuring van het hart erg gegeerd zijn voor houtwerk of snijfineer. Het hout vertoont dan een sterk geaderd uitzicht, met een donkergroene schijn. Het wordt verkocht onder de benaming olijfessen en kan zeer duur zijn. Essen is een prototype van een ringporige houtsoort. Door de enkele rijen (van 1 tot 4) brede vaten in het vroeghout zijn de jaarringen zeer goed zichtbaar. Zijn strepen op kwartier en een vlamtekening op dosse zijn kenmerkend. De parenchymstralen, die homogeen en smal zijn, vormen een fijne spiegeltekening op kwartier. De draad is gewoonlijk recht en regelmatig. Het hout is reukloos.

draad en anderzijds door de verhouding tussen de tangentiele en radiale krimp die veel lager is dan 2, om aanzienlijke vervormingen te vermijden. Essen staat bekend als een stabiele houtsoort in gebruik na droging. Essenhout is niet duurzaam (duurzaamheidsklasse V). Dat is ongetwijfeld zijn grootste nadeel. Het biedt slecht weerstand aan de weersomstandigheden en is gevoelig voor vervuring. Het spinthout kan aangetast worden door de spinthoutkever (Lyctus). Anderzijds kan het hout vrij gemakkelijk worden geïmpregneerd.

Mechanische eigenschappen

De volumieke massa van essen varieert sterk, maar is gemiddeld vrij hoog en schommelt rond 700 kg/m³. Ze wordt in aanzienlijke mate bepaald door de groeisnelheid, waarbij de snelgroeiende bomen het zwaarste hout voortbrengen, tot 850 kg/m³.

Bij essen is de mechanische sterkte, net als de densiteit, sterk afhankelijk van de breedte van de groeiringen. Essen is een harde en soepele, zeer elastische houtsoort, met een goede drukweerstand en een zeer goede axiale buigweerstand. Bij essen gaat kracht gepaard met soepelheid… Maar de meest merkwaardige mechanische eigenschap van essen, die hem zijn eigenheid en zijn waarde verleent (tenzij het gaat om snijfineer uiteraard), is veerkracht.

Uit de lineaire krimp blijkt dat het hout vrij nerveus is. Toch is het mogelijk, enerzijds door de rechtheid en de regelmaat van de

Essen is dus ook een houtsoort die ‘goed meegeeft’, vooral wanneer zij radiaal belast wordt, aangezien de groeiringen dan

Fysische eigenschappen

houtnieuws 163

Algemeen verloopt de natuurlijke verjonging van de es vlot (vruchtzetting, verspreiding en ontkieming).

11

•Houtsoorten• als veringen fungeren. Tenslotte is essen weinig splijtbaar en heeft het een tamelijk goede schroef- en nagelvastheid.

Gangbare afmetingen en kwaliteiten De stammen inlands essen die vallen onder de beste kwaliteitsklassen na snijfineerhout, worden in platen (op bool) verzaagd: de plateaus zijn meestal 27, 42 en 52 mm dik en zijn gewoonlijk bestemd voor het vervaardigen van trappen en parket. Wanneer het essenhout wordt ingevoerd, komt het uit de Verenigde Staten. Het gaat uitsluitend om white ash, die hoofdzakelijk drie soorten groepeert: Fraxinus americana, Fraxinus pennsylvanica en Fraxinus quadrangula. De ingevoerde kwaliteit is de zogenaamde ‘FAS’ (First and Second) en meer bepaald de FAS ‘F 1 F 80-20’ (First One Face, met op één zijde 80% eerste keuze). De dikten zijn de volgende: 26 mm (4/4), 32 mm (5/4), 40 mm (6/4), 52 mm (8/4), 65 mm (10/4), 80 mm (12/4) en 105 mm (16/4), waarbij de 5/4, 12/4 en 16/4 het minste voorkomen. De breedtes zijn variabel, van 15,5 cm en meer (opgaand per 1 duim), met als gemiddelde 20,5 cm. De 4/4 kunnen bekomen worden in vaste breedten van 105, 130 of 155 mm. De lengten liggen gewoonlijk tussen 2,15 m en 3,95 m (opgaand per één voet), met ook in geringe mate 4,25 m en meer. Het hout heeft bij aankomst een vochtgehalte van 10 tot 12%. Het is misschien nuttig om te vermelden dat de meting van het Amerikaanse hout ‘alle breedten’ gebeurt voor droging. Bij de vaste breedten daarentegen gebeurt de meting na het drogen.

Fysische

Bewerking / Drogen / Afwerking

Het hout laat zich goed afschuren.

Essen laat zich gemakkelijk verzagen. Het kan ook zonder moeilijkheden gesneden worden indien het eerst een hydro-thermische behandeling heeft ondergaan. Deze behandeling dient bij matige temperatuur (niet meer dan 70 °C) te worden uitgevoerd om verkleuring van het hout te vermijden.

De afwerking geeft goede resultaten: essen laat zich goed beitsen en is een geschikte ondergrond voor vernissen. Mits men gebruik maakt van acryl-PUvernissen en UV-filters kan men de oorspronkelijke bleke kleur zo goed mogelijk bewaren. Nitrocellulose en alkydvernissen zijn in dit verband af te raden.

Het droogproces stelt geen problemen indien het voorzichtig gestuurd wordt, wat een noodzaak is gezien de aanzienlijke lineaire krimp en de mogelijke verkleuring. Eventuele vervormingen als gevolg van te hoge temperaturen kunnen echter verdwijnen bij herconditionering. De bewerking stelt geen problemen. Essen is één van de beste houtsoorten voor buiging, dankzij zijn flexibiliteit en ook door het feit dat het stomen de veerkracht niet vermindert, wat niet geldt voor andere houtsoorten. Het is omwille van die eigenschap dat essen beschouwd werd als één van de beste houtsoorten voor tennisraketten. Verder is het buigen een bijzonder veeleisende bewerking in termen van houtstructuur: het geringste gebrek kan het resultaat in het gedrang brengen. Het feit dat men bij essen stukken kan bekomen met een perfect rechte draad, zonder kwasten of scheuren, is een bijkomend argument om deze houtsoort toe te passen voor buigwerk.

Toepassingen

Essen laat zich goed verlijmen, mits bepaalde voorzorgen in acht genomen worden mbt zijn porositeit (risico van doorvloei van de lijm doorheen de fineerlagen). Het is dus aan te raden om lijmen met hoge viscositeit te gebruiken. Voor vernagelen en vijzen kan bij hard hout voorboren aan te raden zijn.

eigenschappen van essen

Gemiddelde volumieke massa bij 15 % houtvochtgehalte: 700 kg/m³ Krimp in % radiaal: van 60 – 30 % relatief luchtvochtgehalte: van 90 – 60 % relatief luchtvochtgehalte: tangentiaal: van 60 – 30 % relatief luchtvochtgehalte: van 90 – 60 % relatief luchtvochtgehalte: Werken in % van 60 – 30 % relatief luchtvochtgehalte: 2,2 van 90 – 60 % relatief luchtvochtgehalte: 3,2

0,8 1,2 1,4 2,0

houtnieuws 163

Mechanische eigenschappen van essen

12

Buigsterkte (in N/mm²): Elasticiteitsmodulus (in N/mm²): Druksterkte evenwijdig aan de vezel (in N/mm²): Schuifsterkte (in N/mm²): Hardheid volgens Janka (in N): - kops: - langs:

114 12000 51 14,6 6140

Omwille van zijn gevoeligheid voor aantastingen door insecten en schimmels wordt essen weinig gebruikt voor constructies. Traditioneel wordt het vooral toegepast daar waar men baat heeft bij zijn hoge elasticiteit en vooral zijn buitengewone veerkracht. Van oudsher wordt essen niet alleen gebruikt voor gereedschapsstelen - voornamelijk bijlen - maar ook voor schachten van speren en lansen. Essen heeft dan ingang gevonden op de markt van de wagenmakerij (waar zijn sterkte en soepelheid ten volle benut werden) en vervolgens op die van het koetswerk (door paarden getrokken voertuigen) en van de beginnende vliegtuigbouwkunde, later op de markt van de sportartikelen, meer bepaald ski’s en vooral tennisraketten. Essen wordt nog steeds toegepast voor gereedschapsstelen, vooral van slagwerktuigen (hamers, houwelen, bijlen, enz.) en ook voor ladders, stiften, geraamten van lichte bootjes,… Essen wordt ook nog steeds geapprecieerd in de meubelsector, waar hij aangewend wordt voor gebogen elementen, niet-zichtbare geraamten (waar de aanwezigheid van bruin hart geen bezwaar is), flanken en bodems van laden, bureaus en lessenaars, stoelen, enz. Gesneden essenfineer is erg gegeerd voor meubels en (wand)betimmeringen, vooral indien het een fraaie tekening vertoont (wortelhout, maserknol, gegolfde figuratie,…). Omwille van zijn hardheid, zijn mechanische eigenschappen en zijn gedrag bij schuren en afwerking is essen uitstekend geschikt voor trappen en parket evenals voor allerlei binnenschrijnwerk. Ten slotte is essen, omdat het weinig looistoffen bevat, ook geschikt voor kuiperij, meer bepaald voor de vloeistoffen die tijdens het verouderingsproces niet gekleurd mogen worden, in het bijzonder witte alcohol.

DDB

www.volkswagen.be

k: Nu in stoc a bedrijfs-

ig gamm een volled keer niks ! e e w t r o n vo voertuige

Koopjes op alle Volkswagen-bedrijfsvoertuigen. Omdat u als zelfstandige al genoeg te doen heeft, laten we u niet voor niks komen. Bij Volkswagen bieden we u ons volledig gamma bedrijfsvoertuigen aan voor bijna niks, en dat is heel wat. Het tweede goede nieuws is dat deze voertuigen in stock beschikbaar zijn en daarom voor het grootste deel direct leverbaar. Waar wacht u nog op om een koopje te doen?

Caddy Van Startline aan 10.490 € excl. BTW Transporter Startline aan 14.340 € * excl. BTW Crafter Startline aan 17. 100 € excl. BTW

We zijn in alle beroepen thuis.

Commercial Vehicles

Prijzen excl. BTW geldig tot 01/12/08 en voorbehouden aan BTW-plichtigen * "Overnamecheque" van 500 € reeds in mindering gebracht. Milieu-informatie (KB 19/03/2004) : www.volkswagen.be

CVIGEN0702_PM_3models_210x297_NL.indd 1

30/10/08 10:40:03

•Technische fiche•

Superisolerend houten buitenschrijnwerk We zien een groeiende interesse voor duurzaam en energiezuinig bouwen, maar tegelijk moeten we vaststellen dat er maar weinig energiezuinig buitenschrijnwerk van Belgische makelij is. Vandaar het project om een houten superisolerend raam te ontwikkelen dat aan de nakende CE-markering beantwoordt. Tevens werd een productiehandleiding geschreven die niet enkel voor superisolerende ramen bruikbaar is, maar ook voor standaard schrijnwerk.

Binnen het onderzoeksproject ‘Ont­ wikkeling van superisolerend houten buitenschrijnwerk’ werd in samenwer­ king met een aantal fabrikanten een prototype voor een superisolerend raam ontwikkeld. Kennis en middelen wer­ den gevonden binnen het Technisch Centrum der Houtnijverheid (TCHN); logistieke en promotionele steun werd verzorgd door de partners Bouwunie en Fedustria. IWT­Vlaanderen (het Instituut voor de aanmoediging van Innovatie door Wetenschap en Technologie in Vlaanderen) zorgde voor de nodige fi­ nanciële ondersteuning.

