DIRECTORAAT-GENERAAL INTERN BELEID BELEIDSONDERSTEUNENDE AFDELING B: STRUCTUURBELEID EN COHESIE
HET EUROPEES FIETSROUTENETWERK EUROVELO
SAMENVATTING
Korte inhoud In deze actualisering van de studie uit 2009 worden de uitdagingen en kansen in verband met de ontwikkeling van een Europees netwerk voor fietstoerisme geëvalueerd. Er wordt gekeken naar EuroVelo, een netwerk van 14 langeafstandsroutes beheerd door de Europese Federatie van fietsers dat in verschillende landen ontwikkeld wordt door een hele reeks partners. In de studie wordt de markt voor fietstoerisme tegen het licht gehouden en wordt een model voorgesteld voor de vraag naar EuroVelo. Ook worden de recente ontwikkelingen omtrent het Iron Curtain Trail geëvalueerd.
IP/B/TRAN/FWC/2010-006/Lot5/C1/SC1
PE 474.569
2012
NL
Dit document is aangevraagd door de Commissie vervoer en toerisme van het Europees Parlement. AUTEURS Institute of Transport and Tourism, University of Central Lancashire, UK - Richard Weston, Nick Davies, Les Lumsdon*, Peter McGrath* Centrum voor duurzaam vervoer en toerisme, NHTV Universiteit voor toegepaste wetenschappen van Breda, Nederland - Paul Peeters, Eke Eijgelaar, Peter Piket* VERANTWOORDELIJKE ADMINISTRATEUR Marc Thomas Europees Parlement Beleidsondersteunende Afdeling B: Structuur- en Cohesiebeleid B-1047 Brussel E-mail:
[email protected] REDACTIONELE ONDERSTEUNING Nóra Révész TAALVERSIES Origineel: EN. Samenvatting: BG, CS, DA, DE, EL, EN, ES, ET, FI, FR, HU, IT, LT, LV, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL en SV. OVER DE UITGEVER Om contact op te nemen met de beleidsondersteunende afdeling B of om u aan te melden voor de maandelijkse nieuwsbrief gelieve te schrijven naar:
[email protected] Manuscript voltooid in augustus 2012. Brussel, © Europese Unie, 2012. Dit document is op internet beschikbaar op: http://www.europarl.europa.eu/studies BEPERKTE AANSPRAKELIJKHEID De meningen die in dit document worden geuit, vallen uitsluitend onder de verantwoordelijkheid van de auteur en geven niet noodzakelijkerwijs het officiële standpunt van het Europees Parlement weer. Nadruk en vertaling met bronvermelding voor niet-commerciële doeleinden toegestaan, mits de uitgever daarvan vooraf op de hoogte wordt gesteld en een exemplaar krijgt toegestuurd. * Enkel voor het verslag van 2009.
Het Europees fietsroutenetwerk EuroVelo
____________________________________________________________________________________________
SAMENVATTING Achtergrond In deze studie wordt specifiek ingegaan op verplaatsingen per fiets in het kader van vrijetijdsbesteding. Er wordt een overzicht gegeven van de markt voor fietstoerisme in Europa en er wordt geprobeerd om de mogelijkheden voor een verdere ontwikkeling ervan te beoordelen. Het verslag is toegespitst op EuroVelo, een Europees fietsroutenetwerk dat erop gericht is een duurzaam trans-Europees netwerk aan te reiken. Het netwerk wordt beheerd door de Europese Federatie van fietsers, die zich inzet om ervoor te zorgen dat alle routes door Europa heen voldoen aan strikte normen op het vlak van ontwerp, bewegwijzering en promotie. In het verslag wordt beoordeeld of dit netwerk het algemene aanbod op het vlak van vervoer en toerisme al dan niet zou kunnen verbeteren. Er wordt ook bekeken of er een nieuw langeafstandstraject ontwikkeld kan worden dat het mogelijk zou maken om de drie kernthema’s, cultuur, erfgoed en natuur, te introduceren op een nieuwe markt. Het Iron Curtain Trail moet mensen de mogelijkheid bieden om meer dan 20 landen te ontdekken, waaronder 14 lidstaten van de EU, langs een 8.900 km lange route van de Barentszzee naar de Zwarte Zee. Deze route geeft een uitstekend voorbeeld van het potentieel van grensoverschrijdend toerisme, aangezien veel bezoekers een fietstocht tussen twee steden (en over de grenzen heen) zullen opnemen in hun vakantie.
