HOOFDSTUK 1 HOOFDSTUK 2. Inhoudsopgave. Leeswijzer

Jaarverslag

20 14

HOOFDSTUK 1

HOOFDSTUK 2

Inhoudsopgave

Leeswijzer

1

Quadraam geeft één jaarverslag uit (verslag en jaarrekening gecombineerd) en maakt geen aparte publieksversie. Net als de afgelopen jaren staat het jaarverslag op www.quadraam.nl.

HOOFDSTUK 1

Inhoudsopgave 1

HOOFDSTUK 2

Leeswijzer 2

HOOFDSTUK 3

Voorwoord 4

HOOFDSTUK 4

Organisatieprofiel 6

HOOFDSTUK 5

Strategie & beleid 14

HOOFDSTUK 6

Resultaten 43

HOOFDSTUK 7

Belanghebbenden 44

Alle belanghebbenden zijn via een mailing op de hoogte gesteld van het feit dat het jaarverslag online staat. Quadraam wil met dit jaarverslag alle belanghebbenden op eerlijke en heldere wijze informeren over de acties en prestaties en de soms onvermijdelijke bijbehorende dilemma’s.

HOOFDSTUK 8

Het jaarverslag bestaat uit twee delen. Naast de inhoudsopgave, leeswijzer en voorwoord in de hoofdstukken 1 tot en met 3 bevat hoofdstuk 4 Organisatieprofiel en 5 Strategie & beleid algemene informatie over Quadraam. Kennis over de doelstellingen van Quadraam zijn te vinden onder hoofdstuk 5 Strategie & beleid en de behaalde resultaten in 2014 onder hoofdstuk 6. Daarnaast treft u een overzicht aan van de belanghebbenden van Quadraam in hoofdstuk 7. Tevens wordt er vooruit geblikt op de komende jaren (hoofdstuk 10 Continuïteitsparagraaf). De Raad van Toezicht doet verslag in hoofdstuk 8 en de GMR in hoofdstuk 9. In hoofdstuk 11 zijn alle relevante gegevens van de scholen opgenomen. Verder zijn in dit eerste deel foto’s verwerkt van hoogtepunten op de Quadraamscholen. Het tweede deel bestaat uit de jaarrekening.

Verslag Raad van Toezicht 48

HOOFDSTUK 9

GMR 49

HOOFDSTUK 10

Continuïteitsparagraaf 55

HOOFDSTUK 11

De schoolgegevens

De jaarverslagen 2012 en 2013 zijn aan Dyade ter beoordeling voorgelegd. Dyade is een administratiekantoor voor een groot aantal schoolbesturen in het PO en VO. Dyade stimuleert de verbetering van de kwaliteit van jaarverslagen. Op grond van de feedback zijn er verbeteringen doorgevoerd. Op deze wijze hoopt Quadraam de kwaliteit van het jaarverslag jaarlijks te optimaliseren. Uw opmerkingen over en ideeën voor verbetering van dit jaarverslag zijn van harte welkom. Daarmee kan het jaarverslag 2015 alleen nog maar beter worden waardoor de leesbaarheid voor u als belanghebbende wordt vergroot. U kunt uw reactie sturen naar [email protected].

COLOFON Realisatie: De Reus’ Communicatie & Publiciteit. Eindredactie: Claudia Glöckner, Paul Kanters en Angélique Sanders. Fotografie: Voermans van Bree, Guus Madern en anderen. Quadraam Jaarverslag 2014 I 1

HOOFDSTUK 3

Voorwoord

Een onderwijsorganisatie als Quadraam dient verantwoording af te leggen aan de belanghebbenden, die vanzelfsprekend hoog in het vaandel staan. Het jaarverslag is daarvoor hét middel. Voor ons is het ook het jaarlijkse moment waarop we terugblikken: wat hebben we goed gedaan en wat kan/moet beter? Kortom: wat zijn de ‘lessons learned’? Het belangrijkste uitgangspunt daarbij is onze missie: bijdragen aan de ontwikkeling van iedere leerling tot een zelfbewuste, zelfredzame, ondernemende en maatschappelijk betrokken deelnemer aan de samenleving. Hierop mag iedereen ons aanspreken. Als we terugkijken op 2014, dan zien we een enerverend jaar met veel positieve ontwikkelingen en mooie momenten. Op een groot aantal beleidsterreinen is wederom vooruitgang geboekt en - heel belangrijk - zowel de onderwijskwaliteit als onze financiële positie is verder verbeterd. In dit jaarverslag en de bijbehorende jaarrekening kunt u er alles over lezen. En zoals gebruikelijk vormen de ‘highlights’ van de scholen tezamen een fraaie staalkaart van het onderwijs op de Quadraamscholen. Natuurlijk staan we wat uitgebreider stil bij de onderwijskwaliteit en de financiële positie. We zijn er buitengewoon trots op dat vrijwel Quadraam-breed wordt voldaan aan de normen voor het basistoezicht van de onderwijsinspectie. Er zijn slechts twee scholen met een opleiding die nog achterblijven. Intussen zijn maatregelen genomen om de kwaliteit van deze opleidingen te verbeteren, waardoor ook zij naar verwachting in de loop van 2015 weer onder het basistoezicht vallen. De overige opleidingen werken er hard aan de onderwijskwaliteit waar nodig te verhogen naar een bovengemiddeld niveau.

De financiën zijn afgelopen jaren door voorzichtig en solide beleid goed op orde gebracht. Hierdoor zijn er weer mogelijkheden om te investeren. In augustus 2014 heeft het Liemers College de schitterende nieuwe locatie Landeweer voor de vmbo-bovenbouw in gebruik genomen. Het volgende grote bouwproject wordt de campus voor de Arnhem International School (AIS). In het verslagjaar is ook fors geïnvesteerd in ICT. Zo beschikken alle scholen nu over moderne wifi-voorzieningen, die een beter en intensiever gebruik van ICT in het onderwijs mogelijk maken. In 2014 is een begin gemaakt met het opstellen van een nieuw strategisch beleidsplan (voor de periode 2015-2020). Uiteraard is eerst kritisch gekeken in hoeverre de doelstellingen van het oude beleidsplan zijn gerealiseerd. Over het algemeen kunnen we zeer tevreden zijn met wat is bereikt. Het plan is een belangrijke richtsnoer en inspiratiebron gebleken. Op sommige beleidsterreinen kunnen we nu nieuwe stappen zetten, andere beleidsterreinen hebben een extra impuls nodig. Zonder meer positief is de wijze waarop de samenleving naar Quadraam kijkt. We zijn ruim vertegenwoordigd (soms toonaangevend) in een groot aantal overlegstructuren, waarin we samenwerken met overheden, maatschappelijke organisaties, het bedrijfsleven en andere onderwijsinstellingen. Hierdoor heeft Quadraam zich ontwikkeld tot een belangrijke en gerespecteerde gesprekspartner binnen en af en toe ook buiten het eigen verzorgingsgebied. Er is ook waardering voor onze keuze om de scholen hun eigen identiteit te laten behouden en verder te laten ontwikkelen. Hierdoor blijven zij geworteld in hun omgeving en kan iedere school vanuit de eigen specifieke kracht verder groeien. Twee scholen in Arnhem-

Quadraam Jaarverslag 2014 I 2

Voorwoord

Zuid hebben in 2014 een koerswijziging ingezet. Het Olympus College profileert zich voortaan met extra aandacht voor creativiteit en sport als school ‘voor mensen met energie’. Het Lorentz Lyceum heeft gekozen voor internationaal en tweetalig onderwijs. Dit maakt beide scholen extra aantrekkelijk voor leerlingen uit nieuwe wijken zoals Schuytgraaf. De nadruk op de eigenheid van de scholen neemt niet weg dat de Quadraamscholen steeds intensiever met elkaar samenwerken. De gehoopte synergetische voordelen blijken inderdaad op te treden. Misschien wel het meest sprekende voorbeeld is ons Virtueel Ontwikkelings Centrum (VOC), dat met het motto ‘brengen, halen, delen’ ervoor zorgt dat onderwijskundige kennis over allerlei onderwerpen wordt uitgewisseld. Andere mooie voorbeelden zijn de jaarlijkse Q-night, de diverse (inter-)nationale kenniswedstrijden en TEDxQ, dat in 2014 voor het eerst werd gehouden. Tijdens dit inspirerende evenement mochten leerlingen van alle scholen hun eigen ideale lesdag vormgeven.

Globalisering/internationalisering en duurzaamheid zijn eveneens thema’s, waaraan vooral op schoolniveau wordt gewerkt. Zoals uit de ‘highlights’ blijkt, onderhouden de Quadraamscholen nauwe contacten met collega-scholen in het (soms verre) buitenland. Door internet blijven die contacten allang niet meer beperkt tot traditionele uitwisselingen. Als het om internationalisering gaat, is voor de Arnhem International School natuurlijk een speciale rol weggelegd. We zijn er trots op dat met de gemeente Arnhem, de provincie Gelderland en de Stadsregio Arnhem-Nijmegen plannen zijn ontwikkeld voor een ‘primary and secondary campus’ in de Arnhemse wijk Schuytgraaf. Een belangrijk neveneffect is dat dit initiatief een impuls kan geven aan de regionale economie. Op het gebied van duurzaamheid zijn de resultaten wisselend. De ene school is verder dan de andere school. Montessori College Arnhem loopt bijvoorbeeld voorop. De school heeft een actief duurzaamheidsteam, verkocht polsbandjes voor zonnepanelen en een lichtwand (‘MCA gaat groen, ik zeg doen!’) en is samen met vier andere Quadraamscholen aangesloten bij het landelijk netwerk ‘The Sustainable Chain Gang’. Quadraam nam in 2014 het initiatief voor een duurzaamheidsconferentie voor het voortgezet onderwijs en het vervolgonderwijs. Een laatste belangrijk onderwerp in het oude strategisch beleidsplan is technologische innovatie. Hoewel ICT onmiskenbaar een grotere rol speelt in het onderwijs dan vijf jaar geleden, worden de mogelijkheden nog niet optimaal benut. Er zijn iPad-klassen, er zijn docenten enthousiast bezig met ‘Flipping the classroom’ en ‘itsLearning’ wordt steeds meer gemeengoed, maar het gebruik moet breder en vanzelfsprekender worden. Het zou fantastisch zijn als de Quadraamscholen zich ook op dit gebied een voortrekkersrol toe-eigenen. Wij hopen dat dit jaarverslag een helder beeld geeft van wat Quadraam in 2014 heeft bereikt (reacties zijn van harte welkom). Het was voor ons een boeiend jaar, waarin veel beleidsdoelstellingen zijn gerealiseerd. Daarmee is een stevige basis gelegd voor doorontwikkeling in 2015 en voor het nieuwe strategisch beleidsplan.

College van Bestuur Quadraam, Marc Mittelmeijer, voorzitter Erika Diender-van Dijk, lid


HOOFDSTUK 4

Organisatieprofiel

Kernactiviteiten De kernactiviteit van de Stichting Quadraam is het behartigen en bevorderen van het voortgezet onderwijs (VO) aansluitend aan het basisonderwijs in Arnhem, de Liemers en Overbetuwe. Het verzorgen van het onderwijs vindt plaats vanuit 13 scholen. De Stichting heeft sedert 25 augustus 2005 een eigen BV, Quadraam BV genaamd. De Stichting is enig aandeelhouder van de BV. Quadraam BV heeft als doel het verkrijgen, beheren en exploiteren van een arbeidservaringsplaats en/of arbeidstrainingscentrum.

Tot de staf van het College van Bestuur behoren het bestuurssecretariaat, de secretaris CvB/juridisch adviseur en de stafafdeling Communicatie & Marketing.

Personele bezetting De personele bezetting bij Quadraam bedroeg gemiddeld in 2014 1.269 fte.

Profiel bestuurders

Juridische structuur

Quadraam heeft een College van Bestuur bestaande uit twee professionele bestuurders:

Stichting Quadraam is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer: 41053607. De stichting draagt de statutaire naam Samenwerkingsstichting Voortgezet Onderwijs Overbetuwe, Arnhem en Liemers. De stichting is statutair gevestigd te Duiven.

Drs. ir. M.A. Mittelmeijer RI, voorzitter, heeft het grootste deel van zijn loopbaan gewerkt in het voortgezet en hoger onderwijs. Sinds 2003 is hij bestuurder in het voortgezet onderwijs.

Organisatiestructuur Quadraam kent een tweehoofdig professioneel College van Bestuur en een Raad van Toezicht. De scholen worden geleid door directeuren die een bestuurlijk mandaat hebben dat is uitgewerkt in het managementstatuut. Binnen de scholen wordt gewerkt vanuit een twee lagen managementstructuur. Ter ondersteuning van de scholen zijn er functionele diensten ingericht op het gebied van HRM, Financiën & Vastgoed, Informatiemanagement en Kwaliteitsmanagement.

E. Diender-van Dijk MCM, lid, is een groot deel van haar carrière werkzaam geweest in het hoger onderwijs. Tussen 2009 en 2014 maakte zij deel uit van de korpsleiding van de politie. Vanaf 2014 is zij bestuurder in het voortgezet onderwijs.

IB World School

Technoplaza

Polentocht

Het Middle Years Programme van Arnhem International School wordt in juni geëvalueerd door de International Baccalaureate Organisation. Dat gebeurt om de vijf jaar. Het Middle Years Programme voldoet ruimschoots aan de voorwaarden om te worden toegelaten als IB World School. Het panel is met name onder de indruk van de kwaliteit van het docentenkorps, de grote betrokkenheid van ouders en de onderwijsfaciliteiten.

Het Liemers College neemt ‘Technoplaza’ in gebruik. Dit is een technieklokaal voor de basisscholen. Kinderen kunnen er kennismaken met zowel de basisbeginselen van techniek als geavanceerde technieken (bijvoorbeeld 3D-printen). De leerlingen worden uitgedaagd zaken te onderzoeken en nieuwe toepassingen te bedenken.

Lyceum Elst werkt in september weer mee aan de jaarlijkse ‘Polentocht’ in de omgeving van Driel. Deze tocht wordt gehouden ter nagedachtenis aan Poolse militairen die in de Tweede Wereldoorlog zijn gesneuveld. In het kader van hun maatschappelijke stage helpen leerlingen bij onder andere het startbureau en het uitdelen van drinken aan de wandelaars.


Organisatieprofiel

Raad van Toezicht

College van Bestuur

GMR

Centraal Bureau Bestuur & Diensten Secretaris/Juridische zaken

Bestuurssecretariaat

Communicatie & Marketing

Informatiemanagement

Quadraamscholen

Financiën & Vastgoed

Quadraam Krachtwerk B.V.

Candea College

Liemers College

Montessori College Arnhem

Stedelijk Gymnasium Arnhem

Vmbo ‘t Venster

Beekdal Lyceum

Olympus College

Lorentz Lyceum/ Arnhem International School

Maarten van Rossem

Centrale Directie

Centrale Directie

Directeur

Rector

Directeur

Rector

Rector

Rector

Directeur

HRM

Lyceum Elst

Het Westeraam

Praktijkonderwijs

Kwaliteitsmanagement

Figuur 1: Organogram Quadraam

Directeur

Produs Praktijkonderwijs


Directeur

Symbion

EeCee

HOOFDSTUK 5

Strategie & beleid

Vooraf Het kalenderjaar 2014 was het laatste volledige jaar van het strategische plan 2010-2015. Het schooljaar 2015-2016 zal beginnen met een nieuw strategisch plan. In april 2014 is gestart met de voorbereidingen voor het strategisch beleidsplan 2015-2020. Dat is gedaan door terug te kijken naar 2010-2015: wat zijn de lessons learned? Daarnaast is gezocht naar antwoord op de vraag wat Quadraam in ieder geval mee moet nemen in het volgende beleidsplan. Er is geluisterd naar externe belanghebbenden, de directeuren, functioneel managers, afdelingsleiders, de GMR en de Raad van Toezicht. Leerlingen hebben laten horen en zien tijdens het TEDxQ-event in november hoe ze graag willen leren. Aan de ‘Vergezichtengroep’, bestaande uit 35 medewerkers en ouders, is gevraagd nog verder vooruit te kijken: wat moet Quadraam doen gezien de snelle ontwikkelingen en veranderingen die ons te wachten staan? Dat gebeurde aan de hand van drie lezingen door Alexander Klöpping, Jeroen van Rossen en Robert-Jan Simons. Tijdens de tweedaagse van de groep van 25 (College van Bestuur, directeuren, functioneel managers) in november, die in het teken stond van het strategisch plan, heeft een vertegenwoordiging van de Vergezichtengroep hun advies inclusief hartenkreten gepresenteerd. Filosoof Ruud Veltenaar was uitgenodigd om zijn visie op uitdagende trends voor het onderwijs te delen. Alle opbrengsten kwamen op deze dagen samen en leidden tot een door de groep van 25 gemeenschappelijk gedragen richting voor de Quadraam-visie. Op grond daarvan is er geschreven, op teksten gereageerd, gediscussieerd, geschrapt en geherformuleerd. Het nieuwe strategisch beleidsplan is in juni 2015 klaar.

Om inzicht te krijgen in het huidige strategisch plan 2010-2015 worden in dit hoofdstuk eerst de missie, visie, kernwaarden en doelen van het huidige strategisch plan weergegeven. Vervolgens zal ingegaan worden op de strategische agenda van 2014 en een korte beschrijving worden gegeven van de daarop behaalde resultaten. Het hoofdstuk sluit af met de activiteiten en resultaten rondom risicomanagement. Quadraam is zich bewust van haar verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van jonge mensen die als leerling deelnemen aan het onderwijs op één van de Quadraamscholen. De missie van de stichting geeft weer hoe aan deze verantwoordelijkheid invulling wordt gegeven. In 2010 zijn onderstaande missie, visie en kernwaarden tot stand gekomen:

Missie Quadraam zorgt er voor dat iedere leerling zich optimaal ontwikkelt tot een zelfbewuste, zelfredzame, ondernemende en maatschappelijk betrokken jongere, die op basis van ons onderwijs nu en in de toekomst een waardevolle bijdrage levert aan de samenleving.

Visie Het motto van Quadraam is ‘Elk talent telt’. Dit motto is herkenbaar in de missie en komt ook terug in de visie, die als volgt is verwoord. Quadraam verzorgt onderwijs dat aansluit bij de leer- en ontwikkelbehoeften

Jong Oranje

Horsterpark Run

Kim Phúc

Het Beekdal Lyceum heeft een topsportafdeling. Jonge topsporters die trainen en wonen op Papendal volgen hun opleiding op het Beekdal Lyceum. De school biedt faciliteiten waardoor zij studie en sport op een verantwoorde manier kunnen combineren. Op de foto de nieuwe lichting jonge volleybalsters van het Talent Team Papendal Arnhem.

De Horsterpark Run is een belangrijk sportevenement op het Candea College. Leerlingen lopen een parcours door het Horsterpark. De lengte varieert van 1200 meter voor brugklassers tot 3000 meter voor de hoogste klassen. Deelnemers kunnen punten verzamelen voor het Sportklas van het Jaarklassement. In 2014 doen voor het eerst ook basisschoolkinderen mee.

Kim Phúc is het ‘napalmmeisje’ op de bekendste foto van de Vietnamoorlog. In september bezoekt ze het Liemers College om in een College Tour-achtige setting te vertellen over haar stichting Bridge To The Future. Om haar boodschap van hoop kracht bij te zetten, overhandigt Kim Phúc een nieuwe foto waarop zij haar zoontje op haar arm draagt.


Strategie & beleid

van elke individuele leerling en bij de eisen - in de brede zin van het woord die daaraan gesteld worden door de maatschappij. Quadraam biedt aan alle reguliere leerlingen onderwijs op maat en ontwikkelt door onderzoek maximaal expertise ten aanzien van de cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen. Op basis hiervan wordt de kwaliteit van het onderwijs steeds geëvalueerd en geoptimaliseerd. Er wordt een doorlopende leer- en ontwikkellijn gerealiseerd tussen het basisonderwijs, het onderwijs op de Quadraamscholen en het vervolgonderwijs. Door de optimale aansluiting binnen de onderwijsloopbaan van leerlingen en door intensieve zorg en begeleiding tijdens de onderwijsperiode op de Quadraam-school is de tussentijdse uitval van leerlingen minimaal. Ook zijn leerlingen die op een Quadraam-school zijn opgeleid succesvol in het vervolgonderwijs en/of op de arbeidsmarkt. Quadraam levert een bijdrage aan een duurzame samenleving, zowel in ecologisch als sociaal opzicht. Quadraam brengt deze duurzaamheid zelf in praktijk, maar leidt ook leerlingen op die zich bewust zijn van het belang van een duurzame samenleving.

Strategische doelen

Kernwaarden

Relatie met de omgeving Quadraam streeft ernaar te excelleren in de relatie met de omgeving. Quadraam wil invloed uitoefenen op de omgeving, maar legt ook verantwoording af aan de omgeving. De normen die gesteld worden vanuit het door de VORaad ontwikkelde referentiekader ‘Vensters voor Verantwoording’ worden daarvoor als leidraad gebruikt. Inzicht in de opbrengsten bevordert de interactie met partijen die betrokken zijn bij Quadraam en de resultaten van het werk binnen de organisatie. Van die interactie wil Quadraam leren, zodat ge-

Quadraam is een organisatie die vooral voor en met mensen werkt. Leidend voor het denken en handelen zijn daarom de volgende kernwaarden: betrokkenheid, samenwerkingsgericht, omgevingsgericht, resultaatgericht, leergierig en innovatief en duurzaamheid.

Elk talent telt In de nationale context is er veel aandacht voor het streven zoveel mogelijk jongeren een startkwalificatie te laten behalen. Vanuit sociaal en economisch oogpunt is het van groot belang dat de aanwezige talenten optimaal benut worden en dat jongeren vanuit hun kwaliteiten een actieve bijdrage leveren aan de samenleving. In aansluiting hierop is het uitgangspunt voor Quadraam dat ‘elk talent telt’. Quadraam zorgt dat jonge mensen ontdekken welke kwaliteiten zij hebben en hoe zij die tot verdere ontwikkeling kunnen brengen. Binnen Quadraam beschouwt men dit niet alleen vanuit maatschappelijk of economisch belang. Talentontwikkeling past bij de verantwoordelijkheid van de stichting om jongeren te laten groeien tot evenwichtige, zelfbewuste burgers, die goed functioneren in de maatschappij. In dat proces zijn zelfvertrouwen en waardering van belang als katalysator. De kans op waardering is groter naarmate ieders individuele talenten meer tot ontwikkeling worden gebracht en daardoor zichtbaar worden.

Hoge hakken, strakke pakken

Investors in People

Doemiddag

In november vindt op het Lorentz Lyceum de succesvolle Lorentz Model United Nations Arnhem (LMUNA) plaats. Drie dagen lang discussiëren ruim driehonderd scholieren van tweetalige middelbare scholen in Europa over wereldvraagstukken. Commissies van de Verenigde Naties volledig in het Engels nagebootst. Ook nemen de leerlingen een kijkje in de keuken van de diplomatie.

Na een periode van hard werken behaalt Lyceum Elst het IiP-certificaat (Investors in People). Afdelingsleider onderbouw Christian Sprakel ontvangt het certificaat uit handen van Erica Diender (lid College van Bestuur Quadraam). IiP is een extern keurmerk voor strategisch personeelsbeleid. Het zorgt ervoor dat continu gewerkt wordt aan verbeteringen.

Maarten van Rossem organiseert ieder jaar een Doemiddag voor het basisonderwijs. De kinderen krijgen dan workshops op het leerplein van de afdeling zorg & welzijn. Deze workshops worden gegeven door leerlingen van het derde leerjaar. Dat doen zij in het kader van een praktische leeropdracht.


Strategie & beleid

richt kan worden gewerkt aan de optimalisering van het onderwijs, het welbevinden van leerlingen en medewerkers en de tevredenheid van derden die met Quadraam samenwerken. Het resultaat van dit leren wordt ingebracht in regionale en landelijke overleggen. De samenleving vraagt in toenemende mate van onderwijsorganisaties om zich zowel horizontaal (onder andere naar ouders toe) als verticaal (bijvoorbeeld naar de inspectie toe) te verantwoorden. Daartoe maakt Quadraam de resultaten van evaluaties en (zelf)reflectie openbaar. Deze verantwoordingsplicht is een mogelijkheid om invulling te geven aan de omgevingsgerichtheid. Quadraam communiceert daarom open en transparant over de eigen prestaties.

stelt. Leidinggevenden binnen Quadraam dragen hieraan bij door hun stijl van leidinggeven die wordt gekenmerkt door duurzaamheid. Quadraam heeft vertrouwen in de talenten van het eigen personeel en investeert in de verdere ontplooiing daarvan. Voor permanente professionalisering worden dan ook alle middelen en mogelijkheden geboden. Door het werkgeverschap op excellente wijze vorm te geven, is er een wervende werking op de arbeidsmarkt. Quadraam krijgt daardoor kwalitatief goed personeel en weet dit te behouden. Vanuit de doelstelling om zowel leerlingen als personeel hoogwaardige kwaliteit te bieden heeft Quadraam ook de ambitie om dé werkgever in het Voortgezet Onderwijs in Midden- en Oost-Gelderland te zijn.

