Het bewind Inleiding Wanneer iemand meerderjarig is, wordt hij juridisch zelfstandig. De persoon kan bijvoorbeeld contracten afsluiten, een bankrekening openen,… Sommigen zijn hiertoe echter niet in staat. Deze personen hebben bescherming nodig. Hierbij speelt de vrederechter een belangrijke rol. Tot nu toe bestonden hier al statuten voor, namelijk de voorlopige bewindvoering, de verlengde minderjarigheid, de gerechtelijke onbekwaamverklaring en de bijstand door de gerechtelijk raadsman. Er werd een nieuwe wet opgesteld die deze statuten vereenvoudigt door ze samen te brengen tot slechts één beschermingsstatuut: Het Bewind. Naast de vereenvoudiging van de statuten, wil de nieuwe wet de persoon ook een betere bescherming toekennen. Waar vroeger iemand volledig wilsonbekwaam was of niet, kan de vrederechter nu een onbekwaamheid op maat maken. Men zal situatie per situatie uitmaken wat iemand kan en wat niet, waarvoor hij of zij verantwoordelijk kan zijn en waarvoor niet. Deze nieuwe wet ‘Wet tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke waardigheid’ bestaat uit twee delen: de buitengerechtelijke en de gerechtelijke maatregel. In dit document behandelen we enkel de gerechtelijke maatregel aangezien deze vooral voor de bewoners van Het GielsBos belangrijk is. Overgangsperiode Op 1 juni 2014 zou het nieuwe bewind van start gaan, maar waarschijnlijk wordt dit uitgesteld tot september. Na het inwerking treden van de nieuwe wet zal er een overgangsperiode worden voorzien waardoor er nog veel personen geruime tijd in het oude stelsel zullen blijven. Voor wie momenteel onder voorlopig bewind staat is er twee jaar tijd voor de omschakeling voorzien. Deze wordt automatisch omgezet in bewind over goederen. Voor de verlengde minderjarigheid en de gerechtelijke onbekwaamverklaring is er vijf jaar tijd voor de omschakeling voorzien. Indien men niet wordt opgeroepen, gaat de verlengde minderjarigheid automatisch over in de strengste vorm van het bewind over persoon en goederen. De ouders of de voogd worden dan bewindvoerder. Na de omschakeling is er een verplichte evaluatie door de vrederechter binnen twee jaar waarbij het bewind op maat zal worden uitgewerkt. Als de betrokkenen daartoe een reden hebben kunnen ze zelf aan het vredegerecht de vraag stellen om het huidige beschermingsstatuut te laten omzetten naar Het Bewind.
SD Samenvatting Infoavond Bewind
versie mei 2014
Voor wie? Volgens het decreet: ‘Een meerderjarige die wegens zijn gezondheidstoestand, geheel of gedeeltelijk, zij het tijdelijk, niet in staat is zonder bijstand of andere beschermingsmaatregel zijn belangen van vermogensrechtelijke of nietvermogensrechtelijke aard zelf behoorlijk waar te nemen, kan onder bescherming worden geplaatst, indien en voor zover de bescherming van zijn belangen dit vereist.’ Minderjarige vanaf 17 jaar Voor wat? De vrederechter oordeelt in zijn beschikking uitdrukkelijk over de bekwaamheid van de te beschermen persoon. Deze beoordeling wordt opgesplitst in handelingen over de goederen en handelingen over zijn persoon. De vrederechter somt duidelijk de handelingen op waarvoor de beschermde persoon onbekwaam is, anders wordt hij daarvoor bekwaam geacht. Enkele voorbeelden van handelingen over de persoon: -
Keuze van verblijfplaats Huwen Uitoefening van rechten van de privacy-wet Verklaren tot verkrijgen van de Belgische nationaliteit Verklaren wettelijke samenwonen Uitoefenen van patiëntenrechten Verlenen van toestemming tot verrichting experiment op de menselijke persoon
Enkele voorbeelden van handelingen over de goederen: -
Het verkopen van zijn goederen Het aangaan van een lening Contracten afsluiten Aanvaarden van een schenking
Hoe? Er wordt gekeken in hoeverre de persoon onbekwaam wordt geacht. Hierbij is er keuze tussen bijstand en vertegenwoordiging. Bij bijstand kan een handeling slechts worden verricht met goedkeuring van de bewindvoerder. De bewindvoerder kan zijn goedkeuring geven door zijn aanwezigheid of door een brief. Indien bijstand niet volstaat is vertegenwoordiging mogelijk. Hier neemt de bewindvoerder de beslissingen. Voor sommige handelingen heeft de bewindvoerder machtiging nodig van de vrederechter (een lening aangaan, een onroerend goed aan te kopen, ...).
