Hoger onderwijs > CHEPS over de toekomst

www.utnieuws.nl

Onafhankelijk magazine van de Universiteit Twente jaargang 01 - nummer 01 - november 2011

Universiteit Twente >

50 jaar kenniscampus Interviews > Vier eredoctoren over hun werk

Hoger onderwijs > CHEPS over de toekomst

International > The challenges of diversity

Challenging

you

Hoe ga jij onze grenzen verleggen? Tata Steel (voorheen Corus) is een van Europa’s grootste staal-producenten. Onze visie is om de benchmark te zijn voor de wereldwijde staalindustrie. Dat betekent voorop lopen en ambities waarmaken. Wij willen grenzen verleggen. Er lopen de komende jaren belangrijke verbeterprojecten. We gaan kosten verlagen en investeren op het gebied van manufacturing, maintenance en energy efficiency. Voor deze challenges zoeken wij ambitieuze bachelors en masters met passie voor techniek. Help jij ons innoveren en continu verbeteren? Tata Steel levert hoogwaardig staal aan klanten die actief zijn in de auto-industrie, de bouw, energiesector en verpakkingsindustrie. Met het internationale netwerk van verkoopkantoren en service centres onderscheidt Tata Steel zich in de markt. Samenwerken en partnership met klanten staan centraal in onze aanpak. Meer weten over onze challenges en ons nieuwe traineeship Top Techniek? En wat wij voor elkaar kunnen betekenen? Kom voor een persoonlijk gesprek naar onze stand op Techniek Bedrijven Talents, op 18 november in Rotterdam. www.tatasteeljobs.nl 2 UT NIEUWS 01|2011

Wij zoeken starters: TOPTALENTEN MET PASSIE VOOR TECHNIEK HBO, WO

Nieuws

In dit nummer Interview | Marina van Damme > 12 - 13

Van de redactie Konden we maar in de toekomst kijken. Dan zouden we met z’n allen weten waar de Universiteit Twente zich over 50 jaar, zo rond het jaar 2060, bevindt. Is de UT dan wereldspeler van formaat? Stromen er vanaf de campus in Enschede

Interview | Professor Schuijer > 22 - 23

grote groepen excellente studenten het (internationale) bedrijfsleven in? Hebben we dan nog wel een campus? En is het ons gelukt om met een sterk profiel op de proppen te komen, zoals de minister van Onderwijs dat heden ten dage graag

Interview | Jorrit de Boer > 24 - 26

Column | Peter Buwalda > 41

Eredoctoraat: The Mythbusters > 4 - 7 De klas van 1964 > 8 - 9 Thuisbezorgd.nl > 10 Programma Dies Natalis > 11 Architectuur op de campus > 14 - 15 Eredoctoraat: Helga Nowotny > 16 - 19 High tech, human touch > 20 - 21 Van brede bachelor tot brede bachelor > 27 Eredoctoraat: Henri Termeer > 28 - 31 Internationalisation > 32 - 37 CHEPS over de toekomst van universiteiten > 38 - 39 De glazen bol > 40 - 41 Eredoctoraat: Wolfgang Knoll > 42 - 45 | De grote UT Quiz: > 46

Colofon Onafhankelijk maandblad voor personeel en studenten van de Universiteit Twente jaargang 48. Verschijnt donderdag op de campus; vrijdag/zaterdag buiten de UT. Oplage: 8.000 exemplaren. Redactie-adres: Vrijhof kamers 315, 316, 317, 328, 319. Postadres: Postbus 217, 7500 AE Enschede. Telefoon: (053 – 489) 2029 zie verder onder redactie. Fax: (053 – 489) 3439 E-mail redactie: [email protected]. Internet: www.utnieuws.nl of via de homepage van de UT. Redactie: Ditta op den Dries (hoofdredacteur, 2030)

Paul de Kuyper (4084) [email protected] Maaike Platvoet (3815) [email protected] Sandra Pool (tel. 2936) [email protected] Office-management: Brigitte Boogaard (2029) [email protected] Vaste medewerkers: Cariene van Aart, Marloes van Amerom, Giels Brouwer, Rayke Derksen, Nynke Dirven, Maaike Endedijk, Robbin Engels, Hans van de Kolk, Ruben Libgott, Catherine Ann Lombard, Ingrid Szwajcer. Automatisering/internet: Ivar Engel Christina Höfer Foto’s: Arjan Reef / Gijs van Ouwerkerk /

van ons ziet? Een wereldprofiel? Of een

toekomst van de UT te voorspellen. Daar

regioprofiel? Vragen, vragen, vragen.

hebben we geen spijt van- (zie pagina

We kunnen niet in de toekomst kijken,

40&41).We waren verrast door de prik-

al heeft de recente berichtgeving over

kelende inzendingen, die ons stuk voor

neutrino’s die sneller zijn dan het licht

stuk aan het denken zetten.

ons wel even aan het twijfelen gebracht.

In dit jubileumnummer kijken we

In de wereld van de wetenschap (én in de

achteruit, staan we stil bij zaken en

wereld van de journalistiek) houden we

kijken we vooruit. Voor de redactie van

ons graag aan de harde feiten. Vandaar

UT-Nieuws is het 50-jarig bestaan van

ook dat we Hans Vossensteyn en Harry

de UT absoluut een mijlpaal. Na 40 jaar

de Boer van CHEPS gevraagd hebben om

een weekblad te zijn geweest gaan we

voor dit jubileummagazine een stevig

vandaag over op een maandmagazine

opiniërend artikel over de toekomst van

en internet. Internet? Dat had profes-

de universiteiten te schrijven, gebaseerd

sor Schuijer (pagina 22&23) een halve

op de actuele situatie van het hoger

eeuw geleden nooit kunnen voorspellen!

onderwijs in Nederland. Maar de redac-

Hoe zouden we over 50 jaar het nieuws

tie heeft daarnaast ook enkele UT’ers

brengen?

uitgedaagd om in de glazen bol te kijken, hun fantasie de vrije loop te laten en de

Ingrid Szwajcer Redactieraad: prof.dr. E.R. Seydel (vz). Advertenties: Bureau Van Vliet BV, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort, Tel. 023 – 5714745. Site: www.bureauvanvliet.com. E-mail: [email protected]. Advertentietarieven op aanvraag. HOP: UT Nieuws is aangesloten bij het Hoger Onderwijs Persbureau (HOP). Adreswijzigingen: Abonnees (ook studenten) dienen deze schriftelijk door te geven aan de redactie UT-Nieuws Postbus 217, 7500 AE Enschede of per e-mail: [email protected]. Stage of buitenlands studieverblijf: studenten die op stage gaan of in het buitenland gaan studeren kunnen UT-Nieuws op schriftelijk verzoek opgestuurd krijgen. Wie prijs stelt op deze (gratis) service zendt een adreswijziging naar de redactie o.v.v. faculteit, stagelocatie en periode (zo nauwkeurig mogelijk).

Ditta op den Dries, hoofdredacteur.

Kopij: Bestemd voor de Infomededelingenrubriek dient per e-mail maandag voor 14.00 uur in het bezit te zijn van de redactie UT-Nieuws. Abonnementen: Jaarabonnement: 44 euro. Abonnementen schriftelijk aan te vragen met vermelding van naam, adres, postcode, plaats, telefoonnummer en bank-/girorekening. Abonnementen kunnen wekelijks ingaan. Betaling via factuur. Het jaarabonnement wordt automatisch verlengd, tenzij men minimaal 1 maand voor afloop van de abonnementsperiode schriftelijk opzegt. Technische vervaardiging: Wegener SpeciaalMedia Bezorging Campus: Motorsportgroep UT, coördinator Stefan Dams, tel. 053-4892029. E-mail: [email protected] Copyright UT-Nieuws: Auteursrecht voorbehouden. Het is verboden zonder toestemming van de hoofdredacteur artikelen schema’s foto’s of illustraties geheel of gedeeltelijk over te nemen en/of openbaar te maken in enigerlei vorm of wijze.

UT NIEUWS 01|2011 3

Meet the Mythbusters They make cars fly through the air, launch self-made rockets, run in air-tight tracksuits through the desert and research if an elephant is really scared of a mouse. For the Mythbusters no assignment is too crazy. On the twenty-fifth of November, during the celebration of the fiftieth anniversary of the UT, the illustrious duo will receive the honorary doctorate of the University of Twente. And their reaction when they first heard the news? ‘We were perplexed. And incredibly honored’. Read the full story on www.utnieuws.nl

4 UT NIEUWS 01|2011

Eredoctoraat | MythBusters

Meet the Mythbusters Ze laten auto’s de lucht in vliegen, vuren zelfgebouwde raketten af, rennen in een luchtdicht

pop is als oefenmateriaal gebruikt. Met echt bloed.

joggingpak door de woestijn en onderzoeken of een olifant nou echt bang is voor een muis. Voor

de pop ter plekke flauwvielen.’

de Mythbusters is geen opdracht te gek. Het illustere duo krijgt 25 november, tijdens de viering

En hij is zó levensecht, dat mensen bij het zien van De anekdote van de pop is slechts een voorschotje. Wie een blik werpt in het kantoor van Jamie beseft

van 50 jaar UT, het eredoctoraat van de Universiteit Twente. Hun reactie toen ze dat hoorden?

dat de gemiddelde studentenkamer op de campus

‘We waren perplex. En ongelofelijk vereerd’.

de drie bankstellen in de kleine ruimte slingeren

een modelwoning is. Het is er een bende. Tussen tal van attributen. En bij elk voorwerp heeft Jamie een verhaal. Aliëns aan de muur, rondslingerende

Tekst: Ditta op den Dries | Foto: Stefano Stramigioli>

is met walrussnor en onvermijdelijke baret en Adam

ledematen van poppen, een opgezette haai en tal

die rossige met ringbaardje en donkere bril, die

van uitgestalde voorwerpen die ooit dienst deden in

Er hangt een bordje bij de voordeur van

altijd aan het dollen is. Een ijzersterk duo met een

een film of reclamespot.

M5Industries, een bedrijf aan de rand van een

ijzersterk tv-programma.

In een kast staat een afgedankte robot. Jamie is

grijzig industrieterrein, aan de oostkant van San

Het tweetal is volledig op elkaar ingespeeld. Ze

robotfanaat. Zijn ijzeren vrienden staan aan de wieg

Francisco. ‘Beste fans, we waarderen jullie belang-

maken soepel een taakverdeling: Adam gaat voor ie-

van zijn huidige succes. ‘Mijn bedrijf heet M5Indus-

stelling, maar willen jullie alsjeblieft niet kloppen of

dereen een lunch scoren en Jamie begint alvast aan

tries en is gespecialiseerd is special effects voor

bellen? We zijn druk bezig met de voorbereidingen

de rondleiding. ‘Niet schrikken’, waarschuwt hij, als

films en reclamedoeleinden. Twaalf jaar geleden had

van ons programma. Groet. Mythbusters’. Duidelijke

hij de deur van zijn kantoor openzwaait. In de hoek

ik voor een reclamespot een robot gebouwd. In die

taal, dit is het juiste adres. Een paar minuten later

staat een flink toegetakelde, bloederige levensechte

tijd waren er robotgevechten op televisie. Robotten

steken ze hun bekende hoofden om de hoek van de

pop. ‘Gebruikt in de thriller Jade, als slachtoffer

gingen in een arena met elkaar in gevecht totdat

deur; Jamie Hyneman en Adam Savage, oftewel de

van moord’, licht Jamie toe. De pop, gemaakt door

er eentje het loodje legde. En wat bleek……..mijn

Mythbusters. Aangenaam kennis te maken, please

het bedrijf M5Industries, is later hergebruikt voor

robot was onverslaanbaar. Dat viel de program-

to meet you! Verdere introductie is niet nodig. Want

educatieve doeleinden voor het Amerikaanse leger,

mamakers op. Ik werd toen door Discovery Chanel

wie kent de Mythbusters nou eigenlijk niet? De

om soldaten die naar het front moesten voor te

benaderd om het programma de Mythbusters te

populaire wetenschappelijke show van het tweetal

bereiden op hun missie. ‘Ze krijgen nogal eens te

maken. Ik wist meteen dat ik zo’n programma kon

is in Nederland bijna dagelijks te zien op Discovery

maken met aanslagen en moeten dan in staat zijn

maken, maar vond mezelf eigenlijk niet leuk genoeg

Channel. Wereldwijd kijken jaarlijks 400 miljoen

hulp te bieden aan hun gewonde kameraden. Soms

voor de camera’s. Daarom heb ik Adam gebeld. We

mensen uit 200 verschillende landen. En wie één

worden ze geconfronteerd met gruwelijke verwon-

maakten een testfilmpje en drie weken later was

keer heeft gekeken weet dat Jamie die serieuze man

dingen. Benen die afgerukt zijn bijvoorbeeld. Deze

alles in kannen en kruiken.’ De lunch staat inmiddels op tafel. Een gigantische hamburger. Daarnaast een enorme beker frisdrank,

Erepromotor Stefano Stramigioli

boordevol ijsklontjes. Tussen de happen door praten

‘Het idee om de MythBusters voor te dragen voor het

Je krijgt een eredoctoraat als je inhoudelijk hebt bijgedra-

ma, maar die camera’s? Die beschouw ik als een

eredoctoraat komt eigenlijk van Leon Abelmann. Ik vond het

gen aan de bevordering van de wetenschap. De MythBus-

noodzakelijk kwaad. Het past voor geen meter bij

meteen geniaal! Het was erg moeilijk om contact te leggen

ters zijn in staat geweest wetenschap voor een breed pu-

me om voor camera’s te acteren. En ik vind mezelf

met de MythBusters. Ik heb toen mijn vriend Ken Goldberg

bliek uitdagend en toegankelijk te maken. Dat is van groot

er ook niet goed in’,zegt Jamie. Nee, dan Adam. ‘Ik

op Berkeley University een email gestuurd en hij bracht het

belang voor de toekomst. Kinderen, óók mijn kinderen,

hou juist ontzettend van camera’s. Ik ben een echte

balletje snel aan ‘t rollen. Omdat het via mijn netwerk in orde

vinden hun proeven fantastisch! De MythBusters hebben

performer en heb ook een achtergrond als acteur.

is gekomen, ben ik tot erepromotor benoemd. En dat vind ik

exact de juiste wetenschappelijke houding. Een weten-

Of ik een topjob heb? Zeker weten. Maar dat heeft

absoluut eervol.

schapper moet niet geloven wat mensen zeggen, maar zelf

iedereen die alles wat hij in huis heeft in z’n baan

Ik vind de MythBusters helemaal te gek. Ik heb weinig tijd

gaan onderzoeken of het wel waar is wat er gezegd wordt.

steekt heeft’, relativeert hij.

om tv te kijken, maar áls ik kijk dan is het vaak naar hun

Dat is een houding die iedere academicus zou moeten heb-

Door het succes van de Mythbusters mogen Jamie

programma op Discovery Channel. Of ik zoek naar leuke

ben. Ik vind dat de MythBusters het eredoctoraat dubbel en

en Adam zich inmiddels bekende televisiesterren

Youtube-filmpjes van hen. Mijn favoriete filmpje? Dat van die

dwars hebben verdiend. Zijn er mensen die daar anders over

noemen. Ze hebben er een dubbel gevoel over. ‘Er

waterkoker die explodeert en als een raket wordt gelanceerd,

denken? Vast en zeker bij andere universiteiten! Die zijn

zijn soms idiote taferelen. Als we door het gangpad

dwars door twee verdiepingen heen. Geniaal! Het is volgens mij

jaloers. Ook op de UT? Ongelofelijk! Dan hebben die mensen

van een vliegtuig lopen beginnen mensen ineens al-

ook het meest bekende filmpje van de MythBusters.

er weinig van begrepen.’

lerlei dingen over ons te roepen. Beschamend. >

de Mythbusters honderduit over hun shows. ‘Ik vind het heerlijk om de testen te doen voor het program-

UT NIEUWS 01|2011 5

Eredoctoraat 1 | MythBusters Ze hebben het hardop óver ons, niet tegen ons. We

strak schema. Er wordt gewerkt in blokken van drie

rijden ook in auto’s met getinte ruiten. Dat moet

maand. ‘In die periode plannen we alle opnames in.

wel. We hebben voor onze neus auto-ongelukken

Daarna hebben we enkele weken vakantie en dan

zien gebeuren, alleen maar omdat mensen door

begint het nieuwe blok van drie maand. Voor een

onze aanwezigheid op de weg afgeleid werden. Te

aflevering hebben we een week tot tien dagen no-

gek voor woorden. Aan de andere kant; de voor-

dig. Dan is alles wat we doen op dat ene onderwerp

delen van beroemd zijn hebben de overhand. We

gefocust’, vertelt Adam. De druk is groot. Soms

reizen de hele wereld over. En als we advies of hulp

zijn er tegenvallers of blokkades en moet er ineens

nodig hebben, gaan alle deuren voor ons open.’

overgeschakeld worden naar een ander onderwerp.

Mythbuster zijn is een fulltime job. De opnames

Want één ding staat voorop; er moeten aan het

voor de programma’s zijn verwerkt in een super-

eind van de rit voldoende afleveringen op de plank liggen. Ze hebben er inmiddels negen seizoenen op zitten. Honderden myths zijn door hen in de praktijk ge-

JAMIE

bracht en daarna voorzien van het etiketje: busted,

houdend en koelbloedig. Dat is nodig om een test

plausible of confirmed. Bang dat de bodem van de

tot een goed einde te brengen. Het gevaar ligt altijd

ideeënpot in zicht is zijn ze niet. ‘Sterker nog, de

op de loer. ‘Vooral als je met explosieven werkt.

wachtlijst groeit. Het publiek draagt veel bij. Fans

Spannend materiaal. Echt kicken. Maar daar moet

roepen nieuwe myths als we voorbijlopen. Ze twitte-

je niet té creatief mee omspringen’. Verschroeide

ren en emailen in groten getalen. Bovendien hebben

wenkbrauwen bij een explosie, een bevroren snor

we zelf ook onze eigen interesses en voorkeuren’,

bij een test in Alaska, de Mythbusters hebben

zegt Adam. ‘We bekijken een nieuw idee van alle

allerlei (kleine) verwondingen opgelopen bij hun

kanten en bepalen dan of er een sterke uitzending

televisiewerk.

van gemaakt kan worden. Daar hebben we inmid-

Wat de meest gevaarlijke test was? Adam antwoordt

dels wel gevoel voor.’

meteen: upsite down underwater cars. Hij beleefde

Als een idee potentie heeft komt het ‘zenuwcen-

benauwde momenten toen hij voor een aflevering

trum’ in actie, gevestigd in het hart van het indus-

testte of het mogelijk is jezelf te bevrijden uit een

triepand. Jamie trekt een deur open. ‘Hier gebeurt

auto, die ondersteboven in het water terecht komt.

het allemaal. Hier worden de lijnen uitgezet.’ De

‘De meest beangstigende momenten maken we mee

ruimte waarin het tweetal samenkomt met de

als we, ondanks al onze voorbereiding, de controle

producers van het programma is opnieuw rom-

dreigen te verliezen. Dat gebeurde bij deze test.

melig. Het electronische smartbord staat werkloos

We dachten vooraf dat we alle problemen hadden

in de hoek. Elke creatieve inval wordt met een

getackeld. Maar het water dat de auto binnenliep

rode stift ergens opgeklad. Met woorden en met

was smerig en bruin, zodat ik geen zicht had en

tekeningetjes. Op borden en op de binnenkant van

mijn oriëntatie verloor. Gelukkig blijven Jamie en ik

de deur. Ongeorganiseerd, zo lijkt het, maar de

onder grote druk altijd kalm. Dat is ons beste wapen

Naam:

James Earl (Jamie) Hyneman

creativiteit spat er vanaf. En in die chaos komen de

in de overlevingsstrijd. Ook dit keer.’ Of hij zich

Geboren:

25 september 1956

mooiste programma tot leven. ‘Als we een test aan

dan niet afvraagt; waarom doe ik dit eigenlijk? ‘Ja,

Geboorteplaats:

Marshall Michigan

gaan pakken beginnen we op heel kleine schaal.

natuurlijk! Dat denken we altijd! We noemen dat ons

Burgerlijke stand:

Getrouwd, geen kinderen

We brainstormen samen en dan gaat het balletje

‘what the fuck-moment’. Bij elke test komt wel een

vanzelf rollen.’ Nou ja……vanzelf? Voor een goed

moment dat we elkaar aankijken, ons hoofd schud-

Jamie groeide op in Indiana. Had tal van baantjes. Was onder

eindresultaat moet strijd geleverd worden. Struggle

den en zeggen: ‘dit is zó absurd. Van wie moeten we

meer wildernisexpert, dierentrainer, duiker, kapitein, metaal-

for science. Die strijd begint al bij het uitwerken van

dit? Maar de kick achteraf vergoedt veel.’

bewerker, dierenwinkelhouder, betoninspecteur en kok. Hij

het idee. ‘Jamie en ik hebben grote overeenkomsten

De meest eervolle myth kwam zonder twijfel uit het

woonde jarenlang in het Caraïbisch gebied en werkte er als

in ons karakter, maar zeker ook grote verschillen.

Witte Huis. President Barack Obama gaf de Myth-

duiker en kapitein.

Die verschillen zorgen voor oorlog. We ruziën er

busters in 2009 persoonlijk opdracht om de mythe

heel wat af samen. Het gebeurt soms dat we twee

‘Archimedes Sun Ray’ te testen. Jamie trommelde

Hij is de eigenaar van het bedrijf M5 Industries, gespeciali-

uur lang bekvechten over de aanpak en de voort-

500 studenten op van de school, waar zijn vrouw

seerd in het maken van effecten voor films en reclames. In de

gang van een test en dan ineens dé oplossing zien.

lesgeeft. Aan de baai van San Francisco richtten zij

Verenigde Staten heeft hij onder andere een speciale 7Up-

Die ruzie is voor ons noodzakelijk om tot een goed

gezamenlijk hun spiegels op de zon, om te bewerk-

automaat en een speciale schoen voor Nike ontwikkeld.

eindresultaat te komen. En een goed eindresultaat

stelligen dat door de weerkaatsing een schip in zee

Ook verzorgde hij effecten in de film Top Gun, The Matrix

is het enige dat voor ons telt. Daar schuiven we

in vlammen op zou gaan. In de mythe van Archi-

en Star Wars. Hyneman is vooral bekend van het televisie-

onze ego’s graag voor opzij. We hebben respect voor

medes een beproefd middel om zeerovers te lijf te

programma MythBusters, waarin populaire mythen worden

elkaar. We beseffen allebei dat we de dingen beter

gaan. In de presidentiële test van de Mythbusters

getest op hun geloofwaardigheid.

samen kunnen doen dan apart’.

een ‘busted’.

