HiQUARTERLY. Kwartaalpublicatie van Vereniging Mensa Nederland Jaargang COMING OUT. Hoogbegaafde lesbische Asperger

HiQUARTERLY

Kwartaalpublicatie van Vereniging Mensa Nederland

#

09

Jaargang 3 // Maart 2015

€ 5,95

“COMING OUT” Hoogbegaafde lesbische Asperger komt nog één keer uit de kast

Brandwonden tonen de verborgen pijn Het moedige verhaal van Arend Wesdijk

Harpiste Lavinia Meijer is een muzikaal terrorist

Uw grootvader is een aap

Wetenschap uit de kast: Het evolutiedebat van 1860

redactioneel

Allemaal HELDEN ‘Ik kom er voor uit dat ik een hekel heb aan iedereen’, stuurde ik de rest van de redactie in een whatsapp. Gelukkig viel het mee: het was de maandagochtend van de deadline. Na het vorige redactioneel heb ik ook weinig meer om nog voor uit te komen. De enige lastige momenten zijn als ik mensen vertel over de HiQuarterly en dan moet uitleggen van wat voor vereniging het blad is. Maar om nou te zeggen dat er dan een last van mijn schouders valt, nee. Ik bewonder mensen die echt ergens voor moeten uitkomen en het ook doen wel. De durf die benodigd is om als anderseksueel tegen een- soms extreem afkeurende - omgeving op te kunnen staan voor wie je bent of om tegen je zwaar gelovige ouders te kunnen zeggen dat jij niet gelooft; om ervoor uit te komen dat je anders bent zodat je kunt zijn wie je wilt zijn: ik vind het heldhaftig. Als blad kwamen we met het vorige nummer ook voor het eerst ergens voor uit. Voor het eerst in de drie jaar dat dit blad op de deurmat valt, traden we buiten de vereniging. Voor het eerst konden andere mensen, - niet-leden - lezen over de SlimmerIQuiz en het Mensa Fonds, over de successen van onze leden en over andere interessante zaken. Daarvoor hebben we hard moeten werken. Met Karina, Ingrid en Robert - de andere leden van de redactie - hebben we meer dan vierhonderd bibliotheken aangeschreven met het verzoek de hen toegezonden HiQuarterly op de leestafel te leggen. Er gaan HiQuarterly's mee naar het aankomende Festival van Talent en er komen HiQuarterly's om te verspreiden tijdens testdagen. Zo hopen we dat mensen die nog niet lid zijn maar wel geïnteresseerd zijn in hoogbegaafdheid - en mogelijk ook hoogbegaafd zijn - kennis kunnen maken met Mensa Nederland en kunnen zien wie we zijn, wat we doen en wat we leuk vinden. Dit keer houdt dit in dat u het prachtige interview van Ilona Kuis leest met Arend Wesdijk, een man die pas laat ontdekte dat hij hoogbegaafd was en voor wie dat ontzettend veel heeft betekend. Van José Lodge krijgt u tips over hoe u er op werk voor uit kunt komen dat u hoogbegaafd bent en Karina Meerman vertelt over het evolutiedebat van 1860, het debat dat voorgoed de autonomie van de wetenschap in Groot-Brittanië bevestigde. Daarnaast hebben we een nieuwe columniste, Lavinia Meijer, die in een driemaandelijkse column over muziek zal schrijven. Tel daarbij op onze vaste columnisten en de andere rubrieken zoals het kort nieuws, de film-, boeken- en taalrubrieken en het karakteristiek en het is duidelijk dat u weer een mooi blad in handen heeft.

Veel leesplezier, Michan Biesbroek Hoofdredacteur HiQuarterly // Mensa Nederland

Michan Biesbroek heeft een haat-liefdeverhouding met tijd, schrijft liever dan hij praat, is druk bezig zijn eigen bedrijf te starten (om o.a. het spel Staka uit te kunnen geven, zie www.facebook.com/ stakathegame). Schijnt ook te werken.

HiQuarterly • coming out • maart 2015

3

Inhoud

6

26

16 Ik ben van waarde om wie ik ben

6

Arend komt na een mislukte suïcidepoging tot de conclusie dat hij zijn hoogbegaafdheid niet langer hoeft te verbergen. Een moedig verhaal over een man die zichzelf wil zijn.

Uw grootvader is een aap 9 De eerste publicatie van de evolutietheorie leidde tot verrassend weinig tumult. De herrie kwam pas tijdens het evolutiedebat op 30 juni 1860.

Vertel ik het mijn werkgever? 16

4

Heeft het zin om jouw collega’s of leidinggevende te vertellen dat jij een hoge intelligentie hebt? De meningen zijn verdeeld. José beschrijft de vooren nadelen van het benoemen van het Mensalidmaatschap. HiQuarterly • coming out • maart 2015

9 23 Meer dan een snel brein 23 Hoogbegaafde leerlingen hebben meer nodig dan verrijking en verdieping van hun leerstof. Ook de kenmerken van hun “zijn” verdienen aandacht, respect en erkenning.

Column Caren Peeters

11

Etymologie: Uit de spreekwoordelijke kast

12

Boeken 14 Column Lavinia Meijer

19

Karakteristiek 26

Filmrubriek 20

Marion Vollenberg heeft etiketjes, maar die bepalen niet haar identiteit. Ze is vooral heel veelzijdig.

Column Ingrid Touwslager

22

Facts and findings

28

Recept: gegrilde regenboogforel

29

Puzzel 30


5

persoonlijk

IK BEN VAN WAARDE

OM WIE IK BEN Hij heeft een opvallend lichte tred en hele blauwe ogen in een gezicht vol littekens. Arend Wesdijk (33) praat vrijuit en maakt makkelijk contact, maar de afgelopen anderhalf jaar waren allesbehalve makkelijk voor hem. Bij een mislukte suïcidepoging raakte hij voor veertig procent verbrand. Zijn verborgen pijn was opeens zichtbaar voor iedereen. Tekst: Ilona Kuis

handen en benen lag Arend acht weken op de IC en in het Brandwondencentrum (BWC) van het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam. “Op de IC was ik alleen maar aan het overleven, maar in het BWC kwam het besef dat iedereen wist dat ik zelfmoord had willen plegen.

Ik baal ervan dat ik er nu zo uitzie, maar ik was vroeger net zo onzeker als nu “Er waren altijd twee stromingen in mijn leven. De bovenstroom van carrière, materiële zaken en relaties. Daarnaast was er een onderstroom van mineur. Ik voelde me onbegrepen, overbodig en ongewenst. Die verdrietige en eenzame onderlaag werd gecompenseerd door een succesvolle bovenlaag. Toen mijn relatie stukliep en het met werk ook niet meer lukte, bleef de onderstroom over. Het lukte me niet om in het systeem te passen of om het systeem aan te passen. Daarom leek het mij het beste om afscheid te nemen van het systeem en van het leven.”

Impulsieve daad Zo stond Arend ervoor in juni 2013. Na het zoveelste verzoek van de Sociale Dienst om extra documenten voor de verlening van zijn bijstandsuitkering, zette hij thuis impulsief de gaskraan open. “Mijn idee was dat ik op die manier rustig zou inslapen. Het stomme was dat ik geen onderzoek had gedaan of dat inderdaad zo werkte.” Er gebeurde niets, Arend bleef wakker. Hij stond weer op en verwisselde een stekker om tv te gaan kijken. Een vonkje werd een steekvlam in zijn gezicht en een gasexplosie die zijn huis en dat van zijn buren verwoestte. Met derdegraads brandwonden op zijn gezicht, armen,

6


Het voelde bevrijdend dat het ineens out in the open was. Ondanks dat ik helemaal niks kon en mijn verwondingen aan mezelf te danken had, werd ik in het BWC liefdevol verzorgd. Ik ben het personeel daar heel dankbaar voor.” Arends basisgevoel is altijd geweest dat hij er mocht zijn vanwege zijn prestaties. “Tijdens mijn herstel kon ik alleen maar ontvangen. Daardoor ervoer ik dat ik er zelfs met brandwonden nog steeds mocht zijn.”

Naar buiten In het begin vertelde Arend nog niet aan iedereen dat hij expres het gas had laten openstaan. Inmiddels wel. De eerste keer alleen buiten op straat vond hij lastig. Hij werd uitgescholden en mensen reageerden verschrikt als ze hem zagen. “Ik baal ervan dat ik er nu zo uitzie, maar aan de andere kant: ik was vroeger net zo onzeker als nu. Een mens went aan zijn nieuwe uiterlijk. >>


7

persoonlijk

Ik vind het ook wel fijn dat mijn littekens zichtbaar zijn, want ook mijn pijn is daardoor zichtbaar. Zelfs als ik me kwetsbaar voel, moet ik ermee naar buiten. Dat is niet altijd leuk, maar het is wel gratis therapie.”

(H)erkenning

mijn talenten onder de grond stoppen.Waarom kan een ander mijn talenten niet respecteren en benutten zoals ik de zijne waardeer? Waarom moet ik de ander altijd begrijpen en lijkt dat zelden andersom zo? Mijn coming out betekent vooral dat ik me verzet tegen dat aanpassen.”

Hij checkt bij de interviewer of zij ‘ook lid is van Mensa’. Hij vraagt het bewust op die manier, om zo het begrip hoogbegaafdheid nog even te ontwijken. De ‘ja’ lijkt hem gerust te stellen. Hij is bang arro-

Arend loopt nu stage bij de fractie van GroenLinks in de Eerste Kamer. Een voor hem heer-

Waarom moet ik de ander altijd begrijpen en lijkt dat zelden andersom zo? gant over te komen of op weerstand te stuiten. “In de buitenwereld weten niet veel mensen dat ik hoogbegaafd ben. Ik ben bang dat mensen extra op mij gaan letten; alsof ik als hoogbegaafde geen fouten mag maken. Zoals een mislukte zelfmoordpoging.” Bijna vijf jaar geleden wees zijn studieloopbaanbegeleidster hem op hoogbegaafdheid. Kort daarna las hij het boek ‘Ongeleide projectielen op koers’ van Noks Nauta en Sieuwke Ronner, dat hem de eerste vorm van erkenning gaf. “Tijdens mijn herstel praatte ik veel met een buurvrouw van mijn vader. We hadden allebei arbeidsconflicten en we herkenden onderling veel. Zij gaf mij info over Mensa en het boek ‘Het Mensaquotiënt’ van Anne Hofstede en Karina Meerman.Toen heb ik de Mensatest gedaan en gehaald, waarna ik direct lid werd. Ik ben nu twee keer naar een regioborrel geweest. Misschien kan de vereniging af en toe een veilige haven zijn waar ik kan schuilen wanneer ik mij onbegrepen voel door de buitenwereld. Ook dit interview voelt voor mij als thuiskomen, want ik kan vrijuit praten over mijn suïcidepoging en mijn hoogbegaafdheid, zonder dat ik veroordeeld word.”

