Het verantwoorde gebruik van LED….. Ing. Jan Meutzner Meutzner Licht Design
INHOUD • • • • • • • •
Baseren leds op hoger algebra? Criteria voor duurzame led verlichting Kwaliteit van verlichting Elektrische veiligheid Energielabel Eco Design Uitgangspunten ELCF Garantie van armaturen en drivers
Baseren led op hoger algebra? inrush current POWER Quality
constant voltage
constant current
SMD diode
Input current output current AC of DC spanning
COB diode
performance helderheid Total Harmonic Disorder (THD)
Leading edge dimmer
trailing edge Standard Deviation Colour Matching
Resistief
Criteria voor duurzame led verlichting • Nuttige levensduur
• Elektrostatische invloeden • Energie- efficiency
Kwaliteit van verlichting ALGEMEEN • De specifieke lichtstroom per Watt gemeten conform LM79-08 of gelijkwaardige protocollen. • Metingen door geaccrediteerde instellingen. • De lichtterugval in lumen van het verlichtingssysteem gedurende de eerste 6.000 branduren bedraagt maximaal 20% van de oorspronkelijke lichtstroom, gemeten conform LM-80-08 of gelijkwaardige protocollen. • De kwaliteitsbepaling van het lichtontwerp valt onder de volgende normen: • • NEN-EN 12464- delen 1 en 2; • • NEN 3087; • • NEN 1891; • De Power Factor (PQ) = 0,90 /Total Harmonic Disorder (THD) < 0,1
Kwaliteit van verlichting CRI, kleurweergave index over 8 punten van de CIE kleurenkromme of gemeten over 15 punten van de CIE kleurenkromme.
• Voor standaard verlichtingstoepassingen in de utiliteit is volgens de norm NEN-EN 12464-1 de juiste kleurtemperatuur warmwit of neutraalwit, CRI = 80.
Kwaliteit van verlichting De warmtehuishouding • LEDs, verhouding is ca. 40% licht en 60% warmte • fluorescentie techniek (25% licht en 75% warmte)
• warmtestralers (8% licht en 92% warmte).
Kwaliteit van verlichting De Binning • Door binning (McAdams methode) wordt een constante kwaliteit van het licht gegarandeerd. • LED fabrikanten gebruiken de maat SDCM, Standard Deviation Colour Matching, met als eenheid de SDCM gebaseerd op een grafiek van kleuren zien door het menselijke oog. • geen grotere variatie dan 2 SDCM toe te passen.
De elektrische veiligheid De warenwet elektrotechnische producten • Er mogen in Nederland geen elektrotechnische producten, zoals LED armaturen, worden verhandeld die niet vervaardigd zijn volgens een voorgeschreven methode. • Dat die voorgeschreven methode is toegepast moet de fabrikant verklaren met: • conformiteitsverklaring; • CE markering. • een montagevoorschrift ; • een gebruiksaanwijzing ; • het armatuur (naam fabrikant en technische specificaties).
De elektrische veiligheid De EMC richtlijnen Er mogen in Nederland geen elektrotechnische producten, zoals LED armaturen, worden verhandeld die niet voldoen aan de EMC richtlijnen.
De elektrische veiligheid De aanraakspanning voor LED armatuur en driver Led werken met een spanning van ongeveer 3V. In veel LED verlichtingsarmaturen worden Led in serie geschakeld, met een drijvende spanning tot 230 V. Fabrikanten van LED verlichtingsarmaturen en drivers moeten aangeven of in het armatuur hogere spanning voorkomt. Het armatuur en de driver moet voldoen aan de norm NEN-EN-IEC 61437:2001 of een daarmee gelijk te stellen norm
De elektrische veiligheid Omhullingen Omhullingen van elektrisch materiaal moeten een bescherming bieden tegen gevaren zoals aanrakingsgevaar en dat warmte wordt afgevoerd.
Omhullingen zijn genormeerd in een IP beschermingsgraad. Beschermingsgraad van het armatuur en de driver vaststellen volgens de norm NEN-EN-IEC 60529. Zonder beschermingsgraad kan de toepassing van een armatuur en een driver niet worden ingepast in een elektrische installatie volgens NEN 1010.
De elektrische veiligheid De veiligheidsklasse Elektrisch materiaal wordt aangegeven in vier genormeerde veiligheid klassen. Hieronder wordt begrepen de methodiek die gehanteerd wordt bij de beschermingsmaatregelen tegen aanrakingsgevaar. Klasse 0: alleen met fundamentele isolatie. Klasse I: met fundamentele isolatie en aarding. Klasse II: dubbel geïsoleerd. Klasse III: materieel met extra lage spanningen. Zonder klasse-aanduiding kan de toepassing van een armatuur en een driver niet worden ingepast in een elektrische installatie volgens NEN 1010.
Energielabel LED lichtbronnen • LED lichtbronnen zijn in Nederland verplicht voorzien van een energielabel.
