HENRIK IBSEN DRAMATISCHEV6'ERKEN MET INLEIDING VAN DR W. G . C . BIJVANCK
H E N RIK IBSE N DRAM ATISCHE W ERKEN
IBSEN IN ZIJN STUDEERVERTREK
H E N R IK IB SE N D RA M AT ISC H E W E R K E N VERTAALD NAAR DE OORSPRONKELIJKE
N OORSCHE UITGAV E DOO R J.CLANT VAN DER M IJLL- PIEPERS f f f f
D E W ILD E E EN D ; R O SM ER SH O LM : DE V ROU W VAN DE ZEE;HEDDA GABLER
DERDE DRU K
UITGEGEVEN DOOR J.M .M EULENHOFF TE AMSTERDAM IN HET JAAR M CM XXV
Boek-,fvurant-en SteendrukkerijG.J.Thieme,Njmegen-Arnhem
IN H O U D : BLADZ.
DE WILDE EEND . .
1
ROSM ERSHOLM . . .
DE VROUW VAN DE ZEE . .
@ 185
HEDDA GABLER . . .
* 273
D E W ILD E E E N D TOONEELSPEL IN VIJF BEDRIJVEN
.
ï-.-
) ----
--
--
.
-
PER SO N EN : W ERLE, groothandelaar, eigenaar van een bergwerk enz.
GREGERSW ERLE,zijn zoon. De oude EKDAL.
HJALMAR EKDAL,zijn zoon,fotograaf. GINA EKDAL,Hjalmarsvrouw. HEDwIG,hunnedochter,14 jaar oud. Mevrouw SöRBY,huishoudster van W erle R lLLlxg,dokter. M oLvlx,gewezen theoloog. GRAABERG,boekhouder. PETTERSEX,huisknecht van W erle. Jzxssx,dienknecht. Een bleeke dikke heer. Een kaalhoofdige heer.
Een bi jziendeheer. Zes andere heeren,gasten van W erle. Verscheiden dienstknechten.
Het eerste bedri jfspeeltbi W erle aan huis, de vier volgende bij den fotograafEkdal.
E E R S T E B E D R IJF. InWerle'shuis.Kostbaarengemakkeli jkingerichtewerkkamer; boekenkasten en gecapitonneerdemeubels;deschri jftafelmet papieren en stukken midden in dekamer;aangestoken lampen met groene kappen, zoodat de kamer in een gedempt licht gehuld is.Open schuifdeuren met weggetrokken portières in den achterwand.Doordezedeurzietmen in een grooteelegante kamer,door lampen en lichten aan den muur sterk verlicht. Rechtsvooraan in dewerkkamerleidteen kleinebehangseldeur naar de kantoren,Vooraan links is de schoorsteen waar een kolenvuurgloeit,enverderwegeendeurdienaardeeetzaalleidt. Pettersen in livrei en Jensen in het zwart,maken de werkkamer in orde. In de groote kamer loopen twee,drie dienknechtenheen en weer,opruim end ennogmeerlichtaanstekend. Uit de eetkamer klirlkt gedruisch van pratende en lachende stemmen;er wordt met een mes tegen een glas getikt; het wordt stil; er wordt een toost uitgesproken; daarna bravogeroep en weer het geluid van pratende stemmen.
Pettersen (steekteel lamp 0p den dcFloordfeel aan en zetd6 kap 6C OT6fheen).Zeg,hoor eens,Jensen;nu staat rby. de oude OP(d ec nhvs if laat een lange toost op m evrouw Sö Jensen 6en dfoel5ï/).lshettoch zoo,als de nlenschen zeggen,dat die twee 't samen we1weten? P ettersen.Mag de duivel weten.
Jensen.Hijmotin zijn tijd nog aleen liefhebbergeNfeestzi jn. Pettersen.Datkan welwaar zijn. Jensen.'tIs immersvoorzijn zoon dathi j dit diner
geeft?
DE W ILDE EEND.
Pettersen.Ja;zi jn zoon is gisteren thuisgekomen.
Jensen.lk heb nooit geweten dat meneer W erle een zoon had.
Pettersen.Jawel;hijheeft een zoon.Maardie blijft alti jdmaarboven,op 'twerkin 'tHoogdal.ln aldejaren datik hierdien,ishijnog nooitin destad geweest. Een dienknecht(ïs defvd, scksdevr).Zeg,Pettersen, daar is een oude kereldie... Pettersen (5r@-f).Watduivel,wiekomternou hier? (DeoudeEkdalwordtindeàczzlcrrecbtszichtbaar.## dvaagâ een kalemanteliasmetAppges kraag;wollen wanten;in de hande6ndfoàen eenbonten Anvf, s, 'ondevzYw,arm een pcàin ylpïergewikkeld.Roodbruine,wvïl:pvuikenkleinegrïjzesnorj. Pettersen (gxfnaarh6m foe).Jesses watmoet u hier nou? Ekdal(ïnd6Jevr).Ikmoetnoodzakelijk ophetkantoor wezen,Pettersen. P ettersen.'tKantoorisaleenuurgeledengeslotenen... E kda1.Datheb ik beneden algehoord;m aar Graaberg ziter nog.Zeg,Pettersen,laatji jmenou langsdien kant
erin,a1seen kerel(Y#dfnaarde54cpgdeI#evT).'kBen al eens m eer dien kant doorgegaan. Pettersen.Nou,kom dan maar (doetde deuropenj. Maardenk eraan datje langsden anderen kanterweer uit gaat;want we hebben gasten. Ekda1.W eetik wel,...hm !Dank jePettersen.Goeje ouwejongen!Dank je (bromt).Stommeling! (## gaat h6t kantoor binnen; #eff6r#6l sluit de #evr achterAe-). Jensen.Is dat ook een van de kantoorlui?
Pettersen.Neen,hijwerkt maar zoo nu en dan bij Ekdaliseen verduiveld knappe ventgeweestin zijn tijd. Jensen.Ja,datkan je hem nog we1aanzien. Pettersen.Nou, hij is dan ook luitenant geweest! Jensen.Zoo waarachtig,washijluitenant! Pettersen.Jawel;ja.Maar toen is hijin den houthandelgegaan,ofzooiets.Zezeggen dathijmeneerW erle ereemsleelijk heeftlaten invliegen.Wantdietweehadden toensamenhetbergwerkinhetHooydal,begri jpje.0,ikken hem heelgoed,denouwenEkdal.WlJdrinkendikwijlsgenoeg eenbittertjeofeenoeschl 'eBei z'erschsamenbi l'moederEriksen. zich aan huis,alsze iemand noodig hebben.Maardieoude
2
DE W ILDE EEND.
Jensen.Nou,hi j zalwe1nietveelteverteren hebben om je te trakteeren. Pettersen.Jesses,Jensen,jebegrijpttoch weldatik hetbendietrakteer.W antik vinddatiemand altijdnetjes moetzijnindenomgangmetmenschenvanstanddieachteruit gegaan zi jn. Jensen.Heefthijdan bankroetgemaakt? P ettersen.Neen,'t was nog veelerger.Hi jheeftin de vesting gezeten. Jensen.ln de vesting! P ettersen.0fmisschien was 't ook welin het tucht-
huis - (luistertj.Stil!(Ze Dtaan rc91tafelop.Een pccr knchts doen d6 #evzes vcp de eefzccl wcl binnen open. A err.Sörby in gedprek m6t een paar heeven komt binnen.
SelheelegezeldcAlplmlgthaar,#@@r5#de#66rFerle.'fLaatst 1/46. Hialmar Ekdalen :regerd FerI6). M ev r. Sörby (in ' froorbl jgaan tegen den knechtj. Pettersen,wiljedekoëelaten brengen in demuziekzaal. P ettersen.Best m evrouw . (Z# gaat-6fdefo6e heeren de groote àc-6r in en dan naarrec/lf. sah Pettevsen 6n A sdes gaan denzevden >eg). E en bleeke dikke heer f tegen een kaalhoofdigej. Poeh ...!zoo'n diner is een heele arbeid ! D e kaalhoofdige. Och,met een beetje goeden wil kan iem and in drie uren ti jdsheelwatafdoen. D e dikke.Ja maar,daarna,daarnâ,mi jn waarde1 . E en derde heer.lk hoor dat er koë e en likeur in de muziekzaalgebruikt zalworden. D e dikke. Bravo! Dan speelt mevrouw Sörby ons
misschien weleen stukjevoor. D e kaalhoofdige(gedemptj.A1smevrouw Sörbymaar nietgauw een anderstukjeuithaalt,zeg! D e dikke.W elneen,waarachtig niet!Berta laat haar oudevriendennietindensteek(z#laehenesgaandeàc-erïl). W erle(gedempten ontstemd).Ik geloofnietdatiemand er op gelet heeft,Gregers. Gregers fkl jkthem aanj.W aarop? W erle.Heb jijhetook niet opgelet? G regers.W at moest ik opgelet hebben? W erle.Wijwaren metonsdertienen aan tafel. Gregers.Zoo?waren wi jmet ons dertienen? W erlefmete6n blikop Sjcl-crEkdal).W i jzi jn anders 3
)
--
7 è.-.---
7
-)è l
-V
DE W ILDE EEND.
altijdmetonstwaalvenftegendell&res).Alsjeblieft,heereâ! (##, en & andere Jhtergebkrenen,5eMlre Hialmar el Gregerd,gaan Yeg naar recht sccAferl. /).Je hadtmij H jalm ar (d1'e het genprek gehoord #ee geen invitatie moeten zenden,Gregers. Gregers.W at!Hetheetdatditdinervoorml jgegeven is.Endanzouikmijneenigen en besten vriend nietmogen vragen*@ @* H ja1m ar.Maarik geloofnietdatjevaderhetprettig vond.lk kom immers nooit hier aan huis. Gregers.Neen,dathoorik.Maarik moestjetoch eens zien en spreken;want ik zalwelgauw weer weg gaan... Ja,wijoudeschoolkameraden,zijn we1ergvan elkaarverv reemd,zeg;wi jhebbenelkaarnuingeenzestien,zeventien 1aar gezien. H. )alm ar.Is dat alzoo lang geledenl
Gr' egers.Ja,zeker.Maarhoe heb jehetnu!Je ziet er goed uit.Je bentbreed en bi jna dik geworden. Hjalm ar.Hm,dik kanjehetnueigenlijknietnoemen; maarikzieernatuurlijk een beetjemanlijkeruitdan toen. Gregers.Ja,dat doe je ook.Je uiterlijk heeft niet geleden. H jalm ar.Maarhetinnerlijke!Dat zieterandersuit, datkan ik je zegg!n!Je weethoevreeselijk wi j allemaal achteruit gegaan zpn,sedertwijelkaar 't laatstzagen. Gregers(zccAfer).Hoegaat 'tnu metjevaderb H jalm ar.Och,laatons daaroverliever niet spreken. Mijn arme,ongelukkigevaderwoontnatuurli jk bijmijin. Hijheeftimmersniemand andersmeerin dewereld.Maar datonderwerpisvoormi jzooontzettend pijnlijk,zieje... Zegmijlievereenshoejij'tgehad hebtdaarboven op het bergwerk. Gregers. Heerlijk eenzaam heb ik daar geleefd,... had ruim gelegenheid om over allerlei na te denken...
Kom hier,laten wij 'tonsgezellig maken. (S# gad zitten in eenJauteuilbi j hetruvr en Yl /dfer Sjcl-cr een aan lccdfden z#sesl. H jalmartzgcAf/dl.Toch ben ik jedankbaar,Gregers, datjemlJaan Jevaderstafelgenoodigd hebt;wantnu zie ik datje niets meertegen m12hebt. Gregers fverwonderd).Hoe kom je er bij dat ik iets tegen jezou hebbenl 4
))-)(
2--.) 2-2- )---'-7)
V-))
è
DE W ILDE EEND.
