Hoofdstuk 1 Manage jij gezond of ongezond?

Hoofdstuk 1 Manage jij gezond of ongezond?

‘Hoe gaat het? Druk, druk, druk? Als je het echt druk hebt, zeg je dat geen drie keer.’ – Theo Maassen

Typen managers en je eigen coach Dit hoofdstuk helpt je te herkennen welk type manager jij bent. Je leest bij elk type eerst over ongezonde varianten, bijvoorbeeld over ongezond hard werken. Hard werken is echter niet per definitie ongezond, dus bij elk type lees je ook hoe een hardwerkende manager toch gezond bezig kan zijn. De types zijn karikaturen van de werkelijkheid. In de praktijk zul je vast een lichtere variant herkennen en bij meerdere types iets bekends zien. Zo kan een harde werker ook een beetje hoeder van de kudde zijn! Waar het om gaat is dat je haarscherp doorkrijgt welk gedrag jouw voldoening en succes in de weg staat en dus ongezond is. Als je veel uit dit boek wilt halen, heb je wat uitdagingen. Als ik jouw eigen managementcoach in levende lijve zou zijn, en niet in boekvorm, kon ik je bij deze uitdagingen helpen, maar nu zul je het helemaal zelf moeten doen, of met hulp van mensen in je omgeving. De eerste uitdaging is, zeker bij dit eerste hoofdstuk, om eerlijk in de spiegel te kijken. Misschien moet je ook eens aan collega’s of vrienden vragen in welke type ze jou herkennen. De ervaring leert namelijk dat mensen die op zoek zijn naar meer voldoening, vaak verdraaid handig zijn in het relativeren van lastige emoties (‘Ik kan ook best loslaten. Het valt wel mee, het is maar voor even.’). Dat relativeren helpt, het is een beschermingsmechanisme om dingen draaglijk te houden: goed genoeg. Als je meer dan ‘goed genoeg’ wenst, vraag dan anderen eens of ze jou 13

je eigen managementcoach

peBWmanagementcoach1013.indd 13

10/15/13 5:02 PM

een harde werker vinden. Op die manier kun je jezelf betrappen op ‘ontkennende’ gedachten en ze dan voorkomen, toch het hele plaatje zien: ‘Ja, het is maar voor even dat ik zo hard werk en ja, het is ook waar dat ik dus af en toe mijn werk moeilijk loslaat.’ Een eerlijke blik in de spiegel zal je motiveren en ideeën geven om jezelf daadwerkelijk te ontwikkelen richting meer succes en voldoening. De tweede uitdaging is open blijven staan. Als je dit allemaal leest zitten er vast dingen tussen die voor veel mensen opgaan, maar niet voor jou. Je eigen managementcoach in boekvorm kan nu nu eenmaal geen toetsvragen stellen of antwoorden van je krijgen. Je haalt het meeste uit dit boek als je de zinnen die wel herkenbaar of een onderzoekje waard zijn onderstreept en goed tot je neemt. Laat alles wat niet over jou gaat je open reflectie niet in de weg zitten.

Wat is gezond of ongezond managen? Een gezonde manier van managen houdt in dat anderen graag leiding van je blijven krijgen en dat managen jou steeds opnieuw vervult met voldoening. Het staat tegenover ongezond managen; anderen hebben het na een tijdje wel gezien met je, je wordt minder succesvol. Zelf blijf je met een knagend gevoel achter en je weet steeds minder waar je het voor doet. Gezond of ongezond is dus simpelweg af te meten aan de effecten op jezelf en anderen. Vergelijk het met een gezond hart: dat overleeft zelf, maar doet ook zijn omgeving (het lichaam) opbloeien. Een ongezond hart sputtert en hapert en uiteindelijk berokkent dat ook het lichaam schade. Voldoening en succes zijn dus onlosmakelijk met elkaar verbonden en in dit boek samengebracht in het woord ‘gezond’. Dat woord is toepasselijk omdat managers die te lang doorgaan zonder voldoening of met te weinig succes vaak ook spanningsklachten krijgen, soms zelfs een burn-out. Zo letterlijk is het dus in dit boek in eerste instantie niet bedoeld. Het is vooral een systeemterm: past jouw gedrag bij je eigen systeem en bij het systeem waar je onderdeel van uitmaakt? Zo ja, dan is het gezond. Hoe het komt dat je gezond of ongezond bezig bent als manager is natuurlijk de vervolgvraag. Kort gezegd is gezond gedrag vaak gedreven door gezonde motivatie. Motivatie die ons helpt ons eigen leven te leven of onze eigenlijke behoeftes te vervullen. Motivatie doet je ‘s ochtends je bed uitkomen, geeft je aan het einde van de vakantie weer zin of geeft zin om iets af te maken. Motivatie is letterlijk 14