Rode draad

Dit artikel is enkel zichtbaar voor abonnees. Blijkbaar bent u geen abonnee of heeft u uw login nog Technische problemen gebruikt werd. Het gebruik van PUR of niet ingevoerd op de openingspagina Verlijming PIR is daarmee niet volledig uitgesloten, www.houtnieuws.be onderzoeksproject werd Tijdens het project kwamen een aantal techni­ aangezien die opbouw in het buitenland

Het collectieve voornamelijk gestuurd naar praktische bruikbaarheid voor zowel kleine schrijnwer­ kerijen als productie­eenheden, wat, gezien de grote diversiteit binnen deze sector, niet evident bleek. Bijkomend liep de nakende CE­markering van buitenschrijnwerk ­ ver­ plicht vanaf 1/2/2009 ­ als een rode draad door het project. Concreet betekende het dat het superisolerende raam een maximale warmtedoorgangscoëfficiënt (Uw) van 1,0 W/m²K moest hebben. Het behalen van die coëfficiënt werd dan ook een rode draad doorheen het hele project. Een gedetail­ leerde beschrijving van de randvoorwaarden en criteria vindt u in het kaderstuk op p. xx.

sche problemen aan het licht, in het bijzonder de problematiek omtrent verlijmingskwaliteit van de gelamelleerde profielen. De kwaliteit van de verlijming moet steeds beschouwd worden als een combinatie houtsoort­lijm, rekening houdend met de aanbrengmethode (manueel of machinaal).

reeds een aantal jaren bestaat.

houtnieuws 163

Klik op deze pagina Productiehandleiding om u te abonneren Tijdens de veelvuldige bezoeken viel vooral de verscheidenheid van schrijnwerkerijen (www.houtnieuws.be/newsletter) op, evenals de beperkte kennis van pro­

14

Enkel kurk als isolator Het oorspronkelijke plan om naast kurk ook PUR­ of PIR­isolatieplaten te verwer­ ken in de opbouw leidde tot een aantal praktische en ecologische bedenkingen, met als gevolg dat enkel kurk als isolator

ductiecontrolesystemen. Het opstellen van een algemene productiehandleiding dient bijgevolg per bedrijf herwerkt te worden. Desondanks werd de productiehandleiding en de toepasbaarheid naar gewoon schrijn­ werk als zeer nuttig onthaald. De nakende CE­markering en FPC­verplichtingen wer­ ken dat uiteraard in de hand.

© ABS Bouwteam

TeksT: Inge WuIjTens en Raymond Van PesTel (CTIB-TCHn)

Streefdoel: Uw = 1,0 w/ w m²K

Voor het berekenen van de U­waarde moesten de onderzoekers rekening houden met volgende gegevens.

Dit artikel is enkel zichtbaar ­ Ug= 0,70 W/m²K klasse 5A Criteria voor abonnees. Blijkbaar bent­­ waterdichtheid: u ­ Uw= 0,97 W/m²K luchtdoorlatendheid: klasse 4 Uw= warmtedoorgangscoëfficiënt ven­ geen abonnee of heeft u uw login nog ster [W/m²K] Uf= warmtedoorgangscoëfficiënt raam Constructiedetails Hoekverbindingen en beslag niet ingevoerd op de openingspagina of profiel [W/m²K] ­ profieldikte: 88 mm ­ bedieningskrachten: klasse 2 Ug= warmtedoorgangscoëfficiënt glas ­ glasdikte: 36 mm (4/12/4/12/4) ­ weerstand tegen neusbelasting: www.houtnieuws.be [W/m²K] Ψg = lineaire warmtedoorganscoëffi­ ciënt afstandshouder [W/mK] Aw= oppervlakte venster [m²] Ag = oppervlakte glas [m²] Af = oppervlakte raamprofiel [m²] lg = totale omtrek beglazing [m]

­ ­ ­ ­ ­ ­

isolatiemateriaal: kurk diepere glasinzet hoekige decompressiekamer verlijming: manueel of industrieel pen­ en gatverbinding of deuvels waterneus

klasse 3 ­ weerstand hoekverbinding: klasse 2

Klik op deze pagina om u te abonneren Lamellering: opbouw profielen ­ geen beslag in isolatiemateriaal (www.houtnieuws.be/newsletter) ­ geen dichtingsprofielen in contact

Materiaal 8 houtsoorten, afkomstig uit duurzaam beheerde bossen ­ loofhout: movingui, padoek, jatoba, afzelia, eucalyptus, sapupira ­ naaldhout: lariks, grenen

Beproeving ­ delaminatie ­ invloed van lijm op isolatiemateriaal en op frezen ­ weerstand tegen windbelasting: klasse C3

met isolatiemateriaal ­ geen lijmvoegen blootgesteld aan bui­ tenomgeving ­ hoekverbinding: pennen en gaten niet uitsluitend uit isolatiemateriaal

3 isolatiematerialen ­ polyurethaan (PUR) ­ polyisocyanuraat (PIR) ­ kurk 4 lijmtypes ­ SMP­lijm ­ PU­1­componentenlijmen ­ EPI­lijm ­ reactieve smeltlijm

Prototype Thermische prestaties ­ Uf (bovenzijde/zijkanten)= 1,16 W/m²K ­ Uf (onderzijde) = 1,12 W/m²K ­ Ψg= 0,035 W/mK

Dit project, met als hoofddoelstelling de kleine en middelgrote bedrijven aan te zetten tot eigen fabricatie van superiso­ lerend schrijnwerk, kan naar ontwerp en ontwikkeling als geslaagd beschouwd worden. De fabricagemethode en het pro­ fieltype liggen vast. Technisch blijft de verlijming in de hoeken, gekoppeld aan de test voor waterdichtheid, een open vraag, die pas geëvalueerd kan worden op het moment dat een volwaardige frezenset in de handel komt.

Wanneer op de markt? Bepalend voor het al dan niet op de markt brengen van het superisolerend raam zijn echter de kosten­batenanalyse en de vraag. De onderzoekers menen dat de

meerkost van ongeveer 30% enkel aan­ vaardbaar is indien het schrijnwerk bin­ nen een totaalconcept van energiezuinig bouwen past. In een klassieke woning is die meerkost waarschijnlijk niet verant­ woord als de verminderde verwarmings­ kost ertegenover wordt geplaatst. Voor een passiefhuis biedt het wel een grote meerwaarde, aangezien het opgevat werd in de context van superisolerende plus passieve frezenset aan kleine meerkost.

Aanbevelingen voor verder onderzoek Mits een beperkte aanpassing aan het snijdgereedschap kan met de frezen voor een superisolerend raam ook een passief raam geproduceerd worden. Daarnaast moet de symmetrie in het profiel optimaler worden. Immers, een

symmetrische opbouw vergemakkelijkt zowel de lamellering van het profiel als de assemblage van het raam. Ten slotte zijn de onderzoekers van het Technisch Centrum der Houtnijverheid van mening dat de opgedane kennis en ervaring dankzij dit project kan bijdragen tot een ruimere technologische dienst­ verlening

Info CTIB­TCHN Hof ter Vleestdreef 3 1070 Brussel Tel: +32 2 55815 50 Fax: +32 2 558 15 89 info@ctib­tchn.be www.ctib-tchn.be

le courrier du bois 161 houtnieuws 163

Geslaagd

15

•Technische fiche•

© Decom

Het respecteren van de nieuwe akoestischecomfortcriteria in houtconstructies

De gemeenschappelijke wand tussen twee woningen moet uitgevoerd worden met behulp van een volledig onafhankelijk dubbel skelet.

Begin 2008 werd de nieuwe norm NBN S 01-400-1 van kracht. Deze legt een aantal nieuwe akoestische criteria voor woongebouwen vast. Zo vindt men er eisen in terug met betrekking tot de verschillende geluidsproblemen die men kan aantreffen in woningen.

houtnieuws 163

TeksT; M. Van DaMMe, ing., laboraToriuMhoofD, laboraToriuM ‘akoesTiek’, WTCb

16

wel een reglementair karakter krijgen in geval van betwistingen en dient dan als referentiekader voor de akoestische experts die aan de hand ervan gemakkelijk de akoestische prestaties van het afgewerkte gebouw kunnen controleren en deze vergelijken met de eisen uit de tekst. Men zou dus kunnen stellen dat deze norm een impliciet verplichtend karakter heeft en dat deze bij houtskeletconstructies in aanmerking zou genomen moeten worden vanaf de ontwerpfase.

Dit artikel is isenkel zichtbaar gestreefd is. Vooreerst de strengheid van de eisen in bepaalde gevallen niet langer voor abonnees. Blijkbaar u aangepast aan de geluidsbronnen uit onze bent Twee niveaus van akoestisch huidige maatschappij. Daarnaast is het clasgeen abonnee of heeft u uw login comfortnog sificatiesysteem met categorieën dat in de niet ingevoerd opwordt de teropeningspagina oude versie gebruikt bepaling Deze norm bevat criteria die overeenstemvan de isolatieniveaus redelijk complex en met twee niveaus van akoestisch comwww.houtnieuws.be men geeft het aanleiding tot verwarring bij de fort. Het gaat hier enerzijds om het normale

De problemen hebben meestal te maken met luchtgeluidsisolatie tussen ruimten en tussen woningen (stemgeluiden, telefoon, televisie, …), contactgeluidsisolatie (loopgeluiden, verschuiven van stoelen, impact van speelgoed op de vloer, …), isolatie van gevels tegen het lawaai uit de buitenomgeving, lawaai teweeggebracht door de uitrustingen (dampkap, ventilatiesysteem, liften, …) en nagalmproblemen in gemeenschappelijke hallen.

gebruikers.

akoestische comfort, dat standaard van toepassing is op alle constructies en renovaties, en anderzijds om het verhoogde akoestische comfort, dat enkel van toepassing is indien het expliciet gevraagd wordt door de bouwheer bij het ontwerp van de plans. De

Klik opHoewel deze pagina ominzake u te de norm eisen oplegt het abonneren akoestische comfort in constructies, mag (www.houtnieuws.be/newsletter) versie van deze strikt gesproken niet beschouwd wor-

Deze tekst vervangt de oude 1977, die om verschillende redenen voorbij-

den als een reglementering. Ze kan echter

•Technische fiche• luchtgeluidsisolatiewaarden die overeenstemmen met deze twee comfortniveaus beogen respectievelijk de tevredenheid van 70 en 90 % van de gebruikers.

Wat de contactgeluidsisolatie betreft, is het probleem nog complexer. De energie die in de volledige gebouwstructuur geïnjecteerd wordt door intense geluidsbronnen zal immers veel groter zijn dan in het geval van luchtgeluiden (er wordt namelijk meer geluid overgedragen door een persoon die op de muur klopt, dan door een spreker die voor de muur staat). Contactgeluiden zullen dan ook moeilijker gedempt kunnen worden en zullen vrij ver in de gebouwstructuur kunnen doordringen indien er geen akoestische voorzorgmaatregelen getroffen worden.

© CSTC

We hebben er hiervoor reeds op gewezen dat de akoestische prestaties betrekking hebben op het afgewerkte gebouw. Om te kunnen beantwoorden aan een zekere luchtgeluidsisolatie in situ zullen we bijgevolg alle mogelijke transmissiewegen tussen de ruimten in aanmerking moeten nemen. Het aantal transmissiewegen tussen twee ruimten is echter velerlei. Naast de geluidsoverdracht via de wand die beide ruimten van elk elkaar scheidt, kan het geluid zich immers ook voortplanten via alle wanden die met deze scheidingswand verbonden zijn : de vloer, het plafond, loodrechte wanden, … alsook via lekken doorheen deuren of over elkaar liggende stopcontacten in de wanden.

De zorg die besteed wordt aan de uitvoering van de zwevende dekvloer is essentieel om een goede contactgeluidsisolatie tussen verschillende verdiepingen te waarborgen.