Zoeken naar levensvreugde Ondanks de persoonlijke ontwikkeling die hij doormaakte na het ongeval, heeft Arend nog steeds geen flauw idee waarom hij hier, op aarde, zou moeten zijn. Behalve voor zijn dochter, voor wie hij een goed voorbeeld wil zijn. Hij wil weer levensvreugde vinden. Door het contact met lotgenoten hoopt hij de vreugde van zijn talenten te ontdekken en eindelijk de ruimte te vinden om door de pijn en afwijzing heen te komen. “Voorheen bestond mijn groei er vooral uit dat ik me moest leren aanpassen aan de ander, dat ik maar moest begrijpen dat die het niet snapte. Op school paste ik me voortdurend aan het niveau aan van de gemiddelde of zwakkere leerling. Ik moest

8


lijke plek met inspirerende mensen waar hij al zijn talenten mag inzetten en ontwikkelen. “Het heeft veel pijn, verdriet en eenzaamheid gekost om me aan te passen aan het gemiddelde. Ik ben bang dat mijn kop er zo weer afgehakt wordt als hij een beetje boven het maaiveld uitsteekt, maar de fractie waardeert juist de competenties van mensen.”

Van waarde zijn Door zelfmoord te plegen, wilde Arend de wereld niet meer tot last zijn. “Dat is wrang, want het tegenovergestelde is gebeurd. Ik heb mijn buren uit hun huis geblazen en ik ben een duur zorgdossier. Dat wat mij dwarszat, heb ik recht in mijn gezicht teruggekregen. Daarin zit voor mij dan ook de waarde van deze situatie. Ik hoop dat mijn littekens mij de rest van mijn leven eraan herinneren dat ik als persoon van waarde ben, zonder dat ik daar iets voor hoef te doen. Voel ik dat ook al zo? Nee nog niet, maar ik kan het al wel beredeneren.”

Ilona Kuis werkt als trainingsactrice en presentatrice, vooral in de zorg, retail en de juridische wereld. Vraagt anderen en zichzelf het hemd van het lijf. En dat komt goed uit, want ze is dol op de sauna. Meer info en blogs op www.ilonakuis.nl

wetenschap

UW GROOTVADER

IS EEN AAP Achteraf gezien is Darwins evolutietheorie een van de belangrijkste wetenschappelijke verhandelingen van de moderne tijd. Maar hoe werd zijn theorie over het ontstaan der soorten destijds ontvangen? Tekst: Karina Meerman

D

e eerste keer dat de theorie achter Darwins boek (On) The Origin of Species formeel werd gepresenteerd aan de buitenwereld, was op 1 juli 1858. Darwin werkte al sinds 1837 aan de theorie dat soorten veranderlijk zijn en dat in de loop van generaties, de ‘pool’ van bestaande eigenschappen binnen dierof plantpopulaties verandert, omdat alleen datgene overblijft wat past bij de omgeving waarin de soort (over)leeft. In een brief aan zijn vriend

moest zichzelf eerst omscholen tot een echte bioloog, voor hij zich zeker genoeg voelde om de soortentheorie verder aan te pakken.”

Survival of the fittest Uiteindelijk werd de publicatie nog relatief gehaast afgerond. Naturalist en ontdekkingsreiziger Alfred Russell Wallace stuurde Darwin in 1858 een brief met zijn eigen theorie. De beide heren waren afzonderlijk van elkaar tot de zelfde conclusies gekomen, beiden geïnspireerd door een economische theorie van pastor Thomas Malthus in 1797. Die stelde dat alle pogingen om de armen te helpen gedoemd waren, omdat de druk van bevolkingsgroei alleen maar zou toenemen. Darwin en Wallace bedachten allebei dat dieren en planten diezelfde druk moeten voelen. En toch staan we niet tot aan onze knieën in de regenwormen of mestkevers. Dierlijke populaties worden in toom gehouden door onder meer ziektes en schaarste aan voedsel. Iedereen is in competitie met elkaar en zij die het best passen (‘fitten’) in hun omgeving, overleven.

Het idee moest voldoende onderbouwd zijn, zodat het ook tegen zeer felle kritiek bestand was John Hooker zegt hij op 11 januari 1844: “Ten slotte is er een sprankje licht gekomen & ben ik er vrijwel van overtuigd (geheel tegengesteld aan de mening waarvan ik ben uitgegaan) dat soorten (het lijkt op het bekennen van een moord) niet onveranderlijk zijn.” Dat schreef hij in een essay over de theorie, omdat hij wilde dat zij bewaard bleef na zijn dood. Het werd echter niet gepubliceerd. Darwin besefte dat zijn werk grote impact zou hebben op het (kerkelijk) denken van die tijd en dat zette hem ertoe eindeloos te blijven schaven aan zijn boek. Het idee moest voldoende onderbouwd zijn, zodat het ook tegen zeer felle kritiek bestand was. “Om zijn status als professional te behouden, een status die kennelijk ook inhield dat hij het geloof moest verdedigen, legde Darwin de pen neer.” (R.J. Richards, 1983). Maar de wetenschapper werd ook opgeslokt door andere projecten, zoals een studie van acht jaar naar zeepokken (Cirripedia, 1846-1854). Dat was geen loze zijstap. Dit schrijft vriend en bioloog Thomas Henry Huxley aan diens zoon: “Hij

De theorie werd aanvankelijk met verrassend weinig bombarie ontvangen. De secretaris van de Linneaus-vereniging las op 1 juli 1858 de papers van Wallace en Darwin - twee documenten in een reeks van zes - voor aan een publiek van dertig mensen. Darwin was er zelf niet bij omdat zijn zoontje zojuist was overleden. In mei 1859 schreef de voorzitter Thomas Bell dat het voorgaande jaar “verstreken was zonder een van die opmerkelijke ontdekkingen die revoluties ontketenen in de wetenschap”. Darwin werkte zijn theorie uit tot het boek ‘Over het ontstaan van soorten’, dat op 24 november 1859 werd gepubliceerd. De eerste editie was met 1.250 exemplaren ongekend hoog en te koop voor 15 shilling (destijds een weeksalaris voor een arbeider). De tweede oplage, slechts twee maanden later, telde drieduizend exemplaren. De jonge garde die zich rondom Darwin had verzameld, had echter behoefte aan tumult en wel door het ontstaan van de mens ter sprake te brengen, in het licht van Darwins theorie. Zij organiseerde daarom op 30 juni 1860 een debat. Darwin tackelde de kwestie van menselijke evolutie formeel pas in 1871 met zijn boek ‘The Descent of Man’, maar in maart 1858 verklaarde Huxley al tegenover het Royal Institute dat gorilla’s net zo nauw verwant waren aan mensen als aan


9

bavianen. “Ik geloof zelfs dat de geestelijke en morele vermogens essentieel en fundamenteel dezelfde zijn in dieren als in onszelf.” Darwin had de kwestie vermeden in zijn eerste publicatie uit angst vereenzelvigd te worden met het filosofisch materialisme. Dit stelt dat materie de basis is van alle leven en dat mensen en spirituele verschijnselen slechts bijverschijnselen daarvan zijn. “Niets was meer verontrustend voor de lange traditie van het Westers denken dan de stelling dat de geest – hoe complex en krachtig ook – simpelweg een product is van de hersenen.” (Stephen Gould). Het laat namelijk geen ruimte voor een goddelijk wezen.

Ontzagwekkende woorden Het evolutiedebat van 30 juni 1860 is de geschiedenis ingegaan als de dag waarop de autonomie van de wetenschap in Groot-Brittannië voorgoed werd gevestigd (J.R. Lucas, 1979). Het debat staat ook bekend als de bijeenkomst waarop Samuel Wilberforce, bisschop

Een aanwezige journalist deed verslag in het blad The Athenaeum. “De bisschop van Oxford is beroemd om deze intellectuele wedstrijden, maar Dr Whewell, Lord Talbot de Malahide, Prof. Sedgwick, Mr Crawford, en Prof. Huxley (…) hebben aanvallen en tegenaanvallen uitgevoerd, naar eigen tevredenheid en tot groot genoegen van hun respectievelijke vrienden. De hoofdoorzaak van de onmin is de nieuwe theorie De Ontwikkeling van Soorten door Natuurlijke Selectie (…). De bisschop van Oxford protesteerde sterk tegen deze theorie, die voor mogelijk houdt dat mensen van apen afstammen – en die wordt onderbouwd door Prof. Owen, Sir Benjamin Brodie, Dr Daubeny, en andere prominente naturalisten bijeen in Oxford. Maar anderen – met name Prof. Huxley – zijn bereid te accepteren, voor

Ik zwoer dat ik deze Amalekiet Sam met grote slag zou slaan, schenkel en heup van Oxford, aan bioloog Huxley vroeg of hij “van grootmoeders kant van een aap afstamde, of van grootvaders kant”. De ooggetuigenverslagen lopen helaas nogal uiteen. Lady Isabelle Sigwick beschreef hoe de bisschop van zijn stoel rees “en in mild schofferende toon, bloemrijk” het publiek verzekerde dat die hele evolutietheorie niets voorstelde. Een duif was nog altijd gewoon een duif. Hij wendde zich tot Huxley “met een minzame glimlach en verzocht deze of hij via zijn grootvader of via zijn grootmoeder van een aap afstamde. Mr Huxley stond traag op. Een redelijk lang figuur, streng en bleek, zeer rustig en zeer serieus.” Wat hij precies zei, weet de schrijfster niet meer, “zo ontzagwekkend waren zijn woorden”, maar waar het op neer kwam was dat hij zich niet schaamde “om een aap als voorouder te hebben. Hij zou zich wel schamen om verbonden te zijn met een man die grote gaven misbruikte om de waarheid te verbloemen.” Het debat vestigde Huxley’s reputatie als wetenschapper en als Darwin’s Bulldog. Maar ook Hooker heeft waarschijnlijk uitgebreid gesproken. In een brief aan Darwin schrijft hij dat Huxley zich bewonderenswaardig had gedragen, maar dat zijn stem niet ver genoeg droeg om overal gehoord te worden. Evenmin had hij ‘Soapy Sam’, de bisschop, niet op de zwakke punten in diens argumentatie gewezen. Hij schrijft: “De strijd laaide op. Lady Brewster viel flauw, de opwinding nam toe met iedere spreker; mijn bloed kookte, ik voelde mij een held op sokken; opeens zag ik mijn kans; ik zwoer dat ik deze Amalekiet Sam met grote slag zou slaan, schenkel en heup, zodra ik mijn mond zou openen, en ik gaf mijn naam aan de voorzitter (Henslow) dat ik de handschoen zou opnemen.”

