Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tot vandaag Bijlagen voor het onderwijs

Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tot vandaag Bijlagen voor het onderwijs

Herinneringseducatie Ruiselede – Van 1914 tot vandaag ) Bijlagen voor het onderwijs

0

Bijlagen voor het onderwijs LESFICHES: ALGEMEEN

Fiche 1 | ‘De historicus: geschiedenis en bronnenonderzoek’ Eindtermen Leergebied Wereldoriëntatie Tijd De historicus Fiche 2 | ‘Aanloop WOI’ Eindtermen 1870 1914 Fiche 3 | ‘De mobilisatie: strijdvaardigheid, vaderlandsliefde, plichtsbesef, angst Eindtermen Bevel is bevel! Bijlage Fiche 4 | ‘Uniformen in de Eerste Wereldoorlog’ Eindtermen Uniformen Fiche 5 | ‘Voedselprijzen en rantsoenering’ Eindtermen Affiches Fiche 6 | ‘WOI situeren in de tijd en de tijdsgeest begin 19e eeuw’ Eindtermen Inleiding Vrije exploratie Onderzoeksfase Rapportage Verbreding/Verdieping Werkblad Fiche 7 | ‘Kaart van Europa na WOI’ Eindtermen Na WOI Fiche 8 | ‘Na de Groote Oorlog de Groote stilte’: muzische cross-over (beeldactiviteit/bewegingsactiviteit) Eindtermen ‘Na de Groote Oorlog de Groote stilte’ Activiteit 1 Activiteit 2


1

Fiche 9 | ‘Herdenkingsmonumenten’: beeldactiviteit Eindtermen Beeldactiviteit Achtergrondinfo voor de leerkracht bij de les Lesverloop Fiche 10 | ‘WOI en WOII: gelijkenissen en verschillen’ Eindtermen Vergelijk WOI en WOII op volgende punten en breng in de tabel Fiche 11 | ‘Tijdbalk WOII’ Eindtermen Tijdbalk Fiche 12 | ‘Rantsoenering WOII’ Eindtermen Rantsoenering Fiche 13 | ‘Lokale krant maken van gebeurtenissen tijdens WOII in Ruiselede’ Eindtermen Krant Fiche 14 | ‘Het verzet’ Eindtermen Stellingenspel Fiche 15 | ‘Oorlog vroeger en nu’ Eindtermen Oorlog vroeger en nu


2

Fiche 1 | ‘De historicus: geschiedenis en bronnenonderzoek’ Eindtermen: Leergebied Wereldoriëntatie Tijd Algemene vaardigheden tijd De leerlingen 5.10* beseffen dat er een onderscheid is tussen een mening over een historisch feit en het feit zelf. De historicus Wat doet een historicus? Hoe gaat een historicus te werk om meer te weten te komen over de Eerste Wereldoorlog? Een historicus kan niet in een teletijdmachine stappen, dus je weet nooit hoe het echt was! De historicus is een soort detective. Hij onderzoekt verschillende bronnen om te weten te komen wat er vroeger gebeurd is. Bij bronnen over de Eerste Wereldoorlog vind je getuigenissen, affiches, prenten van uniformen, foto's en filmmateriaal. Zoals een echte historicus ga jij proberen meer te weten te komen over de Eerste Wereldoorlog. Maar let op! Een bron is niet altijd neutraal, kan ook vervalst zijn, er kunnen dingen weggelaten of toegevoegd zijn, enz. Denk maar aan het verslag van een voetbalmatch door een supporter van de winnende ploeg. Dat zal helemaal anders klinken dan het verslag van dezelfde match door een supporter van de verliezende ploeg. Voor de ene zal de penalty terecht zijn en voor de ander helemaal niet. Daarom is het belangrijk om de bronnen met een kritisch oog te bekijken. Een historicus stelt daarom de volgende vragen: o o o o o o o o

Wie is de maker van de bron? Wanneer is de bron gemaakt? Waar is de bron gemaakt? Hoe is de bron bij ons geraakt? Waarom is de bron gemaakt? Welke bronnen had de maker van de bron? In welke situatie bevond de maker zich? Hoe dacht men in die tijd over het verhaal dat de bron vertelt?

ZET DUS JE KRITISCHE BRILLETJE OP!


3

Bekijk onderstaande affiche.

Wat toont de affiche? 1) Alle Duitsers zijn brute apen die weerloze vrouwen ontvoeren. OF 2) Apen dragen een pinhelm. OF 3) Apen doen vrouwen pijn met een knuppel. OF 4) Vrouwen zijn bang van apen.



Zelf aan de slag met een…

Je bent een historicus! En je stelt je de vragen die hierboven staan. Los de quiz op. Nog één tip: De Amerikanen kwamen pas aan zet in de Eerste Wereldoorlog in 1917. Klik op de link om de quiz te starten. http://en.educaplay.com/en/learningresources/1064654/de_historicus.htm


4

Fiche 2 | ‘Aanloop WOI’ Eindtermen Leergebied Wereldoriëntatie Tijd Historische tijd De leerlingen: 5.7 kennen de grote periodes uit de geschiedenis en ze kunnen duidelijke historische elementen in hun omgeving en belangrijke historische figuren en gebeurtenissen waarmee ze kennis maken, situeren in de juiste tijdsperiode aan de hand van een tijdsband. 5.8 kunnen aan de hand van een voorbeeld illustreren dat een actuele toestand, die voor kinderen herkenbaar is, en die door de geschiedenis beïnvloed werd, vroeger anders was en in de loop der tijden evolueert. 5.9* tonen belangstelling voor het verleden, heden en de toekomst, hier en elders. 1870 In de reeks kaarten hieronder zal je zien hoe Europa eruit ziet op het einde van de 19de eeuw, vlak voor de Eerste Wereldoorlog en na de Eerste Wereldoorlog. De 19de eeuw is de eeuw waarin de landen zich vormden. De koninkrijken en keizerrijken werden het vaderland van de bevolking. Een volk, één natie werd de slogan. Weet je in welk jaar België als land ontstaan is? Situeer op de tijdsband.

