HOE TE BIDDEN AANWIJZING VOOR UW STILLE TIJD
DOOR
W. ERIC HODGSON, B.D. EN
H. A. HAMILTON, B.A. BEWERKT DOOR
D. FOKKEMA SR.
VAN
GORCUM
&
COMP.
N.V.
-
ASSEN
Dit boekje verscheen in het Engels onder de titel: „How to Say Your Prayers". Deze Nederlandse vertaling verschijnt met toestemming van Independant Press. Ltd., London.
WOORD VOORAF. De discipelen vroegen aan den Meester: Heer, leer ons bidden! (Luc. 11 : 1). Velen zijn er in onze dagen, die met dezelfde vraag rondlopen. Sommigen zijn er zich van bewust, anderen voelen wel, dat hun gebed niet is, wat het wezen moet, maar zien geen middel om hierin verandering te brengen. Voor al deze mensen zal dit boekje een heerlijke steun kunnen zijn. Bewust leeft deze vraag vooral bij hen, die pas tot geloof zijn gekomen en voor wie bidden iets geheel nieuws is. Zij voelen, dat er een band moet zijn tussen hen en God, maar wat het geregeld gebed betekent, is hen niet duidelijk, want zij vrezen de sleur. Onbevredigd met hun gebedsleven zijn velen, die van jongsaf aan gewend zijn te bidden, trouwe leden der kerk dikwijls, maar die toch bespeuren, dat hun gebedsleven de warmte en de diepte mist, die het toch feitelijk behoorden te kenmerken. Zij allen moeten leren, dat bidden is het zoeken van de gemeenschap met God, waarbij het luisteren naar God van minstens even groot belang is, ja van groter belang dan het spreken tot God, al kan dat laatste nooit worden gemist.
Dit wordt in dit boekje uiteengezet. Zij die in de Oxford Groep geleerd hebben Stille Tijd te houden, zullen het hierbij met vrucht kunnen lezen en herlezen, maar ook buiten de kringen der Oxford Groep zal het zeker zijn zegen kunnen afwerpen. Diepenveen, 1937. B . TER H A A R
DZ.
HOE
TE
BIDDEN
Hoofdstuk I. it is geen „stichtelijk boekje", maar het is een poging mensen te helpen, die in bidden geloven, en die hulp zoeken bij de wijze van bidden. Later moet ieder zijn eigen methode vinden, omdat we allen verschillend zijn. Onze noden, onze temperamenten en onze omstandigheden lopen zeer uiteen. De manier, die hier aan de hand gedaan wordt, is voor velen bij het begin een hulp geweest en daarom trachten wij ze door te geven. Het is onmogelijk voor alle omstandigheden aanwijzingen te geven, maar wij nemen aan, dat de gemiddelde mens gemakkelijk, naast de moeite luiheid te overwinnen, een plekje kan vinden, waar hij in de morgen twintig minuten „stil" kan zijn; de aanwijzingen, welke wij geven, kunnen gemakkelijk aan de omstandigheden worden aangepast.
D
TIJD.
In
den
Morgenstond
leg
ik
mijn
Smeking voor U, en Wacht Ps. 5 : 4 .
We kunnen overal en te allen tijde bidden. Vijf minuten, of zelfs vijf seconden, van rustig wachten op God, een kort gebed, of een oogenblik van opheffing van ons 7
HOE
TE
BIDDEN
HOE
TE
BIDDEN
leven naar Hem, terwijl we ons kleden, terwijl we reizen, werken, of wakker liggen in de nacht, kan van onschatbare waarde zijn. Maar het is slechts door de vaste tijden, dat wij de kunst leren de andere tijden te gebruiken. De meest voor de hand liggende uren zijn de morgen en de avond. Verreweg de beste tijd is die voor het ontbijt. Des avonds zijn we geestelijk en lichamelijk vermoeid; behoren dit althans te zijn. Het is het beste met God te verkeren, vóór we anderen ontmoeten, en vóór we de kans krijgen toe te geven aan onze natuurlijke geprikkeldheid, wanneer we ontdekken, dat een ander alle jam heeft opgegeten of onze boekentas op een andere plaats heeft gelegd! Deze dingen gebeuren in de beste gezinnen en ze zijn in staat de gehele dag te bederven. Twintig minuten, onmiddellijk aan het begin, doorgebracht met God, heeft op de gehele dag een wonderbare invloed. Onze eerste aanwijzing is derhalve een methode hoe we onze Ochtend Stille-Tijd, (Ochtendwijding, Morgenwake) kunnen inrichten. In het begin mag twintig minuten een lange
tijd lijken; maar het is moeilijk in de geest ervan door te dringen in een kortere tijd en al heel spoedig lijkt deze te kort. De doeltreffendheid van het gebed hangt natuurlijk niet in hoofdzaak af van de tijd, die we met bidden doorbrengen; het is veel belangrijker met aandacht en intensief, dan lang te bidden. Maar er is zoveel in ons eigen leven en in dat van anderen, waarover we moeten bidden! Het is waar, dat vijf minuten werkelijk bidden meer waard is, dan twintig minuten, waarin de geest afdwaalt; maar dit feit moet ons de ogen niet doen sluiten voor de waarheid, dat gebed de grootste zaak van het leven is; het vraagt tijd en kan niet op een slordige wijze worden gedaan. Indien een langere tijd onmogelijk is, dan is het zeker mogelijk vijf minuten in absolute afzondering door te brengen. Die vijf minuten kunnen worden gebruikt om rustig ons leven en onze dag op te dragen aan Christus. Daarna kan de reis in bus, trein of tram worden gebruikt voor verdere wijding. Heel velen doen dit. Het is vrij gemakkelijk, als men er zich een beetje in oefent,
8
9
te leren „stil" te zijn tussen veel mensen. PLAATS EN
HOUDING.
Het is moeilijk in de kou en in ongeriefelijke omstandigheden te bidden. Het beste is, alléén te bidden; in een verwarmde kamer; en in een eerbiedige houding. Het is goed enige ogenblikken te knielen, ten minste bij het begin. Bid niet in bed, tenzij gezondheid of andere omstandigheden het verhinderen (b.v. het storen van een kamergenoot). Sta op en kleed U aan; en bid 's avonds vóór Ge U hebt uitgekleed, behalve een slot-zin waarmee Ge U overgeeft aan God als laatste daad van Uw dag. VOORBEREIDING.