10


zichzelf en voor hun vrienden en vijanden (…) de vernederende waarheid van een stamboom die niet geregistreerd staat in de Hoge Raad van Adel. Het debat maakte in ieder geval ongebruikelijk levendig in Oxford.”

Bronnen: Wilberforce and Huxley: A Legendary Encounter, J. R. Lucas; RSNR Royal Society Publishing; Why Darwin Delayed, R.J. Richards; Wikipedia; the Darwin Correspondence Project; In Darwins Woorden, C. Buskes et al. Met dank aan Mensaleden Paul Algra, Michan Biesbroek, Josko de Boer, Yvonne Buijsen, Jasper Bot en Eveline Thoenes.

Karina Meerman is freelance journalist en tekstschrijver en schrijft voor de zakelijke markt over technologie en innovatie. Spaart voor de World Science Fiction Convention in de VS in 2015. Of 2016. www.karinameerman.nl

column

Namaakkast

I

k ben ooit een poosje ambtenaar geweest. Op een dag had ik, als notulist, een vergadering met een stuk of zes hoofden van dienst. Allemaal mannen. In die tijd was ondergetekende mop nog een mopje, en best aardig om te zien. Eén van de hoofden was een zekere Arie, die stapelverliefd op me was. Daar kwam niets van; hij was getrouwd, en ik woonde samen met een andere Arie. In die tijd voelde ik me nog de hoeder van andermens' huwelijk. Toen ik binnenkwam, voelde ik een besmuikte sfeer. De 'heren' maakten misselijke grappen over een secretaresse, die geboren was als jongetje. Mijn ergernis was groot. Hadden die kerels dan geen grein inlevingsvermogen? Snapten ze niet dat het een hel moet zijn als je het gevoel hebt dat je in het verkeerde lichaam zit? Hoe moeilijk het is om aan je dokter, je psychiater, maar vooral je naaste omgeving honderd keer te moeten vertellen dat je eigenlijk, diep van binnen, een vrouw bent? En dan zwijg ik nog over de hormoonkuren en de operaties. Maar misschien ben ik 'gezegend' met een meer dan gemiddelde empathie, dus ik begrijp het wél. Althans: voor zover een als meisje geboren vrouw dat kan begrijpen. En wat ik toen ook al heel zeker wist, was dat protesteren niet zou helpen. Integendeel: voortaan zouden ze hun misselijke grappen expres herhalen als ik in de buurt was, omdat ik dan weer zo leuk kwaad zou worden. Gelukkig kreeg ik precies op tijd de juiste inval. Ik trok een sip gezicht en zei: 'Ik vind dit helemaal niet leuk. Ik ben namelijk ook zo iemand.' De beste leugen die ik ooit verteld heb. Er viel een oorverdovende stilte. De grappen hielden op. En misschien hebben de heren iets geleerd. Maar het beste nieuws is dit: Arie blééf verliefd! En daarin schuilt de hoop op een betere toekomst.

Caren Peeters

Na een halve studie geneeskunde en een carriére in de IT is Caren als zzp’ende tekstschrijver uit het ei gekropen (www.klaretaal.nl). Ze vindt niks heerlijker dan complexe teksten in begrijpelijke taal om te zetten, want niet iederéén is hb. Ze schreef ‘Adam bevalt ook (een beetje)’. Gewoon bestellen! HiQuarterly • coming out • maart 2015

11

etymologie

DE SPREEKWOORDELIJKE

KAST

Coming-out is verkort voor “coming out of the closet”. Closet is in het Engels geen toilet, maar een kleine afgesloten ruimte, rond 1800 afgeleid uit het Franse clos (van cloître, sluiten). In het Nederlands zeggen we “uit de kast komen”, wat ook de letterlijke vertaling is. De uitdrukking “uit de kast komen” heeft een korte, maar daarom niet minder interessante carrière. Tekst: Marco Deurloo

H

oewel het inmiddels een minder scherp begrensde betekenis heeft, betrof het in eerste instantie minderheden die uitkomen voor hun seksuele geaardheid, met name homo’s. Homo is een woord dat al meer dan duizend jaar voor misverstanden zorgt.Veel Nederlanders denken bijvoorbeeld dat homofiel van homo in de betekenis mens komt, wat we kennen uit het Latijn. De naam homo sapiens ‘denkende mens’ werd in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus, ‘Homo ludens’ de spelende mens werd geijkt door Huizinga en het oudst bekende homo vinden we in de overgeleverde woorden van Pilatus: “Ecce homo”, ‘zie de mens’, toen Jezus aan hem werd voorgeleid met zijn doornenkroon op. Maar met dat woord homo heeft homofiel of homoseksueel dus niets van doen. Het komt niet van het Latijnse maar van het Griekse homo. Het Griekse woord homo(s) betekent gelijk en komt bij ons voor in samenstellingen als homogeen. Het deed al in de 4e eeuw de elite schudden. Het ging om de vraag of de Vader, Zoon en Heilige Geest één waren en of Jezus al voor zijn geboorte bestond. Dat soort vragen. Keizer Constantijn riep in 325 de kerkvorsten bijeen om hier uit te komen tijdens het concilie van Nicea. Om een kerkscheuring te voorkomen stelde hij hen het ‘compromis’ ‘homoiousios’ voor. Grieks voor hetzelfde/gelijk is ‘homo-’. Grieks voor eenzelfde/vergelijkbaar is ‘homoi-’ . Homoiousios betekende dus ‘van net zo’n materie’. Het compromis werd aanvaard en vervolgens door iedereen anders uitgelegd, maar de eenheid van de kerk was min of meer gered. En de Drie-eenheid had zijn vorm gekregen.

Erasmus’ dilemma De Drie-eenheid – of de Drievuldigheid - zou nog een staartje krijgen. Ze is als zodanig niet in de Bijbel te vinden. Erasmus schreef een nieuwe vertaling van het Nieuwe Testament van de Bijbel in het Latijn, en om niet in conflict te komen met de kerk, baseerde hij zich daarbij op de brontaal: het Grieks. Dat leverde hem veel kritiek op, met name bij de vertaling van 1 Joh 5, waarin de tekst staat waarop je de Drie-eenheid zou kunnen baseren. Maar die tekst ontbrak in zijn brontekst. In de Vulgata (een eerdere bijbelvertaling in alledaags latijn, red.) stond meer. Hij weigerde de vertaling aan te vullen, zolang er niet een Griekse tekst was gevonden waarin de verwijzing naar de Drie-eenheid voorkwam. Bij de tweede druk zien we de langere tekst alsnog verschijnen. Hem zouden Griekse handschrif-

12


Marco Deurloo (1947) is een ingenieur en musicus die zich daarnaast

zo’n vijftig jaar met taal bezighoudt. Hij was medeauteur van System Development Methodology -II, eindredacteur van de Oogkrant, van schaakblad De beste Z en van personeelsblad De Vooruitblik. Hij schreef columns onder de naam Argus.

ten zijn getoond met de uitgebreide tekst. In de teksten uit de 2e en 3e eeuw komt de tekst hoogstens als aantekening voor. De conclusie ligt voor de hand: om te zorgen dat Erasmus de Drie-eenheidstekst in zijn vertaling opnam, zijn er Griekse handschriften vervalst.

Van voorraadschuur naar bergmeubel Het woord kast is waarschijnlijk rond 1400 ontleend aan het Duits, in de verouderde betekenis ‘voorraadschuur’. Het woord bestaat verder alleen in het Duits en is daar veel ouder dan in het Nederlands. De betekenis ‘opbergmeubel, voorraadkast’ was in die tijd in het Duits veel gangbaarder en is pas daarna in de standaardtaal vervangen door ‘Schrank’. De betekenis voorraadschuur zien we nog terug in ‘een kast van een huis’, al kan associatie met kasteel niet worden uitgesloten. Al wordt kast in de betekenis bergmeubel reeds in 1662 aangetroffen, pas in de tweede helft van de 18e eeuw lijkt het woord ingeburgerd te raken. Daarvóór gebruikte men in deze betekenis vaker kas. Kas, in het Middelnederlands vaak nog geschreven als casse (=doos, kistje) en ontleend aan het Frans, komt al in 1240 voor. In de 17e eeuw krijgt het ook de betekenis opbergmeubel, onder invloed van het Duitse ‘Kasten’, om daarna geheel door kast verdrongen te worden. "Uit de kast komen" sluit aan op die betekenis van kast als bergmeubel. Een kast, bij voorkeur de kelderkast, was tot na de oorlog nog de plek waar ongehoorzame kinderen werden opgesloten, een plek voor schaamte en boetedoening. Daarna verzwakte de angsten schaamtekant van de betekenis aanzienlijk, zodat het ook in veel zwakkere betekenis werd gebruikt: “Het was één grote ‘coming out’ der breisters: breien was een verworvenheid.” (Opzij, december 1997)

LIEVELING, BOTERBLOEM ( Margriet Heymans)

Geloof je me niet, ondeugend nest? Wacht maar, je gaat in de kelderkast. Daar stinkt het naar sintels en aardappelschillen. Daar valt nog geen flintertje licht naar binnen. Ik stuur de nachtvangers op je af. Ik lok ze met mijn spokenfluitje en dan komen ze in je billen bijten. Dat doen ze maar al te graag!’ O, als Berthe toch eens wist, wat haar lieveling moet verduren. Ze zou van verdriet haar strafwerk verscheuren. bronnen: Etymologisch Woordenboek van het Nederlands (EWN) Digitale Bibliotheek der Nederlandse Letteren (DBNL) Geïntegreerde Taalbank (GTB) Groot scheldwoordenboek (M. De Coster 2007), Lieveling, boterbloem ( Margriet Heymans) Statenvertaling ( Synode van Dordt 1637) TESTAMENTUM GRAECE (Nestle+ ,Würtembergische Bibelanstalt, 1932)


13

boeken

Coming out is zijn wie je bent en daar openlijk voor uit komen, of je nou homo, hoogbegaafd, carrièrevrouw of bipolair bent. Daarbij horen boeken met onderwerpen als schaamte, anders zijn, keuzevrijheid en openhartigheid. Tekst: Marion de Groot

Wie wil er nog moeder worden?

en niet elk hoofdstuk is even boeiend. Toch is het als geschiedenis van de emancipatie erg de moeite waard.

