SAIL
Historische vaarroutes en schepen beter benut
1
2
Ambitie Het Haringvliet is een groots en aantrekkelijk vaarwater dat wordt omgeven door toeristisch-recreatieve gebieden. De ruime rakken en de grotendeels afwezige beroepsvaart maakt het Haringvliet een aantrekkelijk vaarwater voor de historische vloot. Met trekkers als Tiengemeten, Willemstad, Middelharnis en Hellevoetsluis, met toeristische concentratiegebieden op de koppen van de eilanden en met een stedelijk achterland richting Randstad en Brabant is inzet van het water een unieke kans. Het rijke en gevarieerde verleden geeft aanleidingen voor nieuwe beleving. De schepen, de havenplaatsen en de routes leggen voldoende bloot om tot leven te brengen. Het programma Zicht op Haringvliet heeft de ambitie lokale bestemmingen aantrekkelijk te maken en met een recreatief netwerk te verbinden.
Historische schepen rond het Haringvliet worden onvoldoende benut voor toerisme en recreatie
Plaatsen als Den Bommel en Numansdorp speelden vroeger een belangrijke rol in de noord-zuid route
Dit sluit aan bij de Erfgoedlijnen Zuid-Holland, waar aanknopingspunten worden gezocht om de historie van het landschap in beeld te brengen en te herstellen. De havenkanalen vormen voor de erfgoedlijn Goeree Overflakkee een belangrijk aanknopingspunt.
Ambitie
Zicht op het Haringvliet kijkt vooruit en durft te dromen. Het beeldverhaal Dijk van een Delta brengt de kansen van het gebied in beeld aan de hand van bijzondere plekken, hun verhalen en hun historie. Voor negen plekken werden deze kansen omgezet in dromen. LOLA Landscape werkte in opdracht van Zicht op Haringvliet negen plekken uit met bijzondere ontwerpen. Vooruitstrevend, onderscheidend, wenkend naar de toekomst maar tegelijk niet eenvoudig haalbaar op korte termijn. Het droomfonds Haringvliet voor natuurherstel en recreatieontwikkeling brengt het Haringvliet anno 2015 in een stroomversnelling en zorgt voor extra kansen.
Erfgoedlijnen Zuid Holland, de erfgoedlijn Goeree Overflakkee Goeree-Overflakkee is het verhaal van tradities en de zee. Het eiland kent vissersplaatsen en havenkanalen, boerderijen en akkers met schurvelingen (= zandwallen), duinen, dijken en slikken. Maar sinds de Watersnoodramp van ’53 en de daarop volgende Deltawerken is het eiland afgesloten van de zee, de landbouw in belang afgenomen en de economie verschraald. De erfgoedlijn kan hieraan bijdragen door een doorgaande (cultuurhistorische) recreatieve verbinding te leggen tussen het fort Prins Frederik (Ooltgensplaat) uit de Napoleontische tijd en de nog te bouwen getijde centrale op de Brouwerdam met daar tussenin de schurvelingen, de (herbestemming van de) cichoreidrogerij Ceres, de havenkanalen in de dorpen en de watertoren in Dirksland.
Oude kaarten laten zien dat routes en vaargeuelen vroeger anders liepen dan nu
De wijdsheid van het water nu geeft vrij zicht op de bakens uit de geschiedenis
De inzet van de historische vaarroutes en schepen kunnen ambitie en realiteit dichter bij elkaar brengen. Door betere benutting van hetgeen er is aan routes, schepen, havens en verhalen worden droom en werkelijkheid bij elkaar gebracht. Daarbij is het doel te komen tot concrete adviezen per haven, voorbeelden voor betere inzet van schepen en uitwerking van enkele Product Markt Combinaties. Om dat te bereiken zijn er inventarisaties gemaakt van de schepen, de havens, de verhalen, de routes en de commerciële kansen. In een drietal werkateliers met verschillende groepen is gezocht naar combinaties en gezamenlijke opgaven. Deze zijn getoetst aan beleid en haalbaarheid, om te komen tot een beperkt aantal concrete uitwerkingsvoorstellen en adviezen. Die zijn samengebracht in deze brochure.
Specifieke teelten of bedrijvigheid gaf de regio een eigen gezicht en vertelde het verhaal
Een vestingstad als Hellevoetsluis vertelt in haar bijzondere stervorm als direct een verhaal
Algemeen
Algemeen
Achtergrond
3
4
Het Haringvliet
Andere tijden
Het Haringvliet kent als voormalige zeearm een rijk verleden. Het water was niet alleen de verbinding tussen de eilanden Goeree Overflakkee, Voorne Putten en de Hoekse Waard, maar ook de bron van inkomen, de basis voor vervoer en de thuisbasis voor aanval en verdediging. Daar doorheen speelde voortdurend het gevaar van overstroming en watersnood. Het Haringvliet had een centrale positie in haar omgeving.
Schepen met vis en bieten
Schepen op het Haringvliet waren dus essentiële middelen van bestaan. Zij hadden allemaal hun eigen taak. Zij gingen uit vissen, haalden de vis van boord of brachten deze juist weg. Beurtvaarders brachten vracht en passagiers naar de overzijde op vaste routes en tijden. Ventjagers brachten gevangen vis van zee naar het achterland en kleine vrachtscheepjes brachten landbouwproducten van de eilanden naar het de stad en kwamen terug met koopwaar. Het transport van uien, bieten, aardappelen en andere gewassen gebeurde grotendeels per boot.
De laatste overgebleven Beugsloep uit Middelharnis, vroeger gebruikt voor de visserij
Bieten en andere gewassen bereikten per boot het achterland
Oorlogsschepen
Op de beurtvaart was vervoer van passagiers een bijzaak. Het belang nam echter toe, mensen gingen zich meer verplaatsen. Daardoor ontstonden vaste veerdiensten op vaste routes. Dat was niet altijd succesvol. Routes en schepen kwamen en verdwenen weer. Pas later, toen ook de auto en de tram belangrijk werd voor het transport op de eilanden, vormden de veerdiensten een belangrijke schakel in het vervoersnetwerk.
Routes en bestemmingen
Zo had iedere havenplaats en iedere route zijn eigen functie, zijn eigen verhaal en zijn eigen schepen. De historische routes en het gebruik van de havens geven nu nog een specifiek karakter aan de havenplaatsen.
Het water verloor haar centrale positie in het gebied en in het dagelijks leven van mensen. bewoners keerden het water de rug toe na de Watersnoodramp in 1953. het water was meer dan ooit een vijand in plaats van een vriend. De schepen verloren hun functie, maar behielden deels hun verhalen. Een deel van de vloot werd behouden voor het heden en de toekomst.
Toerisme en recreatie
Oorlogsschepen vertrokken vanuit Hellevoetsluis voor hun heldentochten, en later werd de marinebasis Hellevoetsluis gebruikt als onderhoudshaven, als thuishaven voor mijnenvegers, lichtschepen en kwartierschepen. Rond Willemstad was het water zelf het verdedigingsmiddel. Een stelling van forten en schansen met daartussen water vormde een lastig te nemen grens.
Veerdiensten
De grootste verandering van de beleving van het water ontstond na de Watersnoodramp in 1953. De Deltawerken brachten veiligheid en nieuwe verbindingen over land. Aanleg van de Haringvlietdam maakte het eiland Goeree Overflakkee permanent vast aan de Hoekse Waard en Voorne Putten. Het Hellegatsplein en de Haringvlietbrug maakten de verbinding met de Randstad snel en efficiënt. De visserij oriënteerde zich steeds meer op zee en ging werken vanuit de buitenhavens. De marine positioneerde haar schepen elders en de veerdiensten werden overbodig, vracht werd nauwelijks meer over het water van het Haringvliet vervoerd. De Haringvlietsluizen en -dam zorgde voor een nieuwe haven voor Stellendam, Goedereede en Ouddorp ter compensatie van afgesloten havens en een oriëntatie van de visserij op de zee vanuit de buitenhavens.
Na de afsluiting nam ook het toerisme op en rond het Haringvliet toe. De koppen van Goeree en Voorne werden ontwikkeld tot toeristische hotspots met diverse campings en bungalowparken. De watersport nam toe en het aantal pleziervaartuigen rond het Haringvliet groeide gestaag. Hellevoetsluis en Willemstad werden belangrijke watersportcentra en ook op andere plaatsen ontstonden havens en watersportverenigingen. Fort Buitensluis in Numansdorp vormde samen met andere forten de Stelling van Willemstad
Op de pont van Den Bommel naar Numansodorp kon je alle dagen rekenen
Herontdekking van het water
De laatste jaren groeit het besef dat juist het water van het Haringvliet de centrale kwaliteit is van het gebied. Verbindend, onderscheidend, ruim, aantrekkelijk en vol met geschiedenis. Het water wordt herontdekt. De historische schepen worden weer gezien. De interesse in routes en verhalen groeit.