Excellent werkgeverschap De arbeidsmarkt is over een langere reeks van jaren veranderd. Het imago van het onderwijs, de carrièremogelijkheden voor werknemers in het onderwijs en de zwaarte van het werk in de onderwijssector hebben een tekort aan opgeleid onderwijzend personeel doen ontstaan. Quadraam spant zich bijzonder in om goed gekwalificeerd personeel aan te trekken en te behouden. Goed functionerende en betrokken medewerkers zijn immers essentieel voor de kwaliteit van het onderwijs. Excellent werkgeverschap is voor Quadraam de passende norm. Werknemers die Quadraam als werkgever waarderen en zich verbonden voelen met hun werk binnen de organisatie hebben een goede basis voor hun functioneren. Zij kunnen hun aandacht onverdeeld richten op de inhoud van taken en voelen betrokkenheid bij de doelen die Quadraam

Technologische ontwikkeling Verruimen we het blikveld dan zien we een aantal belangrijke ontwikkelingen die van invloed zijn op het onderwijs. Er zijn snelle innovaties op wereldschaal, vooral op technologisch gebied in het algemeen en ICT in het bijzonder. Enerzijds interpreteert Quadraam de technologische ontwikkelingen als opdracht voor het onderwijs. We dienen jongeren voor te bereiden op het functioneren in een steeds sneller innoverende wereld, waarin zij ook zelf een bijdrage zullen leveren aan de verdere technologische ontwikkeling. Door in het onderwijs moderne informatie- en communicatietechnologie te gebruiken en aandacht te besteden aan nieuwe ontwikkelingen op ICT-gebied, leren leerlingen omgaan met technologische vernieuwingen. Anderzijds volgt Quadraam de ontwikkelingen en vertaalt deze waar mogelijk naar manieren

Profielwerkstukwedstrijd

KEC-festival

W4Kangoeroe

Leerlingen van Montessori College Arnhem behalen in april tijdens een profielwerkstukwedstrijd de tweede en derde prijs. De wedstrijd wordt georganiseerd door de HAN-faculteit techniek. De leerlingen krijgen vijf minuten om hun werkstuk te presenteren en vijf minuten om vragen te beantwoorden. Op de foto de prijswinnaars Bruno (‘MCA meer CO2-neutraal’) en Daphne en Stella (‘Kweekvlees’).

Op het Beekdal Lyceum kunnen leerlingen de kunstvakken drama, muziek en beeldende vorming in hun examenprofiel opnemen. Tijdens het jaarlijkse driedaagse KEC-festival (Kunst Examen Cultuur) begin april presenteren deze leerlingen toneelvoorstellingen, muziekoptredens en exposities van beeldend werk. Op de foto een opzienbarende eigen examenproductie.

Het Olympus College doet mee aan de W4Kangoeroe rekenen wiskundewedstrijd. Deelnemers uit vijftig landen beantwoorden keuzevragen, die steeds moeilijker worden. Er zijn diverse categorieën, van vmbo-1 tot en met vwo-6. De absolute winnaar van het Olympus College is Thijs van Veluw uit O2B. Hij behaalt zo’n hoge score dat hij meteen wordt uitgenodigd voor de Junior Wiskunde Olympiade.


Strategie & beleid

om het onderwijs voor leerlingen interessanter, aantrekkelijker en effectiever te maken Zo wordt aangesloten bij de plaats die moderne media innemen in de leef- en belevingswereld van jongeren. Bovendien geeft dit een impuls aan de professionalisering van docenten. Quadraam gebruikt nieuwe technologische instrumenten ook om de secundaire processen te optimaliseren, waardoor medewerkers ruimte krijgen om zich op hun kerntaken te concentreren. Duurzaamheid Quadraam onderschrijft de norm dat innovaties moeten leiden tot een verhoging van de arbeidsproductiviteit zonder dat de duurzaamheid van het ‘menselijk kapitaal’ aangetast wordt. Ook mag de aarde niet aan duurzaamheid verliezen door uitputting van natuurlijke hulpbronnen, een groeiende hoeveelheid afval en klimaatverandering. Als onderwijsinstelling vervult Quadraam een belangrijke functie in de opvoeding van leerlingen als milieubewuste burgers. Daarom geeft Quadraam blijk van aandacht voor het milieu en streven naar duurzaamheid in de manier waarop omgegaan wordt met middelen. Daarbij wordt expliciet aandacht besteed aan de manier waarop een ieder kan bijdragen aan de duurzaamheid van de aarde en wordt het belang van aandacht voor het milieu benadrukt. Duurzaamheid heeft voor Quadraam nadrukkelijk ook een sociale betekenis. Menselijke relaties dienen bij te dragen aan de sociale cohesie in de maatschappij, waarin integratie en ‘meedoen’ de norm is en uitsluiting bestreden wordt. Duurzaamheid in de samenleving betekent stabiliteit en veiligheid, acceptatie van verschillen tussen mensen, waardering voor de eigenheid van ieder mens en respect voor andere dan de eigen geloofsovertuiging. Deze kenmerken zijn verankerd in de normen en waarden die gelden in een duurzame samenleving. Quadraam ervaart dat er in dit opzicht een opdracht is voor het onderwijs. Door zelf duur-

zaamheid na te streven in de schoolse leefomgeving ervaren leerlingen welk gedrag en welke houding van hen verwacht wordt. Daarnaast wordt jongeren geleerd verantwoordelijkheid te nemen voor en een bijdrage te leveren aan de duurzaamheid van de samenleving in de school en daarbuiten. Om duurzaamheid in de Quadraamscholen als norm te laten gelden, is duurzaam leiderschap een vereiste. Duurzaam leiderschap is merkbaar in omgangsvormen binnen de school, waarbij de schoolleider stuurt op realisatie van de kenmerken van een duurzame samenleving. Maar ook de beleidsontwikkeling in de scholen zijn duurzaam van karakter. Dat betekent dat beleid gedragen wordt door het personeel, omdat het door hen geaccepteerd en gewaardeerd wordt. Door betrokkenheid van personeel in het beleidsproces zorgt een schoolleider voor dit duurzame karakter van beleidsvorming en beleidsvoering. Globalisering Mede door de technologische vooruitgang is er in de maatschappij sprake van toenemende globalisering. Voorheen had het begrip globalisering vooral een economische betekenis. De verplaatsing van de productie van de westerse landen naar lagelonenlanden en de ontwikkeling van diensten- en kenniseconomieën in de westerse wereld zijn daar voorbeelden van. Tegenwoordig zijn er veel meer aspecten van globalisering van belang: werken in een internationaal opererend bedrijf of supranationale organisatie, tijdelijk ergens in het buitenland wonen en werken, tijdelijk hulp bieden in landen die daar behoefte aan hebben of studeren en stages vervullen in het buitenland.Quadraam beschouwt globalisering als een ontwikkeling die ook in het voortgezet onderwijs zijn weerslag heeft. Dit heeft meerwaarde voor het onderwijs. Het motiveert leerlingen om bijvoorbeeld Engelstalige programma’s te volgen, deel te

Twintig jaar tweetalig

Terugkomdag

Jobsuche

De tto-afdeling (tweetalig onderwijs) van het Lorentz Lyceum viert in december haar 20-jarig bestaan. De jubileumavond is een geweldige happening, bol van muziek, humor, mooie herinneringen en bovenal een gezellig weerzien. Het jubileumboek vindt gretig aftrek.

Leerlingen op het Beekdal Lyceum krijgen veel ondersteuning bij de keuze van een vervolgopleiding ná het voortgezet onderwijs. Op de ‘terugkomdag’ vertellen oud-leerlingen de huidige leerlingen over de studie die zij nu volgen.

‘Jobsuche über die Grenzen hinweg’. Deze kop staat woensdag 26 november boven een artikel in de Rheinische Post. Het artikel gaat over vier leerlingen van het Candea College, die een stage van twee dagen in de Duitse gemeente Hamminkeln achter de rug hebben. De stage is onderdeel van het sectorwerkstuk in gt-4.


Strategie & beleid

nemen aan internationale kenniswedstrijden, uitwisselingsprojecten en werkweken in het buitenland uit te voeren. Naast de motiverende werking zorgt de focus op globalisering ervoor dat leerlingen andere culturen en de daarin geldende normen en waarden leren kennen, accepteren en waarderen. Ook wordt de barrière geslecht om in de toekomst buiten de grenzen te kijken naar opleidingsmogelijkheden of werk. Zo draagt Quadraam bij aan de ontwikkeling van Quadraam-leerlingen tot mondiale burgers. Het volledige Strategisch beleidsplan 2010-2015 “Elk talent telt” is te vinden op www.quadraam.nl.

Strategische agenda 2014 Op de strategische agenda 2014 stonden de prioriteiten en ontwikkelingen voor 2014. Deze volgden op de realisatie van de doelstellingen in 2013. De doelen werden in de managementovereenkomsten verankerd. Op deze wijze zorgde elke resultaatverantwoordelijke eenheid voor een bijdrage aan de totale strategische agenda 2014. De prioriteiten van Quadraam met de bijbehorende resultaten van 2014 zijn hieronder weergegeven. Doelstelling 1: Duurzaam kwalitatief onderwijs. Alle scholen en opleidingen hebben een basisarrangement en voldoen aan de criteria van goed onderwijs.

Resultaat doelstelling 1 Per einde 2014 waren er drie afdelingen van twee scholen van de 13 scholen onder Quadraam die niet aan het basisarrangement voldeden. Dat waren het Westeraam, afdeling vmbo KB en GT en het Lorentz Lyceum afdeling VWO. Bij het Maarten van Rossem afdeling vmbo GT was de status per jaareinde geen oordeel. Per jaareinde 2013 waren er drie afdelingen van twee scholen welke onder verscherpt toezicht stonden. Dit betrof het Liemers College vmbo KB en het Westeraam, afdeling vmbo KB en GT. Voor een nadere toelichting van deze doelstelling en de behaalde resultaten verwijzen wij naar hoofdstuk 6.2 Onderwijs, subparagraaf Toezichtarrangementen. Doelstelling 2: Realisatie basisondersteuning Passend Onderwijs. Quadraam heeft de invoering van Passend Onderwijs zodanig vormgegeven dat de basisondersteuning per augustus 2014 kon worden gerealiseerd conform de afspraken die op basis van de ondersteuningsbehoefte van de leerling in de samenwerkingsverbanden Arnhem en de Liemers zijn geformuleerd. Resultaat doelstelling 2 Quadraam is er in geslaagd om vanuit de twee Samenwerkingsverbanden waar Quadraam bij aangesloten is, de benodigde schoolondersteuningsprofielen (SOP’s of basisondersteuningsprofielen) op te laten stellen door de

Fietsproject

Landeweer

Volle bak

Maarten van Rossem (vmbo) ondersteunt het verkeersexamen van de basisscholen. Bovenbouwleerlingen die gekozen hebben voor de specialisatie techniek keuren de fietsen van de kinderen van groep 8 van de basisscholen De Ommelander en De Troubadour. De kinderen kunnen daarna veilig meedoen aan het fietsexamen van Veilig Verkeer Nederland (VVN).

Het Liemers College begint het nieuwe schooljaar met de ingebruikneming van een nieuw gebouw in Zevenaar-Oost: Landeweer. Deze locatie is bestemd voor de bovenbouw van het vmbo. Het gebouw beantwoordt volledig aan het onderwijskundig concept van het Liemers College. De Zevenaarse burgemeester Jan de Ruiter verricht op 15 oktober de officiële opening.

De open dag van Lyceum Elst in januari trekt zo’n achthonderd bezoekers. Dat zijn er aanzienlijk meer dan een jaar eerder. Volgens algemeen directeur Gert Munters toont de toegenomen belangstelling aan dat Lyceum Elst meer bekendheid begint te krijgen. De school opende in 2012 haar deuren.


Strategie & beleid

scholen. Met scholen zijn afspraken gemaakt over de intake en aanname van leerlingen, de eigen begeleidingsmogelijkheden en de rol van de ondersteuningscoördinator in de school. Tevens zijn afspraken gemaakt over het toepassen van individueleen groepshandelingsplannen en de inzet van begeleiding door regionale expertise centra. De behaalde resultaten zijn verder in detail uitgewerkt onder hoofdstuk 6.2 Onderwijs, subparagraaf Passend Onderwijs. Doelstelling 3: Leiderschapsontwikkeling. Om de organisatie verder te ontwikkelen is de ontwikkeling van leiderschap bij leidinggevenden en medewerkers binnen Quadraam een belangrijk speerpunt. Leiderschap wordt daarbij gekenmerkt door het nemen van verantwoordelijkheid voor het realiseren van de publieke opdracht voor Quadraam en in samenwerking met anderen. Het betreft derhalve niet alleen sturing geven maar ook het stimuleren en initiëren van noodzakelijke en gewenste onderwijskundige en organisatorische ontwikkelingen. Een onderwijskundige ontwikkeling is dat Quadraam zich het doel stelt alle organisatieonderdelen Investors in People gecertificeerd te laten zijn. In 2015 zal een beleidsnotitie worden vastgesteld met daarin een aanpak voor het vergroten van de kwa-

(bedragen in € x 1.000) Totaal resultaat Herstakkoord Bestemmingsreserve Vrijval Herfstakkoord 2013 Inhaalkosten WIA 2012 Afboeking debiteuren deelneming voorgaande jaren Inhaalafschrijvingen Teruggave Belastingsdienst Pro-rata Genormaliseerd resultaat

liteit van leiderschap op alle niveaus binnen de stichting. Scholing zal een belangrijk onderdeel uitmaken van dit beleid. Resultaat doelstelling 3 In 2014 zijn met betrekking tot Investors in People acht organisatie-eenheden van de in totaal 14 eenheden gecertificeerd. Een uitgebreide toelichting hiervan is te vinden in hoofdstuk 6.2. Gedurende 2014 is gewerkt aan de beleidsnotitie met betrekking tot leiderschapsontwikkeling. In het voorjaar 2015 staat de notitie op de agenda van het College van Bestuur en de Directieraad. Doelstelling 4: Meerjarige sluitende exploitatie. Ook in 2014 stond Quadraam voor een belangrijke financiële opdracht. Dit is de realisering van een sluitende meerjarenbegroting te beginnen met een positieve begroting 2014 en het realiseren van het begrote resultaat. Resultaat doelstelling 4 In onderstaande tabel staan de resultaten van Quadraam in vergelijking met de begroting en realisatie 2013.

Realisatie 2014

Begroting 2014

Realisatie 2013

157 1.581 -33 1.705

414 1.460 1.874

4.854 -2.378 -1.501 58 31 29 1.093

Realisatie 2014

Begroting 2014

Realisatie 2013

1.705 372 2.077

1.874 190 2.064

1.093 232 1.325

Tabel 1: Genormaliseerd resultaat (bedragen in € x 1.000) Genormaliseerd resultaat BAPO via bestemmingsreserve Genormaliseerd operationeel resultaat Tabel 2: Genormaliseerd operationeel resultaat Definitie Genormaliseerd resultaat = zijn resultaten zonder baten en lasten die afkomstig zijn van een afwijkend en beïnvloedbaar handelen binnen de stichting tegenover het verleden. Tabel 3: Definitie genormaliseerd resultaat Quadraam heeft ten aanzien van 2014 een positief genormaliseerd resultaat behaald. Daarmee is de doelstelling van een sluitend resultaat ten aanzien van 2014 behaald. De ontvangen baten ten aanzien van het herfstakkoord in 2013 zijn gespreid over de jaren 2013, 2014 en 2015. Deze spreiding komt tot uitdrukking in het genormaliseerde resultaat. Een sluitende meerjarenbegroting wordt gepresenteerd in hoofdstuk 10 Continuïteitsparagraaf. Quadraam Jaarverslag 2014 I 11

Strategie & beleid

Risicomanagement In het jaar 2014 zijn er in samenspel met een aantal schooldirecteuren, het College van Bestuur en de dienst Financiën & Vastgoed twee sessies georganiseerd om het oude risicoprofiel, destijds in 2009-2010 samengesteld, te evalueren en een eerste aanzet te doen tot het formuleren van de huidige strategische risico’s voor Quadraam. Door de twee sessies is er een compleet beeld ontstaan van de kijk van de verschillende geledingen op de strategische risico’s. Een duidelijke uitkomst van de twee sessies was dat Quadraam zich zal moeten richten op het onderwijs in de toekomst. Het eenzijdig overdragen van kennis van docenten op leerlingen zal in de toekomst in steeds mindere mate aan de orde zijn. Het innovatieve vermogen van Quadraam zal zich verder moeten ontwikkelen. Vanzelfsprekend is dit meegenomen bij de voorbereidingen voor het strategisch beleidsplan 2015-2012. Omdat er een nieuw strategisch plan voor Quadraam op komst is zullen de huidige strategische risico’s afgezet dienen te worden tegen het nieuwe strategische plan 2015-2020. Hierdoor bestaat de mogelijkheid dat risico’s worden herbenoemd of dat er een andere rangschikking van prioritering van de strategische risico’s wordt gegeven. Daarnaast zal er draagvlak voor de benoemde strategische risico’s worden gecreëerd door borging van beheersmaatregelen en acties in de diverse schooljaarplannen. Op pagina 13 zijn de destijds geformuleerde risico’s en de transitie naar het nieuwe risicoprofiel weergegeven. De rangschikking is willekeurig.

Een aantal risico’s vallen onder dezelfde noemer, maar kunnen uiteenlopende subrisico’s bevatten. Dat zou kunnen gelden voor risico 1,5,6,7 en 8. Het nieuwe risico zou dan worden: Onvoldoende verandervermogen van de organisatie op: - Wijze van organisatie - Kwantitatief als kwalitatief leiderschap - Onderwijsaanbod ten opzichte van de vraag. Samenvattend zou het nieuwe risicoprofiel uit kunnen komen op: Onvoldoende verandervermogen van de organisatie op: - Wijze van organisatie - Kwantitatief als kwalitatief leiderschap - Onderwijsaanbod ten opzichte van de vraag. Risico van gevolgen doordecentralisatie Onvoldoende innovatief vermogen Onvoldoende beveiliging en beschikbaarheid data-architectuur Gevolgen ten aanzien van te lijden imagoschade

Lab X

Schoolstewards

TEDxQ-dag

Het Candea College transformeert een lokaal tot ‘Lab X’. Het moet een proeftuin worden boordevol moderne technologie, waar leerlingen zich kunnen uitleven met ICT, games, apps en robotica. Op de foto bestuurt een leerling een minihelikopter via een tablet met gedachtengolven.

Op Montessori College Arnhem start een project met schoolstewards. Dit zijn leerlingen die in de pauzes surveilleren en medeleerlingen aanspreken op ongewenst gedrag zoals afval niet opruimen. De stewards krijgen eerst een training. De ervaringen zijn heel positief. Volgens conciërge en projectcoördinator Tom van Berkel is er veel minder rommel.

Namens Produs, school voor praktijkonderwijs in Arnhem-Zuid, doet klas 2A mee aan de TEDxQ-dag. De leerlingen volgen diverse workshops en maken die dag ook een website, waarop te zien is wat ze op de TEDxQ-dag allemaal hebben gedaan en geleerd.


Strategie & beleid

Nr. 1. 2. 3.

4. 5. 6. 7. 8.

Risicoprofiel oud (2009-2010) Het niet kunnen aantrekken van hoger gekwalificeerd personeel. Het niet kunnen financieren van nieuwbouw. Onvoldoende sturing en voorbeeldgedrag bestuur en leidinggevenden. Onvoldoende innovatief vermogen. Onacceptabele uitval geplande onderwijsactiviteiten. Niet goed functionerende ICT infrastructuur en ICT dienstverlening. Negatieve medewerkerstevredenheid.

12.

Onvoldoende zicht op financiële consequenties nieuwe cao afspraken. Onvoldoende inzicht in de financiële huishouding voor de lange termijn (3-5 jaar). Meerwaarde van de gezamenlijkheid wordt niet gerealiseerd. Mogelijkheid doorslaan standaardisatie t.a.v. beleid binnen Quadraam. Veroudering personeelsbestand.

-

9.

10. 11.

Transitie Blijft risico, zie nr. 1

Nr. 1.

Blijft risico, herdefinieerd naar nr. 2 Blijft risico, maar is herdefinieerd naar nr. 7

2. -

Risicoprofiel nieuw Het niet kunnen aantrekken van hoger gekwalificeerd onderwijs. Risico van gevolgen doorcentralisatie. -

Blijft risico, zie nr. 1 Geen strategisch risico

3. -

Onvoldoende innovatief vermogen. -

Risico is herdefinieerd naar nr. 4 Risico is herdefinieerd naar nr. 9 Risico is herdefinieerd naar nr. 8 Risico is herdefinieerd naar nr. 8

4. -

Beveiliging en beschikbaarheid data-architectuur is onvoldoende. -

-

-

-

-

-

-

-

-

Risico is geherdefinieerd in nr. 6 en 7 Is geen risico meer

-

-

-

Risico is geherdefinieerd in nr. 6 en 7 -

5.

-

-

-

6.

-

-

-

7.

-

-

-

8. 9.

Onvoldoende meebewegen met het onderwijsaanbod ten opzichte van de onderwijsvraag. Onvoldoende verandervermogen van de organisatie. Onvoldoende kwantitatief als kwalitatief leiderschap. Onvoldoende rolvastigheid kabinet. Gevolgen ten aanzien van te lijden imagoschade.

Tabel 4: Risicoprofiel


HOOFDSTUK 6

Resultaten

6.1 Algemeen Onze prestaties in een oogopslag Elk jaar worden door Quadraam prestatie-indicatoren benoemd waarmee we meten in hoeverre we onze doelen hebben gerealiseerd.

Deze prestatie-indicatoren zijn zowel op bestuurlijk niveau als op schoolniveau benoemd. De prestatie-indicatoren zijn verdeeld in de rubrieken Onderwijs, Personeel en Financiën.

Onderwerp

Indicator

Meetmethode

Periode

Eenheid

2012

2013

2014

Quadraam norm

Onderwijs en leerlingen

Totaal aantal leerlingen 1-10 voor schooljaar T-1

cf inspectie Totaal Schooljaar aantal leerlingen voor schooljaar T-1 cf opgave inspectie Jaar met basistoezicht cf opgave Vensters Schooljaar slaagpercentage aantal eenheden Jaar met IIP Certificering Gemiddelde fte Jaar aantallen Ziekteverzuimpercentage Jaar Ziekmeldingsfrequentie Jaar Eigen vermogen / Jaar Totaal vermogen Totaal resultaat / Jaar Totale baten (Balanstotaal - Boekwaarde Jaar gebouwen en terreinen) / Totale baten (inclusief rentebaten) Eigen vermogen / Jaar Totale baten (inclusief rentebaten) Vlottende activa / Jaar Vlottende passiva Jaar

Aantal

13.077

13.303

13.470

13.718

Aantal

9

11

11

13

13

6.2

%

-*

89,60

91,98

90,75

90,75

6.2

Aantal

1

3

8

14

14

6.2

Aantal

1.292

1.268

1.269

-

1.264

6.3

% Aantal %

5,50 1,44 45

4,26 1,32 51

3,52 1,26 55

4,50 1,20 50

4,50 1,20 43

6.3 6.3 6.4

%

0,6

4,3

0,1

1,5

2,0

6.4

%

20,8

23,6

20,7

35,0

20,6

6.4

Aantal

18,6

22,1

22,8

27,5

17,2

6.4

%

0,6

0,9

1,0

1,0

1,0

6.4

Ja / Nee

Ja

Ja

Ja

Ja

Ja

10

Jaar

%

78

75

78

74

78

6.4

Jaar

%

22

21

13

15

10

6.4

Jaar

%

146

105

120

100

100

6.4

Aantal scholen met basistoezicht Slagingspercentage

Personeel

Aantal eenheden met IIP certificering Gemiddelde fte aantallen

Financiën

Ziekteverzuimpercentage Ziekmeldingsfrequentie Solvabiliteit Rentabiliteit Kapitalisatiefactor

Weerstandsvermogen

Liquiditeit Meerjarenbegroting met positieve totaal resultaten Personele lasten / totale baten Overige lasten / totale baten Gerealiseerde investeringen/ begrote investeringen

Personeelslasten / Totaal baten Overige lasten / Totaal baten Investeringen cf jaarrekening/ investeringen begroot

* dit percentage is alleen op schoolniveau bekend en is gepubliceerd in het jaarverslag 2012. Tabel 5: Prestatie-indicatoren Quadraam

Quadraam Jaarverslag 2014I 14

Streef- Toelichting waarde in 2014 hoofdstuk: 13.595 6.2


6.2 Onderwijs en leerlingen

10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0%

13.470

Het strategisch beleidsplan van Quadraam “Elk talent telt” ging in 2014 de laatste fase in. In dit jaarverslag wordt teruggeblikt op de realisatie van de doelstellingen uit dit plan en welke activiteiten daar in het afgelopen jaar in het bijzonder aan toe hebben bijgedragen.