Anders dan de titel doet vermoe- Christien Brinkgreve, Egbert Velde, 2006 den, is dit boek geen betoog tegen ISBN 9045703831 het krijgen van kinderen. Ruim een eeuw emancipatie heeft het krijgen van kinderen drastisch veranderd. Begin vorige eeuw was elke vorm van

I thought it was just me (but it isn’t) Making the journey from “What will people think” to “I am enough” Brown betoogt dat we in een cultuur leven van schaamte, die ons leert dat we ons eigen lichaam en ware zelf moeten afwijzen. In gesprek met honderden vrouwen en psychologen onderzoekt ze wat schaamte is, waar het door getriggerd wordt en wat het met je doet. Daaruit destilleert ze kernpunten waarmee vrouwen

Marion de Groot (1981) woont in Amsterdam en is zelfstandige in de IT onder de naam Pick my Brain. Als requirementsanalist vertaalt ze de eisen van de klant in realistische specificaties voor de programmeur. Ze is sinds 2010 lid van Mensa. openhartige, persoonlijke ervaringen van de schrijfster, waarmee ze zelf het goede voorbeeld geeft in zich kwetsbaar opstellen. Al gaat het hier over vrouwen, veel is net zo goed van toepassing op mannen. Het boek leest soepel, en is niet alleen interessant als zelfhulpboek, maar ook als wetenschappelijke analyse van schaamte.

Brené Brown, 2008 ISBN 1592403352

Far from the Tree Parents, children and the search for identity Wat als de appel eens wèl ver van de boom valt? Tien jaar lang heeft Solomon ouders geïnterviewd van

anticonceptie, inclusief onthouding binnen het huwelijk, bij wet verboden. Niet zo gek dat werken voor getrouwde vrouwen geen optie was. Medische vooruitgang en met name de pil hebben hier verandering in gebracht, waarop de wet zich langzaam aangepast heeft. Kinderen krijgen is een bewuste keuze geworden, en daarmee ook hoe je als vrouw je leven inricht. Het is fascinerend om te lezen hoe radicaal het leven van vrouwen in een eeuw veranderd is. Dit plaatst de huidige verhoudingen in historisch perspectief. Soms is het boek wat droog

14


hun schaamte kunnen overwinnen. De verhalen van de geïnterviewde vrouwen worden afgewisseld met

kinderen die ‘anders’ zijn: doof, autistisch, transgender, Down et cetera. Hij onderzoekt wat de impact is van het anders-zijn van het kind op het leven van de ouders. Elke aandoening

kan isolerend werken, maar Solomon ontdekt dat er per aandoening enorme subculturen ontstaan zijn, waar zo’n kind zich thuis voelt. Als ouder wil je niets liever dan dat je kind gezond en normaal is, en jouw dromen verwezenlijkt. Toch beschouwen veel geïnterviewden het als een verrijking dat ze die andere kant hebben mogen leren kennen. Het boek is een behoorlijke pil maar leest vrij vlot. Elk hoofdstuk is gewijd aan één aandoening, en interviews met ouders worden afgewisseld met Solomons eigen ervaringen en overpeinzingen als homo en vader in een afwijkende gezinssamenstelling. Soms is hij wat kort door de bocht, en de geïnterviewden zijn bijna allemaal rijke gezinnen, wat het beeld minder gebalanceerd maakt. Toch geeft het boek een interessant kijkje in de levens van gezinnen met kinderen met een afwijking.

Andrew Solomon, 2012 ISBN 0743236726

Een andere kijk op hoogbegaafdheid Dé hoogbegaafde bestaat niet, betogen de schrijvers, wat geïllustreerd wordt met citaten van en over hoogbegaafden. Het boek beschrijft de diversiteit van hoogbegaafden en hun kenmerken. De nadruk ligt minder op wetenschappelijke onderbouwingen en meer op ervaringen en praktische tips. Er wordt veel aandacht besteed aan het gevoel: lekker in je vel zitten als hoogbegaafde en doen wat goed voelt.

Het boek leest erg soepel en is ook voor leesvaardige kinderen toegankelijk. De tips zijn verdeeld in tips voor ouders, voor leerkrachten en

verliefd. Ook vertelt hij over zijn bipolaire stoornis, zijn neiging tot liegen en stelen en zijn tijd in de gevangenis wegens creditcardfraude. Zijn jeugd blijkt vol extremen te zitten, maar ook vol voor velen herkenbare situaties. Zoals het Fry betaamt is het boek eloquent en met veel humor geschreven. Hij dwaalt regelmatig af van zijn verhaallijn, voor wat

voor de hoogbegaafde zelf. Verwacht geen revolutionair andere inzichten in hoogbegaafdheid, maar vooral herkenning. Een goed boek om aan te raden aan jonge hoogbegaafden, ouders en leerkrachten in je omgeving die wel wat tips kunnen gebruiken. Met 128 pagina’s is het lekker beknopt.

Mariken Althuizen, Esther de Boer en Nathalie van Kordelaar, 2014 ISBN 9088505594

Moab is my washpot Stephen Fry An autobiography In deze autobiografie vertelt Fry over de eerste 20 jaar van zijn leven. Hij zat op een kostschool, ontdekte zijn geaardheid en werd voor het eerst

triviale wetenswaardigheden en gedachten. De lezer wordt meegesleurd in een bipolaire achtbaan van emoties. Niet altijd even genuanceerd, bij vlagen arrogant door de nadrukkelijke bescheidenheid en altijd met meer woorden dan strikt noodzakelijk. Hoe dan ook erg Stephen Fry. Voor de liefhebber.

Stephen Fry, 1997 ISBN 0099457040


15

werk

VERTEL IK HET

MIJN WERKGEVER? Mensalidmaatschap soms wel, soms niet op de cv

Op 10 februari jl. zat de 12-jarige Julius Moormann bij het populaire praatprogramma RTL Late Night van Humberto Tan omdat hij colleges geschiedenis volgt aan de Universiteit van Amsterdam. Ook de kranten besteedden aandacht aan hem. Vorig jaar zagen we op tv SlimmerIQen, Weet ik Veel en de Nationale IQ-Quiz. Slim zijn is hot. In de media. Maar hoe zit dat op het werk? Tekst: José Lodge

Probleemoplossend

T

Als lidmaatschap of een hoog IQ wel openlijk wordt besproken, dan is de situatie en de persoon aan wie het wordt verteld leidend. Inge Mewe, manager bij Akzo Nobel, zette haar Mensa-lidmaatschap bewust op haar CV bij een interne sollicitatie, omdat het snelle denken dat bij een hoog IQ hoort voor die functie een duidelijke pre was. Henk Broekhuizen, werkzaam als technicus bij de Koninklijke Marine, begon er over in een functioneringsgesprek omdat er een communicatieprobleem was tussen zijn chef en hemzelf. Het bleek een goede zet: er kwam veel energie vrij en de problemen waren opgelost. Ook Clazien Moison, senior projectmanager, kon er met haar leidinggevende op positieve wijze over spreken. Bij de grote overheidsorganisatie waar zij werkt is er zelfs een groep van hoogintelligenten die met elkaar onderzoekt hoe de organisatie gebruik kan maken van de talenten van hoogbegaafden. Angela Riddering, afdelingshoofd bij de gemeente ‘s-Hertogenbosch, gaat tegenwoordig nog een stapje verder.

ijdens de workshop ‘HIQ at Work’ bij de jaarlijkse Europese Mensa-bijeenkomst EMAG, werd de deelnemers gevraagd welke redenen er zijn om op het werk aan anderen te vertellen dat zij hoogbegaafd (“HB”) zijn of een hoog IQ hebben. De meest voorkomende waren openheid, het creëren van begrip, ter verklaring van bepaald gedrag, verbetering van communicatie en het krijgen van een passende functie of uitdagende opdracht. Uit een

Menzis? Is dat een verzekering voor hoogopgeleiden? rondje langs de Nederlandse Mensa-velden blijkt dat een hoog IQ niet iets is waar de hoogbegaafde werkende doorgaans mee te koop loopt. Het roept bij de bezitters een mengeling van gevoelens op. Enerzijds een zekere trots op het eigen vermogen, anderzijds een gevoel van kwetsbaarheid. Als bij het voor het eerst voordragen van een zelfgeschreven gedicht. Het Mensa-lidmaatschap is bij de groep ondervraagden niet onzichtbaar, maar wordt ook niet openlijk uitgedragen. Bij Anne Hofstede, communicatieadviseur gemeente Amsterdam, staat haar lidmaatschap niet op haar CV, omdat het volgens haar geen prestatie is. “Op mijn LinkedIn staat een Mensa-groep. De lezer mag zelf de conclusie trekken.” Ook Jeroen Maan, CFO bij een grote retailorganisatie, noemt het liever niet. “Een hoog IQ is niet echt een prestatie door inspanning. De kans op onbegrip en gevoelens van intimidatie bij anderen acht ik hoger dan de kans op een positieve reactie.” Vol-

16

gens Simon Kadijk, directeur van Donatus Verzekeringen, heeft het melden van een hoog IQ op het huidige werk niet veel zin. “Men kent je immers al en jij wordt er niet anders door. Ik zou het alleen melden wanneer het nuttig is om bepaald gedrag te verklaren.”