10/15/13 5:02 PM

een reden om ‘in beweging’ te komen. Je kunt je voorstellen dat die redenen niet altijd gezond zijn. Vaak hebben we bijvoorbeeld geleerd om te reageren op wensen van anderen. Als jij dat geleerd hebt, dan kun je wel succesvol zijn, maar hoef je nog geen voldoening te ervaren. En als je manager bent geworden omdat je zo geniet van het realiseren van je eigen ideeën, ben je misschien wel voldaan, maar beperkt succesvol in het samenwerken met anderen. Om achter je motivatie te komen kun je beginnen met het inventariseren van wat je zoal doet op een dag en hoe je dat doet. Hoe concreter de lijst, hoe beter. Als je het concreet maakt, maak je het vanzelf persoonlijker. Veel mensen werken bijvoorbeeld hun administratie bij, maar de een doet dit vlak voor een deadline en de ander ruim van tevoren. Hoewel beiden dus hetzelfde ‘wat’ doen (administratie), verschilt het ‘hoe’ nogal! Door die concrete lijst ontdek je makkelijker de rode draden in het ‘waarom’. Deadlinewerkers hebben vaak behoefte aan spanning en mensen die ruim van tevoren zaken afmaken hebben vaak behoefte aan rust. Om te ontdekken of je gezond managet vanuit een gezonde motivatie, moet je dus weten wat je doet, hoe je dat doet en waarom je dat zo doet. Als je nu al aan de slag wilt, kun je dit als je eerste praktijkopdracht zien. Er zullen er nog vele volgen in dit boek. Misschien vind je het fijner om nu eerst even verder te lezen. Hoe ga je ervoor zorgen dat er met de praktijkopdrachten uit dit boek iets gebeurt, zodat de kans het grootst is dat je door het lezen van dit boek naar meer voldoening en succes groeit?

1

praktijkopdracht Motivatielijst

Maak een concrete lijst van activiteiten van de afgelopen vijf werkdagen. Verdeel de lijst in drie kolommen: Wat deed je? Hoe deed je dat? Waarom deed je dat zo? Deze lijst kun je meteen gebruiken om straks beter te bepalen wat voor een type manager jij bent en of dat gezond of ongezond is.

Je gaat nu eerst aan de slag met de vraag in hoeverre jij gezond of ongezond bezig bent, door te onderzoeken in welk type manager jij jezelf herkent. Het volgende hoofdstuk gaat over de motivatie achter de types, waarom ze zo managen.

15



10/15/13 5:02 PM

De harde werker: ‘Ik kan mijn werk niet loslaten.’ Als jij voldoet aan het type van de harde werker (HW) dan gaat de volgende beschrijving voor jou op. Je voelt je het beste als je iets aan het doen bent. Ook op vakantie zal men jou sneller op pad, dan in een hangmat aantreffen. Voor jou is de slogan: to be is to do. Als je niets doet, voel jij je snel nutteloos en slecht.

