HET VERWIJDEREN VAN DE BAARMOEDER BIJ GOEDAARDIGE AANDOENINGEN (uterus extirpatie) Deze folder van het Ruwaard van Putten Ziekenhuis bevat algemene informatie voor vrouwen die een baarmoederverwijdering overwegen in verband met een goedaardige afwijking. Wij adviseren u deze informatie zorgvuldig te lezen. Indien voor u van toepassing zullen aanvullingen en/of wijzigingen op deze algemene informatie altijd door uw behandelend arts aan u worden meegedeeld.
Algemeen De medische term voor een baarmoederverwijdering is uterus extirpatie of hysterectomie. Bij goedaardige afwijkingen bestaan vaak verschillende behandelingsmogelijkheden. Een operatie is meestal niet de eerste keus en komt vaak pas ter sprake als andere behandelingsmogelijkheden uw klachten onvoldoende kunnen verhelpen. Dit is een belangrijk verschil met kwaadaardige aandoeningen, waarbij over het algemeen weinig te kiezen valt. De beslissing om de ingreep te laten uitvoeren verdient een zorgvuldige afweging. De algemene informatie uit deze folder kan u daarbij ondersteunen.
138-230309
De baarmoeder, eileiders en eier-
d = baarmoederhals
stokken
e = schede
Een normale baarmoeder (uterus) heeft de vorm en grootte van een peer. De wand van
Plaatje rechts
de baarmoeder bestaat uit spierweefsel. De
a = eileider
binnenzijde is bekleed met slijmvlies. Het
b = eierstok
onderste deel mondt uit in de schede en
c = baarmoederlichaam
wordt de baarmoedermond of baarmoeder-
d = baarmoederhals
hals (portio of cervix) genoemd. Aan de
e = schede
brede bovenkant monden twee eileiders
f = blaas
(tubae) in de baarmoeder uit. Deze dunne,
g = einddarm
soepele buisjes, die zo’n 8-10 cm lang zijn, beginnen bij de baarmoeder en eindigen bij
De functie van eierstokken, eileiders en
de eierstokken. Normale eierstokken
de baarmoeder
(ovaria) zijn ongeveer 3 cm groot.
In één van de eierstokken rijpt elke maand
Baarmoeder, eileiders en eierstokken liggen
een eicel. Daarnaast maken de eierstokken
niet los in de buik, maar zitten met bind-
hormonen (oestrogenen en progesteron) die
weefselbanden vast onder in het bekken.
zorgen voor de maandelijkse menstruaties. De hormonen dragen ook bij aan het zin
Overzicht van de inwendige vrouwelijke
hebben in vrijen en ze houden de vagina
geslachtsorganen
(schede) stevig en soepel. De eileiders hebben een transportfunctie. Zaadcellen komen via de vagina en de baarmoeder door de eileiders naar de eierstok. Als een eisprong heeft plaatsgevonden kunnen ze een eicel bevruchten. Een nietbevruchte eicel lost vanzelf op. Een bevruchte eicel wordt door de eileider naar
Plaatje links
de baarmoeder vervoerd. Hormonen, die
a = eileider
door de eierstokken gemaakt worden,
b = eierstok
bouwen elke maand het baarmoeder-
c = baarmoederlichaam
slijmvlies op. Nestelt zich geen bevruchte
2
138-230309
eicel in de baarmoeder in, dan stoot de
Tijdens de overgang is het onregelmatig
baarmoeder het slijmvlies met bloedverlies
worden van de menstruaties een natuurlijk
af als de menstruatie. De baarmoeder heeft
verschijnsel.
zo een functie om te menstrueren en om
Vaak is het mogelijk overmatig bloedverlies
zwangerschappen te dragen.
op een andere manier te behandelen. Meer
Daarnaast kan de baarmoeder bijdragen
informatie hierover vindt u in de algemene
aan erotische gevoelens bij opwinding en
folder Menstruatie, hevig bloedverlies op
het krijgen van een orgasme.
www.nvog.nl. Pas als andere behandelingen onvoldoende resultaat opleveren of als u er
Redenen voor een baarmoeder-
niet voor in aanmerking komt, is het zinvol
verwijdering
een baarmoederverwijdering te overwegen.
Er bestaan verschillende redenen voor een baarmoederverwijdering: we bespreken
Myomen (vleesbomen)
menstruatieklachten, myomen (vleesbo-
Myomen zijn goedaardige verdikkingen
men), endometriose, adenomyose, pijn in
(spierknobbels) die ontstaan in de wand van
de onderbuik en verzakkingen.
de baarmoeder. Ze kunnen sterk wisselen in aantal en grootte. Sommige zijn kleiner dan
Menstruatieklachten
1 cm, andere groter dan 10 cm. Tijdens de
Hevige, langdurige en onregelmatige men-
levensfase waarin vrouwen menstrueren
struaties en/of bloedverlies tussen de men-
kunnen ze groeien onder invloed van
struaties door zijn soms redenen om de
oestrogenen. Na de overgang worden ze
baarmoeder te verwijderen. Veel voor-
kleiner doordat de eierstokken dan minder
komende oorzaken van deze klachten zijn
hormonen maken. Meestal geven ze geen
myomen (vleesbomen) en slijmvliesafwij-
klachten, maar soms is er overmatig bloed-
kingen als endometriose en adenomyose.