Op de kaart hieronder zie je dat de landen worden voorgesteld door personen en door dieren. Elke natie, één persoon of één dier. Bekijk de kaart. Noem de drie landen die volgens jou van grote betekenis zijn en die een dreiging lijken te vormen voor elkaar en voor heel Europa. - ... - ... - ... Frankrijk was tot 1870 het land met de meeste macht op het vasteland in Europa. Die dominante positie van Frankrijk werd bedreigd door Pruisen, onder leiding van kanselier Bismarck. Er kwam een oorlog van. De overwinning was voor Pruisen en zijn bondgenoten. Daarop volgde de oprichting van het Duitse Keizerrijk met Pruisen als één van de verenigde staten van Duitsland.


5

De Frans-Pruisische oorlog duurde van juli 1870 tot mei 1871. Situeer op de tijdsband hierboven.

Hieronder zie je een foto van twee leiders van Europese landen. Uit welk land komt de leider met de pinhelm? Wat is zijn naam?

De leider rechts op de foto komt uit Duitsland. Het is kanselier Bismarck (1815 - 1898). De andere leider is Napoleon III (1818 - 1873). De foto dateert van 1870.


6

1914 De Eerste Wereldoorlog begint in het jaar 1914 en duurt vier jaar. In 1914 zag de kaart van Europa er anders uit dan vandaag. Hieronder vind je een kaart van 1914. Neem je atlas en vergelijk met de kaart van Europa nu. Let vooral op Duitsland (= Germany), Oostenrijk, Hongarije en Polen.

De oorlog kwam niet als een complete verrassing. Het was al jaren onrustig in Europa. Sommige landen wilden grondgebied veroveren. Daarom verenigden verschillende landen zich en ontstonden er twee grote machtsblokken: de geallieerden en de centrale mogendheden. Hieronder vind je een kaart waarop de twee machtsblokken getoond worden. Welke landen behoren tot het geallieerde kamp (= Triple Entente) en welke tot de centrale mogendheden (= Triple Alliantie)?


7

De directe aanleiding voor de oorlog was de moord op de Oostenrijkse aartshertog Frans Ferdinand in Sarajevo. (Je vindt er een filmpje over via volgende link: https://www.youtube.com/watch?v=AvL5BPalxDQ&feature=youtu.be)

Zoek in je atlas op waar Sarajevo ligt.


8

Fiche 3 | ‘De mobilisatie: strijdvaardigheid, vaderlandsliefde, plichtsbesef, angst Eindtermen Leergebied Wereldoriëntatie Maatschappij Sociaal-culturele verschijnselen De leerlingen 4.8 kunnen illustreren dat verschillende sociale en culturele groepen verschillende waarden en normen bezitten Bevel is bevel! De mensen konden niet altijd zelf kiezen of ze als soldaat wilden vechten of niet. In de oorlog geldt: "Bevel is bevel!" In 1914, voor het begin van WOI, hield de Duitse keizer de volgende toespraak tot het Duitse volk. Je vindt het filmpje via de volgende link: https://www.youtube.com/watch?v=yov1rHCOP6I De Nederlandse vertaling van de tekst vind je als bijlage.

Wat denk je van de volgende uitspraak van Keizer Wilhelm II? "Nu moet het zwaard beslissen. Midden in de vredesperiode overvalt de vijand ons. Daarom tot de wapens!"


9

Wie is "de vijand"? Denk je dat de geallieerden er ook zo over denken? Vele jonge soldaten, zowel aan Duitse als aan geallieerde zijde, wilden graag "vechten voor hun vaderland" en gaven met veel enthousiasme gevolg aan de oproep van hun leiders. Hier een fragment uit de film "Im Westen nichts neues" naar het boek van Erich Maria Remarque. Je vindt het via deze link: https://www.youtube.com/watch?v=klipBy8bvNg

Denk je dat de soldaten op het einde van de oorlog nog altijd even enthousiast waren? Ook veel Belgische soldaten waren trouw aan de koning en aan het vaderland. Lees hier maar enkele dagboekfragmenten van Raoul Snoeck. 4 augustus 1914 Raoul Snoeck. 18 jaar. Soldaat 2de Linie Leopoldskazerne te Gent. Wat we al konden verwachten is nu gebeurd. Duitsland heeft de oorlog verklaard aan België. Mijn vrienden en ik worden naar het Westelijk front gebracht... 27 september 1918 Raoul Snoeck: Ik ben erg vermoeid. We zijn het allemaal. Vier maal in tien dagen hebben we aangevallen. Morgen opnieuw: het bevel is gegeven. De Koning heeft tot het leger gesproken. “Soldaten, we zullen een krachtige aanval uitvoeren op de vijand. Zoals altijd komt het erop aan te winnen of te sterven.” Dit keer is het menens… Vannacht moeten we Zarren en Klerken aanvallen.


10

Toch ging Raoul Snoeck niet altijd akkoord met de bevelen die door de leiders gegeven werden. Luister naar het volgende dagboekfragment. 21 september 1918 Raoul Snoeck: “Ik heb tegen mijn commandant nog gezegd: men mat de soldaten te veel af…” Toch konden de soldaten niet zomaar hun mening geven of een bevel naast zich neerleggen. We weten dat een aantal soldaten op bevel van de eigen leiders werden geëxecuteerd. Oefening aan de hand van getuigenissen van frontsoldaten.


11

Bijlage Tip voor de leerkracht: talensensibilisering – taalbeschouwing Vb.: 1. Zoek woorden die gelijken op het Nederlands. 2. Wat is helemaal anders in vergelijking met het Nederlands? 3. Herken je lidwoorden, zelfstandige naamwoorden, bijvoeglijke naamwoorden, werkwoorden?