Type manager: de harde werker (HW)

Je bent typisch iemand die in het managementvak is gerold. Je bent degene die het meeste werk verzet in het team, degene die de meeste verantwoordelijkheid neemt als het misgaat of dreigt te gaan en die de gaten dichtloopt. Met een beetje geluk heb je geleerd te delegeren en andere mensen zaken op te laten lossen, maar dan nog blijf jij degene die zaken als eerste signaleert of die ze zich meer aantrekt dan anderen. Hoe dan ook, je bent er maar druk mee, en vindt dat heerlijk. Het kan niet snel genoeg gaan en een dag heeft voor jou meestal te weinig uren. ’s Avonds nog even die mail beantwoorden en die lunch kan best even tij16



10/15/13 5:02 PM

dens een bespreking of achter het computerscherm. Toch, harde werker? Je vindt het altijd verleidelijk als jou een nieuw project of meer medewerkers worden aangeboden. Je bent dol op uitdagingen. ‘Ook op vakantie zal men jou sneller op pad, dan in een hangmat aantreffen.’

Je kunt als HW jezelf ook in een variant herkennen: de ongrijpbare, vaak joviale, manager. Je bent dan een speler van het spel. Sommige mensen zouden zeggen: je waait met alle winden mee. Dat is natuurlijk niet waar: alleen met de gunstige winden waai jij mee. Als deze variant van de harde werker heb je ontdekt dat je niet altijd hard hoeft te werken, als je de regels en dynamiek maar goed beheerst. Je bent een schaker, een beschouwer, of een vriendelijke manipulator en overlever. De speler is iemand die het altijd gegund wordt om te blijven, of iemand die op het beslissende moment het goede deed of de juiste persoon kende. En dat is dan geen toeval. Oppervlakkig gezien lijken de HW en de speler van het spel te verschillen. De een werkt heel hard en de ander komt ermee weg om minder hard te werken. Onderhuids zijn jullie wel uit hetzelfde hout gesneden: het is moeilijk om echt contact met je te krijgen. De vraag blijft spelen: wie ben je nu echt? In de kern definieer jij jezelf zodanig door het doen, de taken en het spel dat dit niet helder is. Als HW gedij je in een dynamische omgeving. Als beheerder van de winkel zal jij je snel vervelen. Herken jij jezelf in de HW? Staan veel doen en presteren voor jou voorop? Staat ‘zijn’ voor jou gelijk aan ‘doen’? Pas dan op voor deze drie ongezonde varianten in de rol van manager.

Ongezonde harde werker, valkuil 1: wat en hoe verdringen waarom Een grote valkuil voor jou als HW is te veel te leven vanuit angst en om onrustige gevoelens te verdringen en te verdoven met hard werken. Het harde werken gebeurt vanuit angsten, zoals: ‘Het gaat mis, als dat morgen niet af is,’ ‘Die collega zal boos of teleurgesteld zijn.’ Angst is niet meer een gezond alarmsignaal, maar een drijvende kracht, want als het werk misgaat, voelt het alsof je zelf mislukt. Als je een ongezonde HW bent, identificeer je jezelf te veel met je werk. Dit soort hard 17



10/15/13 5:02 PM

werken zorgt ervoor dat je een deel van jezelf ontkent, want niemand is alleen zijn werk. Een mens kent ook een passieve en minder taakgerichte staat van zijn. Ook als het harde werken succesvol is, is dit op langere termijn ongezond. Je zult bijvoorbeeld een project aannemen terwijl je eigenlijk al te veel werk hebt vanuit de (angst)gedachte dat je anders iets zou kunnen mislopen. De reden dat het harde werken toch nog goed voelt, is de opluchting dat het steeds weer lukt en de adrenaline die opkomt om het voor elkaar te krijgen. Het probleem doet zich niet zozeer voor tijdens het harde werken, maar juist als er niet hard gewerkt kan worden. Tijdens slapeloze nachten, in het weekend of in de vakantie heb je het als ongezonde HW soms moeilijk. ‘Angst zet wel in beweging (doen of laten), maar op een ongezonde manier.’