verlies, buikpijn of verminderde vruchtbaar-
We bespreken deze aandoeningen
heid.
hieronder. Er zijn ook andere oorzaken voor een afwijkend menstruatiepatroon, zoals
Behandeling is alleen nodig als er klachten
een onregelmatige aanmaak van hormonen.
zijn. Hormonen bieden soms een oplossing,
De menstruaties komen dan sneller na
in andere gevallen adviseert de gynaecoloog
elkaar of er is juist een langere tijd tussen.
een operatie. Het is afhankelijk van uw
Ook zijn ze soms heviger of langduriger.
leeftijd en het aantal, de grootte en de
3
138-230309
plaats van de myomen of een baarmoeder-
Adenomyose
verwijdering de beste oplossing is. Soms is
Bij adenomyose is het baarmoederslijmvlies
het mogelijk alleen de myomen weg te
dieper dan normaal binnengedrongen in de
halen en de baarmoeder te behouden. Voor
wand van de baarmoeder.
jongere vrouwen die wellicht nog zwanger
Deze aandoening komt het meest voor bij
willen worden, is dit soms een oplossing. Uw
vrouwen boven de veertig. Adenomyose kan
gynaecoloog bespreekt dat met u. Meer
overmatig bloedverlies en pijn bij de men-
informatie vindt u in de algemene folder
struatie veroorzaken. De diagnose is moei-
Myomen op www.nvog.nl.
lijk te stellen. De baarmoeder is soms vergroot en pijnlijk bij het drukken erop.
Endometriose
Adenomyose behandelt men in eerste in-
Bij endometriose bevindt het slijmvlies dat
stantie met hormonen. Als deze behandeling
de binnenkant van de baarmoeder bekleedt,
niet in aanmerking komt of niet werkt, kunt
zich ook buiten de baarmoeder: in de buik-
u een baarmoederverwijdering overwegen.
holte of in de eierstokken. De menstruaties zijn vaak abnormaal pijnlijk omdat ook deze
Pijn in de onderbuik
plekjes bloeden.
Hierbij kan het gaan om pijn in de onder-
Behandeling van endometriose is meestal
buik die min of meer constant aanwezig is,
alleen nodig bij klachten. Vaak adviseert de
pijn die vooral rond de menstruatie optreedt
gynaecoloog eerst behandeling met hormo-
en pijn bij de gemeenschap (samenleving).
nen. Een baarmoederverwijdering is zelden
Deze problemen kunnen afzonderlijk, maar
noodzakelijk. De gynaecoloog adviseert
ook in combinatie voorkomen. Een afwijking
deze operatie over het algemeen alleen als
van de baarmoeder is slechts zelden een
alle andere behandelingsmogelijkheden
goede verklaring voor dit soort pijn. Nogal
onvoldoende verbetering van de klachten
eens blijken buikpijnklachten samen te
geven. Meer informatie vindt u in de
hangen met spanningen. Deze spanningen
algemene folder Endometriose op
kunnen ontstaan door problemen met de
www.nvog.nl.
omgeving, in de relatie of op het werk, maar ze kunnen ook het gevolg zijn van negatieve seksuele ervaringen. Soms blijkt seksueel misbruik of mishandeling in de
4
138-230309
jeugd de oorzaak van dergelijke span-
De meest voorkomende klachten bij een
ningen. De buik is gevoelig voor emoties
verzakking zijn een zeurend gevoel in de
(denk maar aan verliefdheid of grote angst)
onderbuik en rug, een drukkend gevoel in
en ook bij onbewuste spanningen kan buik-
de vagina en het gevoel dat er iets naar
pijn optreden.
buiten komt. Afhankelijk van de soort
Bij een baarmoederverwijdering in verband
verzakking kunnen er blaasklachten zijn
met pijnklachten verminderen de klachten
(ongewild urineverlies) of problemen met de
direct na de operatie meestal wel, maar
ontlasting. Door een verzakking ontstaan
vaak keren ze binnen een paar maanden
soms problemen met fietsen, zitten of
weer terug. Dit is begrijpelijk, omdat aan de
vrijen.
achterliggende problemen niets is veranderd.
Een verzakking hoeft alleen behandeld te worden als er klachten zijn. Behandeling
Bedenk dat bij buikpijnklachten een baar-
kan bestaan uit fysiotherapie (bekkenbo-
moederverwijdering zelden de beste
demoefeningen), het plaatsen van een
oplossing is. Meer informatie vindt u in de
steunende ring of een operatie. Als de
algemene folder Chronische buikpijn op
baarmoeder ver naar buiten zakt, is het
www.nvog.nl.
meestal noodzakelijk deze te verwijderen. Hoewel het bij sommige operatietechnieken
Verzakkingen
mogelijk is de baarmoeder te behouden,
De blaas, de baarmoeder en de endeldarm
kan niet elke gynaecoloog een dergelijke
zitten met bindweefselbanden vast in het
operatie doen. Anderen vinden dat zo’n
bekken. Ook rusten deze organen op de
ingreep te veel kans op complicaties met
spieren van de bekkenbodem. Als de
zich meebrengt. Meer informatie vindt u in
banden en spieren verslappen, kunnen deze
de algemene folder Bekkenbodemproblemen
organen in meer of mindere mate via de
bij vrouwen op www.nvog.nl en in de
vagina naar buiten komen. Dit noemt men
daarbij horende algemene folder
een verzakking. Het kan gaan om één
Bekkenbodem- en incontinentieoperaties op
orgaan, bijvoorbeeld de blaas, maar het is
www.nvog.nl en www.rpz.nl.
ook mogelijk dat meerdere organen tegelijkertijd verzakt zijn.