Dit artikel is enkel zichtbaar text, gelet op de lichtheid van de structuur, helemaal anders voor abonnees. Blijkbaar bent u zijn. Als men in dit geval enkel steunt op de massa van de wanden, geen abonnee of heeft u uw login nog zullen de prestaties ontoereikend zijn. Om te kunnen voldoen aan de akoestische-comniet ingevoerd op de openingspagina fortcriteria, zal men zijn toevlucht moeten Gebouwstructuur nemen tot een tweede belangrijk geluidsisowww.houtnieuws.be De akoestische isolatie hangt dus voornamelijk af van de gekozen gebouwstructuur. In dit kader bestaat er een gekend isolatieprincipe dat stelt dat de geluidsisolatie van elementen beter is, naarmate ze zwaarder zijn. De geluidsisolatie zal met andere woorden gewaarborgd zijn indien men werkt met een zwaar gebouw met een structuur van beton of kalkzandsteen. Als men er daarentegen voor opteert om een gebouw op te trekken met een houten skelet, zal de con-

latieprincipe : het massa-veer-massaeffect, dat gebaseerd is op de ontdubbeling van de wanden. Voor lichte constructies is dit principe moeilijker uit te voeren, voornamelijk omdat men zich om de goede werking van de isolatie te waarborgen, niet alleen zal baseren op de structuur, maar ook op de afwerking. Zo zal er bij wijze van voorbeeld een verlaagd plafond op een metalen skelet nodig zijn om de toereikende isolatie van de vloer te waarborgen. Dit vereist de

Klik op deze pagina om u te abonneren (www.houtnieuws.be/newsletter)

tussenkomst van een aannemer voor de vloerconstructie en van een schrijnwerker voor de afwerking. Het is dus reeds vanaf de ontwerpfase dat men zal moeten denken aan de nodige maatregelen om het akoestische comfort tussen woningen veilig te stellen. Helaas bestaan er – in tegenstelling tot bij massieve constructies – tegenwoordig nog geen betrouwbare rekenmethoden ter begroting van de akoestische prestaties in houtskeletwoningen. De voorspellingsformules die toelaten om de akoestische isolatie van lichte constructies te berekenen, bevinden zich momenteel nog in de valideringsfase. Begin volgend jaar zal het WTCB daarom een onderzoek opstarten om de bestaan-

Solid wood, for Indoor & Outdoor

NIEUW Extra brede schroten in verlijmd vuren - model RV6. Technische fiche op www.hoebeek.be

Hoebeek n.v. Baeckelmansstraat 131 BE-2830 Willebroek Tel. +32-3-886 98 01 Fax +32-3-886 85 68 [email protected] www.hoebeek.be

le courrier du bois 161 houtnieuws 163

De Indoor Collection van Hoebeek. Duurzame en eigentijdse oplossingen voor wand & plafond in Vuren, Grenen, Eiken, ...

17

•Technische fiche• de structuur, mogen de goede akoestische werking van de wand niet in het gedrang brengen.

© CSTC

Appartementsgebouwen

De structuur op zich is niet in staat om de akoestische isolatie tussen de woningen te waarborgen. Het behalen van goede akoestische prestaties is enkel mogelijk door de structuur te combineren met een zwevende dekvloer en een onafhankelijk verlaagd plafond.

de modellen te valideren en om nieuwe betrouwbare voorspellingsmethoden te ontwikkelen. Dit onderzoek, dat steunt op verschillende proeven in het laboratorium en in situ, heeft als uiteindelijke doelstelling om specifieke bouwrichtlijnen op te stellen voor houtskeletconstructies, waarmee het mogelijk is te beantwoorden aan de criteria voor een verhoogd akoestisch comfort uit de norm.

dienst doet als gemeenschappelijke wand, moet volledig onafhankelijk zijn : zo moet men vermijden te werken op een doorlopende vloerplaat (gemeenschappelijke fundering, maar onafhankelijke vloerplaten) en mogen de vloeren van de verschillende bovenliggende verdiepingen in geen geval doorlopen doorheen de gemeenschappelijke wand. Het doel is om de twee woningen volledig van elkaar los te koppelen, zodanig dat er geen enkel contact meer bestaat. Wat de samenstelling van de dubbele wand zelf betreft, moet de binnenafwerking bestaan uit een dubbele gipskartonplaat (waarbij de binnenste plaat eventueel kan vervangen worden door een OSB-plaat of een houtvezelcementplaat met een verhoogde draagkracht voor de bevestiging van meubels en dergelijke). Het skelet wordt ontdubbeld door gebruik te maken van stijlen met een sectie van 120 mm die op geen enkel punt met elkaar in contact komen (een spouw van minstens 30 mm is aanbevolen). De spouwen tussen de stijlen van elk van de twee skeletwanden worden opgevuld met minerale wol (of met een ander opencellig absorptiemateriaal). De OSB-platen aan de binnenzijde van de wand, die eventueel ook nodig kunnen zijn voor het verstijven van

Voor appartementsgebouwen heeft men niet alleen te maken met het probleem van de geluidstransmissie tussen de appartementen op hetzelfde niveau, maar ook met het probleem van de geluidstransmissie tussen de verschillende verdiepingen. De te behalen luchtgeluidsisolatie ligt dan ook iets lager dan voor rijwoningen (54 dB). Men moet echter wel bijzondere aandacht besteden aan de eisen die gesteld worden ten aanzien van de contactgeluidsisolatie. Dankzij de combinatie van een doeltreffende zwevende dekvloer bovenop de basisvloer en een onafhankelijk verlaagd plafond, opgebouwd uit twee gipskartonplaten die bevestigd werden op een metalen skelet dat op trillingsvrije manier opgehangen werd, moet het mogelijk zijn te beantwoorden aan de criteria voor een normaal akoestisch comfort, en dit zowel wat het luchtgeluid als het contactgeluid betreft. De zorg die besteed wordt aan de uitvoering is echter de conditio sine qua non voor het behalen van het gewenste resultaat met de beschikbare middelen. Zo kunnen bepaalde uitvoeringsdetails (zoals de soepele omtrekvoeg van de gipskartonplaten van het verlaagde plafond, de afwezigheid van leidingen in de zwevende dekvloer, de ononderbroken plaatsing van matten minerale wol over het volledige oppervlak van het verlaagde plafond, …) een niet te onderschatten invloed hebben op het eindresultaat. Het bereiken van de criteria voor een verhoogd akoestisch comfort ligt in houtskeletconstructies echter moeilijker, vermits de prestaties nog 4 dB beter moeten zijn dan bij een normaal comfort. Een verschil van 4 dB is vanuit een akoestisch oogpunt niet te onderschatten. Dit stemt immers overeen met een verdubbeling van de massa of van de dikte in geval van massieve muren. Om dergelijke waarden te kunnen bereiken, zal het met andere woorden nodig zijn het bouwsysteem volledig te herzien. Het toekomstige onderzoek moet het mogelijk maken om concrete oplossingen aan te reiken teneinde de beoogde resultaten te kunnen behalen. Dit zou onder meer kunnen gebeuren door de uitvoering van soepele voegen in de skeletconstructie zelf.

Dit artikel is enkel zichtbaar voor abonnees. Blijkbaar bent u geen abonnee of heeft u uw login nog niet ingevoerd op de openingspagina www.houtnieuws.be Hoewel dit nog steeds delicaat is, is het tegenwoordig niettemin mogelijk om appartementsgebouwen of rijhuizen met een houten skelet op te trekken die beantwoorden aan de criteria voor een normaal akoestisch comfort. Uit metingen, uitgevoerd in afgewerkte gebouwen, is immers gebleken dat deze criteria bereikt kunnen worden, mits voldaan wordt aan een aantal basisprincipes.

houtnieuws 163

Klik op deze pagina om u te abonneren (www.houtnieuws.be/newsletter)

18

Rijwoningen Voor rijwoningen waar een minimale luchtgeluidsisolatie van 58 dB vereist is voor een normaal akoestisch comfort, kan deze waarde bereikt worden dankzij de techniek van het dubbele skelet. Dit dubbele skelet, dat

info

Het WTCB heeft als taak het voeren van wetenschappelijk en technisch onderzoek ten voordele van bouwprofessionelen, om daarna de resultaten ervan voor de hele sector ter beschikking te stellen. Het geeft technische adviezen en draagt ook bij tot de innovatie en de ontwikkeling in de bouwsector door middel van contractresearch. www.wtcb.be - www.woodforum.be

www.interzum.com Eén muisklik volstaat voor méér info over hout. Surf naar www.houtnieuws.be

interzum

YEARS OF INTERZUM

keulen 13 t/m 16. 05. 2009

WIE LEVERT DE BESTE IDEEËN ? DE TOELEVERANCIER OP DE INTERZUM. De nieuwste ideeën van toeleveranciers voor de meubelproductie en interieurbouw vindt u alleen op de interzum. Ondek de spetterende innovatiekracht van een totale branche in slechts vier dagen. Als internationale topbeurs is de interzum een ontmoetingspunt van alle key-players. Branchevernieuwingen vieren hier hun première, nieuwe concepten op industriegebied worden hier geboren. Een wereldwijd evenement, dat u niet mag missen. interzum: de toekomst begint hier.

Moderne houtproducten voor duurzaam leven Zachthout voor innovatieve bouwconstructies of hardhout voor creatieve binnenshuis design – houtmaterialen zijn een blijvende trend. Moderne houtproducten zijn breed toepasbaar, voldoen aan de hoogste technische standaarden, zijn rendabel en zijn esthetisch aantrekkelijk. De unieke voordelen van herwinbare, milieu- en klimaatvriendelijke grondstoffen afkomstig uit duurzaam beheerde bossen, kunnen alleen in de wereld van hout worden aangetroffen. www.germantimber.com

GT_Anz_Houtnieuws_1-4_B.indd 1

Tijd en geld sparen ! Online registreren en kaarten kopen. Betaling per creditcard. www.interzum.com

Exposanten : Luc Van Den Eede, Area Manager, België, Luxemburg Koelnmesse, Regus Park Atrium, Koloniënstraat 11, 1000 Brussel Tel. +32 2 517 6175, Fax +32 2 517 6670, [email protected] Bezoekers : Koelnmesse BV, Weena 246 3012 NJ Rotterdam Nederland Tel. +31 10 206 4850 Fax +31 10 201 9555 [email protected]

90x272-M1_B-NL-Houtnieuws.indd 1 18.11.2008 12:23:32 Uhr

12.11.2008 14:50:22 Uhr

•Technische fiche•

CE-markering van ramen en deuren Overeenkomstig de Bouwproductenrichtlijn zullen alle fabrikanten van ramen en deuren hun producten die in de Europese handel gebracht worden vanaf 1 februari 2010* van een CE-markering moeten voorzien, gebaseerd op de geharmoniseerde productnorm NBNEN 14351-1. In dit artikel richten we de schijnwerpers op de databank met proefresultaten die opgesteld wordt om de schrijnwerkers in dit kader bij te staan. TeksT: N. LeNs, ir., hoofdadviseur, afdeLiNg ‘TechNische goedkeuriNgeN eN NormaLisaTie’ eN Y. marTiN, ir., adjuNcT-afdeLiNgshoofd, afdeLiNg ‘maTeriaLeN’, WTcB

(*) Tijdens zijn vergadering van 10 en 11 november 2008 heeft het Europees Permanent Comité voor de Bouw (waarin de FOD Economie ons land vertegenwoordigt) beslist om de coëxistentieperiode met één jaar te verlengen. Dit moet toelaten om een amendement op de norm NBN EN 14351-1 te publiceren, waarvan de fabrikanten gebruik kunnen maken voordat de CE-markering definitief van toepassing wordt.

houtnieuws 163

Klik op deze pagina om u te abonneren (www.houtnieuws.be/newsletter)

20

Méér dan 100 Houtnieuws artikels binnen handbereik Surf nu naar www.houtnieuws.be Ga naar rubriek Archief

© Engels, Lokeren

Dit artikel is enkel zichtbaar voor abonnees. Blijkbaar bent u geen abonnee of heeft u uw login nog niet ingevoerd op de openingspagina www.houtnieuws.be

CE-markering: mogen of moeten?

standseigenschappen behandelt. Deze stelt immers dat de beproeving van karakteristieken die vroeger reeds op betrouwbare wijze gedocumenteerd werden door andere partijen, overbodig is (3). De wijze waarop deze collectieve proefresultaten verdeeld moeten worden naar de individuele gebruikers toe, staat evenwel nog ter discussie.