H jalm ar.De eerstejaren toch wel. G regers.Srel keeerstejaren? Hjalm ar.Nadat het groote ongeluk gebeurd was.En hetwasook zoo natuurli jk.'tScheeldeimmers maareen haar ofje vaderwasook meegesleept in...in die. o, in die vreeseli jke geschiedenis! Gregers.En daarom zou ik iets tegen jou hebben? Wie heeftje datin je hoofd gepraat? Hjalm ar.Ik weet,dathetzoowasGregers;je vader zelfheeft hetmijgezegd. Gregers(nohriktj.Vader!Zoo.Hm ...Hebjemijdaarom nooitmeerietsvan jelaten hooren?nooitmeereen enkel woord? H jalm ar.Ja. Gregers.Zelfsnietin den tijd toen jefotograafwerdl Hjalmar. Je vader zei dat ik je over iets meer hoefdeteschri jven. Gregers(kgkteporzïcAvïf).Neen,neen...;daarinhad hijmisschien we1gelijk...Maar zeg nu eens,Hjalmar. beH n jenu nogaltevreden injepositie? Jalm ar(zucAf6wes).0ch jawel;ik kan eigenlijk niet anderszeggen.In 'tbegin,datkan jewelbegrijpen,viel hetmi jweleenbeetjevreemd.Hetwarenzulkeheelandere toestanden waarik in kwam.Maaralhetandere wastoch ook zoo heelemaalveranderd.Dat groote,alles ondersteboven-gooiende ongeluk met vader...de schande en het schandaal...
Gregers (aangedaanj.Ja,zeker,ja. Hjalm ar.Ikkon ernietmeeraan denkenmijnstudies voorttezetten;erwasgeen centm eer;integendeel;eerder schulden;het meest aan je vadergeloofik... Gregers.Hm ... Hjalm ar.Nou,toen dacht ik dat het maar 't beste was..r oude .el zaoo ties inenlékenni ns,mse st eneen ruk, zie je...mi jvan alle los te maken.Het was vooral jevaderdiemijdataanraadde;enomdathi jmijzoohielp... Gregers.Hielp vaderje? H jalmar.Ja,dat weetjetoch wel?W aarzou ik het geld vandaan gehaald hebben om te leeren fotografeeren en een atelierin terichten en mijte vestigen?Datkost heel wat,geloofdat maar! Gregers.En heeft vader dat alles bekostigd?
5
DE W ILDE EEND.
Je dat dan niet? Ik heb begrepen Hjalm ar.Ja;weet* dathi jje datgeschreven had. Gregers.Geen woord ervan datA# hetwas.Hijheeft datzeker vergeten.W i j hebben nooit andersdan zakenbrieven gewisseld.Dus dat deed vader...!
Hjalm ar.Ja,datdeed hij.Hijheeftnooitgewild dat demenschenhetzoudenweten;maarA# washet.En hijis hetookgeweestdiemijinstaatgesteldheeftom tetrouwen. Ofweet je dat misschien ook niet? Gregers.Neen,datwist ik zeker niet...fschudthem aan z#s cz-).Maarbeste Hjalmar,ik kan je niet zeggen hoeveelpleziermijdatallesdoet...en hoehetmehindert. lk heb vader dan misschien toch onrecht gedaan... in sommigeopzichten.W ant,zieje,ditzijntochbewijzendat hijhartheeft.Datwijsttoch op ietsals geweten... H jalm ar.Geweten...î Gregers.Ja,ja...ofhoe je het anders noemen wilt. Neen,ik kan je nietzeggen hoe blijik ben om dat van papa te hooren...Ja,ji jbentgetrouwd,h1@ Zoo verza1 lk hetwelnooitbrengen.Nou,ik hoop datjejegelukkig voelt als getrouwd m anb Hjalm ar.Ja zekerben ik gelukkig.Zijiszoo'n qinke, bravevrouw alseenmanmaarverlangenkan.Enzi jisook volstrekt niet onontwikkeld. Gregers(ees beetieteroolderd).Neen,datzalzijzeker welniet zi jn. Hjalm ar.Hetlevenzelfvoedtop,zieje.Dedagelijksche omgangmetmij;...en dankomen erook nog aleenseen paar begaafde menschen bijons.lk verzekerje,je zoudt Gina niet herkennen. G regers.Gina0 @
H jalm ar.Ja,weetjedan nietmeerdatzi jGinaheetî G regerS.W ie heet Ginaî' Ik weet heelemaalniet... Hjalm ar.Maarherinner1ejedannietmeerdatzijhier in huis een tijdlang in conditieisgeweest? Gregers (knkthem ccs).Is het Gina Hansen? H jalm ar.Ja natuurlijk ishetGina Hansen. G regers. ...die hier het huishouden bestuurde,het laatste jaardatmoeder ziek lag? Hjalm ar.Jazeker.Maar,bestekerel,ikweettochzeker datje vaderjegeschreven heeftdat ik getrouwd was. Gregers (die opgedfccs ïd).Jawel,dat deed hi j ook; 6
DE W ILDE EEND.
masasr mi chn ie ie nttda oct h.. we .( llo .o .p .tnh ueei nke' n tweevj.Ja,wachteens...; goed bedenk.Maar papa
schrijftmi jaltijd zookort(gaathaV zitten opdearmleuning mglden#f06!).Zegvertelmijnueens...;ikvind'tkomiek...; hoekwam jeeigenli jkinkennismetGina...metjevrouw? Hjalm ar.och,dat was dood eenvoudig.Gina bleef immers nietlang hierin huis;het was hiertoen zoo druk met allerlei,in dien tijd met deziektevan jemoeder...; hetliephaareenbeetjeoverdenkop endaarom zeizehaar betrekkingopen gingweg.Datwashetjaarv6ördendood van jemoeder,...ofmisschien washetook weldatzelfde Ja&r. Gregers.Hetwasdatzelfdejaar.Enikwastoenboven op het bergwerk.Maar toen later. Hjalmar.Nou,toenwoondeGinathuisbijhaarmoeder, een jufrouw Hansen,een buitengewoon knappe en Einke vrouw,dieeen soortgaarkeuken hield.En dan had zijook r teto huur ,es en ce ht nez to te ge ze llio ge me nOg G een kameEn en wa ji jez ker oen gelu kk ig mka di etre. regers. krijgen? H jalm ar.Ja,hetwasalweerjevaderdieermi jnaandachtop vestigde.En daar,zieje,... aarheb ik elgenlijk *
Gina leeren kennen. G regers.En zoo wer d het een engageraent. @ Hjalm ar.Ja. Och,Jonge rlenschen worden ZOO licht verliefd OP elkaar,he '@**0 @hnl... G regers(staatop en loopteen beet ieros#).Zegeens,...
toen je geëngageerd was... was het toen dat vader je liet...ik meen,...washettoen dat je begon je toe te leggrn op de fotograâe. HJalm ar.Jajuist.W antik wou natuurlijk graag gauw vooruitkomen en mijhoeeerhoelievervestigen.En toen vonddanjevaderevenalsikzelf,datik 'tbestdeedhetmet de fotograûe te probeeren.En datvond Gina ook.En dan wasern6g een reden,zieje;hettrofzooerggelukkigdat Gina juisthad leeren retoucheeren. Gregers.Danpastenjulliewelbizondergoedbijelkaar. Hjalm ar (tevreden,dfccfopj. Ja,niet waar?Vind jij ook nietdatwi j bizonder goed bijelkaar pasten? Gregers. Ja zeker; dat moet ik toegeven. Vader is haast als een sooz. t van Voorzienigheid voor je geweest, vind ik.
7. )) y
.
--
--
-
-
DE W ILDE EEND.
H jalm arfbewogenj.Hijheeftden zoon van zi jn ouden
vriend niet verlaten indagenvan nood.Hi jkeeftheusch we1hart. Mevr.Sörby (komtaan den cz- rcs Ferlc binnenj. Neen, neen, niet tegenstribbelen,lieve mi jnheer W erle;
u moetheusch nietlangerbinnen bli jven en in aldatlicht staren;dat is heelemaal niet goed voor u. W erle (lcJfhaar avm !p: es strbktmetde hand over z#s oogenj.lk geloofhaastdatu gelijk heeft. (Pettersen en Jest ves komen metylrcdesfeezùlcdes). Mevr.Sörby (tegen d6gcdfes in decs(!er6kamert.Msjeblieft,heeren;alsiemand somseen glaspunch wil,wees dan zoo goed hier te kom en. D edikke (komt naar vewr. Sövby foe). Maar lieve hemel,ishetwaardatu deheerli jkevri jheidom terooken afgeschaft heeft? Mevr.Sörby. Ja, hier OP het particulier terrein van mijnheerWerleisdie afgeschaft. D e kaalhoofdige.Sedert wanneer heeft u deze ver-
scherpte bepalingen op desigarenwetinrevoerd,mevrouw?
M evr.Sörby. Sedert ons laatste dm er; toen hebben some geheerenzichgepermitteerdwatoverdeschreeftegaan. D e kaalhoofdige.En het is dus niet geperm itteerd
eenbeetjeoverdeschreeftegaan,mevrouw BertabWaarli jk heelem aalniet? Mevr.Sörby.Neen,ingeenenkelopzicht?mijnheerBalle. (Deveedfegasten z#sindeoerkkcvùerbbeen gekomen;d6 ksecAf:presenteeren ,uvA). W er1e (tegen Sjcl- r,watrerderop cJn een tajelj.Wat bestudeer je daarzoo,Ekdal? H jalm ar.0,'t is maar een album,mijnheer Werle. D e kaalhoofdige (di6 rosdlopyf).Aha,fotograâeën! Ja,dat is iets voor u.
D e dikke (ïs een Jauteuilj.Heeft u er niet wat van Hjalm ar.Neen,dat heb ik niet. D e dikke.Dat had u moeten doen;het is zoo goed voordespijsvertering zoo watprentjestezitten kijken. uze; raeegebracht?
D e kaa1hoofdige.En op die manier draagt u ook
nog wat tot de conversatie b1J,ziet u.
b Een bijziendeheer.En allebijdragen worden dankaar aangenom en. 8
DE W ILDE EEND.
Mevr.Sörby.Deheeren bedoelendatalsmentedineeren gevraagd is,dan moet men ook iets presteeren voorzi jn
eten,weetu,mi jnheer Ekdal.
D e dikke heer.In een huis waargoed gegeten wordt, is dat een waar genoegen.
D e kaalhoofdige.Ja,lieve hemel,a1s 't den strijd
om het bestaan geldt,dan...
Mevr.Sörby.Daarheeftu gelijk in!(z9'pvaten &@r,
lachend en #c#6rf. sel#). G regers f zachties).Jenloetm eepraten,H1almar.
H jalm ar(meteen gzï-cd).W aarmoetik overpraten? D edikke.Gelooftu nietmijnheerWerle,datTokayer moetbeschouwdwordena1seen betrekkeli jkgezondedrank voor de m aag? W erle(:# hetwvvT).Voorden Tokayer,dienuvandaag kreeg,durfik in elk gevalgerust instaan;die is van een
v andeallerbestejaren.Nu,datzalu zelfook welgemerkt hebben. D e dikke.Ja,die smaakte bizonder lekker.
Hjalm ar(onzekev).ls erno4 verschilin de jaren? W erle fglimlaehtj.'tIswaarachtigzondeom joufjnen
D e dikke (lachtj.Neen,die lsgoed!
wi jn voor tezetten! D e kaalhoofdige.'tIs m et den Tokayer als m et de fotografeën,mijnheerEkdal.Zonneschi jniservoornoodig. Ofis dat m isschien niet zoo? H ja1m ar.Ja,het licht doet zeker veel.
Mevr.Sörby.Maardatisdan netprecies alsmet deze kam erheeren;wantdiehebbenookergdenzonneschiz 'nnoodig, zooals m en zegt. D e kaalhoofdige. 0, o; dat is al een oude mop!
D e bijziende.Mevrouw put zich uit... D edikke....en datoponzekosten(dveigtj.Mevrouw
Berta,mevrouw Berta!
Mevr.Sörbh.Ja,maarhetistoch heelzekerdat de
jarenheelverschlllendzi jnkunnen.Deoudejarenzi jnbepaald de âjnste. D e bi jziende.Rekentu mijtotdeoude? Mevr.Sörby.In de verste verte niet! D ekaalhoofdige. Ki jk eens aan! Maar YJ y'dan, lieve mevrouw ...? D edikke.Ja,en mi j!Totwelkejaren rekentu ons? 2
9
L q L.'LLQ.TXZ
DE W ILDE EEND.