Energielabel LED armaturen • Armaturen worden steeds verkocht met bijgeleverde lichtbronnen. • Vanaf maart 2014 is het energielabel voor elk LED verlichtingsarmatuur verplicht. • Het energielabel op een armatuur geldt uiteraard alleen als de juiste LED lichtbron wordt gebruikt. • LED armaturen hebben ook ingebouwde Led die niet vervangbaar zijn. In dit geval staat op het label aangegeven welke energieklasse deze ingebouwde Led hebben en een melding dat ze niet vervangen kunnen worden.
ECO Design • De mate waarin milieuoverwegingen zijn geïntegreerd vloeit voort uit de in 2003 gehouden voorjaarsvergadering van de Europese Raad. • Op grond van het ECO Design moet daarom voor elk product worden opgesteld: • een milieueffectbeoordeling, MEB; • een strategische milieubeoordeling (SMB).
ECO Design • In oktober 2011 een publiceerde de Europese Commissie een nieuwe beleid m.b.t. maatschappelijk verantwoord ondernemen.
• Onder MVO verantwoord ondernemen wordt verstaan: "de verantwoordelijkheid van bedrijven voor het effect op de samenleving“ Verwijzing naar ISO 26000-norm voor sociale verantwoordelijkheid. • Om te voldoen aan hun maatschappelijke verantwoordelijkheid, moeten ondernemingen beleid voeren gelet op: • de sociale aspecten; • de ecologische aspecten; • de ethische mensenrechten; • de consumentenbelangen.
Garantie van de armaturen en de drivers De fabrikant van: • de LED verlichtingsarmaturen; • de LED drivers, geeft een garantie met een looptijd van minimaal 5 jaar bij een gebruik gedurende tenminste 4000 branduren per jaar. De fabrikant van: • de LED lichtbronnen geeft een garantie voor een gebruik gedurende tenminste 50.000 branduren.
Handleiding LED register fabrikanten A.Producten Ja Nee
Lichtbronnen
Energielabel A of A+ … Hanteren uitgangspunten van de ELCF … Informatie op de verpakkingen conform European LED Quality Charter … Voldoet aan ECO Design Werkdocument … Beschikbaarheid testrapport LM80 … L80 B10 (L = capaciteit lichtbron in %; B = uitvalpercentage lichtbron tijdens gebruiksperiode in %) …
… … … … … …
Handleiding LED register fabrikanten A.Producten Armaturen
Ja Neen
Lumen/Watt verhouding voldoet aan uitgangspunten EIA 2014 Garantie op armaturen voor tenminste 5 jaar Beschikbaarheid testrapport LM79
… … … … … …
Handleiding LED register fabrikanten A.Producten Drivers
Power Quality (PQ) > 0,9 Total Harmonic Disorder (THD) < 0,1 Verleent medewerking aan uitgangspunten Zhaga Voldoet aan EMC richtlijnen
ja neen … … … …
… … ... ...
Handleiding LED register fabrikanten B. Diensten Lichtberekeningen
ja
neen
Voldoet aan uitgangspunten NSVV/NLA document “certificering lichtberekenaar”
… …
Handleiding LED register fabrikanten C. Services Garantie
ja
Minimaal 5 jaar voor armaturen en drivers
… …
50000 branduren voor Led lichtbronnen
… …
Aldus opgemaakt, Leverancier/fabrikant
datum:
Naam ondertekenaar
handtekening:
neen
Opleveringsprotocol led verlichting • Opleveringsprotocol ledverlichting • Datum:
• Naam project: • Naam ontwerper: • Naam installateur: • Naam uitvoerder oplevering: • Bij de oplevering van een led verlichtingsinstallatie dient te worden getoetst of deze voldoet aan het programma van eisen. Hiervoor dienen de volgende aspecten te worden beoordeeld en of gemeten:
Opleveringsprotocol led verlichting Beleving: •
Subjectieve beoordeling door opdrachtgever
Elektrotechnische aandachtspunten: •
Stroomgebruik; vollast-meting en variaties bij
in- en uitschakelen. •
Spanning; vollast-meting.
•
Arbeidsfactor (Power Factor).
•
Opgenomen elektrisch vermogen (W en VA).
Opleveringsprotocol led verlichting De volgende licht technische aspecten moeten worden gemeten: kleurtemperatuur (K) verlichtingssterkte (Lux)
luminantie (cd/m2) weergave van de kleuren: kleurweergave index (Ra of CRI)
Opleveringsprotocol led verlichting Overige: Naast de temperatuur in de nabijheid van de lichtbron dient deze ook boven het plafond gemeten te worden. Nagegaan of er mogelijk koude en of warme luchtstromen aanwezig zijn die mogelijk invloed zouden kunnen hebben op de meetresultaten. De lichtmetingen moeten worden uitgevoerd en gerapporteerd volgens NEN1891 (2014). De lichtmetingen moeten worden uitgevoerd bij afwezigheid van daglicht en of ander kunstlicht. Een meetprotocol conform NEN 1891 (2014) opmaken hetgeen een onderdeel vormt van de formele opleverings-
Dus…kennis is macht……… inrush current POWER Quality
constant voltage
constant current
SMD diode
Input current output current AC of DC spanning
COB diode
performance helderheid Total Harmonic Disorder (THD)
Leading edge dimmer
trailing edge Standard Deviation Colour Matching
Resistief