De CE-markering is een belangrijk richtinggevend kader om telkens opnieuw performante en kwalitatief hoogstaande producten op de markt te brengen. Ze houdt namelijk de verplichting in om de prestaties die in de landen van bestemming bij wet vastliggen, te declareren. In België gaat het hier enkel om de ffe federale derale en regionale eisen die verband houden met de energieprestaties en gezondheid.

© WTCB

De laatste tijd zijn er een aantal discussies ontstaan over het al dan niet verplichte karakter van de CE-markering. Hierbij is het belangrijk een onderscheid te maken tussen de ffa fabrikant brikant en de aannemer. Voor fabrikanten van ramen en deuren is de CE-markering immers steeds verplicht, terwijl dit voor aannemers van schrijnwerken slechts een mogelijkheid is (1). Door zijn producten toch van een CE-markering te voorzien, kan de aannemer echter aantonen dat deze aan de voorgeschreven prestaties voldoen, wat hem uiteraard een concurrentieel voordeel oplevert.

Beoordeling van de lucht- en waterdichtheid van een raam.

zware investeringen (2), heeft het WTCB, met de steun van de FOD ‘Economie’ en in samenwerking met een aantal andere instellingen, een onderzoek opgestart ter bepaling van de belangrijkste prestaties van houten vensters (windweerstand, thermische prestatie, …), in functie van verschillende parameters (hang- en sluitwerk, profielen, …).

Het is de bedoeling dat de databank van het WTCB zowel gebruikt zal kunnen worden volgens het principe van ‘shared ITT’ (waarbij individuele fabrikanten elkaar de toestemming verlenen om bepaalde proef proefverslagen te gebruiken) als van ‘cascading ITT’ (waarbij één entiteit de verantwoordelijkheid draagt voor de correctheid van de opgenomen prestaties). Zodra er in een herwerkte versie van de norm NBN EN 14351-1 een welbepaalde oplossing voorgeschreven wordt, zal de werking van de databank hieraan uiteraard aangepast worden. Het WTCB stelt immers alles in het werk om zijn leden te allen tijde van correcte informatie te voorzien. (1) Een persoon die in zijn atelier vensters maakt en vervolgens verkoopt, wordt in deze context beschouwd als een fabrikant en is als dusdanig verplicht om een CE-markering aan te brengen. Een persoon die de in zijn atelier gemaakte vensters zelf plaats, wordt daarentegen beschouwd als een aannemer, zodat de CE-markering geen verplichting is. (2) De meeste KMO’s beschikken immers niet over dezelfde middelen als de systeemleveranciers, die systematisch proeven uitvoeren in het kader van de ontwikkeling van hun producten om de resultaten ervan ter beschikking te kunnen stellen van hun klanten. (3) EN 14351:2006 (§ 7.2.1) : ‘It may not be necessary for the manufacturer to re-test characteristics for which he can provide documentary evidence’.

Dit artikel is enkel zichtbaar voor abonnees. bent u Het collectieve gebruikBlijkbaar van deze proefresultaten (bekomen op types met een zo groot moDe prestatie-eisen voor schrijnwerk die gegeen abonnee of heeft u uw login nog vraagd worden door de voorschrijvers gaan gelijke representativiteit) zou de schrijnwerechter vaak verder dan het strikt wettelijke ker in staat moeten de prestaties niet ingevoerd opstellen de snel openingspagina kader van de CE-markering. Zij hebben imvan zijn producten te weten te komen, terwijl www.houtnieuws.be mers ook nood aan informatie over de het aantal uit te voeren proeven beperkt De databank met ITTproefresultaten

wind- en waterdichtheid, de inbraakwerendheid,… met het oog op de beoordeling van de gebruiksgeschiktheid.

blijft.

Klik op deze pagina om u te abonneren Info De bepaling van deze prestaties dient te gebeuren volgens een aantal Europese proefnor(www.houtnieuws.be/newsletter) Het WTCB heeft als taak het voeren van men, die ontwikkeld werden door het CEN en door het NBN omgezet werden in Belgische normen. Deze normen vormen bovendien een belangrijk uitgangspunt voor de STS 52.0, die in ons land gelden als dé referentie voor de voorschrijver van schrijnwerken. Om te vermijden dat de uitvoering van ITTproeven voor KMO’s gepaard zou gaan met

We willen er bovendien op wijzen dat de databank (die overigens volledig gratis is), naast de proefresultaten die essentieel zijn voor de CE-markering, nog een heleboel extra informatie bevat, die vooral de gebruikers die verwijzen naar de STS 52.0 ten goede zal komen.

Shared ITT of cascading ITT ? Deze collectieve aanpak is mogelijk dankzij de productnorm NBN EN 14351-1 die buitendeuren en ramen zonder brandweer-

wetenschappelijk en technisch onderzoek ten voordele van bouwprofessionelen, om daarna de resultaten ervan voor de hele sector ter beschikking te stellen. Het geeft technische adviezen en draagt ook bij tot de innovatie en de ontwikkeling in de bouwsector door middel van contractresearch. www.wtcb.be - www.woodforum.be

Handheld vochtmeters

In-line vochtmeters

Handheld sterktesortering

Nieuw

Armand Kok Tel 00-32-(0)3 3142227

Brookhuis Micro-Electronics BV [email protected]

Meten van de Elasticiteitsmodules (MoE) en sterkte van hout (klasse C en D) volgens Europese richtlijnen (EN 338 + EN 14081)

le courrier du bois 161 houtnieuws 163

Handheld sterktesortering van hout: overal toepasbaar!

21

•DOSSIER•

Houtskeletbouw: bouwmethode met toekomst De klimaatverandering milderen is ongetwijfeld dé politieke en maatschappelijke uitdaging van deze eeuw. Aan de basis van die klimaatverandering ligt de uitstoot van broeikasgassen, en daarin hebben bouwmaterialen dan weer een belangrijk aandeel. Op wereldschaal is alleen al de productie van staal en cement verantwoordelijk voor 10 % van de © Belgian Woodforum

jaarlijkse CO2-uitstoot. Door sterk CO2-belastende bouwmaterialen waar mogelijk te vervangen door hout, zetten we alvast een stap in de goede richting. Naast het feit dat hout een unieke, ruim voorradige en hernieuwbare grondstof is én die hoog scoort inzake duurzaamheid, onttrekt het natuurlijke materiaal ook nog CO2 aan de atmosfeer en reduceert zo rechtstreeks het broeikaseffect. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat hout volop in de belangstelling staat en o.a. houtbouw de wind in

Houtskeletbouw Houtskeletbouw is een bouwsysteem waarbij de dragende skeletstructuur in hout is. Van oudsher is houtskeletbouw de standaardbouwmethode in de Verenigde Staten, Canada, Finland, Zweden, Noorwegen, Schotland,… Bij een houtskeletbouw bestaan de binnenwanden meestal uit verticale stijlen in naaldhout van 38 x 89 mm, 46 x 96 mm, 35 x 118 mm, 38 x 120 mm, 38 x 138 mm, 35 x 168 mm of 38 x 184 mm, … die op 40 cm of 60 cm van elkaar worden geplaatst. Tussen de stijlen – in het binnenblad wordt het isolatiemateriaal aangebracht.

Doordat de isolatie zich in het binnenblad bevindt en niet in de spouw, is het risico op scheefzakkende isolatiedekens veel kleiner dan bij traditioneel gebouwde spouwmuren. Koudebruggen en de daaruit voortvloeiende koudestraling en condensvorming krijgen geen kans. Aan de buitenkant wordt het houten skelet afgedekt met plaatmateriaal. De binnenkant van het skelet wordt vaak afgewerkt met gipskartonplaten of gipsvezelplaten.

Toekomstgericht Hout is geen echte warmte-isolator. Toch overklast het natuurlijke materiaal andere

de zeilen heeft.

22

© Belgian Woodforum

houtnieuws 163

Tekst: Belgian Woodforum

© Decom

materialen als het gaat over thermische isolatie en scoort het 5x beter dan baksteen, 12x beter dan beton, 400x beter dan staal en 1500x beter dan aluminium. De huidige energieprestatieregelgeving (EPB) is houtskeletbouw op het lijf geschreven. Immers, volgens de EPB mag de K-waarde (coëfficiënt voor de warmtedoorlatendheid: hoe lager de waarde hoe beter de isolatie van de woning) voor nieuwbouw en verbouwde woningen niet hoger liggen dan 45. De toekomst van houtskeletbouw ziet er dan ook rooskleurig uit. Niet in het minst doordat het met de energiebalans van een groot deel van het bestaande woningbestand in ons land slecht gesteld is. Anderzijds past houtskeletbouw perfect in het plaatje van lage-energiewoningen (K-waarde van 25 à 30) en passiefwoningen (K-waarde max. 15).

Weinig PowerLock Door het gepatenteerde ‘Weinig PowerLock-systeem’ is het vervangen van werktuigen een kwestie van seconden. Met een toerental tot 12.000tpm (enkel mogelijk met PowerLock) kunt u de doorvoersnelheid verdubbelen ten opzichte van traditionele machines. Dit wil zeggen dat u, door de dagelijkse

Bouwvoordelen

capaciteit te verdubbelen, de kost per geproduceerde eenheid

Het huidige aanbod van (industrieel vervaardigde) houtskeletwanden staat garant voor een hoge kwaliteit, maatvastheid en een grote flexibiliteit.Het werk op de werf beperkt zich tot de montage van de geprefabriceerde wanden/bouwelementen en het verankeren van het houtskelet op de vloerplaat. Een ruwbouw is dus snel wind- en waterdicht, klaar voor afwerking. Omdat de wanden/bouwelementen in een atelier wordt ge(pre)fabriceerd, veroorzaken slechte weersomstandigheden geen vertraging van het bouwproces en is er minder ruimte nodig op de bouwplaats.

kan verminderen en de levertijden kan verkorten.

