H ISTORISCHE
STADSWANDELING
»Alleen waar je te voet was, daar ben je ook werkelijk geweest« (Johann Wolfgang von Goethe)
Gedetailleerde informatie over de terloops vermelde putten en sculpturen beeldhouwwerken, die in de binnenstad van Freudenstadt te bewonderen zijn, vindt u in de beeldhouwwerkgids. Deze is gratis verkrijgbaar in de toeristeninformatie (VVV) op de Marktplatz (marktplein).
Hirschk o p f st r a ß e
Rheinlandstraße
Murgtals
l
h -Ja
ig
w ud
L
B ße Kleinrhe
sb Mu
28
Bahnh
instr.
h ac
S er
t
Freudenstadt die u leert kennen via deze stadswandeling of uw stadsplattegrond, is een prachtige stad. De vele bezienswaardigheden mag u beslist niet missen, zoals het klokkenspel of het Herzog-Friedrich-toren. Met deze stadsplattegrond krijgt u een kijkje in een ander Freudenstadt met een opmerkelijke geschiedenis! We zijn blij dat we u nader kennis kunnen laten maken met onze woonplaats. Veel plezier! Het Tourismus-team
Goethes
tr.
of-
ge r
straße
Str.
ur
e raß gst Rin LangHeofstraße
tra
S n-
Algemene gegevens:
aß st r
Aantal inwoners:
e Hoogteligging: Oppervlakte:
t-
Stum
eg
peng
Hans-
Thom
arten
w.
a-We
g
Herzo g-Eb erha rdStr a
nwa ldstr aße Mo z arts tr.
Frühlin g Kapuz. str.
Schub wegert-
Landhausstraße
tr.
Erns t - Luz-Weg
Palm e
G ße Hoh en r i e d er Stra ße Be e t h o venst raße Herm a n n -Hess e-Str. Herre n f e l der S traße Konr ad-S ch o t t Straß e
man nw
dstraße
nweg
10
t.Juesrner-Str. K
ckstr.
Lauterba
Gerh.- H au p
straße
Freudenstadt heeft veel spannende kanten. Iedereen heeft echter andere belangstellingen. Daarom hebben wij verschillende tours voor u voorbereid waarbij u veel wetenswaardigheden over de stad Freudenstadt en haar geschiedenis kunt vernemen.
Bismar
12 Huppen bauer s
Logentann e
eg
gw rhan e s u Ha
Hartra nftstraße
9
Reichss tr. Badstr.
Turnhall e
Fr.-Eber t-
Str.
Ho a f s t r ße Langes traße
Paulinenstr.
16 15 14
11
in -
17
ße Beißzange
g-Str.
Peter-S te
eichsstr.
E.-Kin
b
gartenn
Tannen str.
ß Str a
18 Rose
Badstra
13
25 24 Stuttgar ter St ra
19
Promenadeplatz
8
23
21
Schulstr Brunnen aße straße R
aße Str
4 5
straße
lp Wö
3
Linden-
traße Tals
g we n e ies erw
20
HARTELIJK WELKOM
Forststra ße
tra ß e
oph rist h C
1
str.
22
dtstr.
Alfredstr aße Gärtne r straß e
Rappenstr aße
ophs
ge tei S r
Schickh ar
C h ri st
Wildgehege
st
ae
Fin bergkestnr.-
L u ther-St raße
Glockenstr.
Alfredstr.
6
burg straß e
Leonhard straße -
Katharin enstr. Friedrich str. Jakobstr .
Kaufhaus
7
2
den
rtin
traße
Ulanenstr.
Wandeling A: Duur ca. 2 uur
Wandeling B: Duur ca. 1 uur
H in
Ma
Schillerst raße
Talst r a ße
TRAJECTEN
Horl.z st
sauweg
Am Pos tpark
K
22.617 (15.5.2014), samen met de deelgemeenten Dietersweiler, Grüntal-Frutenhof, Igelsberg, Kniebis, Musbach, Wittlensweiler en Zwieselberg Midden marktplein 730 m boven N.A.P. Stad Freudenstadt 87,5 km2, Marktplein 47,836 m2 (219 m x 216 m)
OVERZICHT 1 Centraal station/ 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Centraal busstation/informatiepunt Klokkenspel Forststraße Kasernenplatz Stadhuis Schickhardtbau Adlerterasse met uitzicht op het Bärenschlössle Historische bezoekersmijn en schuilkelder Afslag naar de Rosenweg en Kienberg Kienberg, Herzog-Friedrich-toren Hartranftmonument
12 Park Courbevoie Taborkerk Kurgarten Kurhaus Büttnerhaus Reichsstraße Schwarzwaldbrunnen aan bovenste marktplein Barbenbrunnen Stadskerk Venus/waterfonteinen 22 Museum in het stadhuis 23 Marktplein 24 Rathausbrunnen 25 Neptunbrunnen
13 14 15 16 17 18 19 20 21
1 CENTRAAL STATION 1 Begin uw stadsrondleiding op het centraal station via de Martin Luther-Straße in de richting van de binnenstad.
2 KLOKKENSPEL
Het centraal station – in het stationsgebouw bevindt zich een infopunt
2
Het klokkenspel aan het Martin Luther-plein in Freudenstadt, ook »Y-as« genaamd, was in 2005 een gift van de Lions Club en verschillende andere sponsoren aan de stad Freudenstadt ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van de Lions Club.