SD Samenvatting Infoavond Bewind
versie mei 2014
Bepaalde handelingen zijn nadat de persoon hiervoor onbekwaam wordt verklaard niet vatbaar voor bijstand of vertegenwoordiging door de bewindvoerder (het verzoek tot euthanasie, schenken, toestemming tot huwen, …). De maatregel over de persoon en de goederen wordt binnen de twee jaar door de vrederechter bekeken. Er kan meer of minder bescherming worden voorzien. Voor sommigen zal dit slechts een formaliteit zijn. De bewindvoerder Een persoon zonder beschermingsmaatregel kan een verklaring van zijn voorkeur voor een bewindvoerder bij de notaris/vrederechter neerleggen. Derden kunnen een verklaring voor hun voorkeur bij de vrederechter neerleggen wanneer de bewindvoerder zou vervangen moeten worden. Voor de bewindvoerder over de persoon kan er slechts één bewindvoerder worden aangesteld, met uitzondering van de ouders. De voorkeur wordt gegeven aan een persoon uit de onmiddellijke omgeving. Voor de bewindvoerder over de goederen kunnen er meerdere bewindvoerders worden aangesteld met elk hun taken. Indien dit aangewezen is zal deze persoon dezelfde zijn als de bewindvoerder over de persoon. Het is nog maar de vraag of de vrederechter niet eerder zal kiezen voor een professionele bewindvoerder om de financiële zaken te regelen. Wanneer de bewindvoerder zowel zijn eigen belangen als de belangen van de beschermde persoon moet verdedigen en deze tegenstrijdig zijn, wijst de vrederechter een bewindvoerder ad hoc aan. Dit is een bewindvoerder die enkel voor de beslissing op dat moment wordt aangeduid. Zowel aan de bewindvoerder van de persoon als aan de bewindvoerder(s) van de goederen kan een vergoeding worden gegeven. Deze vergoeding mag voor al de bewindvoerders samen maximum 3 % van de inkomsten bedragen. Onder ‘inkomsten’ worden de terugkerende bedragen verstaan zoals de integratie- en inkomensvervangende tegemoetkoming, de intresten, …. Onder ‘inkomsten’ behoren niet de eenmalige bedragen zoals een schenking, een erfenis, de verkoop van een onroerend goed, … Extra kosten voor verplaatsingen, briefwisseling, telefoon, … kunnen apart worden aangerekend. Enkel ouders kunnen als bewindvoerder geen aanspraak maken op deze vergoedingen. De vrederechter bepaalt uiteindelijk welke bewindvoerder al dan niet welke vergoeding krijgt. Waar personen vroeger verlengd minderjarig werden verklaard, behielden de ouders het ouderlijk gezag over hun kind. Binnenkort kunnen meerderjarigen niet meer onder ouderlijk gezag staan. Eenmaal personen onder bewind worden geplaatst kunnen de ouders wel bewindvoerder van hun kind worden. Zij moeten dan net als andere bewindvoerders hun taak naar behoren vervullen. Indien dit niet het geval is moeten de ouders niet meer uit het ouderlijk gezag gezet worden, maar kan de vrederechter een andere bewindvoerder aanduiden. SD Samenvatting Infoavond Bewind
versie mei 2014
De vertrouwenspersoon Een vertrouwenspersoon is vrijblijvend, dus niet verplicht. De vertrouwenspersoon kan gekozen worden door de beschermde persoon of de vrederechter. De uiteindelijke beslissing ligt bij de vrederechter. Deze kunnen zijn: familie, vrienden, maatschappelijk werker, … De vertrouwenspersoon is de bemiddelaar tussen de te beschermde persoon en de bewindvoerder over de persoon/goederen. Hij dient de mening van de beschermde persoon te vertolken indien hij dit niet zelfstandig kan. Verder oefent hij toezicht uit op het bewind en de bewindvoerder en brengt de vrederechter op de hoogte wanneer de bewindvoerder zijn taak niet goed uitvoert. Volgende personen kunnen hier niet voor worden aangeduid: bewindvoerder over de beschermde persoon, personen ontzet uit de ouderlijke macht, bloedverwanten tot de tweede graad (indien de ouders bewindvoerder zijn), personen onder (buiten)gerechtelijke beschermingsmaatregel, rechtspersonen, … De procedure Er moet een verzoekschrift worden ingediend bij het vredegerecht. Dit kan door elke belanghebbende partij, de procureur des Konings, de beschermde persoon en de vrederechter. In dit verzoekschrift moet worden opgenomen: o o o o o o o