De struggle for science eindigt niet in de voorbe-

‘Escape from Alcatraz’ is de meest favoriete afleve-

reidingsfase. Een ware Mythbuster heeft lef, is vast-

ring van Adam en Jamie. Ontsnappen van Alcatraz

6 UT NIEUWS 01|2011

bereikt. Daar waren ze niet slim genoeg voor. Weet

We wilden gewoon een object of onderwerp dat

je waarom ze gevangen zijn genomen? Ze hebben

onze interesse heeft grondig onderzoeken, zodat

een bank beroofd, in een roze Cadillac!!’

we ervan konden leren. Dat wilden we zo efficiënt

Het bericht dat de Mythbusters vanwege hun ver-

mogelijk doen en alles uit de kast halen. Methodie-

dienste voor de wetenschap een honorary degree

ken ontwerpen om je doel te bereiken. Dat is wat

van de Universiteit Twente krijgen, is bij hen inge-

we doen. En dat is toevallig precies hetzelfde wat

slagen als een bom. ‘Crazy is het! Echt crazy. We zijn

wetenschappers doen. Het is voor ons heel belang-

er volkomen door overrompeld. En vinden het een

rijk dat de Universiteit Twente het belang van ons

bijzonder grote eer’, zegt Adam. Hij noemt zichzelf

programma voor de wetenschap erkent. We zijn

een autodidact pur sang. ‘Bij ons thuis werd vroeger

trots. Werkelijk, we zouden niet trotser en blijer

gehamerd op het belang van een hogere opleiding.

kunnen zijn”.’ |

Dat lag als een druk op mijn schouders. Ik was nogal een vervelend mannetje, dat het niet goed deed op school. Ik ben na zes maand opleiding gestopt. Maar is altijd voor onmogelijk gehouden, ondanks het

ik ben wél iemand die levenslang wil leren. Jamie

feit dat ooit drie gevangenen van regenjassen een

en ik zijn geen mannetjes in laboratoriumpakjes,

vlot bouwden en het ruime sop kozen. ‘We hebben

die allerlei testen doen. We proberen de wereld om

ons op laten sluiten in de cel, nadat we eerst alle

ons heen te begrijpen en doen daar in de praktijk

1600 pagina’s van het FBI-rapport over de ontsnap-

onderzoek naar. Dat is wetenschap. Wetenschap is

ping hadden gelezen. Vervolgens wrongen we ons

eigenlijk van en voor iedereen.’

door een nauwe opening, die in een luchtkoker

De Mythbusters vinden het bijzonder dat hun

uitkwam. Met aan elkaar geknoopte regenjassen

programma zoveel neveneffecten heeft. Het was

maakten we het meest accurate vlot dat ooit iemand

vooraf niet hun doel om beroemd en rijk te worden.

heeft gebouwd. Binnen 51 minuten waren we met

Maar ze werden het wel. Ook hebben ze zich niet

het vlot bij de Golden Gate Bridge. Geen haai te

op kinderen gericht. Maar juist kinderen blijken erg

bekennen. Het was helemaal niet moeilijk om te

geboeid door het programma. ‘Toen we met ons

ontsnappen uit Alcatraz! We denken overigens niet

programma begonnen hebben we vooraf óók niet

dat de ontsnapte gevangenen de overkant hebben

gezegd dat we iets ‘wetenschappelijks’ gingen doen.

Robotica ADAM

De Mythbusters hebben een grote voorliefde voor

robotica voor de mensheid is vele malen groter.’

robotica. ‘We zijn het meest gefascineerd door werk

Er is de afgelopen tien jaar een flinke slag

dat ontwikkeld wordt door MIT, het Massachusetts

gemaakt in robotica. ‘Het is veel gemakkelijker

Institute for Technologie. Vliegende robots, die zich

geworden om aan robotonderdelen te komen. Om

Naam:

Adam John Savage

voortbewegen als klapwiegende vogels en insecten,

een voorbeeld te noemen; er bestaat nu gewoon

Geboren op:

15 juli 1967

prachtig vinden we dat. We sturen elkaar linkjes

een robot-magazine, waar je je benodigde onder-

Geboorteplaats:

New York

door met de nieuwste ontdekkingen.’ Robots

delen kunt bestellen. Het aantal hobby-weten-

Burgerlijke stand:

getrouwd, vader van een tweeling

worden veelvuldig gebruikt voor de experimen-

schappers is mede daardoor flink toegenomen. Dat

ten in het programma van de Mythbusters. ‘Met

vinden we een belangrijke ontwikkeling. Want hoe

Adam groeide op in Westchester County. Als de zoon van een

behulp van robots krijgen we alles voor elkaar. We

meer mensen experimenteren, hoe meer ontdek-

schilder/animator/regisseur had Adam als kind al vaak een

gebruiken lasers en plasma cutting voor de meest

kingen we doen.’

rol als de stem van een van de door zijn vader ontworpen ani-

simpelste werkzaamheden. Robots gebruiken is

De toekomst van robotica? ‘Alles moet kleiner,

matiekarakters voor de televisieserie Sesamstraat. (favoriete

efficiënt; het bespaart ons tijd en geld.’

kleiner en nog eens kleiner worden. Daar zijn veel

Sesamstraat figuur: Koekiemonster).

Veelbelovend vinden ze de ontwikkeling rond

mensen mee bezig. Voor de ruimtevaart is dat

3D-printen. ‘Waanzinnig goed! Zodra je een sterk

bijvoorbeeld erg belangrijk. Hoe compacter een

Beroep: special effects expert (vooral op het gebied van

idee hebt bedacht, is de vorm een peulenschil.

robotonderdeel, hoe beter het de ruimte in kan.’

modelbouw) en tv-presentator. Hij werkte voor onder andere

Daar zorgt de 3D-printer voor’, zegt Jamie. Het

Ook Jamie houdt zich ermee bezig. Hij heeft een

Warner Bros. Entertainment en Walt Disney Pictures. Hij hielp

is volgens hem het topje van de ijsberg voor wat

robotarm zo verkleind dat het beter toepasbaar

mee met de special effects van films als Star Wars Episodes I en

ons in de toekomst te wachten staat. Adam: ‘Als

is. De NASA heeft er inmiddels belangstelling

II, The Matrix.

we de afstand tussen onze creatieve gedachten

voor getoond. ‘Ze willen het in een ruimtesonde

en de nieuwste ontwikkelingen klein houden is

naar Mars sturen en hebben al drie keer contact

Van Adam is verder bekend dat hij nogal snel last heeft van

er in de nabije toekomst heel erg veel mogelijk.’

met me gezocht.’ Of zijn vinding daadwerkelijk

zeeziekte. Iets dat echter goed uitkwam toen de Mythbusters

Jamie onderstreept dat hij het prachtig vindt

gebruikt wordt? Jamie zou het prachtig vinden,

een paar mythen rond geneesmiddeltjes tegen zeeziekte

dat robots kunnen kruipen, tegen muren klim-

maar blijft met beide benen op de grond. ‘Ach…..

onderzochten.

men of een ontbijtje serveren. ‘Dat is grappig.

er hoeft maar één crisis op te duiken en het gaat

Dat is lachen. Maar het wezenlijk belang van

niet door’, relativeert hij. | UT NIEUWS 01|2011 7

De reünie

Reünie eerste lichting studenten uit 1964

Klodders boter en hagelslag aan de muur Spraakmakende anekdotes, warme herinneringen, een rondleiding over de campus en een borrel. Dat waren de ingrediënten van de reünie van ‘de klas van 1964’. Ruim tachtig oud-

jongen, meende hij. Hier werd ook wel bier gedronken hoor. In dit gebouw, de Faculty Club, dat in die tijd de Boerderij was, werden de nodige feestjes

studenten van het eerste uur kwamen onlangs samen in de Faculty Club. Velen hadden elkaar

gevierd en kwam je zwalkend naar buiten. Wat ik

na de studie, waar ze in 1964 aan begonnen, nooit meer gezien. Hoog tijd om eens flink bij te

met boter in onze flats. Klodders boter smeten we

praten. Aan het woord vier alumni over meisjes, klodders boter, homofilie en een nieuw pak.

werkster en die ruimde alles de volgende morgen

me ook nog goed herinner is het gooien en smeren op de muur. En daarna hagelslag. We hadden een weer op.’

Tekst: Sandra Pool | portretten: Arjan Reef > Naam: Jeroen IJsseldijk (64)

begon, ben ik langs haar huis gegaan om kennis

Naam: Gerard te Meerman (65)

te maken met de ouders. In pak uiteraard. We zijn

Studie: Wiskunde en filosofie,

inmiddels 42 jaar getrouwd.’

afgestudeerd in 1972

Studie: Digitale techniek, afgestudeerd in 1972

‘Na mijn studie werkte ik vijf Naam: Hans van Wijhe (64)

jaar in Nijmegen als weten-

‘Ik was zestien jaar toen ik

Studie: Elektrotechniek,

schapsfilosoof. Daarna ging ik

na het afronden van de Hoge

afgestudeerd bij Bedrijfskunde in 1972

voor Unesco naar Jakarta waar

Burger School naar Enschede

‘Ik behoorde tot de eerste vier

ik ook vijf jaar verbleef en nu

kwam. Een jonge student

afstudeerders van bedrijfs-

werk ik al weer dertig jaar bij

dus. Dat komt omdat ik op

kunde. We kennen elkaar

de Universiteit van Groningen

een gunstige datum jarig ben,

allemaal nog. We kregen

als statistisch geneticus. De

31 augustus. Ik studeerde in

college bij Lievegoed op de

THT was voor mij een uitstekende methode om uit

1972 af bij professor Blauw.

kamer. Na mijn studie vertrok

huis te gaan. Ik wilde wiskunde studeren, maar de

Daarna vertrok ik naar België en kwam terecht in

ik met mijn vrouw en twee

Universiteit Delft betekende thuis blijven bij mijn

de Telecomindustrie. Daar heb ik mijn hele leven

koffers naar Suriname. Daar

ouders. Dat zag ik niet zitten. En een nieuwe on-

ingezeten. Eerst op de afdeling om computers te

hielp ik mee met het aanleggen van de infrastruc-

derwijsinstelling trok me wel. Mijn medestudenten

ontwikkelen. Daarna werd ik hoofd van die afde-

tuur voor de bouw van telefooncentrales. Dat was

van vroeger noemen me gekscherend ‘beroemd en

ling en vervolgens ging ik naar operations, zoals

voor de Surinaamse PTT. We hadden destijds zin

berucht’ en ik heb inderdaad wel voor wat reuring

dat heet. Ik was verantwoordelijk voor de produc-

in een buitenlands avontuur en we zijn er 3,5 jaar

gezorgd. Ik was een actieve student. Heb veel

tie van ASDL. Niet alleen in België, maar ook in

gebleven. Onze kinderen zijn er geboren. Daarna

gedaan. Richtte de studentenvakbond op, deed

China en Mexico.

werkte ik jaren voor de KPN en op mijn 48e ben

studentenvormingswerk om te knokken voor breed

‘Ik woonde op de UT in de topflat Calslaan 11-4.

ik voor mezelf begonnen. Daar zijn twee bedrijven

en gevarieerd onderwijs, wat nu overigens heel

Daar mocht je wonen als je getrouwd was. Mijn

uitgekomen. Calvi, gespecialiseerd in Telecom

normaal is. Was lid van de Hogeschoolraad, zat in

vrouw leerde ik 47 jaar geleden kennen tijdens

management, en Tele-BS, een adviesbureau voor

de gemeenteraad van Enschede en ik zat in de eer-

het openingsfeest van de Technische Hogeschool

telecommunicatie.

ste introductiecommissie. De numerus fixus ging

in Hengelo. We werden voor het feest gekoppeld

‘Waarom ik destijds voor Enschede koos? Ik denk

in dat jaar omhoog en dat betekende een kamerte-

aan de zussen van medestudenten. De lijsten met

dat mijn vader daar een grote rol in speelde. Op

kort. Het gevolg was dat wij met z’n tweeën op één

namen en adressen hingen keurig in de Boerderij.

de campus houden ze hem wel in de gaten, heeft

kamer moesten. Daar hadden wij helemaal geen

Daaruit mocht je een date kiezen. Omdat ik toeval-

hij vast gedacht. Delft betekende in zijn ogen een

zin in. Weet je hoe wij er tegenin zijn gegaan? We

lig wist waar de Haverstraat was, heb ik het meisje

hoop bier en studentenleven. Op de THT ging de

hebben tegen het bestuur gezegd dat je daarmee

gekozen dat daar woonde. Een uur voor het feest

poort dicht en dan komt het wel goed met die

de homofilie bevordert. De bestuurders wisten niet

8 UT NIEUWS 01|2011

Archieffoto: De klas van 1964.

hoe snel ze de numerus fixus weer omlaag moesten

die begintijd meer verenigingen dan studenten. Je

aluminiumproducent in Brabant, kon ik aan de

bijstellen. Ik ben mijn respect voor autoriteit toen

was voorzitter van de ene club en secretaris bij de

slag. Vijf jaar lang deed ik er van alles. Daarna werd

snel verloren.’

andere. Zo ging dat.

ik weggekocht door Nationaal Grondbezit waar

‘Ik ben na mijn studie nog een tijdje blijven hangen.

ik ook vijf jaar heb gezeten. Vredestein volgde. Ik

Gerhard van der Laan (64)

Ik had iets unieks gevonden. Ik was de eerste ter

werkte op afdeling met techniekartikelen en vloog

Studie: Werktuigbouwkunde,

wereld die op non-destructieve wijze een dislocatie

de hele wereld over. De koffer stond onder de

afgestudeerd in 1971

dichtheid kon meten. Dat was nog nooit eerder

kapstok en ik wist ’s morgens niet ik welk bed ik ’s

‘Ik herinner me alles nog.

gebeurd en daarvoor had ik een instrument ontwik-

avonds sliep. Daarna werkte ik nog twee jaar voor

Alles. Ik was vreselijk jong

keld. De ontdekking was van belang voor materi-

een textielbedrijf en ben uiteindelijk voor mezelf

toen ik aan mijn studie begon.

alen en metalen. Met een financiële beurs kreeg

begonnen als interim manager. Ik heb in mijn leven

Zeventien jaar. In het eerste

ik inkomen en kon ik er over publiceren. Daarna

meer mensen ontslagen dan menig directeur.’ |

weekend dat ik thuiskwam had

stelde mijn begeleider voor te promoveren, maar

mijn moeder een nieuw pak

ik vond het veel te duf. Ik wilde werken met de

voor me gekocht. Mijn postuur

boutjes en de moertjes. Wetenschappelijk onder-

De reünie is de eerste van een reeks. Volgend

is hier gevormd. Er waren in

zoek vond ik te passief. Bij Alcoa, een Amerikaanse

jaar is het de beurt aan de lichting van 1965.

UT NIEUWS 01|2011 9

Succesverhaal

Het succes van thuisbezorgd.nl De UT en Kennispark Twente noemen zijn bedrijf graag als voorbeeld van ‘geslaagd en succesvol ondernemerschap’. Begrijpelijk, als je alleen al in Nederland een omzet van 72 miljoen euro

een bestelbon geprint worden, maar het geeft ook een waarschuwingssignaal af als dit niet tijdig gebeurt of als de bestelling gereed dient

draait. Directeur Jitse Groen (33) van thuisbezorgd.nl is nuchter onder alle belangstelling die

te zijn.

hij krijgt. ‘Binnen het bedrijf schiet ik met al die aandacht niet zo op. Hier wordt gewoon hard

Zijn studie bedrijfsinformatietechnologie heeft hij

gewerkt.’

best graag willen afstuderen. Maar de UT stond

Groen is al lang niet meer de student van toen. zelfs voortijdig afgebroken. ‘Helaas, want ik had toen niet toe dat ik dat bij mijn eigen bedrijf deed.’ Nu is hij bovenal manager, die op en neer reist

Tekst: Maaike Platvoet | Foto: Arjan Reef >

ook in staat om zelf het probleem op te lossen.’

tussen zijn vestigingen in Nederland en daarbui-

Maar het állerlastigste van zijn product is ‘om

ten. ‘Ik bemoei me niet meer met alle beslissingen,

Honderd man personeel telt thuisbezorgd.nl nu.

de bestelling bij de klant te krijgen’, zegt Groen.

dat is ook niet te doen. Soms is dat wel gek, zie

Dat was in 1999, toen Jitse Groen als student

‘Een fax met de bestelling kan bijvoorbeeld ook

ik opeens een tv-reclame van ons voorbij komen

bedrijfsinformatietechnologie op het idee kwam

op de grond vallen, waardoor deze over het

waarmee ik mij niet heb bemoeid.’

om de website te lanceren, wel anders. Maar

hoofd wordt gezien. Over dat proces hebben wij

Wat hij nog heel graag zou willen, is de Verenig-

zijn idee ‘vanachter de computer eten bestel-

geen controle, maar desondanks willen we het

de Staten ‘veroveren’. Maar volgens de jonge

len’, bleek een gouden idee. En de groei van zijn

perfect uitvoeren.’

directeur is het daarvoor nog te vroeg. ‘Dat zou

bedrijf was daarna explosief. Van het BTC ver-

Sinds kort verstrekt thuisbezorgd.nl daarom ook

heel veel investeringsgeld kosten, daar moet je

huisde hij naar een groot pand aan de Lasonder-

zogenaamde terminals aan restaurants die zich

dus goed over nadenken. Maar het zou heel gaaf

singel, en ook daar is het nu te klein. ‘Binnenkort

aansluiten bij de website. Via dit apparaat kan

zijn.’ |

verhuizen we weer, naar een locatie die ik nog niet prijs kan geven. Maar ik ben er ontzettend blij mee.’ Naast Enschede heeft thuisbezorgd.nl ook vestigingen in Utrecht, Brussel en Kopenhagen. Utrecht fungeert als het internationale hoofdkantoor, van waaruit de bestellingen in Zwitserland, Oostenrijk en Duitsland worden geregeld. Maar ook worden in Utrecht nieuwe marketingstrategieën bedacht. ‘Wat we willen verkopen is een massaproduct, dus moet je veel mensen kunnen bereiken. De laatste jaren is daarom hard ingezet op marketing, onder andere ook om de Belgische markt te veroveren.’ Wie herinnert zich bovendien niet de ludieke gratis pizza-actie van thuisbezorgd.nl? ‘Die actie had ik zelf bedacht, alle media doken er boven op. Het heeft me twee ton gekost, maar we hebben er wel enorm mee gescoord en flink aan naamsbekendheid gewonnen.’ Thuisbezorgd.nl timmert hard aan de weg in Europa. Dankzij de door thuisbezorgd.nl ontwikkelde software kan iemand in Berlijn een bestelling plaatsen, waarna de bon via Utrecht bij het lokale restaurant in Berlijn weer wordt uitgedraaid. ‘Het systeem werkt als een soort van lus. We willen dit dan ook compleet in eigen hand houden. Tijdens de avonduren komen er soms honderden bestellingen tegelijk binnen. Dan kunnen we ons geen fouten permitteren. Als er een storing optreedt zijn onze eigen it-experts

10 UT NIEUWS 01|2011

50 DIES NATALIS ste

van de Universiteit Twente op vrijdag 25 november 2011 Wilminktheater | Wenninkgaarde 40-42 | Enschede

Programma: Vanaf 13.00 uur: Ontvangst in foyer Wilminktheater 14.00 uur:

Binnenkomst cortège

14.05 uur:

Welkomstwoord door prof.dr. H. Brinksma, Rector Magnificus

14.15 uur:

Uitreiking ‘Overijssel PhD-award’ door mw. drs. A.Th.B. Bijleveld-Schouten, Commissaris van de Koningin

14.25 uur:

Uitreiking ‘Professor De Winterprijs’ door prof.dr. H. Brinksma, Rector Magnificus

14.35 uur:

Muzikaal intermezzo door Orkest van het Oosten onder leiding van Chef-dirigent J.W. de Vriend

14.45 uur:

Binnenkomst Hare Majesteit de Koningin

14.50 uur:

Welkom door prof.dr. H. Brinksma, Rector Magnificus

14.55 uur:

Diesrede ‘Functie volgt vorm’, door prof.dr. C.A. van Blitterswijk, wetenschappelijk directeur van



het onderzoeksinstituut MIRA

15.15 uur:

Muzikaal intermezzo door Orkest van het Oosten

15.25 uur:

Opening van de openbare zitting van het College voor Promoties door prof.dr. H. Brinksma, Rector Magnificus



Uitreiking eredoctoraten aan:



- Prof.dr. W. Knoll, erepromotor prof.dr. G.J. Vancso, faculteit Technische Natuurwetenschappen



- Prof.dr. H. Nowotny, PhD, erepromotor prof.dr. S. Kuhlmann, faculteit Management en Bestuur



- Dhr. H.A. Termeer, MBA, erepromotor prof.dr. C.A. van Blitterswijk, faculteit Technische Natuurwetenschappen



- Dhr. J. Hyneman en dhr. A. Savage, erepromotor prof.dr.ir. S. Stramigioli, faculteit Elektrotechniek,



Wiskunde en Informatica

16.10 uur:

Afsluiting en dankwoord door prof.dr. H. Brinksma, Rector Magnificus

16.15 uur:

Receptie in foyer Wilminktheater

UT NIEUWS 01|2011 11

Interview | Marina van Damme

Marina van Damme over de ambities van talentvolle vrouwen

‘Vrouwelijke hoogleraren moeten hun bescheidenheid aan de kant zetten’ Ze was midden jaren ‘60 de allereerste die promoveerde aan de Universiteit Twente. Een

op in de oorlogsjaren. Moeilijke jaren waren het. Er

interview in dit jubileumnummer is daarom op z’n plaats. Maar toch moet Marina van Damme

datgene wat je hebt. Met eten werd erg zuinig omge-

was honger. We leerden als kind al om blij te zijn met

er heel even over nadenken. ‘Ik heb geen zin om achteruit te kijken hoor! Dat heb ik in

sprongen. Er verdween niets in de vuilnisbak. Toen

interviews al vaak genoeg gedaan.’

gaan naar de kippen, oud brood naar de eendjes.’

niet en nu nog steeds niet. Ik gooi niets weg. Kliekjes Haar ouders hadden alleen lagere school. Maar ze zorgden ervoor dat alle kinderen hun hbs-diploma

Tekst: Ditta op den Dries | Foto: Ingrid Szwajcer >

Al 20 vrouwen hebben in de afgelopen jaren de Ma-

haalden. ‘En geloof me, dat was in die tijd heel

rina van Damme beurs ontvangen; negen uit Delft,

bijzonder. Het liefst reik ik de Marina van Damme

Ze wil graag vooruitkijken. Ze wil het over vrouwen

twee uit Eindhoven en negen uit Twente. Ze raakt

beurs daarom uit aan vrouwen, wier ouders geen

hebben. Over ambitieuze, talentvolle vrouwen, die

op dreef als ze over ‘haar’ vrouwen praat. Stuk voor

academische achtergrond hebben. Om hen kansen

technische studies gekozen hebben. Voor hén is de

stuk kanjers, dat zijn het. ‘Sonia was de eerste, die

te bieden.’

Marina van Damme beurs in het leven geroepen.

de beurs kreeg. Een Argentijnse die voor elektro-

Zelf heeft ze volop kansen gehad in haar carrière.

Een bedrag van 9000 euro krijgen vrouwen, die zich

techniek koos, voor de harde wetenschap.’ Haar

Toen ze ging studeren twijfelde ze nog even tussen

verder willen ontwikkelen in of buiten hun vakge-

duim gaat goedkeurend omhoog. ‘Sonia typeert het

chemische technologie en bouwkunde. ‘Mijn opa, de

bied. ‘En dat hoeft lang niet altijd te betekenen dat

soort vrouwen dat in het Marina van Damme net-

vader van mijn moeder, was aannemer in het dorp.

iemand een stap hogerop de ladder wil. Een horizon-

werk zit. En wat te denken van Klaudie, die eerder

Mijn moeder had diezelfde interesse. Als kind ging

tale, verbredende stap is minstens zo belangrijk. Als

dit jaar in Twente de beurs kreeg uitgereikt. Klaudie

ik vaak boodschappen met haar doen en dan bleven

ze maar niet stil blijven zitten. Als ze maar blijven

heeft echt hart voor de natuur, maakt onderwater-

mijn moeder en ik altijd een poos stilstaan bij bouw-

denken over de volgende stap in hun loopbaan. En

films, maar verwijdert ook achtergebleven netten in

putten. Dus ja, bouwkunde zou zeker iets voor me

nooit, maar dan ook nooit teruggaan naar de plek

de Noordzee, om allerlei zeedieren te beschermen.

geweest zijn. Maar ik ben achteraf heel blij met mijn

waar ze al geweest zijn.’

Geweldig vind ik dat!’ Ze laat een foto zien, waar alle

keus voor chemische technologie. Het heeft me een

20 vrouwen opstaan. ‘Dit stel? Daar ben ik hartstikke

geweldig leven en een geweldige carrière gebracht.’

trots op’, klinkt het, recht uit haar hart.