Voor wie van cultuur houdt: Bij de opening wees burgemeester Erwin Reichert erop dat klokken tot het eerste cultuurgoed van vrijwel alle volkeren behoren. Alle gasten dienen in de toekomst thuis te melden: »In Freudenstadt heb ik iets horen verluiden«
De liederenlijst voor het carillon omvat in totaal 100 titels en voor de kersttijd de meest bekende kerstliederen. Deze titels kunnen via een computer, bestemd voor de regeling van het klokkenspel, altijd worden geprogrammeerd. »Tuchmacher« (1999) van Ulrich Fox »Stele« (2004) van Tobias Kammerer Per dag zijn er 3 optredens met een duur van 3 minuten. Speeltijden: 11.00, 15.00,17.00 uur
3 FORSTSTRASSE Het »klokkenspel«
Via de Leonhardstraße gaan we door naar de Forststraße. Kijk van daaruit eens naar rechts in de Friedrich- en Jakobstraße (tweede en derde regel van het als molenspel aangelegde stadscentrum): hier zijn bij de stadsbrand van 1945 de twee enige rijen van de binnenstad blijven staan, omdat de burgers in plaats van water (de hoofdwaterleiding was door bommen en granaten getroffen) met de inhoud van de beerputten de brand konden blussen. Hier staan nog gevelhuizen uit de toenmalige tijd. Typisch voor de toenmalige stedenbouw waren de nauwe steegjes tussen de huizen en de gevels met houten planken uit inheems hout, die sinds de 19de eeuw als thermische isolatie werden toegelaten. Daarvoor stonden hier zuivere vakwerkhuizen.
3
»Zaubergarten« (1996) van Leifur Breidfjörd
Typische bouwwijze uit die tijd
4 KASERNENPLATZ 4 De kazerneplaats is naar de in 1737 gestichte kazerne vernoem die in de 18e eeuw een compagnie van het Württembergse districtsregiment herbergde. In 1884 brandde hij af en werd niet opnieuw opgebouwd.
5 STADTHUIS MET RAADSZAAL
De kazerneplaats
In de noordoostelijke hoek van het marktplein staat het stadhuis dat na de 2e Wereldoorlog in 1954 door architect Ludwig Schweizer opnieuw werd opgericht. De 43 m hoge toren markeert het gebouw met name als getuigenis van het zelfbestuur van het parlement. Vanaf de stadhuistoren heeft u een prachtig uitzicht over het marktplein en de molenwiekachtige plattegrond van de stad.
»Steinbewachsenes Haus« (1994) Wolf Bröll
5
De toren kan worden beklommen tijdens de openingstijden van het stadhuis: ma – vr van 8.00 tot 13.00 uur en donderdag bovendien van 14.00 tot 17.30 uur. De sleutel kan tegen een onderpand bij de burgerservice worden geleend.
Grote kunst in het stadhuis: Hartranft (Burger-meester van 1877–1919) Het stadhuis met zijn toren
Vermeldenswaardig:
5 Rothfuß (Burger-meester van 1945–1948)
Saam (Burger-meester van 1948–1955)
Uitzicht vanaf de stadhuistoren
Het gebouw herbergt de gelambriseerde raadzaal waar aan de voorkant de schilderijen van de burgemeesters van Freudenstadt de zaal sieren.
Stadsschout Hartranft, die vanaf 1877 de stad als kuurstad van wereldklasse ontwikkelde en de boslucht als natu urlijk geneesmiddel ontdekte. Burgemeester Rothfuß, die in de nao orlogse jaren van 1945 – 1948 de overdekking van het marktplein voork wam, toen de regering van de deel staat een nieuwe stad ontwierp. Burgemeester Saam, die de wederop bouw in 1948 –1955 in de geest van Schickhardt uitvoerde en als "Wonder van Freudenstadt" bekendheid verwierf.
6 SCHICKHARDTBAU 6 Onder de arcadebogen door over de Weetjes voor Martin-Luther-Straße komt u terecht bij het Schickhardtgebouw. Het bouwfanaten: gebouw werd oorspronkelijk Het warenhuis werd tussen 1602 – 1609 tussen 1602 – 1609 als warenhuis voor 22.000 gulden gebouwd. Destijds gebouwd. Op een bord zijn de vertegenwoordigde deze bouw een verschillende functies (stadhuis, immense investering en benadrukte de arsenaal, vruchtenopslag, houtvesontwerpen van Hertog Heinrich om Freudenstadt als residentiestad van tersamt, rechtbank) vermeld van het Württemberg op de bouwen. hedendaagse politiegebouw. Onder het bord herinnert de sluitsteen aan het jaartal 1606 en de initialen van de bouwmeester »B.B.« voor Balthasar Bässler aan de oorspronkelijke winkelhaakbouw. De stenen van de oude arcades werden in de nieuwbouw van 1952 geïntegreerd.
Het Schickhardtgebouw
7
7
7 ADLERTERRAS MET UITZICHT OP HET BÄRENSCHLÖSSLE Via de Murgtalstraße, waar eens het Kniebistor stond, gaat het omlaag naar het Adlerterras met zijn schitterend uitzicht op het Christophdal en het Bärenschlössle met trapgevel, gebouwd in 1627 – een van de weinige nog bewaard gebleven gebouwen dat de stadsbranden van 1632 en 1945 overleefde.
Het huidige Bärenschlössle ...