Als we willen bidden, moeten we onze geest goed voorbereiden. Kort iets lezen helpt ons gemoed in de rechte verhouding te brengen, en voor dit doel is de Bijbel onvergelijkelijk. Aan het eind van dit boekje vindt Ge een register van Bijbelplaatsen, welke bedoeld zijn als inleidingen tot Uw gebed. Er zijn ook veel andere stichtelijke boeken, waarvan het lezen grote vrucht 10
afwerpt en als Ge ze ernstig leest, zult Ge vaak passages vinden, die als vanzelf tot meditatie nopen en U leiden tot gebed. (Thomas a Kempis, De Navolging van Christus; Augustinus' Belijdenissen; W. J. Oehler, De Geopende Hemel; Stanley Jones, Triumferend Leven.) Zulk lezen is als het aanzetten van de radio: afstemmen op wat we willen ontvangen. En het is aanwezig, zowel voor het eenvoudige kristalontvangertje als voor het vijf lampstoestel. In de Stilte spreekt de Vader tot het rustig luistrend oor; in de Stilte dringt zijn liefde tot vermoeide harten door. In de Stilte is in mijn denken Gods gedachte opgegaan; heb ik soms in vroom aanbidding voor zijn aangezicht gestaan. O! als wij maar willen wachten, samen zwijgen, lang en stil, zal de Vader ons ontvouwen de geheimen van zijn wil: In de Stilte C. BOEKE, Laudamus, M . VAN W O E N S E L
11
KOOY.
HOE WERKELIJKE
TE
BIDDEN
TEGENWOORDIGHEID.
De tegenwoordigheid van God zich werkelijk voor te stellen, is een van de grote moeilijkheden van vele mensen, en toch moet de eerste bepaalde gebedsdaad een poging zijn dit te doen. Sommigen vinden het de beste manier zich geestelijk te ontspannen en stil te zijn. Een andere wijze om het gebed te beginnen is, de woorden: „GOD", „VADER", enkele malen uit te spreken, totdat de geest rust vindt in Hem. Anderen vestigen hun gedachte op de gestalte van Jezus Christus, of op een bepaald voorval in Zijn leven, en schakelen van daar over op bidden door Hem. Anderen vinden, dat het helpt naar een voorwerp te kijken, een plaat of een crucifix. Het gemak, waarmee we ons de tegenwoordigheid van God voelen, verandert met onze gemoedstemming en de omstandigheden; maar we moeten deze dingen niet toestaan onze wijding, onze stille tijd, te beheersen. Bidden is geen zaak van „gevoel"; het is veelmeer een kwestie van gehoorzaamheid, van discipline. 12
HOE
TE
ONVRUCHTBAARHEID
BIDDEN EN
DWALENDE
GEDACHTEN.
Slechts oefening en praktijk kunnen ons afhelpen van dwalende gedachten, maar ze helpen er ons zeker van af. Tob er niet over, maar breng Uw gedachten op kalme manier terug, telkens als ze afzwerven. Tracht niet met alle geweld U te concentreren; stel belang in de mensen, voor wie Ge bidt, of in de gebeden, die Ge voor Uzelf bidt. Sommigen ondervinden, als de geest wanhopig afzwerft, dat het goed is een beetje gymnastiek te doen of even anders te onderbreken, en dan opnieuw te beginnen. — Ieder heeft zijn perioden van onvruchtbaarheid. Het is, alsof men in een ledige ruimte bidt. De oorzaak kan een luim zijn. Als dat zo is, zal de onvruchtbaarheid ophouden met het verdwijnen van de luim, mits Ge volhardt trots het gevoel, dat Ge er niet „bij" zijt. De tijden, dat we ons moeten dwingen tot gebed, zijn dikwijls de vruchtbaarste! Maar de oorzaak kan óók zijn: een zonde in uw leven of in uw gedachten. Als iemand de 13
HOE
TE
BIDDEN
moeilijkheid ondervindt, dat het lijkt, alsof God geen realiteit voor hem is, dan moge hij zijn leven wel scherp onderzoeken, of er ook duistere gewoonten of gedachten zijn Onreinheid, wraakgierigheid en wrok (die onbroederlijke geest, die niet wil vergeven, noch de vergeving zoekt), worden in het bijzonder door den Meester genoemd! Of misschien is Uw gebed niet echt Christelijk. Tracht Uw geest te richten op de gestalte van Christus en keer dan zachtkens terug naar het gebed, dat Ge beproefde te bidden. De uitdrukking „Om Jezus' wil" heeft grote betekenis; laat het niet louter een formeel slot van Uw gebed zijn. H E T G E B E D VOOR A N D E R E N .
„Het gebed is een wonderlijke macht, die ons in de handen is gelegd om anderen te beïnvloeden en zelfs te redden. We kunnen voor anderen bidden, als ze ons niet willen toestaan hen op andere wijze te beïnvloeden, en ons gebed voor anderen, die we met name noemen, sluit een geheime victorie in zich" (Horton). 14
HOE
TE
BIDDEN
Wel moeten we bedenken, wanneer we voor anderen bidden, dat onze gedachten over wat goed voor hen is, misschien niet Gods gedachten zijn, zoals Jezus Petrus deed opmerken. Een groot deel van ons gebed behoort een gebed voor anderen te zijn, doch deze gebeden vragen veel geduld en vertrouwen in God. Het kan jaren duren, voordat we zien, dat onze gebeden worden verhoord; het kunnen ook slechts enkele maanden of dagen zijn; het kan ook zijn, dat wijzelf nooit de verhoring zullen zien.
EEN
GEBEDSLIJST.
Houd een lijst bij van mensen, zaken en belangen, welke Uw gebed van node hebben. Aan sommige(n) moet Ge dagelijks, aan andere(n) wekelijks denken. En gebruik deze lijst. Als Ge Uw ogen er op slaat, zult Ge niet zo gemakkelijk indommelen. Schrijf de gedachten op, die U omtrent de mensen, voor wie Ge bidt, te binnen komen; zo dikwijls beantwoordt God onze gebeden voor anderen dóór onszelf! 15
HOE WEES
TE
BIDDEN
POSITIEF.
Het is beter niet te bidden TEGEN verzoeking, zonde en kwaad; door dit te doen richt Ge Uw gedachten juist op datgene, waar Ge van af wilt komen. Bid altijd om positieve dingen; bid bijv. niet tegen zwakheid — bid om de kracht en de moed van Jezus; bid niet tegen tobberij en zorgen, maar bid om het vertrouwen, dat Christus in Zijn Vader stelde; bid niet tegen onreinheid, vraag Christus om een leven rein als kristal. Wend Uw ogen af van verzoeking, mislukking en zonde, en richt ze op Hem van Wien alle kracht komt.
LEIDING.