Het hele leven bestaat uit kiezen, zegt ze. Kiezen

Marina van Damme beurs

Toen de beurs in het leven werd geroepen had ze er

voor een volgende stap. Ze heeft in het bedrijfs-

zelf een paar mooie, neutrale namen voor bedacht.

leven heel wat fusies meegemaakt. En als ze zich

De Marina van Damme beurs is 20 keer uitgereikt, waarvan

‘Maar dat kreeg ik er niet door. Het moest en zou de

door de gevolgen van die fusies geremd voelde in

negen keer in Enschede. Bij de Universiteit Twente ontvingen

Marina van Damme beurs worden. Ach….daar heb

haar ontwikkeling, dan begon ze gewoon helemaal

de volgende vrouwen de beurs:

ik mee leren leven’, zegt ze bescheiden. En dan komt

opnieuw. ‘Als je verstandig bent en de goede ge-

het er toch van: achteruitkijken. Want die beschei-

bieden kiest, kun je echt je hele leven lang leren.’

denheid, die stamt uit haar jeugd.

Op tijd vertrekken uit een functie, niet wachten

2003

mw. dr. ir. S.M. Heemstra De Groot

2004

mw. dr. I. Breymann

2005

mw. drs. T. Stobbelaar-van der Laan

Terugblik

2006

mw. drs. I.N. van de Kamp

Haar ouders woonden in het begin van de vorige

mule samen.

2007

mw. ir. N. Haye

eeuw in (de zak van) Zuid-Beverland. ‘Maar toen

In haar eigen carrière heeft ze altijd de drang ge-

2008

mw. ir. H. bij de Vaate

in de 20’er jaren de trek naar Rotterdam begon,

voeld om een volgende stap te nemen. Ze bereikte

2009

mw. ir. C.D. Wezeman

vertrokken zij ook daarheen. Daar ben ik geboren,

er de top van het bedrijfsleven mee. Als directeur

2010

mw. ir. W.M. Borneman

als jongste meisje van het gezin, dat uit vier kinderen

van Akzo bijvoorbeeld. ‘En altijd als enige vrouw

2011

mw. drs. K.M.C. Bartelink

bestond; drie meisjes en een jongen. We groeiden

he?! Tijdens mijn studie chemische technologie

12 UT NIEUWS 01|2011



tot iemand je iets aanbiedt, maar zelf op zoek gaan naar nieuwe uitdagingen, zo vat ze haar succesfor-

zeiden we als vrouwelijke studenten tegen elkaar;

onderneming een ander soort bestuur vormt als er

weer een nieuwsbrief op de post. Ik hoop heel erg

‘we lopen 1 op 100.’ Nou, ook in het bedrijfsleven

meer vrouwen in zitten. Vrouwen reageren anders,

dat de vrouwen dit netwerk verder voortzetten, als ik

liep ik als vrouw ‘1 op 100’. Als alle directeuren en

kiezen voor een andere aanpak en luisteren beter.

er over een aantal jaren niet meer ben.’ |

de Raad van Bestuur jaarlijks bijeenkwamen, was

Ze luisteren vaak met een second ear en komen

ik steevast de enige vrouw. Of dat eenzaam was?

daardoor tot andere conclusies.’

Nee, zo heb ik dat niet ervaren. Ik werd gewaar-

Ze heeft nog meer tips. Vrouwelijke hoogleraren

deerd om mijn werk en heb er vrienden voor het

moeten hun bescheidenheid aan de kant zetten en

leven gemaakt.’

veel meer aan de weg timmeren. Vrouwen moeten

Naam:

M.A. (Marina) van Damme-Van Weele

Zonder het feminisme aan te hangen wil Marina

niet afwachten, maar zich áánmelden voor top-

Leeftijd:

81

van Damme graag dat er meer gelijkwaardigheid

functies. Benoemingscommissies moeten in balans

Geboren in: Rotterdam

komt tussen mannen en vrouwen. Er is nog veel

zijn; zowel vrouwen als mannen. En op scholen

werk aan de winkel. ‘Het calvinisme heeft vrouwen

voor voortgezet onderwijs moeten meiden extra

Loopbaan:

lang van de arbeidsmarkt gehouden. In de jaren ’60

gestimuleerd worden voor gedurfde keuzes. Een

• Begon in 1947 met een studie Chemische Technologie

en ’70 was er een inhaalslag, maar ik heb het idee

meidenkamp in Enschede is een goed voorbeeld

in Delft.

dat we nu stilstaan, in ieder geval bij de technische

om hen warm te maken voor een technische studie,

• Studeerde in 1953 af.

beroepen. Zéker als we naar het buitenland kijken,

maar gerichte voorlichting op 3 en 5 vwo voor meis-

• Werkte vijf jaar bij TNO in Delft.

waarop we nog ver achterlopen. Hoe dat komt

jes is even belangrijk.

• Stapte over naar Koninklijke Nederlandse Zoutindustrie

weet ik niet, wél dat er iets moet gebeuren. Er moet

Curriculum Vitae

(KNZ heet nu Akzo Nobel). Begon als researchmedewerker,

meer en betere voorlichting komen om meisjes te

Geluk onder de appelboom

overtuigen van nut, belang en plezier van techni-

‘Ach, ik probeer vanuit mijn geïsoleerde positie in

sche studies. Te veel ouders en decanen zeggen nu

m’n boerderij in Vorden af en toe nog wat zaken in

nog; ‘meisje, da’s niks voor jou. Onzin! We hebben

beweging te brengen. Dat zal ik ook blijven doen. Ik

verder meer rolmodellen nodig. Vrouwen die het

kijk niet achterom. Ik had en heb een geweldig leven.

gemaakt hebben in de techniek. De drie technische

Ik ben een zondagskind. De Marina van Damme

universiteiten moeten daarin beter gaan samenwer-

beurs heb ik voor de komende vijf jaar gegarandeerd.

Nevenfuncties:

ken.

Als het aan mij ligt komen er nog heel veel beurs-

• Was actief in ondernemersorganisatie VNO.

Het is écht nodig dat er iets extra’s voor vrouwen

winnaars. De vrouwen vormen inmiddels een hecht

• Was lid van commissies over technologiebeleid, in Brussel

wordt gedaan, maar te vaak wordt dat als positieve

netwerk. Een keer per jaar komen ze bij me thuis.

discriminatie gezien. Dat vind ik heel erg jammer.

Als het mooi weer is zitten we samen in de tuin,

• Zat in de Raad van Toezicht van TNO en van ABN/AMRO.

Er zitten veel te weinig vrouwen aan de top in het

onder de appelboom. Dat is geluk. Zolang ik leef blijf

• Was lid van de Wetenschappelijk Raad van

bedrijfsleven. Terwijl het is aangetoond dat een

ik me inzetten voor dit netwerk. Binnenkort gaat er

Het Regeringsbeleid.

werd later hoofd van het laboratorium en vervolgens adjunct-directeur van KNZ. • Promoveerde als eerste (dus ook als eerste vrouw) aan de Universiteit Twente in 1965. • Werd in 1977 directeur Chemische Strategie van Akzo.

en op het ministerie van Economische Zaken.

UT NIEUWS 01|2011 13

Architectuur in beeld

Bouwkunst op de campus

Stoer, spannend en steriel Peter Timmerman, hoofd Studium Generale, is de maker van het nieuwe boek Architectuur

tectuur. Er is geen touw aan vast te knopen. Je ziet

met een grote A. Op basis van zeven thema’s – situering, route, ruimte, plek, gezicht, detail

kentje en daarvan worden er enkelen aan elkaar

en licht – behandelt en beschrijft hij gebouwen op de campus. Deze thema’s zijn volgens hem

kleine hoekjes met een trappenhuis en een keugebreid. Bij gebouw Carré heb je geen idee wat zich achter de gevel afspeelt. Het is eigenlijk een

de hoofdingrediënten voor iedere goede architect. ‘Het is de beste manier om een gebouw te

steriel en kaal gebouw. Daar had de architect, wat

benaderen.’ Als liefhebber en als kenner vertelt hij over vijftig jaar architectuur op de campus.

De Hogekamp vind ik een stuk interessanter. Het

mij betreft, veel meer expressie in kunnen leggen. ketelhuis en de buizen die buitenom lopen. Dat heeft iets. Het is heel prominent aanwezig en laat

Tekst: Sandra Pool | Foto’s: Peter Timmerman >

jarige jubileum van de universiteit is een mooie

zien wat er binnenin gebeurt. De techniek spat er

aanleiding om de architectuur op de campus eens

vanaf. Ik vind het een stoer gebouw. Cubicus, dat

Zijn liefde voor de kunst van het bouwen en

onder de loep te nemen.’

in het water staat, spreekt me ook meer aan. Er

ontwerpen is ooit begonnen door de vader van zijn

De zeven genoemde thema’s vormen de basis van

ontstaat een spel met zonlicht en water, waardoor

eerste vriendinnetje, ergens eind jaren tachtig. ‘Hij

het boek. ‘Het is mijn eigen, particuliere visie. Ik

het grijze, saaie beton spannend wordt en tot leven

was architect en had prachtige platen aan de muur

poog bouwwerken in een context te plaatsen door

komt. Dat is heel slim gedaan.’

hangen. Daar spraken we over en toen zijn mijn

er een vergelijkend, heel onverwachts plaatje naast

In zijn boek, dat deze maand bij Broekhuis-filia-

ogen geopend.’

te zetten. Het doel is mensen te verleiden om

len in de regio verschijnt, behandelt Timmerman

Timmerman heeft sindsdien vele beroemde gebou-

anders naar bouwkunst te kijken.’

de gebouwen bewust niet op een chronologische

wen bekeken. ‘Het is ongelofelijk wat architecten

Op de campus begint de architectuur in de jaren

manier. ‘Ik had behoefte aan een eigen visie. Het

met ruimte kunnen doen’, omschrijft hij zijn lief-

zestig met het functionalisme. De Hogekamp is een

is uiteindelijk een thematisch boek geworden en

hebberij. ‘Dat komt bij mij wel binnen en daar kan

van de eerste gebouwen. Timmerman: ‘Zakelijk

dat heeft me veel vrijheid gegeven.’ |

ik dan behoorlijk van onder de indruk zijn.’

en rationeel. Lange, strakke gangen. Een heldere

Op het UT-terrein verzorgt hij rondleidingen en

plattegrond.’ Als reactie daarop bouwden de

Op donderdag 24 november en 1 december

vertelt onderweg over de architectonische gebou-

architecten Heijdenrijk en Mol in de jaren zeventig

vertelt Timmerman tijden Studium Generale

wen. ‘Maar ik wilde meer. Iets unieks. Het vijftig-

Cubicus. ‘Een voorbeeld van labyrintische archi-

over zijn boek. Meer info: www.grotea.nl

STOER 14 UT NIEUWS 01|2011

SPANNEND

STERIEL

UT NIEUWS 01|2011 15

‘Knowledge inspires me’ On Schlickgasse 3 in Vienna, Professor emerita Helga Nowotny (73) has a small office that is the hub of all of her activities. But as president of the European Research Council (ERC) she also flies regularly to Brussels and other metropolises for meetings and congresses. There is no stopping her, it seems. ‘Knowledge is what inspires me.’ Read the full story on www.utnieuws.nl

16 UT NIEUWS 01|2011

Eredoctoraat 2 | Helga Nowotny

Helga Nowotny, president van de European Research Council

‘Kennis inspireert me’ Aan de Schlickgasse 3 in Wenen, heeft emeritus-hoogleraar Helga Nowotny (73) een

bij het Europees parlement. Noodzakelijk, omdat

klein kantoor, dat de thuisbasis vormt voor al haar werkzaamheden. Maar als president

staan, onder andere op het gebied van klimaat-

we voor grote wetenschappelijke uitdagingen

van de European Research Council (ERC) vliegt ze ook regelmatig naar Brussel en andere

veranderingen en gezondheidszorg.’ Onlangs nog

wereldsteden voor meetings, congressen en vergaderingen. Onvermoeibaar, lijkt ze.

make frontier research the dynamic element

‘Knowledge is what inspires me.’

bedoelde ze daar mee? ‘We moeten erkennen dat

beloofde Nowotny, als president van de ERC, to in confronting the challenges ahead. Wat er een groot gat zit tussen de beleidsdoelstel-

Tekst: Maaike Platvoet >

de ERC ten opzichte van de bureaucratische

lingen van de overheid en fundamenteel weten-

structuur en een forse toename - 200% - van het

schappelijk onderzoek. Hoe vertaal je dan jouw

Une petite, zo werd ze ooit eens omschreven in

budget, voor de periode van 2014 tot 2020. Dat

onderzoek naar die doelstelling die de overheid

een interview. En klein is ze inderdaad, maar

zou moeten betekenen dat de ERC vanaf 2014

ook voor ogen heeft? Maar juist dat fundamen-

achter haar frêle gestalte gaat een grande dame

3,4 miljard euro per jaar in kas te verdelen heeft

tele onderzoek legt de basis voor innovatie en

schuil. In de eerste plaats vanwege de prestaties

voor Europese wetenschappers. ‘Of deze cijfers

technologische vooruitgang in onze maatschap-

op haar vakgebied STS: science and technology

gehaald kunnen worden hangt af van de politieke

pij. Daarmee kunnen we de uitdagingen die voor

studies. Haar oeuvre op dit interdisciplinaire

bereidheid om in de toekomst te investeren, in

ons liggen aan. Het dynamische aspect zit in het

wetenschapsgebied is indrukwekkend. No-

het bijzonder in onderzoek en innovatie.’

feit dat je niet kunt verwachten dat het funda-

wotny speelde een belangrijke rol in discussies

mentele onderzoek morgen al met antwoorden

en vernieuwing in de kennissociologie. Maar

‘Ik ben net terug van een persmeeting in Brus-

komt, het is een investering die op zijn minst tien

haar roem reikt verder. Onder haar voorzitter-

sel. Daar hebben we als ERC onze task forces

jaar kost. Frontier research is de meest dynami-

schap - en daarvoor als vice-voorzitter - groeide

gepresenteerd voor de komende jaren: meer

sche vorm van kennisproductie en duwt ons naar

de European Research Council (ERC) uit tot

onafhankelijkheid voor de ERC, uitgebreidere

onbekende terreinen.

een succesvolle en populaire organisatie onder

en meer wetenschappelijke ondersteuning voor

Uitkomsten kunnen daarom nog niet voorspeld

Europese wetenschappers. Het is nu de meest

de commissies van de ERC en een sterkere en

worden, maar we zien wel de enorme potentie

belangrijke onderzoeksfinancier in Europa, de

fulltime rol voor de ERC-president en de ERC-

van science and technology voor onze toekomst.’

reputatie van de ERC is enorm. Nowotny heeft

directeur. We zitten al in de goede richting, maar

Terug naar de werkkamer in Wenen, die zich

zich als president van de ERC twee grote doelen

hebben ook nog een lange weg te gaan.’ Ook de

vlakbij de University of Vienna bevindt. Terwijl

gesteld, die ze voordat haar termijn in 2013

ambities om het budget omhoog te krijgen, liegen

haar personal assistent thee serveert, vertelt

afloopt wil behalen: meer onafhankelijkheid van

er niet om. ‘Er ligt een voorstel voor 80 miljard

Nowotny hoe vereerd ze zich voelt dat ze een eredoctoraat van de Universiteit Twente ontvangt. ‘Toen ik het nieuws hoorde, was ik echt

Erepromotor Stefan Kuhlmann

geraakt. Ik heb eerder eredoctoraten ontvangen, maar deze erkenning komt van mijn eigen vakgebied science and technology studies en

Haar erepromotor aan de UT is Stefan Kuhlmann, hoogleraar

boeken.’ De boodschap die Nowotny haar gehele carrière laat

voelt daardoor heel persoonlijk. STS is namelijk

Foundations of Science, Technology and Society van de faculteit

doorklinken, luidt volgens Kuhlmann dat we een steeds com-

een tamelijk klein veld, met niet veel onderzoeks-

Management & Bestuur. Hij heeft Nowotny meermalen

plexere maatschappij ontwikkelen, met onder meer behoefte

groepen in Europa. Dat maakt dit eredoctoraat

ontmoet en noemt haar werk ‘op een ideale manier gericht op

aan nieuwe vorm van flexibel overheidsbeleid. ‘En dat levert

extra speciaal.’

raakvlakken tussen harde en zachte wetenschap’. ‘Daarom past

vaak spanning, omdat veel mensen dat moeilijk vinden.’ De

haar eredoctoraat ook uitstekend bij het profiel ‘high tech,

hoogleraar zegt dat zijn vakgroep STePS het van belang vond

Ze is bekend met de UT. Emeritus hoogleraar

human touch’ van onze universiteit.’ Kuhlmann noemt haar

om een vrouw voor te dragen voor een eredoctoraat, omdat

Arie Rip (van de vakgroep Science, Technology,

een veelzijdig talent: ‘naast een excellent wetenschapper is

‘vrouwen een steeds belangrijkere rol spelen in de weten-

Policy Studies) leerde ze lange tijd terug al

ze ook een goede manager en politiek ambitieus.’ ‘Hoewel ze

schap’. ‘Daarmee willen we ook een statement maken naar de

kennen op conferenties. Ook met Rips opvolger

terecht trots is op haar functie als president bij de ERC, weet

Nederlandse universiteiten, waar vrouwelijke hoogleraren nog

hoogleraar Stefan Kuhlmann, tevens haar erepro-

ik dat ze zich bovenal ziet als wetenschapper en schrijver van

steeds in de minderheid zijn.’

motor, heeft ze goed contact. >

UT NIEUWS 01|2011 17

‘Hoewel ik niet close ben met zijn vakgroep, kennen we elkaar allemaal in dit wereldje. Ik volg de ontwikkelingen van collega’s, hun onderzoek en ontwikkelingen. STS heeft het als klein onderzoeksgebied niet altijd gemakkelijk gehad, in geen enkel land.’

KERNENERGIE Nowotny’s werk werd in Nederland al vrij vroeg opgemerkt. Dat kwam omdat in 1983 een artikel van haar over de casus kernenergie werd vertaald in het Nederlands. In dit artikel schreef Nowotny – toen nog hoofddocent aan de Universiteit van Wenen – over de wetenschappelijke controverses inzake kernenergie. In alle West-Europese landen gaat het kernenergieconflict in de periode 19751980 vaak gepaard met massademonstraties en soms ook met veel geweld van actievoerders en politie. Veel regeringen grijpen daardoor naar een politieke bypass: een experimentele vorm van besluitvorming. Zo wordt in Oostenrijk voor een referendum over kernenergie gekozen, wat onder meer een grootschalige informatiecampagne en een serie debatten met experts inhoudt. Er blijken echter onvoldoende experts te zijn die het antinucleaire standpunt wetenschappelijk kunnen en willen uitdragen. Dat maakt de casus kernenergie maatschappelijk, politiek en wetenschappelijk cruciaal. Nowotny publiceert over de discussie zelf, maar bovenal is ze geïnteresseerd in de rol van kennis en wetenschap in het debat. Haar conclusie luidt dat de wetenschap inzake de kwestie kernenergie niet in staat is om boven de partijen uit de rol van conflictbeheerser te hanteren. Nowotny: ‘Dertig jaar later zie je dat er eigenlijk nog niets veranderd is. Want door de nucleaire ramp in Fukushima is mijn publicatie van toen nu weer actueel geworden. Dezelfde discussies en debatten over kernenergie herhalen zich. ’ Ze glimlacht als ze hoort dat de vakgroep STePS haar mede heeft voorgedragen, omdat de UT-collega’s het belangrijk vonden dat er ook een eredoctoraat naar een vrouwelijke wetenschapper gaat. Slechts twee vrouwen kregen eerder van de UT een eredoctoraat: de Amerikaanse wetenschapper en STS-vakgenoot Sheila Jasanoff van de Harvard University en Ora Kedem, een Israëlisch professor in de membraantechnologie. Wat vindt de eredoctor van het specifiek benoemen van een vrouw? ‘Voor mij is er geen verschil’, zegt ze resoluut. ‘Een rolmodel is iets wat anderen in mij zien. Ik heb ook nooit geprobeerd een rolmodel te zijn. Maar als anderen mij zo zien, dan heb ik daar geen problemen mee.’ Slechts één keer in haar carrière ondervond ze een barrière wegens het vrouw-zijn. ‘Dat was toen ik solliciteerde als assistent professor bij het Instituut voor Criminologie van de Vienna Uni-

18 UT NIEUWS 01|2011

versity in Wenen. De ‘Herr Professor’ kende mijn

op de lagere school het ‘hulpje’ van de leraar wordt

met haar boek The New Production of Know-

werk en was op de hoogte van mijn kwalificaties.

en bij elke les mag assisteren, besluit ze dat ze later

legde uit 1994, dat ze onder andere met de Britse

Hij zei letterlijk: ‘Ik zou je graag willen aannemen,

beslist niet datgeen wil worden wat veel meisjes

wetenschappers en beleidsanalist Michael Gib-

maar kan dat niet omdat je een vrouw bent.’ Daar

dan nog wel willen: huisvrouw. ‘Ik wilde leren,

bons schreef. Het is de bekendste publicatie van

nam ik natuurlijk geen genoegen mee en zei: ‘als u

kennis opdoen. Op die leeftijd werd de basis voor

Nowotny geworden door het aansprekende, maar

een betere kandidaat dan mij vindt, dan kunt u die

mijn wetenschappelijke carrière al gelegd.’ Ook de

niet onomstreden onderscheid dat ze maakt in dit

aannemen.’ Die vond de professor niet en ik werd

uitnodiging om Fellow te worden en aan het pres-

boek tussen twee types wetenschapsproductie:

aangenomen. Dit was mijn eerste, maar ook enige

tigieuze Wissenschaftskolleg in Berlijn te doceren,

Mode 1 (de klassieke kennisproductie) en Mode 2

confrontatie die ik had omdat ik een vrouwelijke

begin jaren tachtig, noemt ze een belangrijke fase.

(de hedendaagse kennisproductie). ‘Het was een

wetenschapper ben.’

‘Daar kreeg ik de tijd om aan mijn wetenschappe-

essay dat we schreven, geen historisch commen-

lijke ideeën te werken, waardoor mijn carrière in

taar. Sommige boeken worden eenvoudiger geac-

een stroomversnelling kwam.’

cepteerd en verdwijnen snel uit de belangstelling

BALANS Helga Nowotny werkt hard. Hoewel ze al 73 jaar

omdat er weer andere publicaties zijn. Het Mode

is, heeft ze de energie van iemand half zo oud. Hoe

AMERIKAANS MODEL

doet ze dat? ‘I am a well organized person’, lacht

Hoewel ze als emeritus-hoogleraar al enige tijd

timing en het onderwerp juist was. Zo werkt dat

ze. ‘Maar ook probeer ik de balans in mijn leven te

geen studenten meer begeleidt, is ze begaan met

dus ook in de wetenschap’, klinkt het nuchter.

houden. Het is belangrijk om regelmatig afstand

het universitaire onderwijs. Ze betreurt het dat

De eredoctor vindt het jammer dat door haar

van het werk te nemen, door soms vrij te nemen

er ondanks de afspraken van Europese univer-

functie als president van de ERC ze niet meer

en andere dingen te doen. Er zijn meerdere dingen

siteiten in de Bologna-verklaring (juni 1999) er

aan het schrijven van boeken toekomt. Als vice-

belangrijk voor me. Niet alleen werk en carrière,

weinig oog is voor de inhoud en de ontwikkeling

president slaagde ze er nog in om haar meest

ik heb veel interesses.’ En ja, ze reist erg veel, en

van het curriculum. ‘Welke kennis willen we onze

recente boek Naked Genes, reinventing the

daar is ze aan gewend. Minimaal twee keer per

bachelors bijbrengen? Hoe bereiden we ze voor

human in the molecular age af te ronden.

maand naar Brussel. Toen ze nog vice-voorzitter

op deze 21e eeuw met al haar onzekerheden?