12

An das Deutsche Volk" van Keizer Wilhelm II op 6 augustus 1914 An das Deutsche Volk! Seit der Reichsgründung ist es durch 43 Jahre mein und meiner Vorfahren heißes Bemühen gewesen, der Welt den Frieden zu erhalten und im Frieden unsere kraftvolle Entwicklung zu fördern. Aber die Gegner neiden uns den Erfolg unserer Arbeit. Alle offenkundige und heimliche Feindschaft von Ost und West, von jenseits der See, haben wir bisher ertragen im Bewusstsein unserer Verantwortung und Kraft. Nun aber will man uns demütigen. Man verlangt, dass wir mit verschränkten Armen zusehen, wie unsere Feinde sich zu tückischem Überfall rüsten. Man will nicht dulden, dass wir in entschlossener Treue zu unserem Bundesgenossen stehen, der um sein Ansehen als Großmacht kämpft und mit dessen Erniedrigung auch unsere Macht und Ehre verloren ist. Es muss denn das Schwert nun entscheiden. Mitten im Frieden überfällt uns der Feind. Darum auf zu Waffen! Jedes Schwanken, jedes Zögern wäre Verrat am Vaterlande. Um Sein oder Nichtsein unseres Reiches handelt es sich, das unsere Väter sich neu gründeten. Um Sein oder Nichtsein deutscher Macht und deutschen Wesens. Wir werden uns wehren bis zum letzten Hauch von Mann und Ross. Und wir werden diesen Kampf bestehen, auch gegen eine Welt von Feinden. Noch nie war Deutschland überwunden, wenn es einig war. Vorwärts mit Gott, der mit uns sein wird, wie er mit den Vätern war. 'Aan het Duitse volk' van keizer Wilhelm II op 6 augustus 1914 Aan het Duitse volk! Sedert de stichting van het rijk is het 43 jaar lang het streven geweest van mij en mijn voorvaderen geweest, de wereldvrede te bewaren en door vrede onze sterke ontwikkeling te verhogen. Maar de tegenstanders benijden het succes van ons werk. Alle duidelijke en geheime vijandschap van Oost en West, van aan de andere kant van het water, hebben we tot nog toe verdragen door het bewustzijn van onze verantwoordelijkheid en kracht. Nu wil men ons echter vernederen. Men verlangt, dat we met gekruiste armen toekijken, hoe onze vijanden zich bewapenen voor een snode overval. Men wil niet dulden, dat wij in besliste trouw vasthouden aan onze bondgenoot, die om zijn aanzien als grootmacht vecht en door wiens vernedering ook onze macht en eer verloren is. Nu moet het zwaard beslissen. Midden in de vredesperiode overvalt de vijand ons. Daarom tot de wapens! Elke aarzeling of uitstel zou verraad zijn aan het vaderland! Om het al of niet voortbestaan van ons rijk, dat onze vaders nieuw gesticht hebben, gaat het hier. Om het al of niet voortbestaan van Duitse macht en de Duitse aard. We zullen vechten tot het laatste zuchtje van man en paard. En we zullen deze strijd winnen, ook tegen een wereld van vijanden. Nog nooit is Duitsland overwonnen, wanneer het één was. Voorwaarts met God, die met ons zal zijn, zoals hij met onze vaderen was.


13

Fiche 4 | ‘Uniformen in de Eerste Wereldoorlog’

Eindtermen Leergebied Wereldoriëntatie Techniek Techniek en samenleving De leerlingen 2.17 illustreren dat techniek en samenleving elkaar beïnvloeden Lesdoel: de leerlingen illustreren vanuit foto’s en prenten van uniformen tijdens WOI dat de technische vooruitgang gevolgen heeft gehad op de manier van oorlogsvoeren en dat de oorlog zelf een versnelling van die technische voortuitgang meebracht. Uniformen Op de fiche “Aanloop WOI” vind je de kaart van 1870 waar de Frans-Pruisische oorlog besproken wordt. Hieronder zie je afbeeldingen van die oorlog.


14

Je ziet dat beide legers verschillende uniformen dragen. Bekijk nu ook de tekening van beide legers in gevecht.

Waarom is het vanuit militair oogpunt belangrijk dat de legers verschillende uniformen dragen? [Vergelijk met de truitjes van een voetbalmatch] Omdat beide legers tijdens het gevecht door elkaar strijden, is het belangrijk dat iedere soldaat kan herkennen wie vriend of vijand is. Laten we nu eens kijken naar de uniformen van de Franse soldaten van de Eerste Wereldoorlog.


15

Foto van de uniformen voor 1916:

Van links naar rechts zie je: sergeant chef, soldaat veldartillerie, geniesoldaat, infanterist, infanterist officier, alpenjager, chasseur te voet (chasseur à pied), chasseur te paard (chasseur à cheval), trompettist en dragonder. Foto van de uniformen na 1916:

Van links naar rechts zie je: generaal, kapitein generale staf, luitenant infanterie, infanterist, infanterist, berginfanterist, 2de luitenant kurassiers, dragonder, soldaat veldartillerie. Vergelijk de uniformen van de Fransen van voor 1916 met die van na 1916. Beschrijf de verschillen.


16

Bekijk nu de foto van een gevechtssituatie uit de Eerste Wereldoorlog.

Tot in 1916 droegen de soldaten ongeveer dezelfde uniformen als tijdens de FransPruisische oorlog. Hoe komt het dat de uniformen in 1916 zo anders werden gemaakt? Omdat de oorlog voor de eerste keer gevochten werd vanuit loopgraven. Men noemt de Eerste Wereldoorlog dan ook de 'loopgravenoorlog'. Aan beide zijden van de frontlijn zaten de soldaten in loopgraven. Hoe minder ze opvielen, hoe minder kans dat de vijand hen kon opmerken. Meer informatie over uniformen vind je op de website Forum Eerste Wereldoorlog.

http://www.forumeerstewereldoorlog.nl/wiki/index.php/Eerste_Wereldoorlog__Uniformen


17

Fiche 5 | ‘Voedselprijzen en rantsoenering’ Eindtermen Wereldorientatie – Maatschappij Sociaal-economische verschijnselen De leerlingen 4.1 kunnen illustreren dat verschillende vormen van arbeid verschillend toegankelijk zijn voor mannen en vrouwen en verschillend gewaardeerd worden. 4.2 kunnen met een zelf gekozen voorbeeld illustreren hoe de prijs van een product tot stand komt. 4.3 kunnen met een zelf gekozen voorbeeld het nut en het belang aangeven van een collectieve voorziening, waarvoor de overheid zorg draagt. Affiches Oorlogsaffiches waren het belangrijkste middel voor de overheden om de bevolking in te lichten. Het medium werd dan ook veel intensiever gebruikt dan in vredestijd. Ze werden op vaste plaatsen uitgehangen zoals op pleinen, bij kerken en aan het gemeentehuis zelf. De mensen troepten daar samen en bespraken de affiches. Waarover werden de mensen zoal ingelicht?