7
Uitzicht op de Christophdal
De mijnbouw in het Christophdal reikt terug tot 1267. Als grote liefhebber van de mijnbouw liet Hertog Friedrich I. von Württemberg in 1593 ijzer- en messingexploitaties aanleggen in het dal. De mijnwerkers en laboranten (hoogovenarbeiders) konden voor een gulden de burgerrechten in Freudenstadt kopen en vestigden zich in het dal. Op het terras treffen we ook een merksteen aan die Hertog Friedrich in 1605 persoonlijk liet plaatsen. Vanaf het Adlerterras leidt de route over de Rappenstraße naar de Wölperwiesenweg tot aan de Straßburger Straße.
Interessant voor Vips: Dit deel van de Straßburger Straße werd »Champagner-Allee« genoemd, omdat daar in de tijd van de Belle Epoque de rijke kuurgasten, vorsten en koningen flaneerden.
... en rond 19e eeuw
8 HISTORISCHE BEZOEKERSMIJN EN SCHUILKELDER 8
8
Aan de andere kant van de straat ligt de historische bezoekersmijn »Heilige Dreikönige« die in 1998 toevallig opnieuw werd ontdekt. Door de grote inzet van vrijwilligers werd hij weer toegankelijk gemaakt voor bezoekers. De van de 15e tot in de 17e eeuw geëxploiteerde mijnbouw had voornamelijk betrekking op zilver. De 68 meter diepe schacht werd eeuwen geleden gefaseerd als ventilatieschacht op de historische Christophtunnels ontsloten. De schacht kan in verschillende bezichtigings- en moeilijkheidsgraden worden bezocht. Openingstijden: Mei – okt, zaterdag, zon- en feestdagen van 14.00 tot 17.00 Speciale rondleidingen door de schuilkelder juni – augustus za, zo + feestdagen van 13.00 –14.00 uur.
8 Tip voor een kortere weg (ca. 1 uur minder): Hier kunt u nu over de kleine ronde in de richting van de binnenstad naar het Kurhaus wandelen dat zich aan het einde van de Straßburger Straße rechts aan de Promenadenplatz bevindt. Lees hiervoor verder bij punt 16 en volg het groene traject.
De bezoekersmijn aan de
9
9 INGANG NAAR DE ROSENWEG EN DE KIENBERG
De Rosenweg met zijn sculpturen
Wapen bij de mijn
10
Voor de grote ronde gaat het voetpad de stad uit langs het artsencentrum over de 2 km lange Rosenweg omhoog naar de Kienberg. De Kienberg (800 m boven N.A.P.), de huisberg van Freudenstadt, is een autovrij wandel- en ontspanningsgebied en sinds 2008 een sculpturenpark. De Duitse meteorologische dienst heeft op de berg weerborden geplaatst.
Indrukwekkend voorhobbyhoveniers: Duitslands hoogstgelegen rozenweg met ruim 1000 wilde rozen en historische struikrozen (bloeitijd medio juni tot medio juli). Laat u betoveren door de talloze rozen en hun pracht en geniet van het heerlijke uitzicht over Freudenstadt en de uitgestrekte bossen van het noordelijke Zwarte Woud.
Skulpturen-Ensemble »Renaissance«, (1999) van Wolf Bröll »Kienberg-Kreatur«, (2008) van Josef Nadj
Blindtext. Uitzicht vanaf de Herzog-Friedrich-toren over het stadscentrum
10 HERZOG-FRIEDRICH-TOREN 10
10
Hij werd in 1899 als geschenk van de burgers voor het 300-jarige jubileum van hun stad gebouwd. 147 treden leiden u naar de toren die een top heeft van 28 m. Vanaf hier heeft u een voortreffelijk uitzicht over Freudenstadt, over de bergruggen van het noordelijke Zwarte woud, alsmede de Zwabische almen in het oosten. »Entfaltung«, (2008) van Margot Jolanthe Hemberger »Thereisias, Der geblendete Sehe«, (2008) van Wolf Bröll
»Abnoba«, (2008) van René Dantes »Ohne Titel«, (2001/2006) van Klaus Gündchen »Himmelsantennen«, (2008) van July Summer
Beeldhouwwerk »Entfaltung«
De Friedrichstoren
En we dalen af over de Rosenweg de Herzog-Friedrich-Straße in in de richting van Freudenstadt.
11 11
11 HARTRANFT-MONUMENT Ter gelegenheid van de 80e overlijdensdag van Alfred Hartranft, de stadsschout van Freudenstadt van 1877 tot 1919, werd de oude »Hartranftsteen« omkaderd door een lettersculptuur. Hartranft heeft gedurende zijn periode als burgemeester veel in gang gezet: hij liet bijv. het marktplein opnieuw vormgeven dat destijds grotendeels in tuinpercelen was ingedeeld, de woonplaatsen van kippen, ganzen en varkens. Hij ontdekte de boslucht als natuurlijk medicijn en maakte van Het Hartranftgedenkteken
Voor paartjes 12 PARK COURBEVOIE
– en voor hen die dat willen worden: Het park is een favoriet toneel voor
12
12
Sculptuur Treurende in Park Courbevoie
In Park Courbevoie
bruiloftsfoto's. De naam is afkomstig van de stadsliaison met Courbevoie, maar wordt door de bevolking meestal gewoon Stadspark genoemd. Het stadspark was vroeger eens het kerkhof van Freudenstadt. Nadat het te klein werd, werd het verplaatst. Enkele, gedeeltelijk zeer oude, bewaard gebleven grafzerken treft u opnieuw aan op het huidige kerkhof. In het onderste deel van het park staat een gedenkteken ter ere van de gevallenen van de Tweede Wereldoorlog en ook een gedenkteken voor de 198e inf. divisie. Daar wordt op dodenherdenking jaarlijks een krans gelegd.