Verleden
Verleden
Het water en haar verhalen
D 5
6
De havens rond het Haringvliet
De havens rond het Haringvliet kennen een verschillend gebruik in verleden en heden. Het decor wordt gevormd door vestingwallen, bedrijfsactiviteiten of een historische kern. De oorsprong ligt in de visserij, de landbouw, veerdiensten of de marine. Dat maakt het Haringvliet als bestemming veelzijdig en aantrekkelijk.
Schepen op het Haringvliet
Veerdiensten op het Haringvliet
Analyse havens
De beroepsorganisatie voor varende historische charterschepen is BBZ Chartervaart. Deze organisatie houdt ieder jaar onder schippers een enquête om de havens en hun voorzieningen te beoordelen. In 2015 werden 38 havens beoordeeld, waarvan (slechts) vijf in de Delta en twee rond het Haringvliet (Hellevoetsluis en Willemstad). Het zwaartepunt van de zeilende chartervaart ligt duidelijk rond het IJsselmeer en de Waddenzee, de Delta vormt maar een beperkt gebied voor deze activiteit. De twee beoordeelde havens kennen een tarief rond het landelijk gemiddelde en een rapportcijfer van voorzieningen van rond de 5. De aantrekkende werking zal beperkt blijven van deze havens als er geen verbetering komt.
De schepen op het Haringvliet
Op het Haringvliet liggen 26 historische schepen met een vaste ligplaats. het zijn voornamelijk platbodems van rond begin 20e eeuw, van onder andere het type Klipperaak, Klipper, Tjalk en Skutsje. Er zijn slechts enkele niet zeilende historische schepen. De schepen bieden verschillende programma’s aan, veelal voor groepen. in de regio Delta zijn er nog talloze andere schepen waarvan er circa 18 regelmatig naar het Haringvliet komen met gasten.
Nederland kende in 2014 433 charterschepen, waarvan ca 75% zeilend is. Een klein deel van de vloot wordt alleen gebruikt voor dagtochten. Met gemiddeld 22 passagiers aan boord worden gemiddeld ruim 100 vaardagen gemaakt. Het aantal vaardagen daalt al enkele jaren. Daar staat deels een gemiddelde prijsstijging per dag tegenover.
Analyse chartermarkt
Verdeling historische schepen in de regio. De groene schepen varen als charterschip met passagiers, de rode schepen hebben alleen een ligplaats. Naast deze schepen liggen er her en der in havens (verscholen) nog wel kleine historische schepen. Vanuit de omgeving zijn er 18 schepen die het gebied regelematig met passagiers bezoeken. zij leggen dan aan als passant of leggen niet aan en varen alleen een dagtocht.
Waar vroeger schepen de enige middelen waren om van stad naar stad te komen, hebben aanleg van Hellegatsplein, Haringvlietbrug en Haringvlietdam de verbindingen over land gelegd. Daardoor is het water minder centraal geworden in het gebied. Veerpontverbindingen voor voetgangers en fietsers hebben deze situatie de laatste jaren verbeterd en vormen nu een (potentieel) belangrijk onderdeel van de toeristische structuur.
De verwachtingen voor de sector zijn niet gunstig te noemen. Een onderzoek van maandblad ‘Spiegel der Zeilvaart’ schetst een sombere toekomst op basis van twee belangrijke conclusies: de sector heeft met de prijsstijgingen geen gelijke tred kunnen houden met de kostenstijging en men is te lang doorgegaan op het bestaande concept. Daardoor worden schepen die te koop komen vaak uit de actieve vaart genomen. Vernieuwing in routes, plekken en formules is nodig, niet meer van hetzelfde. Daarentegen geven de schippers van diverse charters aan dat thematochten op het Haringvliet in korte tijd zijn volgeboekt en er wel degelijk een vraag is.
Veerdiensten op het Haringvliet
Op het Haringvliet worden diverse veerdiensten aangeboden. In het zomerseizoen (6 tot 10 weken) worden er één of meerdere malen per week vaste routes gevaren over het Haringvliet. De laatste jaren zijn de mogelijkheden gegroeid, doordat er enkele routes bij zijn gekomen. De veerdiensten varen op vaste tijden, veelal op basis van reservering. Het aantal passagiers blijkt in de praktijk erg afhankelijk van het weer en de weersverwachting.
Analyse veerdiensten
Analyse schepen
De schepen die regelmatig rond het Haringvliet hun ligplaats hebben of die er regelmatig toeristisch komen zijn grotendeels zeilende charterschepen. Zij zijn beschikbaar voor eendaagse of meerdaagse vaartochten en zijn vaak uitsluitend voor een groep te boeken. Soms worden individuele tochten aangeboden, enkele schepen varen ook veerdiensten. Het aanbod is in relatie tot andere gebieden relatief eenzijdig waardoor productvernieuwing tot nu toe beperkt is. Er wordt weinig met commerciële motorschepen gevaren en de categorie historische schepen tot maximaal 12 personen komt maar beperkt voor. De exploitatie van schepen wordt steeds moeilijker. Regelgeving vraagt om voortdurende aanpassing van het schip. Vergunningen om in specifieke gebieden of op zee te varen zijn lastig te krijgen met deze oude schepen. Schippers worden ouder en de jongere generatie neemt het onvoldoende over. Het behoud door exploitatie wordt steeds moeilijker. het verkopen van schepen zonder ligplaats lukt vaak niet.
De chartermarkt in Nederland
Al enige jaren varen er veerdiensten over het Haringvliet en het Hollandsch Diep, al dan niet als onderdeel van het Delta Pontjes Netwerk (Zuid-Holland) en Rondje Pontje (zeeland). Het instandhouden van deze verbindingen blijkt lastig. Het korte seizoen, de wisselende weersomstandigheden en de soms beperkte vraag maakt de exploitatie lastig. De afhankelijkheid van subsidie is groot. Ook daar is sprake van een onzekere basis. Pas laat in de seizoensvoorbereiding wordt de subsidie zeker gesteld, vaak maar voor korte perioden. Er wordt gestreefd naar financiële onafhankelijkheid, maar deze blijkt vooralsnog niet mogelijk. Het netwerk van vaarroutes en verbindingen staat daardoor voortdurend onder druk.
“De havens rond het Haringvliet hebben beperkte voorzieningen voor de chartervaart. de regio is er nog niet echt op gericht”
“het wordt steeds moeilijker om een charterschip te exploiteren. De kosten en regeldruk maken exploitatie onmogelijk”
Heden
Heden
De situatie anno 2015
7
8
Het Haringvliet is een groots en aantrekkelijk vaarwater dat wordt omgeven door toeristisch-recreatieve gebieden. Ruim vaarwater, weinig beroepsvaart, trekkers van formaat (Tiengemeten, Willemstad, Middelharnis en Hellevoetsluis) en een gevarieerde historie. De kansen voor het Haringvliet zijn in voldoende mate aanwezig. Het rijke en gevarieerde verleden geeft aanleidingen voor nieuwe beleving. De schepen, de havenplaatsen en de routes leggen voldoende bloot om tot leven te brengen. Bovendien blijkt in de praktijk dat thema-tochten werken. Schippers bieden mondjesmaat thematochten op inschrijving aan. Deze zijn snel volgeboekt. Er is inmiddels ervaring met natuurtochten, vissen en zeehondenspotten. Zo kunnen de beperkingen omgekeerd worden tot kansen. De onbekendheid van havenplaatsen als bestemming kan stijgen door kwaliteit en marketing. De eenzijdigheid van het scheepsaanbod kan uitgebreid worden met de stilliggende pareltjes hier en elders die voor nieuwe product markt combinaties worden ingezet. Deze nieuwe doelgroepen en concepten kunnen tegen de trend in zorgen voor aanwas van nieuwe gebruikers, die niet van de traditioneel geboekte chartervaart gebruik maken tot nu toe. Zo kan ook de basis onder de veerdiensten verbreed worden zodat een uitgebreid netwerk van veerdiensten duurzaam geëxploiteerd kan worden.
De visie ...Het verhaal van het Haringvliet… Het Haringvliet Een oude zeearm Ooit vertrekpunt van Michiel de Ruyter en het thuis voor vele vissers met veerdiensten als navelstreng tussen de eilanden werd afgesloten door de Haringvlietdam maar in 2017 weer open voor de zalmtrek waar het varen nog puur is en goed zeemanschap de basis daar krijgt natuur de ruimte varen schepen om ervan te genieten in een duurzame ontwikkeling door overheid en bedrijfsleven samen
De wind in de zeilen krijgen is mogelijk door op een vernieuwende manier te zoeken naar kansen en deze met de bestaande kwaliteiten te benutten. Daarbij is gebruik van het DNA van de regio essentieel. De verhalen over visserij, veerdiensten, natuur en verdediging kunnen vaarroutes tot leven brengen en zo nieuwe doelgroepen trekken.
Behouden
Historische schepen in de havens vormen de basis. Hun contractuele positie is vaak onzeker en hun ligplaats niet altijd ideaal. Het schip is tevens woning en/of bedrijfsmiddel waardoor financiering nodig is. Deze is sterk afhankelijk van de zekerheid van een ligplaats en voorzieningen. Behoud de schepen door hen rechtszekerheid te bieden.