De markt voor fietstoerisme Frankrijk is de bestemming bij uitstek voor touroperators, gevolgd door Oostenrijk, terwijl de belangrijkste landen van vertrek Duitsland en het VK zijn. De behoefte aan een ononderbroken, veilige en aangename route met een goede bewegwijzering is een universeel gegeven. Er worden geen duidelijke tendensen gemeld in de literatuur. In de toerismestatistieken van Eurostat worden geen gegevens bijgehouden over fietstoerisme, en deze vorm van toerisme komt evenmin voor in andere algemene studies naar toerisme in eigen land of internationaal toerisme. Het is belangrijk op te merken dat de groei van het fietstoerisme in Europa verschilt van land tot land, zowel wat het aanbod als wat de vraag op de markt betreft. In landen als Oostenrijk, België, Denemarken, Frankrijk, Duitsland, Zwitserland en Nederland speelt fietstoerisme een belangrijke rol. Uit een herhaling van de enquête uit 2009 blijkt dat de meeste deskundigen ondertussen van mening zijn dat de markt voor fietstoerisme in hun land groeit (waar zij eerder aangaven dat de markt “stagneerde”), ondanks het huidige economische klimaat. Er bestaat geen eensluidend antwoord op de vraag wat de waarde van het fietstoerisme in de EU is. Er is een model ontwikkeld waarin gewerkt wordt met breuken van bestaande toerismestromen binnen Europa om de waarde en het volume van het fietstoerisme te schatten. Jaarlijks worden er in Europa naar schatting 2,295 miljard uitstappen met de fiets gemaakt, waarvan de waarde meer dan 44 miljard euro bedraagt. Dat is het geraamde totaal dat men bekomt als men de uitstappen met de fiets in eigen land en die in het buitenland optelt. Het aantal fietstoeristen dat een uitstap met overnachting maakt, bedraagt 20,4 miljoen. Zij geven jaarlijks ongeveer 9 miljard euro uit aan deze uitstappen.
3
Beleidsondersteunende Afdeling B: Structuur- en Cohesiebeleid
____________________________________________________________________________________________
Economische impact van EuroVelo Ook het EuroVelo-netwerk werd geëvalueerd. Uit de studie wordt geconcludeerd dat het netwerk momenteel geen belangrijk vervoers- of toerismenetwerk is, maar dat het, als het ontwikkeld zou worden, heel wat potentieel heeft. Er is een model uitgewerkt om na te gaan welke economische impact EuroVelo zou hebben als het zou worden ontwikkeld als Europees vervoers- en toerismenetwerk. Er wordt geschat dat de ontwikkeling van EuroVelo als fietstoerismeproduct 60 miljoen toeristen op de been zou brengen, goed voor in het totaal 7 miljard euro aan rechtstreekse inkomsten.
Gevolgen voor het milieu Fietsen is een nagenoeg emissieloze activiteit. De meeste fietsers die een daguitstap maken, vertrekken thuis met de fiets, maar in sommige gevallen maken fietstoeristen gebruik van gemotoriseerde vervoersmiddelen om hun bestemming te bereiken. Deze vervoersmiddelen hebben wel gevolgen voor de luchtkwaliteit onderweg en zorgen voor vervuiling en verkeersopstoppingen op de verschillende bestemmingen. Uit het onderzoek is gebleken dat de emissies per fietsvakantie gemiddeld veel lager liggen dan die van andere vakanties, omdat fietsers gewoonlijk milieuvriendelijkere vervoerswijzen gebruiken en kortere afstanden afleggen om op hun bestemming te geraken.
Integratie met het openbaar vervoer Net zoals bij alle verplaatsingen op vakantie is het belangrijk om de verschillende vervoerswijzen die gebruikt worden om de bestemming te bereiken, met elkaar te integreren. Het vervoer van fietsen kan fietstoeristen voor problemen stellen, aangezien verschillende spoorwegmaatschappijen in verschillende landen een verschillende aanpak hanteren. Er is wel een gestage verbetering merkbaar, met name bij de hogesnelheidsdiensten van de Franse TGV, de Duitse ICE en de Oostenrijkse Railjet, die voorzien in voldoende capaciteit om fietsen te vervoeren of zich ertoe verbinden dat de komende jaren te doen. Deze kleine, geleidelijke verbeteringen zullen de vraag naar trein/fietstoerisme hopelijk doen toenemen, wat maatschappijen ertoe kan aansporen om meer capaciteit vrij te maken voor het vervoer van fietsen. Een klein aantal fietsers maakt gebruik van bus of reisbus om door Europa te reizen. Het vervoer van fietsen per bus is onderworpen aan enkele beperkingen: de fietsen moeten worden ingepakt en worden, net zoals in het vliegtuig, vervoerd in de bagageruimte. Voorts is het aanbod voor de combinatie bus/fiets momenteel erg beperkt. Voorzieningen om de fiets mee te nemen op de ferry zijn een belangrijk onderdeel van een Europees fietsroutenetwerk. Het onderzoeksteam heeft een kleinschalige elektronische enquête uitgevoerd. Daaruit bleek dat de ferrymaatschappijen bereid zijn en over voldoende capaciteit beschikken om grote aantallen fietstoeristen te vervoeren, maar dat de meeste maatschappijen dat niet op die manier aanprijzen.