5
138-230309
Operatietechnieken
-
Als de baarmoederhals aanwezig blijft,
Bij een baarmoederverwijdering komt een
ontstaat geen litteken in de vagina en is
aantal beslissingen ter sprake, zoals het
er geen kans dat deze van vorm ver-
verwijderen of laten zitten van de baarmoe-
andert.
derhals en de eierstokken, en de manier
Alhoewel het niet wetenschappelijk
van opereren. De gynaecoloog verwijdert de
bewezen is, hebben sommige vrouwen
baarmoeder via de schede (vaginaal) of via
het idee dat de beleving van seksualiteit
de buikwand (abdominaal). Bij een operatie
minder verandert als de baarmoederhals
via de buikwand is een horizontale snede
aanwezig blijft.
(bikinisnede) mogelijk of een verticale snede van de navel naar beneden. Soms is
Nadelen van het laten zitten van de
een verwijdering per laparoscoop (kijkbuis-
baarmoederhals / Voordelen van het
operatie) mogelijk.
verwijderen ervan -
Als de baarmoederhals aanwezig blijft, is
Moet de baarmoederhals ook worden
soms nog zeer weinig maandelijks bloed-
weggenomen
verlies (streepje) na de operatie. Na ver-
Zijn aan de baarmoederhals geen afwij-
wijdering is er helemaal geen bloedver-
kingen, dan is het niet noodzakelijk deze te
lies meer.
verwijderen bij een operatie via de buik-
-
Als de baarmoederhals niet is wegge-
wand. Bij een operatie via de vagina moet
nomen, blijft een uitstrijkje een keer in
de gynaecoloog om technische redenen wel
de vijf jaar bij het bevolkingsonderzoek
de baarmoederhals wegnemen.
nodig. -
De baarmoederhals kan alleen behouden
Voordelen van het laten zitten van de
blijven bij een operatie via de buikwand.
baarmoederhals / Nadelen van het
Bij een vaginale operatie is verwijdering
verwijderen ervan
noodzakelijk.
-
Bij een operatie via de buikwand is het laten zitten van de baarmoederhals over
Moeten de eierstokken worden
het algemeen eenvoudiger, terwijl het
verwijderd
verwijderen mogelijk iets meer kans op
Gynaecologen zijn het erover eens dat er bij
plasklachten of complicaties met zich
vrouwen voor de overgang geen reden is
meebrengt.
om als routine tijdens de operatie ook de
6
138-230309
eierstokken te verwijderen. Het wegnemen
zo een voortijdige overgang te voorkomen.
van de eierstokken betekent immers dat u
Bespreek voor de operatie duidelijk met uw
direct na de operatie in de overgang komt.
gynaecoloog wat uw wensen zijn. U mag ervan uitgaan dat de gynaecoloog zich aan
Over wat verstandig is na de overgang, ver-
deze afspraak houdt, tenzij er sprake is van
schillen de meningen. De meeste gynaeco-
overmacht. De eierstokken kunnen zowel
logen adviseren dan ook de eierstokken te
via de vagina als via de buikwand worden
laten zitten, omdat ze nog kleine hoeveelhe-
verwijderd, maar bij een vaginale operatie
den hormonen maken, die onder andere
is het soms wat moeilijker.
bijdragen aan het zin hebben in vrijen. Andere gynaecologen stellen voor om de
Verwijdering van de baarmoeder via de
eierstokken te verwijderen om zo de kans
vagina
op kanker ervan te verminderen. De kans
Bij verwijdering van de baarmoeder via de
op eierstokkanker voor vrouwen bij wie
vagina ontstaat er alleen een litteken boven
deze aandoening niet in de familie voor-
in de schede. De gynaecoloog kan deze
komt, is echter erg klein (in Nederland
operatietechniek toepassen als de baar-
krijgen zo’n duizend vrouwen per jaar met
moeder niet al te groot is en vanzelf al wat
deze ziekte te maken). Als deze ziekte in de
naar beneden zakt. Bij deze operatie is
familie voorkomt is deze kans soms groter.
behoud van de baarmoedermond niet
Is dat bij u het geval, bespreek dit dan voor
mogelijk.
de operatie met de gynaecoloog. Verwijdering via de buikwand Een enkele keer bestaan er afwijkingen aan
Als verwijdering via de vagina niet mogelijk
één of beide eierstokken, die pas tijdens de
is of als u deze operatie liever niet wilt,
operatie zichtbaar zijn. Bij één afwijkende
opereert de gynaecoloog via de buikwand.
eierstok neemt de gynaecoloog alleen deze
Als u daar prijs op stelt, kan de baarmoe-
eierstok weg. Dit heeft geen gevolgen. De
derhals behouden blijven.
overgebleven eierstok maakt voldoende hormonen om niet voortijdig in de overgang
De snede
te komen. Bij afwijkingen aan beide eier-
De snede in de buikwand van zo’n 10-15 cm
stokken probeert de gynaecoloog tenminste
is horizontaal (bikinisnede) of verticaal (van
een deel van één eierstok te behouden om
de navel naar beneden).