12
13
»Froschbrunnen«, »Gefallenen Mahnmal«, (1964) van Fritz Nuss Via de Kolpingstraße leidt de stadswandeling verder naar de Taborkerk in de Eugen-King-Straße.
13 TABORKIRCHE
Ingang park Courbevoie
De Taborkerk
De katholieke kerk, die haar naam ontleende aan de berg Tabor in Israël, heeft de vorm van een basiliek en bestaat uit drie schepen. Zuivere, eenvoudige vormen en het massieve kruis op de toren bepalen het uiterlijk van de in 1931 voltooide kerk. Binnen bevinden zich een groot altaarbeeld van de berg Tabor, een barokke en een renaissancemadonna en een beroemd orgel. De ronde bogen als afsluiting van de zijschepen werden als weerklank van de arcades rondom het marktplein gemaakt.
14
14 KURGARTEN Afdalend op de Eugen-King-Straße komt u direct aan op het wandelpad aan de Lauterbadstraße, die de kuurtuin begrenst. Het complex werd door tuinarchitect Gerhard Neef ontworpen en, in vergelijking met het vroegere park aanzienlijk vergroot. Met zijn afwisselde vrije gazons, beplante perken, grote parkbomen en kunstwerken nodigt hij uit om te flaneren, te relaxen, maar is ook het toneel voor concerten en theater.
Beeldhouwwerk Familie aan de kuurtuinvijver
14
Het Kurhaus van de kuurtuin
»Familie«, (1990) van Josef Munemo »Weiß und Schwarz«, (1995) van Ernst Schuler »In sich gekehrt«, (1996) van Lazarus Takawira
»Kosmos«, (1992) van Ernst Lanbacher »Jünglingstorso«, (1996) van Wolf Bröll »Mädchentorso«, (1992) van Wolf Bröll
15 KURHAUS 15
In het Kurhaus, geopend in 1954, vinden het gehele jaar evenementen en theatervoorstellingen plaats. Het in 1988 aangebouwde congrescentrum is voorzien van de meest moderne techniek en is de evenementenlocatie van de meest uiteenlopende vergaderingen en congressen. De figurenlijst die de ingang van het Kurhaus siert, is vormgegeven in de stijl van de nieuwe zakelijkheid van beeldhouwer Alfred Lörcher en schilder Maler Walter Woern. Aan het interieurontwerp is het handschrift van architect Ludwig Schweizer te herkennen. Kurhausplein:
Het Kurhaus en congrescentrum
Voor Rockabilly's: De hedendaagse bezoeker staat hier nu – 50 jaar na de bouw van het Kurhaus – en vraagt zich wellicht af, hoe het gebouw en het interieur aan de renovatiegolf van de jaren 70 en aan de postmoderne vernieuwingsfase vrijwel ongeschonden zijn ontsnapt. Met de eenvoudige middelen die in de periode na de oorlog beschikbaar waren, is een eersteklas, stijlvol, nobel werk van de architectuur van de jaren 50 ontstaan. Ter gelegenheid van het 50-jarige jubileum van de deelstaat Baden- Württemberg werd Kurhaus Freudenstadt als bijzonder voorbeeld van de architectuur van de jaren 50 eer betoond.
»Figurenfries«, (1952) van Alfred Löcher und Walter Woern »Zonder titel«, (2003) van Stefan Bidermann »Tanzendes Paar, Kurhausbrunnen«, (1990) van Klaus Henning
15
16 BÜTTNERHAUS
Het Kurhaus vanaf de binnenplaats
16
16
Het Büttnerhaus
Het Büttnerhaus werd ten tijde van schout Hartranft op het Promenadeplein opgericht en valt tegenwoordig onder monumentenzorg. Dr. Büttner was de eerste arts in Freudenstadt, die de zuivere lucht als gezondheidsfactor erkende en daarmee ook praktiseerde. Tegenwoordig is het Centrale verbond van artsen in de natuurgenezing (ZAEN) hier gevestigd. Dit verbond vergadert twee keer per jaar in het aangrenzende congrescentrum.
17 REICHSSTRASSE 17
Over de Lossburger Straße leidt de weg rechts naar de Reichsstraße. Deze straat kreeg na de oprichting van het rijk in 1871 als eerste straat zijn naam. In de voetgangers- en winkelzone bevindt zich naast talloze detailhandelwinkels en restaurants de Bürklewel die in 1990 door Hans-Dieter Lutz werd ontworpen. »Heliopolis« (Obelisk), (1994) van Wolf Bröll »Schwarzes Wasser«, (1996) van Wolf Bröll (im unteren Teil der Reichsstraße)
In de Reichsstraße
18 SCHWARZWALDBRUNNEN AAN DE OBERE MARKTPLATZ 17
17
Beeldhouwwerk »Heliopolis«
18
Beeldhouwwerk »Schwarzes Wasser«
Aan de Bürkle put slaat u links af Oog voor detail: door de eerste steeg over twee kleine straatjes en u komt uit aan De stad Freudenstadt, ambachtslieden en het zogenaamde Roseneck aan de bedrijven hebben na de oorlog het ene huis na het andere weer opgebouwd. Om Obere Marktplatz. Hier staat de de arcadegangen gangbaarder vorm te »Schwarzwaldbrunnen«, een modern, geven, zijn bij de wederopbouw de voorkleurrijk beeldhouwwerk voor een kanten van de huizen in de lengterichting put met een verfijnde constructie geplaatst. De BW-bank, de edelsteengroeve, van watervoerende buizen, symcafé Kläger en het decanaat van de bolen uit het Zwarte Woud en gestadskerk konden na de brand worden stileerde vogels. De in het bassin gerenoveerd. Daarom hebben ze nu nog hun oorspronkelijke uitlijning. Als symbool lopende waterleiding staat symbovoor de vroegere opstelling van de huizen lisch voor de »Teuchelleitung« van hebben alle objecten rondom het marktFreudenstadt en is door de verplein in de daken een erkertje gekregen. schillende kasteelaanzichten onderbroken. Door de arcadebogen, die oorspronkelijk moesten dienen voor de flanerende hofgezelschappen, loopt men door naar de Untere Marktplatz.
