INFORMATIEBULLETIN | 1OKTOBER 2015
Hoezo Mantelzorg?
Dona Daria, het kenniscentrum voor emancipatie in Rotterdam en JSO, kennis- en adviesbureau binnen het sociaal domein, voeren in Overschie en Feyenoord het project “Hoezo mantelzorg? We zorgen gewoon voor elkaar” uit. Dit project beoogt vooral kwetsbare allochtone mantelzorgers te bereiken en inzicht te krijgen in hun behoeften en knelpunten, om overbelasting en/of vereenzaming van mantelzorgers te voorkomen. De kracht van het project zit vooral in de werkwijze: deze is sterk participatief. Het hele project is erop gericht aan te sluiten bij ideeën en initiatieven die door de partners in de wijk worden aangedragen om zo groot mogelijk draagvlak te krijgen en de doelstelling te kunnen verwezenlijken.
Donadaria en JSO werken in dit project samen met Stichting CCF (Feijenoord) en Stichting MCVO (Overschie). Beide vrijwilligersorganisaties zijn actief in de respectieve gebieden in Rotterdam. Het project is mogelijk gemaakt door bijdragen van o.a.: Gemeente Rotterdam, fonds sociale infrastructuur Sint Laurensfonds Fonds DBL Fonds Palet Oranjefonds Donadaria JSO
Vinden!! Goede voorbereiding én aanpak is succesfactor In dit project hebben wij veel aan de voorkant geïnvesteerd. Voorbereiding dus. Wij zijn namelijk overtuigd en hebben ervaren, dat je veel tijd moet steken in het bereiken, informeren en betrekken van mensen om wie het gaat. Dat kan via de netwerken in de wijk, sleutelfiguren en actieve vrijwilligers. Zij kennen zelf weer een heel netwerk en uiteindelijk krijg je een beeld van hun vragen en behoeften als mantelzorger of vrijwilliger. Maar vooral heb je gewerkt aan draagvlak en betrokkenheid, zodat je daarna, liefst zoveel mogelijk samen, kunt bouwen. Hoe dat bouwwerk er uit komt te zien, maken zij vooral uit. Ook voor ons is het verrassend wat eruit komt. Mooi te zien, wie we allemaal ontmoet hebben en hoeveel kracht er zit bij de vrijwilligers. Zij hebben vragen, problemen en stress maar ook tips. En we constateerden dat veel zorgaanbieders soms wel oog hebben voor allochtone mantelzorgers, maar hen uiteindelijk vaker niet dan wel bereiken en ook niet weten hoe dat te doen. Wat vooral opviel deze afgelopen maanden, is de grote behoefte aan voorlichting, informatie over het huidige beleid en de roep om ‘empowerment’ en het aanpakken van taboes en de bereidheid samen aan de slag te gaan. In deze nieuwsbrief kunnen jullie lezen wat we uiteindelijk allemaal voor stappen gezet hebben en wat daar – tot zo’n half september – uit ontstaan is!
De start In het voorjaar zijn we, na een inventarisatie van de gebieden, begonnen met het voeren van gesprekken in de beide gebieden. Uiteindelijk hebben we meer dan 20 gesprekken gevoerd met maatschappelijke organisaties in Overschie en Feijenoord die actief zijn op het gebied van welzijn, zorg en ondersteuning. Tegelijkertijd zijn we met actieve zelforganisaties uit het gebied om de tafel gaan zitten om van gedachten te wisselen en te vernemen wat de vragen en knelpunten zijn die er leven. •
• •
Er zijn presentaties gegeven op plekken waar veel migranten samen komen, o.a. bij: Oranje basisschool, Stichting Nisa, Thema Huis, Kamelia, Buurthuis Klimroos en Klooster basisscholen, ouderkamers, buurthuizen en bij moskeeën. Als gevolg van het sluiten van buurthuizen zijn ook de nieuwe groepen die hieruit zijn ontstaan geïnformeerd. Voorts hebben wij een tweetal focusbijeenkomsten georganiseerd met mantelzorgers en vrijwilligers en zijn de sleutelfiguren benaderd die een belangrijke rol kunnen spelen in dit project voor de verbinding en samenwerking in het gebied.
