HET
MWG MX* SM O T7JD, AANGENAAM OF
DE
SPEELZIEKE KISTEMARER B E D R O O G E N K A M E R S P E L .
IN
E E N
BEDRYF.
Onlangs voor de eerste en laaste maal Vertoont.
Alöra te bekoomcrt.
PERSOON BURGERHART,
EN.
Een Kastelyn.
ZPEELZIEK, Een Kistemaaker. SWETSAART,
Een Werver.
ENGELINA, Echtgenoote van BURGERHART. MORTJE,
Een Jood, en Vriend van
SWETSAART.
Het T O O N E E L verbeeld een Kamer in het Hujs van Burgerhart.
H E T
ENGELS
GOUD
A A N G E N A ' A O
F
D
SPEELZIEKE
M ,
E
KISIEMAKER
B E D R O O G E
N.
K A M E 11 S P E L.
E E R S T E B U R G E R
T O O N E E L .
H A R T , E K G E L I
E.S
O
iV l
N A ,
a !•
H e t gaat nog al vry wel myn Kind ! met onze neering, V o e r o n s , wy kuonen aan de daaglyMchevdrteering Die in onz' Huis gefchied, i n 't minst bemerken dat D e tyt zo flegt loopt, als men eerst te vreezen had, T o e n elk op Engeland zicb moedig wilde wreeken, Voor al de Rovery fchier dag op dag gebleeken. B
U
n
G E R H A R T.
L o o p heen met Engeland , fpreek van den Oorlog" niet; Wat raakt hetons wat al gefchied of niet gefchied. Den een maakt zyn Fortuin als alles leeft in vreeden, Een ander wenfcht weer datmen moog'in Oorlog tree* den. • W a t bruid het ons hoe 'tgaat,als'tröaar metons beftaari^ Myn goede Byflaap wel naar onze zin mag gaan.
A a
É«y
4
H E T E N G E L S
E
N G E L I
G O U D N
A.
N u ja, dat is ook zo, maar 'k mag daarom wel wenfchem O m V reede, want dat is het best voor veele Menfchen* E n , . . . . dunkt my ook voor ons. B U R G E R H A R T .
Eer ik als Vrouw u k o n . E n myn beftaan toen, doordeFruitnegotie w o n , Had ik veel liever Vrcê dan Oorlog op de basren, O m 't meeste voordeel op myn Curacaufche waaren. D o c h z n t s ik aanuwhuwde, en da't beftaan verlist, Verkbeelt hetmynietveelof't Vreede is of niet. E n had men by hetLandgeenZeevolk meer van nooden, D a n wierd' is Swetsaart met zyn puikje \ an de Jonden , é ,fl ï . 't flimme brok van Brak of Rtmtfdaar -Ligt nooitgelyk als nu tot onzen winst gewaar, WanzlVervers,Rontselaars,en aldatzoorr van Knaapen, Zier, nu degoudeEeuwvoor hunnen beursherfchaaper. Maar kyk men fpreekt bynaflegts van den duivel pas, Z o "t oude fpreekwoord zegt, of by verfcheind wei ras, Daar is dat brave paar ai reeds.. v
M l j n
e
T W E E D E « U R O E R H A R T ,
T O O N E E L .
E N G E LI K A ,
M
SW ETS A A R T ,
O R T J E.
E N G E L T N A .
Gegroet myn Heeren! B U R G E R H A R T .
Zult gy deez' Avond met uw byzyn my vereeren ? M
o
R
T J E.
Ja Bhurgcrhart, khaart troef, word nhooit toor my verzhaakt. W h y 'hebben dheeze dagh hier een pharty gemhaakt, Met
KAMERSPEL.
5
MetSpheelziek, homhemheens volmhaakt te huig te lighten, E n dhaar zo what van tie nhathuur is te vemgten , Is Mhortje altyt klaar. E N Q E L I N A .
W a t zai 'er dan gefchlen? B U R G E R H A R T W i e heeft ooit V r o u w die niet nieuwsgierig is gezien? Wat raakt dat u of my als wy in 't voordbei deele n. S W E T S A A R T .