Geen liefhebber van het woord ‘hoogbegaafd’? Gebruik: snelle denker, hoogintelligent, rijke verbeelding, breed geïnteresseerd, lid van een vereniging voor mensen met een hoog IQ, snelle leerling, mensaal, liefhebber van multitasken.

2. Werk liever met kaders en einddoelen dan met regels en controle. Bij een nieuwe baan of opdracht vertelt zij altijd dat ze hoogbegaafd is, omdat dit haar en haar omgeving helpt goed met elkaar om te kunnen gaan. Ze wil sowieso “niet werken in een omgeving waar mensen bang zijn voor intelligentie of HB-ers per definitie arrogant vinden.”

3. Bied uitdaging door opdracht tot creëren en verbeteren; vermijd routinewerk.

It takes two to tango

5. Gebruik hun nieuwsgierigheid! Zet hen in op andere vakgebieden dan waar ze voor geleerd hebben. Zij kunnen een belangrijke bron van innovatie zijn.

Het zou mooi zijn als hoogbegaafdheid een algemeen geaccepteerd gegeven was en dat iedere HB’er zich op de werkplek vrij zou voelen om hierover zonder handleiding te kunnen communiceren. Echter, de praktijk is dat veel organisaties zijn ingericht op het gemiddelde. Hoewel tegenwoordig veel aandacht wordt besteed

Een hoog IQ is niet echt een prestatie door inspanning aan talentontwikkeling en een hoog IQ hot is op televisie, is de realiteit dat hoogbegaafdheid geen onderwerp is dat standaard op de Human Resource tafel ligt. Extra zendelingswerk dus nog even voor de hoogbegaafde in de organisatie. En ligt het onderwerp eenmaal op tafel, dan helpt het als de werknemer de leidinggevende helpt te begrijpen wat hoogbegaafdheid is. De

4. Laat los en wees niet bang. Deze werknemers zijn niet uit op uw plek maar willen dat hun werk van een zo hoog mogelijke kwaliteit is.

6. Vraag door. Een idee kan heel raar klinken, totdat u de achterliggende redenering hoort. 7. Rust roest. Geef uw zeer slimme werknemers meer werk dan u denkt dat zij aankunnen en schrik niet als ze om meer vragen.

Geeft u leiding aan zeer slimme werknemers?

1. Geef ruimte aan een stuk autonomie en zorg voor een klankbord.

meeste mensen hebben immers nauwelijks een idee, laat staan dat zij weten wat vereniging Mensa is. Zoals een collega zei: “Menzis? Is dat een verzekering voor hoogopgeleiden?” Of: “De mensa? Dat is toch van de universiteit?”

Langzaam aan… Wel of niet uitkomen voor jouw hoge IQ op het werk? Er is geen eensluidende conclusie noch een standaard recept voor, maar het begrip ‘situationeel’ komt hier wel bovendrijven.Vraag jezelf of het melden ervan nut heeft voor jou en/of jouw omgeving. Wat voegt het toe? En wie is de persoon tegenover je? Gaat hij of zij jou


>>

17

snappen? Wat is de timing? Is er voldoende (mentale) rust en ruimte om jouw verhaal te kunnen doen? Wat zijn eventueel de gevolgen als jij het vertelt? Een alternatief en beproefd praktijkrecept komt van de workshopdeelnemers HIQ at Work: ‘Langzaam aan, dan breekt het lijntje niet’. Vertel het wanneer er om gevraagd wordt, als het toevallig ter sprake komt of als het anders-zijn opvalt. Met andere woorden: loop niet op een willekeurig moment de kantine binnen en kondig luidkeels aan dat je hoog scoort op IQ-testen. Hoewel passief -en gerust defensief te noemen- is de langzame benadering wel de veiligste en meest realistische. Hoogbegaafdheid roept immers nog steeds controversiële gevoelens op. Zo kreeg de jonge Julius Moormann naast positieve reacties op zijn optreden bij RTL Late Night, online

ook hele negatieve. Dat hij contactgestoord zou zijn en een zielig studje was. En dat terwijl hij nooit praat over zijn hoge IQ. Was dat afgunst? Angst? De sociale Julius (die ook sport en gamet) kon het antwoord niet geven.

Ik wil niet werken in een omgeving waar mensen hb’ers per definitie arrogant vinden

Uitkomen voor een hoog IQ brengt in zekere zin een risico met zich mee. Er niet voor uitkomen daarentegen kan mooie kansen laten liggen. Simon Kadijk mag in dit geval graag risicomanager Rogier Seinstra citeren: “Het is niet de essentie van risicomanagement om risico’s te vermijden, maar juist om deze op een intelligente manier te nemen.” En intelligentie, daar zijn de meeste hoogbegaafde werknemers gelukkig goed in.

Lees meer: http://www.ieku.nl/wp-content/uploads/page/hoogbegaafdheid_op_het_werk.pdf Hoogbegaafdheid op het werk, Achtergronden en praktische aanbevelingen’ van Noks Nauta en Sieuwke Ronner. http://www.volkskrant.nl/opinie/staatssecretaris-dekker-onderwijs-moet-grote-talenten-meer-uitdagen~a3502339/ VNO NCW West FORUM VOOR WERKGEVERS IN NOORD- EN ZUID-HOLLAND jaargang 5 november 2009 Nr.6 http://is.uva.nl/nieuws/content/2015/2/julius-moormann-volgt-colleges-wereldgeschiedenis.html

José Lodge is specialist op het gebied van leren en ontwikkelen in organisaties. Zij vindt Mensa een mooie uitdaging door haar rol van secretaris, de snelheid van opereren, de veelzijdigheid en complexiteit. Meer op nl.linkedin.com/pub/josé-lodge/3/1b7/17b/nl

18


column

Muzikaal Terrorisme

M

ijn eerste column, ooit. Zou ik het net zo kunnen als Youp van ’t Hek in de NRC en Dolf Jansen in mijn favoriete tijdschrift Runnersworld? Opeens krijg ik het gevoel dat ik iets heel groots moet gaan ontmaskeren en breekt het zweet me even uit. Nu heb ik weinig geheimen, althans dat denk ik. Ik kan zonder enige schaamte over mijn muziek en mijn afkomst praten in de media, maar geldt dit ook voor mijn hoogbegaafdheid? Nee, ik schreeuw het niet van de daken, maar zie het ook niet als een geheim. Het bijzondere ervan past eigenlijk ook wel bij mijn keuze voor een bijzonder instrument. Ik wilde eigenlijk altijd al uniek zijn, maar daarnaast toch ook veilig bij de rest van de groep horen. Die mix heeft ook mijn repertoirekeuze beïnvloed; het betreden van begane paden met muziek van grote klassieke componisten als Händel, Mozart, Debussy en Britten, maar ook nieuwe paden als vanRadiohead, Ólafur Arnalds, Bryce Dessner en JacobTV. Van die laatste componist is Cities change the songs of birds, een stuk gebaseerd op drugsverslaafde vrouwen uit New York, en mijn uitvoering zorgde voor een golf van opschudding. De titel “Muzikaal terrorisme” verscheen boven een online discussie van zeventig pagina’s. Het stuk werd door velen niet geaccepteerd als harpstuk, het paste namelijk niet in het beeld van het instrument dat door koning David werd bespeeld in de bijbel. Mijn schrik hierover was in het begin groot. Zoveel wilde ik ook weer niet opvallen! Het moest allemaal wel onder het kopje “geaccepteerd” kunnen! Maar JacobTV stelde me gerust: “Hoe bijzonder is het om in deze tijd nog te choqueren?” En gelijk had hij. Achteraf voelde ik me eigenlijk ook erg trots dat ik dit stuk, waar ik zelf honderd procent achter stond, heb durven uitvoeren en daarmee een andere kant van mezelf kon laten zien. Het is namelijk makkelijker om te conformeren aan de rest, dan op te vallen en daarbij jezelf te blijven. Lavinia Meijer

Fotografie: Corbino

Lavinia Meijer is Nederlands bekendste harpiste, heeft in Carnegie Hall gestaan en nam zes albums op. Haar nieuwste album Voyage komt in maart uit. Meer info via www.laviniameijer.com


19

filmrubriek

Big Eyes/Milk (Tim Burton, 2014)

(Gus van Sant, 2008)

Tekst: Jelmer Jellema

S

poiler alert: een film is meer dan het verhaaltje, dat we hieronder dan ook gewoon vertellen. Big Eyes zou eigenlijk moeten gaan over iemand die eist wat haar toekomt en Milk over de politieke strijd van een opkomend politicus. Maar zo gemakkelijk ligt het niet. Want er is onderdrukking in het spel. De onderdrukking van iemands essentie, van wat hem of haar definieert. Een onderdrukking die iemand bedreigt en zijn wezen miskent. Een onderdrukking die alleen te bestrijden is door op te staan en te zeggen: ‘Dit is wie ik ben en het wordt tijd dat iedereen dat accepteert.’

Dat is precies wat de hoofdpersonen in de twee onderhavige films doen. En daarmee houdt de vergelijking ook wel weer op, want de films zijn verder erg verschillend. (Behalve dan dat ze allebei gebaseerd zijn op een waargebeurd verhaal, in San Francisco spelen en - ook niet onbelangrijk - dat Danny Elfman verantwoordelijk is voor de muziek. U kent hem wel, van de tunes van The Simpsons en Desperate Housewives en de Oempa Loempa-liedjes in Charlie and the Chocolate Factory. Maar genoeg gedwaald).

Kabbelende Burton Big Eyes is de nieuwe film van Tim Burton, die voor de verandering Johnny Depp en Helena Bonham Carter op stal heeft gelaten. (Voor meer informatie over de mogelijke redenen, raadpleegt u de dichtstbijzijnde roddelrubriek). Bovenaan de poster staat Amy Adams als Margaret Keane, maar de film wordt gedragen door Christopher Waltz die Walter Keane speelt. Met een humor die nog het meest aan Woody Allen doet denken, weet hij nog wat cachet te geven aan het verder kabbelende verhaaltje.