Houtskeletbouw is aanzienlijk lichter dan traditionele bouw. In vergelijking met een traditioneel gebouwde woning, waarvoor het draagvermogen gemiddeld 2,5 kg/cm² bedraagt, is voor houtskeletbouw niet meer dan ongeveer 1,5 kg/cm² draagvermogen vereist. De funderingen moeten minder zwaar zijn, dus is houtskeletbouw zeer geschikt voor bouwen op minder draagkrachtige bouwgronden. Minder dure funderingen betekent ook een financieel voordeel voor de bouwheer. Omwille

Tel.: 054 31 77 60 Fax: 054 32 56 45 http://www.vanbelle.be [email protected]

powerlock_272x90mm.indd 1

van be e

MACHINES A BOIS HOUTBEWERKINGSMACHINES

NV SA

houtnieuws 163

Van Belle NV Exclusief verdeler in GH Luxemburg en Belgïe Uitgezonderd Antwerpen en Oost- Vlaanderen

23

25/08/2008 9:01:56

•DOSSIER•

© Decom

Het spreekt voor zich dat dit gedurende de volledige levensduur van de woning een fikse besparing op stookkosten oplevert.

van het lichte gewicht is houtskeletbouw ook voor optoppen - het bouwen van extra verdiepingen op een bestaand pand – en het uitbreiden van bestaande gebouwen de ideale bouwmethode. Om dezelfde reden wordt houtskeletbouw in Nederland vaak toegepast voor de bouw van woningen op het water. In tegenstelling tot traditionele bouwmethodes is houtskeletbouw een droge bouwmethode. Ter vergelijking: bij de constructie en afwerking van een traditioneel gebouwde woning wordt gemiddeld 6000 l vocht gebruikt. Nieuwbouw houtskeletwoningen hoeven dan ook niet droogge­stookt te worden, wat een flinke slok op de borrel scheelt qua verwarmingskosten.

houtnieuws 163

De hedendaagse houtskeletbouw is een brandveilige bouwmethode en houdt geen hoger brandrisico in dan traditioneel gebouwde woning. In tegenstelling tot andere materialen zal hout bij eventuele brand eerst langzaam verkolen. Het niet-verkoolde gedeelte behoudt zijn sterkte.

24

Houtskeletbouw is een duurzame manier van bouwen die ruimte laat voor hedendaagse architecturale creativiteit. Houtskeletbouw kan toegepast worden voor nieuwbouw en renovatie, woningen, kantoren, scholen, sportcentra... Aan de buitenzijde van een pand is niet te zien

of het om houtskeletbouw gaat. Voor het afwerken van de buitenschil van houtskeletprojecten komen alle gangbare gevelafwerkingen in aanmerking. Over de lange levensduur van houtskeletbouw mag geen twijfel bestaan. Het gebruik van naaldhout, in combinatie met een vakkundige milieuvriendelijke verduurzaming tegen insecten en schimmels, verzekert een lange levensduur. De nog in goede staat verkerende vakwerkhuizen uit 1750 in de Oostkantons, kasteelhoeves van 1600 en vroeger in het Land van Herve, 17de-eeuwse woningen langs de reien in Brugge, eeuwenoude kerken en berghutten, etc. bewijzen dat houtbouw een lang leven is beschoren.

Het wetenschappelijke bewijs dat hout in een woning bijdraagt tot een hogere kwaliteit van het binnenklimaat werd enkele jaren geleden geleverd door het Finse bouwonderzoeksinstituut VTT in samenwerking met het Duitse FraunhoferInstitut für Bauphysik en de technische universiteit van Helsinki. De onderzoekers kwamen tot de conclusie dat hout het woonklimaat als het ware “buffert”: het hoge absorptievermogen van houten oppervlakken zorgt er voor dat de luchtvochtigheid in ruimtes met veel hout aanzienlijk stabieler is dan in kamers zonder hout. De mens voelt zich het best bij een relatieve luchtvochtigheid tussen 45 % en 65 %. Hoe meer hout aanwezig is in een woning, des te doeltreffender het binnenklimaat wordt “gebufferd”, en de relatieve luchtvochtigheid wordt gestabiliseerd en binnen de comfortzone (45 % - 65 %) blijft. Bij een relatieve luchtvochtigheid binnen de comfortzone zijn schimmels, huisstofmijt, virussen en bacteriën het minst actief en is de kans op allergische rhinitis, astma en infecties van de luchtwegen het kleinst. Deze onderzoeksresultaten zijn gebaseerd op studies in verschillende Europese klimaatsomstandigheden: Scandinavië, Duitsland, België en Italië. De conclusie dat hout het leefklimaat gunstig beïnvloedt geldt dan ook voor alle Europese klimaten.

Bewonerscomfort Ook voor de bewoners heeft hout belangrijke voordelen. Zoals alle organische materialen verlopen de afkoeling en opwarming van hout trager en gelijkmatiger. Bovendien is het temperatuurverschil tussen het houtoppervlak en de omgeving gering. Daardoor is in een houtskeletbouw een geringe opwarming van de lucht voldoende voor een comfortabele binnentemperatuur. We kunnen stellen dat een houtskeletwoning slechts tot 18°C à 20°C moet worden verwarmd om hetzelfde comfortgevoel te krijgen als in een traditioneel gebouwde woning met een binnentemperatuur van 20°C à 22°C.

Info BELGIAN WOODFORUM het Belgische houtinformatiecentrum verschaft gratis professioneel advies over houtbouw en het gebruik van hout in en rond de woning. www.woodforum.be www.hout.be Hotline: +32 2 219 28 32 (elke dag tussen 10u en 12u)

Houtimport & Industrie

Een uitzonderlijk gamma hout, panelen, parket en profielen

˜ ܜÀÌi äʅœÕÌ ÊÇ ˜ > Ê` UÊiiÀ 3 œÀÀ>>` Ó Ê“ Êۜ UÊxäää >ÊÓääʓ œœ˜â> Ì Ã Ž ˆlÊ ˆi À UÊ>L iiÊ i} i˜Êˆ˜Ê… } ˆ˜ À i UÊiÛ ÕÀiÃt ÊLÀœV… }ʜ˜âi ÊÊÊ6À>>

,
-Ê/,
*ʘÛÊUÊՏ`i˜`>ÊÓ£ÊUÊÓnääÊiV…ii˜ÊUÊ i}ˆl /i\ÊääÎÓÊ£xÊ{£Ê™™ÊÈ{ÊUÊ>Ý\ÊääÎÓÊ£xÊ{ÎÊäÈÊnÇÊ ˆ˜vœJÌÀ>«°LiÊUÊÜÜÜ°ÌÀ>«°Li brems HOUTNIEUWS 5-8 HR

20-05-2008

10:44

Pagina 1

De specialist in terrasplanken

Onzichtbare plaatsing met

Reeds meer dan 200.000 m2 geplaatst!

>

3500 m2 ipé, geplaatst met Zero-Connect, Justitiepaleis Antwerpen TV RRP/VK/OAP

Snelle plaatsing, zonder boren of vijzen. Geen speciaal toestel vereist, een hamer volstaat. Steeds herplaatsbaar.

MERBAU KD, THERMOWOOD, THERMOBEECH , IPÉ KD, PADOUK KD, BANGKIRAI KD, AFZELIA…

Gegroefd of vlak - Uit voorraad leverbaar - Ook brede planken

H a g e l a n d s t r a a t 3 0 – 3 5 4 5 H a l e n – B e l g i ë – 0 1 3 4 6 0 2 8 0 – i n f o @ b r e m s . b e – w w w. b r e m s . b e

•DOSSIER•

Houten buitenschrijnwerk in de lift

© Engels Lokeren

Geïntegreerd afgewerkt, ecologisch en flexibel

Belgische (ver)bouwheren (her)ontdekken de troeven van houten buitenschrijnwerk. Hout wint terrein voor het vervaardigen van houten ramen en deuren. Een belangrijke bijdrage daaraan leveren de geïntegreerde afwerkingstechnieken, de ecologische troeven en de flexibiliteit die gaandeweg aan houten buitenschrijnwerk de erkenning geven die het verdient.

houtnieuws 163

Tekst: Belgian Woodforum

26

Voor een duurzame afwerking van houten buitenschrijnwerk komt het erop aan om het hout te beschermen tegen uv-straling en vocht, en tegen de combinatie van beide. Als het over milieubewust en duurzaam bouwen en wonen gaat, eist hout een podiumplaats op. Hout is een ecologisch verantwoord materiaal dat garant staat voor een hoog wooncomfort en over tal van architecturale mogelijkheden beschikt.

houdsvrij hout gedurende vele jaren. Onderhoudsvrije periodes van 10 jaar en langer zijn geen uitzondering. Wanneer het geïntegreerd afgewerkte houten buitenschrijnwerk na vele jaren dan toch aan een onderhoudsbeurt toe is, kost het aanzienlijk minder moeite en tijd. Eén laag volstaat om het onderhoudsinterval weer met vele jaren te verlengen. Daardoor doorstaat hout qua onderhoudsgemak de vergelijking met aluminium of kunststof met glans.

Geïntegreerde afwerking

Ecologisch verantwoord

Bij een geïntegreerde afwerking worden houten ramen en deuren in een professionele spuitinstallatie tot in de kleinste, zichtbare en onzichtbare hoeken afgewerkt met milieuvriendelijke watergedragen producten. De eventuele voorbehandeling, grondlaag en afwerkingslaag (dekkende verf of transparante beits) zijn perfect afgestemd op de gebruikte houtsoort.

Op ecologisch vlak steekt hout er met kop en schouders bovenuit. Hout is een ruim voorradige natuurlijk hernieuwbare grondstof. Deze unieke grondstof onttrekt bovendien grote hoeveelheden koolstofdioxide (CO2) aan de atmosfeer en draagt zo rechtstreeks bij tot de vertraging van het broeikaseffect. Eén kubieke meter hout fixeert 0,9 ton CO2 uit de lucht en houdt dat gedurende zijn volledige levensduur vast. In een gemiddelde woning zit ongeveer 1,25 m³ gezaagd hout voor buitenschrijnwerk verwerkt. Concreet be-

De geïntegreerde afwerking van houten buitenschrijnwerk garandeert onder-

tekent dat 1,125 ton opgeslagen CO2 in houten ramen en deuren. Kenmerkend voor kwalitatief houten buitenschrijnwerk is de lange levensduur, waardoor het hout minder snel aan vervanging toe is. Dat is niet enkel een troef voor het milieu, het maakt van houten buitenschrijnwerk ook een goede investering.

Wooncomfort Buitenschrijnwerk bepaalt in hoge mate mee het wooncomfort. Houten buitenschrijnwerk draagt bij tot een aangenaam woonklimaat. Hout voelt in alle omstandigheden aangenaam warm aan en het bezit van nature een hoge thermische isolatiewaarde die koudebruggen en condensatie geen kans geeft. De crème de la crème onder het houten buitenschrijnwerk is het superisolerend houten buitenschrijnwerk. Superisolerend slaat in dit geval op het hout en niet op de beglazing. Het spreekt voor zich dat bij dit type schrijnwerk superisolerende beglazing aangewezen is. De warmtedoorgangscoëfficiënt (U) - een indicatie van het warmteverlies via de profielen - van superisolerend houten buitenschrijnwerk ligt lager dan deze van aluminium, staal

en pvc. Het feit dat het warmteverlies via de houten profielen minimaal is, maakt superisolerend buitenschrijnwerk zeer geschikt voor gebruik in lage-energiewoningen.

Flexibel materiaal Als het op technische mogelijkheden aankomt, kent hout zijn gelijke niet. Voor het vervaardigen van buitenschrijnwerk met een lange levensduur komen er veel duurzame, niet-schaarse houtsoorten in aanmerking: Afrikaans padoek, afzelia, Europees eiken, iroko, itauba, jatoba, lorken, moabi, merbau, movingui, oregon, sapelli, sipo, tatajuba, tamme kastanje, etc. Ramen en deuren zijn a.h.w. de ogen van een woning. Ze hebben een grote invloed op de uitstraling van een gebouw. Hout heeft karakter en komt zowel in klassieke als moderne architectuur tot zijn recht. Het is een flexibel materiaal dat zich gemakkelijk in de meest uiteenlopende maten, vormen en profielen laat verwerken. Ook buitenschrijnwerk op maat zit hout als gegoten. Kleurtrends en persoonlijke voorkeuren veranderen in de loop der jaren. De kleur van houten buitenschrijnwerk kan - zon-

der grote investeringen - gemakkelijk worden veranderd. Wie de structuur van de houtsoort zichtbaar wil laten, kiest voor een transparante bescherming. Wie liever kleur bekent, heeft keuze uit een quasi oneindig kleurenassortiment. Ruim 80 % van de inbraakpogingen gebeurt via de ramen en deuren. Doordat hout moeilijk(er) te wrikken of te plooien is, scoort het goed inzake inbraakveiligheid. Raakt het toch beschadigd, dan valt hout, in tegenstelling tot andere materialen, gemakkelijk te herstellen.