W y zyn van zints Juffrouw hier een party te fpee'en; E n Speelziek, alshetmaar kan even mooglyk z y n , Het zy door list of door 't gebruiken van de w y n , Z y n aart die Speelziek i s , eens duur te doen betalen, E n wat Dukaten ofwel Ryders uit zyn beurs te halen. E . N G E L i N A. Dat 's allesgoed,als 't maar regt voor de vuist gefc'jied. M o s T J E. Khiay, khyk h i e r , h o f ' t halles zuiverhis of nhiet, What mhaakt dat,hals why mhaarteghoude dhuiten khrygen, T e zuiverheid mhot voor te kranst, hen voor teghaauwheid zhwygen. Hjouw man khrygt hook zhyn phart. Z W E T S A A R T .
Kom langtong zwyg nu maar." Gy Burgerhart hebt gy een goede Kamer klaar, Daar wy wat vry zyn , want de Vriend zal wel haast koomen. Verdort hyzal eens regt van Joost de drommel droomen. B U R G E R H A R T .
H e t boven voorvertrek, v l a k o v e i het Stadhuis, Daar is het wel het best voor allerly gedruis. A 3
MORT.
6
H E T E N G E L S
'
G O U D
M O.R T J E.
Khoom ban, phad vort Zwetshaart te wheg tie his. nhaar boven. D
E
R
D
E
T O O N E E L ,
B U R S E R H A R T , E N G E L I N A . E [s
O E I, I K
A.
Ik weet niet wat ik van dat Volkje moet geloven, Z y z y n geloof ik gantfchpiet v.anhet beste zoort. B U R G E R H A R T .
't Zyn^niet dcMenfcbcnjnaai'.hunQelcl datmybekcoit. E n z o . zo mo etmen.Rls meiWieering doctjfrraar denken^ ;
M a a r ochtér kan ü egt volkan onz'Fatzoen ons krenken. O R G ' E R II A R<. T .
•ft
1
Koom Praatjes voor de Maak, verdienen wy maar geld, Dan wora oie.zsvaïigneiii.zqenligtt^rzy gestjcJr, 't K A P ons in ons/ beroep in 't allerminst r.ut c c c r ^ n , O f Röntzlaars,' Bankroetiers, of Jooden hi ï v.cr.-.ci: . , Als onzen drapk rnaarftceds ten duursten WmiiSmSlè E n onzen woooing'door Nathalzen word bezoi-:, Een Speclpartytje.kan-jon* gpude. eir-en. leasen. E n meer behoef ik, dunkt my, hier nffti van re zeggen, E N G E I. I K A MaiuSpedziek is een M a n dicVrduiv.cpKiridcrsl.psft, E n met zyn Huisgezin van 'tKisicrr.-.a.V.ci) leeft, E n hem dan door de Kaart zyn Stlij ven te outfrealer . i s dunkt my gantich niet braaf; i«; ssou\.r n]at in J - C ! L . , : B
U R , G E R II A R T..
"Koom Vrouwe -Praatjes, fut! dat alles is zyn zaa':. ïJeefthyi»aarGEld,eninhetSpeI teveel vermaak, Pan
K A M E R S P E L .
7
Dan kan men op die wys het fpeelen hem yerleeren, E n mooglyk zal hy van' zyn zotheid zich bekeeien. E K G E L I N A .
D i t is een goed EXCÜS , maar zo als ik vertrouw, Z y n zulke Mannen gantfch friet bestig voor hun vrouw. Het goede Geld dat zy voor-Vrouw en Eindren winnen, Z o te verkwisten, en dan roet berooide zinnen, . . . B U R G E R H A R T .
Toe zwygmaar, ...ha zie daar, daar is Heer SpeelzieM, V I E R D E B U R G E R H A R T ,
T O O N E E L .
E N G E L I N A ,
SPEELZIEKi
S P E E L Z I E K .
Ik denk fchier dat m e n m y hier al reeds wachten zaL B U R G E R H A R T .
Och ja myn Heer ! Zwetfaarten Morrjezynieedsboven, E n wachten u met fmart. S P E E L Z I
E K .
Dat w i l ik wel geloven. D e afspraak was om zeven uuren hier te z y n , E n 't is al later; maar zyn zy voorzien van w y n , Van Kaarten, L y , en K r y t , Tabak en Vuuren Pypen," Om zonder hindernis de zinnen wat te flypen, O ? de Oeffening van 't Spel. B U R G E R H A R T .