18


19

Verbind telkens de affiche met de passende inhoud. Het nummer van de affiche vind je telkens in de rechterbovenhoek. Affiche 1

Affiche 2

Affiche 3

Via de affiches werden de mensen ingelicht over de voedselprijzen enz. De pastoors kregen tijdens de oorlog de opdracht om de inhoud van de affiches nog eens mondeling van op de preekstoel te laten horen. De boodschap moest daarom goed te begrijpen zijn. Je merkt dat de affiches soms in het Nederlands zijn geschreven, maar soms ook in het Duits. De taal waarin de affiche was opgesteld, was afhankelijk van diegenen die de affiche moesten lezen. Talensensibilisering “Conservendozen”. Vergelijk de Nederlandse tekst met de Duitse. Gelijkenissen

Verschillen

Nederlands

Duits


20

Fiche 6 | ‘WOI situeren in de tijd en de tijdsgeest begin 19e eeuw’ Eindtermen Leergebied Wereldoriëntatie Tijd Historische tijd De leerlingen: 5.7 kennen de grote periodes uit de geschiedenis en ze kunnen duidelijke historische elementen in hun omgeving en belangrijke historische figuren en gebeurtenissen waarmee ze kennis maken, situeren in de juiste tijdsperiode aan de hand van een tijdsband. 5.8 kunnen aan de hand van een voorbeeld illustreren dat een actuele toestand, die voor kinderen herkenbaar is, en die door de geschiedenis beïnvloed werd, vroeger anders was en in de loop der tijden evolueert. 5.9* tonen belangstelling voor het verleden, heden en de toekomst, hier en elders. Materiaal: o Oude foto’s o http://www.kindereninbezetgebied.be/pdf/steekkaarten.pdf: o Werkbladen Inleiding Er bestaan heel wat foto’s van Ruiselede uit de Eerste Wereldoorlog. Wanneer de leerlingen de klas binnen komen kunnen deze oude foto’s rondgehangen worden doorheen de klas. De kinderen bekijken en bestuderen de foto’s en reflecteren er even over. De leerlingen ontdekken dat het om foto’s van Ruiselede tijdens de Eerste Wereldoorlog gaat. In deze inleiding wordt WOI gesitueerd in de tijd aan de hand van het bekijken van het aantal generaties. Zie werkblad. Vrije exploratie In deze fase kan aan het bord een webschema komen rond het thema “Eerste Wereldoorlog”. Leerlingen mogen aan het bord schrijven waar ze aan denken bij dat thema. Onderzoeksfase Groepswerk/Individueel werk Vandaag leven we in vrede. Maar hoe was het leven voor kinderen tijdens de Eerste Wereldoorlog? De leerlingen gaan zelfstandig of in groep aan de slag en onderzoeken hoe het leven was voor kinderen in de Eerste Wereldoorlog. Als echte historici bekijken ze bronnen. Deze bronnen (steekkaarten) zijn getuigenissen. Herinneringseducatie Ruiselede – Van 1914 tot vandaag ) Bijlagen voor het onderwijs

21

Niet alle steekkaarten moeten door elk groepje overlopen worden, de steekkaarten kunnen ook verdeeld worden over verschillende groepjes. Rapportage In de rapportage komen de antwoorden op de vragen aan bod en wordt de inhoud van de steekkaarten in een rollenspel gespeeld. Wanneer ervoor gekozen werd om niet alle steekkaarten aan elk groepje uit te delen, kan in deze fase ook een rapportage van de steekkaarten plaatsvinden. Ook de foto’s uit de inleiding kunnen hier opnieuw bekeken en besproken worden. Er kan hier ook verwezen worden naar het webschema uit het begin van de les. Verbreding/Verdieping We gaan op stap in de eigen schoolomgeving op zoek naar sporen die ons doen herinneren aan de Eerste Wereldoorlog. Bron: https://inventaris.onroerenderfgoed.be

Werkblad 100 jaar geleden Bijna 100 jaar geleden vond de Eerste Wereldoorlog plaats. Ook jouw voorouders hebben de Eerste Wereldoorlog meegemaakt. En welke voorouders zouden dat kunnen zijn? We gaan het even uitrekenen: a. Generaties Hoe oud was je mama toen ze jou kreeg? Gemiddeld zijn mama’s 25 jaar oud als ze hun eerste kindje krijgen. We kunnen dus zeggen dat er om de 25 jaar een nieuwe generatie geboren wordt. b. Even rekenen We zoeken hoeveel generaties een periode van 100 jaar telt. 

Hoeveel generaties tel je? ........



Vul nu de tabel aan:


22

(bron: http://www.kindereninbezetgebied.be/pdf/alg_lesbl_leerling.pdf) c. Vul in 

De Eerste Wereldoorlog begon in 1914 en eindigde in 1918. Mensen die nu 100 jaar zijn, hebben dus de Eerste Wereldoorlog meegemaakt. Ze waren toen ........ jaar. Ken jij iemand die 100 jaar is?



Jij bent het kleinkind van je oma en opa en het ............................. van je voorouders die de Eerste Wereldoorlog in 1914 hebben meegemaakt.

Kruiswoordraadsel Zoek volgende woorden: (de woorden staan diagonaal, verticaal en horizontaal. Je kan ze van links naar rechts lezen, maar ook van rechts naar links). Bombardement Broodbon Duits Front Gaswapens Geallieerden Loopgraven Luchtaanval Vluchten Wapenstilstand


23

D N A T

F E M F

A D L B

D R U S

K E C S

L E H E

O I T V

P L A A

O L A K

O A N M

K E V V

F G A B

R M L S

S L I T S N E P A W

F P S C D B G E E S

R O O D B O N T N N

S O R S G M H T E E

W U N G R B M V E P

C J C T W A A C V A

Z N W H V R P G W W

E J A O G D I S S S

D K D P E E U I F A

E F O I I M U I A G

D O B T N E R F T A

L P N N P N Z O K S

V L U C H T E N H H


24

Fiche 7 | ‘Kaart van Europa na WOI’ Eindtermen Leergebied Wereldoriëntatie Tijd Historische tijd De leerlingen: 5.7 kennen de grote periodes uit de geschiedenis en ze kunnen duidelijke historische elementen in hun omgeving en belangrijke historische figuren en gebeurtenissen waarmee ze kennis maken, situeren in de juiste tijdsperiode aan de hand van een tijdsband. 5.8 kunnen aan de hand van een voorbeeld illustreren dat een actuele toestand, die voor kinderen herkenbaar is, en die door de geschiedenis beïnvloed werd, vroeger anders was en in de loop der tijden evolueert. Na WOI Op de kaart hieronder kan je zien hoe de kaart van Europa eruit ziet na de Eerste Wereldoorlog.