Info BELGIAN WOODFORUM het Belgische houtinformatiecentrum verschaft gratis professioneel advies over houtbouw en het gebruik van hout in en rond de woning. www.woodforum.be www.hout.be Hotline: +32 2 219 28 32 (elke dag tussen 10u en 12u)

Wij nemen niets luchtig op ...

houtnieuws 163

• Industriële stofafzuiging • Industriële ventilatie • Plaatbewerking • Speciale constructies op maat

Industrieweg Noord 1141 3660 Opglabbeek Tel 089/85 55 21 - Fax 089/85 42 21 E-mail: [email protected] Vernieuwde website: www.limoco-industries.be

MEUBELFABRIEK THEUNS - Essen

27

• FA S H I O N & D E S I G N •

David Trubridge

Ecodesign welbeschouwd

Vooraleer door te breken op de scene van het internationale design, kende David Trubridge een parcours dat op zijn minst origineel te noemen is: scheepsarchitect, boswachter, meubelmaker. Met zijn passie voor zee en hout creëert hij werken die ons nooit onberoerd laten. Tegenwoordig reist de designer de wereld rond om voordrachten te geven over meubels en ecodesign.

Houtnieuws ontmoette hem toen hij op doorreis was in Brussel, in het kader van het evenement ‘Design September’.

houtnieuws 163

Tekst: Pascal Mageren, DECOM Foto’s: David Trubridge

28

David Trubridge behaalt een Master in Scheepsarchitectuur aan de Universiteit van Newcastle. Daarna woont en werkt hij tien jaar in het graafschap Northumberland, in het noorden van Engeland. Hij werkt deeltijds als boswachter op een privédomein om intussen op eigen houtje de kunst van meubelwerk te leren. Gaandeweg ontwerpt hij zijn eigen projecten die in heel Groot-Brittannië zullen worden tentoongesteld. Daarop volgt een reeks bestellingen, met als meest opmerkelijke die van het “Victoria & Albert Museum” (Londen), van de StMary’s Cathedral van Edinburgh en van de “Shipley Gallery” in Newcastle.

De scheepsarchitect gaat onder zeil Hij huwt en wordt vader van twee kin-

deren. Vervolgens beslissen ze al hun bezittingen te verkopen, een zeilschip te kopen en op wereldavontuur te trekken, zonder plannen om terug te keren. Eind 1985 komen ze aan in Nieuw-Zeeland. David begint meubels te ontwerpen, onder invloed van hun reizen in de Stille Oceaan. Hij creëert een reeks stoelen, waarvoor hij inspiratie haalde bij de manier waarop kano’s worden gebouwd: een lichte en flexibele structuur ondersteund met touwen, die de zitting een elegante zeevaartvorm geeft. David wordt “resident kunstenaar” van de Polytechnische Universiteit van Hawkes Bay (nu EIT). Hij ontwikkelt er een reeks werken die geïnspireerd zijn op de landschappen langs de Oostkust en hun rotsachtige zandbanken. Hij bouwt ook zijn eigen huis, hetgeen leidt tot latere architecturale bestellingen.

Ontdekt door een groot designer In 1999 wordt David benoemd tot curator van een nationale tentoonstelling “Meubels in hun context”. Ter gelegenheid hiervan maakt hij de eerste schetsen van de “Body Raft 98”. De tweede versie van dit project wordt getoond op het “Salone Satellite” van Milaan in 2001, waar ze wordt geselecteerd door Cappellini, die hem voorstelt om opgenomen te worden in zijn catalogus. Dit betekent de start van een radicale wijziging in het leven van David, zowel financieel als wat betreft zijn levensstijl op professioneel en privévlak. Zijn status verandert van kleine lokale “ambachtsman-designer” naar die van designer met internationale faam die zijn eigen producten bedenkt, maakt en uitvoert naar de hele wereld.

In 2004 krijgt David de kans om naar Antarctica te reizen als lid van de ‘Antarctica New Zealand Arts Fellows’, een nieuwe start in zijn carrière. Hij vertrekt om inspiratie te vinden voor nieuwe objecten en bij zijn terugkeer is hij als het ware herboren. Van deze reis neem ik geen voorwerpen mee, maar een verhaal, een nieuwe filosofie. Deze ervaring heeft me bewust gemaakt van het belang van de klimaatverandering, verklaart hij. Design moet duurzaam zijn. Het is een kwestie van overleven. Sinds hij zich inzet voor duurzaamheid, is de kunstenaar één van de sleutelfiguren van ecodesign geworden.

Ecodesign De industriële revolutie was een ongekende evolutie doordat ze het mogelijk maakte om het productieritme te verhogen. Deze beweging ging steeds sneller. Vandaag produceren we niet meer om te beantwoorden aan een vraag maar om te verkopen. Het is niet toevallig dat de mode zo snel evolueert, legt David Trubridge uit. De mens denkt dat hij het milieu beheerst en dat hij sterker is

dan vroeger, maar zijn leefstijl/levensstijl brengt vervuiling, klimaatopwarming en sociale ongelijkheid teweeg. De verbruiker heeft dus een verantwoordelijkheid en kan bijdragen tot een meer duurzame wereld.

Junk design ? Waarom kopen wij zoveel voeding? Gewoon omdat we niet tevreden zijn of omdat we nooit genoeg krijgen. Het beeld van junk food kan ook toegepast worden op design: als het design goed genoeg is, zal het ons iets bijbrengen, zullen we tevreden zijn met onze aankoop en zullen we geen behoefte hebben om een ander product te kopen. Zo eenvoudig is het, besluit David Trubridge.

Zie ook het interview van David Trubridge dat onlangs gepubliceerd werd op www.houtnieuws.be

houtnieuws.be HOUT IN ARCHITECTUUR EN DESIGN

Info www.davidtrubridge.com

David Trubridge speelt met contrasten : sterkte-lichtheid, strakke structuur-gebogen structuur. Het idee van beweging is ook alom aanwezig. Een project uitgevoerd op traditionele wijze op basis van computergegevens.

houtnieuws 163

Reis naar Antarctica

29

• FA S H I O N & D E S I G N •

Traditionele Japanse architectuur

De toekomst van een oosterse houtbewerkingstraditie Traditionele Japanse architectuur is een fascinerende wereld, die voor ons pas volledig begrepen kan worden bij een nadere beschouwing. Voor dit artikel kreeg Houtnieuws toegang tot het werk van East Wind, een bedrijf gevestigd in Californië en opgericht door Len Brackett, die gedurende zeven jaar in Japan werkte en daar in de leer was bij een vooraanstaand vakman in residentiële constructie en tempelbouw. Tekst: Mathieu Peeters Foto’s: Aya Brackett/East Wind

houtnieuws 163

Een ontwerp aangepast aan moderne behoeften

30

East Wind, een bedrijf dat wereldwijd Japanse woningen construeert, heeft een bouwproces ontwikkeld waarbij technische innovaties gebruikt worden om maximaal comfort en ecologisch energieverbruik te creëren. De gebouwen voorzien in alle behoeften van onze moderne samenleving, maar behouden hun traditionele, oorspronkelijke vorm. Er wordt gestreefd naar veel meer, namelijk het ontwikkelen van een woonconcept waarin de relatie tussen huis, bewoners en hun omgeving centraal staat. Dat wordt gerealiseerd door de flexibiliteit van het interieur (zie Shoji), de diversiteit in expressiemogelijkheden en de integratie van de woning in zijn omgeving.

Design en de toryo Bij het ontwerp gebruikt men AutoCAD architectural desktop, waardoor een klant zijn toekomstige woonst virtueel kan bezoeken lang voordat er iets gebouwd is. Anderzijds

wordt op de werf nog vaak gebruikgemaakt van oude maar beproefde methodes, zoals een vloerplan dat met inkt en bamboepen getekend is op een houten bord. Of de kensao: een meetlat waarop alle belangrijkste maten van het project staan aangeduid en die gebruikt wordt bij de lay-out in de workshop. Op die manier worden fouten geëlimineerd en consistentie gegarandeerd. Eeuwenoude tradities en de toepassing van moderne technologieën gaan hand in hand vanaf het ontwerp tot bij de uitvoering waar de toryo of meester schrijnwerker het volledige bouwproces controleert. Een strenge werkethiek en een minutieuze afwerking zijn de ingrediënten die uiteindelijk in het interieur voor een zensfeer zorgen waarbij het hout uitnodigt tot aanraking.

Duurzame houtsoorten Vermits de dragende structuur onderdeel is van het interieur wordt hiervoor het beste hout geselecteerd. Californische cipres (Chamaecyparis lawsoniana) of zijn Japanse tegenhanger Hinokicipres (Chamaecyparis

Columna Lignea® Ronde houten kolommen

Shoji een spel van licht en schaduw Shoji-schermen, de karakteristieke Japanse schuiframen, zijn ongetwijfeld één van de meest kenmerkende aspecten van deze architectuur. Ondanks hun lichte gewicht en fragiele uiterlijk zijn de met rijstpapier beklede schermen erg stevig, ondermeer door het bijzonder nauwgezette vakmanschap waarmee de houtverbindingen zijn vervaardigd. Door de schermen te verschuiven of zelfs volledig te verwijderen, brengt de bewoner variatie in het interieur en creëert hij desgewenst een zee van ruimte.

Innovatie in traditie Terwijl de meest ontwikkelde metselkunst terug te vinden is in Europa, beschikt men in Japan, dankzij de lange geschiedenis van ambachtelijke houtbewerking, ongetwijfeld over de meest geavanceerde technieken in houtconstructie. Voor uitgebreide toepassingen in onze hedendaagse westerse samenlevingen dringen zich echter ook enkele aanpassingen op. East Wind ontwikkelde een aangepast concept om uiterst comfortabel te leven in een omgeving met een specifiek klassiek oosters karakter. Domotica, vloerverwarming en ecologische bouwprincipes zijn enkele voorbeelden die naar wens van de klant kunnen worden geïntegreerd. Op die manier toont de firma aan dat traditionele Japanse architectuur een realistische keuze is voor wie op zoek is naar een woonplaats die de levenskwaliteit van de bewoner accentueert.

als bouwelement constructief & decoratief • interieur & exterieur • nieuwbouw & renovatie • lange lengtes mogelijk • •

verkrijgbaar in grenen, vuren, lariks, eik, padouk, afzelia, iroko, red cedar, enz... Getest door het TCHN tot 25.000 kg draagkracht op 1 kolom

Voor vrijblijvende informatie: T + 32 03 383 05 41 F + 32 03 385 06 04

Peeters Jef bvba Fabricant van ronde houten kolommen

Info http://eastwindinc.com www.ayabrackett.com

Jagersweg 18 – 2390 Westmalle [email protected] www.columna-lignea.be

houtnieuws 163

obtusa) zijn dankzij hun duurzaamheid, sterkte-eigenschappen, stabiliteit en afwerkbaarheid de meest gegeerde soorten voor deze houtbouw. Afgewerkt met een vlijmscherpe Japanse handschaaf verkrijgt men een prachtig glanzend oppervlak waarop water in een plasje blijft staan. Japanse tempels houden vaak duizend jaar stand in een uiterst vochtig en wisselend klimaat met tyfoons en aardbevingen, zonder de noodzaak voor reparaties.