18
19 BARBENBRUNNEN Voor de stadskerk stopt u bij de Barbenbrunnen, die door kunstenaar David Fahrner uit Freudenstadt werd opgericht. De barbelen, forelachtige vissen, zijn de dieren van het wapen van Freudenstadt en zijn afkomstig van het in
De »Schwarzwaldbrunnen«
vieren gedeelde Württembergse hertogswapen dat u ook op de klok van de stadskerk aantreft: de hertengeweien van het Württembergse gravenwapen, de dobbelstenen van het hertogdom Teck, de rijkstorenvlag en de vissen van het graafschap Mömpelgard (het huidige Montbéliard in Frankrijk).
19
Hommage aan de stad:
20 STADTKIRCHE Van hieruit kunt u ook de indrukwekkende en unieke winkelhaakbouw van de stadskerk zien met zijn twee machtige torens die in 1601 werden gebouwd.
De »Barbenwel«
Toen in 1608 predikant Veringer de eerste documenteerde preek in deze kerk hield, beschreef hij de naam van de stad Freudenstadt zo: »Niet alleen omdat uwe vorstelijke genade een bijzondere vreugde aan deze stad heeft beleefd, maar omdat hier veel verjaagde en getroebleerde christenen een nieuw thuis hebben gevonden, werd deze stad door de Hertog Freudenstadt genoemd«
Wat opvalt aan de kerk zijn de verschillende stijlelementen: naast renaissancepoorten treft u hier middeleeuwse, gotische vensters aan en op de torens met verschillende kappen zijn middeleeuwse waterspuwers aangebracht.
20
De Romeinse kansel uit 1150 symboliseert met zijn vier evangelisten en de door hun symbolen afwijkende wierookwolken de opdracht om het woord Gods in alle vier de windstreken te verkondigen. De lessenaar is massief, wat in de 12de eeuw een bijzonderheid was.
De stadskerk met het onderste marktplein
20
20
Het kruisbeeld ontstond rond 1500 en toont een aangrijpend gelaat van Christus dat voor de kijker lijdend, stervend en de situatie »het is volbracht« weergeeft, afhankelijk van de positie van de kijker. Een bijzonderheid: de inscriptie is in het Hebreeuws, Grieks en Latijns.
Openingstijden: Dagelijks van 9.00 tot 19.00 uur, behalve tijdens kerkdiensten en concerten.
De hedendaagse stadskerk ...
20
... en na de 2e Wereldoorlog
Op het doopvont van 1100 werden alle evangelische Freudenstädter sinds 1608 gedoopt. De stenen figuren, een strijd tussen demonen en de wezens van het licht, tonen de vroomheid van de monniken in de middeleeuwen. Een hert dat een giftige slang uitspuwt en de bron vindt, verwijst symbolisch naar het doopsel dat alle mensen reinigt van de zonden.
De stadskerk van binnen voor de oorlog
21 VENUS 21
21
Fun fact: Aangezien de wederopbouw van de stad e
na de vernietiging in de 2 Wereldoorlog Boven de grote, vrijstaande trap gepaard ging met aanzienlijke schulden, verheft zich de herdenkingspijler wordt de figuur »Hypotheekvenus« of in van de burgerij van 1955 van de volksmond ook »Schuldenmarie« beeldhouwer David Fahrner uit genoemd. Freudenstadt als herinnering aan de unieke wederopbouw na de vernieling van de stad in april 1945. De figuur grijpt met de ene hand in een betere toekomst, met de andere hand schuift hij het slechte van het verleden van zich af.
22 MUSEUM IN HET STADHUIS
De Venus boven het Onderste marktplein
In 1954 werd het stadhuis vanwege de wederopbouw onder architect Ludwig Schweizer midden op het marktplein geïntegreerd. Tussen Laat uw fantasie de 2009 en 2012 werd het stadhuis als vrije loop: gemeenschapsproject van Freudenstadt, door de heem-en museumvereniging In verkleind formaat geeft het staden het district Freudenstadt in een huis het slot weer dat stadsstichter »Museum in het stadhuis« omgetoverd. Hertog Friedrich I. von Württemberg Tegenwoordig zijn er de stadsbibliotvoor zijn residentiestad had ontworpen. Het ontworpen slot zou groter heek, het heemmuseum en een grote zijn geweest dan het residentieslot feestaal gevestigd, genoemd naar in Stuttgart. Ludwig Schweizer.
22
Openingstijden: di – zo van 10.00 tot 17.00 uur, gratis entree.