ó Ja myn H e e r J 't is al Z o wel gercfeikt dat het u wis behagen zal, S p E a L z 1 E Kv Dan zal ik op de Kaart hen eens een lesje geeven. Als maar het disfortuin my niet w i l tegeniheevcn. A 4
«
H E T
E N G E L S
G O U D
E N G E L I N A .
D a t gaat al denk ik naar dat men gelukkig fpeelt. B U R G E R H A R T .
. O c h j a , het hangt 'er aan hoe zich de Kaart verdeelt, ' t Is als een Lotery; wat roem en dan wat troeven, Js 't beste L o t . S P E E L Z I E K . '
W e l aan ik gï dan eens beproeven, W i e heden avond hier het meest verliezen zal. V Y F D E E U R G E R H A
T O O N E E L . R T , E N G E L ,
B O R G E R
H
I N A .
A R T .
Ja Vriend beproef dat maar, voor m y , ik weet het a l , Gykoomt hier regt ter fnee , en zult het u beklaagenE N G E L I N A .
ó Ongelukkig M e n fch die 't Spel zo kan behaagen, Dat hy daar op verzot, tot zyn bederf pereed, Z y n tyden geld verfpilt, . . zyn waar belang ver ;eet. B U R G E R H A R T -
Och breekt uw hoofd togiiietdanmetii'veigenza'.en; D i e zotten moeten ons gelukkig helpen maken, Het geld is hen een last; zy redeneeren goed; W y l hun beftaan geftaag een ander winnen doet. Wist ieder eeven goed zyn Rykdom te befpaaren, D a n mogt me in onz' beroephaastnaarOoftlndievaaren. G y fcheind zo zondig haast een zeden .Meesteres, D o c h zulke lieden zyn gantfch doof voor uwe les; E n zo ik heb gezegt.hetkanons niet verfcheelen, Hoe elk zyn Qeld verteerd, als we in de winst maar
deelen,
EN.'
KAMERSPEL. E
$>
N G E L I N A.'
Ja lieve M a n ! gy ftapt 'er luchtig over heen, Ik zoek ook niet om met u in gefchil te treen', Maar laat de zorgen van dien aart aan u bevoolen, E n zal eens binnen gaan.
Z E S D E
j
T O O N E E L .
BURGERHART. Wat kan 't verftant al dooien , De V-rouwen zyn dikwerf wys in haar eigen o o g ; D i t is een zwak daar meenig Menfch zich door bedroog, Zy w'eeten kwaalykhoe de Mannen moeten leeven, OfzoudenrasheurMan een lesje willen geven. Indien men laf genoeg, gehoor gaf aan heur reen', . . . M a a r , . . Heeren wat is dit ? waar w i l , waar moet dat heen ?
Z E V E N D E
T O O N E E L .
B U R G E R H A R T , SFEELZIEK, SWETSAART, MORTJE.
S P E E L Z I E K . Pardi, 'k verlies al meer als zesmaal honderd gulden, 'k Betaalde wat ik had, en maakte daarby fchuiden. B U R G E R H A R T . I~, 't anders niet myn Heer! dat wint gy haast weerom, Speel: maar met lusten voort myn Heer !
S P E E L Z I E K . Loop jy r o n t o m . . . . G y weet wel wat ik meen; zoekt gy my nog te fcheeren? • Maar dat is nietmet a l , de kans kan wel verkeeren ; K r y g i k de nederlaag, ik vlugt niet uit het veld. Ik loop eens ras naar huis, en haal nog meerder geld. AJjeuzaatn. A 5 AGT'
10
H E T
E N G E L S
A G T S T E
G O U D
T O O N E E Lt
BURGERHART, SWETZAART , MOETJE. B U R G E R ïrA 'it T. ;
S
•
Dienaar Heer ! . . en gyjnyti vrienden, Zult deezen Avond hier een fchoon dagloontje vinden.
SWETZAART. Dat denk ik zai wel gaan, maar hoor eens Kastelyn, Hebt gy (iraks niet voor ons een weinigizwaarder w y n , Oomkool is maar tot nu voor een drie vierde dronken, E n ik zag liefst dat hy volüomen was befchonken. M O R
T J E.
Whaymhier.aneen, hetkhan welmith te wynbesthaas,' Wanthanders khyk, than zon hy ban het kalven ghaan. H e n dat hisbeeter niet. wy kiianncn beu; toch zïilen, H e n khyk myn broekzak ,tie mhet noch meer fpeefio villen. B U R G E R
II A R T .