31

• S I G N AT U UR •

Monitor op hout TEKST: MIA DEKEERSMAEKER

MILIEUBEWUST DE HELLING AFSKIËN Het kan, met de ‘Bogner Bamboo ski’. Deze ski, met de hand gemaakt in Duitsland, blinkt echt in alle eigenschappen uit: grip, snelheid en niet te vergeten wendbaarheid. De kern is opgebouwd uit Bamboe/titanal in een sandwich constructie. De ‘Bogner helm’ is dan weer een staaltje van high tech. Het is een monocoque smeltproces, waarbij zowel de buitenkant van de Info helm als de binnenkant in elkaar gesmolten werden, wat de veiligheid voor de drager verhoogt. De zijkanten zijn uit meerlagen bamboe, het centrum van de helm is dan weer uit www.bogner.de aluminium gemaakt, wat het gewicht ook zeer laag houdt.

EEN

BRIL MET HOUT OP JE SNOET

‘Carlos’ en ‘Pavlov’ zijn korte namen voor twee zonnebrillen uit de mannenlijn van Tom Ford, een beperkte oplage. Beide monturen zijn dan ook helemaal met de hand gemaakt door de Italiaanse meesters-ambachtslui van de groep Marcolin. Rosewood en ebbenhout gaan samen met goudplaqué voor dat uiterst lichte gevoel bij het dragen. Deze limited edition zonnebrillen zijn beide uitgevoerd in de aviatorstijl. Een stijl die oorspronkelijk ontworpen is voor luchtmachtpiloten en al decennia in zwang is, en ondertussen is uitgegroeid to het symbool voor mannelijke, sexy zelfverzekerdheid. De ZEISS glazen zorgen dan weer voor optimale oogbescherming. Groen of bruin voor het Carlos montuur als echo van de jaren 50. Bruin dégradé voor het Pavlov model, helemaal met kostbaar hout, ter navolging van de chic van de jaren 70. Van beide modellen blijft de oplage beperkt tot 100 exemplaren Info wereldwijd.

houtnieuws 163

Marcolin Benelux Tel. : +32 19 33 09 49

32

WOODEN TRIBU Frédéric Ruyant ontwierp vier salontafels in Amerikaans naturel getint notenhout in vier verschillende vormen. Samen gezet vormen ze een wel heel bijzondere combinatie. Maar ook apart kunnen de delen op zichzelf bestaan. Te vinden in de catalogus van Ligne Roset.

Info www.ligneroset.be

HOUT

MET EEN OERKARAKTER

Toen boeren in Nieuw-Zeeland per toeval Kauri bomen ontdekten in een moeras bracht dit de Nederlander Mark Van der Vlis op het idee om er meubels mee te produceren. Al snel zag het bedrijfje ‘Tree Trunk Tables’ het daglicht. Omdat de Kauri bomen door de omstandigheden in het moeras waren afgesloten van zuurstof, zijn de bomen niet gaan rotten. Nadat het hout is opgegraven en in planken is gezaagd, moet het nog zo’n drie jaar drogen voordat het bewerkt kan worden. Gaten worden met epoxyhars gevuld. Vervolgens wordt het tafelblad gepolijst en met een tweecomponenten lak ingespoten. De productie van een tafelblad neemt ongeveer twee maanden in beslag. De eigenaar krijgt er wel een certificaat van ouderdom bij de aankoop bij. De ouderdom wordt dan weer bepaald door Info de koolstofdatering uitgevoerd door de Rijksuniversiteit van Groningen. De ouderdom van het materiaal van de tafels ligt www.treetrunktables.com toch wel tussen de 3000 tot 35000 jaar.

NR

162

houtnieuws

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

• 48STE JAARGANG • 3DE TRIMESTER 2008 • JAARABONNEMENT: € 26,00 • € 6,50 BELGIË  BELGIQUE P.B./P.P. BRUSSEL X BC6594

HET HOUTVAKBLAD VOOR DE ARCHITECT, INTERIEURARCHITECT, TUINARCHITECT EN DE SECTOR

C ROSS L AMINATED TIMBER (CLT) A MERIK A ANS

ROOD EIKEN

Wat

t d n i v t e u hier ni

Afgiftekantoor Brussel X • P408058 V.U. Roger de Laet, Decom, Stationsstraat 108, 2800 Mechelen

D ESIGN

VINDT U OP

WWW.HOUTNIEUWS.BE

UW PORTAALSITE OVER HOUT IN ARCHITECTUUR EN DESIGN

SCHRIJF

NU IN VOOR DE

WWW.HOUTNIEUWS.BE

HOU

8

GRATIS NEWSLETTERS PER JAAR VIA

DE VINGER AAN DE POLS VOOR DE LAATSTE WEETJES EN PROJECTEN MET HOUT.

•Hout & onderwijs•

Professionele bachelor in aan de Hogeschool Gent

de houttechnologie

Unieke opleiding in Vlaanderen Door de onderwijshervorming van graduaats- naar bachelorsopleidingen, werd de praktijkgerichte opleiding voor hooggekwalificeerde houttechnici aan de Hogeschool Gent omgedoopt tot ‘professionele bachelor in de houttechnologie’. Voor het academiejaar 2008-2009 schreven 95 eerstejaars zich in voor deze opleiding specifiek voor de houtsector en enig in haar soort in Vlaanderen, wat wijst op een stijgende interesse voor het midden en hoger kader van de houtindustrie. Nu nog meer meisjes over de streep zien te trekken…

Van plank tot klant De professionele bachelor in de houttechnologie staat in voor de planning, de uitvoering, de opvolging, de bijsturing – kortom, de optimalisatie van steeds meer geautomatiseerde processen. Dus een integrale goederenstroombeheersing van plank tot klant, vanaf de productontwikkeling, over de inkoop en de productie, via de distributie en verkoop tot bij de klant. Hij ontwerpt vakkundig

houtconstructies en constructieonderdelen en maakt daarvoor de noodzakelijke uitvoeringstekeningen, tekeningen die hem toelaten over te gaan tot de eigenlijke vervaardiging door het toepassen van de meest geavanceerde hout- en productietechnieken. Hij stuurt, leidt en controleert het operationele gebeuren met zorg voor veiligheid, kwaliteit en milieu, en met oog voor de kosten en de leverbetrouwbaarheid. Commercieel vertaalt hij de kennis van de producten naar de behoeften van de klant toe en omgekeerd. Door zijn expertise is hij de aangewezen persoon om opleiding en begeleiding te geven binnen industrie en onderwijs. De meeste houttechnologen gaan aan de slag in kleine en middelgrote bedrijven, maar ook de allergrootste bedrijven en zelfs het onderwijs zijn gretige afnemers van de afgestudeerden.

Opleiding

Programma De opleiding wordt ingedeeld in drie jaar van telkens twee semesters. Elk semester staat in het teken van een thema dat verband houdt met de logische opbouw binnen de industriële bedrijfssector: productontwikkeling en design, procesontwikkeling en productie-engineering, productiebeheer, logistiek beheer, kwaliteitsbeheer en stage. Bijzonder aan het programma is het projectonderwijs. Per semester voeren de studenten in groepjes een studieproject uit. De projectopdracht is telkens geënt op het betreffende thema en bestaat uit zes weken voorbereiding en evenveel uitvoering. De opleidingsonderdelen die in het eerste jaar aan bod komen zijn: meubeltechnologie, verspaningstechnologie, bedrijfsorganisatie, burotica, CAD, productieplanning, communicatievaardigheden, toegepaste wiskunde en statistiek, buitenschrijnwerk, houttechnologie, CNC en arbeidsstudie.

houtnieuws 163

houttechnologie door de jaren heen

34

1986 Op vraag van Febelhout en het Technisch Centrum voor de Houtverwerkende Nijverheid (TCHN) wordt aan de Industriële Hogeschool BME een praktijkgerichte opleiding voor hooggekwalificeerde technici ingevoerd (1 cyclus van 2 jaar) – in het eerste academiejaar schrijven zich 15 studenten in. 1987 De cyclus gaat van 2 naar 3 jaar. 1995 Het BME wordt opgenomen in de Hogeschool Gent; de houtopleiding maakt voortaan deel uit van het departement Technologie 2008 Er schrijven zich 95 eerstejaarsstudenten in.

Info Voor meer informatie over de opleiding houttechnologie aan de Hogeschool Gent, surf naar http://www.hogent.be of neem contact op met Isabelle Claeys, externe communicatie departement Technologie Hogeschool Gent via [email protected].

•EXPERTISE•

Opleidingscentrum Hout

partners van de sector Stoffering & Houtbewerking het Opleidingscentrum Hout op. In de aanvangsperiode trachtte deze vzw de instroom van werkkrachten in de sector te verbeteren door samen te werken met het onderwijs en de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB). TEKST: ING. MARC GEORGES FOTO’S: OPLEIDINGSCENTRUM HOUT

van hun opleidingsbehoeften een gepast antwoord bieden. Zo hebben wij twee grote opleidingssystemen uitgewerkt: de externe en de interne opleidingen.

Externe opleidingen In samenwerking met onder andere VDAB in Vlaanderen en Forem in Wallonië, maar ook met scholen en privé-opleidingsverstrekkers, wordt een hele waaier opleidingen aangeboden. De meeste opleidingen kunnen gratis door de arbeiders uit de houtsectoren gevolgd worden, mede dankzij subsidies van de regionale of Europese overheden. Andere zijn dan weer betalend, maar ook hier worden voor u de beste prijzen bedongen en zijn er sectorale kortingen mogelijk. Indien er minstens 32 uur opleiding wordt gevolgd, kunnen de opleidingen in aanmerking komen voor het Betaald Educatief Verlof. Een kalender met de opleidingen wordt driemaal per jaar aan alle bedrijven uit de houtsectoren aangeboden.

OCH en de ondernemingen Enkele jaren later, onder druk van de technologische evolutie en de internationale concurrentie, kwamen de competenties van de werknemers onder vuur. Onze activiteiten richtten zich dan ook voornamelijk op het behoud van het kapitaal aan arbeidskrachten en op de verbetering van de competenties van de werknemers. Hoe gaan wij concreet te werk? Onze consulenten zijn mensen vanuit het werkveld die ook veelvuldig de bedrijven uit de houten meubelsector bezoeken. Dankzij een nauwe, permanente samenwerking met de bedrijven kunnen wij aan de meeste

Elk jaar helpt OCH zo meer dan 400 bedrijven aan een passende externe training: in totaal goed voor meer dan 20.000 uren opleiding.

Interne opleidingen U wilt bepaalde werknemers op de werkvloer trainen? Het OCH biedt zowel algemene als specifieke leerprogramma’s aan voor de diverse subsectoren (meubelen, panelen, bouwelementen, interieur, enz...). Deze opleidingen worden door het paritair comité erkend voor het Betaald Educatief Verlof. Hierdoor kan u een groot deel van de loonkost van de werknemer(s) in opleiding terugvorderen.

De persoon die deze opleidingen geeft, komt zelf in aanmerking voor een externe opleiding tot instructeur. Het succes van deze formule is groot. Zo realiseert het Opleidingscentrum elk jaar meer dan 75.000 uur training op de werkvloer (On-the-Job). Ons opleidingsaanbod richt zich tot de ganse houtkolom: van de bosontginning tot de werkplaatsschrijnwerker, de zagerijen, de houthandelaars, meubelmakers, interieurbouwers, enz….

Andere activiteiten voor bedrijven Naast het opleidingsluik kan OCH de bedrijven ook helpen bij o.a. sectorale IBO (Individuele Beroepsopleiding in de Onderneming), outplacement, opstellen van dossiers voor het Ervaringsfonds, en nog veel meer. Te veel om hier in detail op in te gaan.