Het stadhuis 's nachts
23 MARKTPLATZ 23
23
Het marktplein in Freudenstadt is het grootste, omgebouwde marktplein in Duitsland. Het heeft een omvang van 219 x 216 meter en werd in 1599 gebouwd volgens de bouwplannen van bouwmeester Heinrich Schickhardt. Voor de plattegrond werd een molenwiekenspel geïmiteerd. Het marktplein wordt doorkruist door straten en is daardoor in drie delen verdeeld. Ze worden Bovenste marktplein, Onderste marktplein en Postplein genoemd. Op het Bovenste marktplein vinden de meest uiteenlopende markten plaats. De aangrenzende gebouwen rondom het marktplein hebben arcades. Oorspronkelijk werden hoeken van winkelhaakgebouwen voorzien. Tegenwoordig
Op het Bovenste marktplein rond 19xx
Luchtfoto van het marktplein
zijn er daarvan nog twee overgebleven; de stadskerk en het Schickhardtgebouw dat in het politiebureau is ondergebracht. Direct bij het wateroppervlak zijn de bodemplaten gelegd als molenwiekspel. De speelstenen zijn te leen bij het toerismekantoor. Onder de arcades bevinden zich de meest uiteenlopende winkels die uitnodigen om lekker te slenteren. Onder het marktplein ligt een openbare parkeergarage met 417 parkeerplaatsen.
23
Het Onderste marktplein rond 19e eeuw 19xx
Interessante anekdote: Bij het onderste deel van het wateroppervlak bevindt zich de Konditorei »Café Fontaine«, die als eerste gebouw in Freudenstadt werd opgericht. De Hertog was wijsgemaakt dat uit de in Freudenstadt gedolven ijzer- en zilvererts goud kon worden gemaakt. En daarom hang het wapen »Huis van de gulden barbeel« bij de ingang van het bedrijf. Het bedrijf veroorzaakte in 1632 een zinderende stadsbrand die de stad vrijwel volledig vernietigde.
In 1999 bij het 400-jarig jubileum kreeg het Onderste marktplein zijn nieuwe gezicht. Op zijn scheve oppervlak van 45 x 18 meter werden 50 waterfonteinen aangelegd. Zij herinneren nog aan de slogan van het jubileum. »Renaissance en levensvreugde«.
23
Oude stadsplattegrond van Schickhardt rond de 16e eeuw
24 RATHAUSBRUNNEN De uit 1780 afkomstige wel toont in zijn midden de Württembergse Hertog Karl Eugen die guldens vrijgevig liet regenen.
25 NEPTUNBRUNNEN Sinds 1763 stond de Neptunwel precies in het midden van het marktplein. Deze werd echter bij de wederopbouw van de stad na 1945 naar het Bovenste marktplein verplaatst. Neptunus met de obligate drietand is twee meter en is net als alle historische figuren bij bronnen op het grootste marktplein van Duitsland gemaakt van bont zandsteen.
Romantische sfeer in de avondschemering
25
24
Impressum: Uitgever Freudenstadt Tourismus Marktplatz 64 72250 Freudenstadt Tel. 0 74 41 / 864 - 730 Fax 0 74 41 /864-777
[email protected] www.freudenstadt.de Openingstijden toerismekantoor mei tot september Maandag tot vrijdag 9.00 –18.00 uur zaterdag + zondag 10.00 –15.00 uur Der Rathausbrunnen
Neptunbrunnen (en 19e eeuw)
Afbeeldingen Freudenstadt Tourismus Jens Teufel Martin Helmecke Reclamebureau adhoc kommunikation gmbh Teksten Freudenstadt Tourismus Oktober tot April Maandag tot vrijdag 10.00 –17.00 uur zaterdag 10.00 –13.00 uur Zon- en feestdagen 11.00 - 13.00 uur
EEN REIS DOOR DE TIJD IN FREUDENSTADT 1599 Oprichting van de stad door Hertog Friedrich I. von Württemberg, bouwmeester Heinrich Schickhardt (geplande stad in de renaissance voor 3500 inwoners, in het Zenüum dient een zo machtig mogelijk slot te ontstaan).
1601 Legging van de eerste steen van de stadskerk, naamgeving »Freudenstadt«, geloofsvluchtelingen uit Steiermarken, Kärnten en Krain.
1608 Overlijden van Hertog Friedrich, einde 1e bloeiperiode. Het slot wordt niet gebouwd. Daardoor ontstaat het grootste marktplein van Duitsland (4,74 ha).
17 eeuw Twee pestuitbraken, grote brand, plunderingen in de 30-jarige oorlog. e
18 /19e eeuw. Andere oorlogs- en hongerjaren. e
Begin Industrie in het Christophdal. Stadsschout Hartranft maakt er gedurende 40 20e eeuw jaar op doeltreffende wijze werk van om het bosstadje om te toveren tot een wereldberoemd wellness-oord. Opening van verschillende Grand Hotels, zoals het Kurhaus, de Wandelhalle en de Kurgarten. Opening golfbaan (1929).
1939 Freudenstadt wordt »Kuuroord met heilzaam klimaat«. e
1945 Vernietiging binnenstad in de 2 Wereldoorlog door artilleriebeschietingen. 1949 – 54 De wederopbouw van Freudenstadt volgens de oude ontwerpen geldt nu nog als voorbeeld voor de naoorlogse tijd (Het wonder van Freudenstadt). Opening stadskerk (1950)/stadhuis + Kurhaus (1954)/stadhuis (1955).
1959 Stadsliaison met Männedorf/Zwitserland. 1961 Stadsliaison met Courbevoie/Frankrijk.
Prijzen: Rondrit: Volwassenen: 3,50 € Kinderen 4 – 14 jaar: 2,00 € Enkele reis (Kienberg): Volwassenen: 2,00 € Kinderen 4 – 14 jaar: 1,00 € Groepsprijs: Volwassenen 3,00 €
Informatie en boeking op telefoonnummer 07441 / 4133
KURBÄHNLE
Geniet van een gezellige en interessante rondrit in het Freudenstädter Kurbähnle, waarin u de chauffeur interessante details over Freudenstadt vertelt. Het traject omvat meerdere haltes. U hebt de mogelijkheid om een rondrit te boeken of een enkele reis. De rondrit begint op de Untere Marktplatz naast de stadskerk.