D i t is nu alles goed, ma.ir gy denktook om my E a zorg voorts dat de winst niet al te gortig zy. M
O R T J E.
Begotje j y , jy khant V y f honderd guldens krygen, S W E T S A A R Verjerde babbelaar, ik zeg dat gy Ik maak geen vast aceoord; maar 'k Zal zorgen dat gy wel van ons
T . z ilt zwvgen goede Kastelyn, voldaan zult zyn.
B U R G E R H A R T . Ja dat vertrouw ik ook; laat ons daar niet van fpreeken, Maarby de winst en by 'taccoort een fpeldfe (leeken, Ziedaar, daar-is HserSpeelziek ook al wederomMOR
K A M E R S P E L .
M oR Tj
e.
Hazoomynghoeije vrind, van harte wellekornl
N E G E N D E B U R G E R H A R T ,
T O O N E E L .
S P E E L Z I E K ,
Sw.ETSAtei,
M O E T J E .
SPEELZIEKZ i e z o o , nu eens op nieuw met yver aan het fpeelen, Oin eens te zien hoe zich het fpel nu zal verdoelen,.
B U R G E R H A R T . 'k Hoop gunftiger voor u ; doch een vcrfïandig ihtrrf; Verliesthy eens wat veel, weet daar juift niet veel vau,
M O R T J E. Jy hebt ghelyk.
S W E T S A A R T . A l l o n , toé lustig maar naar bóven.
T I E N D E
T O O
W E E L .
B U R G E R H A R T . De goeden fukkel fcheind my noch al 'te ge-loven. . . . Maar kan't welzoo beflaar/?is'.t ook een eerloosftuk? O f hangt het af van het geluk of 't ongeluk ? Doohwie doorzoekt zo nauwzvndaaglykfche bedryven? Het zelfbelang fcheind ons natunriyk by te blyvem D e eigenliefde, die 't begeerlyk hart regeert, Is '[Wetboek 't we!k den menfcnveelal die trekkenleert. 't Gelief koost zelfbelang, zo moeilyk uit te doven',. Bezielt den vleijer zelf aan Vorftelyke H o v e n ; E n daalt fteeds van het H o f door alle Staatenheen; Den armfte beedelaar niet mtgezondert, neen! • Waa-
32
H E T E N G E L S G O U D .
Waarom dan zoud' ik niet in't voordeel willen deelen, Het welk een onverftant wil met geweld verfpeelen. E n is 't al dat het juist niet voor de vuist gefchied, Dat is iets buiten my, ik toch bedrieg hem niet. Vergunde ik niet dat men hier zou fpeelen moogen. Dat was een gekheid; jadanwierdikdoormyzelfbedroogen, 't Was met de beste Tak van ons nn goedbeftaan, Dan in een korten tyt geheel en al gedaan. . . . H o e ! weder alle drie zoo naar beneeden Heeren! Waarom toch beid gy niet zo gy iets mogt begeeren? E L F D E
T O O N E E L .
BURGERHART, SPEELZIEK,
SWETSAART,
MOR T J E , S P E E L Z I E K . De duivel fpeelt 'er mee, is dat eenAvondftont! wie drommei of dat Volk in uwen Woning zond? Och dat vervloekte Spel!,. och kon 't my niet bekooren? <5 Burgerharde, ik heb weeral myn geld verboren, 't Is of de Kaart voor my deez' dag betoverd is. M
O R T J E.
Men Heer, fpeeld niet gelukkig, dat 's gewis. Maar kyk wat kan men doen. S W E T S A A R T . Wel niets, wat helpt het klaagen. Myn Heer moet maar op nieuw het kansje nog eens waagen Wel ligt verkeert de Kaard; ftraks wind hy wederom, Ja mooglyk tienmaal meer als de verlooren zom
S P E E L -
KAMERSPEL
13
S P E E L Z I E K . Jaduivekaatersgyzultmy 't verlies betaalen; Ik zal nog eens voor 'tieft een zak Dukaten haaien; E n waag de boel 'eraan; het moet'er nu mee door, i U was het dat ik zelf al wat ik heb verloor. T W A A L F D E
T O O N E E L .