Mevr.Sörby.Ikrekenuallentotdezoetejaren,waarde heeren!(Z# pçoefterelran een glc:punch;dekamevheeven lccAel en maken gekheid met#c@r). W erle.Mevrouw Sörbyweeterzichaltijduitteredden... a1szi jwil.Maarudrinktniet,heeren...!Pettersen,lettoch op...!Gregers,kom,laatonssameneenseenglaasjedrinken. (Gregevn rerzperfzick nietj.Doe jij niet mee,Ekdal? lk had geen gelegenheid om aan tafelmetjete klinken. fGçaabevg àfàfdoordeseAcsgdeldevr). Graaberg.Neem mijnietkwali jk,mijnheer,maarik kan er niet uit. W erle.W at,hebben ze je weeropgesloten? Graaberg. Ja, en Flakstad heeft den sleutel mee.
genolnen... W erle.Nou,kom dan maar hier door. Graaberg.Maar er is nog iemand...
W erle.Ja,kom maar,komt allebeimaar;geneer je
m aar niet.
(@aabevg en deovde Ekdalkomen vïfhetkantoorj. W erle (onwillekeuvigj.Ai! (HetIccAes en dcàerfdes vevstomtosderdegasten.Sjcl-cr schrikth# hetzien tcs z%n mcder,zetz#s glanweeren àeerl zich wccr hetrvvr). E kdal (kgktnietOr,mGGfvccàfkovt e5v1kingen wccr cllekanten ondevhetloopen enyrerel f):Excuseert.Ben den verkeerden weg gekom en... Deur gesloten...Excuseert.
(## en Jrccserg achterrecAf: a?. W erle (fvddckl zl jn tandenj.Die verdomde Graaberg! Gregers (met open mond en dfcreWe oogen tegen Sjclz4crl.Maardatwastoch niet...! D e dikke.W at is er? W ie was dat? G regers. 0,niets; 't was alleen maar de boekhouder
metnoq een ander.
D e bljziende (tegen #jcl-cr).Kende v dien man? H jalm ar.lk weet niet...;ik heb niet opgelet... D e dikke (staatopj.Wat drommelis er tochî (S# gaatsccreenigecwderes toediezccAfjedsamen prcfel). Mevr.Sörby (Fuisteïttegen den knecht).Geefhem beneden wat m ee;wat lekkers.
Pettersen (àsïkf).Jawelmevrouw (gcclde Jevr vïf). Gregers fzacltties en aangedaan tegen Sjcl-cr).Was
hijhetdustoch! 10
-
-
7-7
7
U '7' /.7
7/
---
DE W ILDE EEND.
Hjalm ar.Ja. Gregers.En toch stond je hier en loochende dat je hem kende! Hjalm ar (quistevt#zlyfïg).Maar kôn ik dan... Gregers....bekennen dathi jjevaderis? Hjalmar(smavtelljk).0,alsjeinmijnplaatswas,dan... fDege. vre/ c/cesdieop#' tfïdferfposgeroeçdoczes,wovdenlu in ees. sgedwongen luidvuchtigj. D ekaalhoofdige (nadevt vçiendelb' k Sjcl-cr en Gregerd).Aha,hierwordenzekeroudestudentenherinneringen opgehaald? Niet? Rookt u niet, meneer Ekdal? W il u
vuurhebben? O ja,'t is waar,wemogen nietrooken... Hjalm ar.Dank u,ik rook niet... D e dikke.Heeft u niet een mooigedichtje om voor tedragen,mi jnheerEkdal.Vroegerdeed u datzooaardig. Hjalm ar.Ik weettotmijn spi jtheusch niets. D edikke.Och,datisjammer.Ja,watzullen we dan eensdoen,Balle?(BeideFleezes loopen watros#en gaan in deandevekamev). Hjalm ar(somberj.Gregers,ik wilweg!Wanneer een man zulkezwareslagen van hetlotop zijn hoofd gevoeld heeft,zie je...Groetjevader van mij. Gregers.Ja,ja.Ga jeregelrechtnaarhuis? Hjalm ar.Ja.Waarom? Gregers.Dan kom ik misschien later nog even bij Je aan. Hjalm ar.Neen,datmoetje niet doen.Niet bijmi j. Mijn thuis is maar triestig,Gregers,...vooralna zoo'n schitterend feestalsdit.W ekunnen elkaaraltijd nog we1 eens ontraoeten ergens in de stad. Mevr.Sörby fdie:# hem gekomen ïdgedempt).Gaatu weg,mijnheerEkdal? Hjalm ar.Ja. Mevr.Sörby.De groeten aan Gina. H jalm ar.Dank u. Mevr.Sörby.En zeg haardati k dezerdagen eensbi j haar aankom . Hjalm ar.Ja,dank u (tegen :reger, g).Bli jfhier.lk wil ongemerktverdwi jnen.(#9.looptwatheen en oeer,daaçna deandevekamevin en V naavrec/lfd). Mevr.Sörby(zachtiestegendenkneehtdiefervggeàp-esï#). Heb jeden oudewatmeegegeven? @
11
) '
-
è- 7
--
)--..--)
DE W ILDE EEND.
Pettersen.Jawel;ik heb hem een QeschjecognactoeMevr.Sörby.Nou,jehadthem welwatbeterskunnen geven. Pettersen.Welneen mevrouw,erisnietsdathijliever heeft dan cognac. D edikke (indedevrmeteen muziekboek inzj' s hand). gestopt.
Zullen we samen wat muziek maken,mevrouwî Mevr.Sörby.W elzeker;laat ons dat doen. D e gasten.Bravo!Bravo!
N (Z# gaatmetdegcdfel dooçde àc-errechts cJ.œegevs jyf54/hetrvvrntaan.Ferlezoektïef, sop dedc#rj/fclel en dc/lYnftererlcsges datGreger. vweggaan zal, .cld## zïcA nietwerrperfgaatFezlenaardevïfgcsgddevr). Gregers.Vader wilu nog een oogenblik blijvenl W erle (51#/ Dtaan).Watiser? Gregers.lk moet u spreken.
W erle.Kan datnietwachten totwijalleen zijnî wijin 'tgeheelnietmeer alleen waren. W erle (komtwVer5#).Watbeteekentdat? (OW6rhetllolgcn#ehooçtmen vïfdeverfeuitdemuziekzaalpïcwodpel). Gregers.Hoe ishetmogelijk datdiefamill 'ezoojammerlijk achteruit isgegaan. W erle.Je meentwaarschi jnli jk de Ekdals? G regers. Neen;want het kon wel eens gebeuren dat
Gregers.Ja,ik meen de Ekdals.Met luitenant Ekdal is u toch vroeger zoo bevriend geweest. W erle.Ja helaas,ik ben maaralte zeer bevriend met
hem geweest.Dathebikjare/angmoetennavoelenenboeten. S# ishet aan wien ik hette danken heb,datook mijn goede naam als 't ware bevlekt werd. Gregers(zachties).W asA#waarli jkdeéénigeschuldige? W erle.Wieanders,dachtje@ Gregers.U heeft toch samen met hem die groote aankoopen van boschgronden gedaan... W erle.Maar heeft dan Ekdalhet terrein niet in kaart
gebracht...die onbetrouwbarekaartîHijwashetdieop rijksgrond aan 'tboomen vellen isgegaan in strijd metde wet.Hi jwashetimmersdieverantwoordelijk wasvoorhet heelebedrijfdaarbovenîlk had heelemaalgeen begripvan wat luitenant Ekdaldaar uitvoerde. 12
DE W ILDE EEND.
Gregers. Luitenant Ekdal zal zelf wel niet precies
geweten hebben wathi jdaar uitvoerde. W erle.Dat 's best mogeli jk.Maareen feitishet,dat hi j werd veroordeeld en ik vrijgesproken. Gregers.Ja,ik weetweldatergeen bewijzen waren. W er1e. Vrijgesproken is vri jgesproken.Waarom rakel jedieoude,beroerdedingen weerop,die mijqrijzeharen hebbenbezorgdvö6rmijntijd?HebledaaroverJaarinjaar uitzitten broeden daar boven,aldiejaren lang? Gregers.En die ongelukkige familie Ekdal...?
W erle.W atwoû jedan eigenlijk datik voordiemenj* m washi schen zou doen?Toen EkdalweerVrJkwa jeen gebroken man,absoluutnietmeervoorttehelpen.Erzijn menschendiedadelijknaardenkeldergaan,zoodrazi jmaar een schothagelin hunlijfkrijgen,enernooitmeerboven op komen.Jekuntmi jopmijn woordgelooven Gregers,ik benzoovergegaanalsikmaarkon,indienikmijzelfnietwo1 blootstellen en voedselgeven aan praatjesen allerleiverdenkingen... Gregers.Verdenking...?Nou ja. W erle.lk heb Ekdalschrijfwerk voorhetkantoorbez o r gd,en ik betaalhem veel,veelmeerdaarvoordan zijn werk waard is... Gregers(zonderhem aantezienj.Hm;dââraan twijfel ik niet. W erle.Lach je?Denk je misschien dathetnietwaar iswatik jezeg?In mi jn boeken staathetnietgenoteerd, dat 'swaar,m aarvan zulke uitgaven houd ik nooit boek. Gregers (lachtkoudj.Neen,erzi jn van die uitgaven, die Wmerle en Dlaar beter doet niet te noteeren. fschriktj.Watbedoeljedaarmee? Gregers (moed vattendj.Heeftu genoteerd wathetu gekostheeftom Hjalmarhetfotografeeren telaten leeren? W erle.1k? Hoe dat genoteerd? Gregers.lk weetnu datu hetwas,die datbekostigde. En ik weetook dat u hetwasdie hem zoo royaalin staat stelde om zich te etablisseeren. W erle.Nou,en dan woû je nog zeggen dat ik niets voordeEkdalsgedaanheb?lkverzekerjedatdienlenschen
mi jheelwat geld gekosthebben. Gregers.Heeft u dâérvan ook niets geboekt? W erle.Waarom vraag jemijdat?
13
Z- .-
-
--
'
-.
O
DE W ILDE EEND.
Gregers.0,daarvoor heb ik mijn redenen.Vertelu mi j eens,...toen u zooveelwarme belangstelling toonde voorden zoonvan uw ouden vriend,...wasdatnietjuist in den tijd dathijzou gaan trouwen? W erle.Ja,hooreens,...denk jedatik datnazooveel jaren nog... Gregers.U schreef mij toen een brief,... een brief overzaken natuurlijk;en in een postscriptum stond heel kort,datHjalmarEkdalgetrouwd wasmeteenejusrouw H ansen. W erle.Ja,datwasook zoo;zoo heettezij. G regers.Maar u schreef er niets van datdie J 'usrouw llansen,Gina llansen NfasyOnze Vroegere huishoudster.
W erle (I=Af8pottend u r gedwongent.Neen,wantik
dachtwaarli jknietdatji jjezoobizondervooronzevroegere huishoudster interesseerde. G regers. Dat deed ilc ook niet. Maar... (l aatzï js stem O Ies)erwaswe1iemand andershie#rin huisdiezich bizonder voor haar interesseerde. W erle. Wat <1 je daarmee zeggen?(opst uirendj.Je
doelt toch bi j gevalnietop mij? G regers (zcht- crJermj.Ja,ik doelwe1op u. W erle. En zoo iets durf je...dat waag je...!Hoe
kan hij,die ondankbare kerel,hij,die fotograaf...;hoe heefthi jhethartmetzulkebeschuldigingenaantekomen...! Gregers.Hjalmarheeftgeenenkelwoordoverdiezaak gesproken.lk geloofnietdathijin deverste verteeenig vermoeden van zoo iets heeft. W erle.Maarhoekom jeerdan aan?Wieheeftjedan zoo iets kunnen vertellen? G regers.Mi jn arme,ongelukkigemoederheefthetmi j gezegd.Den laatsten keer dat ik haar zag. W erle. Je moeder! Ja, dat had ik ook we1 kunnen
denken!Zijen ji j,...jullie waart het altijd samen eens. Zijwashetdiejevanhetbeginafaanvanmi jvervreemdheeft. Gregers:Neen,...dat heeft alhaar verdriet gedaan; alleswat zi2heeft moeten lijden en dulden,totdatzi j er onderbezweek,en zoo jammerlijk tegrondeging. W erle. Och, zij had volstrekt niets te lijden en te dulden;in elk gevalnietmeer dan zooveelanderen!Maar met zieke,overspannen menschen is er niet om te gaan.