7
138-230309
Meestal maakt de gynaecoloog een bikini-
Verwijdering via een kijkbuisoperatie
snede, maar mocht u een voorkeur voor een
Als de baarmoeder niet te groot is, maar te
verticale snede hebben, dan kunt u dat
weinig verzakt is om via de vagina verwij-
altijd bespreken. Bij een heel grote baar-
derd te kunnen worden, is soms een laparo-
moeder is soms alleen een verticale snede
scopische baarmoederverwijdering mogelijk.
mogelijk.
Bij deze techniek maakt de gynaecoloog meestal drie of vier kleine sneetjes in de
Voor- en nadelen van de horizontale
buikwand. Via een sneetje net onder de
(bikini)snede
navel wordt een kijkbuis (laparoscoop) in de
Voordelen
buik gebracht, en via de andere sneetjes
-
Veel vrouwen vinden een horizontale
gaan instrumenten naar binnen om de
snede mooier dan een verticale snede.
baarmoeder van het omringende weefsel los
Als het litteken intrekt ontstaat er geen
te maken. De gynaecoloog verwijdert de
‘deuk’ midden in de onderbuik, maar
baarmoeder via de vagina of door de
minder zichtbaar lager in de buik.
insteekopeningen. Soms, maar niet altijd, is
-
het mogelijk de baarmoederhals te behouNadelen -
-
den.
De huid rond het litteken van de bikinisnede blijft nogal eens langere tijd onge-
Deze operatietechniek wordt niet in alle
voelig of juist overgevoelig. Dit komt
ziekenhuizen uitgevoerd, omdat de ingreep
omdat de gynaecoloog bij de bikinisnede
technisch lastig is en omdat er discussie
huidzenuwen doorsnijdt.
bestaat over de voor- en nadelen. Meer
Sommige vrouwen beschouwen het als
informatie kunt u vinden in de algemene
een nadeel dat er bij de bikinisnede
folder De laparoscopische operatie op
meer bloedvaten en ‘lichaamsmeri-
www.nvog.nl en www.rpz.nl.
dianen’ worden doorgesneden. Volgens
-
sommige acupuncturisten zou dit nadelig
Voor- en nadelen van de verschillende
kunnen zijn bij behandelingen. Meestal
operatietechnieken
treedt na een jaar herstel op.
Een operatie via de vagina heeft als voor-
In zeer zeldzame situaties ontstaat een
deel dat er geen buiklitteken ontstaat.
langdurige, ernstige pijn als gevolg van
Daarnaast verloopt het herstel na de
zenuwbeschadiging bij een bikinisnede.
operatie vaak wat sneller dan bij een
8
138-230309
operatie via de buikwand. Het is bij deze
-
Bij de operatie brengt men bijna altijd
operatie niet mogelijk de baarmoeder-
een katheter in de blaas. Daardoor kan
hals te behouden.
een blaasontsteking ontstaan. Zo’n ontsteking is lastig en pijnlijk, maar
Een operatie via de buikwand is meestal
goed te behandelen.
relatief eenvoudig en als de baarmoederhals
-
Er kan in de buikwand of in de top van
wordt gespaard, blijft de vagina onaange-
de vagina een nabloeding optreden.
tast. Wel is er een buiklitteken en verloopt
Meestal verwerkt het lichaam zelf zo’n
het herstel de eerste tijd na de operatie
bloeduitstorting, maar dit vergt een
vaak wat langzamer dan na een vaginale
langere periode van herstel. Bij een
operatie.
ernstige nabloeding is soms een tweede operatie nodig; nogal eens is hiervoor
Zoals vermeld wordt de laparoscopische
een snede in de buik noodzakelijk.
verwijdering niet in alle ziekenhuizen toege-
-
Bij het opereren zelf kan een complicatie
past. Er bestaat een kleine kans dat de
optreden, zoals beschadiging van de
gynaecoloog tijdens de ingreep alsnog moet
urinewegen of darmen. Zo’n complicatie
overgaan op een operatie via de buikwand.
is goed te behandelen, maar het vraagt
Over het algemeen lijkt het herstel na deze
extra zorg en het herstel duurt vaak
operatie vlotter te verlopen dan na een
langer.
operatie via de buikwand.
-
Bij iedere operatie is er een klein risico op het ontstaan van een infectie of
De kans op complicaties
trombose.
Een operatie gaat altijd gepaard met bloed-
-
verlies. Soms is een bloedtransfusie nodig.
Bij een operatie via de buikwand kan het litteken lang gevoelig blijven.
Daarnaast kunnen bij elke operatie, hoe
-
Een litteken in de buikwand kan intrek-
klein ook, complicaties of neveneffecten
ken, zodat de buikwand ernaast of
optreden. De meeste operaties verlopen
erboven gaat ‘overhangen’.
zonder complicaties. -
-
Bij elke operatie in de buikholte kunnen
Elke narcose of ruggenprik brengt
verklevingen ontstaan. Anders dan men
risico’s met zich mee. Als u verder
meestal denkt, veroorzaken verkle-
gezond bent, zijn deze risico’s zeer klein.
vingen maar zelden klachten.