Ideeën voor nieuwe boeken heeft ze volop, maar

was kostte die job haar 50% van haar tijd, nu is dat

Wat willen we doceren, en hoe doen we dat op

voorlopig ontbreekt de tijd. ‘Ik hoop nog wel dat

80%. ‘Ik vind het geen punt om hard te werken,

masterniveau?’ Ook is Nowotny kritisch op de be-

er nieuwe publicaties komen. De behoefte om

ook niet onder tijdsdruk. Voor mij geldt bovenal dat

geleiding van PhD-studenten, dat de organisatie-

te schrijven heb ik namelijk altijd gehad. Als ik

ik het leuk moet vinden. Zo niet, dan stop ik direct.’

structuur kenmerkt van veel Europese universi-

schrijf is het fascinerend te zien hoe ideeën zich

Terugkijkend op haar carrière, vindt ze dat er

teiten. ‘Europese universiteiten zouden naar mijn

dan verder ontwikkelen. En hoewel ik mij binnen

verschillende belangrijke fases waren. Dat begon

idee naar een Amerikaans model toe moeten,

de ERC tussen veel politici en beleidsmakers

eigenlijk al op haar achtste. Na de Tweede Wereld-

waarin de undergraduate eerst in brede basis

begeef, ben ik dat zelf niet. Ik ben een STS-

oorlog werd ze als achtjarig meisje naar het Westen

wordt opgeleid. Daarom juich ik het invoeren van

wetenschapper, die observeert en analyseert,

van Oostenrijk gestuurd, om daar - net als zoveel

de brede bachelor toe. Het moet dan wel een goe-

en nu ook in een positie verkeert waarin ik mijn

andere Weense kinderen – aan te sterken op het

de mix zijn van humanities and science. Voor een

verworven kennis direct en indirect kan inzetten

platteland. Daar kwam ze terecht in een gebied

18-jarige is alleen het volgen van STS-onderwijs

om de financiering en de werkomstandigheden

waar ze het dialect niet kende, maar na een paar

te abstract, maar als onderdeel van onderwijs in

van wetenschappers te verbeteren. De politieke

dagen sprak ze het zelf vloeiend. ‘Een vreemde

een brede bachelor is het zeer geschikt.’

wereld is interessant, maar mijn hart ligt bij de

maar wonderlijke ervaring voor een kind’. Als ze

De meeste bekendheid verwierf de Oostenrijkse

wetenschap.’ |

2-boek kreeg hoe dan ook veel aandacht omdat de

Wie is Helga Nowotny? Nadat Helga Nowotny in 1959 aan de Universiteit van

logie en de kennissociologie, en Paul F. Lazersfeld, haar

nologie, en heeft daarbij verschillende posities aan het

Wenen doctor in de rechter was geworden, ging ze in die

methodologische leermeester. Haar doctoraat in 1969

Institute of Advanced Study in Wenen, het King’s College

stad aan de slag als assistent bij het Instituut voor Crimi-

is dan ook vooral theoretisch-methodologisch. Het werk

in Cambridge, de Universiteit van Bielefeld, het Wissen-

nologie. Daar raakte ze geïntrigeerd door de wijze waarop

van Nowotny in de jaren ’70 en ’80 bevat onderwerpen

schaftszentrum Berlin en de Ecole des Hautes Etudes en

experts in juridische procedures autoriteit verwerven en

zoals wetenschappelijke controverses en technologische

Sciences in Parijs. Naast haar onderwijs- en onderzoeksac-

daarmee de procedures ingrijpend beïnvloeden. De figuur

risico’s, omgaan met onzekerheid, zelforganisatie in de

tiviteiten, heeft Nowotny zich ook altijd bezig gehouden

van ‘de expert’ op de grens tussen wetenschap, samenle-

wetenschap, genderverhoudingen, wat resulteert in grote

met onderzoeksbeleid. Van 1985 tot 1992 was zij voorzit-

ving en politiek laat haar daarna niet meer los. Van het

monografieën, co-bewerkte boeken en talloze artikelen.

ter van het comité voor de Sociale Wetenschappen van de

vakgebied wetenschapssociologie heeft ze dan echter nog

In 1987 wordt ze professor of Social Studies of Science, aan

European Science Foundation. Ook is ze voorzitter en lid

geen weet. Dat verandert als ze met haar echtgenoot naar

de University of Vienna, later is ze dat ook aan het Swiss

van wetenschappelijke adviesraden van tal van onder-

Amerika verhuist, en aan de Columbia University sociolo-

Federal Institute of Technology in Zürich.

zoeksinstellingen in Europa. Van 2001 tot begin 2006 was

gie gaat studeren en later promoveren. Op de Columbia

zij voorzitter van de European Research Advisory Board van

University ontmoet ze twee grootheden van dat moment:

Vanaf de jaren ’90 richt ze haar onderzoek op nieuwe

de Europese Commissie, daarna wordt ze vice-voorzitter

Robert K. Merton, die haar inleidt in de algemene socio-

onderwerpen in sociale studies van wetenschap en tech-

van de ERC en in maart 2010 ERC-president.

UT NIEUWS 01|2011 19

Achtergrond | High tech, human touch

Aan de slag met slogan ‘High tech, human touch’. Ineens was de slogan geboren. In de conceptnota van Route

hun producten de maatschappij. Zoals Senseo

14 dook hij voor het eerst op. Het moet de UT een herkenbaar gezicht geven. We vroegen

veranderd, zullen nieuwe telecare technieken

apparaten de manier van koffiedrinken hebben bijdragen aan minder hospitalisatie en meer zelf-

meerdere mensen om een reactie.

redzaamheid van patiënten, maar evengoed aan medicalisering van de thuissituatie. Een ingenieur

Tekst: Egbert van Hattem | Foto: Gijs van Ouwerkerk >

zelf met plannen, zoals de samenwerking tussen

kan daar van meet af aan maar beter goed mee om-

de professoren Pieter Hartel (Informatica) en Ma-

gaan. Ik wil werken aan concrete ontwerpactivitei-

De veelbesproken slogan high tech, human touch

rianne Junger (Maatschappelijke Veiligheid) over

ten voor studenten waarin zij zich bewust worden

stond in het najaar van 2008 ineens zwart op wit.

cybercrime.’

van mens-product relaties.’

Anne Flierman al eind 2007. Het profileringsrap-

Onderwijs

Maakbare mens

port van Hubert Coonen en Dave Blank en het

In het onderwijs wil Flierman onder meer voor

Heleen Miedema, opleidingsdirecteur Technische

brandingonderzoek van Newcom vormden aanzet

bachelors tijdblokken inruimen om vanuit verschil-

Geneeskunde, werkt aan een nieuw bachelorpro-

tot bezinning. Dat de UT zich buiten de regio maar

lende disciplines één maatschappelijk thema in

gramma voor Biomedische Technologie waarin de

matig bleek te profileren, vormde volgens Flierman

samenhang te bestuderen. Een idee dat goed past

‘ingenieursbenadering’ direct zichtbaar is. ‘Ik ken

de doorslag de nieuwe slogan door te zetten. Met

bij de brede bachelor plannen, waaraan EWI-de-

trouwens geen opleiding of vakgroep op de UT

een stuurgroep communicatie, onder zijn leiding,

caan Ton Mouthaan werkt. ‘De slogan speelt daarin

waarin men als absolute nerd te werk gaat en in

en met de huisstijl-ontwerpers van Boer & Croon

zeker een rol. We zoeken een nieuwe balans tussen

afscherming van de maatschappij publiceert voor

viel de keuze uiteindelijk op: high tech, human

gedegen vakkennis, maatschappelijke rekenschap

slechts een handjevol experts.’

touch.

en andere eisen vanuit de maatschappij waaraan

Volgens haar doen wetenschappers veel voordeel

Het alternatief, technology for life, viel af. Flier-

de moderne ingenieur moet voldoen.’

ermee hun onderzoeksactiveiten te ontlenen aan

man: ‘De interpretatie die wij eraan konden geven

Sommige invullingen ziet Mouthaan concreet voor

de maatschappij en zo, met toepassingsgerichte

was te eng. High tech, human touch paste wel

zich. Zo kunnen studenten in de afstudeerfase

antwoorden, wat terug te geven. In het nieuwe

duidelijk bij de signatuur en de geschiedenis van

naast technische verdieping werken aan vraagstuk-

bachelorprogramma komt een eerstejaars kwartiel

de UT.’

ken rondom succesvolle innovatie en ethiek. Ook

rondom het thema: de regeneratieve (maakbare)

De nieuwe slogan heeft volgens de bestuurders

onderwijs over helder en eenvoudig rapporteren

mens.

vooral buiten de regio meer impact dan z’n ver-

en communiceren, krijgt handen en voeten. Een

Miedema: ‘Multidisciplinaire onderwerpen komen

trouwde voorganger: de ondernemende universi-

UT-student moet aan een vwo-leerling kunnen

in samenhang aan de orde. Om lichamelijke dis-

teit. Binnen de regio wil de UT in doen en laten als

uitleggen wat hij doet, vindt Mouthaan.

functies te herstellen gaat het over botvorming,

zodanig herkenbaar blijven. Ook blijft de onder-

‘Dat gaat vast lukken. Moeilijker is het om de

biodegradeerbare dragermaterialen, afstotingsver-

nemende universiteit onder het briefpapier staan.

filosofische tak van human touch tot z’n recht te

schijnselen, chemische processen, maar ook over

Flierman: ‘We voeren high tech, human touch ook

laten komen. Daar hebben we de vingers nog niet

stijfheid van gebruikte materialen, slijtvastheid van

internationaal, met de ondernemende universiteit

helemaal achter. De modellen van de fysica en die

cellen enzovoorts. De student krijgt meteen inzicht

deden we dat niet. Zonder dicht bij huis veel in te

van de gedragswetenschappen staan nog wezens-

in de relevantie van diverse vakgebieden.’

leveren winnen we elders des te meer, door iets

vreemd tegenover elkaar. Eigenlijk wel raar.’

De interne discussie begon volgens CvB-voorzitter

anders van de UT scherp neer te zetten.’

Zorgscenario’s

De profilering is, volgens Flierman in politiek Den

Beïnvloeden

Haag reeds goed gevallen en andere universiteiten

Peter-Paul Verbeek, hoogleraar Filosofie van Mens

tech en succesvol toepassingsgericht onderzoek

kijken met een nieuwe blik naar de UT. Zo bestaat

en Techniek, vindt dat de HTHT-slogan beter recht

elkaar niet hoeven bijten. ‘Met geavanceerde

vanuit Groningen veel interesse voor extra samen-

doet aan de academische kant van de UT. ‘Het on-

simulatiemodellen en het doorrekenen en naspelen

werking. Verder vindt Flierman het ‘grappig’ dat de

dernemende vond ik te beperkt.’ Hij wil graag dat

van denkbare scenario’s, kunnen we wachttijden in

TU Eindhoven in recente plannen extra aandacht

studenten inzien dat hun vakgebied een geschie-

de zorg aantoonbaar terugdringen, op een veilige

inruimt voor sociale wetenschappen als onderdeel

denis heeft, ofwel in relatie met de maatschappij

manier. Met visualisering van nieuwe concepten en

van de opleidingen.

is ontstaan. Als vakexpert kan de afgestudeerde

eindresultaten weten we artsen te overtuigen.’

‘Onze goede deelname in recente NanoNext pro-

later, met een gezond kritische houding, die ont-

Naast de productiviteit willen we de kwaliteit

gramma’s zie ik ook als een succes. Het gaat ons

wikkeling vervolgen.

van zorg én de kwaliteit van arbeid verbeteren,

om nanotechnologie in relatie tot medische toepas-

Verbeek: ‘Industrieel ontwerpen is meer dan een

zegt Hans. ‘Dat zijn echte human touch elemen-

singen, tot voeding en tot materialen voor nieuwe

technische vaardigheid met een ergonomisch of

ten. High tech betreft de geavanceerde modellen

energievormen. Verder komen UT-wetenschappers

psychosociaal sausje. Ingenieurs beïnvloeden met

waarmee we in kritische zorgprocessen tot aan-

20 UT NIEUWS 01|2011

Erwin Hans (zorglogistiek) benadrukt dat high

bevelingen komen. De nachtelijke teambezetting

volgens GW-decaan Erwin Seydel, dat techniek

meinen van nanotechnologie tot robotica, ICT

van spoed-OK’s efficiënter organiseren, geldt als

alleen succesvol is in samenhang met zijn sociale

en educatie. ‘Met inzet van ICT-hulpmiddelen

voorbeeld. In nieuwe tijdschriften krijgen weten-

context. ‘De UT neemt een unieke positie in. Dat

kan men de kwaliteit van leven verbeteren voor

schappers kansen tot hooggewaardeerde publica-

technoloog en sociaal wetenschapper één-op-één

bepaalde groepen dementiepatiënten, door ver-

ties te komen.’

moeten optrekken is trouwens onjuist. Ze staan

trouwde beelden uit het verleden op te roepen.

niet samen in het lab maar werken wel samen in

Nieuwe generaties in robotica en leugendetectie

de keten van productontwerp tot implementatie.’

zijn ook kansrijk. Daarin werken stem, gevoels-

Verschillende rapporten, zoals van de Advies-

Samenwerking met de industrie is volgens Seydel

uitingen, fysiologie en andere inputvariabelen

raad voor Wetenschap & Techniek, benadrukken

nodig voor technische en sociale onderzoeksdo-

effectiever samen.’ |

Eén-op-één

UT NIEUWS 01|2011 21

Interview | Jan Schuijer

De herinneringen van campusdecaan Jan Schuijer Op zondagavond 20 oktober 1963 krijgt de 42-jarige Jan Schuijer, chemieonderzoeker bij

dit bij de secretaris aan te kaarten en met diens

de Nederlandse Staatsmijnen, een telefoontje van de heer Berkhoff. Deze beoogd rector

op te nemen. Later, toen ik decaan van Chemische

instemming een ton op de begroting van de campus

magnificus van de derde TH in Nederland doet Schuijer het aanbod om een ‘directeursfunctie’

Technologie was, heb ik een vrije studierichting CT

uit te oefenen, namelijk die van campusdecaan. Wat volgt is een loopbaan aan de UT

milieu-effecten van de chemische industrie.’

in opbouw, tot aan zijn pensioen in 1986. Nu is professor Schuijer 90 jaar en volgt de

De professor Schuijer van toen stond – zo

ontwikkelingen op de universiteit nog steeds nauwlettend, maar op gepaste afstand.

ingevoerd voor studenten met belangstelling voor de

heb ik horen zeggen – ook te boek als ‘streng’. Herkent u zichzelf daarin? ‘Als onderzoeker of als campusdecaan? Streng was

Tekst: Maaike Platvoet | Foto: Gijs van Ouwerkerk >

toen met een HTS-achtergrond, nu zo’n groot we-

ik volgens mij niet echt. Maar de campus was iets

tenschapper is geworden op dit terrein.’

nieuws, dat lokte ook diefstal en vernielingen uit.

Hoe gaat het met u?

Daarom heb ik weleens studenten in een studen-

‘Heel goed. Samen met mijn vrouw doe ik nog

Wat vindt u mooi aan de campus?

tenhuis aangesproken omdat ze onderdak verleen-

regelmatig leuke uitstapjes. Het contact met de UT

‘De indeling, de beplanting en de bebouwing maken

den aan ‘gespuis’. Dat kon natuurlijk niet.’

is er ook nog steeds, maar vooral met de afdelingen

de campus samen tot een uniek fraai geheel. Het

sport en cultuur. Zo reik ik jaarlijks de door mij

Torentje van Drienerlo vind ik ook erg mooi. Mis-

En u sloot de campus ’s avonds toch ook

ingestelde Cultuurprijs en de Stheemanbokaal uit.

schien komt het omdat ik een hele tijd mijn werk-

af met een ketting, zodat niemand er in-

Dankzij Gewis, de afdeling voor gepensioneerden

plek had op de begane grond van de Vrijhof en toen

of uit kon?

van de UT-Kring, zijn mijn vrouw en ik ook nog

uitkeek op dat torentje. Aan mijn tijd daar bewaar ik

‘Dat is echt onzin. De campus was vrij om in en uit

betrokken bij de UT. Zo was er laatst een door deze

fijne herinneringen. Een andere favoriete plek was

te gaan. Maar die kettingen waren er zodat geen

vereniging georganiseerde lezing over de Zuidpool.

het toenmalige campusbureau, gehuisvest achter de

vreemde auto’s ’s avonds het terrein op konden, ter

En de leden van Gewis gaan jaarlijks op excursie,

sportvelden. Het campusbureau werd gebouwd in

voorkoming van diefstal en dergelijke. Iedereen kon

als het kan gaan mijn vrouw en ik mee.’

een tijd dat alles mogelijk was. Alle ontwikkelingen

zo over die kettingen heen stappen, hoor.’

op de TH gingen toen in een hoog tempo.’ Door alle nieuwbouw ziet de campus er nu

Maar er was toch ook sprake van een

heel anders uit dan in uw tijd, de jaren zestig,

En waar zorgde u voor?

woonplicht op de campus?

zeventig en tachtig. Wat vindt u bijvoorbeeld

‘Voor van alles. U moet zich voorstellen dat de cam-

‘Die bestond inderdaad voor de eerste twee stu-

van het O&O-plein?

pus nog helemaal moest worden opgebouwd. Er was

diejaren, om te voorkomen dat Twentse studenten

‘Mooi kan ik het niet vinden. Bij Carré ben ik nog

niets. Ik heb ervoor gezorgd dat culturele activiteiten

thuis zouden blijven wonen en zo niet deelnamen

niet binnen geweest. Ik weet dat daar aan na-

professionele begeleiding kregen door de aanstelling

aan het studentenleven waar een vormende werking

notechnologie gewerkt wordt, een fantastische

van een daarvoor geschikte cultureel medewerker.

van werd verwacht. De ouders die binnen een straal

ontwikkeling. Mooi ook om te zien hoe Dave Blank,

Studium Generale kon ik een aanzet geven door

van 25 kilometer om de campus woonden kregen daarom een reductie op het campusgeld. Die woonplicht is achteraf bezien te lang gehandhaafd.’

Wie is Jan Schuijer?

Wat ziet u nog terug van de campusgedachte, waarbij studentenleven, studie, sport en

Jan Schuijer (1921) studeerde vanaf 1939 scheikunde in

in 1952, eveneens in Leiden. Daarna vertrekt hij met

cultuur geïntegreerd met elkaar behoorde

Leiden. Zijn studie liep vertraging op door de Tweede

vrouw naar Limburg om als chemisch onderzoeker te

te zijn?

Wereldoorlog. Het was soms maar afwachten wanneer

werken bij de Nederlandse Staatsmijnen. In 1963 verhuist

‘Daar zie ik nog wel wat van terug door de activitei-

een tentamen gemaakt kon worden, vaak gebeurde dat

hij naar Twente, na het telefoontje van rector Berkhoff.

ten van veel verenigingen en de sport- en cultuur-

gewoon bij een docent thuis. In 1945 wordt de jonge

Schuijer wordt in 1972 decaan van de faculteit Chemische

voorzieningen. De campus nodigt studenten uit tot

Schuijer praeses van het Chemische Dispuut in Leiden,

Technologie en blijft dat tot aan zijn pensioen in 1986.

deelname aan activiteiten en het verenigingsleven,

waar hij ook zijn echtgenote – eveneens een studente

Tegenwoordig woont de professor samen met zijn vrouw in

en dat bevordert de onderlinge contacten en daar-

scheikunde – ontmoet. Na zijn studie, promoveert Schuijer

een appartement in hartje Enschede.

mee hun persoonlijke ontwikkeling.’ |

22 UT NIEUWS 01|2011

UT NIEUWS 01|2011 23

24 UT NIEUWS 01|2011

Geschiedenis

50 jaar worstelen met het profiel Historicus Jorrit de Boer verdedigt de dag voor de dies zijn proefschrift over de vijftigjarige

recent zijn we de ondernemende universiteit

UT-geschiedenis, op de dag zelf presenteert hij een feestelijk fotoboek. In vier jaar tijd heeft

ton dat een Nederlandse universiteit ooit heeft

geweest. Dat was het meest succesvolle epithe-

hij de universiteit door en door leren kennen. Volgens hem kroop de UT pas in de jaren tachtig

gehad. Nu is het niet onderscheidend meer, want

echt uit haar schulp met de succesvolle ondertitel ‘de ondernemende universiteit’. ‘Ons profiel is

overleven. Maar van mij hadden ze die slogan

vijftig jaar lang een van de prangende vraagstukken geweest, en dat zal niet veranderen. ’

‘Ons profiel is vijftig jaar lang een van de pran-

iedereen moet ondernemend zijn om te kunnen onder het logo mogen handhaven.’ gende vraagstukken van de UT geweest. In het

Tekst: Paul de Kuyper | Foto: Gijs van ouwerkerk >

‘De campus was een experiment. Studenten

begin was het helder. We zijn een technische

moesten zo spoedig mogelijk een academische

hogeschool, ons doel is het opleiden van goede

‘Iemand van toen nog het Hogeschoolfonds heeft

opleiding voltooien. Je woonde verplicht op

ingenieurs. Er bestond echter ook een afdeling

ooit gezegd: “Als de THT er niet was geweest,

de campus, had dus geen reistijd en door de

algemene wetenschappen. In de jaren zeventig

waren Hengelo en Enschede vergelijkbaar met

mensa hoefde je niet zelf te koken. De tijd die

kwamen daaruit initiatieven om maatschappelijke

plaatsen als Meppel en Hoogeveen”. Kleine

je overhield, kon je in je studie steken. Boven-

opleidingen op te richten: bestuurskunde en

provinciestadjes. Ik denk dat hij gelijk had. Nu

dien woonden ook veel stafleden op de campus.

bedrijfskunde. Van een technische hogeschool

hebben ze behoorlijk meer allure. Wat niet wil

Al wandelend konden studenten en docenten

werden we een hogeschool voor technische en

zeggen dat Enschede de uitstraling heeft van een

een goed gesprek voeren. De THT maakte je

maatschappelijke wetenschappen.’

traditionele universiteitsstad, zoals Leiden. Door

tot ingenieur, de campus tot mens, zo luidde de

‘In de jaren tachtig sloeg de profilering om rich-

de campus zullen we die ook nooit krijgen.’

gedachte.’

ting de ondernemende universiteit. Het idee van

Was getekend, Jorrit de Boer (27). ‘In mijn

‘De eerste lichtingen ging het goed met die ge-

die twee kernen was minder prominent aanwezig.

proefschrift ben ik voorzichtiger’, glimlacht hij.

sloten gemeenschap. Door invloeden van buiten

Vervolgens kwamen er nieuwe opleidingen als

‘Dan kan ik langer nadenken voor ik iets stel.’ Zijn

en de Parijse studentenopstanden ontdekte men

communicatiewetenschap en psychologie. Vol-

dissertatie kun je beschouwen als de biografie

later dat het een achterhaald concept was. Het

gens mij een vlucht naar voren om meer studen-

van de UT, met naar eigen zeggen ‘veel voetnoten

campusexperiment werd begin jaren zeventig

ten binnen te halen. De vraag of die opleidingen

en weinig plaatjes’. De historicus promoveert 24

mislukt verklaard en de campus moest ‘vermaat-

een plek moesten hebben bij een universiteit die

november, een dag voor de dies, op de geschiede-

schappelijkt’ worden. De THT bleef echter nog

zich omschreef als technisch, daar heeft men niet

nis van de vijftigjarige universiteit.

een tijdje een in zichzelf gekeerd instituut.’

bij stilgestaan.’