Daarkan ik van meepraten...En nou kom jijmetzoo'n 14
DE W ILDE EEND.
verdenking,...en rakeltallerleioudepraatjesen beschuldigingen tegenjeeigenvaderweerop.Hooreens,Gregers, mijdunktopjouw leeftijdkon jejewelmetwatnuttigers bezig houden. Gregers.Ja,daarvoorwordthetzeker tijd. W erle.Dan zou je misschien ook watmindertobberig worden,dan jenu schijnttezijn.Watmoetdattoch met datjaarin jaaruitdaarboven op hetbergwerk zitten en zwoegen alseen gewonekantoorklerk,zondereen centmeer tewillenaannemendanjemaandelijkscheloon?Datistoch gewoon gekkenwerk. Gregers. Ja,a1s ik dàt nu maar heel zeker wist.
W erle.Ik begrijp jewel.Jewiltonafhankeli jk wezen, mi jnietsverschuldigd zi jn.Maarnuiserjuistgelegenheid voorjeom onafhankeli jkteworden,jeeigenheerenmeester tezijn in alleopzichten. Gregers.Zoo? En hoe dan...? W erle.Toen ik je schreefdat je noodig moest overkomen...hm ... Gregers.Ja,watwilu eigenlijk van me?Ik heb den heelen dag alrondgeloopen in afwachting om hettehooren. W erle.Ik won u je voorstellen deelgenoot in de frma te wordenb G regers.Ik? In uw ârm a? A1s com pagnon? W erle.Ja.Wi jhoeven daarom nietalti jd bijelkaarte zi jn.Jijzoudtdan de zaken hierin de stad kunnen overnemen,en ik zou verhuizen naar het bergwerk. G regers. U?
W erle.Ja,zieje,ikbennietmeerzooEinka1svroeger. lk ben genoodzaaktmijn oogen teontzien,Gregers;want die beginnen wat zwak te worden. Gregers.Maardatzi jn zetoch alti jd geweest. W erle. Niet zoo erg als nu. En dan bovendien,... deomstandigheden zouden hetmisschien wenschelijk voor mijkunnenmaken om daargindertegaanwonen...althans eentijd lang. G regers.Zoo ietshad ik nooit kunnen denken. diW erle.Luisternu eens,Gregers.Erzi jnvanzelfallerlei ngen die onsvan elkanderscheiden.Maar wijzijn toch vaderenzoon.Endaarom,dunktmi j,moestenwijtrachten tot een betere verstandhouding te komen.
Gregers.Voorhetuiterlijk,bedoelt u zeker? 15
. -.. .- .-
-
-
-.- .---.
- - --.
.-
T' k
-- E)
DE W ILDE EEND.
W erle.Nu,datzou althansiets gewonnen zijn.Denk ereensoverna,Gregers.Geloofjeook niet dathet wel gaan zou? Gregers(kgktk- belxl).Daarsteektwatachter. W erle.Hoezoo? Gregers.Ermoetietszi jnwaarvoorumijnoodigheeft. W erle. M s je in zoo nauwe betrekking tot elkander staat,heeftdeeen den anderaltijd welnoodig. G regers.Jz &, oudat jen ze ugt grra naeg n ten minste. hW erle.Ik een tijd langbi jmijthuis ebben.lkben maareenzaam,Gregers;hebmijalttdeenzaam revoeld,...mijn heele leven lang;maarnu vooral, nu delaren watbeginnen tedrukken.lk voelbehoefteom iemand bijmijtehebben... Gregers.U heeft toch mevrouw Sörby. W erle.Ja zeker;en zijismi jals'twareonontbeerli jk
g be worden.Zi jisvroolijk,heefteengelijkmatk humeur;zij rengt wat leven in huis...; en daar heb zk zoo'n behoefte aan. G reger8.Nou,dan heeft u dus net wat u verlangt.
W erle.Jawel,m aarik ben bang datdatnietzoobli jven kan.Een vrouw komt in zoo'n gevaltegenover de wereld licht in een scheeve positie.Ja,ik had haast gezegd,dat het ook voor een m an m inder gewenscht is. Gregers. 0, als een man zulke diners geeft als u,
kan hijallicht heelwatwagen. W erle.Ja,maarz#,Gregers?Ik vreesdat zi jer zich opdenduurnietinschikkenzal.En zelfsaldeed zijhet,... zelfsalszi juittoewijding voormij,zich over praatjesen laster en dergelijke zou heenzetten?Zou ji j dan denken, Gregers,ji j,metjesterksprekendgevoelvanrechtvaardigheid... Gregers(valtAe- in & re&).Zegmijnu korten goed é1n ding.Denkt u er over om haar te trouwenî W erle.En als ik er nu eens over dacht? W at danb G regers.Ja?dat vraag ik u ook.W at dan?
W erle.Zouj1 jdaardanzoovreeseli jkveeltegenhebben? Gregers.Nern,heelemaalniet.ln geen enkel opzicht. W erle.Ja,z1e je,ik wist niet of misschien de herinnering aan je moeder... Gregers.lk ben niet overspannen: W erle.Nou,watjedan bentofmetbent,jehebtnu 16
DE W ILDE EEND. *
111elk gevaleen zwaren last van mi jn hart afgewenteld. He tdoetmijontzettendveelplezierdatik in dezegaak op ' Je instemming rekenen mag.
Gregers fkbk .t hem osclgewes# ccs).Nu begri z .p ik waarvooru mijgebruiken wil.
W erle.legebruiken?W atisdatnuvooreenuitdrukking. Gregers. 0,laat ons niet zeuren over de keus van
eenwoord...;tenminstenietalswijondervieroogen zijn. (lachtbrf).Jawel.Watbliksem!Daarom moestik ineigen
persoon overkomen.Ten behoevevanm evrouw Sörby moet hierin huiseen familietafreelgearrangeerd worden.Tableau
tusschen vader en zoon!Dat iswatnieuws,welja! W erle.Hoedurfje op zoo'n toon te spreken! Gregers.W anneerheefthierooithuiselijklevenbestaan? Nooit,zoolanga1sikmi jherinnerenkan.Maarnuheeftmen ietsdergelijksnoodig.Hetzou natuurlijk erggekleedstaan alsdemenschenkondenvertellendatdezoonop devleugelen derpiëteit...naarhuis toegekomen isvoorhethuweli jk van zijn bejaarden vader.Watblijfterdan overvan alde praatjesoveralleswatdedoodeheeftmoetenli jdenenuitstaanî Niemendalmeer.Haareiyenzoondruktzeimmersdenkopin. W erle.Qregers,...lk geloof dat je aan niemand ter wereld zoo'n hekelhebt alsaan mi j. G regers (zachtiesj.lk heb u teveelvan nabi jgezien. W erle.Je hebt mi jmetjemoedersoogen gezien.(Iccf zl jn . sf6- een beetiedalent.Maarjemoestbedenken,datdie oogen...somtijdseen beetje...beneveld waren. Gregers(5ew6M ).Ik begri jp waarop u doelt.Maarwie wasdeschuld van moedersongelukkigezwakheid?U en al die...!D e laatste van die was dat m ensch, dat u aan
HjalmarEkdalgekoppeld heeft,toen u nietmeer...o! W erle(Acclfzjint scbvderdop).Woordvoorwoord alsof ik je moeder hoorde! G regers ( zondevop hem f6leffep). ..en daar zit hij nu,hij,metzijn grooteargeloozekinderziel,midden inhet bedrog...leeft onder 1én dak metzoo'n schepsel,en weet niet dat dàt,wathijzijn thuis noemt,op een leugen is gebouwd!(eelstap sc#ersY).Alsikterugzieop uw levensweg,dan ishetofik overeen slagveld heenzievo1gebroken menschenlevens. W erle.Ik begin te gelooven dat de klooftusschen ons
beiden alte wi jd is. 17
.
y
.
.. ... --.--- -----..-.-.-.. --
-
--.-.---.-. ... . ---.
DE MqLDE EEND.
Gregers fbnigt >ez zq belteeçschi%j.Dat heb ik ook gemerkt;en daarom neem ik ook mi jn hoed en ga weg. W erle.Gajeweg?Hethuisuit? ikGregers.Ja.Nuzieik dan eindeli jk eentaak waarvoor leven kan. W erle.W at is dat voor een taak? Gregers.U zou er maar om lachen als u het hoorde. W erle.Een eenzaam man alsik,Gregers,lachtnietzoo licht.
Gregers (w#:f- rden ccAfergrpM ).Ki jk eens,vader, daarginderspelen dekamerheeren blindemxnnetjemetmevrouw Sörby...Goeden nacht en vaarwel. (#9.gaat4@@r & achterkamer rxAfd af.Men hoorthet gezeldcMp lchen en dckrfdes,terwbldegasten in dererdfe & - r zïcAfe rwordenj. W erle fwevdt. voffes: acltter Jreyer. srvg).Heh...!de sukkel,...en dan zegthi j dathijmetoverspannen is!
EINDE VAN HET EERSTE BEDRIJF.
18
T W E E D E B E D R IJF. Hjalmar Ekdalsallier.Het is zichtbaar dat de vri j groote ruimte een zoiderkamer is.Rechts een schuin dak metgroote glasruiten,halfbedektdoor een blauw gordi jn.In den hoek rechts een ingangsdeur,op den voorgrond aan dezelfdezi jde dedeurnaardewoonkamer.In den linkerwand zi jn eveneens tweedeuren en daartusschen deijzeren kachel.In den achter. wand iseen breededubbeledelm dieweggeschoven kan worden. H et a/lier is eenvoudig maar gezellig ingericht en versierd.
Tusschen debeidedeuren,een beetje van den muuraf,staat een canapé met een tafel en eenige stoelen;op de tafeleen brandende Iamp met kap;bi j de kacheleen oude fauteuil.
VemcMllende fotografsche toestellen en instrumenten staan M er en daarverspreid in dekamer.Linksvan de dubbeledeur achter, staat een open planken kast waarin eenige boeken, doozen en iesschen metchemischestosen,verscMllendegereedschapm n,benooigdheden en allerleivoorwerpen.Fotograâeën en kleinere dingen, zooals penseel en,papier en dergeli jken Dggen op de tafel.
Gi na Ekdalzitop een stoelbj de tafel% naaien.Hedwig zit op decanapé metde handen voorhaar oogen en de duimen in haar ooren en leest in een boek.
Gina (kiikt e6n pxr keer fersluikscI dmetw6r5orgel anvtsllrkaan dan zegtz#)Hedwig! H edwig (hooçtAccrnietj. Gina (lvï&z).Hedwig! H edwig(doetAxrhanden wegenà#kf0,).Ja,moeder? Gina.Hedwig-lief,numoetjeheuschuitscheidenmetlezen. Hedwig.Hè,moetje,magik nognieteen beetjedoorlezen?Een klein poosje maar! 19
DE W ILDE EEND.
Gina.Neen,neen,nnmoetjehetboek wegleggen.Papa heefthetietgraag;h1jleest zelfook nooit'savonds. H edwig(doeth6tboekdïc&).Neen,maarpahoudtook niet zoo erg veelvan lezen. Gina (Iegfhaar - ïoerk neer en Ge-feen ppflopd en
e en opdcAr#/ùoeàjeTan & tafelj.Weetjenoghoeveelwij voor de boter betaald hebben vandaag? H edwig.Eén kroon en vi jf-en-zestig öre. Gina.Juistfnoteevtj.'tIs verbazend wat hierin huis
aan boterweggaat.En dan rookworsten kaas...laateens
zien... (noteertj... en dan ham ... hm ... (feII 0,). Datisaldadelijk... H edw ig.En dan het bier nog.
Gina.Ja natumlijk (noteertj.Dat loopt op;maarhet moet ertoch zijn. H edw ig.Daarvoorhebben wi j,u èn ik,dan ook geen
warm eten gehad van middag,nu pa uit was. Gina.Ja;dat was maar goed.En dan heb ik ook nog
achtkronen vi jftig voorde fotografeën ontvangen. H edwig.Hè,was dat z66veel?!