BURGERHART, SWETSAART, MORT JE, S W E T S A A R T Den arme Kaerel is geheel berooft van zinnen, En laat ons voor en na, al wat wy willen, winnen,' N u haalt hy weder geld, en zeeker dat in 't k o r t , Die zak dukaten ook door ons gewonnen word. M O R T J E. 'k Heb by men leben nooit zo fchielyk geld gewonnen , Hals nouw, Rhiay, watzakdukaaten, dukhatonnen, Hen goude Ryders, khyk, men broek valt van men ghat, Van hal de zwaarte van ti khofthelyke fchat. Nouw kan hik hals heen heer heens vrolyk sjabathsmhaaken. Hen hebben i?/ioo^/e«Whyn,enhandrelekkrezhaaken,' Mhet hal de Memlen, hen de Tetltn by mekhaar. Bu
RGERHART.
Dat noem ik eerft een regte Joodfche Babbelaar. SWETSAART. DeMausjes zyndoorgaans noch al eens reedlyk klugtig, .Veeltyds bedriegelyk van aart, en zeer geldzugtig. ' E n daarom nam ik bem voor myn Spion of Brak, E n neernjfchoon Werver ,eens wat meerder myn gemak.' Maarzagt, daar is de yrind alweer met zyn dukaten, MOR*
14
HÊÏ
ENGELS
GOUD.
M O £ I J E, W y zulten hem ook niet veel dhair van houden haten.
D E R T I E N D E BURGERHART, SWETSAART,
TOONEEL, SPEELZIEK, MOETJE,
SPEELZIEIC. Koom aan nu eens voor Tlaatft de proef gen oomen van D e kaart, om eens te zien of'kiets weer winnen kan. MOKTJE, Dat wenfeh h.'fc, whant hoor toe, hikbin nhiet he-1 begeer i j , SWETSAART. ' k G e l o o f d e R o J e W y n maaktudetong wat Smeerig. S P E E L Z I E K . Koom aan naar boven toe^ voor't laatst party gemaakt, B U R G E R H A R T , M y n Heeren! 't word haast tyd dat gyook'tfpeelen ftaakt, 't Is byna middeniagt. S P E E L Z I E K . 6 't Z a l niet "lang meer duuren, O f ik ga omdenflaap, van hier myn piekje fchuurea.
VEERTIENDE
TOONEEL-
BURGERHART. Het is hoog tyt dat ik een fchotje daar voor fteck, Want zulk ecu fpeelen loopt te byfter buiten (treek;
Eu
KAMERSPEL.
15
E n zou een huisgezin geheel en al bederven. E n ik zou voor myn huis een flegte naam verwerven, Maar wat beteekend dat ? alweder naar beneeu'.
V Y FT l ENDE T O O N E E L . B U R G
E R H A R T , S P E E L Z I E K ,
S W E T S A A R T , M O R T JEN u flaat de D . . door huis, door kaart, door glafen heen." Dat Kaarte Spel is wis 't eerst in de He! gebooren. Om hier op aard den Menfchinzynenrustteftooren, . Gevloekte Kaart! watftaateen enkel aaz'my duur, V e e l liever offer 'k 11 op 't eeift gezigt aan 't vuur, Als ooit my zelve weer in dat gevaar te ftellen ; ' O f door het naberouw myn eigenhart te kwellen,] M
O R T J E.
ö W a i , word.toch niet gek, het bis mhaar waereldsgoet. B U R G E R H A R T Verlieft gy dan zo deerlyk veel myn Heer ? S T E E L Z I E L Gantfch bloed! Noch welFyfhonderdraeerdanTweemaal duizent gulden M O R T
JE.
Gelikkigilaat men Heer byhons gheen hoope fchulden. S P E E L Z I E K Verhang] e d ieveflag! wie houd gy nog voor gek, Vervloekte Smous! B U R G E R H A R T . Bedaar myn H e e r ! STEEL»
16
H E T E N G E L S
G O U D .
1
S P E E L Z I E K . Och houd je bek. Ik brui terftond naar Huis.'k wil hier niet langèr wezen, SWETSAART, ter zyde tegen BURGERHART. Wy volgen hem van ver,om geengevaar te vrezen, Berg vaft dit geld voor ons, wy koornen daadlyk weer. M O R
T J E.
Begotje'tgeld, och pas 'er- wel hop, hop je heer.
E I N D E ,