Iron Curtain Trail (ICT) In de vorige eeuw vormde het IJzeren Gordijn nagenoeg 50 jaar lang de scheiding tussen Oost- en West-Europa. Over de volledige lengte van het voormalige IJzeren Gordijn vinden we tekenen die daaraan herinneren, zoals monumenten en plaatselijke verhalen. Bij zijn voltooiing zou het ICT een ononderbroken route vormen door 20 Europese landen heen tussen de Barentszzee en de Zwarte Zee.
4
Het Europees fietsroutenetwerk EuroVelo
____________________________________________________________________________________________ De potentiële vraag naar en inkomsten uit het Iron Curtain Trail worden geschat op 1 miljoen meerdaagse uitstappen en 5,3 miljoen daguitstappen, goed voor zo’n 521 miljoen euro aan rechtstreekse inkomsten per jaar. Een van de belangrijkste redenen om deze route te ontwikkelen, is dat veel regionale economieën zouden kunnen profiteren van meer toerisme in gebieden waar de economische ontwikkeling decennialang gehinderd werd door het IJzeren Gordijn, een fenomeen dat in Duitsland bekend staat als ‘Zonenrandgebiete’.
Conclusies Fietstoeristen laten zich in hun keuze leiden door verschillende elementen, maar zij kiezen vooral voor de fiets om van de natuur te kunnen genieten en even te kunnen ontsnappen aan het dagelijkse leven. Hoewel het karakter van fietstoerisme mooi aansluit op het huidige EU-beleid inzake duurzaam toerisme, staan een aantal zaken de ontwikkeling ervan in de weg, zoals het gebrek aan integratie tussen de verschillende vervoerswijzen en het feit dat fietstoerisme onvoldoende aanwezig is op de markt. Op het niveau van duurzame ontwikkeling, is de combinatie van trein en fiets het belangrijkst. Het is relatief goedkoop om een fiets mee te nemen op de trein, maar het is niet altijd mogelijk en vaak niet gemakkelijk. Een andere belemmering is het gebrek aan kwaliteitsvolle langeafstandsfietsroutes en -netwerken in veel landen, die het fietstoerisme een duidelijk zichtbare plaats geven op de markt voor toerisme. We zien ook dat touroperators en aanbieders van toeristische diensten weinig betrokken zijn bij het fietstoerisme. Het bewijs dat door deze studie vastgesteld wordt, wijst erop dat fietstoeristen grote voordelen meebrengen voor plekken waar momenteel geen grote toeristische ontwikkeling plaatsvindt. Fietstoeristen geven ongeveer evenveel geld uit als andere bezoekers. EuroVelo is momenteel geen belangrijke troef voor het toerisme in de meeste landen, aangezien het onvoldoende ontwikkeld is om een ruime keuze aan bestemmingen aan te reiken of beschouwd te worden als een sterk merk. In de ontwikkeling van een netwerk schuilt heel wat potentieel, maar die ontwikkeling zal inzet en toekomstplanning vereisen van de beheersgroep. In een eerste fase zijn er voldoende middelen nodig om het volledige netwerk nog binnen dit decennium te verbeteren en te ontwikkelen.
Aanbevelingen Kort samengevat worden de volgende 6 belangrijke aanbevelingen gedaan: 1. EuroVelo moet worden opgenomen in het TEN-T-programma. 2. Er moeten middelen beschikbaar worden gesteld voor de coördinatie en marketing van het EuroVelo-netwerk. 3. Het fietstoerisme in het algemeen en EuroVelo in het bijzonder moeten op tweejaarlijkse basis gecontroleerd worden. 4. De EU dient iemand aan te stellen om het voortouw te nemen op het vlak van fietsen. 5. Het vervoer van fietsen in het openbaar vervoer, met name op langeafstandstreinen, moet meer in detail bestudeerd worden. 6. Er bestaan goede redenen om de ontwikkeling van het Iron Curtain Trail voort te zetten.
5