20


Jelmer Jellema is een ondernemer uit Apeldoorn. Met zijn bedrijf Spin in het Web (www.spininhetweb.nl) bouwt hij apps en beheert hij websites technisch en inhoudelijk. Toen hij nog tijd had, schreef hij poëzie en was hij producent van de De Speld-voorloper Vis in het Net. Adams speelt een gescheiden vrouw in de patriarchale jaren vijftig (“Hebt u toestemming van uw man om te werken?”), die bijklust als portretschilder. Op een kunstmarkt ontmoet ze Walter Keane (Waltz), een schilder van Parijse tafereeltjes en in het bezit van een vlotte babbel. Ze trouwen en terwijl Margaret zich thuis specialiseert in desolate doch aansprekende schilderijen van verwaarloosde kinderen met grote ogen, probeert Walter deze aan de man te brengen. Dat blijkt, zegt hij, het beste te gaan door ze als zijn eigen werk te verkopen. Op het moment dat de Big Eyes een enorme hype zijn, zit het stel aan deze leugen vast. En Walter zet Margaret onder druk om het spel voort te zetten.

Uit de schilderskast Walter strijkt met de eer en Margaret liegt zelfs tegen haar eigen dochter over haar werk. Keane is Keane, zegt haar man, het is maar een naam op een schilderij. Maar voor zijn vrouw is het veel meer: haar vrijheid, haar authenticiteit, de essentie van haar bestaan. Zij moet wel opstaan. Zij moet uit de kast komen en zeggen: ik ben de schilder. Dat doet ze uiteindelijk nadat ze van Walter is gescheiden. Er volgt een rechtszaak over plagiaat en laster, met als hoofdvraag: wie is de echte schilder van wat ondertussen een miljoenenproduct is geworden? De rechter

IEDEREEN UIT DE KAST! laat beide partijen een Big Eyes schilderen. Een scene die zo slapstick oogt, dat hij een heel gratuite oplossing van de filmmaker lijkt. Ware het niet dat het in het echt precies zo is gebeurd. Als Big Eyes een beekje is waarover de kijker vrolijk en zonder al te veel risico naar een niet erg verrassend eindpunt kanoot, dan is Milk een brede rivier.We weten min of meer waar de reis heengaat, maar er is aanzienlijk meer woeling en diepgang. Dat kan ook bijna niet anders met Gus van Sant als regisseur (Good Will Hunting, My Own Private Idaho). En een beekje is verreweg niet ruim genoeg voor hoofdrolspeler Sean Penn, die voor de rol van politicus en homoactivist Harvey Milk terecht een Oscar won. Deze film sleept de kijker mee en gaat tegelijkertijd over politiek, ambitie, liefde, angst, angst voor de dood en uiteindelijk dan ook de dood zelf. En oh ja, ook over homo’s.

man avant la lettre en een bonte verzameling homohippies. Zijn strijd is aanvankelijk vooral gericht op het verkrijgen van een politieke representatie voor homo’s, maar verschuift gedurende de film. Als Harvey dan eindelijk wethouder is, voelt hij steeds sterker het leed van mensen die - vanwege hun ouders of werk of veiligheid in het algemeen - een essentieel element van hun wezen geheim houden. Hij vecht tegen deze onderdrukking en voor erkenning van homoseksualiteit als iets dat normaal is. Dat is ook zijn tactiek in zijn campagne tegen de antihomowetten die christelijk rechts probeert door te drukken: hij roept alle homo’s uit de kast, om zo het algemene publiek te laten zien dat ze allemaal minstens één homo kennen, die bovendien geen perverse viezerik is. Zijn boodschap: Laat zien wie je bent en eis acceptatie.

De film blinkt niet uit in cinematografisch experimenteerwerk. De opbouw is traditioneel, vooral in de verhaallijn rond Milks politieke verwikkelingen. Ook zijn moord is er wat gedwee in gestopt, waarbij het lijkt dat Van Sant het liefst wil dat de moordenaar een klemgezette cryptohomo is, maar dat niet helemaal durft hard te maken. Toch straalt de film kracht uit, niet in de laatste plaats door het fenomenale acteerwerk van Penn. Milk is niet het meesterwerk van Van Sant, net zoals Big Eyes over veertig jaar niet als voorbeeld voor het Homohippies Harvey Milk is, na een tijd van “discreet gedrag”, werk van Burton zal dienen. Maar Milk houdt je bezig en zet je aan uit de kast in het Amerika van de jaren 70, waar het denken. Het is dan ook een echte aanrader, terwijl Big Eyes een homo’s nog volop vervolgd, geïntimideerd en prima vrijetijdsbesteding is. onderdrukt worden. In het relatief tolerante San Francisco probeert hij gekozen te worden tot wethouder en zo één van de eerste openlijk homoseksuele politieke ambtsdragers in de Big Eyes draait op dit moment in de bioscopen. VS te worden. Hij wordt ondersteund door zijn Milk is verkrijgbaar op DVD.


21

column

een authenthiek LEVEN

A

ls je een kind bent, is het heel gemakkelijk om alleen maar te ’zijn’. Het is vanzelfsprekend om je natuurlijk te gedragen en volledig jezelf te zijn, ongeacht de situatie waarin je je bevindt. Naarmate je ouder wordt, verdwijnt dat ’gewoon zijn’ in een proces van opgroeien en leren. Je wordt je meer en meer bewust van de wereld buiten jezelf. Door gebeurtenissen in je eigen leven en in de wereld om je heen word je steeds meer gedwongen om je focus op je buitenwereld te leggen. Om je eigen ik wordt een deken gelegd naarmate je leven ingewikkelder wordt. Beetje bij beetje verlies je het contact met je innerlijke wereld.

Ingrid Touwslager is tekstschrijver en webredacteur en biedt startende ondernemers de helpende hand met haar bureau Tekstualia. Daarnaast inspireert zij tot een passievol en bevredigend leven via haar instituut Levenskrachtig.

Gek genoeg heeft dat alles te maken met ons verlangen naar verbondenheid. Ieder mens verlangt ernaar erbij te horen en zich met zijn eigen soort te kunnen identificeren. Daarom passen we ons aan. Zouden we dat niet doen, dan bestaat er kans op uitsluiting en eenzaamheid. Door ons aan te passen aan onze omgeving raken we echter een deel van onszelf kwijt. We vereenzelvigen ons met onze sociale identiteit en weten niet meer goed wie we echt zijn en wat we zelf echt willen. Door gebrek aan innerlijk contact gaan we in de loop der tijd geloven dat alleen externe factoren ons gelukkig kunnen maken. Zodra we onrust voelen zoeken we een oplossing buiten onszelf.We willen meer waardering, een nieuwe baan, een nieuw huis, een andere partner, een jaar sabbatical of iets anders dat de onrust verdrijft. Lukt of helpt dat niet? Dan kunnen depressie, verslaving en angsten ons parten gaan spelen. Bronnie Ware zegt in haar boek “Als ik het leven over mocht doen” dat veel mensen op hun sterfbed spijt hebben dat ze zichzelf gedurende hun leven niet trouw zijn gebleven. Als je je een leven lang hebt aangepast, kun je spijt krijgen dat je de moed niet had om jezelf te zijn en voor je diepste gevoelens uit te komen. Het over doen en een leven leiden dat je beter had gepast kan dan helaas niet meer. Researcher Brené Brown stelt dat mensen die zich kwetsbaar op durven stellen en hun angst voor afwijzing laten varen, het meest van het leven genieten. Als je trouw bent aan jezelf en een authentiek leven leidt, ben je gelukkiger dan wanneer je streeft naar acceptatie en waardering. Paradoxaal genoeg zul je dan ook meer gewaardeerd worden en meer verbondenheid ervaren met anderen. Ik pleit daarom voor een universeel op zoek gaan naar ons diepste innerlijk en doen waar we lol in hebben. Laten we ons kwetsbaar opstellen en eerlijk zijn over wie we zijn. Laten we van het leven genieten door ons wat meer te richten op wat we zelf willen. En laten we ons niet gek laten maken door wat ons opgedrongen wordt door de media. De wereld zal er een stuk mooier op worden. Wij zelf misschien ook. Ingrid Touwslager

22


onderwijs

MEER DAN

EEN SNEL BREIN Scholen hebben steeds meer aandacht voor de verstandelijke vermogens van leerlingen met een hoog IQ. Dat is mooi, maar een puur cognitieve focus negeert de ‘zijnskenmerken’ van de hoogbegaafde. Advies voor de docenten van superslimme scholieren.

Tekst: Esther de Boer, Mariken Althuizen en Nathalie van Kordelaar

In de maatschappij ligt de nadruk bij hoogbegaafdheid al gauw op een groot cognitief vermogen. En hoogbegaafden zelf herkennen dat ook wel: snel kunnen denken, makkelijk verbanden kunnen leggen, eenvoudig moeilijke concepten kunnen begrijpen. Hoogbegaafden die oplossingen voor zich kunnen zien, zonder dat ze daarover lijken te hebben nagedacht. Overal vragen bij stellen en een kritische blik hebben. Want alles kan toch altijd beter? Waar meestal minder nadruk op ligt is de grote alertheid van hoogbegaafden op verschillende gebieden. Het betreft hier het opnemen van allerlei prikkels om van te leren, zoals beelden, geluiden en gevoelens, soms ook ongevraagd of

in kleding die kunnen irriteren. Bij een derde vorm, de psychomotorische alertheid, reageert het lichaam geprikkeld. Snel praten, beweeglijkheid, lichamelijke onrust kan dan het gevolg zijn. Lang achter elkaar stil zitten is echt een straf. Veel hoogbegaafden hebben ook een grote verbeeldingskracht. Dat is te merken aan hun beeldend taalgebruik, waarmee ze situaties in geuren en kleuren weten te beschrijven. Maar ook aan de gedetailleerde visualisaties, waarbij ze zich iets tot in detail kunnen voorstellen en daarbij fantasievol zijn. Deze vorm van alertheid ofwel verbeeldingsrijke hypergevoeligheid uit zich wonderwel juist in dagdromen en wegvluchten in een fantasiewereld. Veel hoogbegaafden zijn op deze manier door hun schooltijd heen gekomen. Tenslotte is er de emotionele alertheid. Hoogbegaafden voelen vaak hun eigen emoties zeer intens, hechten sterk aan personen (of die-

Leerlingen met een groot rechtvaardigheidsgevoel wijzen klasgenoten fijntjes op het niet naleven van de regels ongewild. Het resultaat hiervan kan zijn dat ze uitgeput raken van alle indrukken die ze op een dag opdoen. Of van het feit dat ze zich de hele dag moeten aanpassen omdat de omgeving dat van ze verwacht.

ren of plaatsen) en kunnen andere mensen vaak zeer goed aanvoelen. Vreemd genoeg herkent de omgeving deze gevoeligheid niet altijd of volgt er een interpretatie waarbij een kind emotioneel ‘jong’ zou zijn.

