HET BLIKSEM ONDERZOEK

HET BLIKSEM ONDERZOEK

BLIKSEM

Begrijpend Lees Instructie Kan Strategisch En Motiverend

Aan de orde komt  Wat houdt BLIKSEM-aanpak in? door: Willy van Elsäcker (HCO)  Wat zijn de resultaten na twee jaar onderzoek op 40 scholen? door: Mienke Droop (EN)  Feestelijke afsluiting

Dank aan De leerkrachten en leerlingen die deelgenomen hebben aan het BLIKSEM-onderzoek, als controleschool of als experimentele school

Dank aan De scholen die de BLIKSEMaanvraag mede ingediend hebben:  De Springbok (Pretoriusstraat)  De Waalse Louise de Coligny  De scholen van de schoolbestuur ‘De Zwerm’

Dank aan De stagiaires:  Annemieke Roeleveld  Aliza Plas  Maaike Poulus  Laura van Leeuwen  Mariël van der Horst  Nanda Patje

Problemen met methodes      

Saai Lage scores op begrijpend lezen Strategieën vaak doel, geen middel Teveel strategieën Geen transfer naar zaakvakken Strategie-instructie (modeling) is moeilijk voor leerkrachten

Onderzoek  ‘Strategies are important, but they are boring when used in isolation’ (Guthrie, 1996)  De correlatie tussen strategiegebruik en leesmotivatie is hoog (van Elsäcker, 2002)  Interactie en metacognitieve vaardigheden zijn belangrijk bij begrijpend lezen (Pressley, 2006)

Onderzoek Veenman/Van der Stel (2011): Metacognitieve vaardigheden kunnen verbeteren als: 1. strategieën worden aangeboden en geoefend in betekenisvolle taak 2. het nut van het gebruik van de strategieën duidelijk wordt uitgelegd 3. de metacognitieve instructie over langere tijd wordt gegeven

De BLIKSEM-aanpak voor groep 5 t/m 8

Dank aan

De scholen die na het onderzoek in groep 5 en 6 door wilden gaan met BLIKSEM en mede hebben geïnvesteerd in de ontwikkeling voor groep 7 en 8

Kern van de BLIKSEM-aanpak Modelen = hardop denkend voordoen  Door te modelen in betekenisvolle context (voorlezen!) zien kinderen hoe een volwassene nadenkt tijdens het lezen. Interactie is hierbij cruciaal!  Daarna oefenen met eigen leesboek.

Videofragment modelen

Strategie 1, 2, 3 en 4

Modelen met geeltjes of met het digitale schoolbord

Het eerste voorleesboek gr 5

 Juffrouw Pots door Tosca Menten

Het eerste voorleesboek gr 6 Tom Piekepol en de schat van Kartoni door Tosca Menten

Het eerste voorleesboek gr 7 De zwarte rugzak door Abbing & Van Cleeff

Het eerste voorleesboek gr 8 Oorlogsgeheimen door Jacques Vriens

De strategieën 0. Voorspellen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Voorkennis activeren, relaties leggen Monitoring: Begrijp ik wat ik lees? Woorden leren uit het verhaal Visualiseren/Schema maken Vragen stellen/Verwijs- en signaalwoorden Hoofdgedachte bepalen in één zin Samenvatting maken in drie zinnen Mening geven

Organisatie BLIKSEM  

BLIKSEM is een geïntegreerde methode Geïntegreerd met voorlezen, zelfstandig technisch lezen en zaakvaklessen

Bliksem in gr 5 en 6 Drie keer per week: 1. Start 2. Voorlezen, 2 of 3 strategieën modelen 3. Stillezen (15 min.), strategieën toepassen, formulier invullen 4. Nabespreking 1 x per week strategieën toepassen bij zaakvakles

Bliksem in gr 7 en 8 Per week:  Les 1: Voorlezen + 4 strategieën modelen  Les 2: Stillezen, leerlingen passen 4 strategieën toe, vullen formulier in  Les 3: Alleen voorlezen  Toepassen bij Zaakvaklessen of teksten Nieuwsbegrip (2 of 3 x per week)  Laatste boek in groep 8: kinderen kiezen zelf hun strategieën

Behalve de leeslessen zijn er:  Oefenteksten (6 x per jaar)  Toetsen begrijpend lezen (3 x per jaar)  Strategietoetsen (3 x per jaar)  Reflectielessen (2 x per jaar)

Rapportcijfer bepalen m.b.v. Landelijke, genormeerde toets:  Cito-toets (1x p.j.) Methodegebonden toetsen:  Toets-teksten Begrijpend Lezen (3x p.j.)  Strategietoets (3x p.j.) Observaties door de leerkracht:  Mappen met strategiebladen bekijken  Observaties tijdens de leesles

Enkele reacties leerkrachten  Bliksem geeft houvast en duidelijkheid hoe je begrijpend lezen aantrekkelijk en leuk kunt maken  Geeft besef wat begrijpend lezen inhoudt  Kinderen denken meer na over de tekst en moeilijke woorden  Het is een voordeel dat kinderen oefenen met boeken op hun eigen niveau

Problemen van leerkrachten  Het kost teveel tijd  Ik kan niet controleren of de leerlingen het goed gedaan hebben, want ik heb niet alle boeken gelezen

Pluspunten  Aantrekkelijke voorleesboeken uit de Ned. kinderliteratuur  De meeste leerkrachten vinden de methode motiverender dan de reguliere methodes  De aanpak is bij elke tekst te gebruiken  Kostenaspect: minder duur

Het onderzoeksrapport

Het onderzoek  Subsidie in kader van programma Onderwijs Bewijs (Ministerie OCW)  Programma Onderwijsbewijs: experimentele opzet was eis van ministerie  Tweejarig, longitudinaal onderzoek in groep 5 en 6

Onderzoeksvragen  Wat is het effect van de Bliksemaanpak op het begrijpend lezen en het technisch lezen van kinderen in groep 5/6?  Zijn er differentiële effecten voor kinderen die verschillen in achtergrond (SES), leeftijd, taalachtergrond, (technisch) leesvaardigheid, woordenschat?