Varend
Schepen kunnen (meer) varen, voor passagiers en voorbijgangers. Daartoe zijn bereikbare bestemmingen een belangrijke stap. De toeristische plekken die er toe doen voor gevarieerde doelgroepen kunnen voor de historische schepen bereikbaar worden, ook als de markt maar klein is. Realiseer steigers en wachtplaatsen voor bereikbare bestemmingen.
Verbonden
De veerdiensten vormen een basisnetwerk van verbindingen over water. De jaarlijkse exploitatie en de periodieke vaarzekerheid staat voortdurend onder druk. Daardoor weten fietsers en wandelaars niet of ze er op kunnen rekenen. Nieuwe routes vergroten de mogelijkheden. Borg de routes en leg financiering en bedrijfszekerheid voor meerdere jaren vast.
Zichtbaar
Sommige historische schepen liggen in havens rond het Haringvliet op weinig opvallende of bereikbare plaatsen waardoor zij onvoldoende bijdragen aan het beeld van de haven en de beleving van de schepen zelf. Bovendien ontbreekt informatie over schip, herkomst en gebruik. Maak schepen in havens zichtbaar en vertel het verhaal van het schip en haar functie.
Gebruik
Positionering Haringvliet
Het behoud van een schip is duur en de vaartochten zijn soms de enige inkomstenbron. Meer mogelijkheden aan boord om bedrijfsactiviteiten te ontwikkelen vergroot het draagvlak en zorgt voor behoud. Bekijk welke bedrijfsactiviteiten aan boord mogelijk gemaakt kunnen worden en sta dit toe.
Vanuit de huidige onduidelijke positionering van het Haringvliet is het niet helder welke kwaliteiten in het gebied samenkomen. Door gebruik te maken van de specifieke kenmerken en deze te verrijken met verhalen en DNA van vroeger ontstaat een helder verhaal en een heldere positionering. Deze geeft voldoende richting maar is tegelijkertijd flexibel om vanuit verschillende invalshoeken te kunnen aanhaken.
Beleefbaar
De verhalen op en rond het Haringvliet spreken verschillende doelgroepen aan. Door de verhalen te koppelen aan routes, schepen en bestemmingen voor specifieke interessevelden worden nieuwe markten aangeboord. Ontsluit de verhalen bovendien voor individuele gebruikers. Maak het verleden en heden van het Haringvliet beleefbaar door verhalen te ontsluiten en te koppelen aan routes. Droombeeld voor het Haringvliet, historische zeilen zover als je kunt kijken
Bekend
De bekendheid van het gebied en haar bestemmingen is (te) beperkt. Eenduidige positionering ontbreekt. Inhoudelijke positionering met vernieuwende vaarconcepten voor individuelen, bedrijven, special interest groepen en toeristen en met evenementen op het water zet het Haringvliet beter op de kaart. Maak het Haringvliet bekend door een beperkt aantal strategische positioneringsprojecten te kiezen en uit te werken.
Toekomst
Toekomst
De kansen, wind in de zeilen
9
10
Het behouden van historisch varend erfgoed is kostbaar. Vaak zijn enthousiaste eigenaren de enige basis waarop het behoud is gebaseerd. Zij wonen en/of werken aan boord en besteden hun vrije tijd en spaargeld aan restauratie en behoud van het schip. Soms wordt het schip voor commerciële doeleinden gebruikt om het behoud te financieren. Ook externe financiering als woning of bedrijfsmiddel is vaak nodig. De ligplaats en bijbehorende voorzieningen is vaak onderdeel van de waarde. Het verkopen van een schip zonder ligplaats is erg moeilijk. Een langjarige overeenkomst met voldoende rechtszekerheid vormt de basis waarop bestaande en nieuwe eigenaren het behoud van het schip kunnen financieren. Advies: Veranker de juridische status van schepen en hun ligplaatsen in bestemmingsplannen en ligplaatsvergunningen om deze schepen te behouden voor de streek.
Verbeteringen voorzieningen charterligplaatsen
BBZ Chartervaart heeft een standaard lijst van gewenste voorzieningen voor de charterschepen. Onderstaand zijn de havens rond het Haringvliet op deze lijst getoetst. Uitbreiding is gewenst. Een deel van de verbeteringen sluit ook aan bij de beschreven Product-Markt-Verhaal-Combinaties zoals elders in de brochure worden uitgewerkt.
Bereikbare bestemmingen voor de chartervaart
Om het voor schepen aantrekkelijk te maken om te varen op het Haringvliet zijn bereikbare bestemmingen nodig, Voor een deel komen deze bestemmingen overeen met de beschreven ProductMarkt-Verhaal-Combinaties zoals elders in deze brochure omschreven. De gewenste voorzieningen zijn opgenomen in deze tabel.
Vernieuwing en verbreding van een activiteit of sector komt vaak van nieuwe initiatiefnemers die van elders komen. De ligplaatsen voor historische schepen zijn vaak een status quo, er wordt (eventueel) verankerd wat er nu ligt. Daardoor kunnen nieuwe initiatiefnemers van elders nooit in het gebied hun project van start laten gaan. Ruimte voor nieuwe initiatieven met bijbehorende ligplaatsen verhogen de dynamiek. Hellevoetsluis creëert nu deze mogelijkheid aan de museumkade, maar ook elders kunnen plaatsen die goed in het zicht liggen worden vrijgemaakt van ander gebruik om historische schepen af te meren. Vaak zal dat ten koste gaan van vaste ligplaatsen in de havens. Advies: Maak extra plaatsen beschikbaar voor historische schepen en koppel deze ligplaatsen aan vernieuwende initiatieven die aansluiten bij deze visie. Herschik de haven om deze flexibel te kunnen inrichten.
Goede voorzieningen
Om schepen te hebben en te houden zijn goede voorzieningen belangrijk. Comfortabele aanlegplaatsen met voldoende stevigheid, voorzien van een watertappunt en elektra met voldoende capaciteit vormen de basis. Een goede en scheepsgerichte afvoer van afval en afvalwater en wifi voor de gasten zijn steeds belangrijker. In een beknopte analyse is verkend welke havens over welke voorzieningen beschikken. De standaardnorm werd gesteld door BBZ Chartervaart, de beroepsorganisatie van charterschippers. Naast genoemde voorzieningen zijn parkeren, horeca en een aantrekkelijk centrum vaak belangrijke criteria bij het kiezen van een haven door charterschepen. In het schema hiernaast zijn de aanwezige voorzieningen opgenomen. Als de havens meer charterschepen willen accommoderen is uitbreiding van de voorzieningen noodzakelijk.
Paal of boei om vast te legggen Steiger om aan te leggen Steiger om aan land te komen Voorzieningen nachtverblijf
Nieuwe ligplaatsen
Numansdorp Tiengemeten Hellevoetsluis Expo Haringvliet Stellendam Middelharnis Stad aan ‘t Haringvliet Den Bommel Willemstad aanwezige voorzieningen in havens chartervaart
Tiengemeten Oost Tiengemeten West Quackstrand Expo Haringvliet Slijkplaat Middelharnis Buiten Banaan Strand Haringvlietbrug te realiseren aanlegvoorzieningen chartervaart
“De voorzieningen op het haringvliet moeten beter worden afgestemd op de historische passagiersvaart”
Uit de inventarisatie onder schippers blijkt een aantal knelpunten waarom zij weinig op het Haringvliet varen of waarom zij overwegen naar elders te gaan. Het ontbreken van voorzieningen levert ontevredenheid op. Deze ‘dissatisfiers’ moeten weggenomen worden om de aanwezigheid en het gebruik van de historische vloot te behouden en te bevorderen. Voor een deel gaan deze over de bereikbaarheid van havens en attracties. Daarnaast is de Haringvlietbrug een knelpunt voor frequent bezoek. De onbetrouwbaarheid van de bediening en de beperkte tijden maken een tijdige tocht huiswaarts met gasten soms onzeker. Het ontbreken van een goede wachtsteiger of eenvoudige aanmeervoorziening aan palen maakt wachten zeer oncomfortabel. Advies: Maak die plekken bereikbaar die door schippers worden aangeduid als bestemmingen Het project stimuleert gevarieerde vaart van en naar de plaatsen rond het Haringvliet met charterschepen. Daarbij is terughoudendheid in het havengeld voor ‘laden en lossen’ een belangrijk instrument. Mogelijk kan bekeken worden of een regionaal ligplaatsabonnement voor charterschepen recht kan geven op gebruik van alle collectieve voorzieningen. Advies: Stem tarieven in de regio af en maak ze aantrekkelijk voor frequente bezoekers De attracties rond het Haringvliet kunnen bereikbaar worden voor passagiersschepen. Om de doelgroep te verbreden en productinnovatie te stimuleren gaat dat verder dan alleen de havens. Ook natuurgebieden, restaurants, bezoekerscentra en speelstranden kunnen bereikbaar gemaakt worden. Voor de populaire bestemmingen moet de gelijktijdige capaciteit groeien. Een reserveringssysteem kan de steigercapaciteit optimaal indelen. Advies: Voeg aanlegplekken buiten de havens toe bij attracties voor nieuwe doelgroepen (zie tabel op deze pagina)
“Uberpop varen”
Een deel van de historische vloot wordt niet commercieel geëxploiteerd, maar zoekt wel naar kostendragers om behoud te financieren. Meevaren tegen een kleine vergoeding is een kansrijke optie. Een applicatie als Uberpop of Thuisafgehaald brengt aanbod en vraag bij elkaar. Een dergelijke toepassing kan schippers en opstappers met elkaar in contact brengen. Actie: ontwikkel een app of sluit aan bij een bestaande structuur om (historische) schepen en potentiele opstappers met elkaar in contact te brengen.