Met zo veel werk heb je nauwelijks tijd en ruimte om stil te staan bij de vraag hoe iets voelt. Wat je vooral voelt zijn adrenaline en druk, en onderliggend een soort onvrede, die eruit komt als frustratie of boosheid wanneer iemand jouw snelle tempo in de weg zit. Als je al handelt vanuit een gevoel, dan is dat gevoel angst, of positiever gezegd: spanning. Angst is echter geen motivator die voldoening geeft, hoogstens opluchting (die kan nog wel als een kick voelen). Angst zet wel in beweging (doen of laten), maar op een ongezonde manier. Herken jij jezelf in deze vorm van ongezond hard werken? Wat voel of denk jij als er even niet hard gewerkt kan worden, als je werkelijk tijd en ruimte voor jezelf neemt? Wat kom je dan tegen? Is dat lichte onrust en ontevredenheid? Is dat verdriet, leegte en angst? Voor de chronisch ongezonde HW is de eerste vraag misschien zelfs wel: weet je überhaupt welke gevoelens, gedachten en impulsen naar boven komen als je niet hard werkt? Met ongezond hard werken verdwijnt de waaromvraag te veel uit beeld. Het ‘hoe’ of ‘wat’ staat voor jou steeds meer op de voorgrond dan het ‘waarom’. Een typische werkdag begint voor jou met de vraag: wat staat er allemaal op de to-do list en hoe gaan we dat nu weer voor elkaar krijgen? Met ‘waarom’ bedoel ik niet de redenen aan de oppervlakte. Die zijn er altijd: dit rapport moet vandaag nog af, want anders wordt de directie boos of raak ik mijn baan kwijt. Dat is externe motivatie of angst. De waaromvraag gaat hierover: waarom is het belangrijk, oftewel 18



10/15/13 5:02 PM

zinvol, voor jou om zo veel te doen van die activiteit en op die manier; om daar je leven mee te vullen?

Ongezonde harde werker, valkuil 2: ‘Straks mag ik genieten.’ Een tweede valkuil voor jou als ongezonde HW is dat je niet in het nu leeft. Je leeft bijvoorbeeld vanuit het verleden. Omdat je in het verleden waardering moest ‘verdienen’ werk je nu zo hard. Onbewust spelen opvattingen mee als: ‘Ik verdien pas rust als ik gepresteerd heb. Ik verdien pas liefde als ik nuttig ben geweest.’ Dat hangt nogal wat gewicht aan de prestaties! Zo komt er ook emotionele lading uit het verleden als het harde werken niet succesvol is, bijvoorbeeld omdat afspraken niet worden nagekomen. Als ongezonde HW stem je niet af op de nieuwe situatie, maar zul je met veel oordeel en eigen frustratie de regels gaan verdedigen, of anderen gaan aanvallen; geen effectief gedrag voor een manager. Soms leef je wel vanuit het nu, maar is dat slechts zeer tijdelijk. De loopbaan van deze variant van hard werken, is een aaneenschakeling van steeds nieuwe uitdagingen beginnen. Zodoende verhul je (tijdelijk) dat je moeilijk iets vindt dat (duurzaam) voldoening geeft. Kijk bijvoorbeeld naar sommige interim-managers, die hard werkend van de ene naar de andere klus gaan. Het ongezonde risico daarvan is dat langzaam maar zeker een leeg gevoel ontstaat: ‘Dat trucje heb ik nu vaak genoeg toegepast.’ Keihard werken komt ook voor omdat het zoals het nu is onbevredigend voor je voelt. Je werkt hard vanuit een soort valse hoop dat het in de toekomst wél goed zal voelen. Dat moment laat voor jou als ongezonde HW steeds op zich wachten. Je neemt alleen tijd om te zaaien en niet om te oogsten. Als ik jou als ongezonde HW vraag hoe het gaat, zou je zomaar kunnen zeggen: ‘Goed, want volgende maand is er dit, en over zes maanden hebben we dan dat bereikt...’ Het lijkt daardoor alsof jij je steeds ontwikkelt, maar dat is voor jou niet echt een vrije keuze. Stilstaan maakt je immers ontevreden, dus het is comfortabeler om vooruit te blijven gaan. Niet omdat het voldoening geeft, maar omdat je jezelf opgejaagd en rusteloos voelt als je stil blijft staan.