Bekijk de kaart. Zijn er nieuwe landen die voor de Eerste Wereldoorlog niet bestonden? Vergelijk met de kaart van 1914. - ... - ... - ... - ...

- ... - ... - ... - ...

Is er iets veranderd voor het grondgebied van België?


25

De onderstaande kaart kan je op weg helpen. Kijk naar welke taal er gesproken wordt in de verschillende taalgebieden van België.


26

Fiche 8 | ‘Na de Groote Oorlog de Groote stilte’: muzische crossover (beeldactiviteit/bewegingsactiviteit)

Eindtermen Eindtermen Muzische vorming - Beeld 1.1* door middel van kunst- en beeldbeschouwing een persoonlijk waardeoordeel ontwikkelen over beelden en beeldende kunst van vroeger, van nu en van verschillende culturen. Lesdoel: de lln beschouwen en interpreteren avant-garde kunstwerken uit de tijd van WOI aan de hand van de beeldaspecten kleur, vorm, compositie, materiaal Lesdoel: door middel van kunst- en beeldbeschouwing een persoonlijk waardeoordeel ontwikkelen over kunstwerken gemaakt door kunstenaars die leefden ten tijde van de Eerste Wereldoorlog (avant-garde kunst) Lesdoel: de leerlingen brengen hun eigen ervaringen, meningen, vragen met betrekking tot de Eerste Wereldoorlog tot expressie via beeldtaal. Muzische vorming - Drama 3.2 spelvormen waarnemen en inzien dat de juiste verhouding tussen woord en beweging de expressie kan vergroten. Lesdoel: het typografisch spel van de avant-garde poëzie tijdens de periode van WOI herkennen en omzetten in bewegingsexpressie Muzische vorming - Beweging 4.6 het inoefenen, de voorbereiding, het aanwenden van de lichaamstaal en het uitvoeren (vertoning), door henzelf en anderen, kritisch bespreken. Lesdoel: - de beeldende vorm omzetten naar beweging, ritme en muziek Eindtermen Mens en Zingeving - de lln begrijpen dat na een explosie van geweld, na een grote ruzie, een klap,… dikwijls een moment van schrikken van waartoe men in staat was gevolgd door een periode van bezinning, schuldbesef, grote stilte,…

“Na de Groote Oorlog de Groote stilte” Activiteit 1: Impressie Kunstenaars drukken in hun schilderij de explosie van geweld uit. Vul zelf de weggelaten stukken weer aan. Doel: intense observatie en exploratie van het schilderij


27

Gino Severini Cannon in Action, 1915 Ludwig Meidner Apocalyptic Landscape, 1913 Zijn twee kunstenaars die leefden in de tijd van WOI en de oorlog op het slagveld meemaakten. Interpretatie van het kunstwerk - Wat is er te zien op het schilderij? - Vink vijf gevoelens aan die volgens jou het beste passen bij dit schilderij. Er is niet een juist of fout antwoord.

o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o

verbazing paniek angst liefde gekwetst veilig schrik enthousiast vol afschuw passie wanhopig vijandig verlangen haatdragend vurig verveeld triest kalm betoverd gebroken afschuw nieuwsgierig


28

o o o o o o

ontroerd furieus hulpeloos beschaamd vervreemd wraakzuchtig

- Met welke technieken zorgt de kunstenaar ervoor dat het schilderij die gevoelens oproept? Praat over de volgende beeldaspecten. o o o

kleur (licht, donker, warme kleuren, koude kleuren, mengkleuren, primaire kleuren,…) vormen en lijnen (vloeiend, strak, recht, grote vlakken,…) compositie

- Welke muziekinstrumenten of voorwerpen die als muziekinstrument kunnen dienen zou je nemen als je een muziekstuk zou maken bij het schilderij? Wat zou je er mee doen?

Activiteit 2 Impressie Kunstenaars drukken in hun schilderij de gevolgen van het oorlogsgeweld uit. Doel: intense observatie en exploratie van het schilderij en het beeldhouwwerk Vul zelf de weggelaten stukken weer aan. Herinneringseducatie Ruiselede – Van 1914 tot vandaag ) Bijlagen voor het onderwijs

29

Félix Vallotton Bolante Plateau, Argonne, 1917 Boots het onderstaande beeld na: gezichtsmimiek, in stand, kruipend, …

Wilhelm Lehmbruck The Fallen Man, 1915-1916 Interpretatie - Wat zie je op het schilderij? Beschrijf het beeldhouwwerk. - Vink vijf gevoelens aan die volgens jou het beste passen bij dit schilderij/dit beeldhouwwerk. Er is niet een juist of fout antwoord. o o o o o o o

verbazing paniek angst liefde gekwetst veilig schrik


30

o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o

enthousiast vol afschuw passie wanhopig vijandig verlangen haatdragend vurig verveeld triest kalm betoverd gebroken afschuw nieuwsgierig ontroerd furieus hulpeloos verslagenheid beschaamd vervreemd wraakzuchtig

- Met welke technieken zorgt de kunstenaar ervoor dat het schilderij die gevoelens oproept? Praat over de volgende beeldaspecten. o o o o

kleur (licht, donker, warme kleuren, koude kleuren, mengkleuren, primaire kleuren, contrast…) vormen en lijnen (vloeiend, strak, recht, grote vlakken,…) compositie materiaal

Expressie Groepjes van een achttal lln 1, We maken een muziekcompositie met instrumenten die past bij de schilderijen van Gino Severini Cannon in Action, 1915 en Ludwig Meidner Apocalyptic Landscape. (4 lln) Boots de volgende geluiden na met passende muziekinstrumenten. - kanonnengebulder - schreeuw “Vuur!!” - ontploffing - kanonbal zoeft door de lucht - mitrailleur - vliegtuig - bominslag


31

- je vindt ook “oorlogsgeluiden” op youtube ter inspiratie (https://www.youtube.com/watch?v=7oFLJgj7GUc) We maken een bewegingscompositie die past bij de muziekcompositie en die de schilderijen omzet in beweging. Maak eerst een tableau vivant bij elk geluid. Wat komt ervoor/erna? Maak er één beweging van. Denk ook aan de gevoelens die je bij het schilderij aangaf. (4 lln) Voeg alles samen. Maak er een muziek-dans-spektakel van. 2, We verzinnen een passend einde van de compositie die de gevolgen van de oorlog weergeeft en dat past bij de werken van Félix Vallotton Bolante Plateau, Argonne, 1917 en Wilhelm Lehmbruck The Fallen Man, 1915-1916. We zorgen voor een plotse stilte na de muziekcompositie en houden die een hele tijd aan. (4 lln) We maken een tableau vivant die de gevoelens van de werken weergeven: “Wat hebben we toch aangericht?!” Let op houding, mimiek, compositie.