Toekomst
Bestaande ligplaatsen
Varend
Aanlegplaats gastschip Aanlegplaats vast Watertappunt Elektra (16 amp) Afvalvoorziening Wifi voor gasten
Toekomst
Behouden
11
12
Markt
Waterbus
Recreatief fietsen groeit. Jaarlijks groeit het aantal recreatieve fietskilometers en de verkoop van elektrische fietsen blijft toenemen. Daarmee wordt de actieradius groter en het Deltagebied aantrekkelijker. Ook nu al zijn de vaarverbindingen met veerponten een belangrijke schakel in het recreatieve netwerk op en rond het Haringvliet. Zij vormen de onderlinge connectie in de routestructuur via het water en maken kleinere rondes om te fietsen mogelijk. Rond het Haringvliet bevinden zich verschillende doelgroepen met interesse in deze vaarverbindingen. Toeristen die op de kop van Goeree verblijven en op de kop van Voorne willen het achterland bezoeken, maar ook inwoners uit de plaatsen rond het water willen tochten maken naar de overkant. Een betrouwbaar, fijnmazig en gevarieerd vaarnetwerk verrijkt de mogelijkheden en bevordert echte beleving van het Haringvliet.
Borgen van betrouwbaarheid
Het netwerk van veerdiensten vraagt om een langjarige en betrouwbare exploitatie om in de (fiets)routes van mensen een vaste plaats in te kunnen nemen. Daarvoor is afhankelijkheid van een individuele schipper een risicofactor. Voor de schippers is het varen van een veerdienst soms minder aantrekkelijk dan een commerciële groep op dezelfde dag. Een vangnet van ‘vervangschepen en vervangschippers’ kan uitkomst bieden. Ook afhankelijkheid van meerdere subsidieverleners maakt de jaarlijkse exploitatie onzeker. Tijdige meerjarige afspraken met één overheidspartij zijn nodig. Actie: zorg voor een vangnet van schippers en schepen die routes over kunnen nemen, bijvoorbeeld via de Stichting Zeeuwse Beurtvaart Actie: stel subsidiekader vast voor meerdere jaren waarin vaartijden en vaarzekerheid wordt geborgd.
“De schipper van een veerdienst is gastheer voor het gebied. Hij moet de verhalen kennen en willen vertellen.”
De stedelijke regio Rotterdam is via water en via de weg verbonden met de omgeving van het Haringvliet. De verbinding over water was vroeger een belangrijke handelsroute. Nu lonkt een nieuwe kans als recreatieve route. Andere plaatsen in de omgeving zijn ook met Rotterdam verbonden via een snelle verbinding over water. Het Haringvliet (nog) niet. Momenteel wordt een business case uitgewerkt voor een verbinding tussen de binnenstad van Rotterdam, Dordrecht en het Haringvliet. Deze is in te zetten voor dagjesmensen die het Haringvliet willen bezoeken. Daarmee wordt de tocht naar het Haringvliet onderdeel van de beleving.
Bestaande en nieuwe veerdiensten Haringvliet
Mogelijke routes Waterbus vanaf seizoen 2016
In 2015 werd vier dagen per week (6 weken) de vierhoek gevaren tussen Hellevoetsluis. Middelharnis, Tiengemeten en Stellendam. De pont naar Tiengemeten vanuit Nieuwendijk vaart dagelijks, de verbinding door naar Stad aan ’t Haringvliet 3 keer per week (10 weken). Uitbreiding van het routenetwerk over water vergroot de mogelijkheden door combinaties. • Den Bommel-Numansdorp (historische route) • Stad aan ‘t Haringvliet-Willemstad-Tiengemeten (marktvraag vanuit Willemstad) - Halte Expo / Zeehondenopvang in plaats van Stellendam Actie: benader mogelijke schippers en schepen en peil de interesse voor deze routes, met de meerjarige subsidiemogelijkheid als borging van kwaliteit en betrouwbaarheid.
De Business Case voor de Waterbus is nog in ontwikkeling. Er wordt vooralsnog gestreefd naar twee routes die in de loop van de komende jaren ontwikkeld zullen worden, om de doelgroepen vanuit Rotterdam en vanuit Dordrecht te ontsluiten. Bekeken wordt of het mogelijk is Tiengemeten (vanuit Rotterdam) en Willemstad (vanuit Dordrecht) te ontsluiten als hub, met overstapmogelijkheden. Vanuit de het perspectief van de historische vaarroutes is Middelharnis een centraal gelegen bestemming voor de Waterbus. Besluitvorming volgt op basis van een verdere analyse van markt en mogelijkheden.
Gekoppelde verbeterpunten
• Realiseren steiger Expo Haringvliet • Verbetering steiger Den Bommel tbv veerdienst • vrijhouden vaste aanlegplaats Willemstad
Bestemming Middelharnis en verder
Vanuit het Haringvliet geredeneerd is Middelharnis de centrale bestemming vanuit Rotterdam. Het ligt midden in het gebied en is per auto minder goed bereikbaar dan steden aan de noordzijde van het Haringvliet. Bovendien is het de eerste grote plaats die bereikbaar is vanuit het Spui, om de route zo kort mogelijk te houden. De vaartijd is essentieel en wordt geschat op 1,5 uur. De vaartijden vanuit Middelharnis naar elders zijn klein door de centrale ligging. Het netwerk van veerdiensten wordt door Waterbus beoordeeld als één van de succesfactoren. In Middelharnis kan alleen aangelegd worden in de buitenhaven, op ca 2,5 km afstand van het centrum. Aanvullend vervoer is nodig. Momenteel wordt het tramstation aan de buitenhaven hersteld. Het gebouwtje aan de haven wordt herbouwd en er wordt een klein stukje rails aangelegd als link naar het verleden. Ook kunnen veerdiensten naar Tiengemeten aanhaken op de vaarverbinding vanuit Rotterdam. Advies: Overbrug de lengte van het havenkanaal door aanvullend vervoer b.v. per boot, fiets (verhuur) of belbus, fietstaxi oi.d. Voor de Waterbus geldt ook dat de exploitatie voor meerdere jaren geborgd moet worden om werkelijk een positie in de recreatieve routes van mensen in te nemen.
“De Waterbus naar het Haringvliet positioneert het gebied als achtertuin van Rotterdam. De tocht er naartoe is onderdeel van de beleving.”
Toekomst
Toekomst
Verbonden
13
14
Gebruik
De historische vloot in de Delta is geen statisch geheel maar juist een dynamische groep schepen en enthousiastelingen die deelnemen aan evenementen, die met groepen varen en die steeds op andere plekken komen met of zonder passagiers. Vaak zijn de seizoenskalenders van deze schepen gevuld met een groot aantal evenementen waar de vloot zich steeds naar toe verplaatst. Havendagen, sail-evenementen, onderlinge wedstrijden en vlootschouw vraagt om tijdelijke ruimte voor een grote vloot voor korte tijd. Een haven met te veel vaste functies kent onvoldoende flexibiliteit om deze aantrekkelijke vloot tijdelijk te faciliteren. Advies: Maak in de kern van stad of dorp ruimte om tijdelijk een vloot te kunnen accommoderen en maak met vaste gebruikers afspraken over tijdelijke verplaatsing als een evenement daar om vraagt. Advies: Onderzoek de mogelijkheden om evenementen rond het Haringvliet te bundelen in een Haringvlietweek waarbij de historische schepen het paradepaardje zijn
Presenteren en informeren
De schepen die varen en de schepen die stilliggen dragen bij aan de beeldkwaliteit in de havens. sommige bezoekers willen meer weten. Informatie over schip, geschiedenis en gebruik ontbreken. Actie: ontwikkel een systeem om de schepen rond het Haringvliet beter te presenteren met informatie op de kade of op het schip over gebruik in verleden, heden en toekomst
De historische schepen in Den Bommel liggen verscholen achter bosschages, maak de haven open en de schepen zichtbaar door de bosschages te verwijderen of verplaats de schepen in de haven.
In Stad aan ‘t Haringvliet ontbreekt ruimte voor charterschepen. Maak ruimte door de vaste ligplaats aan de westzijde (paars) te verplaatsen naar de overzijde van het water ten gunste van andere gebruikers.