1983 Opening panoramabad. 1988 Freudenstadt wordt grote districtsstad. 1989 Inwijding van het nieuwe kuur- en congrescentrum. Voltooiing van de ondergrondse garage onder het marktplein en aan het congrescentrum. Stadsliaison met Heide/Sleeswijk-Holstein.
1990 Het Bovenste marktplein en delen van de binnenstad worden omgevormd tot voetgangzones, stadsliaison met Schöneck/Vogtland.
1997 Freudenstadt krijgt het predicaat »Kneipp-kuuroord«. 1999 400-jarig jubileum, inwijding 50 waterfonteinen op het onderste marktplein, opening mijn, natuurbelevenissenpad en bosgeschiedenispad.
2003 – 2006 Verbetering van de spoorverbinding naar Karlsruhe, Offenburg en Stuttgart (Freudenstädter-ster).
2006 Zeven nieuw bewegwijzerde gezondheidswandelpaden met in totaal 81 km dienen als nieuw therapeutisch aanbod voor het heilzame kuuroord.
Vertrek Stadtkirche
Lauferbrunnen
Kienberg
Station
Aankomst Stadtkirche
10.03 uur 10.45 uur 11.30 uur 13.05 uur 13.45 uur 14.35 uur 15.15 uur 16.00 uur 16.35 uur
10.13 uur 10.55 uur 11.40 uur 13.15 uur 13.55 uur 14.45 uur 15.25 uur 16.10 uur 16.45 uur
10.21 uur 11.03 uur 11.48 uur 13.20 uur 14.00 uur 14.50 uur 15.30 uur 16.15 uur 16.50 uur
– – – – – – – 16.20 uur 17.00 uur
10.40 uur 11.25 uur 12.15 uur 13.40 uur 14.25 uur 15.10 uur 15.50 uur 16.30 uur 17.10 uur
2008 175 jaar stadsbos en 100 jaar Plenterbos (opening Plenterbospad). 2009 Opening bezoekerscentrum Schwarzwaldhochstraße met »Kniebishütte« op de Kniebis. Stadsliaison met Sandanski/Bulgarij.
2013 Tien jaar stadsspoorverbinding Karlsruhe - Freudenstadt Freudenstadt, inwijding informatiepunt centraal station
2014 Opening van de berghut Lauterbad.
Van mei tot medio oktober volgens dienstregeling, vanaf april weer- en temperatuurafhankelijk. Rondritten door Freudenstadt en over de Kienberg, rijtijd ca. 30 minuten. Haltes: Stadtkirche, Teuchelwald, Café am Friedrichtsturm. Van 12.00 – 13.00 uur middagpauze. Laatste rit 16.35 uur. Vertrektijden vrijblijvend. Bij onweer en harde regen evenals bij groepsboekingen geen ritten volgens dienstregeling
r. ac sb r he Stra ße
l
ge r
Fr.-Li s t -St
e
ra ß
St
n-
Mu
r S t ra ße
l d e rli
ur
tr.
tr. -S
Hö n -St öff e l -
11 dle
eg gw an els Vog
Im Nick
lde
m
A
tr.
G
Schierenbergstraße
eg
Ikarusw
ha Lilient lstr.
So
K i n z ig t al b a hn Hohenri eder Straße
or g Ge
Zeppelinstraße
KarlStr.
Kapuz. str.
Am
Ziege lwäl
äle ent
n ha n e n ld e
W ilhem sb au
10 w eg
traße
B weirken g -
Köni g-
König -Wilhelmstraße
sauweg
Son nen ha
M
La
Moz arts tr.
Schub wegert-
Landhausstraße
nwa ldstr aße
Am Pos tpark
B2 8
ose l s ße tr. ra fst ho hn Ba nggasse
Herzo g-Eb erha rdStr a
w.
-Weg
Frühlin g
Stra ße
Saarstraß e tr. Straße gs llin he Sc
dstraße
Palm e
Stutt garte r
Vöhringerstr.
arten
homa
Mus bach e
Schwan enstraße
e
peng
Hans-T
Fr.-L ist-S
Nägele-
tr.
aß st r
Stum
eg
Str. ele Eugen - Näg eg isw be e ein St raß
Goethes
Glashütten ße Hoh enrie der St raße Beeth ov e n s traße Herma nn-He sse-S tr. Herre nfeld er Str K aße o n r ad-S chott -Stra ße
man nw
Mörikestr aße
ße tra
straße
Bahnh of-
instr.
tr.
t-
Centraal station Golfveld stollen Großvatertanne 2,4 km / 30 min te voet Midgetgolfcomplex Panoramabad Indoorspeelpark 2 km / 20 min Bibliotheek in het stadhuis, openbare wc / net toilet 17 Waldcafé 1 km / 15 min te voet 18 Berghut Lauterbad am Stokinger Hang 2,9 km / 45 min te voet 11 12 13 14 15 16
ac sb Mu
S traße
Falken-
B ße Kleinrhe
8
18 10
6
rS he
9
Erns t - Luz-Weg
2 3 4 5 6 7 8 9
Freudenstadt Tourismus, post, parkeergarage, technisch stadhuis Politie Kurbähnle, busparkeerplaats Station, ZOB, infopunt Central bioscoop Experimenta Subiaco bioscoop, parkeergarage, Kurhaus Kreishaus/VHS (volksuniversiteit) Sport- en feesthal / landraadsambt
5
Bismarc
Lauterba
Gerh.- H au p
nweg
ße
K
1
e raß gst Rin
7
Wäld es
OVERZICHT
straße
Ke p le r
h Ja
eg
Uh lan ds t
kstr.