Gina. Preciesacht kronen vi jftig (zwl jgen.W> neemt àccrnaaiwerk Yedrop.fp4wk neemtpcpïeren Aoflppd en begintïef. sfeteekeyn,m6tdelinkerhandAxroogensedcAvffeW). H edw ig.Is dat nu niet leuk om te denken dat pa op zoo'n grootdinerisbi jden rijken meneerWerle! Gina.Je kan eigenlijk nietzeggen dat hij de gast is van meneerWerle.Hetwaszi jn zoon diehem inviteerde. (ee6> #xr> ).Metden ouden heerW erlehebben wijiets te m aken. H edwig.lk verheug mij zoo op pa'sthuiskomst.Hi j heeftmi jbeloofd mevrouw Sörby om watlekkersvoormi j te vragen. Gina.Ja,lekkersis daar in huis alti jd genoeg,geloof dat maar. H edw ig fal tqddoprfeekeseld).Eenbeetjehongerhebik eigenlijk wel. (D6pu#eEkdale fe6n pak ,c,66:61 pW erd6n @r> en een ander,c7cin z#s ianzak,komtdoordegc>#6vr). Gina.W at komt grootvader laat thuis vandaag. Ekdal.Hetkantoor was gesloten.MoestbijGraaberg wachten.En toen moest ik door...hm. H edwig.Hebbenzeunieuwschrijfwerkgegeven,grootpa? 20
DE W ILDE EEND.
Ekdal.Ditheelepak.Kijk. Gina.Datisheerlijk,hèî
H edw ig.En in uw zak heeft u ook nog een pak!
î%06e. nee atcriswe nri (zef z%n stoEkkd inad1e.nZo hoo ek r.)..Da tn, lsdwe keme vonoda rleen heelqn tijd,Gina.(trektdeee- sehufdeurccAfereen beetieopes). Sst.!(kljkteven r0l#daavaehteren dc/lvifde#evrdan oeer vooçzichtig &cAfl. H1... hé... Die leggen allemaal bij elkaarteslapen.Enz% jisindemandgaanliygen.Hé...hé! H edw ig.W eet u zeker,grootpa,dat zi J het niet koud heeft in de mand?
Ekdal.Kan jebegrijpen!KoudîIn aldatstroo?(gaat
naav de werdfe'd6uv I ïw, à, s).Kan ik de lucifersvinden? Gina.De lucifers staan op de commode.
EkdalLgaatzYzlkameç5ïsles). H edwig.Datismaarheerlijkdatgrootpazooveelschrijfwerk heeft ekregen. Gina.Ja,arme,oudevader;zooverdienthi jtenminste nog een beetje zakgeld. H edwig.En dan kan hijook niet den heelen middag beneden in dat akelige café van Eriksen zitten.
Gina.Dat ook,zeker(kovtedfïlfe).
H edw ig. Denkt u dat ze nu nog aan tafel zitten?
Gina.De hemelweethet;'tisbestmogelijk. H edwig.Hè,aldatheerli jkeeten dat qa daarkrijgt! lkbenzekerdathijvrooli jkentevredenzalzl jnalshijthuis komt.Denkt u ook niet moeder? Gina.Jawel;maara1swijhem nueenskondenvertellen dat de kam er verhuurd was,hèî H edwig.Maar dat hoeft toch van avond niet? G ina.Och,het zou ons erg goed te pas kom en.En die staat daar toch maar leeg voor niets. H edwig.Neen,ik meen dat het niet hoeft,omdat pa
van avond toch welgoed gestemd zalzi jn.'tIsbeterdat wij dat van die kamer nOg eens VOOr een anderen keer hebben. Gina (kl jktAxraanj.Ben jeblija1sjepaietsprettigs te vertellen hebt a1s hi j'savondsthuiskomtî H edwig.Ja;dan wordthethier watvroolijker. Gina (G gedaebtej.Ja,daariswelietsvan aan. (Deoude Ekdalàp-fweev binnen en =ïIdo# & Toovste deurlinksweggaan). 21
-
-
..
XZ W XXZ XZWX.
Gina fkeertzïclhaV om op Accrstoel).W ou grootvader
iets uit de keuken hebben? E kda1.Ja;maar bli jfmaarzitten (gaatwegj.
Gina.Hijisdaartoch nietmetvuurbezig?fwaehteres). Hedwig,ga jijeenskijken wat hi jpitvoert. (EkdalkomtYeerbinnen meteen àcs-fjeheetYcfer). H edwig.Heeft u warm water gehaald,grootvader? Ekda1.Ja.lkheb'tvoorietsnoodig.lkmoetschri jven; en nu isdeinkt zoo dik geworden alsbrij..:hm. Gina.Maargrootvadermoestlievereerstziln avondeten gebruiken.lk heb het binnen klaargezet.
Ekda1.Datavondeten,kan mijnietschelen,Gina.lk heb heterg druk,zeg ik je.l' k wilnietdateriemandin mijn kamerkomt...Geen mensch...hm.(## gaatzj' l kamer binnen.Wlc en Se#ok kgken elkaar ccs). Gina èchtiesj.Begrijp ji j waarhijhet geld vandaan heeft? H edwig.Hijheefthet Zeker van Graaberg gekregen. G in a.Geen kwestie van.Graabergzendthetgel d altijd aan mi j. H edwig.Dan moethijergenseen Qesch op credietgekregen hebben. Gina.Armegrootvader!Hijheeftnergenscrediet. fHialmar Ekdal,in orerjcd en e feen grgkes nlappen tl ïlfel hoed komtwcl veehtsj. Gina flooit haar wccïoerà neer en dfccfop).W at is dat!Ben le nu al terug?
d H edwig(gelgktl jdig-opspringendj.0 paatje,hoeheerlijk at u nu althuis komt! Hjalm ar flegtz#s hoed =e, g). Ja,de meesten gingen nu
Weg. H ea dlwi Ja;vr he tgwa als ? m g. ar.Zoo oe H1 ' toch een diner (hi j freàfz%n
overiasvïf).
G ina.Laat mi jjeeenshelpen. H edwig.lk ook.
(Z# trekken hem z#zlia&vïf;oina Acwfdieop ccn den
ccAfe- cs#).
H edw ig.W aren er veel m enschen,pa?
Hjalm ar.Neen,nietveel.Wijwarenmetonstwaalven Gina.En heb je maethen aneraaalgepraat?
of dertienen aan tafel. 22
DE W ILDE EEND.
Hjalm ar.0chja,zoo'nbeetje;maar'twasvoornamelijk Greqersdiebeslag op mijlei. Glna.IsGregersnog altijd even leelijk? Hjalm ar.Nou,mooier is hi j erniet op geworden... Is de oude nog niet thuis? H edwig.Ja.Grootvaderzitbinnen te schri jven. Hjalmar.Heefthijietsgezegd? Gina.Neen,wat had hi jdan moeten zeggen? Hjalm ar.Sprak hijer heelemaalnietvan dat...îIk meendetehooren dathi jbijGraaberg wasgeweest.Ik zal even naar hem toe gaan. Gina.Neen,neen...niet doen.
Hjalm ar.Waarom niet? Zeihij dat ik niet binnenGina.Hij wilvan avond niemand bi j zich hebben... H edwig (maaktteekenn).Hm ...hm! Gina (merkthetniet). .hi j is hier geweestom warm
komen moest?
water te halen...
Hj G almar.Aha,zithijte...? 1na.Ja,dat zalwel. Hjalm ar.Och,lieve God,...mijn arme,oude,gri jze
vader...!Nou,laathem dan maarzitten en zich eensvan harte te goed doen.
fDe ov& Ekdalin Avïdjcdje en meteen hrcndeWe pl jp komtvïfzl jn kamerj. Ekda1. Thuis gekomen? Ik meende al je stem te hooren. Hjalm ar.Ja,ik ben zoo netthuisgekomen. E kda1.Je zag m e zeker niet,hè? Hjalmar.Neen;maarzezeidendatudoordekamerwas gegaan...;en toen ben ik u achterna gekom en.
Ekda1.Hm,heelaardigvan je,Hjalmar...Watwaren
dat allemaalvoor menschen? Hjalmar.O verschillende lui.Daar waren kamerheer Floren kamerheerBalleen kamerheerKaspersen en kamerheer...zoo en zoo;ik weet 't niet meer...
Ekda1(kniktj.Hoorjedat,GinaîHi jismetallemaal
kamerheeren in gezelschap geweest. Gina.Ja,het is erg voornaam daar in huis. H edwig. Hebben die kamerheeren gezongen, pa? 0f lazen ze wat voor?
Hjalm ar.Neen,ze hebben alleen nonsens verkocht. 23
DE W ILDE EEND.
Entoenverlangdenzi jvan ml jdatikietsvoordragen zou; maar daar heb ik voor bedankt. Ekda1.Wasje daarnietvoortevinden? Gina.Dâthad jetoch welkunnen doen. Hjalmar.Neen;eenmenschhoeftnietmaarzoodadeli jk naarieders pijpen te dansen (looptheen en Yeer).Ik doe het in elk gevalniet. Ekda1.Neen,neen;dien Hjalmar krijg je zoo maar niet tot alles. Hjalm ar.lk weet nietwaarom juist ik voordecon-
versatie zorgen m oet,als ik toevallig eens uit ben.Laten deanderen zich moeite geven.Diekerels loopen maarvan heteene eethuisnaarhet andere en doen nietsdan eten en drinken,dag in dag uit.Laathen dan ook maareensiets
doen vooralhetlekkere eten datzijkrijgen. Gina.Maardat heb jetoch nietgezegd? Hjalm ar (neurièndj.Ho-ho-ho...;zi jhebben welzoo iets te hooren gekregen. Ekda1.Heb je dat die kamerheeren in hun gezicht gezepd?
H )a1m ar.Ja,waarom niet?( wegwerpendj.Laterhadden wijeen kleinekwestieover Tokayer. Ekda1.Tokayer?Nou datisâjnewijn. H jalm ar (51#/ ftaan).Die kân âjn zijn.Maarik zal u zeggen,niet alle laren is die éven Ejn.Het hangt er heelemaalvan afhoeveelzonneschijn de druiven hebben gehad. Gina.Neen maar,* IJwe j* et toch ook alles,Ekdal. Ekdal.En begonnen ze daarover te disputeeren?
Hjalm ar.Zij wilden het probeeren.Maar toen werd waren ook niet allemaaleven fjn...werd ergezegd! G ina.Neen maar,hoekom jeop 'tidee! hun gezegd dat het net zoo wasmet de kamerheeren.Die
E kda1. Hé... hé...! En dat werd hun dus onder den neusgewreven?
H jalm ar.Vlak in hun gezichtkregen zijhet. Ekdal.Zeg,Gina,datheefthi jdieheeren vlak in hun gezicht gezegd. Gina.Verbeeld je,vlak in hun gezicht! Hjalm ar.Ja maar,ik wilniet hebben dat er over gesproken wordt.Zoo ietsverteltm en nietverder.En alles gingnatuurlijk ookopu endschappelijkentoon.Hetwaren 24
DE W ILDE EEND.
ook heelgezellige,gemoedeli jkemenschen;waarom zou ik
hen dan kwetsen0 .W elneen! E kda1.Maar vlak in hun gezicht...! H edwig (vleiend).Hoe leuk om u in een rok te zien,
pa!'tStaatu erg Foed,vind ik.
Hjalm ar.Ja,nletwaar?En dezepastmi jwelbizonder yoed.Hijzitalsgeschilderd...;misschien een beetjenauw ln de armsgaten...;help mi jeens,Hedwig (trektzg' s rok vï!).lk doelievermijn buisaan.W aarismi jn buis,Ginal Gina.Hier.(bvengtzïjs buisen helptA6-). Hjalm ar.Ziezoo!Denk er aan dat Molvik zijn rok morren ochtend dadeli jk terug krijgt... G1na (legthem =eg).Ik zalervoorzorgen. @ Hjalm ar (vektzïcA vïf).Ah!daarin voel je Je toch meerthuis.Enzoo'nlosgemakkelijkhuistoiletpasttochook beterbijmijn heele fguur.Vind ji j ook niet,Hedwig? H edwig.Zeker,pa!