32

Fiche 9 | ‘Herdenkingsmonumenten’: beeldactiviteit Eindtermen Beeldopvoeding De leerlingen kunnen 1.1* door middel van kunst- en beeldbeschouwing een persoonlijk waardeoordeel ontwikkelen over beelden en beeldende kunst van vroeger, van nu en van verschillende culturen. 1.2 door betasten en voelen (tactiel), door kijken en zien (visueel) impressies opdoen, verwerken en erover praten. 1.3 beeldinformatie herkennen, begrijpen, interpreteren en er kritisch tegenover staan. 1.4* plezier en voldoening vinden in het beeldend vormgeven en genieten van wat beeldend is vormgegeven. 1.5 beeldende problemen oplossen, technieken toepassen en gereedschappen en materialen hanteren om beeldend vorm te geven op een manier die hen voldoet. 1.6 tactiele, visuele impressies, ervaringen, gevoelens en fantasieën op een beeldende manier weergeven. Beeldactiviteit Deze les gaat over de vorm en de daarbij horende betekenis/interpretatie van oorlogsmonumenten De les bestaat uit twee grote delen: 1. Beschouwen van oorlogsmonumenten en kunstwerken over WOI. 2. Zelf creëren van een herdenkingselement. Achtergrondinfo voor de leerkracht bij de les Omdat de kinderen bij hun ontwerp rekening zouden houden met de betekenis die ze willen uitdrukken, worden er voorafgaand verschillende monumenten en kunstwerken beschouwd. Daardoor wordt duidelijk dat de vorm bepalend is voor de betekenis(sen). A. Diversiteit aan visie/overtuiging reflecteert zich in de vorm van het monument. Een oorlogsmonument is vaak gekozen door bijvoorbeeld de Vlaamse Oud-strijders of door de burgemeester van de gemeente of stad. De vereniging of de stad kiest de kunstenaar die het monument zo zal maken zoals zij vragen. Er zijn verschillende motieven voor die keuze:


33

1. Vaderlandse heroïek: De soldaten zijn gestorven als offer voor het land. Hij is trouw aan het vaderland en heeft het land gered. Hij is een held. Hij krijgt medailles. De ander is de vijand. 2. Rouwverwerking: Individuele en collectieve rouw over de massale slachting en het massale lijden van een oorlog. Vaak sereen en op kleinere schaal, spontaan door families van oud-strijders,… Ook monumenten voor Duitsers zijn mogelijk. 3. Combinatie van beide voorgaande: enerzijds romantische en religieuze elementen (vb. vrouwenfiguur die soldaat verzorgt) en anderzijds patriottische symboliek. In de trots vinden de nabestaanden hun troost. 4. Uiting van verzet (vb. tegen de oorlog in het algemeen met oproep tot vrede of ander vb. verzet van de Vlaamse beweging). De oorlog wordt uitgangspunt voor nieuw beleid en een andere toekomst. Lesverloop A. Beschouwen a. Beschouwen van oorlogsmonumenten van Houthulst, de Westhoek en Vlaanderen Materiaal: (foto’s van) standbeelden en monumenten WOI in Ruiselede en elders (Beschermde en geïnventariseerde monumenten in Vlaanderen): www.inventaris.vioe.be) 1.1.

Observeren en exploreren. Partnerwerk. Oefening 1

Leerlingen zitten per twee tegenover elkaar elk aan hun bank. Geef aan één leerling van elk paar een prent van een oorlogsmonument. De andere leerling mag de prent niet zien. Die tweede leerling heeft een tekenblad en een potlood. De leerling met de prent beschrijft het standbeeld. De ander tekent. Na een vijftal minuten wordt het standbeeld getoond en is er even tijd voor onderling commentaar. Wissel de rollen om met een andere prent. Oefening 2 Nu zien beide partners de prent. Een van beide leerlingen neemt een detail van het standbeeld in gedachten zonder dit te vertellen aan de partner. De andere partner stelt vragen en raadt zo over welk detail het gaat. Sommige vragen kunnen niet. Je mag niet vragen “Is het nummer vier?” bijvoorbeeld. Het moet om een omschrijving gaan.


34

1.2.

Categoriseren

Materiaal: alle prenten worden aan het bord gehangen met een nummer erbij Bordschema over te nemen door de lln in het kladschrift. trots

verdriet, lijden

overwinning

geloof, godsdienst

vrede

Nr. van de passende prent

De leerlingen noteren het nummer van het standbeeld in de kolom waarvan ze vinden dat het erbij hoort. Bespreking: waarom vind je dat dit standbeeld dat woord uitdrukt? Besluit: de vorm van het standbeeld vertelt ons iets  vormtaal Mediawijsheid: wie heeft dit monument daar geplaatst? Wat wil men ons vertellen? Ga je er zelf mee akkoord? Welk standbeeld zou jij verkiezen als oorlogsmonument? B. Creëren Vraag aan de lln om een herdenkingselement te maken in klei (of ander materiaal)/ Laat de kinderen even reflecteren over de volgende vragen: a. Welke gevoelens, welke gedachten, nuances,… wil ik uitdrukken in mijn ontwerp? Laat deze noteren in functie van het evaluatiemoment. b. Welke materialen (kleurpotloden, wasco’s, verf, stiften, …), kleuren, vormen, compositie ga ik daarvoor gebruiken? Evaluatie Geeft het ontwerp de gewenste gevoelens en gedachten weer? Wat is heel geslaagd? Wat minder geslaagd? Was de materialenkeuze doeltreffend?