9
138-230309
-
Sommige vrouwen hebben na de opera-
Overgangsklachten
tie last van duizeligheid, slapeloosheid,
Theoretisch komt een vrouw niet eerder in
moeheid, concentratiestoornissen, buik-
de overgang door een baarmoederverwij-
en/of rugpijn. Deze klachten zijn niet
dering. Toch hebben sommige vrouwen na
ernstig, maar kunnen wel vervelend zijn.
de operatie overgangsklachten zoals
Als het verloop van het herstel na de
opvliegers. Dit komt doordat de bloedvoor-
operatie anders is of langer duurt dan
ziening naar de eierstokken als gevolg van
verwacht, is het verstandig dit met uw
de operatie verandert en de bloedvaten zich
huisarts of gynaecoloog te bespreken.
moeten aanpassen aan de nieuwe situatie. Opvliegers verdwijnen over het algemeen
Gevolgen van een baarmoeder-
dan ook weer na verloop van tijd.
verwijdering Geen menstruatie, geen zwangerschap
Enkele vrouwen lijken na verwijdering van
Na een baarmoederverwijdering men-
de baarmoeder vroeger dan normaal in de
strueert u niet meer en kunt u niet meer
overgang te komen. Het is de vraag of dit
zwanger worden. Als de baarmoederhals
het gevolg is van de operatie. Misschien zou
aanwezig blijft, kunt u elke maand nog een
de overgang ook zonder operatie bij hen
heel klein beetje bloed verliezen. Bespreek
eerder zijn ingetreden. Het is niet helemaal
dit voor de operatie als u dit bezwaarlijk
duidelijk wat de oorzaak is.
vindt. Veranderde beleving van de Plasproblemen
seksualiteit
Na een baarmoederverwijdering ziet men
Of en op welke wijze de beleving van de
soms plasproblemen, zoals moeite hebben
seksualiteit na een baarmoederverwijdering
met het ophouden van urine.
verandert, verschilt van vrouw tot vrouw.
Deze problemen kunnen ontstaan doordat
Bij bijna iedereen verandert er wel iets.
de gynaecoloog de blaas tijdens de operatie
Er kunnen positieve effecten zijn: verminde-
losmaakt van de baarmoeder. Meestal gaan
ring van pijn bij het vrijen of niet meer veel-
deze klachten vanzelf over. Hebt u vóór de
vuldig vloeien. Soms zijn er ook verande-
operatie al problemen met het ophouden
ringen in negatieve zin, zoals minder zin
van de urine, bespreek dit dan voor de
hebben in vrijen, verminderde gevoeligheid
ingreep met uw gynaecoloog.
van (de omgeving van) de vagina, en/of
10
138-230309
veranderingen in het orgasme (klaarko-
wanneer het een goedaardige afwijking
men). Bij sommige vrouwen verandert het
betreft.
orgasme niet, andere vrouwen merken een
Depressiviteit kan ook ontstaan doordat
duidelijke verandering: het duurt langer
traumatische ervaringen zoals incest of
voor het zover is, het orgasme is korter en
mishandeling weer in de herinnering komen.
minder intens, of het komt helemaal niet.
De operatie zelf is dan niet zozeer de oor-
Er zijn ook vrouwen die de samentrekkingen
zaak van de depressieve klachten, maar
van de baarmoeder missen. Het stoten van
vormt wel de aanleiding. Speelt iets der-
de penis tegen de baarmoedermond, dat
gelijks bij u, bespreek dit dan al vóór de
sommige vrouwen opwindend vinden, mis-
operatie met uw huisarts of gynaecoloog.
sen zij als ook de baarmoederhals verwijderd is.
De beslissing
Vrouwen die voorheen al problemen hadden
Het is belangrijk dat u besluit tot een
met seksualiteit, kunnen er na de operatie
operatie als u daar zelf aan toe bent. Vaak
nog meer moeite mee hebben.
betekent dit dat uw klachten niet goed op een andere manier te behandelen zijn. Bij
Zich minder vrouw voelen
een goede reden voor een baarmoederver-
Sommige vrouwen voelen zich na een baar-
wijdering ervaren veel vrouwen de operatie
moederverwijdering ‘minder vrouw’, omdat
als een opluchting en vallen de gevolgen
ze geen kinderen meer kunnen krijgen en
mee.
niet meer menstrueren. Het is belangrijk deze gevoelens serieus te nemen. Een
Bij de beslissing zijn de volgende
baarmoederverwijdering brengt soms een
punten van belang
rouwproces met zich mee. Erover praten
-
kan opluchten en helpen.
De ernst van de klachten. U moet een afweging maken tussen leren omgaan met de klachten en een baarmoederver-
Depressiviteit
wijdering.
Klachten over depressiviteit komen vooral
-
De kans dat de klachten zullen vermin-
voor bij vrouwen die niet of nauwelijks zelf
deren of verdwijnen. Vaak is het duide-
hebben kunnen beslissen over de operatie.
lijk dat klachten door de operatie zullen
Bedenk daarom dat ú degene bent die
verdwijnen, zoals bij hevig bloedverlies.
beslist over al dan niet opereren, zeker
Soms is het effect van de ingreep veel
11
138-230309
-
-
-
minder zeker, zoals bij buikpijn.
met uw huisarts en gynaecoloog ook met
Bespreek de kans op het verbeteren van
medewerkers van de Patiëntenvere-
uw klachten met uw huisarts of
niging Gynaecologie Nederland over
gynaecoloog.