Quadraam totaal 13.303

Groeipercentage

Resultaten

Ontwikkeling leerlingaantallen Quadraam heeft de afgelopen drie schooljaren (2011 t/m 2013) een groeipercentage gerealiseerd van gemiddeld 1,48%. Hoewel een aantal scholen een daling van het leerlingaantal laat zien, is het aantal scholen dat stabiel is gebleven qua leerlingpopulatie of een toename van het leerlingenaantal heeft gerealiseerd nog steeds in de meerderheid. Dit heeft als gevolg dat het totaal van de leerlingpopulatie organisatie breed nog steeds een stijgende lijn laat zien.

Figuur 2: Ontwikkeling leerlingaantallen 2011-2013

School en regio specifiek zien we dat de scholen in Arnhem Noord grote winst hebben geboekt in marktaandeel en leerlingaantallen. Deze vier scholen hebben zich middels een duidelijke profilering de afgelopen jaren sterk neergezet in de markt. Een aantal van deze scholen vertolkt een regiofunctie vanwege hun aantrekkelijke en/of bijzondere sfeer en profiel. Daarnaast zien we dat de basispopulatie in Arnhem Noord de afgelopen jaren stabiel is gebleven en zelfs een lichte stijging vertoont. Ook hier plukken de scholen in Noord de vruchten van.

De Quadraamscholen in Arnhem Zuid hebben te kampen met moeilijkere omstandigheden dan in Noord. Concurrerende scholen met gelijksoortig aanbod (waaronder de scholen onderling), imagoproble-matiek, minder attractieve locaties, deels verouderde huisvesting en onvoldoende gedifferentieerde profielen. Dit heeft tot gevolg dat een deel van het leerlingpotentieel uitwijkt naar de regio en de scholen in Zuid de afgelopen jaren marktaandeel zijn kwijtgeraakt.

Scholen Arnhem Noord

Scholen Zuid

Figuur 3: Ontwikkeling leerlingaantallen 2011-2013 Noord

2013

1.255

1.384

1.241

1.177

489

485

547

Figuur 4: Ontwikkeling leerlingaantallen 2011-2013 Zuid Quadraam Jaarverslag 2014 I 15

5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% -4% -5%

Groeipercentage

2011

2012

1.446

2013

748 739

1.517

2011

687 659

2012

2011

644 624

1.157 1.089

Groeipercentage

1.032 1.021

1.088

2013

1.123

10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2%

aantallen Lorentz Lyceum aantallen Olympus College aantallen Maarten van Rossem

2012

aantallen ’t Venster aantallen Montessori College aantallen Beekdal Lyceum aantallen Stedelijk Gymnasium

13.077


Resultaten

Naast de strategische doelen werden conditionele doelstellingen geformuleerd, gericht op organisatieontwikkeling en leiderschapsvraagstukken. De

Figuur 5: Ontwikkeling leerlingaantallen 2011-2013 Elst

2.998

2.429

2.344

2013

2.437

2012

2.955

10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0%

Groeipercentage

3.085

Groeipercentage

10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0%

Scholen Liemers aantallen Liemers College aantallen Candea College

2011

2013

2012

307

Figuur 6: Ontwikkeling leerlingaantallen 2011-2013 Liemers

214 205 196 209 170 152

10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0%

Groeipercentage

Praktijkscholen aantallen Produs aantallen Symbion

2013

Vooraf aan onderwijsambities en prestaties Met medewerkers, directies en externe belanghebbenden is expliciet stilgestaan bij de realisatie van de doelen die gesteld waren*. Concluderend: “Elk talent telt” gaf voor Quadraam haar eerste richtinggevende ambities aan na een intensief fusieproces (gebaseerd op de fusiedoelen 2008). De leerling centraal stellen en ieders talent willen helpen ontwikkelen heeft in alles wat de scholen ontwikkelden, steeds als rode draad gefungeerd. Naast de leerling centraal, zijn doelen geformuleerd om in relatie te zijn met de omgeving, om excellent werkgeverschap waar te maken en om technologische ontwikkelingen in dienst van het onderwijs toe te passen. De doelen zijn nog steeds actueel en richtinggevend. De tijdsgeest vroeg in 2010 bovendien om de formulering van ambities rondom duurzaamheid en globalisering. Gebleken is dat deze thema’s inmiddels gemeengoed zijn geworden en geïntegreerd zijn in het onderwijscurriculum. Scholen hebben daarin activiteiten en resultaten van verschillende aard bereikt of uitgevoerd.

293

2012

De Praktijkscholen zitten qua leerlingenaantallen in de lift. Symbion blijft stabiel en met name Produs is in populariteit gestegen. Beide scholen onderscheiden zich in kwaliteit. Het waarborgen van deze kwaliteit heeft dan ook de hoogste prioriteit bij directie en het College van Bestuur. Deze scholen vertegenwoordigen een bijzondere positie binnen Quadraam. Zij zijn dan ook niet vergelijkbaar (o.a. qua marktbenadering en analyse) met de reguliere VO-scholen.

423 372

437

427

2011

De Quadraamscholen in regio ‘de Liemers’ vertonen nog steeds een gemiddelde groei van het aantal leerlingen. Dit heeft vooral te maken met de sterke regio-positie van het Liemers College en de vrijwel ontbrekende concurrentie. Het Candea College heeft steeds meer te maken met concurrerende scholen in de omgeving (regio Arnhem, Rheden, Zevenaar) waar vanuit het voedingsgebied Westervoort leerlingen heen trekken. Dit zorgt voor een daling van het marktaandeel. Daarnaast heeft de regio te kampen met krimp. Ook dit vertaalt zich in de dalende leerlingenaantallen van het Candea College. De verwachting is dat in de toekomst ook het Liemers College hier de gevolgen van zal ondervinden.

Scholen Elst aantallen Het Westeraam aantallen Lyceum Elst

2011

Een groot voordeel is echter dat de toekomst qua demografische ontwikkelingen zeker nieuwe kansen biedt. Nieuwbouw, migratie, wijkvernieuwing en economische ontwikkelingen zorgen voor een stijging van de basispopulatie in Arnhem Zuid. Daarnaast heeft het College van Bestuur strategisch beleid ontwikkeld en ingezet ter verbetering van de positie van de scholen in Zuid. Quadraam heeft er alle vertrouwen in dat dit in de toekomst tot positieve resultaten zal leiden. De scholen in Elst profiteren ook van de demografische ontwikkelingen in Arnhem Zuid. Tevens heeft het nieuwe gebouw Lyceum Elst, naast een aantrekkelijke locatie, een positieve uitstraling gegeven passend bij het imago van de school. Ook dit zien we terug in het stijgende leerlingenaantal.

Figuur 7: Ontwikkeling leerlingaantallen 2011-2013 Praktijkscholen

ontwikkelingen in de wereld op het gebied van onderwijs, technologie en digitalisering vroegen steeds weer om aandacht en deden een beroep ons ons veranderingsvermogen. Quadraam heeft zich in de regio en in het onderwijsveld op een positieve manier in de schijnwerpers weten te plaatsen, ondanks dat niet alle strategische ambities en conditionele doelen al behaald zijn. Vijf jaar geleden bevond Quadraam zich in een situatie waarin de kwaliteit van het onderwijs op nagenoeg alle scholen onder druk stond, beQuadraam Jaarverslag 2014 I 16


Resultaten

schouwd vanuit het toezichtkader van de Inspectie van het Onderwijs. Inmiddels hebben deze scholen doelgericht en met goede resultaten de kwaliteit van het onderwijs verbeterd. In hoofdstuk 5 zijn vier strategische doelstellingen en de bijhorende behaalde resultaten in 2014 beknopt toegelicht. In dit hoofdstuk zullen de doelstellingen die betrekking hebben op Onderwijs uitgebreid worden behandeld. Dit zijn de doelstellingen 1 t/m 3. Daarnaast kunnen zich onder een hoofddoelstelling subdoelstellingen bevinden die horen bij het thema Onderwijs. De hoofddoelstellingen 1 t/m 3 en de bijbehorende subdoelstellingen zijn: 1. Duurzaam onderwijs; kwalitatief goed onderwijs conform de wettelijke kaders: alle opleidingen in het basisarrangement. a) de opbrengsten liggen boven het gemiddelde van de VO scholen in Nederland b) elk talent telt c) Quadraam biedt eigentijds onderwijs d) Quadraam neemt haar maatschappelijke verantwoordelijkheid 2. Passend Onderwijs; realisatie basisondersteuning per school: per augustus 2014 alle scholen gereed. 3. Leiderschap en professionalisering van de organisatie; managementontwikkeling en realisatie van het Investors in People programma: alle organisatie onderdelen zijn ultimo 2014 gecertificeerd. a) kwaliteitsmanagement draagt bij aan de ontwikkeling van het lerend vermogen van de scholen.

Onderwijsambities en prestaties Toezichtsarrangementen Ad 1.: alle opleidingen in het basisarrangement: Bij aanvang 2014 werd al duidelijk dat dit niet haalbaar kon zijn. Dit heeft te maken met het feit dat resultaten uit de voorgaande drie jaren doorwerken in de rendementsberekeningen (onderbouw- en bovenbouwrendement). Daarom werd de ambitie na gesprekken met de Inspectie realistisch bijgesteld: in 2014 staan maximaal drie afdelingen onder verscherpt toezicht van de Inspectie van het Onderwijs. Aan de meeste afdelingen en scholen is inmiddels sinds 2014 het basistoezichtarrangement toegekend door de Inspectie van het Onderwijs. Echter, doordat resultaten uit de voorgaande drie schooljaren doorwerken in het bepalen van het toezichtarrangement door de Inspectie, is er voor de vmbo-afdelingen van het Westeraam nog geen positief beeld. De onderwijsprestaties zijn het afgelopen schooljaar duidelijk verbeterd. Naar verwachting kunnen deze vanaf 2015 in positieve zin bijgesteld worden. De situatie bij het Maarten van Rossem is eveneens niet stabiel; inherent aan de maatschappelijke opdracht om juist deze doelgroep leerlingen onderwijs te bieden brengt uitdagingen met zich mee om goede rendementen te kunnen behalen. Bij het Lorentz Lyceum, afdeling vwo, heeft men een terugval van de onderwijsprestaties niet kunnen voorkomen en dat heeft dit najaar geleid tot een aangepast toezichtarrangement. Het Liemers College startte in 2014 met een verscherpt toezicht maar heeft dit weten om te zetten naar een basisarrangement. In totaal zijn dus vier afdelingen (gedurende een korte periode) in het kalenderjaar 2014 onder verscherpt toezicht geweest.

Aqsaqal in Luxor Live

Amsterdam

Olympic Moves-week

Na maanden van keihard repeteren speelt Aqsaqal, de schoolband van het Stedelijk Gymnasium Arnhem, in de grote zaal van de Arnhemse poptempel Luxor Live. Met een mix van funk, soul en rock geeft dit 14-koppige gezelschap een avondvullende show weg. Naast de vaste bandbezetting zijn er diverse gastoptredens. Die maken het feest in één van Nederlands mooiste zalen compleet.

De tweedeklassers van Symbion, de Liemerse school voor praktijkonderwijs, gaan donderdag 15 mei naar Amsterdam. Ze bezoeken onder andere het Rijksmuseum. De excursie is voorbereid tijdens de creatieve lessen. De leerlingen hebben zich verdiept in diverse Nederlandse schilders. In het Rijksmuseum kunnen ze hun werk met eigen ogen bewonderen.

Vmbo ‘t Venster is sinds 2011 aangesloten bij Olympic Moves, de grootste schoolsportcompetitie van Nederland. Het doel is om middelbare scholieren (meer) te laten sporten. Olympic Moves heeft inmiddels een vaste plek gekregen op de agenda van ‘t Venster. In november 2014 wordt een complete Olympic Moves-week georganiseerd, waaraan 260 leerlingen in zeven sporten deelnemen.



Resultaten

Opbrengsten Ad 1a.: de opbrengsten liggen boven het gemiddelde van de VO scholen in Nederland. De onderwijsprestaties in het schooljaar 2013-2014 laten een positievere ontwikkeling zien dan de voorgaande schooljaren, maar het doel om alle afdelingen op of boven het Nederlandse gemiddelde te laten presteren is niet bereikt. Dat wil zeggen dat de onderbouw- en bovenbouwrendementen voldoende tot goed zijn (betere determinatie en minder zittenblijvers) en dat de gemiddeld behaalde cijfers door de leerlingen bij examens eveneens voldoende zijn (rond het Nederlandse gemiddelde). De verschillen tussen de Schoolexamens en de Centrale Examens lopen bijna niet meer uiteen, wat betekent dat de Schoolexamens steeds beter functioneren als voorbereiding voor de leerlingen en een betere voorspellende waarde voor het slagingssucces hebben. De slagingspercentages zijn weliswaar nog niet overal op de minimale Quadraam norm (90,75% geslaagden), maar laten wel een beter beeld zien dan het voorgaand schooljaar. Het vertalen van de ambities in concrete minimale opbrengstresultaten die moeten gelden voor alle afdelingen van alle scholen, blijkt als gevolg van de diverse doelgroepen niet realistisch. De ambities worden in 2015 naar verwachting om die reden gedifferentieerd per school en afdeling.

Overige externe beoordelingen Montessori College Arnhem werd in 2014 gevisiteerd in het kader van de Montessori accreditatie. De bevindingen gaven reden voor een feestje: het oordeel excellent viel hen te beurt! Ook de Inspectie concludeerde na een regulier kwaliteitsonderzoek dat de school mooie resultaten heeft geboekt. Bij de evaluatie met de inspecteurs van het onderwijs met het bevoegd gezag van Quadraam, werd vastgesteld dat de Quadraamscholen zich het opbrengstgericht werken steeds beter eigen maken en dat de interventies (met name de inzet van lesbezoeken in de klas) binnen de scholen tot goede resultaten leiden. De rode draad uit de schoolbezoeken is echter nog dat men weinig activerende didactiek aantreft; hier ligt een ontwikkelkans voor de scholen.

High Tea

MCA Serious Request

OPUS in Amerika

Maarten van Rossem heeft donderdag 6 november het jaarlijkse Helden & Schurken Festival op het programma staan. Daarvoor zijn ook wijkbewoners, onder wie bewoners van woonzorgcentra, uitgenodigd. Voorafgaand aan de voorstelling is er een High Tea, waaraan tweedejaarsleerlingen in het kader van hun maatschappelijke stage meewerken. De High Tea valt erg in de smaak. De bezoekers laten weten volgend jaar graag weer te worden uitgenodigd.

Montessori College Arnhem zamelt geld in voor de 3FM-actie Serious Request. Onder andere een veiling, een benefietavond en een lesmarathon brengen maar liefst 27.566 euro op. Het is een gezamenlijke inspanning van leerlingen, ouders, medewerkers, sponsors en vrijwilligers. Op de foto maakt Laurens Heuzinkveld, de grote animator van MCA Serious Request 2014, de opbrengst bekend.

In maart maken vijftien derdeklassers van OPUS, de hoogbegaafdenafdeling van het Olympus College, een tiendaagse reis naar de Verenigde Staten. Tijdens deze uitwisseling verblijven ze bij gastgezinnen in de buurt van Detroit. De leerlingen maken kennis met het unieke onderwijssysteem op de Roeperschool en ze beleven bijzondere uitstapjes met de gastgezinnen.



Landelijk gemiddelde

Quadraam 13554


Beekdal Lyceum

Maarten van Rossem

Lorentz Lyceum

93,75

93,75 94,62 96,91

83,33

88,89

88,89 91.89 96,13

100

100

100

100

100

100

92,59 92,59 91,3

91,3

100

100

80,77

100

100

100

93,2

93,2

90,16 95,0

91,3

91,3

90,32

80,77

100

100

96,77 96,77 92,59 92,59

89,92 89,92

88,89 88,89

100

100

100

100

100

100

100

100

96,15

87,8

100

92,55

87,8 80,56 80,56 76,0 100

100

100

93,27 94,68

100

98,11 94,04

89,74 97,44

100

100

100

100

92,45

76,0

91,76 91,67 84,0

84,0

100

100

80,0

50,0

86,36 86,36 72,73 72,73 77,78 77,78 97,14 97,14 100

100

100

100

100

100

100

100

100

100 90,0

100

100

100

100

83,33 83,33

100

100

91,18 94,98

100

100

96,36 91,01 100

94,12

100

93,61

90,91 94,44 93,33 95,39 93,61 100

91,67

100

100

100

100

75,0

91,67

50,0

50,0

80,0

87,5 95,24

100

90,24

96,67 95,21 88,42 87,89 100

96,55 87,76 86,95

93,33 94,74 89,04 87,08 87,5 90,63 85,52 87,9 89,66 90,33

100

100

100

90,91 88,63

62,5 91,04 87,67

100

97,14 89,47 90,09 87,67 90,17 89,75

100

100

96,0

96,0 95,65

95,65 89,11 88,14 85,71 87,61 85,92

100 80,0

100

100

100

90,24 89,08

100

85,71

100

83,33

100

100

100

100

75,0

75,0 93,24 90,67

40,0 81,82 80,0

80,0 89,94 91,51

94,87 92,94

100 100

96,86

92,31 94,44 93,69 95,94 93,35

66,67

86,67 86,67 95,65 95,65

94,44 94,44 72,22 72,22 90,0

97,18

97,19

90,91 93,75 94,84

100

86,36 86,36 68,75 68,75 50,0

100

100

100

100

84,62 90,91 95,65

89,47

80,0 83,33 83,33 90,48 90,48

100

100

98,33 93,73 94,89

90,91

83,33 90,68 94,19

94,03 94,03 81,25 81,25 84,54 84,54 95,91 95,91 94,92

100

100

100

100

100

80,0 91,18 91,18

94,12 94,12 90,91 90,91 77,78 77,78

100

100

100

100

85,71 85,71 73,33 73,33 90,48 90,48

88,89 88,89

93,33

100

100

96,62

100

92,86 96,15

100

98,33

83,33 95,0

100

88,89 88,89 80,18 80,18 86,03 86,03

86,67 86,67 80,0

87,5 88,14 96,47

100

83,33

100

89,91 89,91 96,58 96,58 100

100

87,5

100 83,33

98,73 98,73 89,91 89,91 97,83 97,83

100

92,16

95,24 95,24 100

25GL

89,39

83,33

Vmbo ‘t Venster

89,39

100

20TZ

100

100

Lyceum Elst

100

100

Het Westeraam

16SK

100

100

20RM

Liemers College


03RR

100

05FF

Candea College vmbo-b Economie Intersectoraal programma Techniek Zorg en Welzijn vmbo-k Economie Intersectoraal programma Landbouw Techniek Zorg en Welzijn vmbo-(g)t Economie Landbouw Techniek Vmbo-t (mavo) Zorg en Welzijn havo Cultuur/Maatschappij Economie/Maatschappij Natuur/Gezondheid Natuur/Techniek Profielcombinatie (EMCM) Profielcombinatie (NGEM) Profielcombinatie (NTNG) vwo Cultuur/Maatschappij Economie/Maatschappij Natuur/Gezondheid Natuur/Techniek Profielcombinatie (EMCM) Profielcombinatie (NGCM) Profielcombinatie (NTNG)

Olympus College

Resultaten

94,12

Tabel 6a: Slaagpercentage 2013-2014 Vensters (in procenten)


100


48

186

9

9

37

7

7

16

16

23

17

17

26

26

16

16

59

28

28

7

7

67

102

60

60

319

45

13

13

104

28

28

53

6

11

11

48

8

102

111

640

6

55

17

17

15

15

54

54

103

103

61

40

23

23

23

23

31

14

4

4

21

21

1

12

27

27

158

158

18

18

109

11

11

119

119

10

10

180

180

111

109

109

31

31

28

28

184

184

29

29

9

9

117

117

29

29

111

179

179

109

12 6

18 52

25GL

48

12

Vmbo ‘t Venster

66

12

20TZ

66

11

Lyceum Elst

50

11

Het Westeraam

50

5

12

20

1

39

8

5

21

78

39

2

2

6

1

1

72

1 20

52

5

94

14

71

4

4

24

118

72

105

521

86

60

146

734

33

43

7

7

30

30

21

21

9

2

11

12

17

29

98

90

90

30

30

68

68

53

13

66

23

15

38

292

41

41

36

36

25

25

10

1

11

24

8

32

145

9

9

4

4

12

12

3

1

4

16

16

25

25

2

2

6

6

12

55

1

1 5

24

21

14

35

114 539

29

1

17

17

11

11

27

27

19

67

67

64

64

97

97

171

171

59

8

67

73

73

5

5

6

6

21

21

6

92,86

6

3

3

41

25

23

23

101

13

13

22

22

16

16

2

2

25

22

22

11

11

18

18

35

35

6

9

9

6

6

10

10

6

6

5

5

5

2

2

15

15

46

46

2

2

30

30

61

61

18

18

18

18

6

21

21

113

1

6

2

2

39

2

2

4

4

74

5

22

20

20

169

2 17

Tabel 6b: Slaagpercentage 2013-2014 Vensters (absolute aantallen)


Landelijk gemiddelde

Quadraam 13554


Beekdal Lyceum

Maarten van Rossem

Lorentz Lyceum

16SK

22

5

20RM

Liemers College


03RR

22

05FF

Candea College vmbo-b Combinatie (COM) Economie (EC) Techniek (TE) Zorg en Welzijn (ZW) vmbo-k Combinatie (COM) Economie (EC) Landbouw (LA) Techniek (TE) Zorg en Welzijn (ZW) vmbo-(g)t Economie (EC) Landbouw (LA) Techniek (TE) Vmbo-t (mavo) Zorg en Welzijn (ZW) havo Cultuur/Maatschappij (CM) Economie/Maatschappij (EM) Natuur/Gezondheid (NG) Natuur/Techniek (NT) Profielcombinatie (EMCM) Profielcombinatie (NGEM) Profielcombinatie (NTNG) vwo Cultuur/Maatschappij (CM) Economie/Maatschappij (EM) Natuur/Gezondheid (NG) Natuur/Techniek (NT) Profielcombinatie (EMCM) Profielcombinatie (NGCM) Profielcombinatie (NTNG)

Olympus College

Resultaten


Resultaten

Eén ander extern benchmarkonderzoek dat Quadraam volgt, betreft het Elsevier Beste Scholen onderzoek. Dit onderzoek wordt met name door ouders gevolgd, die hun kinderen helpen bij het maken van de keuze voor de middelbare school. De resultaten over 2014 laten zien dat de meeste scholen gemiddeld scoren. Het Stedelijk Gymnasium Arnhem vormt daarop een positieve uitzondering en heeft haar sterke positie wederom weten te behouden. De scores van het Elsevier benchmarkonderzoek worden op basis van gegevens van de Inspectie van het onderwijs opgemaakt. De inspectie stelt deze gegevens samen op basis van de vier indicatoren (onderbouwrendement, bovenbouwrendement, verschil SE-CE cijfer, gemiddeld CE cijfer). Elsevier bekijkt waar de scholen staan ten opzichte van het landelijke gemiddelde.

De leerling centraal Ad 1b.: elk talent telt Onder scholen leefde het afgelopen jaar steeds meer het besef dat het organiseren van de aandacht om de leerling centraal te houden, prioriteit moet blijven houden. De kwaliteit van de leerlingbespreking is daarin belangrijk gebleken. Niet alleen in het licht van Passend Onderwijs (door de stappen Signaleren-Analyseren-Handelen-Evalueren), maar ook vanuit het perspectief van de toetslijn in het onderwijscurriculum (opbrengstgericht werken).

De scholen ontdekten de toepassing van RTTI als instrument om leerprocessen van leerlingen te meten en te verbeteren. RTTI meet de ontwikkeling van de cognitieve niveaus van leren, zijnde “reproduceren”, “toepassen in bekende situatie (t1); “toepassen in nieuwe situatie (t2)” en tot slot “inzicht”. RTTI genereert zicht op de leerontwikkeling van iedere leerling zodat een optimale en heldere diagnose naar leerlingen, collega’s en ouders gerealiseerd kan worden. Het draagt bij aan een juiste en passende determinatie. Enkele Quadraamscholen probeerden bovendien naast de bekende CITO-VAS toetsen andere leerling toets volgsystemen uit en gaan daar in 2015 mee verder. Het betrekken van ouders in het onderwijsproces is een andere invalshoek die scholen oppakten; er wordt door scholen steeds meer betekenis gegeven aan de driehoek ouder-docent-leerling en het besef hoe belangrijk de mate van ouderbetrokkenheid is voor het leerproces van het kind. In samenwerking met de Radboud Docenten Academie en de Hogeschool Arnhem Nijmegen werd door Quadraam naar onderzoeken samenwerkingsmogelijkheden gezocht; dit wordt in 2015 vervolgd.