Ongezonde harde werker, valkuil 3: alles wordt een to-do list Als je alles als een to-do list of als een spel aanpakt, ben je ook op een ongezonde manier hard aan het werken. Sommige uitdagingen in het leven kun je inderdaad verwerken of overwinnen met hard werken, maar het is wel gezond als je er 19



10/15/13 5:02 PM

ook voor kunt kiezen om dat niet te hoeven doen om je beter te voelen. Moeilijke gevoelens als teleurstelling of verdriet, of tegenvallende gebeurtenissen zoals een relatie die uitgaat of een ontslag, moeten door jou als ongezonde HW met nog harder, nog slimmer werken overwonnen worden. Dit kan lang goed gaan. Als de uiterlijke omstandigheden verbeteren, scheelt het ook iets voor de innerlijke mens, maar deze strategie kent op een gegeven moment zijn grens.

Hoe kun je een gezonde harde werker zijn? Vaak is hard werken zulk comfortgedrag geworden, dat de mogelijkheid om eens een paar weken halve dagen te werken, of alles uit de handen te laten vallen, niet als een vrije keuze voelt. Pas als de HW ook weet hoe het is om niet hard te werken, wordt hard werken weer een bewuste keuze die voldoening kan geven, in plaats van een reflex of een keuze vanuit angst voor het onbekende alternatief. Niets doen is echt een innerlijke vaardigheid die je kunt leren, zodat veel doen weer bevredigend gaat voelen. Een ongezonde HW wordt echter niet gezond door van een ambitieuze professional ineens een flierefluiter te worden. Je wordt wel gezonder als je die flierefluiterkant van jezelf meer ruimte geeft, zodat de ambitieuze professional in jou niet uitgeput raakt of onzinnige dingen gaat doen. De flierefluiterkant is heel behulpzaam bij de waaromvraag beantwoorden. Vanwege zijn ‘luie’ kwaliteiten is hij niet zo gericht op dingen steeds goed doen, of op meer doen, maar juist alleen op het belangrijkste vinden en doen. ‘Een ongezonde harde werker wordt niet gezond door van een ambitieuze professional ineens een flierefluiter te worden.’

Als gezonde HW heb je van nature veel energie die je wilt inzetten om dingen voor elkaar te krijgen – vaak in samenwerking met anderen. Hard werken is dan een expressie van jouw levensvreugde. Je bent niet vermijdend, maar zoekt juist dingen op. Je hebt gezonde voelsprieten uitstaan voor waar het mis kan gaan, en stuurt dan bij voorkeur in de richting van iets positiefs. Je weet van jezelf: ‘Ik kom er wel uit,’ waardoor je in de basis een positief en ontspannen zelfbeeld hebt. Denk aan de uitstraling van Richard Branson: een can-do-gevoel. Als gezonde HW kijk je weliswaar met optimisme naar de toekomst, maar je bent niet alleen bezig met wat komt. Je kunt ook genieten van behaalde prestaties. Het gaat jou net zozeer om het oogsten als om het zaaien. Relaties of lessen uit

20



10/15/13 5:02 PM

het verleden zitten wel in je bagage, maar komen alleen in je handelen terecht als ze ook daadwerkelijk nu van belang zijn. ‘De gezonde HW weet dat hij het harde werken alleen plezierig kan volhouden als hij het niet alleen voor anderen, maar ook voor zichzelf doet.’