Huppen bauer s
Hartra nftstraße
Logentann e
12
Badstr.
gwi Lud
28
Turnhall e
E.-Kin
tr.
eg angw serh Hau
Hofstraße Langestra ße
Str.
Paulinenstr.
Hofstraß e Langes traße
Promenadeplatz
ter St ra
Peter-S tein-
Reichsstr .
e
Fr.-Ebert -S
13
straße
Reichss tr.
g-Str.
17
Stuttgar Ro garsteen n
Badstraß
t.Juesrner-Str. K
Linden-
3
Beißzange
ßb
ße
1
Tannen s
Str a
16
Schulstra Brunnens ße traße
aße Str
Forststra
in
tra ß e
e
g we en ies erw p l Wö
traße Tals
St
ta
Schickh
ophs
Kurbähnle
s oph rist Ch
e
Dob elw
Eug e n -
Ma rt
- Lu ther-St raße
Alfredstr.
Glockenstr.
ris t
Bosgebied
ge tei rS
ardtstr. A lf r e d st r aße Gärtne r stra ße
Ch
Parkcomplex
Rappenst raße
ra
Fin bergkestrn.-
4
str.
Openbare toiletten
14
Leonhard straß -
Katharin enstr. Friedrichs tr. Jakobstr. Kaufhaus
2
Str.
weg
Horl.z st
Toeristeninformatie (VVV)
Ros buscehn-
we g Gottlieb-D aimler-S traße H in den burg straß e
Ulanenstr.
Parkeerplaats
Eugen-
15
Notze it
Rheinlandstraße
Tramhalte
Hirschkopfst raß e
Alfredstr.
Murgtals traße
Talst r a ße
Centraal busstation
Schillerst raße
SYMBOLEN EN DE BETEKENIS ERVAN
Ludwig-Jahn-Straße
Herzog-
Erle nw eg
Dobe lw
10 DINGEN DIE U IN FREUDENSTADT NIET MAG MISSEN: Flaneer over het grootste marktplein van Duitsland In de zomer, als de zon schijnt, een afkoeling onder de 50 waterfonteinen of, als het regent, beschermd onder de arcaden – geniet van de weelde aan bloemen, putten, bouwwerken en boetieks rond het marktplein. Beklim in de zomer de Herzog-Friedrich-toren Na 147 treden wordt u beloond met een 360 graden panoramablik over de bergruggen van het noordelijke Zwarte Woud evenals naar de Schwäbische Alb in het oosten. Geef de Großvatertanne een dikke omarming De Großvatertanne is een 250-300 jaar oude dennenboom met een stamdiameter van 1,64 meter en een hoogte van 46 meter. Het is bewezen dat dit de dikste dennenboom van het Zwarte Woud is. De Großvatertanne ligt op het traject van het bosgeschiedenispad. Neem deel aan een cursus voor het bakken van Schwarzwälder Kirschtorte Laat u zich inwijden in de hoge kunst van deze wereldwijd vermaarde en gewaardeerde kostelijkheid uit het Zwarte Woud. Nadere informatie bij de Toeristen-Informatie Breng een avond door in de Subiaco bioscoop Neem gezellig plaats op de bank van de Subiaco bioscoop in het Freudenstädter Kurhaus, omgeven door de flair van de jaren 50. Bioscoopprogramma verkrijgbaar bij de Toeristen-Informatie. Doe mee aan een rondleiding door het hotel Waldlust Ontdek het ooit meest nobele hotel van Freudenstadt, ontmoetingspunt van de jetset van overzee en gekroonde hoofden uit heel Europa. Het onder monumentenzorg staande oude grandhotel belichaamt in grote delen nog steeds de charme van de Belle Epoque uit de tijd voor de Eerste Wereldoorlog Nadere informatie over rondleidingen bij de Toeristen-Informatie. Gunt u zich na een wandeling een »Schwarzwälder pauze« Rond Freudenstadt bieden gezellige boshutten eigengemaakte specialiteiten uit het Zwarte Woud aan en oorspronkelijk muzikaal amusement van de bosbewoners. Nadere informatie bij de Toeristen-Informatie. Geniet van het »grote« open-air-theater in Freudenstadt Anders ingebed in het theater van de jaren 50 van het Kurhaus, gaat het Freudenstädter evenemententeam in het voorjaar op zoek naar een geschikt podium voor het zomertheater onder de blote hemel. Ieder jaar in augustus is het dan een paar weken lang zover – een must voor iedereen die in die periode in Freudenstadt is. Geniet van het uitzicht op de Elbachsee Begin de wandeling vanaf het bezoekerscentrum Kniebis langs het onderscheiden heemkundig pad. Op de helft van het traject komt u op een open plek met een adembenemend uitzicht vanaf een platform dat herinnert aan een mini Grand Canyon Skywalk. Beleef de verfijnde cultuur van de ham uit het Zwarte Woud Zo heet als het er in de bakkerijen in het Zwarte Woud aan toe gaat, zo rokerig is het in de rondom liggende hammanufacturen. Een perfect souvenir om het Zwarte Woud aan het einde van de vakantie mee naar huis te nemen.