N
Historische schepen in Willemstad lijken toevallig op een plek te liggen. Er is geen vaste kade voor deze schepen. Reserveer een vaste plek voor hen in het zicht van de stad en de haven (locatie ster)
Bed & breakfast in de roef De Stella Maris in de Piushaven in Tilburg is een klein voormalig vrachtschip dat plaats biedt aan maximaal 2 gasten die kunnen overnachten in de roef van het schip.
Toprestaurant aan boord De Saffraan in de Eemhaven in Amersfoort is een toprestaurant aan boord van een schip. Elders in Nederland komen restaurants aan boord van schepen vaak voor, met als meest bekende de Pannenkoekenschepen die veel havens kennen.
Klimmen in het staand Want In Hamburg ligt de Rickmer Rickmers midden in Hafencity Hamburg. Een maal per week kan onder deskundige leiding geklommen worden in het staand want van het schip.
Varend theaterschip Mater Mosa In het kader van de Maasbiënale vaart een theaterschip over de Maas van oorsprong tot monding. Aan boord wordt theater gemaakt, worden films vertoond of debatten georganiseerd. Steeds in een andere plaats aan de Maas
Museumschip de Halve Maen Hoorn heeft sinds 2015 de Halve Maen weer in haar haven, een replica van het schip waarmee Henri Hudson New York bereikte op zoek naar een nieuwe route naar de Oost. Het schip wordt een museumschip.
N
Ruimte voor evenementen en tijdelijk gebruik
Met de historische vloot kan meer dan alleen varen en ‘mooi wezen in de haven’. Juist door het schip een publieksfunctie te geven wordt het beter haalbaar het schip te behouden en wordt het een belangrijker onderdeel van de beleving van de havens en haar schepen. Advies: onderzoek welke mogelijkheden er zijn binnen de eigen gemeente om functies aan boord toe te staan. Maak door tijdelijke of permanente vergunningen meer mogelijk om de hoge kosten voor behoud en exploitatie van het schip te kunnen dekken.
In Hellevoetsluis wordt de museumkade ingericht voor historische vloot (oranje en paars op de kaart). Houdt ruimte voor gastenschepen dicht bij de brug en de horeca ter plaatse.
“Schepen zijn het bekijken en gebruiken meer dan waard!“
Toekomst
De schepen zijn het aanzien vaak meer dan waard. Belangrijk is daarom dat ze zichtbaar gemaakt worden. Vaak is een ensemble van schepen gezamenlijk een aantrekkelijk decor voor een haven en een stad. Concentreren is, zeker in combinatie met de verankering van de juridische status, een goede optie. Hellevoetsluis zet in op concentratie van de historische schepen aan de museumkade en geeft hiermee de vestinghaven een positieve impuls en meer verblijfskwaliteit. In andere kleinere plaatsen, zoals Stad aan ’t Haringvliet of Numansdorp kern, vormt een enkel schip een aantrekkelijk visueel ankerpunt in de haven. In Willemstad, Den Bommel, Stad aan ‘t Haringvliet en Hellevoetsluis zijn verbeteringen mogelijk (zie kaartjes). Advies: Biedt schepen die buiten het zicht liggen een betere en zichtbare ligplaats aan in een kleine historische haven of op een concentratieplek voor optimale beleving
N
De Schepen
N
Toekomst
Zichtbaar
15
16
Thema’s en verhaallijnen als basis voor PMVC’s De zoektocht
Een zoektocht naar verhalen in de regio levert een bijna eindeloze reeks aan interessante verhalen op die de geschiedenis maken, verklaren of inkleuren. Dit allemaal willen vertellen of willen weten is alleen voor de fijnproevers. Deze verhalen gebruiken om vaartochten extra aantrekkelijk te maken geeft wel meerwaarde. Het vormt een nieuwe belevingslaag voor bestaande en nieuwe routes en brengt zo nieuwe doelgroepen naar het water. Belangrijk is de wijze waarop al deze informatie ontsloten kan worden.
Bronnen
Belangrijk vraagstuk bij het ontsluiten en reproduceren van de verhalen is de bron. Het verhaal zelf is uiteraard vrij van rechten, maar het letterlijk overnemen van de teksten van anderen is niet belast met auteursrechten. De verhalen kunnen dus naar eigen inzicht gebruikt worden bij toeristische productontwikkeling. Om de verhalen te reproduceren of als luisterverhalen uit te brengen is het opnieuw vertellen noodzakelijk. Het basismateriaal en de globale index wordt binnen dit project aan het Schap ZWD geleverd.
Index op onderwerp en (deel)regio uitwerken
Met de indexering van verhalen is een start gemaakt om de juiste Product-MarktVerhaal-combinaties uit te kunnen werken. We adviseren deze index verder uit te werken op onderwerp en deelregio als daar vanuit een verhalenapplicatie of anderemarketingtoepassing behoefte aan ontstaat. Dan kunnen ook nieuwe verhalen worden ingevoegd en beschikbaar worden gemaakt.
Beleefbaar maken
Een verhaal wordt echt een beleving als er echt een samengesteld product van gemaakt wordt. Een verhaal is niet alleen iets om te weten (hoofd), maar ook om te voelen (hart), om te betasten (hand) en om te proeven (honger). Een verhaal komt echt tot leven als meerdere lagen in de beleving worden aangesproken. Op deze pagina is een schematische vertaling opgenomen van een aantal verhalen als voorbeeld.
= Verhalen voelbaar en beleefbaar maken + Weten Hoofd
Voelen Hart
Meemaken Handen
Proeven Honger
Gebieden van eilanden
Op elkaar kunnen rekenen
In de wind op de golfbreker
Stamp met spek op een terras met een jas
Michiel de Ruyter
Trots
Marineschip bezoeken
Schipperbitter
Vissen op de IJszee
Ontzag voor opoffering
Zelf vissen van boord
Veerdiensten als navelstreng
Besef de luxe van nu
Tramstation Middelharnis
Vismaasltijd bij de haard Tramdrop als souvenir
Schematische weergave van het beleefbaar maken van verhallijnen door meerdere zintuigen te prikkelen (idee Macavity)
Verhalen app
In samenwerking met Erfgoed Zuid-Holland kunnen de verhalen omgezet worden in gesproken tekst. Deze kunnen per onderwerp worden gerubriceerd en via een app worden opgeroepen. Moderne techniek maakt het mogelijk de app te koppelen aan locatie-informatie, zodat ook midden op het Haringvliet verhalen verteld kunnen worden over een specifiek gebied of gebruik. Twee belangrijke voordelen van deze ‘vraaggestuurde informatievoorziening’ 1. Iedereen luistert zo veel verhalen als die zelf wil en kiest de verhalen die hem of haar interesseren 2. De toepassing is voor individuele bezoekers bruikbaar op hun eigen boot, maar ook voor groepen via het geluidssysteem van het schip.
Nieuw: de PMVC Met een markt(potentieel) als uitgangspunt, routes en havens als basisinfrastructuur en schepen als instrument kunnen verhalen toegevoegd worden om het Haringvliet te onderscheiden en de de beleving te vergroten. Zicht op Haringvliet introduceert daarmee de PMVC, Product-Markt-Verhaal-Combinatie. Een aantal PMVC’s zijn in deze brochure uitgewerkt als idee. Het zijn suggesties voor arrangementen. Zij geven daarmee ook richting aan de prioriteiten voor de investeringen in voorzieningen.
De Product-Markt-Verhaal-Combinatie is nieuw en voegt beleving toe
Visserij Het Haringvliet was viswater, maar (vooral) ook thuishaven van vissers. De schepen veranderden (beugsloepen, haringbuizen, gaffelschepen en zalmschouwen) en de afzetmarkten ook; ventjagers brachten vis van de boot naar Brabant en beugsloepen brachten om en om de vangst naar London.
Landbouw De schepen en hun routes waren essentiele onderdelen in de landbouwketen, aardappelschuiten brachten aardappels en bieten naar stedelijk gebied, in combinatie met de bietentrein. Turfwinning en zoutwinning waren vroegere vormen van landbouw aan de waterkant.
Verdediging Piet Heijn en admiraal de Ruyter vertrokken vanuit Hellevoetsluis vanwege haar strategische positie en de vestingen en forten vormden samen met het water een effectieve verdedigingslinie. Schepen met verschillende verdedigingsfuncties vinden hun weg terug naar het gebied.
Dorpen en steden De eenheid rond het Haringvliet kent een veelkleurig verleden, net als het lokale belang van de haven. Vissershaven, handelshaven en vaak ook veerhaven zorgden voor economie en werk. Mensen wonen waar werk is en waar ze kunnen komen.
Veerdienst en vrachtvaart RTM verzorgde een veerdienst over het haringvliet en koppelde tramlijnen op Voorne-Putten en Goeree aan elkaar. Vracht werd met boten naar de overkant of het achterland gebracht door beurtschippers.
Dammen, bruggen en gaten Het Hellegatsplein en later de Haringvlietdam haalden de eilanden uit hun isolement. Veerdiensten werden overbodig voor dagelijks gebruik. Het Haringvliet werd met unieke constructies de kraan van europa waar 3 rivieren uitwateren in zee.