Als gezonde HW geniet je van het gevoel van hard werken, van de adrenaline, de verhoogde hartslag, de opwinding en heb je daar positieve gedachten bij. Je laat je niet meeslepen in virtuele rampscenario’s. Je zult misschien nog wel denken: ‘Als ik hier nee tegen zeg, vraagt ze me misschien nooit meer voor iets leuks.’ Maar je zal er geen ja tegen zeggen als het niet goed genoeg voelt. Dat kan, omdat je vertrouwen hebt dat dit rampscenario niet hoeft uit te komen en dat er ook iets anders leuks voorbij zal komen. Als gezonde HW weet je dat je het harde werken alleen plezierig kunt volhouden als je het niet alleen voor anderen, maar ook voor jezelf doet. Jij kunt dan ook rustig na een dag hard werken om vier uur naar huis gaan, om nog even te sporten voordat ‘s avonds de gezinstaken wachten (en die avondvergadering van de tennisclub). Je schema zit vol, maar wel in een mooie afwisseling van zaken vanuit interne motivatie en zaken vanuit externe motivatie. Je interne motivatie is duidelijk en sterk genoeg om in vrijheid te bepalen van welke dingen van anderen jij je echt iets aantrekt. Je zit regelmatig in een flow en met zo’n bomvolle agenda dat vrijheid nemen soms meer in de kleine momentjes zit (‘Eerst even een lekker kopje soep, voordat ik naar die vergadering ren’). Af en toe ‘jeukt’ de onophoudelijke stroom van activiteiten zo dat je op zoek gaat naar iets nieuws, of voor iets nieuws gevraagd wordt, of dat je even radicaal breekt met je agenda. Een mooi voorbeeld is Hans Wijers, voormalig CEO van AkzoNobel en minister van Economische Zaken. Een werkweek van zestig tot tachtig uur was voor hem niet abnormaal, maar hij kon ook heel goed ineens een week met vakantie gaan. Zo lukte het hem om niet slechts één soort gedrag in te zetten en niet alles als een to-do list te zien. Jouw leven als gezonde HW is een aaneenschakeling van verschillende activiteiten en rollen, waarbij de ene net opstart en een andere alweer bijna afgelopen is. Je maakt jezelf niet afhankelijk van de kick van iets nieuws, of van het afronden en opleveren van een project. In mijn coaching van gezonde HW’s heb ik gezien 21



10/15/13 5:02 PM

dat gaandeweg de loopbaan de balans verschuift van nieuwe dingen onder de knie willen krijgen naar de regels van het spel doorgronden en ontwikkelen. Om een praktijkbeeld te krijgen van de gezonde HW, kun je het interview met Dagmar lezen.

Interview Dagmar Veehof: ‘Het werk voelt voor mij niet als werk (...) ik hoef geen rol te spelen.’ Dagmar is zelfstandig interim-manager (Personal Touch Management Solutions) en geeft al meer dan tien jaar leiding aan wisselende teams én is moeder van vier kinderen. Een aantal jaren geleden was ik met een vriendin aan het lunchen en werd ik door een opdrachtgever gebeld. Nadat ik het gesprek had afgerond zei zij: ‘Jij bent zakelijk gewoon zoals je ook hier als vriendin aan tafel zit, je hoeft helemaal niet te schakelen.’ Dat vond ik een mooie opmerking want het ‘werk’ voelt voor mij niet als ‘werk’, maar als een mooie hobby, ik hoef daar geen ‘rol’ voor te spelen. Ik vind het leuk, blijf dicht bij mijzelf, zit in een flow en krijg er nog steeds heel veel energie van. Ik ben competitief ingesteld en wil het beste uit mijn team halen en het beste voor de klant regelen. Ik vind het leuk om met een frisse blik te kijken naar wat er op een afdeling gebeurt, of processen wel goed lopen en of iedereen op de juiste plek zit. Daarnaast ben ik altijd heel trots op mensen uit mijn team die, soms met een zetje van mij, zichzelf op een hoger plan brengen. Als we met z’n allen onze schouders onder een probleem zetten en het oplossen, dan geeft mij dat een enorme kick. Ik geloof er niet in dat ik als manager altijd aanwezig moet zijn omdat het anders niet goed loopt. Dan doe ik als manager iets fout, want dan zijn de mensen te afhankelijk van mij geworden en durven zij geen beslissing meer zelf te nemen. Ik leg de verantwoordelijkheid daarom altijd zo laag mogelijk neer, zonder mijn eigen verantwoordelijkheid uit het oog te verliezen. Dit zorgt ervoor dat mensen meer zelfvertrouwen krijgen, zelf beslissingen durven te nemen en weten wanneer zij mij als manager nodig hebben om zaken een duw in de goede richting te geven. Daarnaast hoef je als manager niet de oplossingen te bedenken, de mensen

22



10/15/13 5:02 PM

Hoofdstuk 1 Manage jij gezond of ongezond?

Recommend Documents