Hjalm ar.Voorala1s ik mi jn das zoo in twee losse, iadderende einden laathangen...;zoo,kijk!Hé? Hedwig.Ja,datstaatzoogoed bi juw snoren uw dik kroezend haar. Hjalm ar.Kroezendkan jeheteigenli jknietnoemen... ik zou liever zeggend krullend. H edwig.Ja,wanthetzi jn zulke langekroezen. Hjalmar.Krullen,meen je. H edw ig (ew6zldaavnatt rekthem aan z#p iasj.Paatje! Hjalm ar.Nou,wat ls er? H edwig.Och,u weet best wat er is. Hja1mar.Neen,ik weet 't heusch niet. H edw ig flachend en doïsgerïg).Hè,toe ja,paatje,u nou niet langer plagen! ma Hgjme alm ar.Maarwatiser dan toch? .
H edwig fnchudthem).Hè neen,dat 's Eauw;kom er
nou mee voorden dag,pa!U weettoch welalhetlekkers dat u me beloofd heeft.
Hjalm ar.0...!neen maar,datik da nou kon verHedwig.Neen,u wilmi jmaarvoorden gek houden, pa!Datstaatu leelijk!Waarishet nou? Hjalm ar.Ikhebhetwaarachtigvergeten.Maarwacht! lk heb ietsandersvoorje,Hedwig!(gaatin d6rokzakken geten!
zoeken). 3
25
DE WRLDE EEND.
H edwig Lqringtop en klaptin & ltandenj.0 moetje, moetje! Gina.Zie' Jenu wel;alsjemaargeduld hebt... Hjalm ar fmeteen papierj.Kijk,hierheb ik het. H edw ig.Dât? Dat is enkelmaar een stuk papier. Hjalmar.Dat is het ,,menu'';ki jk,daar staat het: Menu'';dat wilzeggen de namen van alde schotels die wijgehad hebben. H edwig.Heeft u anders niks? Hjalmar.lk heb het glad vergeten,zeg ik je.Maar geloofme,aldat lekkers,daaris zooveelnietaan.Ga nu eensaan detafelzitten en leeshetmenu,dan zalik je vertellen hoe die gerechten smaken.Daar,Hedwig. H edwig (sliktAccrtranenïn).Danku.(Z# gaatzïffel maarzondertelezen;Wncmaaktfeeàen:tegenhaar;S#l- r meçkthetj. Hjalm ar(looptheen el =eer).Een huisvadermoettoch ook alti jd om deonmogelijkstedingen denken;en vergeet jeookmaardekleinstekleiigheid,danziejedadelijk zure gezichten!Nou,jewentook da 'ârwelaan (5l9yfbn deàcAel bl jden ouden Ekdalstaanj.Heeftu van avond aleensgekeken daarginder? Ekda1.Nou,datzalwaarzijn.Zeisindemandgaanliggen. H jalm ar.Wat,iszein demand gegaanîDan begint ze er dus wat aan te wennen. E kdal.Ja,dat heb ik jewe1dadeli jk gezegd.Maarnu zijn er toch nog enkele kleinigheden:.. H jalm ar.Enkeleverbeteringen,lawel. E kda1.Die gemaakt moeten worden,zeg. Hjalm ar.Ja,laatonseensoverdieverbeteringen praten,vader.Kom hier,dan gaan wijop decanap' e zitten. Ekda1.Ja goed!Hm,ik za1eersteven mijn pi jp stopPen...;moet ze schoonmaken ook.Hm.(## gaatin zY> kameçj. Gina (glimlchend tegen SjcI- r). Zijn pijp schoonm aken,zeg. H jalm ar.0ch nou ja,Gina,laat hem maar...ëdie arm e,verongelukte stakkerd...Die verbeteringen...la... 'tismisschien hetbestdaarmorgen maardadeli jk aan te beginnen. Gina.Morgen zalje daar welgeen tijd voor hebben,
Ekdal,... 26
----- - - - --
-
7-7
7
7-
7
7
DE WQLDE EEND.
H edwig finvallend).0ch jawel,moeder!
G ina. ...wantdenk aan deafdrukken,diegeretoesseerd
moeten worden;er isalzoo dikwi jls een boodschap om geweest. Hjalmar.Zoo;dusnou weerdieafdrukkenîNou,die zullenwelklaarkomen.Zi jn ersomsnogmeerbestellingen gekomen? Gina.Helaas niet.Morgen heb ik niets andersdan die twee portretten,je weetwel.
H1 'alm ar.Anders ni ets?Ja,natuurlijk als l @e @ Jebest niet doet,dan... Gina.Maarwatmoetik dan nog mlérdoen?Ik adverteertoch zooveelmogelijk in de kranten,dunkt me.
Hjalm ar.Ja,dekranten,dekranten;jezietwatdàt
geeft.En dan is er zeker ook nog niemand geweest om de kamer te zien? Gina.Neen,nog niet.
Hjalm ar.Datwasteverwachten.Alsjejegeen moeite
geeft, dan... Een mensch moet zich er v66r spannen, Gina!
H edwig fgaatnaarhem toe).Zalik de iuiteensvoor u krijgen,pa? Hjalm ar.Neen;geenmuziek;ik hebgeen vrooli jkheid in mijn leven noodig Llooptheen en o66r).Ja,waarachtig; m orgen zal ik werken; dââraan za1 het ten m inste niet haperen.Ik zalwelwerken zoolangmijn krachten hetuithouden... Gina.Maar lieve,beste Ekdal,z66 heb ik het heusch niet gem eend.
H edwig.Paatje,zalik een iesch bier voor u gaan Hjalm ar.Neen,volstrektniet.Ik heb nietsnoodig... (blbltdfccs).BierîZeijeietsvan bier? H edwig flevendigj.Ja pa,heerlijk koelbier. Hjalm ar.Nou,... als je dan zoo graag wilt, haal halen?
dan maar een iesch.
Gina.Welja,doedat;danmaken wi jhethiergezellig.
Llledwig looptwccrdeàevâesl. Hjalm ar(biidekachel,AoW fltaartegen,kYàfhaaraan, neemthaar hoofd fvddcAes zb'n Acs/s en Jzuàfhaartegen zïcA ccs).Hedwig!Hedwig! Hedwig (ùI# en in frcses).O mijn lieve paatje! 27
DE WILDE EEND.
H jalm ar.Neen,zeg dat niet.Daar heb ik nou aan tafel bij dien ri jken man gezeten en gegeten,...volop gesmuld van aldie heerli jkheden...!En toch kon ik... Gina laan de fc/el zittendj.0ch kom,dat is immers niks,Ekdal. Hjalmar.Jawel!Maarjemoethetmaarzoonjuw niet metmenemen.Jullieweetwe1datik toch veelvanJehoud. H edwigfslaathaaraymen oT z#> hals).Enwijhouden zoo yreeselijk veelvan u,paatle! H )alm ar.En a1sik somseensonbilli jk ben tusschenbeiden,dan...och God...bedenk dan maar dat ik een man ben diedoorzoo'nmassazorgen bestormdwordt.Kom !
(droogtz#l oogen c;.Neen,geen bier in zoo'n moment. Geefmijde quit. (Iledwig looptnaardeàcdfen àrg' zfdiet. H jalm ar.Dankje.Ja,zoo is 'tgoed.Metde iuitin de hand en jullie om mijheen...o! (Iledwig gaath# Gina zitten x s detafel;#ialmarlooyf heen en oeer,z6tàrccAfk in en dpeell een SoAee-dc/lel
volksdans, vlx r in een langzaam slepend tempo, el met
gevoelvollewoprtlrccAf). Hjalm ar(houdtop metspelen,zeï/cfGinadeIïsàerAcW enzegtaangedaanj.Laathetdanmaarwatbenauwdenschraal
onderonsdak zi jn,Gina.Hetistoch eenthuis.En datzeg ik je:hetishiergoed. (S# begint*66:te&eI6s, 'dadelnkdccro, wordtergeàlp,f aan degangdeuv). Gina (Dtaat0,).Stil,Ekdal,...lk geloofdateriemand komt.
H jalm ar (legtdeFuitin deàc, :f).W at nou weer? (Gina gaatde#evr opendoenj. Gregers W erle (bniten de#evr).Neem mijnietkwa-
jI * J *)r...
Gina (wl jkteen beetiefervg).0!
Gregers ...woont hier niet de fotograaf Ekdall Gina.Jawel,die woont hier.
Hjalm ar (gaatnaar & &vr).Gregers!Ben ji j daar Gregers Lkomtbinnenj.lk zeije toch datik nog bi j jekomen zou. Hjalm ar.Maar van avond nog. Heb je het gezeltoch? Nou,kom binnen.
schap dan verlaten. 28
y .-
S) .' ). .. (
....
.
.
' ) .yy )).(..
.
.. ..
DE W ILDE EEND.
Gregers.Zoowelhetgezelschapalsmijnouderlijkhuis... Goeden avond,mevrouw Ekdal.lk weetnietofu mi jnog herkent? Gina.0 jawel;de jonge mijnheer Werle is niet zoo moeilijk teherkennen. Gregers.Neen ik li jk op mijn moeder;en u herinnert u zeker haar nog wel. Hjalmar.Ben jevan huis weggegaan,zer je? G regers.Ja,ik ben naar een hm otelverhulsd. Hjalm ar.Zoo.Nou,nu jeeenmaalhierbent,doedan jejas uit en ga zitten. Gregers.Heelgraag (doetzï l' s orevias vïf.## heep zïcAverkleedin eeneezlrov#ïggrip pak,e6n beetieproeïvïccl tcl snitj. H jalm ar.Hier,op decanapé.Maak hetje makkelijk. (Gregers gaatop de canapl zitten.s#l-cr op een dfpcl bi j de fvel). Grcgersfrondki jkend).Hierwoon jedus,Hjalmar.En huisje hier? Hjalm ar.Hetismi jnatelier,zooalsjewelzien kunt... Gina.Maar hetis hier ruimer en daarom huizen wij zaeestalhier. Hjalm ar.Wijwoondenvroegerbeter;maardezewoning Gina.W1jhebben zelfsaan den anderen kantvan de Zang nog een kamerdiewijkunnen verhuren. Gregers (tegen f#c .I-cr). Zoo, zoo,... heb je nog onderhuurders ook. Hjalm ar.Neen,nog niet.Dat gaat zoo gepakkelijk niet#zieje;jemoeterergopuitzijn (tegen Iledw%g).Maar dat bier,zeg? H edw ig (knikten gaatlccrde 7c6và6l). Gregers.Datiszekerjedochter? Hjalm ar.Ja,datis Hedwig. Gregers.En iszi jje eenigekind? Hjalm ar.Zijisheteenige,ja.ZijishetFrootstegeluk van onsleven,en...(laatzi jn dfea dalenjzl jisook onze grootste zorg,Gregers. Gregers.Watzeg jenou? heeft é1n qoot voordeel,hier ls erg veelruimte...
Hjalm ar.Ja;wanterbestaatgrootgevaardatzi jhet
gezicht verliezen zal. Gregers.Blind worden!
29
7)2
--
7--.-
DE W ILDE EEND.
Hjalmar.Ja.Tot nog toe zijn alleen de eerste verschi jnselennategaan;enhetkannogweleenti jdlanggoed
gaan.Maardedokterheeftonsgewaarschuwd.Hetisonafwendbaar. @ Gregers.Dat ISeen vreesel ijk ongeluk.Hoe heeftZJ i*
dat yekregenb
H )alm ar ( zchtend).Erfelijk waarschi jnli jk.
Gregers fverschriktj.Erfelijk?
G ina.Ekdal s moedez regt hadvade ookr; zwakke Ja,dat kanOogen. m il * haar niet H jalm ar. meerherinneren.
Gregers.Arm kind!En hoeneemtzijhetop? Hjalm ar.0,jebegrijptdatwijhetnietoveronskunnen verkrijgen haarzooietstezeggen.Zi jheeftgeen ideevan eenig gevaar.Blijen zorgeloosen zingend alseen vogeltje ;addertzijden eeuwigen levensnachtin.(Orerweldigdj.0, hetis zoo ontzettend zwaarvoor mij,Gregers. (#Joïg Wengtees blad - fbieves glazen datzY op de talelzef). H jalm ar(dfreelfAccrAccr).Dankjewel,Hedwig. H edw zg (dl c< haarcr-es om z#l kalnen #vïdferfkem iets in Ae/opr). Hjalm0f ar. Neen. Nu qeen boterhammen fki jkt IJJC Gregerst. misschien *1)ijiets eten,Grrgers? Gregers Lafwerendj.Neen,neen,dank le wel. H' Jalm ar(nojclf#d weenoedigj.Nou,jekuntwelwat klaarzetten.Alsleeen korstle hadt,zou ik datwelwillen. En dan met wat veelboter er op,hè?