Toekomst
Toekomst
Beleefbaar, vertel het verhaal
17
18
Vergroten bekendheid als bestemming aan het water
Onbekend maakt onbemind. Het Haringvliet is een relatief onbekend gebied en de vaarmogelijkheden op het Haringvliet zijn dat ook. Een betere marketing van het gebied is noodzakelijk. De talrijke initiatieven op en rond het Haringvliet dragen in potentie allemaal bij aan de bekendheid, maar zijn te versnipperd en te weinig gekoppeld aan de merkbeleving van het Haringvliet. Voor grotere bekendheid presenteren we een aantal strategische positioneringsprojecten. Deze zijn geslecteerd op nieuwswaarde, onderscheidende doelgroepen, beleving van het water en beleving van de schepen. In samenhang ontwikkeld en gepresenteerd dragen zij bij aan de merkbeleving. Dat voorkomt dat alleen campagnes de naam bekender maken. Positioneren is communiceren met content.
Promotie en marketing, basis op orde
Om het gebied een grotere bekendheid te geven is een een goede marketing en promotie van belang. In dit advies wordt dat voor een belangrijk deel ingevuld door het versterken van een aantal projecten en het in initiëren van een nieuwe Product-Markt-Verhaal-Combinaties. Daarmee wordt nieuwswaarde gecreëerd en wordt het gebied bekender. Daarnaast is het goed de marketing van het gebied in de basis op orde te hebben, zodat mensen die getriggerd worden ook de gewenste informatie kunnen vinden, online en op locatie. Een aantal mogelijke middelen zijn genoemd: • een overzichtelijke gebiedskaart met bestemmingen, veerdiensten en attracties • een gids met toeristische uitstapjes op en rond het Haringvliet • een goede (mobiele) website met vaartijden, tochten en toeristische informatie • links vanuit de verschillende omliggende gebieden (Hoeksche Waard, Voorne-Putten en Goeree Overflakkee naar het Haringvliet en haar informatie).
Sail Haringvliet, samenwerking en boekingen Evenementen te water
Menheerse Werf
De evenementenkalender van het Haringvliet kent al meerdere vaartochten en wedstrijden. De Pinksterrace is de grootste , naast Rondje Tiengemeten en de Dutch Classic Yacht Regatta Hellevoetsluis. Deze evenementen kunnen beter gekoppeld worden aan de merkbeleving van het Haringvliet. Bovendien is uitbreiding van de evenementenkalender met meerdere races (met betalende deelnemers, zie elders) mogelijk.
De herbestemming van de Menheerse Werf als traditionele scheepstimmerwerf is de basis voor de restauratie van de Beugsloep MD 10 waarmee vroeger volop werd gevist vanuit Middelharnis op het Haringvliet en daarbuiten. De restauratie van de sloep vormt een meerjarenproject in het hart van Middelharnis. Belangrijk is de fases van restauratie goed in beeld te brengen en de restuaratie zelf beleefbaar te maken
Actie: maak een Haringvliet evenementenkalender en koppel de evenementen nadrukkelijk aan de bekendheid van het gebied. Probeer afstemming te zoeken in data en programma om gedurende het hele seizoen evenementen te organiseren.
Actie: zet een excursieprogramma op met de Menheerse Werf in combinatie met thematische vaartochten op het Haringvliet rond het thema visserij
Welkom aan boord
Hellevoetsluis onderzoekt de mogelijkheden om met de kerst meer dan 20 schepen in de haven af te meren met verlichting in de mast, om zo een feeëriek havenbeeld te krijgen. Schippers krijgen de mogelijkheid gasten uit te nodigen voor een diner of een drankje, waardoor een speciaal havenevenement ontstaat dat de beleving van de schepen centraal stelt. Er is nog geen financiering voor dit evenement.
Verhuur van zalmschouwen
De oude haven van Stellendam is niet meer direct gekoppeld aan het Haringvliet, maar draagt wel bij aan de gebiedsbeleving. Vanuit deze historische haven worden vanaf 2016 zalmschouwen verhuurd. Dit maakt beleving van havens, historische schepen en het Zuiderdiep (als zijtak van het Haringvliet) extra aantrekkelijk.
De basis van de bedrijfsvoering voor de charterbedrijven wordt gevormd door groepsboekingen. Daar komen nu de thematochten bij. Bovendien wordt een deel van de vloot ingezet voor veerdiensten. Daardoor wordt de beschikbaarheid veelzijdiger en de bereikbaarheid van schippers voor boekingen en informatie minder. Op het Haringvliet zijn schippers nauwelijks georganiseerd, een enkeling is aangesloten bij de boekingskantoren in Zierikzee of Rotterdam. Andere gebieden bewijzen dat clustering van de beschikbaarheid het aantal boekingen vergroot. Er is een boekingskantoor historische vloot Haringvliet nodig. Daarbij is de belangrijkste inzet een virtueel kantoor voor informatie, beschikbaarheid en boeking van groepstochten en individuele tochten. Voor het Haringvliet gaat de samenwerking verder. De organisatie van evenementen, het boeken van opstappers, de afstemming van thema-tochten, het boekbaar maken van veerdiensten en thema-tochten vragen allemaal om een goede samenwerking met en tussen de schippers. ‘Sail Haringvliet’ kan die organisatie vormen, van en voor schippers. Zij hebben zelf aangegeven onderlinge samenwerking als belangrijk verbeterpunt te zien. Actie: Neem samen met enkele schippers initiatief om een organisatie op te starten onder de naam Sail Haringvliet waar vraag en aanbod samenkomt en waar boekingen gemaakt kunnen worden.
SAIL HARINGVLIET
Samenwerkingsverband
Actie: ondersteun de introductie van de verhuur van zalmschouwen en zorg voor grotere bekendheid van dit initiatief. Organisatie en boekingen
Varende schepen tijdens Schout en Schepenenrace
Feestelijke happening bij Menheerse Werf
Publieksevenementen
Veerdiensten Haringvliet
Thematochten individuele inschrijving
Groepen verblijf en dagtochten
Toekomst
Toekomst
Bekend
19
20
Concept: ‘Ventjagerstocht’
De nieuwe combinaties zijn uitgewerkt rond een drietal thema’s die hierna beschreven worden. Daarbij is gekeken naar marktinformatie die duidelijk maakt dat er voor een nieuwe combinaties te maken zijn voor specifieke doelgroepen en specifieke interessevelden. Om de tochten en routes mogelijk te maken zijn (soms) verbeteringen nodig in de voorzieningen en infrastructuur. Deze gewenste verbeteringen zijn ook elders al genoemd. Door deze te koppelen aan een initiatief van een ondernemer die een tocht wil gaan aanbieden worden investeringen direct gekoppeld aan gebruik door charterschepen.
Vaar mee met een traditioneel schip naar Stellendam. Koop een vaatje verse vis direct van boord. wie is het eerste in Willemstad om aan de Heeren van Willemstad te leveren? Vaar mee met een traditioneel schip naar Stellendam.
Markt
Concept: ‘Vlasvezeltocht’
Sail Amsterdam legt op grote schaal bloot wat ook regelmatig en op kleine schaal te beleven valt. Historische schepen onder zeil maken tochten en nemen opstappers mee voor een unieke beleving van schip en water. De route is minder belangrijk. Schip, gezelschap en schepen in de omgeving geven een perfect decor. Maar hoe kun je buiten Sail Amsterdam om ook regionaal zo’n beleving ondergaan.
De Vlas is rijp voor de oogst. Tiengemeten stond er vol mee. De lijnzaadolie moest uit de zaden geperst en de vezelvlas was de basis voor linnen. De balen moeten zo snel mogelijk naar de stad. Haal ze op in de landbouwhaven van Tiengemeten en breng ze zo snel mogelijk naar Hellevoetsluis voor verwerking en verder vervoer. Dit concept is ook op andere routes vanaf Tiengemeten geschikt te maken (Numansdorp, Den Bommel, Stad aan ‘t Haringvliet)
De Bietentocht toont jaarlijks de potenties om ook deze motieven te bedienen. 28 traditionele platbodems varen een meerdaagse tocht door de Delta en doen daarbij verschillende havens aan, waaronder Willemstad. De organisatie is in handen van de Stichting de Zeeuwse Beurtvaart. Het Haringvliet wordt tijdens de tocht niet aangedaan. Een ander evenement is de Schout- en Schepenenrace, waarbij 20 schokkers, Hogaars en Hengsten worden ingezet als wedstrijdschepen om de regionale gemeentebesturen tegen elkaar te laten strijden. Het Haringvliet heeft in oktober haar eigen evenement: rondje Tiengemeten.