Bidden is zowel luisteren als spreken. Dit is het, wat velen hebben vergeten. Het grootste deel in het gebed is Gods aandeel. Het is veel, veel belangrijker te ontdekken, wat God wil, dan Hem te zeggen wat wij willen. Het gebed wordt beantwoord in de ontdekking van 16
HOE
TE
W A T GOD
VOOR
WAT
MET
GOD
BIDDEN ONS WIL DOEN ONS WIL
W A T G O D WIL DOEN
DOEN
DOOR
ONS
Voor mensen, die waarlijk met God leven, is rechtstreekse leiding gedurende de gebedstijd geen ongewone ervaring. Besteed daarom de laatste minuten van Uw gebed met rustig wachten en verwachten, Uw gedachten gericht op God, zoals Ge hem kent in Jezus Christus. Misschien ontvangt Ge bepaalde leiding — misschien ook niet. Toch is in elk geval deze tijd van stil wachten het hoogtepunt van Uw gebed. Luister slechts. „Wees stil en wacht op den Heer". Houd potlood en papier bij de hand en schrijf alles op, wat U in de gedachten komt. Een boekhouder noteert de ontvangst en uitgave van elk bedrag, hoe gering ook. Zouden wij dan niet de veel belangrijker dingen óók opschrijven? Misschien is het een zwervende gedachte; het opschrijven zal de gedachte verjagen; maar het kan ook iets zijn, dat U helpt, of iets heel belangrijks. Indien dit het geval is, HANDEL ER NAAR BIJ DE EERSTE DE BESTE GELEGENHEID.
17
HOE
TE
BIDDEN
God leidt ons hoofdzakelijk door ons geheiligd gezond verstand, oordeel en inzicht. Hij gebruikt onze gewone gaven en krachten. Zoek Uw antwoorden in de richting van vredige en vertrouwende gemoedsgesteldheid; in gelukkiger en hulpvaardiger verhoudingen tot andere mensen; van een groeiende macht om de moeiten van anderen te ontdekken en hen te helpen. Bovenal zoek ze in de richting van bepaalde gelegenheden om anderen voor Christus te beïnvloeden in Uw gewone leven; en in een veel dieper en sterker gevoel van de realiteit van Gods nabijheid. DOE
ALLES,
HOEVEEL
OF HOE
WEINIG
HET MOGE ZIJN, ZONDER ENIGE GEJAAGDHEID OF
SPANNING.
„Zalig de ziel, die in zichzelf den Heer hoort spreken". Thomas a Kempis, Navolging van Christus III, 1. „Wees stil en weet, dat ik God ben." 18
HOE
TE
BIDDEN
Hoofdstuk II. U W STILLE TIJD (OCHTEND-OVERDENKING)
De volgende raadgevingen zijn gebaseerd op het Gebed des Heren, wijl dat gebed waarschijnlijk door Jezus is bedoeld als een schema, dat uitgewerkt kan worden, al naardat ons leven en onze behoeften het eisen. Het is een raam, een omlijsting, die iedereen kan onthouden en welks onderdelen kunnen worden gebruikt als de opschriften boven de hoofdstukken van een boek. We kunnen deze hoofdstukken zo lang of zo kort maken als we willen en de aanwijzingen, die volgen, zijn eenvoudigweg een vingerwijzing omtrent de manier, waarop we de hoofdstukken zouden kunnen invullen. Ze zijn niet als gebeden bedoeld. Als wij het Gebed des Heren in vijf delen verdelen, hebben wij de vijf hoofddelen van het gebed. Ze gaan zo natuurlijk in elkaar over, dat we nauwelijks kunnen zien, 19
HOE
TE
BIDDEN
waar het ene ophoudt en het andere begint. Als ons gemoed werkelijk vervuld is met dankbaarheid jegens God, en met adoratie, aanbidding, dan moeten we wel denken aan Zijn wonderlijke bedoelingen, en de wijze, waarop Hij wil, dat we werken, Zijn wil zullen dienen, en ons leven aan Hem zullen overgeven. Van daaruit gaan we op natuurlijke wijze over op ons dagelijks leven, werk en noden, op onze verhouding tot andere mensen, enz. De raadgevingen, welke volgen, mogen op het eerste gezicht veel schijnen voor een korte tijd. Maar eenmaal hieraan gewend, zult Ge zien, dat het niet lang duurt. Het kost den schrijvers ongeveer een half uur, ofschoon de Stille Tijd ten slotte voortdurend neiging heeft toe te nemen. Het hangt er alles van af, hoeveel Ge in elk „hoofdstuk" onder brengt. Op deze wijze kan „Het Gebed des Heren" in vijf minuten worden overdacht, ernstig en intensief. Het is dan een reeks „acta", handelingen. Een acte, een daad van dank en adoratie (aanbidding); een daad van overgave van Uw leven aan Christus 20
HOE
TE
BIDDEN
voor dien dag; een daad van denken aan de belangrijkste noden en plichten en mensen in ons leven; een daad van vergeving en het aanvaarden van Gods vergeving; en enige ogenblikken van volkomen stil-zijn. Dit alles kan in vijf minuten worden gedaan door hen, die onmogelijk langer tijd vóór het ontbijt kunnen vinden. Later in trein of bus, kunt Ge een Testamentje of een stichtelijk boek nemen en dat rustig overdenken, en dan Uw gebedsüjstje nagaan. Een losbladig zakboekje is hiervoor zeer dienstig. De meeste mensen echter, veel meer dan willen toegeven, kunnen wel twintig minuten vrije tijd vinden in de ochtend, als ze slechts in tijds willen opstaan. Het is een zeer goede regel, de avond van te voren niets te doen, wat Uw stille tijd zou kunnen verhinderen; als dit de mensen een half uur eerder naar bed doet gaan, is dit slechts winst. 1 . L E Z E N , GEDURENDE ENIGE MINUTEN. 2. „ONZE VADER
GEHEILIGD WORDE U w
NAAM.
Begin met een kort: „ I K 21
DANK
U".
hoe
te
bidden
Betuig Uw dankbaarheid voor alles, wat het leven U gaf. Doe dit in bijzonderheden: voedsel, kleding, werk, boeken, schoonheid, vrienden, tehuis, kerk, enz. Maak het U tot een vaste regel ten minste één gebeurtenis of persoon of ondervinding van de vorige dag of avond met dankbaarheid te gedenken: hulp in tijd van verzoeking, een overwonnen moeilijkheid; een glimp van schoonheid in een of ander gering, doch bekoorlijk iets, bijv. een bloem of een kind; een nieuwe gedachte; een gelegenheid om te kunnen helpen; een ondervonden vriendelijkheid; een bijzondere ervaring van geluk of discipline; iemand, die Ge hebt mogen ontmoeten. Laat Uw geest vervuld worden met de gedachte aan den Vader, zoals Christus Hem ons openbaarde, Die zorgt voor elke kleinigheid in Uw leven. Hij is nog het Hoogste Wezen Wiens woning is in 't licht der ondergaande zonnen, En d' oceaan, en het beweeg der luchten .... En in 't gemoed des mensen.