OCH, uw partner Wenst u meer informatie over de verschillende beroepen in de sector, de opleidingsmogelijkheden of jobs binnen de houtsectoren? Raadpleeg onze website of contacteer ons telefonisch of per e-mail. Wij helpen u graag verder! Opleidingscentrum Hout vzw Hof ter Vleest dreef 3 1070 Brussel Tel.: +32 2 558 15 51 Fax.: +32 2 558 15 89 [email protected] www.och-cfb.be

houtnieuws 163

In 1988 richtten de sociale

35

•EVENTS•

VAN 10 TOT 18 JANUARI (ANTWERPEN) BOUW EN RENO De bouw, renovatie en immobeurs die plaatsvindt in Antwerp Expo, legt dit jaar de klemtoon op sanitair.

VAN 23 TOT 27 JANUARI (PARIJS) MAISON & OBJET / PROJETS Deze beurs voor high class decoratie is een ontmoetingsplatform voor fabrikanten en voorschrijvers op het vlak van inrichting, materialen en renovatie. Ze biedt de vereiste knowhow als oplossing voor uw projecten van binnenhuisarchitectuur. Om en bij 150 merken van meubilair, verlichting, domotica, badkamers, parketten, bouwmaterialen, keukens, schrijnwerk,… stellen er hun creaties voor.

Info www.meuble-paris.net

Info www.bouwreno.be/bouwreno/index.html

VAN 17 TOT 20 JANUARI (HANNOVER, DUITSLAND) DOMOTEX Op het programma van de internationale beurs voor vloerbekledingen staan tal van presentaties, ontmoetingen tussen vakverenigingen en thematische seminaries. Noteer alvast het forum voor ambachtelijke toepassingen, waar befaamde specialisten hun ervaringen met actuele thema’s zullen kenbaar maken, door de uitdagingen voor te stellen waar ze dagelijks mee worden geconfronteerd alsook hedendaagse opInfo lossingen www.domotex.de ervoor.

VAN 10 R+T

TOT

14

FEBRUARI

(STUTTGART)

De internationale vakbeurs R+T voor rolluiken, poorten en zonweringen verwacht meer dan 700 exposanten uit veertig landen en ongeveer 60.000 vaklui uit de hele wereld. Bedrijven afkomstig van alle continenten zullen er hun nieuwe producten en technieken voorstellen op het vlak van rolluiken, zonneschermen, luifels, poorten, deuren en van automatisering. Talrijke speciale demonstraties en een gediversifieerd begeleidingsprogramma, met specifieke evenementen voor architecten, zijn ook voorzien.

Info www.messe-stuttgart.de/rt

VAN 14 TOT 16 FEBRUARI EN VAN 20 TOT 22 FEBRUARI (ANTWERPEN) IN WONEN De woon- en interieurbeurs ‘In Wonen’, gespreid over twee weekends heeft als thema “Op reis in je interieur’. Een uitnodiging om invloeden uit verre oorden te ontdekken, van frisse woonwinkels van Stockholm tot de kleurrijke soeks van Marrakech.

Info http://www.dewitte.be/inwonen/index.htm

TOT 24 JANUARI (GENT) INTERSOLUTION

houtnieuws 163

VAN 22

De eerste vakbeurs voor zonne-energie in de Benelux biedt een overzicht van de fabrikanten die werkzaam zijn op het vlak van zonne-energie en is een overkoepelend platform waar de verschillende toepassingen van zonneenergie worden geïntegreerd.

Info www.intersolution.be

36

VAN 26 FEBRUARI (BRUSSEL) BATIBOUW

TOT

8

MAART

De internationale beurs voor Bouw, Renovatie en Inrichting heeft dit jaar als hoofdthema duurzaam bouInfo wen. Meer details vindt u binnenkort op www.batibouw.be de website.

houtnieuws

Word nu de houtspecialist ! Houtnieuws is het vakblad voor de gehele hout-en bouwsector. Inspirerende projecten, technische artikels, kwalitatieve artikels die de trend zetten voor het hedendaags gebruik van het hout,... Voorschrijvers zoals architecten, interieur-, tuinarchitecten en professionals in de houtsector komen hun ogen te kort in de wondere wereld van hout. Wilt u ook een houtspecialist worden ? Neem nu een abonnement: Q Formule 1 : 26 euro (32 euro voor buitenland) Ontvang 4 keer per jaar Houtnieuws in uw brievenbus. Bovendien ontvangt u 8 keer per jaar een digitale newsletter met de laatste nieuwtjes uit de houtsector gratis in uw mailbox! En U krijgt ook toegang tot alle artikels op www.houtnieuws.be.

Q Formule 2 : 12 euro U krijgt toegang tot alle artikels op www.houtnieuws. be en kunt ook 8 keer per jaar een digitale newsletter met de laatste nieuwtjes uit de houtsector gratis ontvangen in uw mailbox!

Ik wens een abonnement te nemen en verkiest Q Formule 1 Q Formule 2 Naam bedrijf : ........................................................................................................................................................................ Contactpersoon m/v : ........................................................................................................................................................... Adres : ..................................................................................................................................................................................... Postcode + gemeente : ........................................................................................................................................................... E-mail : ............................................................................................. Tel : ............................................................................ Q Wens een factuur te ontvangen BTW nummer : ........................................................................................................................................................................

Stuur uw gegevens naar : Decom, dienst abonnementen Houtnieuws, Stationsstraat 108, B-2800 Mechelen fax : +32-(0)15-652 851 of mail : [email protected] of schrijf u onmiddellijk in op www.houtnieuws.be < ga naar abonnement

•IEDEREEN HEEFT HET OVER•

FSC-certificering voor Rougier Gabon De groep Rougier, gespecialiseerd in tropisch Afrikaans hout en beheerder van 2 miljoen hectaren bosconcessies in Kameroen, Gabon en Congo, heeft onlangs de FSC certificering behaald voor zijn chain of custody en voor het grootste gedeelte van de bosconcessies van zijn dochteronderneming Rougier Gabon. Het gaat om 688 262 ha bos die tegelijkertijd FSC-gecertificeerd worden. Deze certificering is het eindresultaat van een langdurig proces en staat borg voor duurzaam bosbeheer op drie vlakken: optimalisering en bescherming van de grondstof (studie van de verdeling en de evolutie van de beschikbare grondstoffen op lange termijn), bescherming van de biodiversiteit van fauna en flora (evaluatie van de druk van jacht en stroperij, uitwerken en toepassen van beschermingsmaatregelen) en sociaal-economische ontwikkeling (bijdragen tot de sociale ontwikkeling van de plaatselijke bevolking, van de bosarbeiders en van de residenten op de ontginningsplaatsen). In de toekomst wil Rougier zijn productie van FSC-gecertificeerd okoumé opdrijven, een houtsoort die in grote hoeveelheden beschikbaar is en die voor talrijke toepassingen kan worden gebruikt.

Info www.rougier.fr

Nog meer decors bij FN Neuhofer Holz Het Duitse bedrijf FN Neuhofer Holz heeft zijn productengamma op het vlak van vloerbekledingen nog uitgebreid. Het biedt nu om en bij de 1200 verschillende decors aan, 200 fineerafwerkingen in echt hout, 300 laminaten en ongeveer 200 verschillende plinten die met alle types van vloeren verenigbaar zijn. De geprofileerde fineerplinten zijn afgewerkt met een solventvrije (en dus milieuvriendelijk) vernis en zijn ook beschikbaar met een geoliede afwerking. De laminaten kregen een behandeling die een hoge weerstand biedt tegen slijtage. Steeds op zoek naar decors die beantwoorden aan de laatste trends heeft het bedrijf ook geïnvesteerd in een eigen installatie voor het snijden van fineer, laminaten en decors, om optimaal te kunnen inspelen op specifieke wensen voor speciale toepassingen. Ook te vermelden is dat speciale films op maat kunnen worden gemaakt.

Thermogran® Puratex: thermisch akoestisch isoleren van vloeren

Na een jarenlange en intensieve samenwerking zijn het Vlaamse bedrijf Isola Belgium en het Waalse bedrijf AA&AR Isolation erin geslaagd een geheel nieuw en gepatenteerd systeem voor thermische en akoestische isolatie van appartementsvloeren te ontwikkelen. De primeur ligt in de verbetering van contactgeluid (bijv. hoge hakken, schuiven van tafels en stoelen,…) van 32 dB tot 34 dB én de aflevering van een garantiecertificaat. Bovendien gaat het om een product dat voor 100% bestaat uit gerecycleerde materialen. Wat de opbouw betreft van het Thermogran®Puratex systeem, worden de polyurethaangranulaten droog uitgegoten op de gewenste dikte en gelijkmatig verspreid. Zij dienen tevens als drager van de volgende laag. De randisolatie wordt geplaatst onder een hoek van 90° in gelijke mate (+/- 12cm) verdeeld tegen de muur en op de polyurethaan, om alle zijdelingse transmissie van contactgeluid te voorkomen. Vervolgens wordt de gehele dekvloer bedekt met dezelfde schuimrubbermatten als de randisolatie. De matten worden naast elkaar gelegd en aan elkaar verlijmd met tape, zodat geen geluid meer kan worden doorgegeven. Het totale isolatiepakket wordt tenslotte afgewerkt met een textieldoek van 2 mm dikte, die langs de bovenzijde voorzien is van een PVC-folie om de isolatielaag te beschermen tegen vochtindringing (vooral bij het leggen van de chape). Optioneel kan er een druknet geplaatst worden voor een betere stabiliteit en voor het verankeren van vloerverwarming.

Info

houtnieuws 163

www.fnprofile.com

38

en

Info www.isola.be www.aaarisolation.be

preview, © Fred Leveugle, Jupiterimages 2008

furniture is in the air ... * 22-26 januari 2009. Beurscomplex in Parijs Le Bourget. Het enige evenement in Parijs dat exclusief aan het meubel in al haar vormen is gewijd. www.meuble-paris.net Vakbeurs voorbehouden aan professionals. Georganiseerd door SESMP, 100% filiaal van SAFI. SAFI is een filiaal van de chambre syndicale des Ateliers d’Art de France en van Reed Expositions France. SAFI - 4, passage Roux. 75850 Paris Cedex 17. France. Tel. + 33 (0)8 11 09 20 09. Fax. + 33 (0)1 30 71 46 95. [email protected] Bezoekers : Promosalons België-Luxemburg - Ter Kamerenlaan 36. 1000 Brussel. Tel. : 02 534 98 98. Fax : 02 534 98 66. [email protected]

* het m e u Be L i s i n d e m o d e . . .

MP_Courrier_du_Bois_210x297_J09_.indd 1

19/11/08 18:00:26

50 JAAR

BATIBOUW ‘09

Brussels Expo van donderdag 26 februari t.e.m. zondag 8 maart van 10u tot 18u30. Op donderdag 26 en vrijdag 27 februari opent BATIBOUW, de grootste bouwvakbeurs van België, haar deuren exclusief voor de vaklui. U ontdekt er de meest recente nieuwigheden en trends en kan deelnemen aan rondetafelgesprekken, seminaries en andere randmanifestaties. Om wachttijden aan de ingang te verkorten, kan u zich best preregistreren via www.batibouw.com. Met de uitgereikte badge krijgt u op 26 en 27 februari ongelimiteerde toegang tot BATIBOUW. Indien u de badge niet gebruikt tijdens deze dagen, is hij geldig voor een dag naar keuze tijdens de rest van de beurs. Batibouw pro: 26 februari van 10u tot 18u30, 27 februari van 10 tot 21u (nocturne) Batibouw publiek: van 28 februari t.e.m. 8 maart van 10u tot 18u30 en op 6 maart tot 21u (nocturne)

www.batibouw.com

ad_HN_CDB_A4.indd 1

06-11-2008 17:37:24