Concept: ‘Zegt het voort’
Product
Voor schippers is het onderhouden en in de vaart houden van deze traditionele schepen kostbaar. Nu is het voor individuele opstappers maar zeer beperkt mogelijk om mee te varen. Deze Product-Markt-Verhaal-Combinatie zet in op uitbreiding van de evenementenkalender met verschillende wedstrijden en tochten waarbij mensen mee kunnen varen op inschrijving en tegen betaling. De havens van Hellevoetsluis, Middelharnis (buiten) en Willemstad lenen zich om als startlocatie te dienen voor verschillende tochten.
Thematische aanpak, verhaal
De verhalende laag vraagt om een krachtig thema. Voor het Haringvliet kunnen dat er verschillende zijn. Ventjagers die de vis direct aan boord van de vissersschepen kochten en zo snel mogelijk leverden in het Brabantse achterland, landbouwproducten die door beurtschippers via vaste routes werden vervoerd of historische postroutes tussen Den Haag en Parijs via
Organisatie
De Stichting Zeeuwse Beurtvaart organiseert jaarlijks de Bietentocht waaraan tussen de 20 en 30 schepen deelnemen. Zij zijn een goed platform om de beschikbaarheid van schepen te organiseren. Een commerciele organisatie kan de arrangementen voor bedrijven en opstappers vermarkten en de schepen indelen. Het concept moet na een productstart van twee jaar zelfstandig kunnen draaien.
Maatregelen
De ontwikkeling van thematische tochten voor opstappers aan boord van historische schepen vraagt om weinig extra voorzieningen. De havens in de route zijn geschikt voor grotere aantallen schepen mits er ruimte wordt gemaakt door vaste ligplaatsen op te offeren. Afstemming van de bediening van de Haringvlietbrug is nodig.
Mededelingen kwamen niet via de mail maar per heraut of per post. Als de heren uit Den Haag wat wilden melden op Goeree of verderop in Parijs, dan namen ze de boot vanuit Numansdorp naar Den Bommel. Beleef deze historische tocht aan boord van een historisch schip. Afhankelijk van de wind wordt om Tiengemeten heengevaren. Een prachtig zicht op Weelde, Wildernis en Weemoed.
Wie brengt het eerste de verse vis naar Brabant?
Uitwerking
Uitwerking
Uitwerking PMVC: Opstappen en meevaren
21
22
Markt
Expeditie op ondiep water
Stap en boord en beleef het Haringvliet van dichtbij. We gaan diep de natuur in op expeditie. We leggen aan waar niemand anders mag komen en beleven de lepelaars of een kolonie brandganzen. Misschien zien we wel een zeearend op de westpunt van Tiengemeten. Als we zachtjes doen zien we het meeste…
De films over de Oostvaardersplassen en, van recentere datum, de Hollandse Delta, geven een inkijkje in de wondere wereld van de natuur van de lage landen. Vanuit het perspectief van de dieren zelf beleven we de veelzijdigheid van gebieden en seizoenen. De films werden door grote aantallen mensen bekeken, thuis en in de bioscoop. Het Haringvliet is een natuurgebied in ontwikkeling. De terugkeer van Tiengemeten als natuureiland door ontpoldering, de ontwikkeling van nieuwe natuur vanuit het Droomfonds en de inwerkingtreding van het kierbesluit maken de natuurbeleving dynamisch en gevarieerd. De interesse in de Deltanatuur kan omgezet worden in een bezoekmotief.
Vissen op brak water
Het stikt van de vis op het Haringvliet. Roofvissen op zoetwater, zoals de karper en de snoek. Meer getijde (Kierbesluit) maakt het water brak. Dat trekt weer nieuwe soorten vis, die op zoet en zout water kan leven, zoals de zalm. Vanaf de boot gaan we op zoek naar goede visstekken om te vissen op de verschillende soorten. Wat sla jij aan de haak?
Product
Historische schepen zijn grotendeels platbodems. Zij kunnen met een geringe diepgang plekken bereiken die voor de individuele pleziervaart ontoegankelijk blijven. De bezoekers kunnen in groepsverband onder leiding van deskundigen en gebiedsbeheerders op een verantwoorde manier de meer bijzondere natuur beleven. Startplaatsen voor dergelijke tochten zijn de havens dichtbij bevolkingsconcentraties en dicht bij verblijfsgasten. Stellendam, Hellevoetsluis en Numansdorp zijn potentiele startplaatsen. De bestemmingen zijn de verschillende plekken waar natuurbeleving (straks) optimaal wordt. • Scheelhoek • Westpunt Tiengemeten • Slijkplaat
Thematische aanpak, verhaal
Eb en vloed hadden vroeger grote invloed op de ondiepe gebieden in het Haringvliet. De daardoor ontstane natuur is dynamisch en bijzonder en keert nu terug. Het kierbesluit en de ontwikkeling van diverse natuurgebieden zal zorgen voor een grotere biodiversiteit. De slijkplaat, slikken en schorren en het eiland Tiengemeten worden steeds interessanter. Daar zit een bestemming in voor specfieke doelgroepen.
Zeehondensafari in de Voordelta
Organisatie
Deze tochten zijn met bestaande schepen door de schippers zelf te organiseren zodra de bestemmingen bereikbaar zijn. Belangrijk is de gezamenlijke marketing van deze tochten. Ze moeten vindbaar en boekbaar zijn. Daarvoor is een gezamenlijke aanpak noodzakelijk.
Maatregelen
De volgende maatregelen zijn nodig: • Aanlegpalen slijkplaat • Aanlegpalen Tiengemeten west • Aanlegsteiger Expo Haringvliet • Aanlegpalen Ventjagersgaatje
Ze komen gelukkig nog veel voor, de zeehonden. Op een mooie dag liggen er op de platen net buiten Stellendam soms wel honderd. We gaan kijken of we ze aantreffen. Een visser neemt ons op een vissersboot mee de zee op en vertelt onderweg over de visserij vroeger. Daarna leggen we aan bij de gloednieuwe zeehondenopvang in Stellendam, bij Expo Stellendam. Ideaal voor jong en oud.
“De onbekende natuur kun je alleen met de boot bereiken, weg van de massa”
Uitwerking
Uitwerking
Uitwerking PMVC: Natuurtochten op platbodems
23
24
Markt
Ben jij ook een held
Stap aan boord van een historisch marineschip en vaar mee op het Haringvliet. Onderweg beleef je de avonturen van de grote admiraals van Nederland opnieuw. Ben jij geschikt om straks ook juichend binnengehaald omdat je de Zilvervloot hebt veroverd?
Avontuur trekt. In 2015 trok de film Michiel de Ruyter meer dan 600.000 bezoekers naar de bioscoop. De open dagen van de marine trokken in 2015 200.000 bezoekers. De trots van Nederlanders op hun militair en zeevarend verleden is groot. Forten en vestingen vormen een inspirerend decor voor nieuwe culturele activiteiten. Het tot leven wekken van de militaire historie kan op interesse vanuit de markt rekenen.
Product
De stelling voorbij?
Hellevoetsluis biedt als voormalige marinebasis op dit moment het logementschip en museum ‘De Buffel’ en mijnenveger de Bernisse. De stadshaven ligt midden in de vesting. Droogdok Jan Blanken brengt de historie tot leven en organiseert lezingen over schepen en acties. Willemstad staat juist in het teken van de passieve verdediging, met het water als wapen en de Stelling van Willemstad als basis om de vijand te keren.
Een stelsel van forten en stellingen beschermd Holland tegen de vijand. Het water vormt zo een onneembare linie. Als het je lukt het water te kruisen zonder gezien te worden draai jij de geschiedenis naar je hand. Steek over van Willemstad naar Fort Buitensluis, maar neem zeker niet de kortste weg…
Vanuit beide plaatsen kunnen thematochten georganiseerd worden waarbij het thema oorlog en vrede wordt neergezet met spannende verhalen die een link hebben met de regio. Optimaal zou zijn als daarvoor een historisch marineschip kan worden ingezet. Er zijn twee varianten mogelijk:
Infotocht Zuiderwaterlinie
De stelling van Willemstad maakt deel uit van de Zuiderwaterlinie, een verdedigingslinie van Zeeuws Vlaanderen tot in het oosten van Brabant. Veel onderdelen zijn nog in takt. Het water vormt de basis. Onderweg tijdens deze informatieve tocht bezoeken we twee forten en bekijken we relicten van vroeger vanaf het water. U krijgt professionele uitleg over hoe het stelsel functioneerde en tegen welke vijanden het succesvol is gebleken.
• Informatief, gericht op (jong) volwassenen met informatie over de verdediging en zeeslagen en de positie van het Haringvliet • Avontuurlijk, gericht op kinderen, met spannende verhalen en eventueel meeleeftheater aan boord.
Thematische aanpak, verhaal
Piet Hein, Maarten Tromp en Michiel de Ruyter hebben als admiraals hun grote zeeslagen gestart vanuit Hellevoetsluis. Michiel de Ruyter versloeg de Engelsen bij Chatham, Piet Hein versloeg de Spaanse Zilvervloot bij Cuba en bracht deze naar Hellevoetsluis, waar hij jubelend werd binnengehaald door een grote mensenmenigte. Verder oostelijk in het gebied was het water juist een verdedigingsmiddel, met hulp van forten, vestingen en stellingen. Daar werden veroveringen juist voorkomen.