22
„Zijn doen is Majesteit". Denk aan de liefelij kheid van kleine dingen en de heerlijkheid van grote; „alle dingen moeten medewerken ten goede". Denk aan de schoonheid van Gods schepping. „O God, mijn God, Gij zijt zeer groot " Denk aan de geduldigde macht van den Vader; de rijkdom van Zijn liefde. „Noch dood, noch leven noch hoogte, noch diepte noch enig ander schepsel zal ons kunnen scheiden van de Liefde van God." Denk aan het Kruis, om onzentwil gedragen, en spreek uit Uw dank voor het Koninkrijk („De vreugde, die voor Hem was weggelegd") en voor Uw eigen plaats daarin, en voor het beslag, dat het op U legt. „Prijs den Heer, o mijne ziel en al wat binnen in mij is, Zijn heiligen Naam". 3. „ U w
KONINKRIJK
KOME!
UW
WIL
GESCHIEDE!"
„Niet zoals ik wil, doch zoals Gij wilt", „Neem Uw kruis op en volg mij ...." God wil iets van mij; het is mijn zaak, dat te ontdekken en Zijn wil te gehoorzamen. 23
HOE
TE
BIDDEN
Het Koninkrijk Gods komt slechts dan, als wij bestuurd, geleid, worden in elk onderdeel van ons leven. „Uw Koninkrijk kome, in mij, dóór mij en dank zij mij. „Uw wil geschiede, in mij, door mij, en dank zij mij."
HOE
TE
BIDDEN
geef U een nieuw gebod, dat Gij elkander liefhebt." God heeft een bedoeling met, een plan voor, de wereld om U, en met en voor de mensen, die Ge ontmoet. „Wie onder U de eerste wil zijn, die zij aller dienaar." Breng U te binnen het aandeel, dat Gij hebt in het brengen van anderen tot Het Koninkrijk. „Gij zijt gezanten van Christus' wege." „Gaat in de wereld en maakt mij discipelen."
Geef het bestuur van Uw lichaam, geest en gemoed over aan Christus, met al Uw tijd, talenten en bezittingen. Geef in het bijzonder die dingen over, welke Gij het moeilijkst vindt over te geven (zo is bijv. de tong een ongezeggelijk lid!) (Eerzucht is niet altijd Goddelijke eerzucht!) God's wil moet geschieden in elk onderdeel van ons leven; er zijn plaatsen en belangen, waar Gods wil heel moeilijk in doordringt om daar te regeren. Ga het programma van Uw dag na, voorzover Ge het kent, onderdeel voor onderdeel: werk, brieven, die Ge moet schrijven; mensen, die Ge moet opzoeken; Uw vrije tijd of tijd van ontspanning. Toets Uw leven aan Christus' eisen van absolute eerlijkheid, absolute reinheid, absolute onzelfzuchtigheid, absolute liefde. „Ik
„Ik heilig mijzelven voor hen." (Dit sluit in, dat Ge Uzelf onderzoekt. De enige gezonde vorm van zelfonderzoek is die, welke gedaan wordt in Gods tegenwoordigheid en met Gods wil als standaard. Wij onderzoeken ons niet om ons geheel uit elkaar te rukken, maar opdat Hij ons opbouwe naar de „gestalte van Jezus Christus". Wees niet bang Uzelf vlak in het gezicht te zien in de tegenwoordigheid van God. Hij weet alles al van „DAT" — maar soms weten wij het niet en moet Hij het ons laten zien.)
24
25
HOE
TE
BIDDEN
4 . G E E F ONS HEDEN ONS DAGELIJKS BROOD.
Dit is het gebed voor het Gezin. Het woordje „ons" verbindt ons evenwel met al onze medemensen. Bid voor de eenvoudige behoeften van Uw lichaam; en voor alle mensen: om voedsel, onderdak, kleding, gezondheid, werk. Bid voor de eenvoudige behoeften van geest en gemoed: om moed (die we allen nodig hebben op het kantoor, in de werkplaats, in school en thuis), om eerlijkheid, reinheid, tact, ijver, een gevoel voor humor, medelijden en begrijpen. Bid om geduld; om een sterk geloof; om een absoluut vertrouwen in de liefde en wijsheid van God, zelfs in grote moeiten. (Denk aan het gebed in Gethsemane en aan wat er op Pasen geschiedde). Bid er om, dat Gij deel moogt hebben in de voorziening van al deze noden voor alle mensen, en dat ge eenvoudig en liefdevol met anderen voor dit doel moogt samenwerken. „Wat Ge doet, doet het als voor God". Bid tegen de sleur van Uw dagelijks werk 26
HOE
TE
BIDDEN
en van Uw nederige dienstbetrekking, opdat Gij ze recht moogt beschouwen als van wezenlijke waarde voor de mensen, en derhalve voor God. Zij die een kamer stoft als naar Uw wetten, Maakt die en 't werken zelve schoon. Dit is de wondersteen Die alles maakt tot goud.