35

Fiche 10 | ‘WOI en WOII: gelijkenissen en verschillen’ Eindtermen

Historische tijd De leerlingen: 5.7 kennen de grote periodes uit de geschiedenis en ze kunnen duidelijke historische elementen in hun omgeving en belangrijke historische figuren en gebeurtenissen waarmee ze kennis maken, situeren in de juiste tijdsperiode aan de hand van een tijdsband. 5.8 kunnen aan de hand van een voorbeeld illustreren dat een actuele toestand, die voor kinderen herkenbaar is, en die door de geschiedenis beïnvloed werd, vroeger anders was en in de loop der tijden evolueert. Materiaal: Fiches en verwerking lessen WOI. Vergelijk WOI en WOII op volgende punten en breng in de tabel. WOI

WOII

Tijd (fiche “WOI: situeren in de tijd.”

Aanleiding en context (fiche “Aanloop en start WOI”)

Uniformen (Fiche “Uniformen”)


36

Gevolgen voor het dagelijks leven (Fiche “WOI situeren in de tijd en tijdsgeest van de 19de eeuw”.

Andere: …


37

Fiche 11 | ‘Tijdbalk WOII’ Eindtermen Leergebied Wereldoriëntatie Tijd Historische tijd De leerlingen: 5.7 kennen de grote periodes uit de geschiedenis en ze kunnen duidelijke historische elementen in hun omgeving en belangrijke historische figuren en gebeurtenissen waarmee ze kennis maken, situeren in de juiste tijdsperiode aan de hand van een tijdsband. Tijdbalk Groepswerk Bij deze opdracht ga je een eigen tijdbalk maken. Je zoekt zelf informatie over de belangrijkste gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog. Bijv. de bezetting en bevrijding. Daarnaast ga je op zoek naar nog meer (minimum tien) bijzondere gebeurtenissen die jij belangrijk vindt. Op een tijdbalk moet je in één blik kunnen zien wat en wanneer er op een bepaald tijdstip is gebeurd. Zorg er dus voor dat je je gebeurtenissen in één zin op de tijdbalk bij het juiste moment kan plaatsen. Zet er dus zeker een datum bij. Daarnaast mag je bij elke gebeurtenis een plaatje opzoeken die bij de gebeurtenis past. Dit plaatje komt ook op de tijdbalk, dus zorg ervoor dat het een duidelijk plaatje is. Opdracht: Maak een tijdbalk met daarop de 10 belangrijke gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog. Nodig: • Computer • Tekenpapier • Schaar • Liniaal • Pen/potlood • Lijm Stap 1. Lees eerst alle stappen door. Als je vooraf vragen hebt, kun je deze aan je leerkracht stellen.


38

Stap 2. Ga op internet op zoek naar belangrijke gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog. Heb je een belangrijke gebeurtenis gevonden, typ dan de datum over en zet er in één zin bij wat er precies is gebeurd. Zoek er een plaatje bij. Ga zo door tot je minimaal 10 gebeurtenissen hebt gevonden, of tot dat jij denkt dat je genoeg gebeurtenissen hebt. Stap 3. Zet alle informatie op zo weinig mogelijk papier. Na het printen knip je alles toch weer in stukjes uit. Print het document uit. Knip alles uit. Stap 4. Maak een tijdbalk van het tekenpapier. Dit kun je doen door er dikke stroken van te knippen en deze achter elkaar te leggen en vast te kleven met lijm. Leg alle gebeurtenissen op chronologische volgorde. Dus leg de gebeurtenis die eerst kwam aan het begin en de gebeurtenis die als laatste plaats vond, leg je aan het einde. Wanneer je alles op de goede plek hebt gelegd, kleef je alles op. Stap 5. Is alles opgekleefd? Ligt alles op de juiste plaats?


39

Fiche 12 | ‘Rantsoenering WOII’ Eindtermen Wereldorientatie - Maatschappij Sociaal-economische verschijnselen De leerlingen 4.1 kunnen illustreren dat verschillende vormen van arbeid verschillend toegankelijk zijn voor mannen en vrouwen en verschillend gewaardeerd worden. 4.2 kunnen met een zelf gekozen voorbeeld illustreren hoe de prijs van een product tot stand komt. 4.3 kunnen met een zelf gekozen voorbeeld het nut en het belang aangeven van een collectieve voorziening, waarvoor de overheid zorg draagt. Rantsoenering Tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden de mensen het moeilijk om voldoende voedsel te vinden. In de Tweede Wereldoorlog verschenen allerlei boekjes met tips voor de huisvrouw. Zo werd er uitgelegd hoe je energiezuinig kon koken door pannen op elkaar te stapelen zonder deksels ertussen. Verder stond er een toelichting over voedingsleer en de bereidingswijze van ongebruikelijke producten als suikerbiet, bloembollen, beukennotenkoek, brandnetelsoep en paardenbloemsla in. Opdracht Jij gaat een verslagje schrijven over het voedsel dat er in de Tweede Wereldoorlog wel in België te vinden was en wat honger doet met mensen. Daarna maak je twee menukaarten. Eén uit WOII en één van nu. Nodig: 

Computer



Gekleurd papier



Pen en gekleurde potloden

Stap 1. Bekijk het filmpje over de Hongerwinter in Nederland en ga zelf op zoek naar informatie over voedselschaarste tijdens de Tweede Wereldoorlog. Maak een verslag van een half A4-tje met informatie over rantsoenering en over het eten dat er wel te krijgen was en het eten dat er niet was.