(Hedwigkniktfetve#es en gxfYeernaar& kevàepl.
Gregers (dit haar- fde oogen gerolgd heeftj.Zijziet Gina.Ja,verdermankeertzijGoddank niets. G regers.Zi jzalstelligopu gaanlijken,mevrouw.Hoe oud iszi jeigenli jk? Gina.Hedwigzalnueerstdaagspreciesveertienjaaroud ziJ 'n G;overmorgeniszi jjarir. regers.Dan is z1 jvrilgroot voorhaarleefti jd. Gina.Ja,zijisdit laatstejaarerg opgeschoten. Gregers.Aan de opgroeiendekinderen zieje hetbest hoe oud jezelfwordt...Hoelang isu nu algetrouwd? Gina.W i j zi jn nu al...jja...a,haast vijftien jaar er verder zoo frisch en gezond uit,dunkt me.
getrouwd.
DE W ILDE EEND.
Gregers.Och kom,is het alz66 lang!
Gina (wordtpp-eràzcc-;kkkthem >p).Ja,dat is
het net.
Hjalm ar.Ja zeker,...vi jftienjaarop enkelemaanden na.fpvaaterorerAeen).Diejaren moetenJou toch we1lang gevallen zijn daar boven op het werk,zeg,Gregers? Gregers.Zij leken mijlang toen ik ze doorleefde... Nu achterna weetik haastnietwaardieti jd gebleven is. (;)eoude Ekdal komtvïfzb' n kamert 'zonderpjy,maar e# f ZiJ' s oudevwetsehe vsï lorvlpefop zi jn hoofd;zi jn gang %8een beetieoszekrl. Ekda1.Ziezoo,Hjalmar,nu kunnen wijeensgaan zitten praten overdie...hm.W atwashetook weer? H )a1mar (gaathem tegemoetj.Vader,hier is iemand. GregersWerle...Ik weetnietofu je hem noy herinnert. Ekdal fkijkt >@r Gregern,die opgedfccs 1d). Werle? Is dat de zoon? W at wildie van miJ? H jalm ar.Niets vader;hijkomt bijmij. E kda1.Zoo...dus is er niets? Hjalmar.Welneen,zeker niet. Ekdal (zwaaite fzI jn @r-es).Dâârom niet,zie je; .
ik ben niet bang,maar...
Gregers (gaatnaar Ac- foe).Ik wou u maar eens de
roeten overbrengen van uw oudejachtterreinen,luitenant Ekdal. E kda1.Jachtterreinen?
Gregers.Ja,daarboven in hetHoogdal,bi jhetberg-
werk. Ekda1. 0 daarboven. Ja, daar was ik vroeger goed bekend.
Gregers.Toen tertijd wasu zoo'n geweldig jager. Ekda1.Datwasik,ja.Datzalwaarzijn.U kijktnaar
mi h jnuniform.lkvraagniemandpermissieom diehierbinnensms te dragen.Als ik er maar niet mee over straat ga, dan...
fHedwigsrewfeenbord-efboterhammenOfz#optaf6lzef). Hjalmar.Ga zitten,vader,en schenk u een glasbier in.Alsjeblieft,Gregers. (Ekdalmompdtïefden ztommelt- r& cav pl.:zwcrd gaatop &p dohtnt5# h6m dfx e p stoelzitten.Sjcl- r aan den ce rep kantrcs Grmers.W> zitœs eia iercs & tajd V fe w Qn;Sedwk st' ak 5# Aorw#zr). 31
DE W ILDE EEND.
G regers.Sreet u nog,luitenant Ekdal,toen Hjalmar
en ik bi ju kwamen logeeren op hetbergwerk,'szomersen in den Kerstti jd? Ekdal.Bijmij? Neen,neen...neen,dat herinner ik mi jnietmeer.Maarik durfwelzeggen datik een kranig jagerwas.Beren heb ik ook geschoten.W elnegen stub. Gregers(ziethem deelnemend @@s).En nu gaatu nooit meer op de jacht? Ekdal.0,datmoetu nietzegren.lk ga nogweleens op dejacht.Ja,nu welnietop d%emanier,zietu.W ant het bosch,...ja hetbosch1het bosch...(drinktjHoe is het bosch daargindsî Mooi. Gregers.Nietmeerzoo dichtalsin uw ti jd.Erisveel gehakt. E kdal.Gehakt?(zachterenalsserreed#).Datisgevaarlijk werk.Daarvan blijven de gevolgen niet uit. Het bosch wreekt zich. Hjalm ar (rvlfzb'n gIc. s).Toe,vader,drink nog eens.
G regers. H oe kan een m an als u, zoo'n buitenm ensch,. hier m idden in een bedom pte stad,tusschen vier m lzren,leven?
Ekdal(lachteres en àY/ cfterdlvïà, snaar#jcl- r).0,
het is hier nog zoo kwaad niet.Lang niet zoo kwaad. G regers.Maaraldatanderetoch,waarm eeuw ziela1s
samengegroeid was?Diefrissche,streelendelucht,datvri je leven ln hetbosch en op dehoogvlakte,tusschen vogels en allerleiandere dieren...î
Ekdal fglimlchtj.Hjalmar,zullen wijhet hem laten Hjalmar (snelen ees beetie rerlegesl.0 neen,vader, neen...;niet van avond. Gregers.W at wilhi jmelaten zien? Hjalm ar.Ochniksvanbelang;jekuntheteenanderen zien?
keer weleens zien.
Gregers (yccf voorttegen den ov#e).Maar wat ik u
zeggen woû,lmtenantEkdal,umoestmetmi jmeegaannaar hetbergrerk;ikgaheelyauw weerterug.U zou daar ook welschrlfwerk kunnenkmjgen.En hierheeftu toch heelem aalniets om u te troosten en wat op te kwikken.
Ekda1(dfxrfhem rer5ccd#aanj.Hebik heelemaalniets,
om m e...!
Gregers.Jawel,u heeftHjalmar;maardieheefttoch 32
DE W ILDE EEND.
ook weerzi jn gezin.En een man alsu,diezich altijd aangetrokken voelde tot alleswatvri jen wild is... Ekdal(slaatopdetafelj.Hjalmar,numoethijhetzien! Hjalmar.Och neen vader,wat moet dat nou? Het is im m ers donker. Ekda1.Gekheid;'tislichtemaan.Laatmijeensdoor. Kom mijeenshelpen,Hjalmar! Hedwig.Toe ja,pa! Hjalm ar fstaatopj.Nou ja dan,ik kom. Gregers(t6g6n :1* > ).W atiser toch?
Gina.Och,denk u vooralmaarniet dat hetietsbizonders is. (Ekdalen #1'almavzï js naar den cc/lfcrocsd gegaan en dcAvïren ieder een kantwcl de devr weg;Seadoïg helpt den oude; Gregers 5!9yf5# de canapé qsf x s, 'Gina 5I#Jf kalm zïffen naaien. Door d6 deuropening ziet m6n een grooten diepen zolder,tl cs onregelmatigen w0r>,met A06kel en 861
raav rrïjdfccW e schoorsteenen.Door een pxrdakvaampieu valthethelderemaanlichtop dp-pzïgegedeelten rcl degroote rvï-fe;#, e çestligtin diepe, scA@#vo). E kdal ( tegen fregerd).U mag welhierkomen! Gregers (gaat - r h6m f0e). Wat i. n er dan toch eigenli jk? E kdal.K om t ube zee tl if ema v6ra Iergcksij )ke .Di n.tHm! hier * IS Van Tader, Hjalm ar (ees weetje. Gregers (5# d6deur,ki jktin de vuimtej.0,u houdt kippen,zie ik,luitenant1 . Ekda1.Dat zou ik denken dat wi j kippen houden... Ze zijn nu opgevlogen;maar u moestdiekippen eensbij dag zien! H edwig.En dan is er... E kda1.Sst...sst;nog niets zeggen! Gregers.En duiven heeft u ook al!
Ekdahu 1.n0 jawel,duiven zullen er ook wel zijn!Die hebben broedkastjes daar onder den dakrand;want duiven,weet u,die zitten graag hoog. Hjalm ar.Het zijn ook niet allemaalgewone duiven. Ekda1.Gewone!Jongensneen!Wijhebbentuimelaars en een paar kropduiven hebben we ook.Maar kom toch eens hier!Ziet u dat hok daarginder aan den muurî Gregers.Ja;waarvoor dient dat? 33
DE W ILDE EEND.
Ekda1.Daarliggen 'snachtsdekonijnen. Gregers.Dus koni jnen houdtu ook al? d Ekdal.Watbliksem ja,datkan u toch we1begrijpen at wij konijnen houden...!Hij vraagt of wij konignen hebben,Hjalmar!Hm!Maarnukomtpashetware,zietu! Nukomthet!Gaeensop zij,Hedwig.Gaatunueenshier staan;zoo. ja;en ki jk dan eens naar beneden...Ziet u daar niet een mand met stroo er inî Gregers. Jawel. En ik zie dat er een vogel in de mand ligt. E kda1.Hm ...een ,,vogel''...! Gregers.Is het niet een eend?
Ekdalfbeleedigdj.Ja,natuurli jk ishet een eend. Hjalmar.Maarwatvoor een eend,denk je? H edwig.Dat is niet maar een gewone eend... E kda1.Sst! Gregers.En een Turksche eend is het ook niet.
Ekda1.Neen mijnheer...W erle;datisgéln Tmksche
eend; want het is een wilde eend. G reger8.Och kom ,heusch? Een wilde eend? E kdal.Jaha, zoo waar. Die 1:vogel'')zooals u zei,... dat is een wilde eend.Onze wilde eend:ziet u.
H edwig.M i jn wilde eend.WantziJisvan mi j.
G regers.En kan die hier boven op zolder leven? En tieren? .
Ekdal.Zeheeftnatuurlijk een tobbe metwaterwaar Hjalm ar.Om den anderen dagkrijgtzeversch water. Gina ft6g6n Sjcl-lrl.Maar,Ekdal-lief,hetwordthier gewoon i jskoud! E kda1. Nou, laat ons dan de deur maar weer dicht doen.'tIsookeigenlijk beterhennietin hun nachtrustte storen.Pak aan,Hedwig. fHialmaren Sedoïg nehuiren & devren Yeerdoktj. E kda1.Een anderen keerkan u ze weleens beter zien (gccfin #enJauteuilbljdekachelzittenj.Wildeeenden zi jn ze in kan plassen.
heelmerkwaardige dieren,dat kan ik u zeggen. G regers.Maar hoe heeft u die gevangenî E kdal.Heb ze niet gevangen. Wi j hebben haar aan iemand in de stad te danken.
Gregers (ees Wetie terdcldàf). Toch niet aan mi jn
vaderî 34
.- --.--.-. .
) .)- ). )-........( .* .è.. ...
.. .
DE W ILDE EEND.
Ekda1.Welzeker;ja.Juistwe1aan uw vader.Hm. Hjalmar.Datistoch grappig,Gregers,datjehetzoo dadelijk raadt. Gregers.Jehebtmijdaarstraksalverteld datjezooveelaanmijnvadertedankenhebt,entoendachtikzoo... Gina.Maar we hebben de eend nietvan meneer W erle zelfgekregen...
Ekda1.Wijhebben zetoch evenroedaanHaaken Werle te danken,Gina (tegen :regerd).Hilwaseensuitmetzijn boot,weetu,en toen schoothijophaar.Maarhijzietzoo
slecht, uw vader.Hm ; en zoo werd ze maar enkel aangeschoten.
Gregers.Jawel;zij kreeg dusmaar een paar hagels in haarlijf. Hjalm ar.Ja,een stuk ofdrie,viermisschien. H edwig.Zijheeftzeonderhaar vleugelgekregen,en toen kon zijnietmeervliegen. G regers.En toen dook zi jzekeronder? Ekdal(&laperigmetdikkefosg).Datspreekt.Doenwilde eendenalti jd.Latenzichzinken...zoodiepa1szekunnen... bi jtenzichvastinwierenwaterplanten...enaldenanderen rommel dien ze daar beneden vinden. En dan komen ze nooit weer boven. Gregers.Maar nw wilde eend is toch we1weer boven gekom en... Ekda1.Hij had zoo'n buitengewoon snuggeren hond, uw vader.En die hond,die dook naar de eend en haalde ze naar boven.