Onderwijsinnovatie Ad 1c.: Quadraam biedt eigentijds onderwijs Dat onderwijsinnovatie een must is, bleek in 2014 wel uit de reacties en

School Stedelijk Gymnasium Arnhem ‘t Venster

vwo/gymn vmbo-b

Oordeel 5* 4*

Lorentz Lyceum Montessori Beekdal ‘t Venster Olympus Candea College Liemers College

havo / vmbo-gt havo havo vmbo-gt / -k vwo / vmbo-gt vmbo-gt / havo / vwo vmbo-gt

3* 3* 3* 3* 3* 3* 3*

Candea College Lorentz Lyceum Maarten van Rossem Westeraam / Lyceum Elst Olympus Beekdal Montessori Maarten van Rossem Westeraam / Lyceum Elst

vmbo-b / -k vwo vmbo-b havo / vmbo-k havo vwo vmbo-gt vmbo-k vmbo-gt

2* 2* 2* 2* 2* 2* 2* 1* 1*

Westeraam / Lyceum Elst Liemers College

vwo / vmbo-b vwo / havo / vmbo-k / vmbo-b

geen oordeel geen oordeel

Tabel 7: Scores Elsevier benchmarkonderzoek februari 2015 Quadraam Jaarverslag 2014 I 21


Resultaten Resultaten

werkbijeenkomsten die plaats vonden door de Vergezichtengroep. Deze groep betrokken leerlingen, ouders en medewerkers kwam enkele malen bijeen om met elkaar te luisteren naar lezingen en daar betekenis aan te geven. De opbrengsten van de Vergezichtengroep werden geaggregeerd naar adviezen aan het College van Bestuur en de Directieraad en Afdelingsleiders van Quadraam. De voorbereidingsgroep voor het nieuw op te stellen strategisch beleid (2015-2020) heeft toekomstbeelden van buiten naar binnen gehaald en de evaluatie van het afgelopen strategisch beleidsplan mede verzorgd. Alle input passeerde tijdens een management tweedaagse de revue. De belangrijkste conclusies zijn dat onderwijsinnovatie meer dan ooit nodig is, omdat het draait om de ontwikkeling van een brede set van vaardigheden voor leerlingen (21st century skills), om de organisatie van het leren en om het inzetten van nieuwe of andere onderwijsvormen om gepersonaliseerd leren mogelijk te maken. Toekomstbestendig onderwijs vraagt om deze zaken, om leerlingen te helpen zich te kunnen handhaven en zich blijvend te ontwikkelen in een wereld waarin technologische, demografische en sociale ontwikkelingen in hoog tempo veranderen. In het Nationale Onderwijsakkoord werd aangegeven, dat het begrip onderwijstijd ruimer ingevuld kan worden dan alleen met lessen. Het leren hoeft niet alleen middels het geven van lessen te verlopen, er ontstaat ruimte voor andere leervormen. De nieuwe invulling kan bijdragen aan werkdrukvermindering. In 2014 hebben de schooldirecties zich beraden over de consequenties en de mogelijkheden. De gewenste ruimte wordt toegejuicht in het licht van onderwijsinnovatie.

TedxQ: de dag waarop leerlingen zelf hun onderwijs mochten vormgeven. Aan hen was gevraagd hoe ze het liefst willen leren. Tijdens het TEDxQ-event lieten zij zien wat ze die dag op school hadden georganiseerd. Rode draad: • samenwerken is belangrijk • leren mag actief zijn, met spel- of competitie-elementen • leren gaat beter als het vakoverstijgend is • de buitenwereld binnen halen • letterlijk buiten de schooldeuren treden en de buitenwereld in stappen • mooi als er iets te kiezen is, ook qua niveau • schoolboeken komen er nauwelijks meer aan te pas

Burgerschapsvorming Ad 1d.: Quadraam neemt haar maatschappelijke verantwoordelijkheid Quadraam school ‘t Venster biedt minderjarige, niet Nederlands sprekende leerlingen (vaak met een vluchtelingenstatus), onderwijs aan dat passend is voor deze doelgroep (internationale schakelklas - ISK). In 2014 werd bekend dat de wettelijke verplichting voor de maatschappelijke stage zal komen te vervallen. Desondanks heeft Quadraam besloten om deze stages vooralsnog te continueren.

Profielkeuzedagen

TEDxQ-dag

100 procent!

Het Olympus College houdt maandag 3 november de eerste van in totaal vier profielkeuzedagen. Het profiel ‘natuur en gezondheid’ presenteert zich aan de leerlingen van vwo-3, gymnasium-3 en OPUS-3 (de afdeling voor hoogbegaafde leerlingen). Tijdens de profielkeuzedagen wordt een beeld gegeven van het profiel en welke vervolgstudiemogelijkheden het biedt. Ook komt het studeren aan een universiteit aan bod.

Leerlingen van Quadraamscholen kunnen 13 november tijdens de eerste TEDxQ-dag hun ideale schooldag samenstellen. Stedelijk Gymnasium Arnhem wordt vertegenwoordigd door de latere winnaars Ruard van Workum en Stijn van Hilten. Hun plan bestaat uit vier projecten: het programmeren van een game, het redigeren en ontwerpen van een magazine, het ontwikkelen van een vakoverstijgend gezelschapsspel en het produceren van een filmpje. Ze krijgen hulp van hun coaches Moor de Leeuw en Saskia Orsel en 25 ‘proefkonijnen’ (medeleerlingen).

Het absolute hoogtepunt voor Het Westeraam in Elst is het moment dat de examenuitslag wordt bekendgemaakt. Bij zowel de basisberoepsgerichte leerweg als de gemengd-theoretische leerweg zijn alle leerlingen geslaagd. Dat deze 100-procentscore na enkele mindere jaren en keihard werken als een bevrijding voelt, zal duidelijk zijn.



Resultaten

(in leerlingaantallen)

2013-2014

2012-2013

2011-2012

Produs Naar sociale werkvoorziening Naar vrije bedrijfsleven Naar ROC Overige Onbekend Totaal Produs

0 8 8 11 0 27

0 6 8 12 1 27

1 10 14 4 1 30

Symbion Naar sociale werkvoorziening Naar vrije bedrijfsleven Naar ROC Dagbesteding Elders Totaal Symbion

1 16 10 4 8 39

1 15 15 3 8 42

2 10 25 0 13 50

Tabel 8: Kengetallen schoolverlaters Praktijkscholen

Symbion en Produs nemen een speciale plaats in binnen Quadraam. Deze twee kleinschalige praktijkscholen bieden onderwijs aan een groep leerlingen die daarvoor een beschikking hebben ontvangen. Met leerlingen worden individuele doelen nagestreefd, die hen voorbereiden op een werkzaam leven en zelfredzaamheid. Vooral door stage te lopen of te oefenen met specifieke beroepscompetenties worden de leerlingen voorbereid. Met Krachtwerk, eveneens onderdeel van de stichting Quadraam, zijn in 2014 wederom afspraken gemaakt op het gebied van job coaching en bijvoorbeeld het kunnen volgen van heftruckchauffeursopleidingen door leerlingen. Nieuw in 2014 was de organisatie van de Zomerschool samen met andere scholen uit de regio Arnhem. Dit project houdt in dat leerlingen, die op grond van de overgangsnormen eigenlijk zouden moeten doubleren, onder bepaalde voorwaarden een tweede kans wordt geboden. Zij kunnen gedurende de eerste twee weken van de zomervakantie een achterstands-programma volgen. Vanuit Quadraam deden het Olympus College, Beekdal Lyceum, Montessori College Arnhem, Lyceum Elst en Lorentz Lyceum mee. In 2015 participeren alle Quadraamscholen met uitzondering van ‘t Venster, Maarten van Rossem en Stedelijk Gymnasium Arnhem.

Passend Onderwijs Ad 2. Ambitie: alle scholen zijn in staat om Passend Onderwijs per 1 augustus 2014 mogelijk te maken. In 2014 werd Passend Onderwijs wettelijk van kracht. Het doel is om voor iedere leerling een passende plaatsing in het reguliere onderwijs te kunnen bieden. Subdoelstelling is om het aantal doorverwijzingen naar het speciaal voortgezet onderwijs terug te dringen. De voorbereidingsgroep is er in geslaagd om vanuit de twee Samenwerkingsverbanden waar Quadraam bij

aangesloten is, de benodigde schoolondersteuningsprofielen (SOP’s of basisondersteuningsprofielen) op te laten stellen door de scholen. Met scholen zijn afspraken gemaakt over de intake en aanname van leerlingen, de eigen begeleidingsmogelijkheden en de rol van de ondersteuningscoördinator in de school. Tevens zijn afspraken gemaakt over het toepassen van individueleen groepshandelingsplannen en de inzet van begeleiding door regionale expertise centra. Er is kennis opgebouwd over “handelingsgericht werken” en in de scholen werd besproken wat een ontwikkelingsperspectief inhoudt. Het Quadraam aanbod van Bovenschoolse Voorzieningen (Eecee) is gehandhaafd. De tevredenheid over de kwaliteit van de plaatsingen in SOS (9 plaatsingen 13-14) of Rebound (20 plaatsingen in 13-14) in schooljaar 20132014 werd positief beoordeeld. Het aantal plaatsingen in bovenschoolse voorzieningen is ten opzichte van een jaar eerder iets afgenomen, evenals het aantal doorverwijzingen naar het speciaal onderwijs (procentueel), maar hier kan geen betekenis aan gegeven worden. In 2014 is aangevangen met andersoortige registraties om de doelstellingen voor Passend Onderwijs te kunnen monitoren, maar de resultaten zullen pas na schooljaar 2014-2015 bruikbaar zijn. De planmatige, resultaatgerichte en systematische monitoring van de activiteiten om passend onderwijs te integreren in het onderwijs heeft qua borging in de scholen nog aandacht nodig. Vanuit kwaliteitsmanagement wordt in 2015 daartoe gerichte ondersteuning gepland.

Investors in People Ad 3. Ambitie: alle scholen zijn in 2014 gecertificeerd In 2014 zijn weer enkele Quadraamscholen gecertificeerd volgens de methode Investors in People. Lyceum Elst, Montessori College Arnhem en ‘t Venster konden worden toegevoegd. Bij het Westeraam, het Candea College en het Liemers College is men begonnen met de uitrol van de methode. SymQuadraam Jaarverslag 2014 I 23


Resultaten

bion stond in 2014 in de startblokken en behaalde in januari 2015 het certificaat. Ook de medewerkers van Quadraam die werkzaam zijn bij het Centraal Bureau te Duiven, mochten het certificaat in het najaar van 2014 in ontvangst nemen. Daarmee is de doelstelling om in 2014 alle scholen gecertificeerd te krijgen bijna behaald. Het Lorentz Lyceum, Produs en Stedelijk Gymnasium Arnhem hebben dit niet kunnen realiseren. Zij starten, als gevolg van bijzondere omstandigheden in het afgelopen jaar (onvoorziene personele wisselingen in managementteams), pas in 2015 aan het traject om zich de methode eigen te maken. Dankzij de methode leren schoolteams systematisch, planmatig, doelgericht en cyclisch met elkaar samen te werken en de schoolorganisatie daardoor stapsgewijs te versterken. Het kwaliteitsbeleid heeft tot doel om scholen zich te laten ontwikkelen tot professionele organisaties. Certificering biedt scholen een kapstok en houvast om tot professionele ontwikkeling te komen èn de erkenning van deze ontwikkeling kan medewerkers motiveren om betrokken te zijn bij de school. De methode ondersteunt scholen en medewerkers om bewuste en gerichte investeringen te doen in de eigen persoonlijke professionele ontwikkeling, die in lijn liggen met de beoogde schoolontwikkeling.

Kwaliteitsmanagement Ad 3. Ambitie: professionalisering van de organisatie Algemene ontwikkelingen Praktisch alle scholen hebben inmiddels een medewerker benoemd die taken plant en uitvoert en daarmee de rol van kwaliteit coördinator invulling geeft. Het kwaliteitsbeleid werd ontwikkeld en vastgesteld, met uitzondering

van de expliciet geformuleerde kwaliteitsdoelstellingen. Besloten werd om deze een uitvloeisel te laten zijn van het nieuwe strategische beleid 20152020 en deze worden in 2015 geëxpliciteerd. Op die manier kan met een actuele set van kwaliteitsdoelstellingen worden gewerkt. De kwaliteitsdoelstellingen zullen getrapt geformuleerd worden: kwaliteit die moet (bijvoorbeeld minimaal volden wet & regelgeving en in het basisarrangement van de Inspectie toegewezen zijn), kwaliteit die hoort (bijvoorbeeld scholen presteren tenminste of boven Nederlands gemiddelde onderwijsopbrengsten) en kwaliteit die kán (bijvoorbeeld er zijn afdelingen van scholen die een excellente status hebben behaald). Het kwaliteitsbeleid benadert de school als een professionele organisatie: de school ontwikkelt een visie op (onderwijs)kwaliteit, draagt dit uit, organiseert kwaliteit over meerdere lijnen (processen, mensen, hulpmiddelen, communicatie- en overleglijnen), meet de kwaliteitsresultaten, verbetert en ontwikkelt deze en is in staat om zich er over te verantwoorden. Kwaliteitsonderzoek In 2014 werd het nieuwe evaluatie-instrument EasyResearch ingezet om diverse kwaliteitsonderzoeken op de scholen te verrichten, omdat het voorgaande onderzoeksinstrument technisch beperkingen kende en daardoor lange terugkoppelingstermijnen naar de scholen toe had. Het kwaliteitsonderzoek dat in 2015 onder alle scholen zal worden afgenomen, werd als pilot in 2014 op het Westeraam en op het Lorentz Lyceum afgenomen. Beiden scholen hebben de opbrengsten van die onderzoeken goed kunnen gebruiken in het licht van de Inspectiebezoeken later dat jaar. Open dagen, leerlingenquêtes en projectweken op scholen werden er al mee geëvalueerd. In



Resultaten

2014 vond ook een onderzoek naar tevredenheid plaats onder oud-leerlingen. Te weinig scholen waren in staat om emailadres gegevens aan te leveren van oud-leerlingen. Daardoor is dit een klein onderzoek gebleven. Op het Lorentz Lyceum is een pilot ontwikkeld om enquêtes kleinschalig rond leerlingen in te zetten (Q-lijst) die ontwikkelingsgericht ingezet worden. Dit is succesvol verlopen en wordt in 2015 aan andere scholen aangeboden. Daarnaast zijn nog enkele school specifieke onderzoeken uitgevoerd. De onderzoeken stonden dit jaar ook in het teken van het testen van de aanschaf van het nieuwe online onderzoeksinstrument EasyResearch. In 2015 zal het instrument breder beschikbaar worden gesteld, onder meer ten behoeve van docent-onderzoekers. Op deze wijze beoogt Quadraam een betere verbinding te leggen tussen het meten van onderwijskwaliteit en het ontwikkelen van onderwijs. Kwaliteitsopbrengsten Quadraam heeft er ook in 2014 weer voor gezorgd dat alle informatie op de publieke internetpagina’s over VO scholen actueel werd gehouden. Met name “Vensters voor Verantwoording” en “Schoolkompas” publiceren kwaliteitsopbrengsten van onze scholen. Intern worden management dashboards toegepast om de kwaliteitsopbrengsten te monitoren. De Academische Opleidingsschool in 2014 Binnen de Academische Opleidingsschool leidt Quadraam samen met verschillende lerarenopleidingen uit de regio, toekomstige leraren op voor het onderwijswerkveld. In 2014 zijn zo 360 studenten in verschillende fasen van hun studie aan de lerarenopleiding actief geweest binnen de scholen van Quadraam. 40% van het curriculum van deze studenten vindt op de werkplek op school plaats. Studenten vinden het prettig als zij op deze manier de theorie uit de opleiding direct met de praktijk kunnen verbinden. In de scholen komen zij allerlei leersituaties tegen: in de hoogbegaafdenafdeling, op

leerpleinen en in de klassen. Zij maken echt deel uit van een team en voelen zich er thuis. Dit levert docenten op die beter zijn toegerust voor hun taak in het onderwijs, wat weer ten goede komt aan de leerlingen.

Lerend vermogen van de scholen Ad 3a.: kwaliteitsmanagement draagt bij aan de ontwikkeling van het lerend vermogen van de scholen. Alle activiteiten die door kwaliteit coördinatoren en de adviseurs kwaliteit worden ontwikkeld, zijn interventies om het lerend vermogen van de scholen te helpen versterken. Enkele activiteiten zijn heel concreet daarop gericht, zoals onze wens om het initiatief van de Stichting LeerKracht breed onder Quadraamscholen bekend te maken en scholen daar enthousiast voor te krijgen. De meerwaarde van de aanpak van LeerKracht werd door het het Liemers College goed begrepen en de werkwijze wordt op die school steeds breder geïmplementeerd. In 2014 werd een doorstart gemaakt om intercollegiale visitaties uit te voeren. Door de invalshoek te veranderen en scholen zelf de onderzoeksopdracht te laten formuleren is het animo vergroot. Er is inmiddels een team van “beoordelaars” samengesteld, een korte training heeft plaatsgevonden, de eerste proces- en werkafspraken zijn met elkaar gemaakt en de eerste visitatie heeft inmiddels plaatsgevonden (bij het Beekdal Lyceum). Deze is inmiddels geëvalueerd en de volgende visitatie wordt gepland. Via het VOC zijn tot slot netwerkbijeenkomsten en studie-avonden rondom onderwijs en kwaliteit aangeboden met als doel de ontwikkeling en professionalisering van docenten en medewerkers te stimuleren. Meer hierover kunt u lezen in hoofdstuk 6.3.


Personeel

Resultaten

6.3 Personeel Het jaar 2014 kenmerkt zich bij Quadraam in het domein Personeel, door activiteiten op de beleidsterreinen organisatieontwikkeling en leiderschap. De strategische relevantie van leiderschapsontwikkeling voor de stichting is, dat leidinggevenden in het onderwijs in belangrijke mate bepalend zijn voor de kwaliteit van de onderwijsorganisatie, de ontwikkelingen daarin en daarmee de kwaliteit en het resultaat van het onderwijs dat wordt geboden. Leidinggeven moet gericht zijn op het begeleiden van ontwikkelingsprocessen om het beste uit elke medewerker én daarmee uit elke leerling te halen. Een vlootschouw van afdelingsleiders is uitgevoerd door de eindverantwoordelijk schoolleiders en afgerond in maart 2014. In mei 2014 zijn met alle (school) managementteams gesprekken gevoerd over de wijze waarop het

(in fte) CvB DIR OP LIO OOP OBP Wajong Stag Totaal fte per functiecategorie

‘leren’ en ‘ruimte geven’ in het leiderschapsprogramma gestalte moet krijgen. De verzamelde beelden en informatie over de gewenste vervolgstappen zijn gebruikt voor het leiderschapsprogramma dat is gestart in het eerste kwartaal van 2015. De functionele diensten HRM en Financiën & Vastgoed hebben zich gericht op betere en afgestemde bedrijfsvoeringinformatie voor de periodieke verantwoordingsgesprekken van de eindverantwoordelijk schoolleiders met het College van Bestuur. Deze nauwere samenwerking biedt betere ondersteuningsmogelijkheden voor de individuele scholen en de organisatie als geheel. De ontwikkeling van de gemiddelde personele formatie is in lijn met de afgesproken formatieplannen en vastgestelde begrotingen (totaal Quadraam jaar 2014 gemiddeld begroot 1.264,2 fte).

2014

2013

2012

1,50 65,91 861,10 5,46 112,71 199,22 5,43 17,66 1.268,99

1,83 67,47 856,78 5,83 110,80 200,66 5,76 18,60 1.267,74

2,00 76,74 861,25 9,37

8,03 1.291,75

2014

2013

2012

85,09 85,33 205,38 63,16 5,97 264,25 106,60 58,50 54,32 117,21 2,99 32,65 78,53 32,97 76,04 1.268,99

82,84 80,51 210,90 67,97 7,03 261,85 109,07 58,46 52,49 123,78 2,25 29,55 78,40 32,66 69,98 1.267,74

82,53 77,63 214,86 71,32 13,67 275,42 115,28 58,46 49,77 124,75 2,00 26,46 74,09 33,91 71,58 1.291,75

334,35

Tabel 9: gemiddelde fte aantallen per functiecategorie

(in fte) Beekdal Lyceum Campus Elst Candea College Centraal Bureau Expertisecentrum Liemers College Lorentz Lyceum Maarten van Rossem Montessori College Olympus College Quadraam BV Produs Stedelijk Gymnasium Symbion ‘t Venster Totaal Quadraam Tabel 10: gemiddelde fte aantallen per school/eenheid


Personeel

Resultaten

(in %)

2014

2013

2012

CvB DIR OP LIO OOP OBP Wajong Stag Totaal ziekteverzuim % per functiecategorie

3,53 3,47 1,89 3,63 3,74 11,17 3,52

2,54 1,39 4,30 1,14 5,22 5,09 8,24 4,29

2,40

0,64 5,50

(in %)

2014

2013

2012

Beekdal Lyceum Campus Elst Candea College Centraal Bureau Expertisecentrum Liemers College Lorentz Lyceum Maarten van Rossem Montessori College Olympus College Quadraam BV Produs Stedelijk Gymnasium Symbion ‘t Venster Totaal Quadraam

3,77 3,85 2,14 4,29 6,16 3,53 4,87 3,07 2,33 3,16 4,72 6,14 3,54 2,64 4,60 3,52

2,81 7,14 3,06 4,10 22,99 3,84 4,24 6,89 2,69 4,35 0,51 5,37 4,00 5,55 4,94 4,29

5,50 7,84 3,12 8,14 2,20 6,76 4,32 6,25 4,69 4,93 1,00 8,86 4,94 5,74 5,24 5,50

5,75 5,69

Tabel 11: ziekteverzuimpercentage per functiecategorie

Tabel 12: ziekteverzuimpercentage per school


Personeel

Resultaten

6,0% 5,0% 4,0% 3,0%

5,67%

5,64%

5,50% 4,26%

2,0%

3,52%

1,0% 0,0% 2010

2011

Q-Ziekteverzuim % verzuim % VO-OP (5,0%) verzuim % VO-OOP (5,4%)

2012

2013

2014

Q-verzuim % streefcijfer (4,5%) Verzuim% Landelijk (3,9%)

Figuur 8: Quadraam ziekteverzuimpercentage uitgesplitst per kalenderjaar In de grafiek gepresenteerde ziekteverzuimpercentage (Figuur 8) bedraagt in 2013 4,26% ten opzichten van 4,29% in de gepresenteerde tabellen 11 en 12. De afwijking (0,03%) wordt veroorzaakt door afrondingsverschillen. 2 Quadraam ziekmeldingsfrequentie 1,5

1 1,63

1,69 1,44

1,32

1,26

2013

2014

0,5

0 2010

2011

Q-Ziekmeldingsfrequentie Ziekmeldingsfrequentie VO-OP (1,7) Ziekmeldingsfrequentie VO-OOP (1,4)

2012

Q-Ziekmeldingsfrequentie streefcijfer (1,2) Verzuim% Landelijk (1,1)

Figuur 9: Quadraam ziekmeldingsfrequentie uitgesplitst per kalenderjaar

In januari is een nieuw eenvoudig en meer samenhangend functieboek voor het onderwijs ondersteunend personeel (OOP, 414 medewerkers) geïmplementeerd met een nieuw systeem van functiebeschrijvingen en vermindering van het aantal OOP functies van 130 naar 27. De effecten op de OOP for-

matie en inrichting van schoolorganisaties wordt begin 2e kwartaal 2015 in kaart gebracht. In 2014 is een nieuw gesprekscyclusbeleid ontworpen als uitgangspunt voor en ondersteunend aan het professionele gesprek tussen medewerker en leiQuadraam Jaarverslag 2014I 28

Personeel

Resultaten

dinggevende over de gewenste persoonlijke ontwikkeling en bijdrage aan de doelstellingen van de organisatie. Afronding van de implementatie is eind 1e kwartaal 2015. In augustus is de nieuwe CAO VO 2014-2015 van kracht geworden met vernieuwingen op gebied van werkgelegenheid zoals in ‘minimale omvang dienstverband’, ‘levensfase bewust personeelsbeleid’ met ‘het persoonlijk budget’, en verdere veranderingen in arbeidsvoorwaarden zoals de BAPO regeling. In drie interpretatie sessies in april is tussen de scholen en de dienst HRM het onderhandelaarsakkoord van de nieuwe CAO VO geanalyseerd. De communicatie naar de medewerkers van de stichting heeft plaatsgevonden via het intranet en inzetten van een speciale e-mailbox voor vragen. Aanvullend zijn begin juni zes CAO VO informatiesessies gehouden voor groepen van medewerkers. De uiteindelijk ontworpen CAO keuzeformulieren toegespitst op basis van functie en leeftijd zijn uitgezet in juni 2014 gevolgd door bepalen van de impact van deze keuzes in augustus. De functiemix doelstellingen voor de scholen zijn een jaar opgeschort naar oktober 2015. Het entreerecht dat met ingang van 1 augustus 2014 van kracht is geworden vraagt de komende jaren aandacht, inzake de juiste toepassing en monitoring van de ontwikkeling van de medewerkers die hiervoor in aanmerking zijn gekomen.

ciën & Vastgoed. Het gebruik en beter toepassen van de AFAS HR app in de scholen vraagt om een verdere opvolging en verdieping. Begin 2e kwartaal 2015 zal een geïntegreerde versie worden gepresenteerd waarin de verbinding tussen fte’s (HRM) en euro’s (F&C) tot stand komt. HRM intranet: Het nieuwe HRM intranet is in 2014 up to date beschikbaar geweest voor Quadraam medewerkers en leidinggevenden en wordt op reguliere basis aangepast.