‘De UT is na vijftig jaar niet meer weg te denken

‘Pas begin jaren tachtig gingen we echt de boer

‘Eens in de zoveel tijd stellen we ons de vraag:

uit Twente. We spelen een belangrijke maatschap-

op. Het idee ontstond dat we geld konden verdie-

wat voor universiteit zijn we eigenlijk? Een tech-

pelijke rol’, begint De Boer zijn verhaal. ‘In de be-

nen met ons onderzoek. Eigenlijk mocht dat niet

nische? Een brede smalle universiteit? Of een

ginjaren was dat wel anders. Er gold een strikte

gezegd worden. Het idee dat een universiteit geld

smalle brede? High tech human touch is voorlo-

grens tussen de campus en de rest van de wereld.

verdient, was een gotspe. Er ontstonden kleine

pig een antwoord op die vraag. Of het een goed

In de jaren vijftig probeerde een club Twentse

initiatieven om resultaten van onderzoek te gelde

antwoord is, dat kun je later pas beoordelen. Na

industriëlen een technische hogeschool op te

te maken. Dat werd opgepikt door rector Harry

verloop van tijd zal dezelfde vraag weer opbor-

richten, onder meer als antwoord op het ver-

van den Kroonenberg. Plots stonden we bekend

relen. Ik kan me voorstellen dat als bepaalde

lies aan werkgelegenheid in de textielindustrie,

als een ondernemende universiteit. Dat paste

opleidingen die buiten het ‘high tech human

hoewel die industrie zelf de TH voornamelijk als

perfect in dat tijdperk. De overheid bezuinigde

touch-spectrum’ vallen, het goed doen, het

bedreiging zag. Het moest de regio een sterkere,

fors en wilde steeds meer controle. Door naar het

profiel weer wordt bijgesteld. Of dat er nieuwe

meer gevarieerde basis geven. Op het moment dat

bedrijfsleven te stappen, kreeg je toch geld om

studies worden opgericht die niet in het profiel

het lukte die TH naar Twente te halen, sloeg de

nog eigen onderzoek te doen.’

passen. Dat is niet erg, maar als ze succesvol

relatie met de buitenwereld helemaal om. De ho-

‘Toen pas loste de THT de belofte aan de regio

worden, moet je je profiel bijstellen. Of dat over

geschool begaf zich in een soort isolement. Je kon

in. Spin-offs zorgden voor werkgelegenheid in

vijf, tien of twintig jaar zal zijn, weet ik niet. Maar

de campus af, maar noodzakelijk was het niet.’

de buurt. Vanaf halverwege de jaren tachtig tot

die vraag komt weer, dat is zeker.’ >

UT NIEUWS 01|2011 25

Geschiedenis

Anekdotes Tijdens zijn promotieonderzoek stuitte Jorrit de Boer op talrijke historische anekdotes. Drie van zijn favorieten:

Het Bastillereglement Diefstal en vernielingen waren begin jaren zeventig een groot probleem op de campus, vooral in de Bastille. Verdacht werden de eerstejaars en de langharigen van kunstacademie AKI. De reeks vernielingen en diefstallen maakte het noodzakelijk een reglement van orde voor de Bastille in te

De Bastille in 1969.

stellen. Op 2 maart 1972 trad dit nieuwe Bastillereglement in werking. Daarin stond dat een Bastille-commissaris bij overtredingen boetes

Opheffing van de THT

dat de bewindslieden zo flink moeten zijn om te

kon uitschrijven van vijf tot honderd gulden.

Na zestien jaar was het wel genoeg geweest voor

zeggen dat zij deze hogeschool sluiten.’

De vraag was echter wat het reglement waard

de THT volgens Klaas Beuker, Tweede Kamerlid

De staatssecretaris was het niet met Beuker eens.

was. Daarvoor werd mr. P.J. Jebbink, als jurist

namens de katholieke RKPN. Aan staatssecretaris

Klein vond het voorstel een ‘iets te hevige ingreep’.

verbonden aan de TH en de voormalig voorzit-

Ger Klein van Onderwijs vroeg hij begin 1977 om

Wel vond hij de leegstand op de THT verontrus-

ter van het scheidsgerecht, ingeschakeld. Hij

opheffing van de THT. ‘Ik hoor van alle kanten dat

tend en stelde hij dat nieuwe activiteiten moes-

deed ongeveer alles wat het Bastillereglement

de Technische Hogeschool Twente op politieke

ten worden ontwikkeld. Hij startte daarvoor een

verbood ‘om zekerheid te verkrijgen ten aanzien

gronden en op verkeerde prognoses is opgericht,

verkenningscommissie.

van de inningsmogelijkheid van eventuele boe-

dat er economisch helemaal geen noodzaak voor

tes’. ‘Zo zou hij onder meer een speelautomaat

zou zijn geweest en dat alleen de biomedische

Turbo Harry

hebben misbruikt en zijn hond hebben meegeno-

techniek als studierichting in trek is. Ik heb bo-

Vanaf halverwege de jaren tachtig staat de UT

men naar de Mensa.’ Toen Jebbink conform het

vendien gehoord dat deze hogeschool kampt met

bekend als ‘de ondernemende universiteit’. Die

Bastillereglement werd beboet, vocht hij deze

een schreeuwend tekort aan studenten, dat hele

ondernemendheid kon ook doorslaan, zoals bij

boete aan bij het kantongerecht. De kantonrech-

afdelingen leegstaan en dat de campus […] voor

hoogleraar bedrijfskunde Harry Janssen, ook wel

ter in Enschede veroordeelde hem tot een boete

het grootste gedeelte ook leegstaat. Is dit juist?’

bekend als Turbo Harry. Hij dankte die bijnaam

van 25 gulden. Nieuws in en om de THT stelde

Volgens Beuker konden hoogleraren eenvoudig

aan zijn flamboyante en energieke optreden

echter dat Jebbink de wandaden nooit heeft

naar Delft, Eindhoven en Maastricht afvloeien

bij de door hem bezette commissariaten en

begaan. Hij wilde slechts een proefproces om

en konden de 2000-3000 studenten door andere

adviseurschappen in het bedrijfsleven. Naast

de deugdelijkheid van het Bastillereglement te

hogescholen worden opgevangen. ‘Als het waar is

hoogleraar was Janssen onder andere president-

testen. En met succes: het reglement had stand-

dat deze hogeschool daar geheel overbodig staat

commissaris bij Management Share. Zijn positie

gehouden. Maar die boete van 25 gulden moest

en alleen op de begroting staat om een bedrag van

bij dat bedrijf stond eind 1992 echter onder druk

hij wel voldoen.

zo’n 100 miljoen euro te verbruiken, dan vind ik

en om deze te versterken, deelde hij tijdens een college 1100 aandelen Management Share uit aan zijn studenten. Enige voorwaarde die hij daaraan verbond, was dat zij op de aandeelhoudersvergadering zouden komen. Turbo Harry noemde dat ‘participerend bedrijfskundig onderzoek’. ‘In mijn colleges maak ik regelmatig gebruik van een rollenspel. Nu wordt het nog wat echter via een participerend onderzoek’, aldus de hoogleraar. Management Share voorzag echter ongeregeldheden bij de aandeelhoudersvergadering en was woedend over deze actie van Janssen. Het kwam hem op een storm van kritiek te staan, ook in de landelijke pers. Het college van bestuur van de UT kon het optreden van Turbo Harry evenmin waarderen, maar deed het slechts af als een ‘theoretical joke’. |

26 UT NIEUWS 01|2011

De Bastille in 1975.

De kringloop van de brede bachelor Hoe nieuw zijn de ‘nieuwe bachelors’ die de UT in september 2013 wil starten? Die vraag kun je stellen als je kijkt naar de vijftigjarige geschiedenis van het UT-onderwijs. Verbreding was in

2003 ingevoerde bachelor-masterstructuur – een succes: ‘De aantrekkelijkheid en de dynamiek van het onderwijs zijn vergroot.’ Bovendien hebben alle

1964 al het devies, net als het uitstellen van het studiekeuzemoment en het streven naar een

Nederlandse universiteiten het voorbeeld inmid-

hoger studierendement.

door dit systeem was echter geen sprake en met

dels gevolgd. Van een groeiende studenteninstroom name de studenten uit de maatschappelijke opleidingen blijken vaak een minor in het eigen vakge-

Tekst: Paul de Kuyper | Sandra Pool >

Baccalaureaat en doctoraal

hetzelfde studieprogramma ingevoerd met één

bied te kiezen, waardoor verbreding uitblijft. In het

propedeutisch examen. De student kon daardoor

voorjaar van 2010 nam de UT definitief afscheid

een meer gefundeerde studiekeuze maken en de

van die paradigmashift: van rector Ed Brinksma

Het onderwijs aan de Technische Hogeschool

zogeheten algemene propedeuse was tevens een

hoeft de minor niet meer verbredend te zijn, maar

Twente kende vanaf de start in 1964 een baccalau-

eerste selectiemiddel voor het meten van de (on)

mag die ook de diepte ingaan.

reaat programma van drieënhalf jaar. Alle studen-

geschiktheid voor de studie, wat moest leiden tot

ten waren verplicht het baccalaureaatsexamen

een beter studierendement.

af te leggen. Daarna konden ze beginnen aan het

Het gezamenlijke eerste jaar lag vanaf het begin

tweejarige doctoraalprogramma met de ingenieurs-

onder vuur. Men wilde meer inhoud. Het onderwijs

titel als kroon op het werk.

verschilde bovendien niet veel met dat van Delft en

De gedachte achter het Twentse baccalaureaat was

Eindhoven. De studieresultaten en de instroom van

dat er in zowel het bedrijfsleven als in de non-

eerstejaars werden evenmin significant beter. Het

profitsector vele ingenieursfuncties waren ‘waar-

ministerie wilde daarnaast een verkorting van de

voor niet meer dan een fundamenteel technisch

studieduur. Het lag voor de hand om het algemene

wetenschappelijk opleiding nodig is en de eis van

karakter te vervangen door echte werktuigbouw-

de dieper gaande theoretische en technische vor-

kunde, elektrotechniek en chemische technologie.

ming van de ingenieur niet door de behoefte van de

In 1975 stierf het Twentse onderwijsexperiment

praktijk worden gesteld’.

een zachte dood.

Een afgeronde baccalaureaat studie moet vol-

Nieuwe bachelors

Dit plan verdwijnt echter naar de achtergrond als eind 2010 voor het eerst in het openbaar wordt

doende zijn. Het gros van de studenten zette de

Major-minor

studie echter voort om ook het doctoraalexamen af

Met de invoering van een major-minorsysteem

met (ongeveer) tien brede, of nieuwe, bachelors

te leggen. De gedachte, dat voor vele ingenieurs-

wilde rector Frans van Vugt twintig jaar later, eind

met daarin verschillende hoofdstudies. De eerste

functies een baccalaureaatdiploma zou volstaan,

jaren negentig, een nieuwe impuls geven aan de

modules zijn nog breed en gedeeld met meerdere

bleek dus onjuist, net zoals tegenwoordig vrijwel

verbreding van studenten. Met deze onderwijsvorm

opleidingen, waardoor het definitieve keuzemo-

geen student de arbeidsmarkt opstapt met enkel

– je kiest een bijvak in een heel andere richting dan

ment voor een studierichting kan worden uitge-

een bachelor op zak. In 1979 besloot men daarom

je hoofdvak – had hij net als bij het baccalaureaat

steld. Daarbij komt dat de studiesnelheid omhoog

te stoppen met het experiment.

de opleiding van ‘arbeidsmarktgerichte academici’

gaat en de uitval beperkt wordt, beweegredenen

voor ogen. Flexibiliteit trekt bovendien studenten,

die hetzelfde zijn als bij de keuze destijds voor het

Algemene propedeuse

gesproken over een nieuw Twents onderwijsmodel

luidde het argument dat nu ook gebruikt wordt als

baccalaureaat en de algemene propedeuse.

Aan de THT werd voor de eerste drie op te starten

drijfveer voor de nieuwe bachelors.

Helemaal nieuw zijn de plannen dus niet, eerder

studierichtingen - werktuigbouwkunde, elek-

Het college van bestuur noemde het major-minor-

een moderne invulling van de ideeën die er in

trotechniek en chemische technologie - één en

systeem in 2004 – inmiddels onderdeel van de in

1964 ook al waren. De UT verwacht er veel van, ook als het gaat om toenemende studentenaantallen, omdat studiesnelheid en rendement steeds belangrijkere keuzecriteria zouden worden. Critici wijzen er echter op dat nog uit niets blijkt dat aankomende studenten op deze nieuwe bachelors zitten te wachten. Gezien de ervaringen uit het verleden is het logisch dat zij de hooggespannen verwachtingen temperen. Zowel bij het baccalaureaat, de algemene propedeuse als de majorminor viel de groei aan eerstejaars uiteindelijk tegen. | Bronnen: Van landgoed tot kenniscampus, archief UT-Nieuws

UT NIEUWS 01|2011 27

Eredoctoraat 3 | Henri Termeer

Henri Termeer pionier in biomedische technologie

‘Niets is krachtiger dan levensreddende ontdekkingen doen’ Door puur toeval kwam hij terecht in de wereld van de gezondheidszorg. In 1983 werd Henri Termeer geheadhunt door Genzyme, een biomedisch technologiebedrijf in Boston. Bijna dertig jaar zwaaide hij er de scepter. Als een pionier bouwde hij aan de markt en economie voor geneesmiddelen en therapieën voor patiënten met zeldzame ziekten, orphan drugs genoemd.

‘Making lifesaving discoveries’ Henri Termeer ended up in the world of health care purely

De biomedische industrie was up coming en Termeer verrichtte baanbrekend werk om de

by coincidence. After having been headhunted in 1983 by

ontwikkeling van deze weesgeneesmiddelen veilig te stellen voor de toekomst.

the helm for almost three decades.

Genzyme, a biotechnology company in Boston, he stood at He pioneered the market and economy for drugs and therapies for patients with rare diseases, the so-called

Tekst en foto’s: sandra pool >

orphan drugs. The biomedical industry was up and coming and Termeer broke new ground to safeguard these orphan

Boston, Atlantic Avenue. Een groenoranje ge-

drugs for the future.

kleurde Old Town Trolley dendert richting Congress street, het hart van het financiële district van de stad. Toeristen laten zich met de hop-onhop-off bus trakteren op de high lights van down town Boston. De toer gaat langs Fenway Park, de thuisbasis van de honkbalploeg Red Sox. Ook het legendarische café Cheers van de gelijknamige televisieserie is opgenomen in lijst van hot spots. De bus koerst door Cambrigde, de academische ziel van het gebied. Hier vind je de vooraanstaande universiteit Harvard. Opgericht in 1636, de oudste van het land. Het even zo prestigieuze Massachusetts Institute of Technology ligt iets verderop langs de Charles River. De gebouwen strekken zich uit tot zeven kilometer langs het water. Het topinstituut bracht vele Nobelprijswinnaars voort. Rondom de kennisbolwerken zit een enorme industrie van innovatieve, biomedische bedrijven. Het levert de stad een bovenmatige dichtheid aan intellectueel talent op. Het niveau is hoog. Zowel van het onder-

28 UT NIEUWS 01|2011

Read the full story on www.utnieuws.nl

wijs en onderzoek als van de valorisatie van kennis.

enige van de familie die in het buitenland woonde.

Laatstgenoemde gebeurt onder meer in het zakelij-

Ondanks de afstand zijn we heel close met elkaar.

ke centrum. Hier staat ook de Federal Reserve Bank

Ik heb een warm contact met mijn twee zussen en

waarvan Henri Termeer voorzitter van de raad van

drie broers. Met mijn 97-jarige moeder bel ik elke

bestuur is. Het 32 verdiepingen tellende gebouw

woensdagmorgen een uurtje. Dan bespreken we de

Henri Termeer werd in 1946 geboren in Tilburg waar hij ook zijn

oogt statig. De bewaking is streng. Metaaldetectors

politiek van Nederland, Europa en Amerika.’ Lacht:

jeugd doorbracht. Na de Hogereburgerschool (HBS) wachtte op

scannen. Veiligheidsmedewerkers controleren tas-

‘En we hebben het natuurlijk over de familie.’ Een

achttienjarige leeftijd de dienstplicht. Termeer werd officier bij

sen. Het kantoor is op de bovenste etage en is van

echt ondernemersgezin. Zijn inmiddels overleden

de Koninklijke Luchtmacht. Tussendoor studeerde hij economie

het chique soort. Een klassiek houten bureau met

vader was de eigenaar van schoenenfabrikant

aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Een studie die hij niet

goudkleurige handgrepen aan de laatjes.

Sacha. ‘Het is nog steeds een family business. Mijn

afmaakte. Het buitenland lonkte. Op 23-jarige leeftijd vertrok

Erachter een dressoir, opgeleukt met sierlijke

broer runde het en nu zijn zoon.’ Niet verwonderlijk

hij naar Londen en ging bij een detailhandel aan de slag. Toen

Chinese vazen. Het uitzicht is adembenemend.

dat Termeer al op jonge leeftijd een sterke drang

hij wilde terugkeren, kwam hij in contact met Amerikanen. Zij

‘Daar zit MIT’, wijst de chairman - gekleed in grijs

had naar onafhankelijkheid. ‘Ik was een avonturier

brachten hem op het idee een studie in de Verenigde Staten te

pak, rode stropdas - enthousiast. ‘Ernaast zit het

en wilde mijn eigen toekomst bepalen.’

volgen. Zijn MBA haalde hij vervolgens aan de Darden School

Massachusetts General Hospital en daar zit het

Bij Genzyme kreeg hij die kans als managing direc-

van de University of Virginia. In 1973 kwam hij terecht bij Baxter

hoofdkantoor van Genzyme.’

tor. ‘We zaten destijds daar’, wijst hij aan. ‘Te mid-

International in Chicago, een bedrijf gespecialiseerd in de ge-

Ondanks zijn Nederlandse afkomst, prefereert hij

den van de rosse buurt en tegenover China town.

zondheidszorg. In 1976 werd hij general manager voor Baxter in

het Engels. Veertig jaar woont en werkt hij in The

Genzyme was een nieuw bedrijf. De biomedische

München en in 1979 vicepresident in Los Angeles. Headhunters

States. In 1971 aangekomen voor een MBA-studie.

technologie kwam net opzetten. De grootste uitda-

haalden hem vier jaar later naar Genzyme. Hij bleef er 28 jaar

‘En ik ben nooit meer teruggegaan.’ Wel is hij regel-

ging was het ontdekken van een nieuw geneesmid-

aan het roer. Tot mei dit jaar. Het Franse farmaciebedrijf Sanofi-

matig te vinden in Nederland. ‘Ik was destijds de

del voor erfelijke, zeldzame ziektes.’ >

Aventis nam Genzyme over voor 20,1 miljard dollar. Termeer

Henri Termeer

cashte zijn aandelen en legde in juni zijn functie neer. Meer tijd kwam vrij voor zijn nevenfuncties. Hij is voorzitter van de raad van bestuur van de Federal Reserve Bank van Boston en hij zit in de raad van bestuur van het Massachusetts General Hospital. Ook zit hij in de Board of Fellows van de Harvard Medical School en zit hij in het Executive Committee van het Massachusettes Institute of Technology (MIT).

UT NIEUWS 01|2011 29

Eredoctoraat 3 | Henri Termeer De grote doorbraak

gens uit de reactor. Nadat ze gefilterd zijn wordt het

Het eredoctoraat

eiwit gebruiksklaar gemaakt, ingepakt en gaat het

doorbraak volgens Termeer. ‘Het voelde als een

‘Het is mijn eerste Nederlandse onderscheiding. Dat

op zijn kop zette. ‘We hadden geen andere keuze

miracle. Niets is krachtiger dan het doen van een

geeft een bijzonder gevoel. Ik vind het een geweldig eer.

dan de boel te sluiten en volledig schoon te maken.

levensreddende ontdekking.’

Met het eredoctoraat voel ik me opnieuw verbonden met

Een waar drama. Onze voorraden raakten op en we

Cerezyme is een eiwittherapie en behandelt de

het land. Het is mooi om erkend te worden op zo’n grote

konden niet voldoende medicijnen leveren. Dat was

ziekte van Gaucher, een lysosomale stapelingsziekte

afstand, maar die persoonlijke gevoelens laat ik meestal

heel hard.’

ofwel stofwisselingsziekte. Bij mensen met deze aan-

achterwege.’

Het bedrijf opereert in een niche van de gezond-

doening ontbreekt het enzym (het eiwit) om celafval

Naast het eredoctoraat van de UT ontving Termeer de

heidszorg: het genezen van erfelijke, zeldzame aan-

af te breken.

Master Entrepreneur Award van Ernst & Young en werd

doeningen. De afname van medicijnen is daardoor

De eerste generatie producten was afkomstig uit

hij verkozen tot Honorary Fellow van het British Royal

beperkt. In Nederland zijn bijvoorbeeld minder dan

menselijke tissue engineering, zegt Termeer. ‘De

College of Physicians and Fellow of American Academy of

honderd patiënten met de ziekte van Gaucher. Dat

benodigde enzymen haalden we uit placenta. Om

Arts & Sciences. Ook ontving hij in 2009 de Pharmaceuti-

maakt de geneesmiddelen duur. ‘De kosten voor een

één patiënt te behandelen hadden we 22 duizend

cals and Biotechnology Lifetime Achievement Award van

patiënt lopen soms op tot honderdduizend dollar per

placenta’s nodig. Dat zijn heel veel geboortes. We

Frost and Sullivan.

jaar. De ziektekostenverzekering vergoedt dat.’ In

Dat liet tien jaar op zich wachten. Het eerste medicijn Cerezyme dat op de markt kwam was de grote

richting patiënt.’ Termeer vertelt dat in 2009 een virus de fabriek

kregen een derde van alle Amerikaanse placenta’s

landen zonder verzekeringssysteem, zoals Vietnam

en zeventig procent van de Europese. De medewer-

en lange tijd Rusland, verstrekt Genzyme de mid-

king was enorm. Het ging immers om levensred-

delen gratis.

dende medicijnen. Nu, 28 jaar later, kweken we de

De medicatie wordt ook wel orphan drugs genoemd,

eiwitcellen biomedisch in het laboratorium.’

Rondleiding in het lab

Hij nodigt uit om dat eens met eigen ogen te

Ondanks dat Termeer niet meer aan het roer staat,

in samenwerking met de regering, een Orphan Drug

bekijken. In zijn Mercedes SL geeft hij gas richting

is er bij het laboratorium keurig een parkeerplaats

Law op te zetten. Als je zeldzame ziekten hetzelfde

de plant. ‘Ik had altijd een chauffeur, maar na de

gereserveerd. Het weerzien met ex-collega’s is

behandelt als algemene aandoeningen, dan loop je op

overname door het Franse bedrijf Sanofi niet meer.’

hartelijk. Handen worden geschud, een dikke omhel-

een gegeven moment vast. Je kunt een nieuw product

Twee kapiteins op één schip werkt volgens hem niet.

zing volgt. De vestigingsmanager Sandra leidt rond

bijvoorbeeld niet testen op duizend patiënten omdat

Daarom legde hij zijn functie neer en nam met pijn

en praat vlug even bij met haar oude baas. Achter

die er simpelweg niet zijn, terwijl dat wel geëist wordt

in zijn hart afscheid. ‘Genzyme was mijn baby. Ik ben

glas staan bioreactoren te pruttelen die Cerazyme

in de wet. We creëerden nieuwe regelgeving die

er trots op. Het hoofdgebouw is mijn handtekening.

maken. De manager legt uit: ‘We gebruiken levende

productie mogelijk maakte.’ Baanbrekend werk om

Weggaan voelt bitter sweet. En dat is heel mense-

cellen uit de eierstokken van Chinese hamsters. We

Genzyme naar een hoger plan te tillen. Essentieel ook.

lijk.’

voegen een stukje menselijke DNA toe. Daardoor

Dat wordt wel duidelijk in The Hall of Hope, een spe-

De oud-directeur is ervan overtuigd dat ‘zijn kindje’

kunnen menselijke eiwitten geproduceerd wor-

ciaal ingerichte hal in het laboratorium waar schilde-

in goede handen is. ‘Sanofi is heel groot en heeft

den.’ Ze vertelt dat de cellen zich in enkele weken

rijen van behandelde patiënten aan de wand hangen.