Uit deze gesprekken en bijeenkomsten blijkt dat de problematiek van het bereiken van allochtone mantelzorgers zeer herkend wordt. Het bespreken van het onderwerp binnen de eigen gemeenschap is een aandachtspunt, evenals de toeleiding van mantelzorgers en zorgvragers als het niet meer lukt op eigen kracht en van familie naar (in)formele organisaties. De formele zorgorganisaties gaven overigens aan dat zij de doelgroep onvoldoende bereiken.
Resultaat voorbereiding Uit deze voorbereidende gespreksronde bleek wel, dat de onderlinge verbinding op het gebied van mantelzorg zelfs in de eigen wijk niet vanzelfsprekend is. Soms kent men elkaar niet, of als dat wel het geval is, weet de een niet wat de ander eigenlijk doet. Mooi resultaat van de gesprekken was wel, dat alle organisaties en actieve vrijwilligers in de gebieden gelijk enthousiast werden en meerwaarde zien in het project en de stappen die we daarin met elkaar kunnen zetten. Het begint ermee dat zij elkaar kennen en straks beter weten wie actief is in de wijk/het gebied, wat ieder doet en kan betekenen. Natuurlijk kijkt iedereen uit naar meer samenwerking, want uiteindelijk wil iedereen dat er beter kan worden ingespeeld op de behoefte van de mantelzorgers in de wijken en gebieden.
Verbinden! Inspirerende verbindingsbijeenkomsten in de twee gebieden Nu veel informatie vooraf was verstrekt en ontmoetingen hadden plaatsgevonden, was de volgende stap het verbinden van de vrijwilligers, mantelzorgers en professionals in het gebied. Daarvoor zijn in juni in beide gebieden verbindingsbijeenkomsten georganiseerd. Door een aardige werkvorm werden de deelnemers ook letterlijk verbonden! Ondanks de zomerse warmte én de Ramadan was er tijdens beide bijeenkomsten een mooie opkomst en een mix van vrijwilligers(organisaties), mantelzorgers en professionals. Ook een nieuw initiatief zoals Feijenoord Logeerhuis was present. Natuurlijk ook de
zorgaanbieders zoals Pameijer, Aafje, Laurens, Humanitas en Middin, en bewonersorganisatie Overschie, Thermiek en gebiedscommissie Overschie. Veel impact had het persoonlijke verhaal van twee ervaringsdeskundigen uit Overschie. Wat betekent mantelzorger zijn voor hen, hoe gaan zij ermee om en waar lopen zij tegenaan? Welke oplossingen hebben zij? Tijdens de bijeenkomsten is vervolgens met elkaar verkend wat verschillende partijen direct voor elkaar kunnen en willen betekenen, welke ideeën en knelpunten men ervaart en er is een eerste inventarisatie gemaakt hoe je de knelpunten zou kunnen aanpakken.