„Wees niet bevreesd". (Dit staat 365 maal in de Bijbel, naar ik meen. Vert.). Geef al Uw tobben en angst betreffende Uzelf en de Uwen over aan God. „Uw hemelse Vader weet, wat Gij van node hebt". Bid, dat Ge geleid moogt worden tot mensen, die Gij van dienst kunt zijn. Kijk naar Uw gebedslijst, gedenk vooral moeilijke mensen en problemen en mensen met bijzondere noden, waarvan Gij kennis draagt. „Opdat zij allen één zijn, zoals wij één zijn." 5 . VERGEEF ONS
ZOALS WIJ V E R G E V E N . . . . "
Het Koninkrijk Gods kan slechts daar 27
HOE
TE
BIDDEN
bestaan, waar mannen en vrouwen in wederzijdse liefde en dienst leven. Een wraakgierige, wrokkende of bittere geest (die geest van onbroederlijkheid, die weigert te vergeven, noch de vergiffenis zoekt") is fataal voor het Koninkrijk, zowel binnenin ons als buiten ons. Bid, dat Uw verhouding tot anderen Gods Koninkrijk in U en in hen moge helpen, en niet hinderen. Bid voor de mensen, die Ge lastig vindt, en die U lastig vinden; voor degenen, die Ge hebt pijn gedaan of gegriefd. Het is veel moeilijker mensen, die wij hebben pijn gedaan, te „vergeven", dan hen, die ons hebben pijn gedaan! „Laat daar Uw gave voor het altaar en verzoen U eerst met Uw broeder." Als Ge God Uw verkeerdheden hebt beleden, vraag vergeving en maak het weer in orde met hen, die Ge gegriefd hebt of onrecht hebt aangedaan en neem weer in Uw vriendschap op degenen, die U hebben beledigd. Anders is Uw belijdenis niet echt. Leg voor Gods aangezicht neer de persoonlijke moeilijkheden, die Ge met mensen hebt. 28
HOE
TE
BIDDEN
„Oordeelt niet", dat is, vernietig en verneder anderen niet door Uw kritiek. Bid om vergiffenis, en om weer hersteld te mogen worden in de Gemeenschap van den Heiligen Geest, zo Ge daarvan zijt afgevallen; bid om bevrijding van Uw trots, die de enige oorzaak is van een wrokkende, verbitterde en niet-tot-vergeven-gezinde houding. „Vader, vergeef hun, want ze weten niet wat ze doen." 6 . „ L E I D ONS
VERLOS ONS
"
Welke betekenis deze zin ook moge hebben, zeker betekent hij, dat het slechts door te vertrouwen op Gods leiding is, dat de verzoeking wordt vermeden en het kwade overwonnen. Gods Geest beschermt ons niet alleen, Hij leidt ons ook tot positieve dienst, openbaart ons dingen, die we moeten doen, en voert ons tot mensen, die wij van dienst kunnen zijn, kunnen helpen en zelfs voor Christus kunnen winnen. Geef God de gelegenheid tot spreken door rustig te wachten en te luisteren. Misschien ontvangt Ge een positief antwoord, misschien 29
HOE
TE
BIDDEN
ook niet. In elk geval is dit het vruchtbaarste deel van het gebed voor ons persoonlijk. Neem deze korte tijd niet te haastig. Hoe kort hij ook moge zijn, gebruik hem zonder enig gevoel van haast. Wees vastbesloten te handelen naar de leiding, die Ge van God ontvangt, en doe het snel. De zekerste manier om „den Heiligen Geest uit te blussen" is, te veronachtzamen, wat Hij ons ingeeft. „Heer, Gij weet, hoe druk ik het heb vandaag; als ik U vergeet, wil mij toch niet vergeten." „Al wat Ge vraagt in Mijn Naam, het zal U gegeven worden."
30
HOE Hoofdstuk
TE
BIDDEN
III. HET AVONDGEBED.
Geen dag is volledig zonder een korte tijd van gebed vóór het slapen gaan, en wij slapen des te beter, als we onszelf opdragen aan God voor de komende nacht. De onderbewuste geest werkt door, zelfs wanneer we slapen, en werkt zelfs dikwijls constructief. We zijn allen wel eens ontwaakt met een opgelost probleem, dat de avond van te voren hopeloos scheen. Onze avondgebeden kunnen de vorm van twee korte handelingen aannemen. 1. E E N TERUGBLIK OP DE D A G . Doorzoek mijn hart en ken mij, o God; Beproef mij en ken mijn gedachten. En zie, of er bij mij een schadelijke weg is.
Overzie nog eens de voorbijgegane dag, en geef hem over aan God. Vraag Hem, die van alle kwaad te reinigen, de zonde te vergeven, en het goede te aanvaarden. Heer, maak onze harten rein in ons, En neem Uw Heiligen Geest niet van ons. 31
HOE 2. HET
TE
BIDDEN
OPDRAGEN.
Draag U en Uw geliefden op aan God. O Heer, bewaar ons terwijl we waken; bewaak ons, terwijl wij slapen; opdat als we wakker zijn met U mogen waken en in de slaap in vrede mogen rusten. In Uw handen, Heer, beveel ik mijn geest. „O God, vergeef mij alles, wat onwaardig was deze dag, in mijn denken, spreken en werken. Als ik een ander kwaad heb gedaan, doe mij dan weten hoe ik het kan herstellen. Doe mij dan mijn zonden achter mij laten en niet langer omlaag gehouden worden door de herinnering aan wat voorbij is, zoals Gij ze in Uw genade van U weg doet en ze mij in der eeuwigheid niet meer aanmerkt. Blijf Gij deze nacht dicht bij mij. Geef mij slaap en waak Gij over mij in de stilte en vervul Gij de diepste plaatsen van mijn geest met U. Dan zal ik ontwakend meer gelijk zijn aan Uw beeld, stralend en rein, kalm en sterk, gereed voor iedere taak, die de nieuwe dag zou kunnen brengen, bekwaam om het leven in anderen te ontsteken, dat Gij in mij ontstoken hebt, in alle dingen sterk om Uw wil te doen. In Uwe handen beveel ik mijnen Geest. Amen." (LESLIE WEATHERHEAD) .
32
HOE
TE
BIDDEN
VIER GEBEDSUREN.
De volgende manier van doen kan nuttig zijn voormensen, die moeite hebben met het vinden van een langere tijd des morgens, maar die overdag kans zien er nu en dan vijf minuten af te nemen — bijv. vóór de maaltijden. Het lezen van een kort stukje stichtelijke lectuur moge verbonden worden met deze tijden. Als we dan het einde van de dag bereiken, gedurende welke we verscheiden kleine „retraites" hebben gehad, dan schijnen toch nog onze gedachten te midden van de gejaagdheid en de afleiding van de wereld en de zorgen van het gezin verbonden gebleven te zijn met God en hebben wij het gevoel zeer werkelijk mèt, Hem te zijn geweest. (Bij het opstaan). Gebed om nederigheid. Het grote gevaar van de dag is de manier, waarop ons eigen IK teveel op de voorgrond treedt. Het gevoel van zélf zo belangrijk H E T EERSTE UUR.
33
HOE
TE
BIDDEN
te zijn dreigt God te verduisteren, ons blind te maken voor Zijn wil, en te maken, dat we eerst ons Z E L F willen dienen, en daarna Gods Koninkrijk. „Zalig zijn de armen van Geest, want hunner is het koninkrijk der hemelen." Bid om echte nederigheid, dat is de geest van Jezus met Zijn Vader. Bid om echt vertrouwen, d.i. vertrouwen niet in ons eigen IK maar in GOD. Bid om echte moed om Gods wil te doen tegenover de mensen, zonder enige valse schaamte of eigengerechtigheid. „Hij, die de grootste wil zijn in het koninkrijk der hemelen, moet aller dienaar zijn." (Bedenk, dat de uren der kruisiging waren van 9—12). HET TWEEDE UUR.