110 duizend medewerkers. Het bedrijf benaderde

vermeerderen van enkele miljoenen naar wel dertig

Op het doek visualiseren zij hun ziekte. Bijgevoegde

ons voor een overname en wil nieuwe investeringen

miljard. ‘De cellen gaan in de bioreactor waar het

teksten gaan over hoop en genezing. ‘De realisatie dat

doen. Interessant voor de toekomst dus.’

deelproces doorgaat. De eiwitten halen we vervol-

je in life sciences echt het verschil kunt maken voor

weesgeneesmiddelen. ‘Ik heb heel hard gewerkt om,

patiënten, is mijn drijfveer. Genzyme was hiervoor my central. Dat wil ik resetten.’ Lacht: ‘Met pensioen

Erepromotor Clemens van Blitterswijk

gaan op 65-jarige leeftijd is veel te vroeg. ‘I’m still

Clemens van Blitterswijk, wetenschappelijk directeur van het

afgenomen. Die worden vermeerderd in het lab en vervolgens

sterke link hebben met de gezondheidssector. ‘In het

onderzoeksinstituut voor biomedische technologie en techni-

teruggeplaatst in de knie. ‘Wederom discutabel, maar het

Massachusetts General Hospital open ik binnenkort op

sche geneeskunde MIRA, is erepromotor van Henri Termeer.

kraakbeen geneest zo wel op een natuurlijke wijze.’

de oncologie-afdeling een onderzoeksgroep. Als voor-

‘Henri is een van de eerste Nederlanders die in Boston aan de

Van Blitterswijk zegt Termeer niet zo heel goed te kennen. ‘Ik

malig aandeelhouder van Genzyme heb ik gecasht. Ik

slag ging’, vertelt hij. ‘De CEO is eigenwijs in zijn bedrijfsvoering.

heb hem maar een enkele keer ontmoet tijdens een werkreis

heb een funding opgezet. Daaruit financier ik projec-

Producten van Genzyme zijn commercieel niet interessant.

naar Boston. We bezochten onder meer Genzyme en Henri

ten die ik belangrijk vind. Eén ervan is het onderzoek

De afnamemarkt is daarvoor te beperkt. Toch drukte hij het

maakte twee uur voor ons vrij om te brainstormen en te praten

naar medicijnen die kankercellen doelgericht remmen:

ontwikkelen ervan door. Zoals het kweken van kunsthuid voor

over allerlei kwesties.’

targeted therapy. Daar wil ik mij de komende tijd op

mensen met brandwonden.’

Volgens van Blitterswijk werkt Termeer up stream. ‘Hij maakt

focussen. De individuele inspanningen op dit gebied

extremely bussy.’ Hij doelt op zijn vele nevenfuncties die allemaal een

Genzyme gebruikt daarvoor huidcellen van de voetzool en

innovatieve ontwikkelingen toepasbaar, werkt aan levensred-

van ondernemers, investeerders, ziekenhuizen, uni-

laat daarvan ‘lakens van huid’ groeien in het laboratorium.

dende toepassingen en heeft doorzettingsvermogen. Dat

versiteiten en technische instellingen wil ik bij elkaar

Dat wordt teruggeplaatst op de patiënt. ‘Commercieel niet

waardeer ik. Bovendien doet de UT hetzelfde. We maken tech-

brengen. Ik denk dat ik dat kan en het is van wezenlijk

interessant. Wel levensreddend.’ Een andere technologie die de

niek toepasbaar en bouwen er een bedrijf omheen. Een goede

belang voor de komende twintig jaar.’ Van achterover-

wetenschappelijke directeur noemt, is het kweken van kraak-

match dus. Als Nederlander heeft hij het gemaakt in Amerika.

leunen blijkt nog lang geen sprake. ‘Zeker niet. Er is

been voor de knie. Er worden kraakbeencellen van de patiënt

Dat is voor de UT ook leuk om zich mee te profileren.’

nog veel te veel te ontdekken’, aldus de avonturier. |

30 UT NIEUWS 01|2011

Genzyme Het biomedische bedrijf Genzyme werd in 1981 opgericht in Boston en groeide in dertig jaar uit van zeventien medewerkers naar een onderneming van tienduizend werknemers, verspreid over bijna negentig landen. De focus van Genzyme is het ontwikkelen van medicijnen om specifieke, zeldzame ziektes te behandelen. Het onderzoek richt zich op genetische ziekten zoals lysosomale stapelingsziekten, ofwel stofwisselingsziekten. Daaronder vallen onder meer de ziekte van Gaucher, Fabry, MPS I en de ziekte van Pompe. Nierziekten, oncologie, transplantatie en immuunziekten behoren ook tot het onderzoeksgebied evenals orthopedie en hart- en vaatziekten. De jaaromzet is vijf miljard dollar (3,5 miljard euro). De teller van het aantal ontwikkelde medicijnen staat momenteel op veertien. In 2005 ontving het bedrijf de National Medal of Technology, de hoogste Amerikaanse onderscheiding voor innovatieleiders. In mei dit jaar nam Sanofi-Aventis Genzyme over voor 20, 1 miljard dollar (14,2 miljard euro).

UT NIEUWS 01|2011 31

International

Going global at Dutch universities

Internationalization requires non-stop attention and nurturing The Netherlands has never been ‘hotter’ as a student destination, with one out of ten students in

composition – also creates some daunting problems,

higher education coming from a foreign country, the majority of which study at universities. But its

representation issues.

establishment as a sustainable and truly international study destination remains far from certain.

Too many Germans?

alongside various other challenges -from cutbacks to

The jubilant reports published on the rising numbers

Text: Marloes van Amerom | Robbin Engels > In the past, it used to be rather difficult to study abroad: foreign diplomas could lead to raised

strive to take up a substantial share in the grow-

of international students in the Netherlands masks

ing numbers of international students -but can

two important facts. First, from a global perspec-

they really compete?

tive, the Netherlands is only just catching up: for years its numbers of incoming foreign students

eyebrows when students returned home, caused

Behind the numbers

by a lack of a comparable reciprocal credit

At first glance, the numbers are impressive: the

incoming numbers of non-European students. Num-

system by which higher education degrees could

influx of international students into the Netherlands

bers by the Organization of Economic Cooperation

be measured. Until more recently at Dutch

has already grown by 70% over eight years (2000-

and Development revealed between 2007- 2008 the

universities, established policies on internation-

2008), and in the last academic year alone, numbers

number of non-European foreign students remained

alization did not exist and educational programs

have reached an all-time high: one out of every ten

stuck at 10,000, where other OECD countries ob-

were not offered in English. For foreign stu-

students in the Netherlands is a foreign student.

served an overall growth rate of 5%. Even today, the

dents, learning in English is a prerequisite when

Where the influx of internationals got bottlenecked

influx of incoming international studies continues to

they make the final decision on which university

was at the HBOs (Universities of Applied Sciences),

to attend.

although the flow to universities continues to grow,

Already long accustomed to working daily in

including at the UT.

English, Lecturer Sjef van der Steen at the

On the surface, it appears likely, if not for certain, the

Faculty of Geo-Information Science and Earth

new trend of rising numbers of foreign students, now

Observation (ITC), comments: ‘The language

estimated at some 81,700, will continue and Dutch

we teach and conduct research in is the English

universities can absorb even more of the 2.7 million

language. Scientific projects are English-orient-

students who study yearly outside their home coun-

ed. Students and lecturers have only an English

tries and are funded by the United Nations Educa-

approach.’ Dr. Vinod Submaniam, professor

tional, Scientific and Cultural Organization.

of nanobiophics at the MIRA Institute and one

But it is not just about quantity. What about qual-

of few professors at the university who isn’t a

ity? Most internationals indicate to be generally

Dutch national, adds in the discussion, ‘What

‘very satisfied’ with their studies in the Netherlands,

many international students and expats do not

which could make them good ambassadors for Dutch

realize is that the Netherlands is one of the very

universities in the future, thereby adding weight to

few countries in continental Europe where you

the many marketing efforts at Dutch universities and

can easily lead your life in English, all the way

international student fairs. The Netherlands also has

from buying bread to negotiating the bureau-

a relatively high staying rate of 27%, although fewer

cracy.’

international students settle here than in, for ex-

On the whole, while some issues remain, aca-

ample, nearby France. When not settling here, a for-

demic circles are experiencing internationaliza-

eign student’s link with the university often remains

tion at a fevered pitch. Within Europe, many

strong, facilitating an ongoing transfer of knowledge

universities now use ECTS credits to facilitate a

across boundaries and cultures, an important goal

universal system for comparison of educational

behind the UT and other universities’ motivation to

programs and degrees, and there are a growing

engage in internationalization.

number of Memoranda of Understanding agree-

Former students keep in touch with their former su-

ments between universities worldwide. Dutch

pervisors, faculties, departments and sometimes con-

universities, including the Universityof Twente

tinue to work on research projects together. Yet the

(UT) are no exception to this expansion and

current rise in international students -or rather its

32 UT NIEUWS 01|2011

stayed well below average, particularly due to low

A dreamy nest, knitted with warm hands, for an unknown future. Germinate thoughts, as colors diffract and make a different landscape, where everyone can fly. Leila Nahidi Azar

lean heavily on incoming German students, making

less attractive to foreign nationals. On the other

tional student voices heard more at universities

ongoing internationalization overly dependent on

hand, in other countries, like England, universities

is through representation in formal governing

developments over the border. Right now, there

have been hard hit, even harder by measures to

bodies such as the UT Student Council known by

are more German students than the German system

economize and rising tuition fees, leading to a small

the name Ureka�. However, the council currently

seems to be able digest, but that could change over

‘student exodus’ to the Netherlands and Belgium of

only has one international member, an ITC Master

time. Assistant Professor Efthymios Constantinides

which universities like the University of Maastricht

student who campaigns under the slogan ‘For a

at NIKOS Institute predicts the shift: ‘In the future,

are already beginning to profit.

truly international university.’ Perhaps because

the composition of our foreign students will be more

official UT documents continue to remain only in

representative of the world ‘student market,’ yet

Incomplete inclusion

at the moment, the German students are somehow

In contrast to early days of internationalization, the

integration on a governance level is sorely missing.

overrepresented.’

UT has become far more internationalized and open

When and if more internationals would join, the

to foreigners: many Dutch courses are now on offer

process of integration might accelerate, leading the

in English for Dutch staff and students, while at the

UT to be even more international in their outlook,

It is not as if the challenge to diversify is not recog-

same time, the International Office offers informa-

and also ready to embrace and integrate new inter-

nized: the UT aims to attract students from a wide

tion on a range of issues, including helping prepare

nationals.

range of target countries. But particularly nationals

students while they are still in their country of

All in all, the internationalization of Dutch universi-

from developing countries require substantial fund-

origin. And to attract internationals, entire Bach-

ties is perhaps like ‘normal’ tourism: while fickle

ing and funding schemes to Africa and Asia, provid-

elor and Master’s educational programs are being

in nature, incoming numbers of foreign students

ed by the Netherlands Organisation for International

designed in English. ‘Still, there remains room for

can be considerably boosted by the right institu-

Cooperation in Higher Education (NUFFIC).

improvement. As mentioned, the biggest reservoir

tional landscape, which means in essence, com-

As a result of budgetary cuts by the Dutch govern-

of international students is at the ITC Faculty, and

municating openly, providing the right budgetary

ment, the number of overseas students coming

precisely these students are exempted from many

and policy measures, listening to foreign guests

to study might drop, instead of rise. Meanwhile,

of the perks that the UT normally offers to students

and keeping up good marketing and assistance

government investments in Dutch universities has

from access to subsidized campus sports facilities to

programs. Quite possibly a bit of good luck is order,

also shrunk as a result of the economic recession,

special student fees for Dutch and other language

the same luck as any scientists wants when they

and many Dutch students, who take more than the

courses which can easily create feelings of exclusion

are about to make a major breakthrough: the glori-

designated three years to complete their studies,

and resentment.

ous “ah- ha!” moment when a local warm nest is

will get fined. This might make the Dutch system

A usually highly effective way to have interna-

weaved for migrating foreign students.’ |

Major cutbacks

the Dutch language, aside from summaries, full

UT NIEUWS 01|2011 33

International

Communicating across cultures

The challenges of diversity By 2014, the UT aims to recruit approximately 35% of master students from abroad, nearly tripling

ing with someone who is considered of higher or

the international student population from 140 to 400 according to Route ‘14 Strategic Vision 2009-

supervisor had trouble communicating due to their

2011. While this goal promises an influx of diversity and talent, it also poses challenges.

lower status. In the scenario above, the student and different attitudes towards power distance. Individualism-collectivism (I-C) is another cultural dimension that affects interpersonal communica-

Text: Catherine Ann Lombard | Photo’s Gijs van ouwerkerk >

communicate. In fact, intercultural communica-

tion. I-C refers to the extent that the needs of the

tions are influenced by a number of sociological

group dominate over those of the individual. ‘The

Imagine a UT supervisor and international student

and psychological factors. ‘Our cultural perspective

Netherlands is considered a country high on the

meeting to discuss a project. While the supervisor

is a programming of the mind which distinguishes

individualism index,’ said Seydel. ‘Communication is

reviews the proposal, the student nods in agree-

us from other cultures,’ said Dr. Erwin R. Seydel,

more verbal and direct, and competition rather than

ment and smiles. But in reality, she doesn’t under-

Director of the Institute for Behavioral Research at

cooperation is valued. Countries like China and Ja-

stand a word the supervisor is saying. She isn’t

the UT. ‘This perspective then influences how we

pan are more collectivist, meaning communication

used to hearing English spoken so quickly and in a

relate to each other and ultimately communicate.

is less explicit and harmony is valued over conflict.’

foreign accent. In her country, where professors are

‘Power distance is one example of cultural program-

How are these barriers to multicultural communica-

never questioned, she is afraid to interrupt and ask

ming,’ he continued. ‘It affects your body posture,

tion playing out at the UT? And what are some of

the supervisor to speak more slowly. The meeting

how long you gaze at a person, and the language

the strategies being implemented to help guide us

ends with everyone smiling in agreement, but noth-

you use.’ Power distance is the extent to which

towards a future where we can better understand

ing has actually been communicated.

status equality is acceptable in society. While Dutch

each other? To answer these questions, we first

This true story (the student asked to remain

culture sees people on a more of an equal foot-

spoke with Dr. Paul van Dijk, who since 2007 has

anonymous) illustrates that even when two people

ing, other cultures, like those in Africa and Asia,

acted as director of the Graduate Programme and

speak the same language, they don’t automatically

have a different set of conventions when interact-

then as Head Research at the ITC. We then turned towards the UT and talked with Dr. Jelle G. Ferwerda, coördinator international affairs, who is heading the Acculturation project. Finally, we turned our focus towards three Dutch bachelor students who are traveling to South Korea and China this month.

Years of experience at the ITC ITC currently has 140 PhD students from 46 nations. ‘These students must overcome tremendous barriers such as language and culture,’ said Van Dijk. ‘I’m amazed at the drive and resilience they have to create their success.’ Communicating across cultures can be challenging. ‘It happens quite often,’ admitted Van Dijk, ‘that I think I am communicating. The students are saying “yes” or “no.” But they don’t really understand what I am saying.’ To ensure that he and the student are effectively communicating, Van Dijk repeats and augments his questions and statements. ‘The most difficult situation is when you have a very shy student who comes from a culture where the professor is not to be challenged. I can ask a question twenty different ways and I will only get a “yes” or “no.” ‘The most dramatic situation is when I must tell a ‘International students need a point-of-contact.’

PhD candidate that he or she does not live up to our academic standards and must discontinue,’

34 UT NIEUWS 01|2011

Erwin Seydel: ‘At the UT there are even cultural differences in communicating between technicians and social scientists.’ reflected Van Dijk. ‘This situation can be particularly

also being organized for the first months after their

‘Gloriental Study Tour,’ the UT students plan to

difficult if the student comes from a collectivism

arrival. In the near future, UT staff will participate

visit and conduct interviews at twenty companies

point-of-view.’

in an‘Internationalization at Home Day.’ And the

in Seoul, Shanghai and Chongqing. How are they

‘Sometimes their motivation is more external,’ he

Acculturation Work Group plans visits to the various

being prepared to communicate across cultures? We

explained. ‘For example, their drive is coming from

faculties. In addition, there is an International Face-

turned to three of the student organizers of the trip:

family expectations or financial needs. In that case,

book page with more than 1200 members.

Daan van Leer, Chairman; Ellen Hamelers, Research

I try to emphasize that the PhD is not the most

International students typically face difficulties

Coordinator; and Marjon Pol, Foreign Affairs.

important thing in life. At the same time, I have to

adjusting to and understanding the assessment pro-

‘Before our departure, we are arranging for guest

realize that, at this moment in time, it is the most

cess. Others struggle with limited contact hours with

speakers,’ said Pol. ‘Recently we invited Mr. Yoon,

important thing for the student sitting in front of

professors and a more independent learning style.

who comes from South Korea. He told us things like

me. My job is to try and put all of this into a context

The Acculturation project also aims at providing

how to accept gifts with two hands.’

the student can understand and possibly accept.’

Dutch professors and lecturers with an international

‘We were able to practice asking him questions and

perspective on classroom practices. ‘For example,

seeing how he responds,’ continued Hamelers. ‘We

we have known professors who asks masters

could see the expressions on his face and his eyes

Since 2009, the UT has developed an Acculturation

students before a lecture, “Is there anyone who

wondering, at times, what’s going on? Sometimes he

project as part of the Route-14 plan for internation-

doesn’t speak Dutch?” and then proceed to lecture

would say, “Yes, yes.” And then change the subject.

alization. The project aims to help international stu-

in Dutch,’ said Menno Kramer from the International

‘If we are stuck, I have an application on my IPhone,’

dents more easily adjust to life in the Netherlands,

Officer. ‘They are simply not aware at how uncom-

said Van Leer. ‘All the Dutch phrases are there, and

both scholastically and personally. Acculturation

fortable this might be for a Mexican or Chinese

I can click and find the Chinese translation, both in

refers to the process when groups of people from

student to raise his hand and seemingly force the

writing and sound. For the trip, I even have “You are

different cultures exchange cultural aspects with

professor to speak English.’

the most beautiful woman I have ever met.”’

each other but remain distinct—clearly something

To bring more cultural awareness into the class-

that can only happen with multicultural communica-

room, the Acculturation project is currently visiting

Awareness is Key

tion.

faculties in close collaboration with their Faculty

In the end, intercultural communication depends

‘We are now developing a programme to facilitate

International Coordinators. ‘The aim of these visits

on our sensitivity to the differences we experience

mutual adjustment,’ said Ferwerda. ‘We have pre-de-

is to hear the voice of staff involved on a day-to-day

between cultures and the goodwill to accept those

parture videos informing incoming students on how

basis with international students,’ said Ferwerda.

differences and work with them. ‘We need to en-

education at the UT is organized and the differences

‘We have to be careful to look at both sides of the

hance our qualities to deal with cultural differences,

international students may encounter. In addition,

story. In the end, we hope to develop information

mainly with regard to our cultural style in behaving,’

we are creating a cross-cultural module for Dutch

that can support students and staff.’

said Seydel. ‘How do we meet each other? That is

and international students. We hope to build aware-

From a different perspective, on 12 November,

the challenge for our future. As a technical univer-

ness around cultural rules and how they can affect

26 bachelor students and three professors leave

sity, we have the opportunity to show that cultural

the way you study and live.’

for China and South Korea as part of a research

differences can actually provide a unique occasion

Student buddies for international students are

project focused on strategy for growth. Called the

to solve common problems.’ |

Buddies, Videos and Home Day

UT NIEUWS 01|2011 35

International

How international is the UT in a world context? ‘Sorry to say, when I travel the world for the ITC

I say this: “Netherlands” = “Wageningen”; to those

we compete at the international top level, and we

Faculty, the name “University of Twente” draws a

in earth sciences, either “Utrecht” (physical geog-

benchmark ourselves with the world top. This is a

complete blank, except among hard-core soccer

raphy) or “Delft” (mining and hydrology). Which

good basis. However, we need to switch gears and

fans who immediately answer “Twente... they won

brings to mind the well-known poem by WIllem

change the mentality of talking a lot about “inter-

the Dutch competition a year ago! Is your Univer-

Wilmink: “Het is het eindpunt van de trein, bijna

nationalization” to act in a way to actually make

sity affiliated with the football club?” It doesn’t

geen mens hoeft er te zijn.

it happen. For starters, it is now time to move to-

help that “Twente” is difficult to pronounce

Senior University Lecturer David Rossiter, Faculty of Geo-Information Science and Earth Observation

wards full English educational programs, including

properly in English (what is the “University of Twenty... twenty what??”, anyway?), and impossible in French. The geographical name “Twente”

‘Action is needed instead of rhetoric! Some people

does not appear in any non-Dutch atlas. To my in-

often say that the UT exist for East-Netherlands.

ternational friends in soil science and agriculture,

This attitude must change. In the beta faculties,

for our bachelor students.’

Professor Julius Vancso, Chairperson of the Materials Science and Technology of Polymers research group ‘How international is the university or one of its faculties? There are many foreigners working and

We received an overwhelming response from most corners of our community in Twente, and

studying at the UT, especially at the ITC Faculty.

welcome you to visit our digital newspaper (www.utnieuws.nl) to read more about how people

But it is not the numbers that make us “internation-

are experiencing internationa­lization at the university. Next month, join us in answering an-

al.” It is the attitude of the “nationvals” towards the

other question.

“internationals” that makes the place “internation-

ExpatLens Making Life Worthwhile Sabah Sabagh believes a life without goals isn’t one worth living. So, she left home for the first time at age 24 in an effort to pursue one of her personal lifetime goals. Guest contributor: Jenna de Long >

goals was to get out of my country and earn my Masters in Water Resources and Environmental Manage-

‘I can vividly remember the very first time I ever

ment. I used to dream of the day when I would see

set foot outside my homeland. I had traveled to dif-

Europe and experience a new academic system and

my new lifestyle of face-paced structure, I miss my

ferent parts of Iran outside my hometown of Karaj,

way of life, and now I finally am doing this.

home every day. My immediate family, who I had

but never had the opportunity to actually leave the

In Holland, everything happens so fast. We always

spent most of my time with, is so far away, and even

country. My mind was going crazy, “What am I doing

have a set plan for what we are supposed to be

since I’ve been gone for only one month, it hasn’t

here? Is it possible to get back home now?” I had to

doing, and when we are supposed to be doing it.

been easy.

tell myself: “I was the one who set this goal, and I

At home we don’t have a structure for everyday

I was brave enough to leave home because I believe

was the one who had to take full responsibility for

life. There is a lot more spontaneity and a lot less

that as human beings we should always try to

leaving.”’

planned fun and leisure.

achieve new things in our life. As an international

For me, without ambitions and aspirations, life

I have learned that the Dutch work exception-

student, I now solve problems on my own without

doesn’t hold meaning. Goals have motived me to

ally hard for the things they want, and they have a

my family support and previous social network. I feel

change my life for the better, and one of my lifetime

timeline, even for their down time. As much as I love

I have achieved a significant personal goal of mine.’

36 UT NIEUWS 01|2011

al.” So, how do we deal with the “internationals” at policy, academic and management levels? How do we deal with them as colleagues or students? Are we open for their culture and values, backgrounds, habits and differences as compared to “us.” Are we helpful, patient, supportive, sensitive, fair, polite and willing to accept critique from a “foreigner?”If the answer is “yes,” then the national has become a bit of foreigner in their own country, then we start to become international.If not, we remain as Dutch as Dutch can be and “always get our sin.”