Rachida Is mantelzorger maar krijgt zelf ook mantelzorg, want ze heeft de ziekte van Crohn. Zij vertelde in Overschie haar persoonlijke verhaal, waarvan dit een citaat is: “Mantelzorger zijn.. ik ben er mee opgegroeid. Mijn oma woonde bij ons thuis, zij was dement. Mijn moeder zorgde ook voor haar schoonmoeder en als moeder weg moest, namen wij kinderen het van haar over. Later werd onze vader ziek. Alzheimer.. We besloten dat wij zelf voor hem wilden zorgen. De week verdelen, roosters maken.. Hoezo mantelzorg, we zorgen toch gewoon voor elkaar? Ja, maar het is allemaal makkelijker gezegd dan gedaan. Toen werd ik zelf ook ziek. Werd ook weer moeilijk, want wat kun je nog meer vragen, van mensen, familie? Het is ingrijpend, je raakt je vrijheid kwijt. …”
Resultaten verbindingsbijeenkomsten Hoewel we met elkaar constateerden dat er al veel wordt gedaan, blijkt de stap voor mantelzorgers en hun naasten vaak te groot om naar een bijeenkomst of dagopvang te gaan. Er bestaat geen vanzelfsprekende verbinding tussen de mensen om wie het gaat en de beschikbare ondersteuning en voorziening. Veel van de aanwezige mantelzorgers wijzen erop, dat er toch niet altijd bekendheid is met het aanbod. Ook speelt dat er nog sprake is van een taalprobleem; ze kunnen bijvoorbeeld niet lezen zodat het informatiemateriaal deze mensen niet bereikt. Soms denken mensen: ‘Het is vast niet voor mij’, of voelen zich niet aangesproken/herkennen zich niet in ‘mantelzorger’ zijn. Factoren die vaak benoemd werden waren: schaamte, overbelasting en tijdgebrek; zoeken naar balans tussen werk en privé; schuldgevoel wanneer je ouder ver weg woont en je niet alles kunt doen wat je wilt; het moeilijk vinden om grenzen te stellen en stress en de eigen gezondheid die daar onder lijdt, zich niet serieus genomen voelen en soms zijn de relaties binnen een familie niet altijd even goed. Hoe ga je daar mee om? Ook vroeg men zich af hoe je mannen kunt bereiken die mantelzorgen en hoe je hen meer kunt betrekken.
Tijdens deze bijeenkomsten gaven de deelnemers ook tips en signalen: •
De mantelzorger heeft een enorm doorzettingsvermogen maar overbelasting ligt op de loer.
•
Maak de mantelzorger sterker.
•
Heel belangrijk: leer de mantelzorger grenzen stellen en het thema uit de taboesfeer halen, dat kan om te beginnen door met elkaar erover te spreken.
•
Meer informatie geven is echt nodig. Over wat er al is, waar je ondersteuning kan krijgen; over respijtzorg, mantelzorgwaardering, ziektebeelden, dementie, Alzheimer. En over het beleid en de veranderende zorg.
•
Denk aan vertaalde informatie en tolken.
•
En mensen in een buurt kunnen meer voor elkaar betekenen, denk aan face-to-face gesprekken en zoek elkaar meer op in de wijk, denk aan maatjesprojecten, misschien meer in groepjes, zodat de belasting ook minder is.
Vertellen en versterken •
Door de verbinding ontstonden ideeën; anderen boden spontaan aan mensen te ontvangen.
•
In samenwerking met stichting Fatouch werd een film getoond aan vrijwilligers over een mantelzorger die een kind met een beperking verzorgt en begeleidt. Dit leverde veel gesprekstof op, want over een kind met een beperking praat je niet makkelijk. Mantelzorgers gaan niet snel vragen bij anderen.
•
Er staat een excursie op de rol om met een groep vrijwilligers een kijkje te nemen bij het Logeerhuis. Het Logeerhuis wil hen graag ontvangen.
•
‘Hoezo Mantelzorg’ heeft voorlichting gegeven aan een Hindostaanse groep die gebruik maakt van de ruimten bij Pameijer.
•
Naar aanleiding van de activiteiten is ook contact gekregen met andere migrantengroepen, zoals een Caraïbische groep waarmee intussen al gesproken is, en een Chinese gemeenschap met wie een voorlichtingsbijeenkomst wordt voorbereid. Ook heeft een Kaapverdiaanse groep zich gemeld om mee te doen aan het project. Zij bereiken vaak jonge mantelzorgers.
Agenda en hoe verder
1. Training voor vrijwilligers Op 21 september startte de training voor vrijwilligers. In deze training gaat het erom dat vrijwilligers informatie krijgen over mantelzorg, het Wmo-beleid, het omgaan en gebruik van de sociale kaart en uiteraard wordt er geoefend met gesprekstechnieken. Dit alles met het doel dat ze zelfverzekerd aan de slag kunnen gaan. Na enkele weken volgt een terugkomstbijeenkomst om over de eigen ervaringen, successen en knelpunten te praten. Tussentijds kunnen de vrijwilligers voor ondersteuning contact opnemen met de begeleider vanuit Dona Daria. Aan de training nemen 20 vrijwilligers deel en er is reeds een wachtlijst.