40

Stap 2. Ga op zoek naar informatie over wat honger met een mens doet. Wat is honger eigenlijk en wat gebeurt er met je lichaam als je lange tijd honger hebt. Maak hier ook een verslag van een half A4-tje van. Het verslag uit stap 1 en dit verslag mag op één bladzijde komen te staan. Stap 3. Als je in een restaurant gaat eten dan krijg je een menukaart. Daarop staat wat je kunt eten. Je kiest wat je lekker vindt. In WOII had je natuurlijk niets te kiezen. Daar was je blij met wat je had. Maak nu zelf twee menukaarten. Eén kaart met het eten uit WOII en één kaart met eten van nu. Kleur de menukaarten. Laat met de kleuren ook het verschil tussen vroeger en nu uitkomen. Bronnen: o

‘Overleven op oorlogskost’ is een boekje met recepten van luisteraars van Radio 1. Je kunt het downloaden via http://www.radio1.be/programmas/peeters-pichal/peeters-pichal-overlevenop-oorlogskost-jouw-recepten?page=3

o

Filmpje ‘Een koude, hongerige winter – Tulpen, suikerbieten en waterige soep’ (http://www.schooltv.nl/no_cache/video/crid/20041216_hongerwinter02/ )


41

Fiche 13 | ‘Lokale krant maken van gebeurtenissen tijdens WOII in Ruiselede’

Eindtermen Nederlands – Schrijven De leerlingen kunnen (verwerkingsniveau= structureren): 4.4 Voor een gekend persoon een verslag schrijven van een verhaal, een gebeurtenis, een informatieve tekst Krant Kranten werden steeds zeldzamer tijdens het verloop van de Tweede Wereldoorlog. Bepaalde krantenredacties werden gewoon gesloten, andere kranten bleven illegaal voortbestaan. In de nog bestaande legale kranten werd het nieuws niet altijd en niet even correct weergegeven. Hitler wilde niet meer dat mensen op de hoogte waren van de ontwikkelingen van de oorlog. Vooral toen Duitsland aan het verliezen was. Daarom waren kranten erg zeldzaam en werden ze in het geheim gemaakt. Jij gaat een voorpagina maken van een krant in de Tweede Wereldoorlog. Je kunt de gebeurtenissen van de tijdbalk (zie lesfiche 11) hierbij gebruiken. Opdracht: Maak een voorpagina van een krant maken in de Tweede Wereldoorlog. Dit verdeeld over 2 A4-tjes. Nodig: Computer Stap 1. Bekijk het filmpje over het maken van een krant. Ga daarna aan de slag met informatie zoeken over het maken van een krant. Hoe kun je kolommen maken enz. Stap 2. De gebeurtenissen die je bij de tijdbalk hebt gebruikt, kan je op de voorpagina van de krant zetten. Maak een keuze uit deze gebeurtenissen en zoek over die momenten meer informatie op die je kan gebruiken voor artikelen op de voorpagina.


42

Stap 3. Ga op de computer aan slag om een goede lay-out te maken. Je moet 2 bladzijden vullen. Probeer dus een mooie voorpagina te maken en een tweede pagina. Denk hierbij ook aan de verhouding tussen de tekst en de plaatjes.

Stap 4. Print de beide pagina’s uit Filmpje ‘Kranten – Hoe maken ze die eigenlijk?’ http://www.schooltv.nl/no_cache/video/crid/20060411_kranten01/


43

Fiche 14 | ‘Het verzet’ Eindtermen Wereldoriëntatie Mens Ik en de ander De leerlingen 3.4 kunnen in concrete situaties verschillende manieren van omgaan met elkaar herkennen, erover praten en aangeven dat deze op elkaar inspelen Stellingenspel De stellingen 1. Als mijn beste vriend of vriendin zich bij de vijand zou aansluiten, zou ik niks meer met hem of haar te maken willen hebben. 2. Als mijn beste vriend of vriendin zich bij het verzet zou aansluiten, zou ik niks meer met hem of haar te maken willen hebben. 3. Ik zou mee willen werken aan een bevrijdingsactie van gevangenen tijdens de oorlog. 4. Je kunt tijdens een oorlog niemand vertrouwen. 5. De gevangenen die in de gevangenis zaten tijdens de oorlog, zaten daar niet voor niets. Die hoefden niet te worden gered. 6. Mensen in het verzet die zich overgaven aan de vijand en vervolgens onder druk anderen verraadden om zichzelf te redden, zijn lafaards. Het stellingenspel 1. Twee leerlingen gaan voor het bord staan. De ene aan de linkerkant, de ander aan de rechterkant. Zij houden een touw tussen hen in vast. De linkerkant is duidelijk voor de stelling en de rechterkant duidelijk tegen. Gebruik de bovenstaande stellingen, of bedenk gezamenlijk nieuwe stellingen. 2. Nodig de andere leerlingen één voor één uit om hun beargumenteerde mening te geven en deze op een kaartje te zetten. Iedere leerling hangt zijn mening met een paperclip aan het touw. De positie van het kaartje geeft weer hoe dicht zijn mening ligt bij de uiterste meningen. 3. Daarna kan een klassendiscussie volgen over de opgehangen meningen.


44

Fiche 15 | ‘Oorlog vroeger en nu’ Eindtermen Leergebied Wereldoriëntatie Tijd Historische tijd De leerlingen 5.8 kunnen aan de hand van een voorbeeld illustreren dat een actuele toestand, die voor kinderen herkenbaar is, en die door de geschiedenis beïnvloed werd, vroeger anders was en in de loop der tijden evolueert. Oorlog vroeger en nu. Oorlog is helaas iets van alle tijden. De oorlog waarover wij het in deze opdracht hebben is de Tweede Wereldoorlog, maar ook nu woeden er op verschillende plaatsen ter wereld oorlogen. De oorlogen van vroeger waren heel anders dan nu, sommigen zeggen dat de oorlog vroeger eerlijker was… Maar wat is eigenlijk het verschil? Opdracht: De oorlogen van tegenwoordig worden op een andere manier gevoerd dan die van vroeger, zoals de Tweede Wereldoorlog. In deze opdracht ga je kijken naar de verschillen in oorlogen. De informatie die je gevonden hebt ga je verwerken in een stripverhaal. Nodig:  

Computer Eventueel kranten of boeken

Stap 1. Zoek op internet of in boeken en kranten naar wat informatie over oorlogen vroeger en nu. Wat zijn de grote verschillen die je tegenkomt? Schrijf de belangrijke informatie voor jezelf op. Tip: let bijvoorbeeld op zaken als moderne wapens en gebruik van internet en andere moderne communicatie technieken. Stap 2. Verwerk (in ieder geval een deel van) de informatie die je hebt gevonden in een stripverhaal van minimaal zes plaatjes.


45

Stap 3. Bewaar je stripverhaal, samen met de informatie die je vond in stap 1, bij de opdrachten in je mapje.


46

LESFICHES: RUISELEDE

In opmaak


47

Herinneringseducatie Ruiselede Van 1914 tot vandaag Bijlagen voor het onderwijs

Recommend Documents