Assistant Professor Johan de Meijere, Faculty of Geo-information Science and Earth Observation ‘I came to Enschede knowing only the ITC, but during my stay there I tried to read UT Nieuws frequently. When I was interviewed to cover the Egyptian revolution, I clearly stated my feelings and opinions as an Egyptian student abroad, and it was published clearly and to the point. UT Nieuws was also covering special international events such as Indian festival Dawali and other traditional and important folkloric events, offering more chances for interaction between Dutch and international cultures. UT Nieuws: I will keep on reading it again to help me keep my memories about a city and people I love.’

Promise Young talent shines.

Master Student Aly Nour, Faculty of Geo-information Science and Earth Observation (ITC)

The grandmother fills at the watering well

‘The University of Twente is, more and more,

the parent, the wallet for a faraway stay.

increasing their international population. This

buckets for the green crops,

presents a big challenge for students, employees and the Executive Board (CvB). The integration of Dutch and international students is the most difficult part and depends mostly on the gap between the expectation of the international students and the Dutch associations. We want to “go for it” to

Promise of knowledge behind the line of light on a familiar horizon. The leg rower, the strong brother with free hands,

minimize this gap in the coming years!’

casts the fishing net.

Hanneke van der Horst, Student Union

Repetition of generations

‘As a member of the Association of Chinese Students and Scholars in Netherlands-Enschede

in calm waves of water.

(ACSSNL), I can see more and more activities happening in the future between Chinese universities and the UT. There are also more Chinese students coming to the UT each year. However, as we all know, there are many Chinese students studying at famous universities, such as Cambridge and

Less land to cultivate, the waters impulsive. She, the talent, gives light, draws,

MIT, and many more around the globe. We think,

height lines, point clouds,

if possible, we need to collaborate more with the best Chinese universities to share knowledge. We

her homeland. Hard currency retours,

are considered by many as the top-notch Nanolab

more mouths to be fed.

in Europe whose research groups lead on a worldscale, in some areas in this field of study.’

PhD Researcher Yanbo Xie, BIOS Lab-on-a-chip research group

Egbert van Hattem Campus Poet 2011-2012

UT NIEUWS 01|2011 37

Toekomst van de Universiteit Twente

Harry de Boer & Hans Vossensteyn van CHEPS

‘UT moet Twente als high-tech regio op de kaart zetten’ Het hoger onderwijs is flink in beweging. Een toename van het aantal studenten, voortgaande globalisering en tal van beleidsinitiatieven van nationale overheden en de Europese Unie op het

het bevordert de mobiliteit van student en staf en stimuleert een betere aansluiting van het hoger onderwijs op de arbeidsmarkt. Dit is een kernpunt in

gebied van onderwijs, onderzoek en innovatie zorgen voor een zeer dynamische context. Om in

de in september 2011 verschenen Moderniserings-

deze context te overleven moeten universiteiten zich strategisch positioneren.

Commissie. De Europese Commissie investeert de

agenda voor het hoger onderwijs van de Europese komende jaren in het inzichtelijk te maken van de diversiteit in het Europese hoger onderwijs door de

De druk om zichtbaar te presteren en de krapte

omhoog moet om de Nederlandse ambitie van

mede bij CHEPS (UT) ontwikkelde meerdimensio-

aan publieke financiële middelen om aan de toege-

een top-5 kenniseconomie waar te maken. Deze

nale Europese classificatie (U-map) en ranking (U-

nomen vraag naar hoger onderwijs en onderzoek te

veeleisende opgave moet worden volbracht door

multirank) van universiteiten toe te passen. Zowel

voldoen, dwingt universiteiten nog explicieter na

langs drie lijnen te differentiëren: in de structuur

de commissie Veerman als de Europese Moderni-

te denken hoe zij de concurrentie het hoofd zullen

van het systeem, in profielen van de instellingen

seringsagenda geven aan dat bij de profielkeuze

bieden. Het kiezen van een duidelijk herkenbaar

en in het onderwijsaanbod. Instellingen zullen

van universiteiten de dimensies van U-map en

profiel, dat academisch en bedrijfseconomisch

worden uitgedaagd om scherpe keuzen te maken,

U-multirank behulpzaam kunnen zijn. Positioneren

levensvatbaar is, zal de komende jaren een van de

zeker als instellingsprofielen worden gekoppeld aan

betekent nadenken over het onderwijsprofiel, het

meest besproken thema’s binnen de universitaire

publieke bekostiging zoals de minister overweegt.

studentenprofiel, het onderzoekprofiel, mogelijkhe-

bestuurskamers zijn.

Dit zal veel vragen van universitair leiderschap en

den tot kennisuitwisseling, internationale oriëntatie

Het Nederlandse Ministerie van Onderwijs, Cultuur

zal bovendien zorgen voor veel onrust binnen de

en regionale betrokkenheid. Het nieuwe UT-on-

en Wetenschappen heeft in haar recent verschenen

universiteiten. Kiezen doet pijn. Temeer omdat de

derwijsmodel is een prachtig voorbeeld om de UT

strategienota ‘Kwaliteit in verscheidenheid’ de con-

omvang van de publieke middelen niet zal groeien.

scherper op de kaart te zetten.

touren geschetst van wat het kabinet als wenselijk

De vraag voor de komende jaren is dus welke keu-

hoger onderwijsbestel ziet. Profilering en diffe-

zen wenselijk en haalbaar zijn.

rentiatie zijn hierin kernbegrippen, naast andere

Employability De nationale en internationale beleidsagenda’s

ambities zoals een hogere kwaliteit (excellentie)

Europees niveau

van de primaire processen en prestatiegericht-

Deze beleidslijn vinden wij ook terug op Europees

universiteit beter moet inspelen op de behoeften

heid. De minister omarmt hiermee de belangrijkste

niveau. De Europese Commissie is een warm pleit-

van de arbeidsmarkt. Niet alleen moet de deelname

adviezen van de ‘Commissie Toekomstbestendig

bezorger van een sterk gedifferentieerd Europees

aan het hoger onderwijs (nog) verder omhoog

Hoger Onderwijs Stelsel’, doorgaans vernoemd naar

hoger onderwijs landschap. Men hangt aan een rijk

(‘Nederland scoort Europees gemiddeld’), moet het

diens voorzitter Veerman. Het uitgangspunt van

geschakeerd aanbod van opleidingen en instel-

rendement van de opleidingen verbeteren (‘minder

dit in 2010 verschenen rapport ‘Differentiëren in

lingen die van elkaar verschillen en hun sterke

uitval’), maar afgestudeerden moeten ook snel een

drievoud’ is dat de kwaliteit over de volle breedte

punten exploiteren. Dat geeft studenten meer

goed passende baan kunnen vinden. Employabi-

van het hoger onderwijs en onderzoek nog verder

mogelijkheden om een passende studie te kiezen,

lity is iets waar universiteiten in de toekomst op

38 UT NIEUWS 01|2011

laten er verder geen twijfel over bestaan dat de

zullen worden afgerekend omdat afgestudeerden met arbeidsmarktrelevante eigenschappen één van de pijlers onder onze kenniseconomie vormen. Daarom moeten universiteiten zich meer bewust worden waar hun afgestudeerden terecht komen. Universitaire opleidingen moeten, op grond van academische kennis en waarden, voldoen aan de behoeften van de arbeidsmarkt. Het contact met de werkgevers zal daarom moeten worden geïntensiveerd, bijvoorbeeld door hen een plaats te geven bij het curriculumontwerp en onderwijsevaluaties.

Onderzoek Een derde beleidsontwikkeling die de universiteit de komende jaren niet kan negeren richt zich op de wens tot het verhogen en toepassen van de onderzoekprestaties. Wie globaal wil

Hans Vossensteyn (directeur) en Harry de Boer (plaatsvervangend directeur) vormen samen

meespelen moet op het gebied van onderzoek

het dagelijks bestuur van CHEPS, Center for Higher Education Policy Studies.

excelleren. Hoewel internationale ranglijsten (waarin universiteiten worden geordend op grond

gaande samenwerking. De internationale tendens

Twente als high-tech regio op de kaart te zetten.

van prestaties) door velen worden bekritiseerd,

naar fusies toont aan dat kleinschaligheid en

Universiteiten staan dus voor de grote uitdaging

vormen rankings een sterke prikkel voor beleid-

versnippering, ook als de prestaties zeer goed

om nog actiever en zichtbaarder bij te dragen aan

smakers om academici aan te zetten te excelle-

zijn, op het wereldtoneel te weinig zichtbaarheid

de kenniseconomie. Voor de UT liggen er grote

ren. Maar excelleren op wereldschaal vergt grote

opleveren om als world class university te worden

kansen voor de innovatieve capaciteiten van ‘High

investeringen. Dus moeten universiteiten ook

(h)erkend. Voor de UT is het zaak om samenwer-

Tech Human Touch’, maar wel binnen de kaders

selectief zijn en de lat hoog leggen. Dit vraagt van

king te versterken, zowel binnen de 3TU fede-

van meer concurrentie, maatschappelijke relevan-

kleine universiteiten – zoals de UT – ook ver-

ratie, als ook in de regio met Saxion om samen

tie en schaalvergroting. |

UT NIEUWS 01|2011 39

Toekomst van de Universiteit Twente Onderzoek

Kern

In het jaar MMLXI is heel 4C4D3M14-NL (zo heet het Hoger Onderwijs in Ne-

Vijftig jaar Universiteit Twente. Een universiteit in beweging: een ondernemende,

derland dan) kapot gegaan aan grootheidswaanzin en vernieuwingsdrang. Héél

actieve, internationale en excellerende universiteit. Kroonenberg, van Vught,

4C4D3M14-NL? Nee, een kleine universiteit bleef moedig weerstand bieden aan

Zijm en Brinksma probeerden de universiteit elke paar jaar een andere richting in

de overweldigers en filistijnen...

te duwen. ‘We gaan op een andere wijze kennis produceren. Met behoud van het

Waar in de rest van Nederland het hebben van een campus dé hype van het mo-

goede uiteraard.’

ment is, lijkt het alsof wij hier maar niet weten te waarderen wat we hebben.

Met de toekomstige rectoren zal in de komende vijftig jaar de richting van de

Koester die campus. Als de Universiteit Twente een duidelijke en scherpe keuze

universiteit nog vaak veranderen. ‘Met behoud van het goede uiteraard.’ Niet

maakt in haar onderzoeks- en onderwijsterreinen en zorgt dat de campus de

omdat die ‘goede producten’ zo lekker aansluiten bij de koerswijzigingen. Meer

juiste woon- en werkvoorzieningen heeft, kan op het landgoed Drienerlo in 2061

omdat het zo moeilijk is om van die producten af te komen wanneer de omgeving

een topuniversiteit staan. Meer studenten of medewerkers dan nu is echt niet

er om schreeuwt.

nodig. Zorg wel voor woonruimte op de campus voor deze mensen. Houdt het

De toekomst zal dan ook uitwijzen wat de ‘goede producten’ van de Univer-

sport- en cultuuraanbod in stand. Verbeter de horecavoorzieningen. Dan zal het

siteit Twente zijn. Wanneer over vijftig jaar de overheid de ondersteuning

jubileumfeest in 2061 ongekend zijn.

voor internationale studenten heeft ingetrokken en in geen enkele ranking als

De visstand van Kostunrix hebben we al, een Abraracourcix ook. Waar blijft onze

respectabele en excellente research universiteit wordt aangemerkt, blijven de

Panoramix?

kernprodukten overeind. En we noemen ze tegen die tijd waarschijnlijk ‘de

Beer Sijpesteijn, student Bedrijfs Informatie Technologie.

vraag uit de maatschappij’: ondernemende en actieve studenten en weten-

Route 2061+ De trend, die rond de eeuwwisseling is ingezet in de VS en de UK, zet zich de ko-

schappers. Met voldoende kennis en lef. Martijn Driesprong, student Civiele Techniek.

mende decennia door in Nederland: voor fundamenteel onderzoek is steeds minder

Regioprofiel

ruimte. Daardoor gaan universiteiten met elkaar concurreren en ontstaat er een

Het is 2060. Het Europese hoger onderwijs en onderzoeksysteem heeft zich de

tweedeling: slechts op een tweetal plaatsen blijft internationaal erkend top-klasse

afgelopen decennia sterk ontwikkeld. Door de extra investeringen in onderwijs

wetenschappelijk onderzoek bestaan met vele promovendi en postdocs: de Uni-

en onderzoek heeft het Europese stelsel de aansluiting met de universitaire

versiteit Utrecht voor de algemene wetenschappen en de Technische Universiteit

systemen in Zuidoost Azië en de VS weten te behouden. Op wereldschaal zijn er

Eindhoven voor de technische wetenschappen. Alle andere universiteiten zijn gefu-

nu drie grote systemen, waarvan de erin functionerende instellingen onderling

seerd tot een vijftal instellingen die onderwijs als voornaamste taakstelling hebben,

concurreren in verschillende ‘leagues’.

met daarnaast een bescheiden volume aan toegepast en regionaal geörienteerd on-

Het EU-beleid ten aanzien van hoger onderwijs en onderzoek heeft geleid tot

derzoek.Rond de eeuwwisseling ingezette onderzoeksrichtingen doen de grenzen

een sterk gedifferentieerd stelsel van instellingen met uiteenlopende profielen.

van alfa/beta/gamma verder vervagen. Inhoudelijk evolueert het onderwijsaanbod

Het Nederlandse hoger onderwijssysteem is in dat bredere en sterk gediffe-

aan de UT daarom naar twee hoofdrichtingen die aan deze trends invulling geven:

rentieerde Europese systeem opgegaan. Slechts één Nederlandse universiteit

technische levenswetenschappen en neuropsychotechnologie. Door de in 2011 al

opereert in de ‘world league of comprehensive research universities’. Alle andere

ingezette focus op integratie van alfa/gamma en beta kan de UT in dit wereldwijde

Nederlandse hoger onderwijsinstellingen hebben een inhoudelijk specialistisch

proces een voortrekkersrol spelen.

of regionaal profiel.

Jurriaan Huskens, Hoogleraar TNW

Na de herverkaveling van het onderzoek van de universiteiten in de Randstad is

Universiteit Twente 2061...

40 UT NIEUWS 01|2011

de TU-Delft uitgegroeid tot een specialistische wereldspeler op technologisch gebied. De Universiteit Twente heeft, na de definitieve mislukking van de fusie

Column | Peter Buwalda

van de drie technische universiteiten, gekozen voor een regionaal profiel. Om redenen van schaal en efficiëntie is de UT in 2031 gefuseerd met Saxion Hogescholen. Als ‘University of Twente Network’ geldt deze instelling op Europese schaal als een voorbeeld van een ‘entrepreneurial regional university’. Frans van Vugt, oud-rector magnificus.

Excelleren in technologische road maps De bezuinigingen op het budget van de Nederlandse universiteiten is een signaal van de afkalvende maatschappelijke inbedding van de wetenschappelijke instellingen. Dat in deze tijd ook de technische universiteiten worden getroffen is wel zeer opmerkelijk. Technologische ontwikkeling leiden wereldwijd tot een sterk groeiend aantal nieuwe producten, die van veel betekenis zijn voor de meest existentiële onderwerpen van deze tijd. Blijkbaar hebben we dat de samenleving niet goed verteld. Nog minder bekend is dat wetenschappers kampioen zijn in het wereldwijd samenwerken. De informatierevolutie die wij de laatste 40 jaar hebben meegemaakt, heeft haar succes in hoge mate te danken aan collectieve toekomstplanning in de ITRS: International Technology Roadmap for Semiconductors. den experts een voortschrijdende drie jaar planning voor de chipproductie en

Frans, ik ben je man

is wereldwijd toonaangevend. Veel ondernemingen baseren hun bedrijfsplan

De laatste maanden vind ik mezelf opvallend vaak terug voor een zaal mensen, het woord

op deze verkenning en ook de UT zou haar bijdrage aan deze road map op een

voerend over de Universiteit Twente. Heel gek is dat niet, eerder onvermijdelijk: ik word in het

voor iedereen zichtbare wijze moeten aangeven. Wie weten nog dat Wifi en

lezingencircuit geacht te vertellen over Bonita Avenue, mijn romandebuut, en dat boek speelt

Bluetooth Enschedese uitvindingen zijn? De doorbraak in de genetica is het

zich nou eenmaal grotendeels af op de campus. Ik krijg er altijd heimwee van, van wat ik dan

directe resultaat van intensieve samenwerking van wetenschappers in het $

vertel, de verhalen worden steeds idyllischer: de weiden graziger, de torens verzonkener, de

3 miljard kostende Human Genome Project, dat in 2003 het menselijk DNA in

saamhorigheid Oxfordiaanser. Laatst moest ik denken aan iets wat ik al bijna vergeten was: dat

kaart bracht en daarmee een revolutie in de gezondheidszorg heeft veroor-

ik ooit bijna écht de woordvoerder van de UT was geworden.

zaakt waar we de komende jaren nog veel van zullen merken. Ook futurologen

Dat speelde tijdens de periode-Frans van Vught, ik geloof eind 2001, ik werkte toen een jaar

hebben elkaar inmiddels gevonden, onder andere in de Amerikaanse Singula-

of drie als journalist voor UT-Nieuws, en toegegeven, een groot deel van mijn dag ging op aan

rity University, en delen met elkaar de groeiende belangstelling voor door-

het dwarszitten van de charismatische krachtcentrale die Van Vught in die jaren was. Kritische

braakinnovaties.

stukjes, daar kreeg ik soldij voor. Er staat me een verhit telefoontje bij, de rector magnificus en

De toekomst van de UT vraagt om het breed communiceren van de belang-

ik bekvechtend over het woord ‘bakzeil’, Van Vught: ‘het moet eruit,’ ik: ‘van wie?’ – krijsende

rijkste technologische ontwikkelingen, het onderzoeken van de mogelijke

meeuwen op de achtergrond, hij belde vanaf een Waddeneiland, ik weet het nog precies, en

maatschappelijke gevolgen ervan en het benadrukken van de rol die de UT in

ook dat ons twistgesprek eindigde met: ‘Peter, besef jij wel dat ik een gezin heb?’

de internationale gemeenschap speelt. Positioneer de frontrunners van de UT

Een week later vroeg ‘zeg maar Frans’ of ik zijn woordvoerder wilde worden. Slimme zet, de

en de Universiteit staat nog steviger op de kaart.

rotte appel in je eigen mandje leggen, Van Vught was een veldmaarschalk, en dat mandje,

Wim de Ridder, Hoogleraar Toekomstonderzoek UT

beloofde hij me, stond in een klein vertrek náást zijn rectorenkamer, zodat we de lijntjes kort

Deze organisatie maakt al decennia lang op basis van de inbreng van honder-

Virtueel

konden houden. ‘Zorg ik ervoor dat jij een grotemensensalaris krijgt, hoor je me?’ Ik hoorde hem prima, en dat peeskamertje kende ik ook, tot die tijd zat daar een andere

In 2061 is de maatschappij onherkenbaar veranderd, en zijn door de ongekende

Raspoetin, een goeddoorvoede oorfluisteraar die wij ter redactie de Pelikaan noemden, ik ben

ontwikkeling van de technologie organisaties grotendeels virtueel en niet meer

vergeten waarom, wel weet ik nog dat deze kerel zelfs het oor van burgemeester Mans befluis-

aan specifieke geografische locaties gebonden. Nederland is een provincie van

terde en alvast ‘nee’ begon te schudden zodra hij mij aan de horizon ontwaarde. Hij lunchte

de Noordwestelijke deelstaat van de Europese Federatie, en de campus van

brood met biefstuk, en zat eigenlijk nooit in zijn spindoctorshokje, maar wel in een lease-BMW.

de UT is een van de fysieke ontmoetingsplekken van de World University of

Ik zei: ‘Frans, ik ben je man.’

Integral Design and Engineering, een netwerk van 20 academische clusters

De weken die volgden waren warrig. Totdat mijn volvette contract op tafel lag, bleef ik redac-

wereldwijd dat zich richt op Infophysical and Sociomatic Design. Infophysical

teur van UT-Nieuws, maar sloop wel driemaaldaags de kelder van de Vrijhof in waar ik door mijn

technology is een vakgebied dat is ontstaan uit de integratie van nanotechnolo-

privételefoon Van Vught probeerde te pluggen bij NRC of HP/DE TIJD. Het duurde en het duurde

gie, biotechnologie en ICT, en sociomatics is de tak van de sociale wetenschap-

– het duurde te lang. De rector was even vergeten dat er een complete Dienst Communicatie

pen die zich richt op het gebruik van technologie voor sociale vraagstukken.

bestond, een Vijfde Colonne met een eigen gebouw die óók wat van mij vond. Dat ik nu al op

Docenten en studenten zijn via brain-computer interfaces direct gekoppeld aan

Greet Hofmans leek, bijvoorbeeld. Achter de schermen kletterden machtswoorden. Van Vught

de relevante sociale, educatieve en research gemeenschappen en groepen met

bleef vriendelijk als altijd, maar schimmiger. Na een paar weken werd ik door een mevrouw

deelnemers vanuit elke plek op de wereld. Ook de onderzoeksfaciliteiten zijn

met een Twents accent gebeld die me aanbood als ‘juniormedewerker’ aan ‘de slag’ te gaan op

vernetwerkte platforms die fysieke installaties overal ter wereld integreren.

de afdeling PR. Met behoud van mijn oude salaris, natuurlijk.

Ed Brinksma, rector magnificus UT. |

En mijn BMW dan? vroeg ik.

UT NIEUWS 01|2011 41

‘We dream about scent sensors that work just like our noses.’ Professor Wolfgang Knoll is a global authority on biophysics. But as scientific director of the Austrian Institute of Technology, TNO’s smaller Austrian counterpart, he has not occupied himself solely with this domain for some time. ‘I have become a generalist.’ He does still conduct research, though, for example on new antibiotics. His scientific dream is the smell sensor, a technological equivalent of the human nose. Read the full story on www.utnieuws.nl

42 UT NIEUWS 01|2011

Eredoctoraat 4 | Wolfgang Knoll

Wolfgang Knoll op zoek naar next next generation things

‘We dromen van een geursensor die net zo werkt als onze neus’ Professor Wolfgang Knoll is wereldwijd toonaangevend in de biofysica. Maar als wetenschappelijk directeur van het Austrian Institute for Technology, het Oostenrijkse broertje

schuift, maar ook hard moet werken om uit te leggen waarom je een eredoctoraat verdient. Ik weet zeker dat dit ook veel voor Julius betekent.’

van TNO, houdt hij zich allang niet meer alleen bezig met dat vakgebied. ‘Ik ben generalist

Extra bijzonder is het volgens Knoll dat een

geworden.’ Wel doet hij nog eigen onderzoek, bijvoorbeeld naar nieuwe antibiotica. Zijn

verdiensten in basic science, het dagelijkse

wetenschappelijke droom is de geursensor, een technologisch equivalent van de menselijke neus.

werk drie jaar geleden verliet. Na ruim vijftien jaar

eredoctoraat doorgaans wordt uitgereikt voor wetenschappelijke onderzoek. Terwijl hij juist dat directeurschap aan het zeer hoog aangeschreven Max Planck-Institut für Polymerforschung (poly-

Tekst en Foto’s: Paul de Kuyper >

Wolfgang Knoll 1949:

geboren in Schwäbisch Hall, Duitsland

meeronderzoek) in Mainz koos de biofysicus in juli 2008 voor het Austrian Institute for Technology.

‘Ik heb bijna niemand over het eredoctoraat

Van wetenschapper werd hij manager, van een in-

verteld’, zegt Wolfgang Knoll (1949) aarzelend.

stituut voor fundamenteel onderzoek ging hij naar

‘Wetenschappers lopen niet met zoiets te koop.

de toepassingen, van specialist werd hij generalist.