Onbevoegde docenten Op de Quadraamscholen werken meer dan 1000 docenten. De wet voortgezet onderwijs bepaalt, dat docenten dienen te beschikken over een wettelijke bevoegdheid tot het geven van onderwijs. Ook als docenten nog niet bevoegd zijn mogen ze volgens de wet tijdelijk toch lesgeven. Het is bestuursbeleid om het aantal onbevoegde docenten zo klein mogelijk te houden. 79 docenten zijn nog niet bevoegd om les te geven. 67 docenten volgen een opleiding om een onderwijsbevoegdheid te halen. Op dit moment volgen 12 onbevoegde docenten om diverse redenen geen opleiding om een onderwijsbevoegdheid te behalen, Enkele redenen: aanstaande pensionering, lesgeven in een vak waarvoor geen bevoegdheid bestaat, lesgeven op een afdeling zoals de Internationale Schakel Klas waarvoor pabo- opgeleide docenten beter gekwalificeerd zijn, maar in formele zin niet bevoegd.

Beleid beheersing uitkeringen na ontslag Het organisatievraagstuk van een nieuw taakbeleid zal in 2015 projectmatig verder worden vervolgd op schoolniveau. Komend jaar zal verdere HRM beleidsontwikkeling starten gericht op ‘duurzame inzetbaarheid’. Binnen het Centraal Bureau Quadraam is de dienst HRM in nauwe samenwerking met de andere functionele diensten verder gegaan met zich te richten op de continuïteit van Quadraam met een toekomstbestendig onderwijs, door effectieve uitvoering en beheersing van de ondersteunende processen en het zijn van een kritische sparringpartner en verbeterende en vernieuwende beleidsontwikkelaar. De dienst HRM heeft in de eigen professionele en persoonlijke ontwikkeling van de medewerkers geïnvesteerd door individuele trainingen, 2-wekelijkse thematische intervisie en casuïstiek besprekingen, individuele POP gesprekken en een collectieve training Communicatie & Samenwerking.

Quadraam heeft bij het beleid dat gericht is op beheersing van uitkeringen na ontslag aansluiting gezocht bij het beleid dat het Participatiefonds hanteerde. Dit betekent dat medewerkers afhankelijk van hun “startsituatie” begeleiding krijgen aangeboden bij het vinden van een andere baan. Dit varieert van sollicitatietraining die intern wordt geboden tot een outplacementtraject bij een externe partij.

Het AFAS personeels&informatie systeem is verder ontwikkeld met eHRM functionaliteiten en biedt via de HR app meer mogelijkheden met een betere ontsluiting van managementinformatie. eHRM functionaliteiten: Gesprekscyclus en de aktengenerator zijn ontworpen en geïmplementeerd. De digitale declaraties en ziek&hersteld melden zijn in de ontwerpfase en staan gepland voor implementatie begin 2e kwartaal 2015. HRM Management informatie via de AFAS HR App: De eind 2013 geïmplementeerde AFAS HR app als HRM managementinformatie instrument is dagelijks beschikbaar met up to date informatie voor het gehele leidinggevende niveau van de organisatie inclusief de functionele diensten HRM en FinanQuadraam Jaarverslag 2014 I 29

Personeel

Resultaten

Virtueel Ontwikkelingscentrum (VOC) Geschiedenis Quadraam hecht veel waarde aan permanente professionalisering van alle medewerkers: een belangrijk speerpunt in het strategisch beleidsplan van 2010-2015. Het Virtueel Ontwikkelingscentrum (VOC) is daarvan op dit moment een tastbaar en niet meer weg te denken resultaat. In september 2011 zijn vijf projectgroepen met de inrichting van het VOC begonnen. Vijf elementen waren daarin cruciaal: 1. Qtime: gezamenlijke tijd om te halen, te brengen en te delen 2. VOC-site: een gezamenlijke virtuele plek om eigen expertise in beeld te brengen en die van anderen te vinden 3. Vraag: inzicht in de leervragen die in de organisatie leven 4. Aanbod: overzicht van medewerkers die expertise hebben en deze ook willen inzetten 5. Match: het organiserend en verleidend vermogen om vraag en aanbod bij elkaar te brengen Deze vijf elementen maken het VOC tot wat het nu is: een duurzaam systeem voor “een leven lang leren”. Medewerkers maken van het VOC gebruik om verschillende redenen. “Brengers” (medewerkers die workshops geven) vinden er erkenning en waardering voor hun eigen expertise. Zij beschouwen het VOC als een podium om hun talenten te laten zien en anderen verder te helpen. “Halers”(medewerkers die workshops volgen) vinden er antwoorden op hun leervragen, ontmoeten er leuke collega’s en treffen er een gezellige, ongedwongen sfeer. “Delers” (medewerkers die een netwerk vormen) bespreken samen hun problemen of wisselen good practices uit. Daarmee is het VOC een belangrijke verbindende schakel tussen de medewerkers van de verschillende scholen van Quadraam geworden. Het VOC in 2014 Zoals hierboven is beschreven is het Virtueel Ontwikkelingscentrum (VOC) binnen Quadraam hét platform voor het halen, brengen en delen van expertise en good practices. Binnen het VOC krijgen medewerkers de gelegenheid zich permanent te professionaliseren en te ontwikkelen. Op hun beurt zetten zij hun talenten weer voor anderen in: zowel voor leerlingen als voor collega’s. Steeds meer medewerkers maken gebruik van het VOC. In 2014 is het bezoekersaantal met 42% gestegen tot 1751.De halers hebben veel bewondering voor de brengers van 2014. Zij geven hen gemiddeld een cijfer 8.1! De halers waarderen in hun evaluatie ook bijzonder de persoonlijke aandacht die zij tijdens de workshops in kleine groepen krijgen. Zij vinden het nog steeds leuk om collega’s uit andere Quadraamscholen te ontmoeten tijdens een heerlijk etentje dat het VOC bij ieder Qtime-moment verzorgt. De organisatie geven zij gemiddeld een 8. Ook de inhoud van de workshops kan op goedkeuring rekenen. Met een gemiddeld cijfer van 7,6 zou menig trainingsbureau heel tevreden zijn. Het VOC heeft in 2014 in totaal 163 workshops verzorgd en daarnaast een aantal belangrijke events georganiseerd, zoals TEDxQ, de reeks ‘Vergezichten’ met Alexander Klöpping, Jeroen van Rossen en Robert Jan Simons en de voorjaarsconferentie voor VOC en AOQ.

Figuur 10: VOC


Financiën

Resultaten

6.4 Financiën Financiële kengetallen In het jaarwerkplan van de Inspectie OCW 2015 wordt aangegeven dat de Inspectie van het onderwijs heeft gewerkt aan geïntegreerde modellen om risico’s van de onderwijskwaliteit en de continuïteit in samenhang te beschouwen. Het geïntegreerde toezicht bestaat uit het kwaliteitstoezicht en het financieel toezicht. Ook in 2015 wil de Inspectie de modellen verder ontwikkelen zodat de ontwikkeling van instellingen betrouwbaarder voorspeld kan worden. Voor het financieel toezicht wordt gebruik gemaakt van toekomstige risicoindicatoren zodat continuïteitsrisico’s en risico’s ten aanzien van de doelmatigheid tijdig gesignaleerd kunnen worden. De financiële continuïteit heeft betrekking op de solvabiliteit, rentabiliteit en liquiditeit. Het weerstandsvermogen geeft inzicht in zowel de financiële continuïteit als de doelmatigheid en de kapitalisatiefactor geeft inzicht in de financiële doelmatigheid. Een kengetal heeft een signaleringsfunctie, maar geeft nooit financiële zekerheid. Met name externe ontwikkelingen dienen meegenomen te worden in de beoordeling van de kengetallen. Voor Quadraam zit hierin een verbeterpunt door op een doelmatige manier informatie te ontsluiten en voldoende te delen binnen de geledingen van de organisatie, zodat gerichte acties hierop kunnen worden genomen. De kengetallen betreffende de financiële continuïteit en doelmatigheid zijn in onderstaande tabel weergegeven. De kengetallen 2013 zijn op basis van de geherrubriceerde cijfers zoals in de jaarrekening zijn weergegeven. Kengetal

Definitie kengetal

Solvabiliteit 1

Solvabiliteit De solvabiliteit heeft als doel Quadraam inzicht te geven in hoeverre zij in de toekomst aan haar verplichtingen kan voldoen. De inspectie hanteert een signaleringsgrens van >30%. Quadraam voldoet hieraan doordat zij voor beide berekeningsmethodieken van de solvabiliteit ruim boven de signaleringsgrens zit. (55%, resp. 63%) De solvabiliteit ligt daarnaast hoger dan de gestelde norm van Quadraam (55%>50%). Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de positieve resultaten van 2013 en 2014. Rentabiliteit De rentabiliteit geeft inzicht in hoeverre baten en lasten elkaar in evenwicht houden. De inspectie hanteert de norm dat de rentabiliteit drie jaar achtereenvolgend tussen de 0% en 5% dient te liggen. Bij Quadraam is dit het geval. De rentabiliteit is ten aanzien van 2013 in 2014 sterk gedaald naar 0,1% in 2014. Dit wordt met name veroorzaakt doordat in 2013 sprake was van extra gelden in de vorm van het herfstakkoord. Quadraam is daarom vanaf 2013 in haar berekeningsmethodiek uit gegaan van een genormaliseerd resultaat. Deze genormaliseerde rentabiliteit is voor 2014 1,5% en 2013 2,4%. Hierdoor voldoet Quadraam aan de eisen van de Inspectie, maar ook aan de door Quadraam gestelde norm (1,5%) Quadraam heeft het streven dit beeld vast te houden en laat in haar meerjarenbegroting zien dat dat streven waar gemaakt kan worden. Liquiditeit De liquiditeit geeft inzicht in hoeverre Quadraam op korte termijn (< 1 jaar) 2014

2013

2012

Referentie OCW

Eigen vermogen / Totaal vermogen

55%

51%

45%

> 30%

Solvabiliteit 2

(Eigen vermogen + voorzieningen) / Totaal vermogen

63%

58%

53%

> 30%

Rentabiliteit

Totaal resultaat / Totaal baten

0,1%

4,3%

0,6%

0% - 5%

Kapitalisatiefactor

(Balanstotaal - Boekwaarde gebouwen en terreinen) / Totale baten (inclusief rentebaten)

20,7%

23,6%

20,8%

< 35%

Weerstandsvermogen

Eigen vermogen / Totale baten (inclusief rentebaten)

22,8%

22,1%

18,6%

10% - 40%

Quick ratio

Vlottende activa / Vlottende passiva

0,98

0,91

0,63

1,0

Current ratio

Vlottende activa inclusief bankkrediet / Vlottende passiva

0,98

0,91

0,57

1,0

Tabel 13: Financiële kengetallen Quadraam Jaarverslag 2014 I 31

Financiën

Resultaten

aan haar verplichtingen kan voldoen. De Inspectie hanteert 1,0 als signaleringsgrens. De liquiditeit is ten aanzien van de jaren 2013 en 2012 gestegen. De stijging tussen 2013 en 2014 wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de bouw van het nieuwe gebouw Landeweer in de Liemers is opgeleverd, waardoor de vooruit ontvangen investeringstermijnen in de kortlopende schulden zijn geïnvesteerd in de materiële vaste activa. Kapitalisatiefactor Quadraam dient haar risico’s zoveel mogelijk te voorkomen of tijdig af te dekken door middel van beheersingsmaatregelen of door het treffen van voorzieningen. Voor de Inspectie en het ministerie van OCW is alleen aanvaardbaar dat voor risico’s die niet beheersbaar zijn en kunnen worden voorzien, een financiële buffer wordt aangelegd. Het vormen van onnodige buffers is niet aanvaardbaar doordat de middelen van Quadraam dan niet doelmatig aan het onderwijs zouden worden besteed. Het aanleggen van een financiële buffer zou noodzakelijk kunnen zijn door de volgende voorbeeldgevallen: - Fluctuaties in leerlingaantallen - Financiële gevolgen van arbeidsconflicten - Instabiliteit in de bekostiging - Onvolledige indexatie van de bekostiging De signaleringsgrens van de Inspectie is < 35%. Quadraam zit de afgelopen drie jaar rond de 21% en voldoet derhalve aan de eis van de inspectie en de door Quadraam opgestelde streefwaarde voor 2014 (20,6%). De buffercapaciteit kan echter op basis van het berekeningsmodel van de VO-raad als onvoldoende worden beschouwd. De Inspectie houdt voor de buffercapaciteit 5% aan om bovenstaande voorbeeldgevallen te kunnen af-

dekken. Quadraam komt echter op -6,82%. Een aandachtspunt voor Quadraam is op basis van risicoanalyse een buffercapaciteit te bepalen en deze af te wegen tegen de realisatie. Weerstandvermogen Het weerstandsvermogen geeft door middel de benoemde signaleringsgrenzen van het ministerie OCW weer welke instellingen als financieel zwak (< 10%) en rijk > 40% kunnen worden betiteld. Quadraam zit al gedurende de afgelopen drie jaren daar tussen in met een gemiddelde van 21%. De door Quadraam gestelde norm bedraagt 27,5%. Met het uitzicht op een positieve meerjarenbegroting is deze norm haalbaar. Financiële analyse van de balans 1.2 Materiële vaste activa De materiële vaste activa zijn met € 853k gedaald. De totale investeringen in 2014 bedragen € 4.875k. Begroot was € 4.051k. Deze stijging wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de Gemeente Arnhem de gelden in verband met IHP Noord heeft afgerekend. Deze gelden zijn als investering ingebracht in de panden van IHP Noord. De impact hiervan is € 983k. Daarnaast is er voor € 800k in wifi apparatuur door Quadraam geïnvesteerd. Deze investering was vooraf niet begroot, maar bleek gedurende het jaar noodzakelijk te zijn om de leerlingen en docenten te voorzien van een draadloze internetverbinding. Deze investeringen hebben tot gevolg gehad dat daarnaast alleen de noodzakelijke investeringen ten opzichte van de begroting zijn uitgevoerd. Dit resulteerde in een daling van € 134k op met name investeringen in inventaris en apparatuur. In het jaar 2014 is tevens voor € 1.577 gedesinvesteerd. Dit heeft betrek-

Financiële analyse van de balans A 31-12-2014

B 31-12-2013

(A-B) 31-12-2013

Materiële vaste activa Financiële vaste activa Totaal vaste activa Vorderingen Effecten Liquide middelen Totaal vlottende activa

32.087 17 32.104 3.245 7.338 2.685 13.268 45.373

32.941 57 32.998 4.485 4.745 6.062 15.292 48.290

-853 -40 -894 -1.241 2.594 -3.377 -2.024 -2.918

Eigen Vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden

24.916 3.787 3.140 13.529 45.373

24.759 3.304 3.422 16.805 48.290

157 483 -282 -3.276 -2.918

(bedragen in € 1.000) Activa (1.2) (1.3) (1.5) (1.6) (1.7) Totaal activa Passiva (2.1) (2.2) (2.3) (2.4) Totaal passiva Tabel 14: Analyse balans


Financiën

Resultaten

king op de nieuwe huisvesting Landeweer in de Liemers. Het gebouw is reeds in 2014 in gebruik genomen, maar de financiële afwikkeling vindt in 2015 plaats. De desinvestering geeft de aangewende subsidiebedragen voor dit bouwproject weer. De desinvesteringen zijn in het overzicht onder hoofdstuk 6.1 buiten beschouwing gelaten. 1.3 Financiële vaste activa De financiële vaste activa zijn tevens gedaald met € 40k. Voornamelijk wordt dit veroorzaakt door de leningen laptop leerlingen volledig zijn afgelost. Een groot gedeelte van deze resterende lening is in 2014 kwijtgescholden. 1.5 Vorderingen De vorderingen zijn tevens gedaald met € 1.241k. Daarvan heeft € 983k betrekking op de vordering IHP Noord die in 2014 volledig afloopt. Daarnaast zijn de debiteuren gedaald met € 335k. De daling van de debiteuren wordt veroorzaakt doordat in 2014 de eerste keer voor een groot aantal scholen is gefactureerd via schoolloket. In dit systeem kunnen ouders aangeven welke vorm van ouderbijdrage (dienst) zij voor hun kinderen willen afnemen. Een groot gedeelte kan direct via iDEAL worden betaald, waardoor het debiteurensaldo en het risico dalen. 1.6 Effecten De effecten zijn ten opzichte van 2013 met € 2.594k toegenomen. Dit wordt veroorzaakt door de aankoop van obligaties. Het restant wordt veroorzaakt door de positieve gevolgen over de uitbreiding van de beleggingsportefeuille.

1.7 Liquide middelen De liquide middelen zijn met € 3.377k gedaald ten aanzien van 2013. De bouw van het nieuwe gebouw in de Liemers, Landeweer is daaraan met name debet en de aankoop van nieuwe obligaties. 2.1 Eigen vermogen Het eigen vermogen is toegenomen met € 157k. Dit is het toegevoegde behaalde resultaat over 2014. Binnen het eigen vermogen heeft zich een verschuiving voorgedaan doordat aangewende middelen vanuit de bestemmingsreserve, zoals het herfstakkoord (€ 1.581k) en Bapo (€ 372k) naar de algemene reserve zijn gegaan. Daarnaast is in 2014 een nieuwe bestemmingsreserve gevormd ten aanzien van de afrekening van het oude samenwerkingsverband 13.1 (tot invoering Passend Onderwijs 1-8-2014). Deze middelen mogen alleen worden aangewend ten aanzien activiteiten die in lijn zijn met de ondersteuningsdoelen van het samenwerkingsverband in de scholen. 2.2 Voorzieningen De voorzieningen zijn met € 483k toegenomen. Daarvan heeft € 219k betrekking op de in 2014 nieuw gevormde voorziening Sparen persoonlijk budget. Dit komt voort uit de nieuwe cao met ingangsdatum 1-8-2014. Daarnaast is de voorziening Groot onderhoud met € 247k toegenomen. Dit ligt in lijn met de geplande opbouw van deze voorziening.

Financiële analyse van het resultaat (bedragen in € 1.000)

A Realisatie 2014

B Begroting 2014

C Realisatie 2013

(A-B) Afwijking

(A-C) Afwijking

Baten (3.1) (3.2) (3.5) Totaal Baten

Rijksbijdragen Overige overheidsbijdragen en -subsidies Overige baten

102.156 1.516 5.597 109.268

103.310 1.304 5.137 109.751

104.486 1.915 5.495 111.897

-1.154 212 460 -482

-2.331 -399 102 -2.628

Lasten (4.1) (4.2) (4.3) (4.4) Totaal Lasten

Personeelslasten Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige lasten

85.715 4.152 5.006 14.413 109.286

85.652 4.261 4.778 13.246 107.937

83.791 4.568 5.027 13.863 107.250

63 -109 228 1.167 1.350

1.924 -416 -21 550 2.038

-18 174 157

1.814 61 1.874

4.647 206 4.854

-1.832 113 -1.718

-4.667 -32 -4.697

Saldo Baten en Lasten (5.0) Financiële baten en lasten Totaal resultaat Tabel 15: Analyse staat van baten en lasten


Financiën

Resultaten

2.3 Langlopende schulden De langlopende schulden zijn met € 282k gedaald. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door hogere aflossingen van het spaarverlof dan is aangegaan. 2.4 Kortlopende schulden De kortlopende schulden zijn met € 3.276k gedaald. € 2.784k heeft daarin betrekking op de aanwending van de vooruitontvangen investeringssubsidies in 2013 ten aanzien van Landeweer. Daarnaast zijn diverse rekeningcourant posities afgenomen.

3.1 Rijksbijdragen t.o.v. begroting (Afwijking A-B) De afwijking van de rijksbijdragen ten opzichte van de begroting worden voornamelijk veroorzaakt door: (bedragen in € x 1.000) Genormaliseerd herfstakkoord baten 2013 in begroting Wijziging bekostigingsmethodiek LWOO Extra invordering verrekening uitkeringen 2012 Niet begrote subsidie Samenwerking Lerarenopleiding Ondersteuningsgelden SWV door overgang naar nieuwe rubriceringsmethodiek Geoormerkte subsidies door voorzichtigheid begroting Totaal verklaard verschil Tabel 16: analyse Rijksbijdragen

-1.359 -284 -245 260 250 91 -1.287

In totaal is € 1.287k verklaard. Het restant van de afwijking (€ 1.287k - 1.154k = €133k) wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door een toename van de LWOOleerlingen en het totaal aantal leerlingen ten aanzien van de begroting en de daarmee samenhangende extra bekostiging.

3.1 Rijksbijdragen t.o.v. 2013 (Afwijking A-C) De rijksbijdragen zijn ten opzichte van 2013 met € 2.331k gedaald. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt doordat in 2013 een eenmalige extra bijdrage vanuit OCW (herfstakkoord) van € 3.879k is ontvangen. Daarnaast zijn de boekengelden per leerling met € 31 verlaagd, wat heeft gezorgd voor een totale impact van € 406k. In 2013 heeft eveneens een verrekening door het ministerie van de collectieve/individuele uitkeringen plaats gevonden over zowel 2012 als 2013. Dit zorgt voor een eenmalige daling van € 393k. In 2014 is de subsidie Krachtig Meesterschap ten aanzien van het Virtueel Ontwikkelcentrum en de Academische Opleidingsschool komen te vervallen doordat de looptijd van subsidieverstrekking t/m 2013 reikte. Daarnaast is de subsidie Maatschappelijke stage in 2013 voor twee schooljaren meegenomen door een destijds gewijzigde systematiek van de te verantwoorden baten. De totale impact van beide subsidies is € 886k. Het restant wordt voornamelijk veroorzaakt door een stijging van de GPL in 2014 ten aanzien van 2013.

3.2 Overige overheidsbijdragen en -subsidies t.o.v. begroting (Afwijking A-B) De overige overheidsbijdragen en -subsidies wijken € 212k positief af van de begroting. Dit wordt veroorzaakt doordat in de begroting uit voorzichtigheidsredenen nauwelijks rekening is gehouden met aanvullende subsidiegelden als bijvoorbeeld CTO topsportgelden en subsidie Combifunctionarissen. Daarnaast ontvangt Quadraam in het kader van de Pro rata regeling (2008-2011) incidenteel een extra bate. De totale impact hiervan is € 500k. De deelneming Quadraam BV heeft gezorgd voor een daling van de baten met € 288k. Dit wordt met name veroorzaakt doordat in de begroting een positiever beeld is geschetst ten aanzien van de jobcoachingstrajecten dan in werkelijk haalbaar was. 3.2 Overige overheidsbijdragen en -subsidies t.o.v. 2013 (Afwijking A-C) De negatieve afwijking ten opzichte van 2013 van € 399k wordt met name veroorzaakt doordat een tweetal projecten grotendeels financieel in 2013 is afgerond. Het gaat hierbij om het Doorbraakproject en Duwetech. Voor beide projecten ontving Quadraam in 2013 een bate van € 436k.