Vijf hypergevoeligheden

Ons boek ‘Een andere kijk op hoogbegaafdheid’ focust op het hoogbegaafd ‘zijn’. Dus niet alleen de sterke cognitieve vermogens, maar juist de kenmerken van het ‘zijn’. Het zijn ook die kenmerken die het kinderen op school lastig maken om te kunnen zijn wie ze zijn. Hoogbegaafdheid is dan te definiëren als een (zeer) hoge mate van alertheid (A) op zowel cognitief (c), gevoelsmatig (g) als zintuiglijk (z) vlak. Deze alertheid uit zich in vele vormen: het stellen van honderden vragen (v), een creatief idee (i), een heftige emotie (e), een hoge lat (h)… .

Die enorme alertheid kan tot uiting komen op vele gebieden. De Poolse psychiater en psycholoog Dabrowski (1966) onderscheidde deze gebieden als vijf hypergevoeligheden in zijn theorie van ‘Positive Disintegration’ . Intellectuele alertheid uit zich in een grote leerhonger, een alertheid voor allerlei intellectuele prikkels, veel willen weten. Een tweede vorm van alertheid is die op zintuiglijk gebied, waarbij bijvoorbeeld geluiden hard kunnen binnen komen. Geuren of smaken die misselijk kunnen maken, of merkjes

Anders kijken

A: c, g, z

{v, i, e, h, …} HiQuarterly • coming out • maart 2015

>>

23

onderwijs

(Onder)presteerders Te veel hoogbegaafde leerlingen presteren op school onder hun kunnen. Zelfs wanneer ze wel goede prestaties neerzetten wil dat niet per se zeggen dat zij zich uitgedaagd voelen. ‘Goede’ onderpresteerders zijn (soms) te herkennen aan briljante uitspattingen en opmerkingen, zoals bij projecten of buitenschoolse activiteiten. Op school zijn zij in staat om zich zodanig aan te passen dat ze niet opvallen, ook niet qua cijfers. Maar als er iets is dat hen wel interesseert, laten ze de mooiste dingen zien.

Of het was de leraar die iets extra’s deed voor jou: hij of zij besteedde op een respectvolle manier aandacht aan jou als persoon, liet merken dat je er mocht zijn. Dat laatste is natuurlijk belangrijk voor alle kinderen, maar voor hoogbegaafde kinderen zijn beide aspecten cruciaal; respect en erkenning op persoonlijk vlak en uitdaging op inhoudelijk vlak.

Door meer naar de zijnskenmerken te kijken, is het mogelijk om juist de onderpresteerders (eerder) te herkennen. Het zijn de leerlingen die de lat hoog leggen, soms zo hoog dat ze er faalangstig van worden. Maar ook die leerlingen die een groot rechtvaardigheidsgevoel hebben en die er dus ook in de klas fijntjes op wijzen als regels niet nageleefd worden. Ook naar vrienden toe leggen deze kinderen

Ruimte en contact Twee elementen zijn dus belangrijk als we het onderwijs aan hoogbegaafden meer inrichten op de zijnskenmerken: ruimte en contact. Ruimte om de hoogbegaafde leerling het beste

Hoogbegaafde leerlingen waarderen leraren die duidelijk zijn en eisen stellen aan het werk de lat hoog. Zij hechten erg aan vriendschappen en zijn al erg loyaal op jonge leeftijd. Dit verwachten ze ook van andere kinderen en van leraren, waardoor ze regelmatig teleurgesteld raken. Het zijn ook de kinderen die dagdromen, die angstig kunnen worden van wereldproblemen of die intens blij zijn van iets waarvan ze genieten. De kinderen die overal nieuwe mogelijkheden zien vanwege hun creatief denkvermogen. Helaas zijn dit juist ook de ideeën die vaak als bedreigend worden gezien omdat ze om verandering vragen.Verandering waar nog niet iedereen aan toe is, ook de leraar vaak niet.

De lievelingsdocent Op dit moment krijgen gesignaleerde leerlingen verrijking op school en dikken leraren daar waar mogelijk de basisstof in. Genoeg aandacht voor de cognitieve kenmerken, hoewel ook in de verrijking nog veel winst is te behalen. Maar wie was de docent die vroeger het verschil maakte op school? Dat was hoogstwaarschijnlijk de leraar die iets extra’s deed met de lesstof. Hij of zij ging dieper op de zaken in, zocht een creatieve benadering en stelde vragen waarover nagedacht moest worden.Verrijking!

24


uit zichzelf te laten halen, ruimte voor discussie, ruimte om vragen te stellen, ruimte om fouten te mogen maken. En contact, authentiek contact, tussen leraar en leerling. Het lijkt wel alsof hoogbegaafde leerlingen in staat zijn om iemand in één oogopslag te doorgronden, omdat ze heel snel en accuraat signalen op sociaal en emotioneel gebied oppikken. Lukt het een leraar om contact te maken door vooral écht te zijn, authentiek, dan is het contact ook duurzaam. Uit onderzoek blijkt dat hoogbegaafde leerlingen juist die leraren waarderen die zich in proberen te leven in de leerlingen, leerlingen proberen te begrijpen en erkennen in wie ze zijn. Leraren die duidelijk zijn, maar ook eisen stellen aan het werk van leerlingen, juist aan verrijkingsopdrachten. Als leraren uitgaan van de kenmerken van hoogbegaafde leerlingen, zoals hun alertheid, hun gevoeligheid en de snelle creatieve manier van denken en associëren,

DEEP LEVEL LEARNING ontstaan heel veel mogelijkheden. Een hoogbegaafde leerling waarmee de leraar contact weet te maken, zal zich ook sneller met al het enthousiasme dat hoort bij hoogbegaafdheid inzetten. Want het gaat ook bij hoogbegaafden niet alleen om presteren, maar om het ‘zijn’ dat zich in de loop van het leven ontwikkelt. Onderwijs speelt hierin een essentiële rol. Leerkrachten die zich bewust zijn dat een hoogbegaafd kind meer is dan een zeer hoog IQ, kunnen een waardevolle bijdrage leveren aan een positief ervaren van dat ‘zijn’.

Bij verrijking is het van belang dat het onderwijs meer gericht is op de denkwijze en de intensiteit van leren van de hoogbegaafde leerling, dus de metacognitieve vaardigheden. Gedacht kan worden aan deep level learning, waarbij leerlingen verbanden kunnen leggen, betekenissen kunnen zoeken, conclusies trekken en abstracter denken. Daarnaast lijkt het erop dat hoogbegaafde leerlingen graag top-down leren, van het grote geheel naar de delen. Helaas is er nog weinig onderzoek naar top-down leren gedaan, maar algemeen wordt aangenomen dat deze vorm van leren aansluit bij het feit dat hoogbegaafde leerlingen graag het grote geheel willen zien. Het grootste deel van het onderwijs wordt echter bottomup vormgegeven: in kleine stapjes naar het einddoel.

Esther de Boer, Mariken Althuizen en Nathalie van Kordelaar zijn de auteurs van het boek ‘Een andere kijk op hoogbegaafdheid’. Het is verkrijgbaar via BV Uitgeverij SWP. ISBN: 9789088505591 / 128 pagina's / Top of Form Prijs: € 19.90

Een mooi instrument dat kan leiden tot deep level learning en dat ook ingezet kan worden bij top-down leren, is de taxonomie van Bloom. De denkvragen van een hogere orde (analyseren, evalueren, creëren) zijn goed in te zetten in verrijkingsonderwijs. Een vraag als “in hoeverre zou de tsunami in Japan ook een ramp zijn geweest als er geen kerncentrale had gestaan en het een onbewoond gebied was geweest?” zet leerlingen meer aan het denken dan een vraag als “wat is een tsunami?” (lagere orde denkniveau).


25

DIT IS EEN ATYPISCHE Marion Vollenberg (46) organiseert iedere maand de Bossche Borrel. Deze lesbische hoogbegaafde met Asperger “met stoer wijf en lieve vrienden” heeft nog één kast om uit te komen: zij zit in de WIA.

Tekst: Karina Meerman

Wie ben je? Dat ligt aan waar ik ben en met wie. Al die etiketjes die ik heb, zijn niet mijn identiteit. Ik ben vooral heel veelzijdig en ik hecht eraan mijzelf zo breed mogelijk te ontwikkelen.

Wat doe je? Ik heb geen diploma middelbare school, maar sinds mijn zestiende heb ik gewerkt. Onder andere als psychiatrisch verpleegkundige en uitvaartverzorger. Omdat ik overspannen dreigde te raken in een baan - wist ik veel dat ik Asperger had en hoogbegaafd was - deed ik een opleiding tot sportmasseur, zodat ik zelfstandig geld kon verdienen. De angst voor afhankelijkheid was zo groot dat ik er alles aan deed om door te blijven gaan. Zo was ik achttien maanden dakloos, maar ik raakte mijn spaargeld niet aan omdat ik een eigen huis wilde kopen. In 2000 werd ik afgekeurd, maar ik accepteerde het niet. Ik rondde een universitaire opleiding cum laude af, naast een baan van dertig uur. Ik was zo overspannen dat ik paniekaanvallen had op het werk. Nu kan ik het echt niet meer. Ik zeg maar dat ik met pensioen ben.

Waar denk jij aan bij 'coming out'? Ik paste nooit in een hokje en dat vond ik prettig. Maar toen ik de diagnose Asperger kreeg voelde ik me zo gezien! Mijn vriendin begreep opeens ook waarom er volgens mij maar één manier is van het bed opmaken.

Wanneer voelde het voor jou het meest als 'uit de kast komen'? Te moeten zeggen dat ik in de WIA zit. Tien jaar lang heb ik mijzelf daar uit kunnen houden en nu profiteer ik van de samenleving. De angst voor wat anderen daarvan denken maakt mij heel emotioneel.