(Koffie-tijd).
Gebed om liefde. Ons werk voor God en mensen hangt er geheel van af, of het werkelijk gedaan wordt met een liefhebbend hart. „Zonder liefde is al ons doen van geen waarde stort in onze harten die uitnemende gave der liefde, de echte band des vredes 34
HOE en tot Uw het om
TE
BIDDEN
van alle deugden." Maak deze tijd een gebed voor anderen en gebruik gebedslijst, als Ge er een hebt. Het is uur van Christus' gebed aan het kruis vergeving voor Zijn vijanden.
H E T D E R D E U U R . (Avondeten). Een gebed om heiliging. Geef Uw leven over aan Christus. Draag Uzelfen al Uw belangen en bezigheden onvoorwaardelijk op in Zijn Handen, om bestuurd te worden naar Zijn wil. Denk in het bijzonder aan die dingen in Uw karakter en leven, die Ge het moeilijkst vindt Hem geheel te laten besturen. „Ik heilig mijzelven voor hen."
(Het avondgebed). Dankzegging en terugblik op de dag. Richt Uw terugblik in als is aangeraden in het hoofdstuk over het Avondgebed. Beveel Uzelven en Uw geliefden in Gods handen. Zeg dank voor de dag en voor alles wat hij gebracht heeft en in het bijzonder voor Gods voortdurende en steeds aanwezige hulp en voor Zijn tegenwoordigheid. H E T VIERDE UUR.
35
HOE
TE BIDDEN
„Zie ik ben met U al de dagen tot aan het einde der wereld". „Het woord van een gentleman van de meest strikte en heiligste eer — dat is alles wat er van te zeggen is."
HOE
TE
BIDDEN
HET GEBRUIK VAN DE BIJBEL ALS STICHTELIJK BOEK.
De volgende passages zijn eenvoudig gekozen met het doel de rijkdom der ervaring, die ons in de Bijbel is gegeven, toegankelijker te maken. Ze zijn in geen geval bedoeld de plaats in te nemen van ernstige Bijbelstudie: die heeft haar eigen waarde en plaats. Ze dienen uitsluitend als inleiding tot en een vruchtbaar maken van de „Stille Tijd". Grotendeels ligt in elke passage één gedachte. Soms is een vers of twee voldoende, soms is een geheel voorval of hoofdstuk aangegeven. Elk daarvan, hetzij lang of kort, geeft een woord, dat het brandpunt van het gebed kan zijn en de dag door in de gedachte kan blijven hangen. De behoeften van ons leven naar Christus, zowel in gebed als in de daad, liggen aan deze keuze ten grondslag. De stukken zijn zo gekozen dat ze aanpassen aan de behoefte of stemming van de dag. Tegelijkertijd echter zijn ze zo gerangschikt dat voor elk van de twee en vijftig weken
36
37
HOE
TE
HOE
BIDDEN
van het jaar de stukken op elkaar volgen, behalve die voor de Zondagen. Daarvoor is een afzonderlijke afdeling als voorbereiding tot aanbidding en godsdienstoefening.
TE
BIDDEN
5 . — Gebed als Samenwerking met God. Exod. 33 :13-16. Marc.10 : 35-38. Matt. 7 : 21-27.
Hand. 1 6 : 6 - 1 0 . Joh. 8 :28-32. Luc. 6 :12-13.
6 . — Dienen is Bidden. HEER, LEER ONS BIDDEN.
Jes. 58 : 6-8. Matt. 10:40-42. Matt. 25 : 31-40.
Jac. 1 : 23-27. Rom. 12:17-21. Luc. 10:25-37.
1,-—De wijze van Bidden. Luc. 11 : 1-4. Luc. 18 : 1-8.
Luc. 18 : 9-14. Hebr. 11 : 6.
GODS LIEFDE JEGENS ONS.
Marc. 11 : 25. 2.—De Eenvoud van
Gebed.
Matt. 6 : 5-8.
Luc. 11 : 9-10.
Luc. 11 : 5-8.
Marc. 11 : 22-26.
Matt. 11 : 25-30.
Marc. 9 : 2 3 - 2 4 .
Matt. 4 : 1-11. Marc. 9 : 27-29.
Matt. 26 : 38-44. Efez. 6 : 10-18. 2 Cor. 12 : 7-9.
4.—De Zekerheid der Verhoring van het Gebed. Jes. 55 : 6-11. Jac. 5 : 13-16. Jac. 1 : 5-8.
1 Joh. 4 : 9-13.
Luc. 15 : 3-10.
Luc. 12 : 27-31.
Matt. 7 : 9-11.
Luc. 15 :11-24.
Ps. 28.
2.—De Genade van God.
3.—Gebed als Plaats van Gen. 3 2 : 2 4 - 3 0 .
1.—God's liefde tot de Mensen.
Hand. 1 : 14, en 2 : 1-4. Joh. 16 : 23-24, 33. Ps. 20. 38
Joh. 1 : 11-18. Efez. 3 : 8-21. Col. 1 : 19-29.
Rom. 5 :1-8, 15. Efez. 1 : 1-12. Efez. 2 :4-10.
3.—God- Zoekenden. Micha 6 :1-8. Ps. 139.
Matt. 11 : 28-30. Openb. 3 : 20-22.
Hos. 6 : 1-6. 39
HOE
TE
BIDDEN
4.—Een God vlak bij. Ps. 121. Hand. 16 : 23-28. Deut. 30 : 11-14.
Joz. 1 : 2-5, 9. Jer. 23 : 23-24. Rom. 8 : 35-39.
5.—Het werk van Gods Geest. Joh. 16 : 7-14. Hand. 4 : 31-35. Gal. 5 : 16-25.
Rom. 8 : 12-17. 1 Cor. 2 : 9-16. 2 Cor. 3 : 1-6, 17-18.
6.—Die al Uw Krankheden geneest. 1 Pet. 2 : 21-25. Openb. 21 : 3-7. Jes. 40 : 28-31.
Mare. 2 :15-17. Luc. 7 : 19-23. Mare. 1 : 32-35.
7.—De Heer is mijn Helper. Ps. 62 : 5-12.
Ps. 116 : 1-8.
Ps. 20. Rom. 7 : 21-25.
Ps. 63 : 1-8. 2 Cor. 12 : 7-10.
8.—De Jes. Joh. Luc.
Wijdte van Gods Bedoelen. 35. Matt. 5 : 3-16. 17 : 18-23. Matt. 18 :10-14. 4 : 16-21. Openb. 7 : 9-17.