Organisatie
Voor deze tochten is de inzet van voormalige militaire schepen van meerwaarde. Deze zijn nu op het haringvliet niet (varend) aanwezig. Inzet van gewone charterschepen is mogelijk, mits er voor de kinderen de nodige beleving aan toegevoegd wordt (piratenboot).
Maatregelen
• Toegankelijke aanlegplaats bij Fort Buitensluis • Aanlegpaal bij Fort Bovensluis voor uitleg • Eventueel aanlegplaats Fort Sabina Willemstad
“De zeehelden achterna, durf jij het aan?” Triomfantelijk lied van de Zilvervloot
Uitwerking
Uitwerking
Uitwerking PMVC: De rijke historie van vestingen en verdediging
25
26
Actiepunten
Mogelijkheden voor ontwikkeling
In de voorgaande uitwerkingen worden kansen beschreven en mogelijkheden verkend. De ingrediënten voor een goede benutting van de historische schepen op het Haringvliet zijn aanwezig. Er zijn schepen die willen verblijven of varen, er zijn bestemmingen met een verhaal, er zijn routes die vragen om ontwikkeling en er is markt voor specifieke doelgroepen en interesses. De kracht van het gebied is de veelzijdigheid van de historie. Die legt verhalen bloot die het beleven waard zijn. Niet als ‘geschiedenisles’ maar veel meer als extra laag tijdens een toch al heel aantrekkelijke vaartocht op een mooi schip in een mooie omgeving. Een extra laag in de Product Markt Combinatie, het Verhaal.
Vervolgaanpak gebaseerd op initiatief
In deze brochure worden investeringen en maatregelen benoemd die om uitvoering vragen. Daarbij gaat het ook om basisvoorzieningen voor behoud en versterking van (het gebruik van) de historische vloot. Vraagpunt bij deze investeringen is steeds geweest in hoeverre deze voorzieningen ook (frequent) gebruikt zouden worden door de chartervaart. Door uit te gaan van Product-Markt-Verhaal-Combinaties zijn voorzieningen en gebruik aan elkaar gekoppeld. er kan meer vraaggestuurd geinvesteerd worden.
Thematische verankering
Er is ook een thematische insteek gekozen bij de uitwerking. De gekozen historische thema’s sluiten aan op de Erfgoedlijnen van de Provincie Zuid-Holland. De ontsluiting van de deltanatuur sluiten aan op de regionale natuurontwikkeling en de impuls die er gegeven wordt middels het Droomfonds. De voorstellen rond forten en linies sluiten aan bij de ontwikkeling van de Zuiderwaterlinie en het beleefbaar maken van dit deel van de geschiedenis. Daarmee ontstaat samenwerking met stakeholders die initiatieven kunnen nemen, kunnen steunen of mogelijk kunnen maken.
Rol Natuur & Recreatieschap Zuidwestelijke Delta
De rol van het schap ZWD richt zich op de organisatie, samenhang en marketing. Voor de organisatie is de samenwerking tussen schippers in Sail Haringvliet essentieel. Dat wordt een platform dat vraag en aanbod bij elkaar brengt waardoor er niet alleen aantrekkelijke producten worden opgezet, maar waar ook de verkoop en marketing wordt geregeld. Het schap ZWD kan samenwerking zoeken met thematische stakeholders om budget en organisatiekracht te verzamelen voor uitvoering. Tenslotte krijgt het schap een leidende rol in de positionering van het gebied.
Wie steekt van wal?
Mogelijke financieringsbronnen
Natuur- en recreatieschap ZWD
De Erfgoedlijnen Zuid-Holland
• Initieer de samenwerking Sail Haringvliet • Neem samen met omliggende VVV’s de marketingprojecten op (App, kalender, toeristische basisinformatie) • Ontwikkel samen met de gemeenten een systeem voor informatievoorziening over de schepen • Onderzoek de mogelijkheid voor Haringvlietweek
Sail Haringvliet(samenwerking)
• Ontwikkel de thematische opstapperstochten, inclusief een commercieel verdienmodel en centrale boekingsmogelijkheid • Ontwikkel een gezamenlijk platform voor informatie en boeking van historische schepen en historische thema vaartochten • Werk de thematische tochten verder uit
Ondernemers:
• Organiseer je binnen Sail Haringvliet • Zorg dat je de verhalen kent en vertel ze • Draag bij aan positionering met arrangementen en marketing
Gemeenten:
• Veranker de juridische status van schepen in bestemmingsplannen en vergunningen • Maak plaatsen beschikbaar voor nieuwkomers • Completeer de voorzieningen waar mogelijk om deze aan te sluiten bij de wensen van bezoekende en liggende schepen. • Leg schepen beter in het zicht zodat zij meer bijdrage leveren aan de ruimtelijke kwaliteit • Schep binnen de regelgeving mogelijkheden voor bedrijfsactiviteiten aan boord
In dit onderzoek is de geschiedenis een heldere basis gebleken voor keuzes en thema’s voor nieuwe vaarroutes en bestaande routes met een nieuwe beleving. Een deel van de uitwerkingen en investeringen sluit aan bij de ergfoedlijnen van ZuidHolland. Deze kunnen mogelijk met ondersteuning vanuit de provincie verder worden gebracht: • Veerdienst Numansdorp-Den Bommel (historische route) • Organisatie van schepen binnen Sail Haringvliet (beleefbaar maken schepen en verhalen, PMVC’s) • Verhuur Zalmschouwen Stellendam (havenkanalen) • Passagiervaartsteiger Middelharnis buiten (havenkanalen) • Informatievoorziening voor schepen op de kade of aan boord (behoud erfgoed) • Startondersteuning Sail Haringvliet bij thematochten cultuur
Uitvoeringsregeling Groen
Binnen de Provincie Zuid-Holland zijn er verder mogelijkheden om investeringen te ondersteunen vanuit de uitvoeringsregeling Groen. De maatregelen die daarvoor in aanmerking komen zijn: • Verschillende aanlegpalen bij o.a. Slijkplaat, Ventjagersgaatje en Tiengemeten West, Quackstrand, Hellegat, fort Bovensluis. • Aanlegsteiger bij Stellendam binnenhaven en fort Buitensluis bij Numansdorp • Startondersteuning Sail Haringvliet bij thematochten natuur • Uitbreiding veerdiensten Dit alles in nauwe samenwerking met het Droomfonds Haringvliet
Investering en actiepunten samengebracht
In de adviezen en uitwerking zijn een aantal investeringen, verbeteringen en actiepunten benoemd. Daaraan zijn vanuit de belangen voor de betere benutting van historische vloot en vaarroutes en vanuit de ontwikkeling van PMVC’s prioriteiten toe te kennen. In deze paragraaf zijn de actiepunten uitgewerkt per categorie.
Investeringen korte termijn (voor veerdiensten en PMVC’s)
• Slijkplaat, Tiengemeten west en Ventjagersgaatje, aanlegpaal voor stilliggen • Realisatie steiger bij Expo Haringvliet en zeehonden opvang • Verbetering Middelharnis buitenhaven, 100 meter steiger aan bestaande palen • (vrij)Maken veerdienstkade Den Bommel en Willemstad • Wachtsteiger of aanlegpaal Haringvlietbrug
Investeringen langere termijn (uitbreiding bestemmingen)
• Tiengemeten Oost, haveninrichting voor charter • Stranden Hellegat (Banaan) en Quackstrand, aanlegpaal of ankerboei • Inrichten Willemstad charterkade • Aanlegplaats of aanlegpaal Fort Bovensluis en Fort Sabina (Volkerak)
Overleg en uitwerking
• Zet een samenwerkingsverband op onder de naam Sail Haringvliet • Zorg voor een vangnet van schippers en schepen voor netwerk veerdiensten • Stel voor meerdere jaren het subsidiekader vast voor de veerdiensten • Benader mogelijke schippers voor uitbreiding van het veerdienstnetwerk • Onderzoek of een voormalig marineschip vanuit Hellevoetsluis de ‘Heldentocht’ kan varen • Werk positioneringsprojecten verder uit • Onderzoek mogelijkheden om te schuiven in havens voor evenementen en zichtbare ligplaatsen historische schepen • Ontwikkel een systeem voor informatievoorziening over de schepen • Verken de mogelijkheden voor een gezamenlijke evenementenweek
Marketing en promotie
• Ontwikkel een App en ontsluit daarmee de verhalen • Ontwikkel een App om schepen en opstappers bij elkaar te brengen • Werk een evenementenkalender uit en stem evenementen af • Breng de basis toeristische middelen op orde, zoals website & kaart
Advies
Advies
Advies
Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van het Natuur- en Recreatieschap Zuidwestelijke Delta als onderdeel van het programma Zicht op Haringvliet, mede mogelijk gemaakt door Erfgoedlijn Goeree-Overflakkee Redactie en inhoud: Projectbureau Vrolijks, Breda Vormgeving: Studio Meesterwerk