Financiën

Resultaten

3.5 Overige baten t.o.v. begroting (Afwijking A-B) De positieve afwijking van € 460k wordt met name veroorzaakt door: (bedragen in € x 1.000) Afrekening Samenwerkingsverband 13.1 i.v.m. overgang Passend Onderwijs Bijdrage boekenfonds en Wifi Stichting Lely Baten Vitesse topsportleerlingen Toename van in rekening gebrachte ouderbijdrage '+2% Totaal verklaard verschil

150 141 93 72 456

Tabel 17: analyse overige baten realisatie 2014 t.o.v. begroting 3.5 Overige baten t.o.v. 2013 (Afwijking A-C) De positieve afwijking van € 102k wordt met name veroorzaakt door: (bedragen in € x 1.000) Afrekening Samenwerkingsverband 13.1 i.v.m. overgang Passend Onderwijs Bijdrage boekenfonds en Wifi Stichting Lely Daling ouderbijdrage door niet factureren bijdrage leermiddelenfonds Minder personele baten Minder verhuurbaten door interne verhuizing Totaal verklaard verschil

150 141 -77 -62 -50 102

Tabel 18: analyse overige baten realisatie 2014 t.o.v. realisatie 2013 Door stichting Lely is de wifi-apparatuur op een van de Quadraamscholen gefinancierd. De kosten voor deze apparatuur zijn onder de huisvestingslasten gerubriceerd. Per saldo heeft dit een resultaatneutraal effect.

4.1 Personeelslasten t.o.v. begroting (Afwijking A-B) De personeelslasten zijn ten opzichte van de begroting met € 63k toegenomen. Dit wordt met name veroorzaakt door twee zaken, een daling van de lonen en salarissen met € 588k en een stijging van de overige personele lasten met € 729k. Daarnaast zijn de uitkeringen gedaald met - € 78k. Deze afwijkingen worden voornamelijk veroorzaakt door: • Kosten voor pensioenpremie en sociale lasten - door het entreerecht zijn met name in de tweede helft 2014 medewerkers overgegaan naar een hogere functiegroep, waarbij de pensioenpremie en sociale lasten worden berekend op basis van de stand per 1-1-2014. In de begroting is rekening gehouden met het overgaan naar een hogere functiegroep per 1-1-2014. Hierdoor zijn de werkelijke kosten voor pensioenen en sociale lasten beduidend lager dan begroot. • Grotere inhuur dan begroot, onder andere door vervanging ziekte directie bij een van de scholen en ondersteuning bij het Centraal Bureau. • Betalingen inzake WGA eigenrisicodragerschap zijn €75k minder dan begroot.

4.1 Personeelslasten t.o.v. 2013 (Afwijking A-C) De personeelslasten zijn ten opzichte van 2013 met € 1.924k toegenomen. Hiervan heeft € 2.124k te maken met een stijging in de lonen en salarissen ten opzichte van vorig jaar. Dit heeft met name de volgende oorzaken: • 1,2% loonsverhoging op basis van nieuwe cao per 1-8-2014, • verdere implementatie van functiemix en entreerecht, • verschuiving binnen totaal aantal gemiddelde fte tussen functiegroepen, maar met name naar OP, •Nieuwe gedifferentieerde te betalen premie flexziektewet. De totale personele lasten uitgedrukt in een percentage van de personele lumpsum bedragen (€ 85.715k/€ 81.083k) = 105,7%. Genormaliseerd zou dat percentage uitkomen op (€ 85.715k/€ 81.083k+1.581k) = 103,7% (2013: 105,2%). Als de baten inzake detacheringen meegeteld zouden worden zakken beide percentages met ongeveer 0,05%. Dat betekent dat Quadraam de personele lasten niet volledig kan financieren met de ontvangen lumpsum.


Financiën

Resultaten

4.2 Afschrijvingen t.o.v. begroting (Afwijking A-B) De afschrijvingen zijn ten opzichte van de begroting met € 109k gedaald. In 2014 is er geïnvesteerd in aanvullende wifi-apparatuur. Dit heeft gezorgd voor een verhoging van de afschrijvingen van € 115k.Quadraam breed is bij de keuze van deze aanvullende investeringen gekozen dat deze investeringen geen extra last tot gevolg mogen hebben, zodat alleen de noodzakelijke investeringen zijn uitgevoerd. Dit heeft voor 2014 tot een uiteindelijke besparing geleid. 4.2 Afschrijvingen t.o.v. 2013 (Afwijking A-C) De daling van de afschrijvingen wordt voornamelijk veroorzaakt doordat een groot aantal investeringen uit het verleden in 2013 volledig was afgeschreven. Een groot gedeelte van deze investeringen leidt tot geen vervangingsinvesteringen. De totale impact is € 416k.

4.3 Huisvestingslasten t.o.v. begroting (Afwijking A-B) De negatieve afwijking van € 228k wordt veroorzaakt door: (bedragen in € x 1.000) Incidentele schoonmaakopdrachten Bijdrage Wifi apparatuur Stichting Lely Extra inhuur sporthallen Niet begrote belastingen Verhuiskosten nieuwe huisvesting Landeweer in de Liemers Toereikendheid keuringen inventaris Totaal verklaard verschil

-170 -92 -50 -50 -44 175 -231

Tabel 19: analyse huisvestingslasten realisatie 2014 t.o.v. begroting In de begroting worden ten aanzien van keuringen inventaris richtbedragen opgenomen ervan uitgaande dat de keuringen elk jaar plaats dienen te vinden. In de praktijk blijkt dit echter niet noodzakelijk doordat regelmatig wordt gecontroleerd (door externe partijen) of de apparatuur aan de eisen voldoet. Op basis van advies van deze externe partijen kunnen keuringen op een ander gekozen termijn plaats vinden. 4.3 Huisvestingslasten t.o.v. 2013 (Afwijking A-C) De positieve afwijking van € 21k wordt met name veroorzaakt door: (bedragen in € x 1.000) Daling energiekosten door algemeen ‘zacht’ jaar Toereikendheid keuringen inventaris Bijdrage Wifi apparatuur Stichting Lely Incidentele schoonmaakopdrachten Verhuiskosten nieuwe huisvesting Landeweer in de Liemers Totaal verklaard verschil

192 50 -92 -75 -44 31

Tabel 20: analyse huisvestingslasten realisatie 2014 t.o.v. realisatie 2013


Financiën

Resultaten

4.4 Overige lasten t.o.v. begroting (Afwijking A-B) De negatieve afwijking van € 1.167k wordt veroorzaakt door: (bedragen in € x 1.000) Stijging leerlingen en daarmee samenhangende activiteiten Stijging ISK leerlingen en daarmee samenhangende kosten Toename leermiddelen door o.a. leerlingenstijging Toename kopieerkosten o.a. door eenmalige afrekeningen voorgaande jaren Extra dotatie voorziening Groot Onderhoud (te laag begroot) Bijdrage Wifi apparatuur Stichting Lely Totaal verklaard verschil

-459 -228 -199 -177 -57 -48 -1.168

Tabel 21: analyse overige lasten realisatie 2014 t.o.v. begroting 4.4 Overige lasten t.o.v. 2013 (Afwijking A-C) De negatieve afwijking wordt veroorzaakt door (€ 550k): (bedragen in € x 1.000) Stijging leerlingen en daarmee samenhangende activiteiten Indexering contracten ten aanzien van voorziening Groot Onderhoud Toename leermiddelen door o.a. leerlingenstijging Bijdrage Wifi apparatuur Stichting Lely Totaal verklaard verschil

-215 -183 -150 -48 -596

Tabel 22: analyse overige lasten realisatie 2014 t.o.v. realisatie 2013 5. Financiële baten en lasten t.o.v. begroting (Afwijking A-B) De positieve afwijking bedraagt € 113k. Deze afwijking wordt veroorzaakt door: (bedragen in € x 1.000) Uitbreiding beleggingsportefeuille Rentebaten en lasten door toename spaartegoeden gedurende 2014 Afwaardering effecten Totaal verklaard verschil

92 48 -27 113

Tabel 23: analyse financiële baten en lasten realisatie 2014 t.o.v. begroting 5. Financiële baten en lasten t.o.v. 2013 (Afwijking A-C) De negatieve afwijking bedraagt € 32k. Deze afwijking wordt veroorzaakt door: (bedragen in € x 1.000) Afwaardering effecten Uitbreiding beleggingsportefeuille Rentebaten en lasten door toename spaartegoeden gedurende 2014 Totaal verklaard verschil

-91 39 20 -32

Tabel 24: analyse financiële baten en lasten realisatie 2014 t.o.v. realisatie 2013


Financiën

Resultaten

Europese aanbestedingen

Meerjarenbegroting

In 2014 is levering van energie Europees aanbesteed in een inkoopcollectief. Aan dit inkoopcollectief nemen 65 stichtingen uit Hoger, Voortgezet en Primair onderwijs deel met in totaal < 700 aansluitingen voor elektriciteit en gas. Ook zijn er twee Europese aanbestedingen gestart die in 2015 leiden of hebben geleid tot contractering. Dit zijn arbodienstverlening en multifunctionals. In 2014 is voor het eerst een kwantitatieve spendanalyse uitgevoerd. Dit geeft Quadraam zicht op het aantal leveranciers en de jaarlijkse gemaakte kosten op alle inkoopsegmenten. In 2015 wil Quadraam ook een kwantitatieve spendanalyse uitvoeren waaruit efficiënte leverancierselectie voortvloeit.

Sinds 2011 stelt Quadraam een meerjarenbegroting op. Sinds 2013 zijn onderwijsinstellingen verplicht deze meerjarenbegroting ook te publiceren door middel van de Continuïteitsparagraaf. Deze is opgenomen in hoofdstuk 10.

Om de bestel,- tot betaalprocessen beheersbaar te maken is in 2014 een Purchase to Pay-systeem onderhands aanbesteed. In nauwe samenwerking met de klankbordgroep en de projectgroep P2P is de leverancier Basware voor het systeem geselecteerd. De klankbordgroep bestaat uit een vertegenwoordiging van schooldirecteuren en de dienst Financiën & Vastgoed. De projectgroep is vertegenwoordigd door de diensten Informatiemanagement, Financiën & Vastgoed en schooladministraties. Inmiddels is een nieuwe projectgroep in samenwerking met Basware gevormd om gefaseerde implementatie te realiseren. De implementatie is in 2015 van start gegaan.

Treasurybeleid Het financieel beleid van Quadraam is afgestemd op de planning en beleidscyclus van Quadraam en is gericht op maximalisatie van het rente- en beleggingsresultaat binnen randvoorwaarden. Deze randvoorwaarden hebben betrekking op: 1. Handhaving minimale verhouding eigen vermogen / totaal vermogen. Om onder andere de toegang tot de kapitaalmarkt te waarborgen, bedraagt de verhouding eigen vermogen / totaal vermogen van Quadraam te allen tijde minimaal het in het financieel beleid geformuleerde niveau (50%). De landelijke benchmark bedraagt 53% (in 2013). In 2014 voldoet Quadraam hier ruimschoots aan met een verhouding van 55%. 2. Handhaving gouden balansregel Bij de financieringsstructuur gaat Quadraam uit van de “gouden balansregel”. Dat wil zeggen dat vaste activa worden gefinancierd met lang vermogen (i.e. eigen vermogen en lang vreemd vermogen). In 2014 heeft Quadraam

‘Smoothie Shakespeare’

Handen uit de mouwen

War Child

In het kader van het sprookjesfestival op Vmbo ‘t Venster speelt Podium 4 op dinsdag 14 oktober de voorstelling ‘Smoothie Shakespeare’. Het stuk is een mix van de klassiekers ‘Romeo en Julia’, ‘Een midzomernachtdroom’, ‘De storm’ en ‘Macbeth’. Overdag bestaat het publiek uit de leerlingen van de kunst- en cultuurklassen en kinderen van de basisscholen De Wijzer en De Witte School. ‘s Avonds schittert Podium 4 voor ouders en vrienden.

Het is een traditie op Het Westeraam dat in de laatste week van het schooljaar hard wordt gewerkt om de omliggende wijk van zwerfafval te ontdoen. Samen met de wijkvereniging pakken de onderbouwleerlingen flink aan. De ochtend wordt altijd afgesloten met een gezamenlijke barbecue.

De leerlingen van Symbion, de Liemerse school voor praktijkonderwijs, zamelen ruim 2400 euro in voor War Child tijdens een sfeervolle voorjaarsmarkt die ze zelf hebben georganiseerd. Ouders, grootouders, buurtbewoners en andere belangstellenden bezoeken de kraampjes en genieten onder andere van zelfgemaakte hapjes en drankjes. Voorafgaand is er een sponsorloop gehouden. Een vrijwilliger van War Child neemt de cheque in ontvangst.


Financiën

Resultaten

geen specifieke leningen afgesloten of lang vreemd vermogen aangetrokken om de vaste activa te financieren. Zo zijn onder andere de Warmte Koude Opslag (WKO) bij t’ Venster voor € 200k en de nieuwbouw c.q. huisvestingsaanpassingen bij Produs en de Noord-scholen uit eigen middelen gefinancierd. Het Eigen Vermogen als percentage van de Materiële Vaste Activa is in 2014 wederom 78%. Quadraam heeft één hypothecaire lening (lees: kredietfaciliteit) van€ 599k (per 31-12-2014) bij de ING bank. Deze lening heeft een looptijd van 30 jaar (vanaf 17 december 1996) en een rentevaste periode van 10 jaar (tot 1 januari 2016). De debetrente bedraagt 6,75% per jaar. 3. Handhaving minimale liquiditeit De liquiditeit van Quadraam dient te allen tijde voldoende te zijn om aan haar korte termijn verplichtingen te voldoen. Onder liquiditeit wordt in dit verband verstaan tegoeden in rekening-courant. De minimale hoeveelheid liquiditeit bedraagt € 500k. Eventuele afwijkingen naar beneden van dit saldo zullen incidenteel worden toegestaan, mits er op korte termijn vooruitzichten zijn op herstel van de gewenste situatie. Het liquiditeitsrisicobeheer is gebaseerd op een korte liquiditeitsplanning (één boekjaar), alsmede een meerjarige liquiditeitsplanning. In 2014 zijn zowel de overschotten alsmede de tekorten op de ING betaalrekening lager dan in voorgaande jaren. Eind 2014 is de stand - € 38k op de ING betaalrekening. Deze stand is te verklaren door het betalen van de kosten voor de bouw van het nieuwe gebouw Landeweer. De negatieve stand is

daarmee incidenteel van karakter en zal in 2015 weer op het gewenste niveau terugkeren. 4. Beperking financiële risico’s Om aantasting van de verhouding eigen vermogen / vreemd vermogen van Quadraam te voorkomen, dienen financiële risico’s binnen aanvaardbare grenzen te blijven. Financiële risico’s zijn te onderscheiden in: - algemene marktrisico’s: risico’s verbonden aan wijzigingen van het sentiment op de markt voor vastrentende waarden en aandelen en de invloed daarvan op de waarde van de beleggingsportefeuille van Quadraam; - kredietrisico’s: risico’s verbonden aan de kredietwaardigheid van instellingen waarin Quadraam heeft belegd; - vermogensrisico’s zijn indien mogelijk afgedekt met een verzekering. 5. Wettelijke regelgeving beleggen en belenen van 16 september 2009, van het Ministerie van OCW Zowel het liquiditeitenbeheer als het beleggingsbeheer wordt in eigen beheer uitgevoerd, waarbij Quadraam zich met betrekking tot het beleggingsbeheer laat ondersteunen en adviseren door Schretlen & Co. Vanaf 1 april 2015 vindt er een overdracht plaats van de beleggingsportefeuille van Schretlen & Co naar Rabobank De Liemers (de dienstverlening van Schretlen & Co wordt volledig geïntegreerd met die van de Rabobank).

Algemeen uitgangspunt is dat uitzettingen en beleggingen voldoen aan de


Financiën

Resultaten

Regeling beleggen en belenen van 16 september 2009 door Ministerie OCW, nr. FEZ/CC/150185. De totale beleggingsportefeuille van Quadraam dient, voor minimaal 75% uit vastrentende waarden, maximaal 25% uit aandelengarantiestructuren en/of aandelenfondsen en/of voor maximaal 15% uit vastgoedfondsen te bestaan. Bij de belegging in aandelengarantiestructuren en/of aandelenfondsen wordt gebruik gemaakt van hoofdsomgaranties zoals aangegeven in artikel 3 tweede lid van de publicatie van 16 september 2009. Daarnaast kan het College van Bestuur besluiten maxima te stellen aan beleggingen in individuele sectoren. Ter beperking van het kredietrisico zijn maxima vastgesteld voor het totaal aan uitzettingen en beleggingen bij één bank, bedrijf of instelling. Dit betekent voor de obligatieportefeuille dat, met uitzondering van Staatsobligaties, uitgegeven door landen uit de Europese Economische Ruimte zoals omschreven in de Regeling beleggen en belenen, het belang in een instelling niet meer bedraagt dan 20% van de totale waarde van de portefeuille. De landen in de Europese Economische Ruimte dienen te voldoen aan de triple A landen rating. Met betrekking tot de aandelenportefeuille geldt dat de waarde van één aandelenfonds dan wel een aandelenstructuur met beperkt risico ook is gemaximeerd tot 20% van de totale waarde van de portefeuille. Indien dit percentage door koersontwikkeling wordt overschreden is niet onmiddellijk een herschikking noodzakelijk. De totale beleggingsportefeuille van Quadraam bestaat momenteel uit 72% uit vastrentende waarden (o.b.v. de marktwaarde). Eind 2014 zijn er ter waarde van € 2.425k obligaties gekocht, dit geld is aan de liquide middelen van Schretlen & Co. onttrokken.

Planning

een meerjarenbegroting, tussentijdse rapportages en een jaarrekening. Deze stukken worden opgesteld door de dienst Financiën & Vastgoed en aangeboden aan het College van Bestuur. Het College van Bestuur stelt de stukken vast en legt deze ter goedkeuring voor aan de Raad van Toezicht. In deze planning komen de volgende onderwerpen terug: - alle interne en externe ontwikkelingen die op middellange termijn van belang zijn; - de liquiditeitsprognose en de daaruit voortvloeiende verwachte financieringsbehoefte en beleggingsnoodzaak van de organisatie op middellange termijn; - de omvang van de kredietrisico’s voor het komende jaar; - de wijze waarop onderscheid wordt gemaakt tussen publieke en overige eigen middelen; - het financierings- en beleggingsbeleid (treasurybeleid) dat de organisatie voorstaat en de financiële consequenties van dat beleid; - de voorgenomen transacties, die het financierings- en beleggingsbeleid vormgeven dan wel de uitgevoerde transacties, waarbij de uitgevoerde transacties worden getoetst aan de voorgenomen transacties; - toetsing van de realisatie ten opzichte van de liquiditeitsprognose en analyse van afwijkingen. Hiermee kan de liquiditeitsprognose in de toekomst worden verbeterd. In 2015 is Quadraam voornemens om aandacht te besteden aan zowel het liquiditeitenbeheer als het beleggingsbeheer om zodoende te zorgen voor een verdere maximalisatie van het rente- en beleggingsresultaat (uiteraard binnen de geldende randvoorwaarden). Dit betekent onder andere het verbeteren van het huidige liquiditeitsprognosemodel.

Quadraam gebruikt de jaarlijkse financiële beleidscyclus voor het vaststellen van het treasurybeleid, voor het afleggen van verantwoording over dat beleid en voor bijstelling van het beleid door het jaar heen. De beleidscyclus kent

Specificatie effectenportefeuille in € 1.000

Aantal

Waarde in € (o.b.v. kostprijs)

Looptijd

Aandelen met beperkt risico

2.000

200

7 jaar

23.500 41.000 2.500 2.500 69.500 2.000 73.500

2.433 4.476 145 71 7.125 12 7.337

7 jaar 10 jaar 25 jaar doorlopend

Vastrentende waarden * Totaal Vastrentende waarden Alternatieve beleggingen ** Totaal effectenportefeuille Tabel 25: effectenportefeuille Quadraam

*De beleggingen in ING bank EMTN 2008-2018 zijn gewaardeerd tegen de marktwaarde, deze ligt lager dan de kostprijs; **Alternatieve beleggingen zijn gewaardeerd tegen de marktwaarde, deze ligt lager dan de kostprijs. Quadraam Jaarverslag 2014 I 40

Huisvesting

Resultaten

6.5 Huisvesting Zo dynamisch als het onderwijs is, zo dynamisch zijn ook de huisvestingsvraagstukken. Veranderingen in het onderwijs vragen om flexibiliteit van huisvesting. Educatieve ruimtes waar kinderen en jongeren zich prettig voelen. Een stimulerende omgeving die aansluit bij de wensen en eisen van deze tijd en die mee kan bewegen met groei en krimp. In 2014 is deze dynamiek volop aan de orde geweest. Zo is in juni is in Zevenaar het gebouw Landeweer opgeleverd. Voorwaar een toekomstbestendig pand, met als belangrijkste kenmerken de flexibele mogelijkheden en het energiezuinige profiel. In Arnhem Noord was het door de leerlingengroei bij zowel het Stedelijk Gymnasium als het Beekdal Lyceum nodig om de lokalencapaciteit uit te breiden. Dit is gedaan door bij beide scholen een semipermanente uitbreiding te realiseren.

In het coalitie akkoord van de gemeente Arnhem is opgenomen dat men ultimo 2017 wil komen tot een doordecentralisatie van de huisvestingsverplichtingen en middelen van gemeente naar de besturen van VO en PO. Hiertoe is er medio 2014 een overleg met alle belanghebbenden opgestart om de mogelijkheden hiertoe te onderzoeken. Voor Quadraam betekent dit niet alleen een huisvestingsvraagstuk, maar tegelijkertijd ook een financierings- en duurzaamheidsvraagstuk. In 2015 zal er op basis van de dan vervolmaakte business case een standpunt ingenomen worden. Intern vond in 2014 de samenvoeging van de dienst Financiën en Control met de dienst Vastgoed en Inkoop plaats. Belangrijkste overweging hiertoe was de aansluiting op transactioneel niveau tussen inkoop en crediteurenadministratie in het kader van het opgestarte purchase-to-pay project en de synergie tussen schoolcontrollers en vastgoedmanagers op schoolniveau. De eerste positieve effecten zijn in de laatste maanden merkbaar geworden.

Wiskundewedstrijd

Studium Generale

Klimbos Apeldoorn

Leerling Bart Borm van het Olympus College is de beste Nederlander tijdens de finale van de International Mathematics Competition in Zuid-Korea. Een team van acht leerlingen van Quadraamscholen is afgevaardigd. Tijdens het verblijf in Zuid-Korea begint het regenseizoen en slapen de leerlingen op een wollen deken op de grond, maar ze hadden deze week niet willen missen.

Onder de titel ‘Studium Generale: Excellent Talent’ verzorgt Stedelijk Gymnasium Arnhem een openbare lezingencyclus. Achtereenvolgens komen natuurkunde, culturele antropologie en poëzie aan bod. De avonden worden door een docent en een groep leerlingen voorbereid en gepresenteerd in een aantrekkelijk interactief programma. De eerste lezing - ‘De relativiteitstheorie nu eindelijk helemaal uitgelegd’ - door docent Hans Kramer is meteen een groot succes. Aan de hand van sprekende voorbeelden, filmpjes en animaties wordt ingegaan op de (on-)mogelijkheid van tijdreizen

De eerste- en tweedejaars sportklassen van Vmbo ‘t Venster in Arnhem sluiten het schooljaar af met een mentordag in de vorm van een uitstapje naar Klimbos Apeldoorn. Dit is het hoogste klimbos van Nederland, met plateaus tot wel achttien meter hoog. Het ‘zekersysteem’ zorgt ervoor dat iedereen veilig kan klimmen. Leerlingen, mentoren en andere medewerkers van de ‘thuisbasis’ sport hebben een geweldige dag.


Klachtafhandeling

Resultaten

6.6 Klachtafhandeling Quadraam kent een klachtenregeling. Als een ouder, leerling of personeelslid een klacht heeft kan die, mede afhankelijk van de aard van de klacht (functioneren van de school of seksuele intimidatie, discriminatie en geweld), daar mee terecht bij de directie van de school, contactpersonen per school of bij de externe vertrouwenspersoon van Quadraam. Ook kunnen klagers zich richten tot de landelijke klachtencommissie (LKC), waarbij Quadraam is aangesloten. De LKC geeft advies over de gegrondheid van de klacht en ook over hoe Quadraam nieuwe vergelijkbare klachten kan voorkomen. In 2014 heeft de externe vertrouwenspersoon van Quadraam, mevrouw Loes van Oosteren, van doen gehad met 43 casussen. Dat is iets minder dan in het voorgaande jaar. Het betrof verschillende soorten activiteiten: behandelen van klachten, consultatie (meestal telefonisch) en verwerken van schriftelijke meldingen. In 20 gevallen ging het om een klacht, 5 ervan hadden betrekking op leerlingen die een personeelslid beschuldigden van seksuele intimidatie. Een betrekkelijk nieuw fenomeen is het feit dat er door ouders geklaagd werd (in 5 gevallen) over het gebrek aan deskundigheid van docenten in het omgaan met gedragsmoeilijke kinderen. Er waren 4 klachten over de onderlinge verhoudingen binnen de organisatie. In alle gevallen waren de klagers personeelsleden. Het aantal meldingen van leerlingen met klachten over seksuele intimidatie is in vergelijking met de twee voorgaande jaren iets hoger. Kijkend naar de inhoud van de klachten betreft het met name een onveilig, respectievelijk onprettig gevoel bij bepaalde docenten. Uiteraard reden genoeg om hier aandacht aan te besteden, maar er waren geen ernstige incidenten.