1973: afgestudeerd in natuurkunde Technische

Dat past niet in onze cultuur. Ik denk dat weinig



Universiteit Karlsruhe

collega’s het weten.’ De wetenschappelijk directeur

Kick of science

1976:

PhD in biofysica Universiteit van Konstanz

van het Austrian Institute of Technology (AIT) in

Wereldwijd is Knoll toonaangevend in de biofysica,

1976-1981: Postdocs aan de universiteiten van Konstanz

Wenen doet deze ‘bekentenis’ op zijn werkkamer

een vakgebied waarin fysica, chemie en (cel)bio-



en Ulm en het IBM Research Laboratorium in

in een glazen kantoortoren langs de oostelijke

logie samensmelten. Eigenlijk wilde Knoll elektro-



San José (California, VS)

oever van de Donau. Dit is Tech Gate Vienna, een

techniek studeren. Maar hij haalde goede cijfers

1981-1986: Onderzoeker Technische Universiteit München

modern wetenschap- en technologiepark. Er wordt

voor natuurkunde en zijn docent overtuigde hem

1986-1991: Onderzoeker Max Planck Instituut voor

nog volop gebouwd. Als Knoll uit het raam kijkt,

voor fysica te kiezen.



Polymeeronderzoek in Mainz

ziet hij hijskranen werken aan wat het hoogste

‘De echte kick of science kreeg ik toen ik met mijn

1991-1999: Hoofd van het Laboratory for Exotic Nano-

gebouw van Wenen moet worden, 200 meter de

afstudeeronderzoek bezig was’, herinnert Knoll



Material in Japan

lucht in.

zich. ‘Dat bestond uit anderhalf jaar experimenteel

1992-nu: Gasthoogleraar Stanford University, California

Het was het laatste wat de Duitse topweten-

werk in het lab. Na drie jaar lang boeken lezen en

1993-2008: Directeur Max Planck Instituut voor

schapper had verwacht, toen zijn collega en

herkauwen wat anderen hadden opgeschreven,



‘goede vriend’ Julius Vancso – TNW-hoogleraar en

had ik voor het eerst het gevoel: dit is weten-

1998-nu: Gasthoogleraar Universiteit van Florida

erepromotor van Knoll – belde om het nieuws te

schap. Niet alleen maar meetgegevens van anderen

1999-nu: Gasthoogleraar Hanyang University, Korea

verkondigen. ‘Totaal verrast. En zeer vereerd dat

interpreteren, maar alles zelf doen. Zelf een

1999-2003: Deeltijdhoogleraar National University of

dit eredoctoraat juist uit Twente komt. Ik reali-

betekenisvol experiment opzetten en niet weten



seerde me dat Julius de aanjager was. Om een

wat de uitkomst zal zijn. Zelf metingen verrichten,

2004-nu: Gastonderzoeker Institute of Materials

eredoctor te benoemen heb je een local champion

gegevens interpreteren, ze in een model proberen



nodig. Iemand die niet alleen je naam naar voren

te passen en beschrijven wat ze betekenen. >

Polymeeronderzoek in Mainz

Singapore Research and Engineering in Singapore

2008-nu: Wetenschappelijk directeur Austrian Institute

of Technology in Wenen. UT NIEUWS 01|2011 43

Eredoctoraat 4 | Wolfgang Knoll Een scriptie verandert de wereld niet, maar het is

studies te doen naar de werking van biologische

tent blijken tegen bestaande middelen.’

wel de eerste stap in het onbekende.’

membranen.

Een heel andere toepassing of eigenlijk een ‘wens

Zijn afstudeeronderzoek – over optische eigen-

Alle cellen in het menselijk lichaam bevatten een

voor de toekomst’ ziet de biofysicus in een geur-

schappen van halfgeleidende materialen die

flinterdun laagje, slechts een paar nanometer dik.

sensor, die net zo werkt als je neus maar sterk

gebruikt kunnen worden voor fotosensors die nu

Dat laagje, een lipid bilayer membrane, voorkomt

vereenvoudigd. ‘In onze neus zitten membranen

bijvoorbeeld in compacte camera’s zitten – opende

dat ionen (positief of negatief geladen moleculen)

met receptoren. Moleculen komen onze neus

Knoll op twee manieren de ogen. Het werd duide-

uit de cel kunnen ontsnappen en andersom, dat

binnen, die binden zich en aan het eind van dit in-

lijk dat hij wetenschapper zou worden. ‘Maar op

moleculen van buiten kunnen binnendringen. ‘Dat

gewikkelde proces wordt een kanaaltje opengezet

een ander vakgebied. Optische fysica wilde ik niet

is hoe een cel zijn identiteit handhaaft’, doceert

waardoor wij een bepaalde geur ruiken.’

mijn hele leven doen.’

Knoll.

Knoll vindt het merkwaardig dat een dergelijke

Het werd biofysica, een vakgebied waar in 1973

Hij vervolgt zijn uitleg: ‘Bepaalde eiwitten werken

kunstmatige geursensor nog niet bestaat. ‘Geur

nog weinig mensen van hadden gehoord. Knoll

als een katalysator voor het openen en sluiten

bepaalt zoveel. We vinden onze partners met fero-

bezocht verschillende Duitse universiteiten om

van de minuscule kanaaltjes in het membraan

monen. In supermarkten worden we geleid door

zich te oriënteren. Uiteindelijk koos hij voor een

zodat moleculen juist wel naar binnen en buiten

geuren, vliegtuigmaatschappijen manipuleren ons

promotie in Konstanz, mede om het uitzicht over

kunnen.’ Dat gegeven noemt de voormalige Max

door businessclass te laten ruiken als business-

de Bodensee. ‘Waarom biofysica’, kaatst hij de

Planck-directeur nog steeds ‘van enorm belang’.

class. Bovendien hebben we wel lichtgevoelige

vraag terug. ‘Ik heb geen idee wat voor mij de

‘Meer dan de helft van alle medicijnen werkt zo.

sensors die een enkel foton kunnen detecteren en

trigger was. Toeval denk ik. Maar die beslissing

Een molecuul bindt zich aan een eiwitreceptor

sterke microfoons die elk geluid opvangen. Maar

heeft mijn verdere leven bepaald. Ik doe nu nog

in het membraan en zet een proces in gang. Dat

technisch gezien is er nog niets dat kan concurre-

steeds dingen waarvoor ik in Konstanz de stimuli

gebeurt miljoenen keren in je lichaam. Als bijvoor-

ren met onze natuurlijk geursensor.’

heb gekregen.’

beeld een bepaald hormoon overgestimuleerd

‘Terwijl zo’n sensor een enorme potentie heeft.

raakt, kan dat ongemakken veroorzaken. Om dat

Neem de beveiliging op vliegvelden. Honden die

proces te stoppen moet je een molecuul kunnen

snuffelen naar explosieven en drugs. Die honden-

De moleculaire processen in membranen vor-

toedienen dat zich wel bindt aan de eiwitrecep-

neus zouden we willen vervangen door een ap-

men de rode draad in Knolls onderzoek. Hij is er

tor, maar die niet het proces triggert. Bètablok-

paraatje. Voor explosieven bestaat al een techni-

nog steeds trots op en ziet het als een van zijn

kers, tegen stress, werken bijvoorbeeld zo.’ Op dit

sche oplossing, voor drugs nog niet. Dat kan een

belangrijkste bijdragen aan de wetenschap dat hij

moment probeert Knoll dit principe toe te passen

geursensor doen. Denk ook aan gas. Amerikanen

een nieuw model membrane system ontwikkelde.

in onderzoek naar nieuwe antibiotica. ‘Die zijn

in de Irak-oorlog hadden een kip op hun dak om

Een model dat het mogelijk maakte uitgebreide

hard nodig, omdat bacteriën steeds vaker resis-

zenuwgas te detecteren. Je ruikt het niet, maar

Geursensor

als die kip stierf, kon je maar beter maken dat je wegkwam. Met een geursensor voor zenuwgas heb je geen kip meer nodig. ’

Erepromotor Julius Vancso

‘Andere toepassingen zijn systemen voor het handhaven van luchtkwaliteit of een sensor voor

‘Knoll behoort tot de wereldtop’

kwaliteitscontrole van voedsel. Iets kan er lekker uitzien, maar als je het dan ruikt, zeg je “nou nee, bedankt”. We dromen nog steeds van dergelijke toepassingen. We zullen niet in staat zijn onze neus helemaal na te bouwen. Daarvoor is die te

Wolfgang Knoll is trots dat hij dankzij TNW-hoogleraar ma-

‘Die meetings kwamen voort uit pure nieuwsgierigheid.

gecompliceerd. Maar wellicht lukt het ons de ba-

teriaalkunde en polymeertechnologie Julius Vancso een ere-

Promovendi hielden voordrachten en ervaren wetenschap-

sisprincipes te leren begrijpen en het principe met

doctoraat ontvangt. Vancso op zijn beurt is trots dat Knoll

pers werden uitgenodigd om lezingen te geven. Het was een

goedkopere, simpelere en robuustere elementen

een ambassadeur wordt van de UT. De wetenschappelijke

succesvolle formule zonder bureaucratie. Er kwamen geza-

te benaderen.’

vrienden organiseerden uitwisselingen tussen Enschede en

menlijke projecten, publicaties en zelfs een boek uit voort.’

Mainz. Ook werken ze al jaren samen in Singapore op het

‘Minstens zo belangrijk is onze persoonlijke relatie’, vertelt

Technologie van overmorgen

gebied van nanotechnologie van polymeren.

Vancso. ‘Toen Wolfgang nog in Mainz zat, was een tele-

Sinds zijn overstap naar het AIT houdt Knoll zich

foontje van mij genoeg en ik wist dat een student bij hem

lang niet meer alleen bezig met biofysica. Het

‘Een van onze afgestudeerde chemici wilde aan het Max

terecht kon voor een bepaald instrument dat wij zelf niet

Austrian Institute for Technology heeft afdelin-

Planck Instituut promoveren’, herinnert Vancso zich het be-

in huis hadden. Omgekeerd maakte hij soms gebruik van de

gen energie, mobiliteit, veiligheid en beveiliging,

gin van de samenwerking met Knoll. ‘Het diploma van onze

faciliteiten in ons NanoLab of in de groep.

beleidsontwikkeling en gezondheid en milieu. Hij

student bleek niet voldoende voor een promotie in Duits-

‘Ik ben enorm trots dat Wolfgang Knoll eredoctor wordt van

houdt zijn duim en wijsvinger dicht bij elkaar:

land. Ik heb toen gebeld en samen hebben we dat probleem

de UT. Hij behoort tot de wereldtop. Ik ben jaloers op zijn

‘Daarvan is zo’n deel biofysica.’ Daarnaast heeft

opgelost en gesproken over verdere samenwerking.’

brede kennis in biowetenschappen. Met deze onderschei-

de aanstaande eredoctor nog wel aanstellingen als

Vanaf toen organiseerden de twee groepen elke acht à tien

ding wordt hij een geweldige ambassadeur van onze univer-

gast- of deeltijdhoogleraar in Singapore, Korea,

maanden een gezamenlijke meerdaagse bijeenkomst. De

siteit. De inbedding van de UT wordt hiermee duidelijk. We

Florida en California.

ene keer in Mainz, dan weer in Enschede. Later sloot ook

laten aan de buitenwereld zien dat biomedische toepassin-

AIT is de Oostenrijkse broer van TNO, maar dan

een vakgroep uit Bath (Engeland) zich aan. Vancso:

gen één van onze speerpunten is.’

vier keer kleiner. Het heeft tot taak om samen met

44 UT NIEUWS 01|2011

de industrie wetenschap te vertalen naar rele-

geen lineaire extrapolatie van de beeldbuis. Een

het schrijven van artikelen en onderzoeksvoorstellen

vante maatschappelijke toepassingen. Toen Knoll

volledige technologische breuk, dat streven we na:

wordt routine. Ik kreeg de kans om iets totaal anders

werd aangetrokken stond het instituut dertig jaar

de next next generation things. Niet de techno-

te doen. Iets waarvan ik niet wist hoe anders het zou

min of meer stil en wilde de overheid het AIT

logie van morgen, maar van overmorgen.’

zijn. Maar ik heb er geen moment spijt van gehad.’

nog een laatste kans bieden. Aan Knoll, en zijn

‘Natuurlijk heb ik wel eens gedacht: wat als het mis-

collega-directeur Anton Plimon, de opdracht het

Twee keuzes

AIT weer een sterk wetenschappelijk imago te

Knolls eigen biofysica-onderzoek zat altijd al aan de

ren naar Max Planck. Ik liet alles achter. Het worst

geven. Zijn academische netwerk is daarvoor van

toepassingenkant van het wetenschappelijke spec-

case scenario zou een vervroegd pensioen zijn. Maar

onschatbare waarde. ‘Ik praat nog steeds veel met

trum. Het Max Planck Instituut is traditioneel veel

dan zou ik ergens gasthoogleraar zijn geworden.

onderzoekers en ik kan collega’s makkelijk weg-

fundamenteler georiënteerd. Zo bezien is zijn over-

Ik heb over de hele wereld vrienden die me graag

wijs maken in de wetenschappelijke wereld. Dat

stap naar AIT niet vreemd. Toch hebben velen, onder

zouden betrekken bij hun onderzoek. Dus zo bezien:

ik zo’n netwerk heb is goed voor de zichtbaarheid

wie zijn voormalige collega’s, zich erover verbaasd

dit worst case scenario zou nog steeds een goed

van het instituut.’

dat hij besloot na 22 jaar het Duitse topinstituut te

scenario zijn geweest.’

Knoll barst van ambitie. ‘AIT is niet alleen weten-

verlaten.

Want aan zijn pensioen wil Knoll voorlopig niet den-

schap, het is engineering. We zijn op zoek naar

‘Als je 58 bent, heb je twee keuzes. Nee, eigenlijk

ken. Hij werkt nog te graag. En veel. In 2011 had hij

doorbraken. Niet iets een klein beetje kleiner

hebben de meeste mensen maar een keus’, grapt

nog geen vakantie, op twee vrije dagen in Indonesië

of goedkoper maker, maar een echte stap voor-

Knoll. ‘Die moeten nog zeven jaar dingen doen die ze

na. ‘Maar ik kan behoorlijk goed relaxen’, glimlacht

waarts. Niet vasthouden aan bestaande principes.

al heel lang hebben gedaan, waarvan ze weten hoe

hij. ‘Ik pak mijn momenten. Ik woon vlak bij de Alte

Je kunt dingen langs een lijn ontwikkelen, maar

het gaat en waarvan de uitdaging en bevrediging rond

Donau, een meer. Gisterochtend voor het ontbijt ben

daar komen geen doorbraken van. De huidige

het nulpunt zitten.’

ik nog even gaan zwemmen. Dat is mijn manier om de

cameraatjes zijn niet het resultaat van het steeds

‘Voor een wetenschapper valt die sleur mee, omdat

batterij op te laden. Ik voel geen stress door het werk.

gevoeliger maken van een film. Flatscreens zijn

je nieuwe uitdagingen creëert’, vervolgt hij. ‘Maar ook

Mijn werk is mijn leven.’ |

gaat? Ik nam een risico. Ik had niet kunnen terugke-

UT NIEUWS 01|2011 45

Gouden Jubileum-Quiz

De grote UT-quiz... Welke hoogleraar speelt een belangrijke rol in een kinderboek? Welke UT-student won

8) De UT-Kring, de personeelsvereniging van de UT, heeft verschillende sub-verenigingen. Zo is er imkervereniging De Botte Hommel en hengelsportvereniging Carperdiem. Ook kent de vereniging sinds jaar en dag een voetbalgroep. Welke topvoetballer verzorgde in de jaren zeventig de

Olympisch goud in Atlanta? En welk bedrijf zat er vroeger eigenlijk in De Pakkerij? Test je

trainingen?

kennis van de vijftigjarige geschiedenis in deze UT-quiz.

B – Faas Wilkes

A – Abe Lenstra C – Hans Kraay sr. D – Eddy Pieters Graafland

1) Aan de meeste Nederlandse universiteiten

4) Welke UT-hoogleraar speelt een belangrijke rol

kondigt de pedel het einde van de verdediging

in een kinderboek?

9) In De Pakkerij zijn tegenwoordig vier studenten-

van een proefschrift aan met een luide tik met

A – Detlef Lohse in het boek Bellen blazen

verenigingen gehuisvest. Welke firma gebruikte het

de pedelstaf gevolgd door de woorden ‘Hora est!’

B – Albert van den Berg in het boek Een pil

pand vroeger als pakhuis?

met een lab erin

(‘Het is tijd!’). De UT kent die traditie niet. Welke woorden gebruikt de pedel hier?

C – Dave Blank in het boek Een legosteen zo

A – ‘Hora finita!’ B – ‘Mijnheer de rector, de tijd is verstreken.’

klein als een haar D – Stefano Stramigioli in het boek Een dorp

C – ‘Het zit erop.’ D – ‘Geachte promovendus, u bent klaar.’

vol robots

5) In 1995 wint Euros voor het eerst (en tot

A – Bolletje B – Ten Cate C – Hollandse Signaalapparaten D – Van Heek & Co

10) Mr. Pieter van Vollenhoven, de man van prinses Margriet, is praktijkhoogleraar bij de faculteit MB.

2) Op 28 april 2012 wordt de 40ste Batavierenrace

nu toe ook voor het laatst) de belangrijkste

georganiseerd met finish zoals altijd op de campus.

studentenroeiwedstrijd van het jaar, de Varsity.

Altijd? Nee, niet helemaal. De eerste editie in 1973

Anderhalf jaar later pakt de Holland Acht

kende een ander parcours. Welk?

olympisch goud in Atlanta. Welke acht-roeier was

A – Van de UT-campus naar Nijmegen

UT-student en zat in 1995 ook in de winnende

D – Koninkrijksrelaties

B – Van Wageningen naar de UT-campus

Euros-boot?

C – Van Nijmegen naar Wageningen

A – Diederik Simon

11) Jan Schoenaker is een kunstenaar uit Oldenzaal,

D – Van Nijmegen naar Rotterdam

B – Nico Rienks

3) De architect die de Bastille ontwierp heeft meer bekende gebouwen op zijn naam staan. Welke

C – Niels van Steenis D – Ronald Florijn

Op welk vakgebied eigenlijk? A – Risicomanagement B – Veiligheidsstudie C – Politicologie

vooral bekend om zijn glas-in-loodramen. Welk(e) kunstwerk(en) maakte hij voor de UT? A – De geschilderde portretten van de eerste negen rectores magnifici. B – Het Sardineblik langs de Drienerlolaan

onder andere?

6) In 1976 wordt het college van bestuur voor

A – De kubuswoningen in Rotterdam

het eerst voor de rechter gesleept door een

B – Het stadhuis van Hengelo

student. Paul Klaarwater eiste schadevergoeding

C – Het Evoluon in Eindhoven

omdat huisvestingspersoneel ongevraagd de

D – Muziekcentrum Vredenburg in Utrecht

fietsenstalling van zijn campusflat heeft geruimd.

12) De eerste computer die de THT aanschaft (in

Welk ‘collector’s item’ komt daarbij op de vuilstort

1964) is een IBM 360/30. Volgens de offerte heeft

terecht?

de machine een ‘centrale verwerkingseenheid’ van

A – Het motorblok van een Fiat Topolino

32.768 bytes. Hoeveel zou verdubbeling van dit



geheugen kosten?

Doe mee en win ! Hoe goed kent u de geschiedenis van de UT eigenlijk? Het 50-jarig jubileum van de UT lijkt ons bij uitstek de gelegenheid om die kennis eens te testen. Bovendien kunt u er een leuke prijs mee winnen. UT Nieuws biedt de prijswinnaar van deze quiz een fotoshoot aan met een van onze fotografen. Dé kans om eens van uw goede kant

uit 1954

B – Een door een Roemeense vioolbouwer gemaakte viool uit 1961 C – Een van de eerste tandemfietsen van Gazelle uit 1935 D – De loop van een Russische tank uit 1951

C – De kop van de pedelstaf D – De wijzerplaat voor het Torentje van

Drienerlo

A – 420 gulden B – 2.420 gulden C – 22.420 gulden D – 222.420 gulden

13) Gebouw Cubicus heeft een B- en een C-vleugel.

gefotografeerd te worden. Op uw favoriete plekje op de

7) Op de eerste borrel (in 1976) van de eerste

De A- en de D-vleugel van wat toen nog het TW/

campus, op uw werkplek, met uw vakgroep of met alle

vrouwenvereniging van de THT werden van boven

RC-gebouw heette, brandden op 20 november 2002

collega’s, in het studentenhuis, met kinderen of partner

uit de Mensa breipatronen en recepten over de

helemaal af. De brand bleek aangestoken. Door wie?

of met uw favoriete sportgroep. U mag het zeggen.

borrelende vrouwen uitgegooid. Hoe heette deze

A – Een systeembeheerder van de opleiding

De goede antwoorden moeten uiterlijk op donderdag

vereniging?

wiskunde

17 november per mail ingestuurd worden naar:

A – Wilhelmina

B – Een student informatica

[email protected] . Uit de inzendingen trekken

B – Carmina

C – Een zwerver

wij een winnaar. De juiste antwoorden zijn vanaf maan-

C – Mieke

D – Een bewoner van de Bosweg, grenzend aan

dag 21 november te vinden op www.utnieuws.nl

D – Aletta

46 UT NIEUWS 01|2011

de campus |

Universiteit Twente: gefeliciteerd! Rabobank. Een bank met ideeën.

www.rabobank.nl

Dé carrièrebeurs in het najaar voor student, starter en professional!

vrijdag 25 & zaterdag 26 november 2011 Amsterdam RAI Voor meer informatie en gratis entree ga je naar www.carrieredagen.nl De Nederlandse Carrièredagen is een activiteit van

onderdeel van de

Open up! Houd kennis niet achter slot en grendel. NWO zet zich in om het resultaat van wetenschappelijk onderzoek vrij toegankelijk te maken.

Kijk op: www.nwo.nl/openaccess

www.autorijschoolstiphout.nl

ut-stiphout 111025.indd 1

25-10-2011 12:25:27

UT NIEUWS 01|2011 47

Als dit jouw strategie is om de productiviteit te verhogen, moet je niet bij ORMIT zijn. Een pizza als managementinstrument? Heb je betere ideeën over leiderschap, dan biedt ORMIT je een waardevol vervolg op je universitaire studie. Als hèt adres op het gebied van Management Development, kun je als managementtrainee bij ORMIT rekenen op een aanpak die je aan alle kanten aanscherpt. Zo ga je twee jaar lang in een uniek managementtraineeprogramma op interim-basis aan het werk. Op uitdagende projecten bij vier toonaangevende organisaties uit ons netwerk. Tegelijkertijd doorloop je een ontwikkelprogramma waarin coaching, intervisie en opleiding centraal staan. Daarbij ga je vanzelf deel uitmaken van de hechte community van ‘ORMIT’ers’, zelfs als je niet meer bij ORMIT werkt. Door deze combinatie van werken en leren, brengen we de manager in je boven. En kun je doorstromen naar een leidinggevende functie bij een van onze participanten. Dus wil je het beste uit jezelf halen, ga dan naar www.ormit.nl.

ORMIT. DEDICATED TO MAKING THE MOST OF YOUR TALENT. In het ORMIT-netwerk par ticiperen onder andere: ABN AMRO, Agis, Akzo Nobel, Alliander, ANWB, ASML, ASR, Belastingdienst, De Rechtspraak, Dela, DSM, Ericsson, GVB, Iddink, Nike, NXP, Ordina, Philips, Post NL, Rabobank, RDW, Shell, Stichting Liliane Fonds, TNT, UMC, Unicef, Unilever, VDL, Warchild.

48 UT NIEUWS 01|2011