2. Themabijeenkomst ‘Doorbreek het zwijgen’ In Feyenoord worden twee themabijeenkomsten voor mantelzorgers georganiseerd. De eerste start in oktober en is getiteld: ‘Doorbreek het zwijgen’. Tijdens deze bijeenkomst staat het bespreken van mantelzorg binnen de familie centraal. Veel allochtone mantelzorgers staan er alleen voor bij het zorgen van een familielid. Het inroepen van hulp ervaren zij als not done omdat de verhoudingen binnen de familie verstoord kunnen raken. Rachida (die eerder aangehaald is) kan een voorbeeld zijn voor mantelzorgers die
de verdeling van taken niet bespreekbaar durven te maken. Zoals zij zei: iedereen in onze familie is verantwoordelijk voor de zorg van mijn vader. Ook mijn broers! Zij zijn in de eerste plaats verantwoordelijk en niet hun vrouwen. De mantelzorgers krijgen niet alleen tips en handvatten aangereikt, maar kunnen ook oefenen hoe ze deze tips in de praktijk kunnen uitvoeren.
3. Themabijeenkomst ‘Informatie ondersteuning’ Deze bijeenkomst zal gaan over de steun die formele en informele organisaties kunnen bieden als de zorg en ondersteuning van de familie niet meer voldoet.
4. Spin-off en activiteiten De verbindingen die gelegd zijn, hebben tot gevolg dat er nieuwe plannen ontstaan. Het eerste spin-off project is al bekend. Het blijkt steeds dat mantelzorgers en vrijwilligers behoefte hebben aan informatie over zaken als thuiszorg en wettelijke regelingen. Maar ook taboeonderwerpen over o.a. leven met een familielid met een psychische aandoening of zorgen voor een kind met een ernstige handicap. In elk geval wordt ingezoomd op de vragen van de betreffende kwetsbare mantelzorgers.
•
•
•
Zo zal in Feijenoord een empowerment-bijeenkomst plaatsvinden en informatie worden gegeven over het beleid, wat er aan voorzieningen is zoals respijtzorg, mantelzorgwaardering, etc. NOOM organiseert een training ‘De zorg verandert’ en de vrijwilligers van ons project kunnen aansluiten bij deze training. Tevens wordt gewerkt aan een workshop ‘Rouwverwerking’ en heeft Alzheimer Nederland aangeboden een workshop in Feijenoord te willen
verzorgen voor mantelzorgers en familieleden over dementie. •
Op 9 september vindt de workshop ‘Goed voorbereid op verlies’ plaats.
•
We zetten in op het project ‘Bestrijding eenzaamheid ouderen’ van de gemeente Rotterdam door vrijwilligers met het project in verbinding te brengen.
Sociale kaart Een sociale kaart zal voor Overschie en voor Feijenoord ontwikkeld worden. De sociale kaart zal met name informatie bevatten over informele netwerken en initiatieven die er op buurtniveau zijn. Daarnaast zal er ook een verbinding gemaakt worden met de formele instellingen die in beide gebieden actief zijn. De sociale kaart is digitaal en kan door de netwerken zelf worden bijgehouden.
Checklist en handleiding aanpak in de maak (voor overige gebieden) In het najaar komt een checklist gereed met de do’s bij het opzetten van een project met kwetsbare mantelzorgers. De checklist zal uitgewerkt worden in een handleiding die in 2016 beschikbaar wordt gesteld aan belanghebbenden.
Wilt u meedoen met een van de activiteiten? Een bijdrage leveren of aansluiten? Of u nu mantelzorger, vrijwilliger of professional bent: Voor meer informatie en data over de trainingen, activiteiten en workshops kunt u terecht bij Donadaria, Saadia Daouairi, T: 010 465 9296, E:
[email protected] Voor meer informatie over het totale project kunt u ook terecht bij JSO, Lydia Meijerink, T: 0182 547 888, E:
[email protected]