Opvallend is het aantal klachten dit jaar dat betrekking heeft op gedragsproblemen. Ouders die melden dat hun kind veel hinder heeft van gedragsproblemen van klasgenoten, en dat die problemen niet effectief door de school (docenten) opgepakt worden. Er waren ook klachten van ouders die het niet eens waren met de bejegening van hun kind en/of de beslissing van de school om tot verwijdering/overplaatsing naar het speciaal onderwijs over te gaan (men ervaart dat als uitstoting in plaats van ondersteuning). Werpt Passend Onderwijs zijn schaduw vooruit? Een belangrijk aandachtspunt bij de implementatie van passend onderwijs de komende jaren. Een aantal klachten had te maken met het gebruik van social media. In de meeste gevallen betrof het de plaatsing van (al of niet compromitterende) foto’s van docenten of medeleerlingen. Vaak een vorm van pestgedrag. Een aandachtspunt voor alle scholen. Mede met het oog op het voorkomen van genoemde problemen heeft Quadraam in 2014 social media beleid opgesteld dat op alle scholen wordt geïmplementeerd. Drie klachten zijn er ingediend bij het College van Bestuur. Deze klachten zijn vervolgens afgehandeld door de directeur van de betreffende school. Twee klachten zijn ingediend bij de Landelijke Klachtencommissie. Een ervan is alsnog behandeld door de directeur van de school, waarna de ouders hun klacht bij de landelijke commissie hebben ingetrokken. In het tweede geval heeft de directeur vergeefs getracht met de klagende ouders tot overeenstemming te komen. De klacht wordt in 2015 behandeld door de Landelijke Klachtencommissie (LKC). De LKC zal in zijn advies aangeven, in hoeverre zij de klacht gegrond acht. Ook eventueel, welke aanbevelingen zij het bestuur doet om in de toekomst nieuwe klachten te voorkomen.


HOOFDSTUK 7

Belanghebbenden

Door middel van een jaarverslag legt een organisatie verantwoording af aan de belanghebbenden. Bij Quadraam gaat dat om de volgende groepen: • leerlingen • ouders • medewerkers • GMR • Raad van Toezicht • toeleverende (basis)scholen • ROC’s, hogescholen en universiteiten • gemeentes • Inspectie van het onderwijs • Ministerie van OCW • culturele en maatschappelijke instellingen

Het College van Bestuur wil daarnaast graag weten hoe deze groepen aan kijken tegen Quadraam: hun mening telt! Daarom worden tweejaarlijks bij leerlingen, ouders en medewerkers kwaliteitsonderzoeken afgenomen. Op grond van de resultaten worden op de scholen verbeteracties uitgevoerd. Bij de totstandkoming van het strategisch beleidsplan 2015-2020 is ook goed geluisterd naar verschillende belanghebbenden. Er is eerst teruggekeken naar 2010-2015: wat ging goed en wat kan beter? Dat is gedaan met vertegenwoordigers van gemeentes, bestuurders uit het basisonderwijs, van ROC’s, hogescholen en universiteiten. Daarnaast wilde Quadraam graag antwoord op de vraag wat in ieder geval mee genomen moet worden in het volgende beleidsplan. Leerlingen hebben laten horen en zien bij TEDxQ hoe ze graag willen leren. Aan de ‘Vergezichtengroep’, bestaande uit 35 medewerkers en ouders, is gevraagd nog verder vooruit te kijken: wat moet Quadraam doen gezien de snelle ontwikkelingen en veranderingen die ons te wachten staan? Bij de uitwerking van het strategisch beleidsplan 2015-2020 gaan verschillende belanghebbenden een actieve rol spelen.

Opleidingen

Graffitikunst

De Liemerse school voor praktijkonderwijs Symbion biedt een groot aantal branchegerichte opleidingen aan. Voorbeelden zijn de opleidingen ‘Werken met de motorkettingzaag’ en ‘Werken met de bosmaaier’. Door samen te werken met onder andere Staatsbosbeheer, de gemeente Montferland en een aantal stagebedrijven kunnen de leerlingen ervaring opdoen in een professionele werkomgeving. De opleidingen worden afgesloten met een certificaat.

Het Westeraam laat leerlingen die om welke reden dan ook niet mee kunnen met een buitenlandse reis niet aan hun lot over. Ze kunnen rekenen op allerlei leuke thuisblijfactiviteiten, zoals het maken van graffitikunstwerken. Leerlingen, docenten en bezoekers van de school kunnen ze nog lange tijd bewonderen.

Quadraam Jaarverslag 2014 I43

HOOFDSTUK 8

Verslag van de Raad van Toezicht Samenstelling

(Neven)functies

De heer drs. F.A.J. Veerman (voorzitter)

Directeur/eigenaar Comenius Consult Lid Raad van Toezicht Stichting Zorgcombinatie Marga Klompé

De heer J.H.M. Hendriks (vice voorzitter) MLD MBA MHCM

Directeur/eigenaar ASCIE BV Senior Consultant Fontys hogeschool Programmadirectuer HR2020

De heer C.P. Hommes

Platform coördinator gemeente Zevenaar

Mevrouw dr. J.A. Hoekstra MSC

Directeur van de Faculteit Techniek en Life Sciences bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

De heer drs. F.W. Mutsaers

Directeur/eigenaar Mutsaers Advies & Management (MA&M) Directeur/eigenaar JOB b.v. Lid Raad van Toezicht Stichting Openbaar Voortgezet Onderwijs Tilburg

Mevrouw S.C.A.M. Ausems MMO

Directeur Specialistische en Intramurale zorg bij Thebe

De heer prof. dr. P.R.J. Simons

Directeur/eigenaar Visie op leren Lid van de Raad van Toezicht van de NHTV, internationaal hoger onderwijs te Breda

De heer Hommes treedt met ingang van 1 januari 2015 af als lid van de Raad van Toezicht. Hij wordt per die datum opgevolgd door de heer H. van Wijk. In december 2014 is hij door de raad op voordracht van een benoemingscommissie waarin GMR, het College van Bestuur en de raad zelf vertegenwoordigd waren als nieuw lid benoemd. De heer van Wijk volgt de heer Hommes tevens op als lid van de auditcommissie.


Verslag van de Raad van Toezicht naam

lid RvT sinds

treedt af / herkiesbaar / jan. 2012







J.H.M. Hendriks

01.01 2008

01.01.2012 herkozen

C.P. Hommes

01.01 2008

01.01.2012 herkozen

H. van Wijk

01.01 2015

F.A.J. Veerman

01.01 2008

S.C.A.M. Ausems

01.01 2010

01.01.2014 herkozen

01.01.2018 treedt af

J.A. Hoekstra

01.01 2010

01.01.2014 herkozen


F. W. Mutsaers

01.02 2011

P.R.J. Simons

01.12 2013

01.01.2016 treedt af 01.01.2015 treedt af 01.01.2015 benoemd

01.01.2012 herkozen


01.02.2015 herkiesbaar 01.12.2013 benoemd

01.12.2017 herkiesbaar

Tabel 26: Benoemingstermijnen Raad van Toezicht

Commissies en vergaderingen De Raad van Toezicht heeft in 2014 zes maal vergaderd. Eenmaal is de raad bijeen geweest voor een studiebijeenkomst. De raad kende in 2014 een remuneratiecommissie bestaand uit mevrouw Ausems (vanaf 1 augustus 2014) en de heren Hendriks en Veerman. Deze commissie adviseert de Raad van Toezicht over de werkgeversrol van de raad. De commissie is drie maal bijeen geweest. Verder kent de raad een auditcommissie bestaand uit de heren Mutsaers en Hommes. De auditcommissie adviseert de Raad van Toezicht over de financiële ontwikkelingen binnen de stichting. De auditcommissie heeft twee maal vergaderd. Ten slotte kent de Raad een onderwijscommissie bestaand uit de heer Simons en mevrouw Hoekstra. De commissie adviseert de raad over de onderwijs(kwaliteits-)ontwikkelingen binnen de stichting. De commissie heeft drie maal vergaderd. De reguliere onderwerpen die de raad heeft geagendeerd zijn de begroting 2015 en jaarrekening 2013 van de stichting. Voorts stonden de bestuursovereenkomst met het College van Bestuur en de voortgang van de realisering van deze overeenkomst op de agenda.

Code VO-raad Quadraam is aangesloten bij de VO-raad, vereniging van schoolbesturen en scholen in het Voortgezet Onderwijs. De VO-raad heeft een code goed bestuur opgesteld, die door Quadraam wordt onderschreven en opgevolgd. In 2014 heeft er een evaluatieonderzoek plaatsgevonden naar de Code. De commissie, die de evaluatie heeft uitgevoerd, heeft een aantal aanbevelingen gedaan. Voor Quadraam relevante aanbevelingen betreffen het professionaliseren van de werkgeversrol van de raad van toezicht. De raad heeft de werkgeversrol de afgelopen jaren reeds geprofessionaliseerd onder andere door zich aan te sluiten bij de VTOI als werkgeversorganisatie en door de door de VTOI afgesloten cao voor bestuurders te implementeren. Ook is een reglement opgesteld waarin criteria zijn geformuleerd voor nevenfuncties van de bestuurders van Quadraam. Ook beveelt de commissie aan de diversiteit van de samenstelling van de Raad van Toezicht te bevorderen. Bij toekomstige benoemingen zal de raad deze aanbeveling ter harte nemen.


Verslag van de Raad van Toezicht

Rollen toezichthouder De Raad van Toezicht Quadraam vervult een drietal rollen. De raad houdt toezicht op het bestuursbeleid, is adviseur van het bestuur en is werkgever van het bestuur. Hieronder zal worden besproken wat er in het verslagjaar 2014 met betrekking tot deze drie rollen aan de orde is geweest. Toezichthoudende rol Bij het houden van toezicht is eerste en belangrijkste aandachtspunt voor de raad de onderwijskwaliteit van de Quadraamscholen en dan primair de kwaliteit ‘in de klas’. Zoals bekend hadden of hebben enkele afdelingen van Quadraamscholen de kwalificatie ‘zwak’ van de inspectie gekregen. Tot genoegen van de raad zijn vrijwel alle afdelingen inmiddels ‘voldoende’. Drie afdelingen (vwo Lorentz College en vmbo KB en GT Het Westeraam) zijn nog ‘zwak’. Naar verwachting zullen er geen zwakke afdelingen meer zijn in het schooljaar 2015 - 2016. In het verslagjaar heeft de raad de jaarrekening 2013 goedgekeurd. De jaarrekening sloot met een positief resultaat af. De raad stelde vast dat 2013 voor Quadraam een financieel goed jaar is geweest. De belangrijkste KPI’s (kritieke prestatie indicatoren) zijn verbeterd, het overheadpercentage en ook het percentage ziekteverzuim zijn gedaald. Wel achtte de raad het van belang om het voorzichtige financiële beleid voort te zetten en de personeelskosten te blijven managen. Het College van Bestuur heeft goedkeuring van de raad nodig voor de overdracht van gebouwen en grond van of door de stichting. Het Liemers College heeft op 1 augustus 2014 een nieuw gebouw betrokken voor de bovenbouw vmbo. Met goedkeuring van de raad is het oude gebouw aan de Vestersbos in Zevenaar terug geleverd aan de gemeente Zevenaar. Verder heeft Quadraam als afronding van de huisvestingsoperatie in Arnhem van de gemeente het economisch eigendom overgedragen gekregen van het gebouw aan de Groningensingel 1191. De raad heeft de overdracht goedgekeurd. Naast en achter het terrein van het Stedelijk Gymnasium Arnhem is door de gemeente Arnhem een stadspark gerealiseerd. Het park ligt op grond dat eigendom is van de gemeente Arnhem, van Quadraam en van Waterschap Rijn en IJssel. Door grondruil en overdracht van grond en door het verlenen van het recht van overpad wordt de feitelijke situatie juridisch verankerd. De raad heeft de overdracht goedgekeurd. De Arnhem International School is een school voor onder andere kinderen van expats in de regio Arnhem-Nijmegen-Wageningen. De aanwezigheid van een internationale school met een internationaal curriculum is een belangrijk aspect bij de keuze voor de vestigingsplaats voor internationaal opererende bedrijven met internationale medewerkers. De Arnhem International School in Arnhem bestaat al 20 jaar en kent een primary afdeling gevestigd bij de Aletta Jacobs school van schoolbestuur de Basis en de secundary school als onderdeel van het Lorentz Lyceum van het schoolbestuur Quadraam. In de heroverweging van de positionering van het internationaal onderwijs in de provincie Gelderland is de ambitie uitgesproken door Provincie, Gemeente

Arnhem, Gemeente Nijmegen, Stadsregio, Regio de Food Valley om het internationaal onderwijs beter zichtbaar als geïntegreerd onderwijs voor de expat gemeenschap te positioneren. Een nieuwe locatie waar Primary, Secundary en Nursery samen gehuisvest worden, is waar de regio zich voor heeft uitgesproken en inmiddels tussen de 7,7 en 8,2 miljoen euro voor beschikbaar heeft gesteld. In december 2014 heeft de raad het voorgenomen besluit van het College van Bestuur om tot nieuwbouw van een nieuwe locatie te komen voor de Arnhem International School goedgekeurd onder de voorwaarde, dat de diverse lokale overheden hun toezeggingen ook daadwerkelijk omzetten in beschikbaarstelling van de middelen. Quadraam zal juridisch én economisch eigenaar worden van het gebouw van de AIS. Ten slotte heeft de raad in december 2014 de begroting 2015 goedgekeurd. De begroting sluit met een positief resultaat. Adviesrol Een aantal malen zijn in de vergaderingen van de raad de ontwikkelingen op de scholen van Quadraam in Arnhem Zuid en Elst aan de orde geweest. Het College van Bestuur heeft in 2014 in samenspraak met de schooldirecteuren de strategie bepaald voor de scholen in Zuid en Elst. De raad heeft het bestuur over die strategie geadviseerd. Er is de komende tien jaar sprake van stijging van het leerlingenpotentieel in Zuid en Elst. Met name het Lorentz Lyceum en het Olympus College zien echter hun instroom in het eerste jaar de afgelopen jaren dalen. Willen de Quadraamscholen voldoende leerlingen trekken is het van belang, dat de scholen goed gepositioneerd zijn in de omgeving en aantrekkelijk zijn voor ouders en leerlingen. De Raad van Toezicht hecht er aan, dat Quadraamscholen die dicht bij elkaar liggen onderscheidende en complementaire profielen hebben en elkaar niet beconcurreren. De raad heeft zich in het verslagjaar laten informeren over de invoering van Passend Onderwijs. Doel van de invoering van Passend Onderwijs is, om zoveel mogelijk leerlingen, eventueel met extra ondersteuning, hun onderwijs te laten volgen in het reguliere onderwijs. Dat stelt hoge eisen aan de scholen en met name de docenten. De raad heeft besloten de implementatie van Passend Onderwijs op de scholen van Quadraam te blijven volgen en met enige regelmaat zich daarover te laten informeren. Diverse malen is in de raad het onderwerp ‘professioneel leiderschap’ aan de orde geweest. Dit is het leiderschap waar ieder individu zichzelf als de primaire animator en actor beschouwt om de eigen professionaliteit te blijven ontwikkelen. Het gaat hierbij niet enkel om het leiderschap van de directie van de Quadraamscholen, maar ook om de docenten en het onderwijs ondersteunend personeel. Het bestuur ontwikkelt met het oog hierop een leiderschapsprogramma binnen Quadraam dat zich zowel op de schooldirecties als de docenten richt. Het programma is vrijwel gereed en zal in 2015 met de raad besproken worden. De raad volgt de ontwikkeling van dit beleid met grote belangstelling. Ook volgt de Raad met belangstelling de verschillende - aanzetten tot - onderwijs vernieuwing binnen Quadraam. Quadraam Jaarverslag 2014 I 46

Verslag van de Raad van Toezicht

Zo heeft zij zich laten informeren over het Kameleon project dat beoogt meer maatwerk per leerling te kunnen bieden. Werkgeversrol De raad heeft een remuneratiecommissie bestaande uit de voorzitter en twee leden van de raad. De commissie adviseert de raad over de arbeidsvoorwaarden van de beide bestuurders en over de beoordeling van hun functioneren. In 2013 is er een CAO voor bestuurders VO voor het jaar 2014 tot stand gekomen. De CAO is afgesloten door de vereniging van toezichthouders in het onderwijs (VTOI) en de vereniging van professionele bestuurders in het VO. De Raad van Toezicht Quadraam is aangesloten bij de VTOI. De arbeidsovereenkomst van het College van Bestuur is aangepast naar een arbeidsovereenkomst conform de CAO voor bestuurders VO 2014. De CAO voor bestuurders kende tot 2014 de mogelijkheid tot prestatiebeloning. Wettelijk is prestatiebeloning niet meer mogelijk vanaf 2014. Deze optie is dan ook niet meer opgenomen in de arbeidsovereenkomst van de bestuurders van Quadraam. Omdat voor 2013 de optie van prestatiebeloning nog wel onderdeel uitmaakte van de arbeidsovereenkomst heeft de Raad de prestaties van het College van Bestuur op basis van de bestuursovereenkomst 2013 beoordeeld en de voorzitter van het College van Bestuur een extra beloning van 4 % van het bruto jaarsalaris van het kalenderjaar 2013 toegekend. In 2014 heeft de raad na onderzoek besloten om gezien de hogere eisen die aan toezichthouders worden gesteld en de toegenomen werkdruk, de vergoeding voor de werkzaamheden als toezichthouder vanaf 2015 bij te stellen. Deze vergoeding is sedert 2007 niet meer aangepast. De bijgestelde vergoeding past ruim binnen de grenzen zoals deze door de VTOI worden geadviseerd. Over de beloning van de bestuurders en de leden van de Raad van Toezicht in 2014 wordt verder cijfermatig elders in het jaarverslag gerapporteerd. In 2013 is een vacature van lid College van Bestuur ontstaan als gevolg van het vertrek van Peter van Buuren als lid van het College van Bestuur. In samenspraak met de voorzitter College van Bestuur, de GMR en de functioneel managers en de directeuren is een profiel voor het nieuwe lid College van Bestuur opgesteld. Vervolgens is een benoemingsadviescommissie (BAC) ingesteld waarin de raad, het bestuur, de directie en de GMR vertegenwoordigd waren. De BAC heeft in het voorjaar van 2014 geadviseerd mevrouw Erika Diender te benoemen tot lid van het College van Bestuur. De raad heeft dit advies na een gesprek met mevrouw Diender op 19 maart 2014 overgenomen en heeft haar met ingang van 1 juli 2014 benoemd.

Evaluatie Raad van Toezicht De raad heeft zijn functioneren in 2014 geëvalueerd. Uit de evaluatie 2014 komt naar voren, dat bij het vertrek van een lid van de raad het van belang is een opvolger te zoeken, die in het verzorgingsgebied van de scholen van Quadraam woont en werkt. Dit om voldoende voeling te kunnen houden met de regio en regionale ontwikkelingen. Daarnaast zal het College van Bestuur bezien of er een andere manier is om de raad te voeden met lokale informatie. De raad hecht eraan het schoolbezoek in stand te houden. Verder wil de raad waar mogelijk het hoger management van de organisatie blijven uitnodigen op thema’s in vergaderingen van de raad. Ook neemt de raad zich voor, zoveel mogelijk afstand te blijven houden van de operationele vraagstukken en activiteiten. Ten aanzien van de vraag of Quadraam kwalitatief aan de maat en in control is stelt de raad vast dat er flinke stappen vooruit zijn gezet, maar dat verdere verbetering nog steeds mogelijk is. De raad heeft zich voorgenomen, om de komende jaren het proces van evalueren te bezien en eventueel tot bijstelling te komen. Op enig moment zou de evaluatie ook onder leiding van een externe deskundige kunnen plaatsvinden om de objectiviteit van de evaluatie nog beter te waarborgen. Nadere besluitvorming daaromtrent vindt plaats in 2015. Aandachtspunten 2015 In 2015 eindigt het lopende strategisch beleidsplan Quadraam en moet een nieuw plan tot 2020 van kracht worden. In 2014 is door het College van Bestuur gesproken met een groot aantal betrokkenen, waaronder ouders, leerlingen, personeelsleden, gemeenten, toeleverend - en vervolgonderwijs over de resultaten van het lopende plan en over de doelen van het nieuwe plan. De raad heeft zich over dit proces en de uitkomsten daarvan laten informeren en heeft vertrouwen in het tot stand komen van een kwalitatief goed plan voor de komende vijf jaar. In 2015 zal de raad het proces actief blijven volgen. Besluitvorming is gepland in het voorjaar van 2015. Het uiteindelijke plan zal vastgesteld worden door het College van Bestuur na goedkeuring door de raad.

Eind 2014 heeft de Raad van Toezicht in samenspraak met het CvB een aantal werkgeverszaken, in het bijzonder m.b.t. nevenfuncties geëvalueerd, herijkt en vertaald naar (ver)nieuw(d)e afspraken voor 2015.


HOOFDSTUK 9

GMR

Samenstelling GMR De gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR) bestaat uit 26 leden; 13 leden gekozen door de personeelsgeledingen van de medezeggenschapsraden van de onderliggende scholen (op BRIN-niveau) en het centraal bureau, 13 leden gekozen door de ouder- en leerlinggeledingen van de medezeggenschapsraden van de onderliggende scholen. Bij de grotere scholen en de scholen die onder één BRIN-nummer vallen zijn er deelraden ingesteld.

Onderwerpen van de GMR De agenda loopt parallel met de onderwerpen op de beleidsagenda van het bestuur. De belangrijkste speerpunten van 2014 waren de gesprekscyclus, het taakbeleid, nieuwe mr-procedure om te komen tot de begroting, passend onderwijs, functiemix en de verbetering van de kwaliteit van de medezeggenschap, hieronder valt ook de communicatie met de achterban. De GMR is ook betrokken geweest bij de benoeming van een lid van de Raad van Toezicht en het College van Bestuur

De GMR treedt in plaats van de afzonderlijke medezeggenschapsraden van de scholen en/ of het centraal bureau, indien het aangelegenheden betreft die van gemeenschappelijk belang zijn voor alle scholen of voor de meerderheid van de scholen en/ of het centraal bureau. Hetzelfde geldt ten aanzien van de instemming- en adviesbevoegdheid van geledingen van de raad.

Resultaten in 2014 De GMR heeft ingestemd met de nieuwe gesprekscyclus, die nog nader ingevuld moet worden op schoolniveau. De GMR heeft ingestemd met het algemeen kaderstellend Taakbeleid voor Quadraam, dat ter instemming voorgelegd is aan het onderwijzend personeel. Volgens de CAO diende 2/3 van het personeel daarmee in te stemmen. De stemming heeft inmiddels plaatsgevonden: er bleek onvoldoende draagvlak onder het onderwijsgevend personeel voor het nieuwe taakbeleid. Bij de behandeling van begroting is afgesproken om de GMR in een eerder stadium te betrekken, zo is er overleg geweest over de begrotingsrichtlijnen die bepalend zijn voor de uiteindelijk op te stellen begroting. De GMR heeft instemmingsrecht over de begroting van het Centraal Bureau en de geconsolideerde begroting van Quadraam Om tot een verbetering van de kwaliteit van de medezeggenschap te komen zal het dagelijks bestuur van de GMR een aantal gemeenschappelijke vergaderingen beleggen met de afzonderlijke MR’en om te komen tot beleidsverheldering en onderlinge afstemming. Eén bijeenkomst is er geweest in 2014 over het taakbeleid.

De GMR is een belangrijke gesprekspartner van het CvB als het gaat om beleid dat voor alle Quadraamscholen geldt. Eens in de circa zes weken vindt formeel overleg plaats tussen het CvB en de GMR. Formeel geeft de GMR advies/instemming op voorgenomen besluiten van het CvB. Er is onderling afgesproken om proactief te worden betrokken bij het beleid, hetgeen heeft geresulteerd in een traject over de gesprekscyclus en het taakbeleid waarbij leden van de GMR participeren in werkgroepen om tot dit beleid te komen. Naast deze werkgroepen heeft de GMR ook een financiële commissie die met de dienst F&V en het CvB overlegd over de begroting en het financieel jaarverslag. De GMR is ook betrokken bij het ‘Passend onderwijs’-traject middels ouders/voorzitter. Samenstelling werkgroepen GMR Taakbeleid: Piet van den Berg, Alex Knipscheer, Roel van Leeuwen. Gesprekscyclus: Piet van den Berg, Jos Meijer, Suzanne Reesink. Financiën: Piet van den Berg, Jos Meijer, Suzanne Reesink.