9.—-Zijn Waarheid houdt stand. Ps. 85 : 6-13.
Matt. 7 : 24-27.
Hand. 5 : 33-42.
Joh. 16 : 32-33.
Jes. 55 : 8-13.
2 Cor. 4 : 7-11, 16-18. 40
HOE
TE
BIDDEN
10.—Van Dingen die Blijven. 1 Joh. 2 : 1 5 - 1 7 . Hebr. 13:8. (Mare. 13:31. 1 Cor. 13 : 8-13. Joh. 14 : 15-20. Hebr. 12 : 25-29. 1 Cor. 3 : 11-15. 11 .—De Heer Regeert. Philip. 2 : 9-13. Jes. 52 : 7-10. 1 Cor. 15 : 24, 25.
Openb. 19 : 3-7. 1 Kron. 29 :10-13. Jud. 24-25.
ONS ANTWOORD AAN GOD. 1.—God verheugend. Ps. 122. Ps. 3 4 : 1 - 8 . Ps. 100.
Mare. 9 : 2-8. Ps. 98. Luc. 1 : 46-55.
2.—Een dankbaar hart. Ps. 96 :12-19. Ps. 107 : 8-15.
Luc. 17 :11-19. Philip. 1 :1-6.
Ps. 103.
Philip. 4 : 4-7.
3.— De Geest des Löfs. Ps. 8. Ps. 18 : 25-36. Ps. 24. 4.—Bereid voor God. Luc. 12:35-37. Marc. 13 : 33-37. Luc. 2 : 25-32.
Ps. 111. P s . 118 : 14-19. Ps. 150.
Marc. 14 : 32-4 0. Jes. 25 : 6-9. Matt. 25 :1-13. 41
HOE
TE
5.—Gods Medearbeiders. Philip. 2 :12-16. Col. 1 : 19-29. Jud. 24-25.
BIDDEN 1 Cor. 3 : 6-11. Hebr. 13 : 20-21. 1 Cor. 15 : 57-58.
6 . — De Roem van den Christen. Gal. 6 : 14-18. 1 Pet. 4 : 12-19. 2 Cor. 12 :1-11. Luc. 10 :17-20. 1 Cor. 1 : 26-31. Jer. 9 : 23, 24. DE GAVEN VAN CHRISTUS. 1.—Wat Christus aanbiedt. Joh. 10 : 9-16. Joh. 4 : 7-15. Matt. 11 : 28-30. Matt. 10 : 34-39. Joh. 14 : 1-14. Mare. 2 : 3-12. 2.—De Vriendschap van Christus. Mare. 3 : 13-15, 31-35. Luc. 19 : 1-10. Luc. 10 : 38-42. Luc. 22 : 14-23. Luc. 5 : 27-35. Joh. 15 : 9-17. 3.—Zijn werkelijke Tegenwoordigheid. Matt. 28 :16-20. Gal. 1 : 11-12, 2 : 20. Joh. 14 : 18-23. Hand. 7 : 54-60. Luc. 24 : 28-35. Joh. 20 : 24-29. 4.—Een Offerande voor ons. Jes. 53 : 1-6. 1 Tim. 1 : 12-17. 1 Pet. 2 : 21-24.
Mare. 15 : 15-20.
Joh. 12 : 23-28.
Hebr. 2 : 10-11, 5 : i 42
HOE
TE
BIDDEN
5.—Het Mede-lijden van Christus. Luc. 4 : 16-21. Matt. 9 : 35-38. Luc. 7 : 19-23. Luc. 13 : 31-35. Luc. 8 : 43-48. Luc. 18 : 15-17. 6.—Zijn „Onnaspeurlijke 1 Pet. 1 : 3-10. Rom. 11 : 33-36. 1 Cor. 2 : 9-10.
Rijkdom". Openb. 3 : 17-22. Matt. 13 : 44-46. Efez. 3 : 14-19.
ONZE NODEN. 1.—Berouw. Jes. 1 : 16-18. Matt. 9 : 10-13. Matt. 7 : 3-7. 2.—Vergeving. 1 Joh. 1 : 5-10. Matt. 9 : 1-8. Jes. 6 : 1-5.
2 Cor. 7 : 8-11. Ps. 32 : 1-5. Luc. 15 : 14-20.
Marc. 14:66-72. Luc. 7 : 36-50. Ps. 51.
3.—Eenvoud van Gemoed. Luc. 11 : 33-36. Hebr. 12 : 1-2. Matt. 6 : 19-24. Philip. 3 : 7-14. 1 Tim. 6 : 9-12. Matt. 5 : 8. 4.—Een Tegengif Ps. 1 6 : 5 - 1 1 . Marc. 4 : 35-41. Philip. 4 : 4-7.
Tobben. Matt. 6 : 31-34. Philip. 4 : 11-13. Ps. 23. 43
HOE
TE
BIDDEN
5.—Troost in Moeiten. Ps. 46. Hab. 3 : 17-19. Joh. 1 6 : 3 3 .
Jes. 30 : 15-21. Matt. 14:22-33. Joh. 14 : 25-27.
6.—Een Nederig Gemoed. Ps. 131. Luc. 18 : 15-17. Luc. 10 : 19-24. Luc. 17 : 7-10. Jac. 4 : 6-10. Luc. 22 : 24-29. 7.—De Kracht van het Geloof.
HOE 11.—Blij van Geest. Ps. 1 : 1-3. Rom. 12 : 6-15. Ps. 37 : 1-11.
TE
BIDDEN Joh. 16:21-24. Ps. 126. Luc. 6 : 20-23.
PRACTISCHE RELIGIE. 1.—Bereidend de Weg des Heren. Mal. 3 :1-3. 2 Pet. 3 : 8-14. Jes. 60 : 1-5, 18-22. Matt. 24 : 42-51. Jes. 62 : 10-12. 1 Thes. 5 : 1-6.
Philip. 1 : 12-14. Hand. 4 : 7-13. Matt. 13:31-32,17:20-21.
2.—Het Voorrecht te Getuigen. Hand. 1 : 6-8. 1 Tim. 6 : 11-21. Hand. 4 : 13-20. 2 Cor. 5 : 17-21. Hand. 26 : 2, 19-29. Matt. 28 : 16-20.
8.—Zelfverloochening. Matt. 7 : 13-14. Marc. 9 : 4 3 - 5 0 . Matt. 19:23-30.
Luc. 9 : 23-25. 1 Cor. 9 : 24-27. Philip. 3 : 4-11.