Proefgroepen 40 scholen in Den Haag e.o.  Experimentele groep: 34 groepen 5  Controle groep: 28 groepen 5  Duur onderzoek: 2 jaar; het onderzoek gaat door in groep 6

Overzicht van leerlingen

Drie meetmomenten

 Begin groep 5 (nulmeting)  Eind groep 5 (tussenmeting)  Eind groep 6 (eindmeting)

Toetsen door testassistenten  Begrijpend lezen: Pirls + toets van Schellings & Aarnoutse  Technisch lezen: CITO DMT  Woordenschat: CITO Woordenschat  Leesmotivatie: Vragenlijst  Kennis van strategieën: Vragenlijst  Non verbaal IQ: Raven

Observaties Tweemaal (in najaar en voorjaar):  1ste keer - Observatie in de klas: Voeren de leerkrachten de Bliksemaanpak uit zoals bedoeld? En hoe werken de kinderen?  2de keer - Predominant Activity Sampling (o.a. Hoeveel tijd besteed aan strategie-instructie?)

Statistische analyses  Multiniveau-analyses  Met als niveaus Klas en Leerling

Resultaten (1) Kennis van leesstrategieën  Leerlingen in Bliksemgroep scoren begin groep 5 lager dan de leerlingen in de controle groep  Eind groep 5 gaan Bliksem-leerlingen significant meer vooruit ten opzichte van voormeting en in groep 6 nog meer

Resultaten (2) Begrijpend lezen strategietoets  Bliksemgroep scoort begin groep 5 lager dan controlegroep  Eind groep 5 geen significant verschil in leerwinst tussen bliksemgroep en controle groep  Eind groep 6 is het verschil in leerwinst t.o.v voormeting wel significant in het voordeel van de Bliksemgroep

Resultaten (3) Begrijpend lezen Pirls  Bliksemgroep scoort begin groep 5 lager dan controlegroep  Eind groep 5 geen significant verschil in leerwinst tussen bliksemgroep en controle groep  Eind groep 6 is het verschil in leerwinst t.o.v. voormeting wel significant in het voordeel van de Bliksemgroep

Resultaten (4) Begrijpend lezen Pirls - deeltoetsen  Voor verhalende tekst, zelfde resultaat als voor gemiddelde score

 Voor informatieve tekst: geen significante verschillen

Resultaten (5) Leesmotivatie

 Geen verschillen bij de voormeting  Geen verschillen in leerwinst over tijd

Resultaten (6) Technisch lezen – DMT  Bij voormeting scoort Bliksemgroep gemiddeld lager dan controle groep  Eind groep 5 geen significante verschillen in leerwinst  Eind groep 6 Bliksemgroep boekt significant meer leerwinst ten opzichte van controlegroep

Resultaten (7) Woordenschat  Bij voormeting scoort Bliksemgroep gemiddeld lager dan controle groep  Eind groep 5 en eind groep 6 geen significante verschillen in leerwinst

Resultaten (8) Achtergrondkenmerken  Meisjes behalen betere resultaten dan jongens op technisch en begrijpend lezen  Opleidingsniveau ouders: leerlingen met ouders met hoger opleidingsniveau behalen betere resultaten  Etniciteit: autochtone leerlingen behalen betere resultaten dan allochtone leerlingen

Resultaten (9) Achtergrondkenmerken  In sommige gevallen versterkt effect van klascompositie, met name proportie leerlingen met leerlinggewicht 0.3

Resultaten (10) Achtergrondkenmerken  In geen enkel geval interactie gevonden met interventie-effect, d.w.z. de gevonden effecten van de Bliksemaanpak gelden voor de groep in het algemeen en niet voor een groep in het bijzonder

Observaties/gesprekken  Veel BLIKSEM-leerkrachten voeren de lessen rond het voorleesboek uit zoals bedoeld  Ze vinden de aanpak in het algemeen motiverend  De zaakvakles wordt vaak overgeslagen  Op sommige scholen continuïteit een probleem

Eindconclusie  Redelijk groot positief effect op kennis van leesstrategieën.  Positieve effecten op twee toetsen begrijpend lezen en technisch lezen. Deze effecten zijn klein maar significant.  Geen effect op woordenschat en leesmotivatie, gemeten met vragenlijst, ondanks overwegend positieve reacties van leerkrachten.

Stand van zaken  Aanpak wordt nu uitgeprobeerd in groep 7, in jan. 2013 is ook gr 8 gereed  Bliksem werkt minstens even goed als andere methodes en op een aantal punten zelfs beter. We denken dat BLIKSEM voor scholen met een bepaalde visie op lezen een goed alternatief is  We zoeken naar mogelijkheden om BLIKSEM landelijk uit te geven

Meer informatie bij Over de aanpak: Willy van Elsäcker:  email: [email protected]  mobiel: 06-23041356 Over het onderzoek: Mienke Droop  email: [email protected]