De GMR werkt aan verbetering van de medezeggenschap en aan een betere beeldvorming over Quadraam door: • Het organiseren van schooloverstijgende bijeenkomsten met de afzonderlijke MR’en • De functiemix en het entreerecht helder te krijgen/maken • Het passend onderwijs te blijven monitoren • De gesprekscyclus op schoolniveau te blijven volgen • Het Taakbeleid op schoolniveau te blijven volgen


HOOFDSTUK 10

Continuïteitsparagraaf

Het jaar 2014 was het tweede jaar waarin Quadraam de continuïteitsparagraaf in het jaarverslag heeft opgenomen. Deze continuïteitsparagraaf voldoet aan de minimale eisen op de Richtlijn Jaarverslag Onderwijs. Sinds 2011 stelt Quadraam een meerjarenbegroting voor de jaren T+5 op. In de meerjarenbegroting zijn opgenomen een prognose op de balans, staat van baten en lasten, kasstroomoverzicht, investeringsbegroting, en leerlingenaantallen. Daarnaast wordt elk jaar een bij de meerjarenbegroting horende risicoparagraaf opgesteld. De onderdelen van de meerjarenbegroting hebben een ontwikkeling doorgemaakt vanaf het jaar 2011. De nadruk lag tot en met het jaar 2013 op de juiste doorrekening op de staat van baten en lasten. Daarbij is Quadraam breed rekening gehouden met dezelfde vooraf geformuleerde uitgangspunten in de staat van baten en lasten.

2014

Prognose 2015

Prognose 2016

Prognose 2017

13.470

13.516

13.504

13.373

1.269 67 890 312

1.268 67 889 312

1.268 67 889 312

1.260 67 884 309

31-12-2014

Prognose 31-12-2015

Prognose 31-12-2016

Prognose 31-12-2017

Materiële vaste activa Financiële vaste activa Totaal vaste activa Vorderingen Effecten Liquide middelen Totaal vlottende activa

32.087 17 32.104 3.245 7.338 2.685 13.268 45.373

32.318 17 32.335 2.709 10.220 2.036 14.965 47.299

33.660 14 33.674 2.651 10.420 1.367 14.437 48.112

34.397 11 34.408 2.595 10.620 2.518 15.733 50.141

Eigen Vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden

24.916 3.787 3.140 13.529 45.373

26.452 4.400 2.882 13.565 47.299

28.322 4.784 2.612 12.394 48.112

30.761 4.804 2.342 12.234 50.141

Kengetal

Definitie kengetal

Leerlingaantal

Leerlingen ingeschreven per 1-10 van een kalenderjaar T-1 gemiddelde aantal fte gemiddelde aantal fte gemiddelde aantal fte gemiddelde aantal fte

Totaal FTE CvB / directie Onderwijzend personeel Overige medewerkers

Inzicht in leerlingaantallen en fte’s Aan de basis van een goede onderwijshuishouding staan de leerlingprognoses. Daarbij maakt Quadraam gebruik van de Pronexus prognosemethoden, gemeentelijke prognoses en marktonderzoeken. Voor de Quadraamscholen ontbreekt het aan een gezamenlijke indicator om tot een verantwoorde leerlingenprognose te komen. Dit heeft er toe geleid dat de prognose van de leerlingaantallen voor de komende jaren per Quadraamschool op basis van verschillende indicatoren is opgesteld. De prognose van de fte-aantallen is gekoppeld aan deze leerlingenprognoses. Een aandachtspunt voor Quadraam is te komen tot een gezamenlijke gedragen leerlingenprognose en daaraan gekoppelde fte-aantallen.

Tabel 27: prognose leerlingaantallen en fte’s

Geconsolideerde balans

(bedragen in € 1.000) Activa (1.2) (1.3) (1.5) (1.6) (1.7) Totaal activa Passiva (2.1) (2.2) (2.3) (2.4) Totaal passiva

Tabel 28: Meerjarenbegroting Balans



(bedragen in €) 2.1.1 Algemene reserve 2.1.2 Bestemmingsreserve (publiek) 2.1.6 Herwaarderingsreserve Totaal 2.1 Eigen vermogen

31-12-2014

Prognose 31-12-2015

Prognose 31-12-2016

Prognose 31-12-2017

19.009 4.322 1.585 24.916

21.410 3.504 1.538 26.452

23.754 3.077 1.491 28.322

26.625 2.692 1.445 30.761

Tabel 29: Meerjarenbegroting 2.1 Eigen vermogen

Geconsolideerde balans Voor een goede weergave van het Eigen vermogen - in de meerjarenbegroting 2015-2017- dient een aanpassing plaats te vinden. De totale impact daarvan op het Eigen vermogen is € 1.000k negatief (5% van het totale eigen vermogen van 2015). Het effect hiervan is dat het Eigen vermogen in 2015 € 1.000k lager uit komt, maar nog steeds positief zal zijn. Als gevolg hiervan zal dit effect doortellen in de prognoses 2016 en 2017.

De mutaties in het eigen vermogen tussen de prognosejaren worden voornamelijk veroorzaakt door de positieve geprognosticeerde resultaten, maar tevens de mutaties in de bestemmingsreserves Bapo, Herfstakkoord en Samenwerkingsverband. Een daling van de bestemmingsreserves zorgt voor een stijging van de algemene reserve. De mutaties in de voorzieningen worden veroorzaakt door de geleidelijke opbouw in de voorziening Groot onderhoud en voorziening Sparen persoonlijk budget. De voorziening Jubileumsgratificatie blijft naar verwachting stabiel.

Geconsolideerde staat van baten en lasten

(bedragen in € 1.000)

2014

Prognose 2015

Prognose 2016

Prognose 2017



102.156 1.516 5.597 109.268

104.887 1.461 4.748 111.096

105.321 1.365 4.767 111.453

105.696 1.365 4.761 111.822



85.715 4.152 5.006 14.413 109.286

88.126 4.473 6.026 12.198 110.823

87.035 4.537 6.087 12.092 109.751

86.846 4.543 6.148 12.014 109.552

-18 174 157

272 169 441

1.701 169 1.870

2.270 169 2.439

Saldo Baten en Lasten (5.0) Financiële baten en lasten Totaal resultaat Tabel 30: Meerjarenbegroting Staat van baten en lasten



Genormaliseerd komt de staat van baten en lasten meerjarig als volgt uit:

(bedragen in € 1.000)

2014

Prognose 2015

Prognose 2016

Prognose 2017



103.737 1.483 5.597 110.817

105.383 1.461 4.748 111.592

105.321 1.365 4.767 111.453

105.696 1.365 4.761 111.822



85.715 4.152 5.006 14.413 109.286

88.126 4.473 6.026 12.198 110.823

87.035 4.537 6.087 12.092 109.751

86.846 4.543 6.148 12.014 109.552

1.531 174 1.705

769 169 938

1.701 169 1.870

2.270 169 2.439

Saldo Baten en Lasten (5.0) Financiële baten en lasten Totaal resultaat Tabel 31: Genormaliseerde Meerjarenbegroting Staat van baten en lasten

De afwijkingen ten aanzien van de vorige tabel worden veroorzaakt door de spreiding van de in 2013 ontvangen baten van het herfstakkoord door het Ministerie OCW. In totaal is er in 2013 € 3.879k ontvangen. Daarvan is € 1.501k aangewend in 2013, € 1.581k in 2014 en € 497k in 2015. Voor het restant van € 300k zal in de toekomst een keuze worden gemaakt, wanneer en hoe dit door Quadraam wordt aangewend. Het herfstakkoord is in 2013 opgenomen via een bestemmingsreserve.

Kengetal

Definitie kengetal

Solvabiliteitsratio Rentabiliteit Kapitalisatiefactor

Eigen vermogen / Totaal vermogen Totaal resultaat / Totaal baten (Balanstotaal - Investeringen gebouwen en terreinen) / Totale baten (inclusief rentebaten) Eigen vermogen / Totale baten Vlottende activa / Vlottende passiva

Weerstandsvermogen Quick ratio

2014

Prognose 2015

Prognose 2016

Prognose 2017

Referentie OCW

55% 0,1% 20,7%

56% 0,4% 23,0%

59% 1,7% 23,6%

61% 2,2% 25,4%

> 30% 0% - 5% < 35%

22,8% 0,98

23,8% 1,10

25,4% 1,16

27,5% 1,29

10% - 40% 1,0

Tabel 32: Meerjarenbegroting Kengetallen



6.000.000 4.000.000 2.000.000 0 2013

2014 Kasstroom

2015

2016

2017

Jaar

Figuur 11: Meerjaren kasstroom

Toelichting Meerjarenbegroting 2015-2017 Ontwikkeling baten Door de diverse bezuinigingen en stimuleringen vanuit de Rijksoverheid in de komende jaren en een langzaam inzettende leerling daling zien we de Rijksbijdrage na 2017 fors teruglopen. In de jaren 2015, 2016 en 2017 laat de opbrengst Rijksbijdrage nog een stijging zien. Deze wordt veroorzaakt door de opgenomen groei van het aantal leerlingen (2015) en stimuleringen in eerste instantie (2015-2017). De stijging van rijksbijdrage van 2014 naar 2016 voortkomend uit de stimuleringen vanuit de Rijksoverheid komt met name door de verhoging van de Prestatiebox. De overige baten laten in de gepresenteerde jaren tot en met 2017 een licht dalende trend zien. De dalende trend ontstaat door de daling in leerlingaantallen en de daarmee samenhangende ouderbijdrage. Ontwikkeling lasten In de meerjarenbegroting 2015-2017 zien we de personele lasten vanaf 2015 dalen naar het niveau van € 86.846k. Bij de prognose van de loonkosten zijn de volgende aannames gedaan. • Loonmutaties t.a.v. periodieken zijn procentueel gedaan op basis van de voorgaande meerjarenbegrotingen, die op persoonsniveau zijn geprognosticeerd. • Leerlingengroei en -daling percentage is gekoppeld aan de inzet van docenten en ook bij krimp scholen aan de overige functiegroepen. • Autonome loonkosten, waar geen vergoeding tegenover staat vanuit het Ministerie, is gebaseerd op informatie uit de miljoenennota en de VO raad • Voor 2016 is een verhoging van 0% meegenomen, voor 2017 is dat 0,5% Het managen van de loonkosten is van essentieel belang voor Quadraam aangezien dit de belangrijkste kostenpost is voor de organisatie. Het gaat dan met name om het efficiënt inzetten van mensen. Zaken zoals werkgeverslasten in de vorm van pensioenpremie en sociale lasten zijn een gegeven. De Bapo regeling is benoemd in de nieuwe cao om af te bouwen. Vanuit de cao vormt de keuze van het persoonlijk budget een onderdeel om rekening mee te gaan houden.

De afschrijvingslasten laten een stijgende trend zien tot het niveau van € 4.543k in het boekjaar 2017. Quadraam heeft als insteek dat het percentage afschrijvingen t.o.v. de totale baten rond de 4% dient te liggen om te spreken van een gezonde financiële structuur van de organisatie. De huisvestinglasten laten een redelijk stabiele trend zien de komende jaren. De lasten voor de komende jaren zijn jaarlijks geïndexeerd op basis van autonome groei van 1% (staat geen vergoeding tegenover vanuit het Rijk). Daarnaast heeft de meerjarenbegroting Groot onderhoud als basis gediend voor het meerjarenperspectief. De meerjarenbegroting Groot onderhoud kent een tijdshorizon van 10 jaar met elke drie jaar een schouw moment. De volgende schouw staat gepland in 2015 met een ingangsdatum op 1-12016. Middels het uitgangspunt indexeringen is dit risico in bepaalde mate ondervangen. In de meerjarenbegroting is als uitgangspunt gehanteerd dat de overige lasten mee stijgen/dalen met het aantal leerlingen van de school. De onder deze categorie gepresenteerde kosten betreffen met name kosten van leermiddelen en leeractiviteiten gerelateerde zaken. In het jaarverslag 2013 heeft Quadraam voor het eerst de continuïteitsparagraaf opgenomen. Vanaf het boekjaar 2011 stelt Quadraam een meerjarenbegroting op. De verdere verbetering van deze meerjarenbegroting is in volle gang. Tot en met 2013 werd de voorspelling van de balans op basis van absolute afwijkingen ten aanzien van het verleden opgemaakt. Vanaf 2014 is gekozen om per balanspost de grootste beïnvloedende factoren te bepalen (in samenhang met de staat van baten en lasten) en op deze wijze een balansvoorspelling te doen. De meerjarenbegroting is sterk afhankelijk van de leerlingen fte-prognoses. Een gezamenlijk gedragen indicator is hiervoor noodzakelijk om een betrouwbare voorspelling van de financiële toekomst voor Quadraam te geven. Daarnaast wil Quadraam per school werken aan diverse scenario’s, waardoor beslissingen op lange termijn op een verantwoorde wijze kunnen worden genomen. In 2013 is hiervoor een voorzichtige start gemaakt. De afwijkingen van de meerjarenbegroting in de continuïteitsparagraaf 2013 en 2014 worden derhalve niet alleen veroorzaakt door het gewijzigde beleid van de Rijksoverheid, maar ook door het definiëren van factoren die wel/niet beïnvloedbaar zijn op de voorspelling. Quadraam Jaarverslag 2014 I 52


Om Quadraam de komende jaren op koers te houden zijn de belangrijkste risico’s voor de financiële planning benoemd tijdens de begrotingscyclus.

beleid met ingang van het schooljaar 2015-2016 wordt uitgevoerd is daarmee aanzienlijk kleiner geworden.

Bedrijfsvoeringsrisico’s

Risico’s meerjarenperspectief

Effectieve en efficiënte duurzame organisatie Om een effectieve en efficiënte organisatie te krijgen, zullen scholen beleid moeten maken om tot een optimalisering van de inzetbare capaciteit en een geïntegreerde IIP planning & beleidscyclus te komen. Hierin schuilen kansen, maar ook bedreigingen. De kosteneffecten zullen steeds meegenomen moeten worden in de mogelijke scenario’s.

Quadraam stelt een meerjarenbegroting tot en met T+5 jaren op. In het jaarverslag worden alleen de door het Ministerie gevraagde T+3 jaren verantwoord. Ook in de periode 2015-2019 zijn er risico’s te zien voor de financiële planning van Quadraam. Een van de focuspunten is goed rentmeesterschap. Om de risico’s te beheersen, zal Quadraam continu de ontwikkelingen moeten volgen. In 2015 zal de meerjarenbegroting wederom worden opgesteld met een nieuw jaar (2020) erbij. Hiermee krijgt het een prominente plaats binnen de Planning & Control cyclus van Quadraam. Voor de periode 20152019 zijn de volgende risico’s op de financiële planning zichtbaar.

Onderwijstijd en functiemix De wetswijziging op de Onderwijstijd zal ingaan op 1-8-2015 waar de urennorm per jaar voor een aantal (VWO/HAVO/MAVO/VMBO) opleidingen wordt losgelaten. Voor het Praktijkonderwijs blijft de 1.000 urennormen gelden. De wetswijziging geeft ook ruimte voor een flexibele invulling van de onderwijstijd. Vanuit het College van Bestuur is een traject gestart om dit te laten voorbereiden door de Quadraamscholen. In 2015 zal de laatste tranche van de functiemix doorgevoerd worden bij een aantal scholen. In de financiële doorrekening is hier rekening mee gehouden. Monitoring van beleidskeuzes voor de invoering van de functiemix en kostenimpact draagt bij aan de beheersing van het risico.

Projectrisico’s Passend Onderwijs Per 1 augustus 2014 is de wet Passend Onderwijs in Nederland ingevoerd. De nieuwe samenwerkingsverbanden, waar Quadraam actief in is, zijn gestart met de vorming van de organisatie. Quadraam neemt deel in de samenwerkingsverbanden (SWV) 25.4 Liemers en 25.6 Arnhem e.o. Doel van de wet Passend Onderwijs is iedere leerling een passend plek in het onderwijs te bieden en het aandeel VSO in VO en LWOO/PRO te verlagen. Beide samenwerkingsverbanden zitten in 2012 en 2013 boven het landelijke % (3,44% basis verevening 2011) van het aandeel VSO in VO. Ook de LWOO/PRO omvang is boven het ijkpunt 1-10-2012. De projectgroep die zich bezighoudt met de implementatie van Passend Onderwijs binnen Quadraam is voortgezet voor schooljaar 2014-2015. Een risico met betrekking tot de wetswijziging en bekostigingswijziging is een daling in bekostiging voor het nieuwe schooljaar 2015-2016. Taakbeleid Begin 2015 heeft een algemene stemming onder het personeel plaatsgevonden over het op bestuursniveau ontwikkelde nieuwe taakbeleid. Inmiddels is in februari 2015 bekend geworden dat de meerderheid van het personeel (OP) niet heeft ingestemd met het nieuwe taakbeleid. Het bestuur heeft vervolgens besloten de schooldirecteuren te vragen, in overleg met de PMR en de docenten van hun school op basis van het op bestuursniveau ontwikkelde kader te komen tot taakbeleid per school. De kans dat een nieuw taak-

Dalende trend van investeringsomvang Over de periode 2015-2017 daalt de investeringsomvang van 4.241k in 2015 naar 3.306k in 2017. De investering in wifi-netwerken, voor onder andere een betere beveiliging en beschikbaarheid van de data architectuur, zorgt voor een nieuw onderdeel in het investeringspakket. De vervangingstermijn van ICT-middelen wordt steeds korter. Dit is nog niet meegenomen in de begroting, omdat de impact nog niet te bepalen is. Doordecentralisatie De gemeenten in Nederland ontvangen vanaf 2015 minder middelen voor de instandhouding van VO voorzieningen in het verzorgingsgebied. Deze gelden worden in 2015 verdeeld naar de VO instellingen in het verzorgingsgebied en de gemeenten. Als gevolg van deze bekostigingswijziging vanuit het Rijk is bij gemeenten een ontwikkeling op gang gekomen om met VO instellingen om de tafel te gaan zitten en te praten over de financiering van de VO voorzieningen in de toekomst en mogelijke doordecentralisatie van gebouwen van gemeenten aan VO instellingen. Quadraam is met één gemeente hierover in gesprek en zal een mogelijke doordecentralisatie budgetneutraal uit gaan voeren. De overige gemeentes hebben nog geen voornemens om te decentraliseren. Bij een mogelijke doordecentralisatie zullen de balansverhoudingen fors wijzigen. Bekostigingsbeleid Overheid In 2013 is een Herfstakkoord gesloten tussen diverse politieke partijen. Uit dit akkoord komen significante stimuleringen voor het VO onderwijs voor 2014 en latere jaren. Meerjarig komt het tot uiting in de regeling Prestatiebox. Vanuit OCW is de afgelopen jaren een strak bezuinigingsbeleid afgekondigd waar Quadraam, samen met andere onderwijsinstellingen, op gereageerd hebben door het opstellen van kostenreductieprogramma’s of efficiency slagen. Het voortzetten van het creëren van voldoende draagvlak voor de ingezette bezuinigingen is een risico voor Quadraam.



Ontwikkeling personele lasten / CAO De personele lasten vormen de grootste component in de kostenstructuur van Quadraam. De ontwikkeling van de personele lasten is ook voor Quadraam een risicoelement op de lange termijn. In 2015 zullen de personele lasten fors toenemen t.o.v. 2014. De trend van toename zet zich door met een toename van collectieve en individuele uitkeringskosten, de invoering van de Wet Werk en Zekerheid (WWZ), invoering Entreerecht en functiemix. De wijzigingen in de sociale zekerheid zijn kostenverhogend voor de werkgever. De werkgeverslasten nemen toe, terwijl de Rijksoverheid deze niet volledig of nauwelijks compenseert. Het taakbeleid kan uitkomst bieden om de personele lasten niet verder te laten stijgen.

stuursovereenkomst wordt door het College van Bestuur afgesloten met de Raad van Toezicht. In deze bestuursovereenkomst worden naast de Quadraam-normen de streefwaarden voor de komende twee jaren conform meerjarenbegroting vastgesteld. Het College van Bestuur verantwoordt drie keer per jaar het gevoerde beleid op basis van deze bestuursovereenkomst. De Raad van Toezicht vergadert hierover meerdere malen per jaar.

Ondersteuning en advisering door de Raad van Toezicht De Raad van Toezicht heeft onder andere tot taak de jaarlijkse exploitatie- en investeringsbegroting goed te keuren. Daarnaast stelt het College van Bestuur een jaarlijkse bestuursovereenkomst op waarin een groot gedeelte van de indicatoren, zoals beschreven in hoofdstuk 6.1 zijn opgenomen. Deze be-


HOOFDSTUK 11

De schoolgegevens

Postbus 7

6920 AA Duiven www.quadraam.nl Centraal Bureau Bestuur en Diensten Bezoekadres Saturnus 5 6922 LX Duiven Telefoon [026] 320 8800 [email protected]

Arnhem Noord

Arnhem Zuid en Elst

De Liemers

Beekdal Lyceum BRIN: 25GL (VO) Havo, vwo Rector: drs. M.T.J. Delen Bernhardlaan 49 6824 LE Arnhem Telefoon 026-3209820 www.beekdallyceum.nl

Lorentz Lyceum BRIN: 20TZ (VO) Havo, vwo, tto, vmbo-tl en Arnhem International School Rector: drs. J.M.J.M. van Deursen (rector a.i.) Groningensingel 1245 6835 HZ Arnhem Telefoon 026-3202850 www.lorentzlyceum.nl

Candea College BRIN: 03RR (VO) Vmbo, havo en vwo Voorzitter centrale directie: drs. L.H.M. Lucas Telefoon 0316-367800 www.candea.nl

Montessori College Arnhem BRIN: 25GL (VO) Havo/mavo Directeur: B.J. Drop Utrechtseweg 174 6812 AL Arnhem Telefoon 026-3209830 www.montessoriarnhem.nl Stedelijk Gymnasium Arnhem BRIN: 20RM (VO) Rector: drs. M.J. Stuiver (plv. rector) Thorbeckestraat 17 6828 TS Arnhem. Telefoon 026-3209840 www.gymnasiumarnhem.nl Vmbo ‘t Venster BRIN: 25GL (VO) Directeur: J.C. Witt Thomas a Kempislaan 82 6822 LS Arnhem Telefoon 026-3209850 www.vmbo-venster.nl

College van Bestuur Drs. ir. M.A. Mittelmeijer RI (voorzitter) E. Diender-van Dijk MCM Raad van Toezicht Drs. F.A.J. Veerman (voorzitter) S.C.A.M. Ausems MMO J.H.M. Hendriks MLD MBA MHCM J.A. Hoekstra MSC C.P. Hommes Drs. F.W. Mutsaers Prof. dr. P.R.J. Simons

Maarten van Rossem BRIN: 20TZ (VO) Vmbo Directeur: drs. F.T.E. Sikkes Groningensingel 1235 6835 HZ Arnhem Telefoon 026-3202860 www.maartenvanrossem.nl Olympus College BRIN: 05FF (VO) Mavo, havo, vwo, gymnasium en Brugjaar Jan Ligthart Rector: M.G.M. van de Louw Olympus 11 6832 EL Arnhem Telefoon 026-3202870 www.olympuscollege.nl Produs Praktijkonderwijs BRIN: 12NW (PrO) Directeur: drs. A. van ‘t Sant Leidenweg 60 6843 LD Arnhem Telefoon 026-3208830 www.produsarnhem.nl Lyceum Elst BRIN: 20TZ (VO) Mavo, havo en vwo Rector: G.N. Munters Auditorium 3 6661 TZ Elst Telefoon 0481-362920 www.lyceumelst.nl Het Westeraam BRIN: 20TZ (VO) Vmbo Directeur: G.N. Munters Auditorium 6 6661 TZ Elst Telefoon 0481-362930 www.hetwesteraam.nl


Locatie Eltensestraat Eltensestraat 8 6922 JB Duiven Locatie Saturnus I Saturnus 1 6922 LX Duiven Locatie Saturnus II Saturnus 3 6922 LX Duiven Liemers College BRIN: 16SK (VO) Vmbo, havo en vwo Voorzitter centrale directie: drs. H. Wiggers Telefoon 0316-583800 www.liemerscollege.nl Locatie Didam Dijksestraat 12 6942 GC Didam Locatie Heerenmäten Heerenmäten 6 6904 GZ Zevenaar Locatie Landeweer Stationspoort 36 6902 KG Zevenaar Locatie Zonegge Zonegge 07-09 6903 EP Zevenaar Symbion BRIN: 08PS (PrO) School voor praktijkonderwijs Directeur: drs. A. van ‘t Sant Hoge Witteveld 2 6942 RD Didam Telefoon 0316-583880 www.symbion-vo.nl

HOOFDSTUK 1 HOOFDSTUK 2. Inhoudsopgave. Leeswijzer

Recommend Documents