3.—God vraagt ons Werk. Neh. 6 : 1-9. 2 Tim. 2 : 3-7, 15. Luc. 19 : 12-27. Rom. 13 : 11-14. Gal. 6 : 7-10. Matt. 21 : 28-31, Joh. 9:4.
9.—Reinheid. Ps. 24 : 3-5. Matt. 5 : 27-30. Philip. 4 : 8.
Matt. 15 : 10-20. 1 Cor. 6 : 19-20. Luc. 6 :43-45.
4.—De Waarden-schaal van Christus. Matt. 6 : 19-24. Marc. 9 : 33-37. Matt. 23 :1-12. Marc. 8 : 27-37. Luc. 10 : 30-37. Matt. 5 : 43-48.
Hebr. 4 : 14-16. Luc. 22 : 39-46. Joh. 16:7-15.
5.—Gedisciplineerd Leven. Ps. 119:9-16. Luc. 14:25-33. 2 Tim. 4 : 1-8. Rom. 12 : 1-2. Mare. 9 : 43-50. 1 Cor. 8 : 8-13. 45
Marc. 9 : 17-29. Marc. 11 : 22-24. Hebr. 11 : 32-40.
10.—Leiding. Ps. 121. Exod. 33 : 12-17. Matt. 7 :12-14.
44
HOE
TE
BIDDEN
6.—Het Beste voor het Hoogste. Matt. 10 : 32-39. Matt. 10 : 5-10, 16-22. Luc. 6 : 27-31. Luc. 17 : 3-5. Luc. 14 :12-14. 2 Cor. 11 : 23-31. 7.—Let op Uw woorden! Matt. 5 : 3 3 - 3 7 . Pred. 5 : 1-7. Ps. 34 : 11-16.
Jac. 3. Matt. 12 : 31-37. Ps. 15.
8.—Het Gebruik van Geld. Luc. 16 : 9-12. Luc. 21 : 1-4. Deut. 26 : 7-14. 9.—Als
Luc. 20 : 21-24. Luc. 12 : 13-21. Luc. 18 : 18-27.
ge Grieven hebt.
Matt. 18 :15-17, 21-22. Matt. 7 : 1-5. Rom. 12 :18-21.
Joh. 8 : 1-11. Mare. 10 : 41-45. 1 Pet. 2 : 20-25.
10.—De Omvang van de Liefde. Luc. 6 : 32-35. Luc. 23 : 33-43. 1 Cor. 13 : 4-8.
1 Joh. 4 : 7-20. Rom. 13 : 8-10. Filemon 8-20.
11.—Onze Naaste. Jac. 2 : 1-8.
Luc. 14 : 12-14.
Mare. 9 : 38-42.
Matt. 25 : 37-40.
Gal. 6 :1-5.
Luc. 10:25-37. 46
HOE
TE
BIDDEN
12.—Van Vrede-stichten. Jer. 8 :14-22. Jes. 2 : 1-9. Jes. 26 : 1-4.
Luc. 1 : 68-79. Micha 4 : 1-5. Luc. 9 : 51-56.
VOOR DE ZONDAGEN. 1.—De Dag der Aanbidding. Exod. 20 : 7-11. Luc. 13 : 10-16. Jes. 58 : 13-14. Mare. 2 : 23-28. Luc. 4 : 14-22. 2 .—Aanbidding. Ps. 100. Ps. 67. Ps. 95. Luc. 4 : 14-22. Ps. 113. Ps. 116. Ps. 117 : 14-29. 1 Kon. 8 : 2 7 - 3 0 . Ps. Ps. Ps. Ps.
132 : 3-10. 141 : 1-5. 150. 26 : 6-12.
Luc. 24 : 1-12. Joh. 20 : 19. Rom. 14 : 5-13.
Ps. Ps. Ps. Ps.
96. 105 : 1-4. 62 : 5-12. 111.
Ps. 122. Ps. 130. Ps. 134. Pred. 5 : 1-7. Ps. 138. Joh. 4 : 19-26. Hebr. 4 : 12-16, Luc. 2 : 29-32. 47
HOE
TE
BIDDEN
3.—Voorbereiding tot de Dienst. Jes. 6 : 1-8. Jer. 1 : 4-10.
Matt. 6 : 1-4. 2 Cor. 9 : 6-8.
1 Cor. 1 : 25-31. Joh. 17 : 13-21. Mare. 4 : 3-9. 1 Cor. 14 : 6-16.
1 Cor. 13 : 1-3. Joh. 21 : 15-17. Jac. 1 : 22-27. Joh. 15 : 14-17.
4.—-De Kerk. Efez. 4 : 1-7, 11-16. Hand. 2 : 1-4, 41-47. Efez. 5 : 25-27. Col. 1 : 18-29.
Ps. 84. Hebr. 12 : 18-29. 1 Cor. 12 : 27-31. Openb. 7 : 9-17.
48
DE OXFORD GROEPBEWEGING, door Dr B. t e r H a a r D z n Een oriënterend geschrift over deze zo sterk om zich heen grijpende geestesstroming. Derde gmy'iijgife druk. Prijs iscent; ioex. & I2|cent; 2Sex. a 10 cent Wie een eenvoudige voorlichting aangaande de Groepbewegtng zoekt, vindt hier een eerlijk woord van een gegrepene. Het kleine geschriftje munt door eenvoud uit. (Kind en Zondag.) CHRISTUS VOLGEN. Religieuse overdenkingen, door D. H a n s , Hoofdredacteur van „De Avondpost", met een inleiding van D s A . E. F. J u n o d. Prijs 90 ct, geb. 60 ct meer. Deze bundel kan ik sterk aanbevelen. Het zijn eenvoudige opstellen, voortreffelijk geschreven vanuit een positief geloof, raak, op den man af. (Onze Bode.) „HET VIEL EENS HEMELS D A U W E
"
Een bundeltje
Kerstgedichten, verzameld door A . M. v. d. L a a r K r a f f t en L. v. d. L a a r K r a f f t - W i j n a e n d t s v a n R e s a n d t , ing. ƒ 0.65. „CHRISTUS IS OPGHESTANDEN." Een bundeltje OudHollandse Goede Vrijdag- en Paasliederen, verzameld door dezelfden, ing. ƒ 0.65. „De gedichten zijn mooi, vol van de bekoring van het oude, en van een vroomheid die niet aan tijd gebonden is. De uitgave is keurig, en leent zich voor een klein, fijn belijdenisgeschenkje." (Prof. D r J. L i n d e b o o m in „Vrijz. Godsd. Kerkblad".) Verkrijgbaar bij de boekhandel en bij VAN GORCUM & COMP. N.V. -
UITGEVERS
-
ASSEN