spreken (zie voor meer informatie
De mogelijkheid om op andere wijze iets
www.pgn-gynaecologie.nl). Noteer al
aan de klachten te doen. Meestal is een
uw vragen en onzekerheden en bespreek
operatie niet de enige oplossing. Over
ze met de gynaecoloog. Neem als het
het algemeen is het verstandig eerst
kan, uw partner of iemand anders mee
andere behandelingen te overwegen of
die met u mee kan luisteren en met wie
te proberen.
u kunt napraten. Mocht u het gevoel
Denk pas aan een operatie als andere
hebben dat uw vragen onvoldoende of
behandelingen niet in aanmerking
onbevredigend beantwoord zijn, neem
komen of onvoldoende resultaat hebben.
dan nogmaals contact op met de
Bespreek de mogelijkheden met uw
gynaecoloog. Blijft u twijfelen over de
huisarts of gynaecoloog.
operatie, bespreek dan met uw huisarts
De kans op complicaties. Bij elke ingreep
of de mening van een andere gynaeco-
kunnen complicaties ontstaan. Ze komen
loog (een second opinion) zinvol is.
weinig voor en vallen meestal mee,
Voor sommige vrouwen is het een ge-
maar sommige hebben blijvende gevol-
ruststellende gedachte dat twee artsen –
gen. Overweeg of uw klachten opwegen
onafhankelijk van elkaar – een advies
tegen dit kleine risico.
geven over hun situatie.
De emotionele gevolgen. Het verwijderen van de baarmoeder is een definitieve
Ga, voordat u besluit tot een operatie,
ingreep. Ga na wat de baarmoeder voor
na of de volgende vragen beantwoord
u betekent (bijvoorbeeld of u nog kin-
zijn
deren wilt krijgen) en of u er echt van
-
Wat is de reden voor de operatie?
overtuigd bent dat het verwijderen van
-
Zijn er andere, misschien betere mogelijkheden voor behandeling?
de baarmoeder de enig overgebleven -
mogelijkheid is.
Hoe groot is de kans dat de operatie u ook werkelijk van uw klachten afhelpt?
Neem bij een goedaardige aandoening ruim de tijd om na te denken en tot een beslissing te komen. U kunt er behalve
12
138-230309
-
Kunt u de voor- en nadelen van de
-
Wie de operatie uitvoert.
operatie goed overzien en tegen elkaar
-
Hoelang u vermoedelijk in het ziekenhuis
afwegen? -
verblijft.
Hoe vindt de operatie plaats: via de
-
De soort verdoving: bij een buikoperatie
vagina of via de buikwand?
is dit vrijwel altijd narcose. Bij een ope-
Worden de eierstokken verwijderd en
ratie via de vagina is soms ook een
vindt u dit zelf noodzakelijk?
ruggenprik mogelijk. De gynaecoloog
Wordt de baarmoederhals verwijderd en
en/of de anesthesist (narcotiseur) geeft
wilt u dat zelf?
u hierover meer informatie.
Vindt u de kans op complicaties aanvaardbaar?
De gang van zaken rondom de opname ver-
Bent u goed op de hoogte van de ge-
schilt per ziekenhuis. Meestal vindt eerst
volgen op korte en langere termijn?
poliklinisch onderzoek plaats: bloedonder-
Hebt u voldoende informatie en tijd
zoek, soms een longfoto, een hartfilmpje
gehad om tot een weloverwogen beslis-
(ECG) en een algemeen lichamelijk onder-
sing te komen?
zoek. Soms hebt u ook al op de polikliniek een gesprek met de anesthesist.
Als u besloten hebt tot een operatie Hebt u besloten tot een operatie, dan
Voorbereidingen voor de periode na
bespreekt de gynaecoloog het volgende met
ontslag
u
Het is verstandig al vóór de operatie één en
-
-
-
-
De manier waarop de operatie wordt
ander te regelen voor de periode erna. U
uitgevoerd (via de vagina of de buik-
moet er rekening mee houden dat u tot
wand).
weinig in staat bent als u thuiskomt - u
Bij een operatie via de buikwand: hoe de
wordt bij wijze van spreken al moe van
snede zal lopen (horizontaal of verti-
koffiezetten. De eerste tijd thuis hebt u
caal).
zeker enige hulp nodig. Misschien kan uw
Wat er precies bij de operatie wordt
partner een tijdje vrij nemen of kunnen
weggehaald (ook de baarmoederhals en/
vriendinnen of familieleden taken over-
of de eierstokken).
nemen. Gezinshulp is ook een mogelijk-
Wat de mogelijke gevolgen van de
heid. Bespreek dit eventueel met uw
operatie zijn.
huisarts. Werkt u buitenshuis, houd dan
13
138-230309
rekening met een afwezigheid van ten
Over het algemeen mag u geen make-up op
minste zes weken.
hebben en moeten kunstgebit, lenzen, sieraden en brillen op de afdeling blijven.
De opname en het verblijf in het
Voordat de operatie begint, krijgt u de
ziekenhuis
verdoving, zoals met de anesthesioloog is
Een dag van tevoren, soms op de dag van
afgesproken.
de operatie zelf, gaat u naar het ziekenhuis. Een verpleegkundige ontvangt u en meestal
De operatie duurt ongeveer een uur. U
hebt u nog een kort gesprek met de gynae-
wordt wakker in een uitslaapkamer. Via een
coloog of de zaalarts van de afdeling. Soms
infuus krijgt u vocht toegediend. Vaak hebt
vindt nog een inwendig onderzoek plaats.
u een slangetje (katheter) in de blaas.