Band tussen verzoeker en de te beschermen persoon Contactgegevens van de beschermde persoon en van de samenwonende Attest woonplaats van de beschermde persoon – max. 15 dagen oud Rapportage over familiale, morele en materiële leefomstandigheden Eventuele vertrouwenspersonen Suggesties over keuze van de bewindvoerder en aard/omvang van zijn bevoegdheden Overzicht sociaal netwerk adhv een vragenlijst
Hiervoor wordt een standaardmodel voorzien. Daarbij moet een geneeskundige verklaring van maximum 15 dagen oud worden gevoegd. Dit medisch verslag moet de gezondheidstoestand van de persoon weergeven: o o o o o
Kan de persoon zich verplaatsen? Kan de persoon zijn belangen van (niet)vermogensrechtelijke aard waarnemen? Kan de persoon kennis nemen van de rekenschap van het beheer? Welke zorgverlening brengt de gezondheidstoestand met zich mee (vb.: opvang in een voorziening)? Wat zijn de gevolgen op het functioneren van het dagelijks leven?
SD Samenvatting Infoavond Bewind
versie mei 2014
Om de objectiviteit te waarborgen mag de arts geen bloed- of aanverwant zijn van de te beschermen persoon of de verzoeker zijn en geen arts die verbonden is aan de instelling waar de persoon verblijft. Na het verzoek zal de beschermde persoon en zijn naasten bij gerechtsbrief worden opgeroepen om gehoord te worden. De vertrouwenspersoon kan hierbij eventueel aanwezig zijn. Afhankelijk van de mobiliteit van de persoon vindt dit plaats in de raadkamer van de vrederechter of op zijn verblijfplaats. Het is de vraag welk vredegerecht bevoegd zal zijn: het vredegerecht van de verblijfplaats of het vredegerecht van de domicilie? De vrederechter die het ‘dichtst’ bij de beschermde persoon staat geniet de voorkeur. Indien er geen tegenindicaties zijn blijft deze vrederechter bevoegd, ook al zou bijvoorbeeld de beschermde persoon verhuizen. De opvolging Volgens het decreet: ‘De bewindvoering heeft tot doel de belangen van de beschermde persoon te behartigen. Zij bevordert, in de mate van het mogelijke, de autonomie van de beschermde persoon.’ De bewindvoerder over de persoon maakt een maand na zijn aanstelling een verslag over de leefsituatie van de beschermde persoon. De bewindvoerder over de goederen maakt ook een maand na zijn aanstelling een verslag over de vermogenstoestand en de inkomstbronnen van de beschermde persoon. De beschermde persoon zijn rekeningen staan op zijn naam, waarvan de zichtrekening beheerd wordt door de bewindvoerder. Jaarlijks maakt zowel de bewindvoerder over de persoon als de bewindvoerder over de goederen een verslag op. De bewindvoerder over de persoon vermeldt de leefsituatie, de waarnemingen over het welzijn, … De bewindvoerder over de goederen vermeldt het beheerde vermogen bij aanvang en einde van de jaarlijkse periode, de materiële levensvoorwaarden, … Voor het nazicht van dit verslag kan de vrederechter een technisch adviseur aanstellen. Indien het bewind wordt stopgezet dient er een eindverslag te worden opgesteld. Op de griffie van het vredegerecht wordt een bewindsdossier bijgehouden met het aanvangsverslag, het jaarlijks verslag, de briefwisseling, … Dit kan ingekeken worden door de beschermde persoon, de vertrouwenspersoon, de bewindvoerder, de procureur des Konings en elke belanghebbende met goedkeuring van de vrederechter.
De sociale dienst heeft geprobeerd om een verstaanbare tekst te maken van de wet. Voor de originele weergave kun je de wet ‘17 MAART 2013. - Wet tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke waardigheid’ raadplegen.
SD Samenvatting Infoavond Bewind
versie mei 2014