Waarom gaan Mensa en 'coming out' samen?

26


Fotografie: Jeroen Komen

Mensa is een ‘coming out’ voor hoogbegaafden. Het zou niet nodig moeten zijn. De term bestaat omdat er taboes en vooroordelen bestaan en gebrek aan informatie. Hoogbegaafden zijn steeds opener. Autisten nog niet. Daarom ben ik heel open op mijn Facebookpagina. Omdat ik een atypische Asperger ben, sociaal met sterk empathisch gedrag. Mensen mogen weten dat wij ook bestaan.

karakteristiek

ASPERGER


27

kort nieuws

FACTS &

FINDINGS

Anne van Overbeek (NL3845) woont in Rotterdam en werkt als medisch adviseur. Ze heeft een zwak voor leuke weetjes en feitjes. Zie voor meer info haar profiel op mensa.nl of LinkedIn: nl.linkedin.com/in/ annevanoverbeek/nl

Tekst: Anne van Overbeek

Verband tussen bril dragen en intelligentie aangetoond

Genen beïnvloeden niet alleen IQ maar ook schoolprestaties

Recent verscheen in het Journal of Ophthalmology een artikel waarin opnieuw een link werd aangetoond tussen bijziendheid en hoge intelligentie. Het is niet duidelijk wat precies het verband is; dat moet nog nader onderzocht worden. Maar duidelijk is wel dat hoe intelligenter de mensheid wordt, hoe hoger het percentage dat voor veraf kijken een bril nodig heeft. Wellicht verklaart dit de hoge brildichtheid bij sommige activiteiten. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed /25653868

Uit tweelingonderzoek is gebleken dat schoolprestaties beïnvloed worden door genen die invloed hebben op motivatie, persoonlijkheid, zelfvertrouwen en vele andere factoren, naast intelligentie. De rol van IQ was al eerder uitgebreid onderzocht, maar nu zijn ook andere elementen beter in beeld. Dit kan helpen om te begrijpen hoe mensen verschillen in hun voorkeursmanier van leren en hoe hierop ingespeeld kan worden. http://news.sciencemag.org/biology /2014/10/genes-dont-just-influenceyour-iq-they-determine-how-wellyou-do-school

Nieuwsgierig brein leert beter Over het algemeen wordt nieuwsgierigheid gezien als een ondeugd, maar uit recent onderzoek is gebleken dat mensen die nieuwsgierig zijn beter in staat zijn informatie op te slaan. Volgens de onderzoekers brengt nieuwsgierigheid het brein in een toestand die het in staat stelt om alle vormen van informatie te leren en vast te houden. Dit lijkt te maken te hebben met het beloningssysteem van de hersenen. Deze informatie kan bijvoorbeeld binnen het onderwijs belangrijke ingangen geven om leerlingen te helpen door ze nieuwsgierig te maken. http://blogs.ucdavis.edu/egghead /2014/10/02/curiosity-helps-learningand-memory/

28


Coming out gifted In dit artikel beschrijft Lisa Erickson, psychotherapeute en lid van American Mensa, het proces dat veel mensen doormaken in relatie tot hun hoogbegaafdheid; dit geldt vooral voor degenen die pas later in hun leven ontdekken dat ze hoogbegaafd zijn. Zij vergelijkt de stappen van dit proces met het coming out proces dat mensen rondom hun seksuele geaardheid ervaren. http://www.lisaerickson.net/articles. html#coming_out_gifted

Geheugenverlies bij hoger opgeleiden voorbode van beroerte Uit grootschalig bevolkingsonderzoek in Rotterdam is gebleken dat

hoger opgeleiden met geheugenverlies meer kans op een beroerte hebben dan lager opgeleiden. Geheugenverlies kan bij hoger opgeleiden een voorbode zijn voor een beroerte. Door training op jonge leeftijd hebben de hersenen van hoger opgeleiden meer cognitieve reserve ontwikkeld. Dit beter ontwikkelde brein kan meer hersenschade incasseren voordat er klachten ontstaan. Op het moment dat er klachten zijn is er dus vaak al veel meer aan de hand en is de kans op een beroerte groter. Let wel: in dit onderzoek is niet gekeken naar intelligentie, maar naar opleidingsniveau als indicator voor cognitieve reserve. http://www.erasmusmc. nl/1172194/2014/4950989

Wist je dit al over je IQ? In januari plaatste Quest een lijstje met tien IQ-weetjes op hun website, op de dag van de Nationale IQ-test. Wellicht staan er dingen bij die je nog niet wist. Zo stijgt het Bruto Binnenlands Product met 468 dollar per extra IQ-punt van de intelligentste 5 procent van de bevolking. Of een land nu rijker wordt als het slim is, of slimmer als het rijk is, daar doen de onderzoekers geen uitspraken over. Ook staan er feitjes over IQ’s van historische personen, het Flynn effect, de hoogste IQ-testscore ooit en factoren die invloed hebben op IQ. http://www.quest.nl/artikel/10-dingen-die-je-niet-wist-over-je-iq

recept

GEGRILDE REGENBOOGFOREL MET WALNOOTDRESSING Hoewel de naam anders doet vermoeden, is de regenboogforel niet overdreven kleurrijk. Begeleid door knapperige noten, frisse rucola en dilledressing brengt hij wel veel vreugde.

INGREDIËNTEN (4 pers.)

Forel: 2 tl olie 100 gr boter 4 forellen ½ tl paprikapoeder zout en zwarte peper 10 halve walnoten 125 gr rucola

Dressing: 2 bosuitjes dille 2 el azijn 6 el olie zout en zwarte peper

BEREIDING Meng de boter met het paprikapoeder, zout en peper. Zet het 10 minuten in de vriezer. Verwarm de grill voor op de hoogste stand. Spoel de forellen af onder koud stromend water en dep ze droog. Smeer ze in met olie en kerf ze schuin in. Snijd de paprikaboter in dunne plakjes en steek ze in de inkepingen van de forellen. Leg de forellen op de bakplaat en zet ze onder de hete grill, afhankelijk van de dikte 3 of 4 minuten per kant. Maak de bosuitjes schoon en snijd ze klein. Voeg de dille bij de bosuitjes met de azijn, olie, zout en peper naar smaak en roer het door elkaar. Verhit wat olie in een kleine koekenpan en bak er de walnoten in, op laag vuur. Schud de pan regelmatig zodat de noten bruin worden, maar niet verbranden. Laat ze uitlekken op keukenpapier en hak ze grof. Was en droog de rucola en verdeel het over de borden. Leg op elk bord een forelfilet. Roer de dressing door en schep deze over de vis. Bestrooi de vis tot slot met de walnoten.


29

sudoku Geen vakken van 3 bij 3, maar onregelmatige vakken met de cijfers 1 t/m 9. Ook op de diagonalen staan de cijfers 1 t/m 9. In de grijze hoekjes op de diagonalen staan even cijfers. In de gestippelde vakken staan verschillende cijfers, waarvan de som het vermelde getal is. Voor het eigenlijke oplossen is het middelste cijfer uit te rekenen.

Meer sudoku’s zijn op te vragen bij Joop Poels, [email protected]

Oplossing puzzel HiQuarterly #8

COLOFON

HiQuarterly is een kwartaalpublicatie van Vereniging Mensa Nederland en verschijnt in maart, juni, september en december

Hoofdredacteur:

Auteurs:

Abonnementen en losse nummers:

Michan Biesbroek

Mariken Althuizen Esther de Boer Marco Deurloo Marion de Groot Jelmer Jellema Nathalie van Kordelaar José Lodge Lavinia Meijer Anne van Overbeek Caren Peeters

HiQuarterly verschijnt vier keer per jaar. Een los nummer kost € 5,95. Voor bestellingen en vragen over betaling en bezorging kunt u contact opnemen met [email protected]

Yvonne Veltmaat Eveline Thoenes

Sudoku: Joop Poels

Heeft een nummer u niet per post bereikt? Stuur een bericht naar [email protected]

Fotografie:

HiQuarterly T.a.v.Vereniging Mensa Nederland Horapark 9, 6717 LZ Ede Twitter: @HiQuarterly

Redactie: Michan Biesbroek Karina Meerman Ingrid Touwslager

Art Director: Robert Nijboer

Correctors:

Jeroen Komen (M.Vollenberg, A. Wesdijk) Corbino (L. Meijer)

30

Redactieadres:

HiQuarterly • succes coming out • december • maart 2014 2015

Informatie voor leden: Vanaf februari 2013 zijn alle uitgekomen HiQuarterly’s via een Mensa Wiki-pagina op te vragen in PDF-formaat. Wilt u geen papieren HiQuarterly, meld u dan aan op de Mensa-lijst “hiq-aankondiging”.

Aan alle personen die genoemd worden in dit nummer is toestemming gevraagd voor gebruik van hun naam buiten de vereniging.

Het thema van het volgende nummer is ‘geloof’

HiQUARTERLY

Kwartaalpublicatie van Vereniging Mensa Nederland, the high IQ Society

#10 jaargang 3 // Juni 2015

€ 5,95

GELOOF Rechten en aansprakelijkheid Niets uit deze uitgave mag - op welke wijze dan ook - worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Citeren met bronvermelding is wel toegestaan. Alle auteursrechten worden uitdrukkelijk voorbehouden. Beweringen en meningen, geuit in de artikelen en mededelingen in HiQuarterly zijn die van de auteur(s) en niet (noodzakelijkerwijs) die van de redactie of Vereniging Mensa Nederland. HiQuarterly besteedt de uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van alle gepubliceerde artikelen in het magazine, maar kan niet aansprakelijk worden gesteld voor kennelijke onjuistheden. Vereniging Mensa Nederland aanvaardt geen aansprakelijkheid voor kennelijke onjuistheden in deze publicatie. Bij de keuze van het illustratiemateriaal is getracht de daarop berustende auteursrechten te ontzien of te honoreren. Zij die menen auteursrechtelijke aanspraken te kunnen maken, worden verzocht contact op te nemen met de uitgever.

31

HiQUARTERLY. Kwartaalpublicatie van Vereniging Mensa Nederland Jaargang COMING OUT. Hoogbegaafde lesbische Asperger

Recommend Documents