Vragen die u nog hebt, kunt u nu bespre-
Plassen gaat via deze katheter, die, af-
ken. Als dit nog niet op de polikliniek is
hankelijk van de operatietechniek, een of
gebeurd, komt de anesthesioloog bij u langs
enkele dagen blijft zitten. Soms is er een
om de vorm van verdoven te bespreken. U
gaastampon in de schede gebracht om
kunt een (slaap-)middel vragen om de
bloed op te vangen.
nacht voor de operatie goed te slapen. Voor de operatie knipt of scheert de verpleeg-
Als u goed wakker bent, gaat u weer terug
kundige vaak het schaamhaar of een deel
naar de afdeling. De zorg is in het begin
ervan weg. U krijgt een medicijn om
intensief. Bloeddruk, polsslag en wond
trombose te voorkomen. Soms krijgt u een
worden regelmatig gecontroleerd. Tegen de
klysma om de darmen schoon te maken.
pijn krijgt u medicijnen. U kunt daar ook altijd om vragen.
De operatie Op de dag van de operatie moet u nuchter
Wat kunt u verwachten na de operatie
zijn. De dag vóór de operatie mag u vanaf
Buikpijn de eerste dagen na de operatie is
24.00 uur niets meer eten of drinken. Vlak
heel gewoon. Er is immers een verse
voor de operatie krijgt u een medicijn waar
operatiewond, ook als u via de vagina bent
u slaperig van wordt. Dikwijls krijgt u hier
geopereerd. Door de verdoving hebben uw
een droge mond van. In operatiekleding
darmen stilgelegen. Na de operatie komen
wordt u naar de operatiekamer gereden.
ze langzaam weer op gang. Daarom mag u de eerste dag alleen drinken. Via vloeibaar
14
138-230309
en licht verteerbaar voedsel gaat u de
tempo waarin u herstelt. Ook is het van be-
volgende dagen weer normaal eten. Winden
lang of u thuis hulp hebt. Doorgaans blijft u
laten is een positief teken: de darmen gaan
na de operatie enkele dagen tot een week in
weer werken.
het ziekenhuis. U wordt gewoonlijk na zes weken op de polikliniek terugverwacht voor
De dag van de operatie blijft u nog in bed,
controle.
de volgende dag kunt u er al voorzichtig uit. Ook als de baarmoeder via de vagina of
Herstel na de operatie
laparoscopisch verwijderd is, is de buik de
De duur van het uiteindelijke herstel is bij
eerste dagen pijnlijk. Langzamerhand wordt
elke vrouw verschillend. Sommigen zijn na
de pijn minder. Als u moet hoesten, niezen
zes weken hersteld, bij anderen vergt het
of lachen kunt u de buik het beste met uw
een half jaar of nog langer voordat zij zich
handen ondersteunen; dat voorkomt pijn.
weer de oude voelen.
Na een dag wordt een eventuele gaastampon verwijderd. Schrik niet van de lengte:
Moeheid
soms is het gaas een paar meter lang. Het
In het ziekenhuis hebt u misschien het ge-
infuus blijft één of enkele dagen zitten. De
voel dat u tot heel wat in staat bent,
verpleegkundige haalt het weg als de misse-
maar eenmaal thuis valt dat vaak tegen. U
lijkheid voorbij is. Hoe lang de katheter in
bent sneller moe en kunt minder aan dan u
de blaas blijft zitten, is afhankelijk van de
dacht. Het beste kunt u toegeven aan de
toegepaste operatietechniek. De eerste tijd
moeheid en extra rusten. Te hard van stapel
na de operatie is er nogal eens bloederige
lopen heeft vaak een averechts effect. Uw
afscheiding.
lichaam geeft aan wat u wel en niet aankunt en het is belangrijk dat u daarnaar luistert.
Na een verzakkingoperatie is soms het zitten de eerste dagen pijnlijk. U ziet de
Afscheiding
zaalarts of gynaecoloog waarschijnlijk
De eerste weken hebt u vaak wat bloede-
dagelijks. Hebt u nog vragen, aarzel dan
rige of bruinige afscheiding. Is dit duidelijk
niet deze te stellen.
meer dan bij een normale menstruatie, neem dan contact op met uw arts.
Hoe lang u in het ziekenhuis blijft, hangt af van de zwaarte van de operatie en van het
15
138-230309
Douchen
dan meestal het advies om de eerste zes
Douchen mag gerust, ook met een buik-
weken na de operatie geen gemeenschap
litteken. Bespreek met uw gynaecoloog of
(samenleving) te hebben of tampons te
u een bad kunt nemen; de meningen hier-
gebruiken. Er is niets op tegen om al eer-
over zijn verdeeld.
der seksueel opgewonden te raken of te masturberen. De eerste tijd na de operatie
Niet zwaar tillen
hebben vrouwen vaak minder zin in vrijen.
De eerste zes weken na de operatie mag u
Wanneer bij de controle zes weken na de
niet zwaar tillen: sjouwen met zware bood-
operatie blijkt dat de wond in de vagina
schappentassen of vuilniszakken buiten
goed genezen is, kunt u weer proberen
zetten e.d. Lichtere werkzaamheden zoals
gemeenschap te hebben. Vaak is het de
koken of afwassen kunt u geleidelijk weer
eerste keer wat onwennig voor u beiden. U
gaan doen. Dat geldt ook voor activiteiten
hoeft niet bang te zijn dat de wond open-
als fietsen en sporten. Stop als u moe
gaat; die is na zes weken zeker genezen.
wordt.
Wel is de buik in het begin nogal eens gevoelig. Wacht dan nog een poosje met
Niet te snel aan het werk
het hebben van gemeenschap.
Vrouwen die buitenshuis werken krijgen over het algemeen het advies minstens zes
Veel gestelde vragen
weken niet te werken. Als u zich zes weken
Moet u na de operatie nog uitstrijkjes
na de operatie nog niet fit voelt, overleg
laten maken?
dan met uw gynaecoloog, huisarts en/of
Als de baarmoederhals verwijderd is, hoeft
bedrijfsarts. Soms is het verstandig nog
u geen uitstrijkjes meer te laten maken,
wat langer thuis te blijven om aan te
tenzij uw gynaecoloog u dat adviseert om-
sterken of om de eerste weken alleen
dat er (in het verleden) afwijkende cellen in
’s middags te werken.
de baarmoederhals zijn gevonden. Als de baarmoederhals is blijven zitten, is het
Seksualiteit
verstandig een uitstrijkje te laten maken als
Als bij de operatie de baarmoederhals
u (eenmaal per vijf jaar) een oproep krijgt
verwijderd is, is er in de top van de schede
voor het bevolkingsonderzoek naar baar-
een litteken. Het is voor de genezing beter
moederhalskanker.
als er dan niets in de schede komt. U krijgt
16
138-230309
Waar blijven de eicellen?
Wat gebeurt er met de lege ruimte in
Net als voor de operatie komen de eicellen
mijn buik?
na de eisprong in de buikholte terecht, waar
Darmen vullen de ruimte, die ontstaat door
ze vanzelf oplossen.
het verwijderen van de baarmoeder, direct op. U loopt dus niet met een ‘gat in uw
Waar blijft het zaad?
buik’.
Het zaad komt via de schede weer naar buiten, net als voor de operatie.
Lotgenotencontact Met vrouwen die de operatie zelf hebben
Wordt de vagina minder diep?
meegemaakt, kunt u praten over gevoelens
De vagina houdt dezelfde lengte als voor de
of twijfels die u over de baarmoederver-
operatie.
wijdering hebt. Hiervoor kunt u terecht bij Patiëntenvereniging Gynaecologie Nederland
Hoe zit de vagina nu vast na de
www.pgn-gynaecologie.nl
operatie? De vagina hangt niet los na de operatie. De
Tot slot
zijkanten zitten vast aan de bekkenwand.
Indien u na het lezen van deze algemene
Bovendien maakt de gynaecoloog ter ver-
informatie nog vragen heeft, stel deze dan
steviging ophangbanden van de baarmoeder
gerust aan uw behandelend arts. De mede-
aan de top van de schede vast.
werkers van de polikliniek Gynaecologie zijn op werkdagen van 08.00 tot 16.00 uur
Kan de wond openspringen als ik te
bereikbaar op telefoonnummer (0181)
snel weer veel ga doen?
65 83 80.
De gynaecoloog sluit de wond met stevige hechtingen die in zo’n zes weken oplossen.
Ook kunt u daar algemene folders van de
Tegen die tijd zijn de weefsels weer volledig
NVOG opvragen. U kunt deze ook
vastgegroeid. Door onverwachte bewe-
downloaden op www.nvog.nl.
gingen of door veel inspanning kan de wond De tekst in deze algemene informatiefolder is gebaseerd
niet ineens openbarsten. Wel kan door een
op de voorlichting van de Nederlandse Vereniging voor
vroegtijdige grote belasting een litteken-
Obstetrie en Gynaecologie (NVOG), © 2005
breuk ontstaan. Dit komt maar zeer zelden
www.nvog.nl
voor.
17
138-230309
Menstruatie Verklarende woordenlijst
Maandelijkse bloeding. Myoom
Abdominaal
Vleesboom: verdikkingen (spierknobbels)
Via de buikwand.
die uitgaan van de baarmoederwand. Adenomyose Oestrogeen
Baarmoederslijmvlies dat in de baarmoeder-
Vrouwelijk hormoon uit de eierstokken.
spier gegroeid is.
Orgasme
Anesthesioloog
Seksueel hoogtepunt, klaarkomen.
Arts die de narcose of ruggenprik geeft.
Overgang
ECG
De periode rond de laatste menstruatie
Elektrocardiogram (hartfilmpje).
(gewoonlijk rond het 52e levensjaar).
Endometriose Progesteron
Baarmoederslijmvlies dat zich bevindt op
Vrouwelijk hormoon uit de eierstokken.
een andere plaats dan in de baarmoeder.
Trombose
Endometrium
Vorming van stolsel in een bloedvat.
Baarmoederslijmvlies.
Uterus
Hysterectomie
Baarmoeder.
Verwijdering van de baarmoeder.
Uterus extirpatie
Katheter
Verwijdering van de baarmoeder.
Een slangetje in de blaas om urine te laten weglopen.
Vaginaal Via de schede.
Laparoscopische operatie Operatie waarbij de gynaecoloog een kijkbuis gebruikt en kleine sneetjes in de buikwand maakt.
18
138-230309