Gregers (tegen Fjcl-cr).En toen hebben jullie Ze Hjalm ar.Niet direkt;eerst kwam zijin huis bijje
gekregen?
vader;maar daar tierde ze niet;en toen werd Pettersen opgedragen om haar maar af te maken...
Ekdal (hav dIc,cs#). Hm ... ja, Pettersen... die H jalm ar fnpreektzccAfer).Op die manier kregen wij haar,zieje,wantvaderkentPettersen we1een beetje;en toen hijhoordevan hetgevalmet die wilde eend,speelde hi jhetklaardatzeaan henzwerdovergedaan. Gregers.En daaropdien zoldertiertzi jnu zoogoed? N Hjalm ar.Ja,onbegrijpeli jk goed!Zi jisvetgeworden. ou,zijis ernu ook alzoo lang dat zi j het oude vhje stom m eling...
35
DE V ILDE EEND.
l heeve tn welvergetenheeft;endâtistoch eigenli jkmaarwaar OP aan komt.
Gregers. Daarin heb je volmaakt geli jk. Laat haar langerte bli jven;ik geloofdatje vaderingeslapen is. Hjalmar.0,daarom niet... k G regers.llaar *@ Waar OOk,...Je zeidat je een amer te huur hadt...een leegstaande kamer? Hjalm ar.Ja;hoezoo? W eet jij misschien lemand... Gregers.Kan ik die kamerkri jgen? H; 'alm ar.Jij? G1na.U ? Neen maar,meneer W erle... Gregers.K.n ik die kamer krijgen? Dan betrek ik die morgen ochtend dadelijk. Hjalm ar.Ja,methet grootste genoegen... maarnooitmeerlucht en zee zien...Maarnu durfik niet
e
G ina.Neen maar,meneer W erle,datis toch heelemaal geen kam er voor v.
H jalm ar.Maar Gina,hoekan je datnu zegqenl .
G ina.H è neen...die kam er is niet groot en m et licht genoeg...en... G regers.Datkomterzoonauw nietopaan,m evrouw ...
Hjalm ar.lk vind het heusch een heelmooie kamer,
en ook lang niet zoo slecht gem eubeld. Gina.Maar denk eens aan die twee die er vlak onder w onen.
Gregers.Wat zi jn datvoorlui? Gina. 0,die eene ishuisonderwi jzergeweest...
H jalm ar.DatiskandidaatMolvik. Gina. en dan is er een dokter...Rel ling heet hij. Gregers.Rel ling?Dien ken ik een beetje;hijpraktizeerde een ti jdlang daarginderin het Hoogdal. Gina.Dat zijn een paarechte boemelaars.'s Avonds gaan zi jdikwijlsaan de rol;en dan komen zeerglaatin den nacht thuis en dan zijn zenietaltijd zoo... Gregers.0,daar wen je gauw genoeg aan.lk hoop dat 'tmetmi jzalraan alsmetdewilde eend... Gina.Hm ...mi J dunkt u moest er eerst nog eens op slapen. Gregers.U schi jnt er niet erg op gesteld te zi jn om mijin huiste hebben. Gina.Gut neen,hoe kan u dat nou denkenl
Hjalmar.Ja,ik vind hetook raarvan )e,Ginaltegen 36
DE W ILDE EEND.
Gvegeçsj.Maarzeg eens,denk je dusvooreersthierin de stad te blijven? Gregers (doetzYl ovevias c@s).Ja,ik denk nu hier teblijven. H jalm ar.Maar niet thuis bij je vaderî W at ben je
dan van plan te gaan doenî Gregers. Ja, als ik dat maar wist,zeg.@@ dan was i k er nog niet zoo slecht aan toe.M aar als het eenm aal ' 1e noodlot is Gregers te heeten... ,,Gregers'' en dan
')W erle''erbij;hebjeooitzooietsmisselijksmeergehoord? Hjalmar.Neen datvind ik heelemaalniet. Gregers.Ah bah!lk zou lust hebben om den kerel
diezooheetinzi jngezichttespuwen.Maaralshetnu eenmaalje noodlotisGregers...W erlete zijn in de wereld, zooals ik het ben... Hjalm ar (I>#f).Ha,ha,als je nu eensniet Gregers W erle was,watzou je dan willen zijn? G regers.A1s ik kiezen kon,dan zou ik 't liefst van alleseen iinkehond zijn. Gina.Een hond! H edwig fonwillekeuvig).Hèneen toch!
G regers.Ja,een echte buitengewoon iinke hond;zoo een,die duiktnaarwilde eenden,alsdie zich laten zinken en zichvastbig 'teninwierenwaterplantendiep,diepindem odder.
Hjalm ar.Neen, hoor eens, Gregers... daar begrijp
ik geen steek van. Gregers.0ch neen,heelveel zin heeft het ook niet. M aar dus m orgen ochtend... dan betrek ik de kamer
(tegen Wsc).U zalheelemaalgeenlastvanmijhebben;ik doealleszelf(tegen Hialmaçj.Morgenpraten wijnaderover alles... Goeden nacht, mevrouw (knikt tegen #edok). Goeden nacht! Gina.Goeden nacht,meneer W erle. H edwig.Goeden nacht.
Hjalm ar(dieeen kclrdaangestokenke/).Wachteven, ik za1je bijlichten;het zalweldonkerzijn op de trap. (&rwerden Hialmargx s weg 4oprdegcwdevr). G1na.Lkl jktwJJTzich methaavu cïwerkop Axrsehootj. Watwasdateen raarzeggen,dathi jgraag een hond zou willen zi jn! ei d ensewatzeggen,moeder)...ikgeloof daHth jwi erg. waltkaznal deurseme m eent.
37
77- V
DE MMLDE EEND.
Gina.W at zou dat dan Mlnnen zi jn? H edwig.Dat weet i k niet;maarhetwasnetalsofhi j iets anders meende dan hi jzei...den heelen ti jd. Gina.Zou je da denken?Ja:wonderl ijk washetwll.
Hjalm ar (komtfervg).Hetllcht was nog op (doet& kaarsvïfen zefdie>eg).Ah,eindeli jk kan jedan eenseen stukjeeten fbegintboterhammen te6fes).Nou,ziejenu wel, G ina,a1sje jemaarmoeitegeeft,dan... Gina.Hoezoo jemoeite geeft? Hjalm ar.Ja,ishetdan geen geluk datwijdiekamer eindeli jk verhuurd hebben? En denk eensaan... aan iemand als Gregers...een ouden m eden vriend. Gina.Ja ik,...ik weet eigenli jk niet wat ik er van Zeggen moet. H edwig.O moeder,uzaleenszienhoeprettighetwordt!
Hja1m ar.Je doeterg raar.Eerst was je erzoo tuk vlnd je het nietgoed. G ina.Jawel,Ekdal;als het m aar aan een ander was, dan...Maarwatdenk jedatde oudeheerWerleervan zeggen zal? Hjalm ar.De oude W erle? Hém gaat het heelemaal niet aan. Gina. Afaar je kunt toch we1 nagaan dat ze samen weerietsgehad hebben,alsdejonge hethuisuitraat.Je weet toch we1hoe het tusschen die twee gesteld 1s. Hjalm ar.Ja,datkan welzijn,maar...
op om van diekameraftekomen;en nu dieverhuurd is,
Gina.En als de oude nu eens denkt dat JJhe *j* t bent die daarachter gezeten hebt... Hjalm ar. Welnou, laat hem dat denken! De oude W erleheeftenorm veelvoor mi jgedaan.LieveGod,ja,... daterkenikgraag.Maardaarom kaniktochnietteneeuwigen
dage afhankelijk van hem blijven. Gina.MaarEkdal-lief,alshijhetnueensopcootvader verhaalde;misschien verliesthi jdan nog hetklemebeetje dathijverdientbi jGraaberg. Hjalm ar.lk had haast gezegd:ik wou dat hetwaar was!Ishetnietvernederendvooreenmanalsik,zi jnouden grijzenvaderalseenuitgestootenetezienrondloopen.Maar nu zalhetdan ook welhaastuitzijn,denk ik (neemteen
sï6vY6boterhamj.Hébikeenmaaleenlevenstaakgevonden,
dan zalik die ook volbrengen! 38
DE W ILDE EEND.
H edwig.Hèja,pa!doe dat! Gina.Stil;maak hem maar niet wakker! H jalm ar (zaehterj.lk zàldie volbrengen,zeg ik.Er
zalwelnog eens een dag komen,dat...En daarom is het
goed datwi jdekamerverhuurd hebben;dan ben ik onafhankelijker.En dét moetdeman zi jn die een levenstaak heeft(sccrd6nleunstoelheen;aangedaanj.Armeoudevader metjewitteharen...!VertrouwmaaropjeHjalmar,hoor... Dieheeftbreedeschouders...;sterkeschouderstenminste... 0p een goeden dag zal je wakker worden en... ( tegen oinaj.Geloofjijhetsomsniet? G ina ( staatp,).W elzekergeloofik het;maarlaatons nou maareerstzien hem naarkooitekrijgen. Hja1m ar.Ja,datzullen wij hebben.(Z# nemen den ouderporzïc/lfïg opj.
EINDE VAN HET TW EEDE BEDRIJF.
39
D E R D E B E D R IJF. HjalmarEkdalsatelier.Hetisochtend;hetdaglichtvaltnaar binnen doorhetgrooteraam in hetschuine dak;hetgordi jn is weggetrokken. Hjalmar zitaan de tafel,bezig fotografeën te retoucheeren; verscheideneandereportretten liggen vöörhem .Een oogenblik laterkomtGina methoed en mantelbinnen doordegangdeur;
zi j heefteen klapmand aan den arm.
Hjalmar.Zoo,ben je alweerterug,Gina? Gina.Ja,ik moetvoortmaken (zefde-cV op een dfoel en doethoed en pzcsfclcX. Hjalmar.Ben je nog bijGregersgeweest? Gina.Jaha...daar ben ik geweest.'t Ziet er netjes uitbi jhem,dat moetik zeggen;hijheeftden boeleens mooiopgeknapt,den eersten dag dathijeris. Hjalm ar.Hoezoo? Gina.Hi j wou alles zelfdoen,zeihij immers? Nou, zoozou hijdanook dekachelaanmaken;neen,laathijme daardepi jpdichtdraaien,datdeheelekamervolrookstaat. Een stank om te...Bah!!
Hjalmar.0ch kom! Gina.Maarhetmooistekomtnog.Toenwouhi jhetvuur uitdooven en daar gooi thi jmewaarachtig alzlln waschwater in de kachel.Deheelevloerdri jftvan desmlzrrie! Hjalmar.Dat 's nou vervelend. G ina. lk heb de conzierge gauw boven geroepen om dien sm eerboelwatop te knappen;m aarv6ôrvan m iddag
laatis'tgodsonmogelijk om hetdaarbinnen uittehouden. Hjalm ar.W at is hij in dien tusschentijd gaan uitvoeren? 40
//
* +%# N
f? zm .,t ( x
**
N ,
? ,4 lp
*
%
)p N
i
+
*
t
ç '
4
k ê d 1N
a?
N
..v' h(4 l
' t .
k. ' à . %. V
* p
D eH eerC.Ph.J.Clous alsGregers W erlein ,,DeW ilde Eeld''
DE W ILDE EEND.
Gina.Hi jging een beetje wandelen,zeihij. Hjalm ar.Ik wasook even bijhem nadatjijwegwas.
Gina.Dat hoorde ik.Je hebt hem te dézeuneeren gevraagd.
H jalm ar.Nou ja,maarzoo'n heelgewoon dljeuneetje, datbegri jp je.Hetisdeeerstedag...;wekunnen datnu moeili jk laten.Je hebttoch altijd welwatin huis. Gina.lk zaleens moeten zien ofer wat is. Hjalm ar.Maar 'tmoetnunietàlteweinigzijn.W ant Relling en Molvik komen ook, geloof 1. lk ontmoette Rellingnetopdetrap,zieje,entoenmoestiktochwel... G ina.W at!komen die twee ook nog? H jalm ar.Lieve hem el, een Paar nlenschen meer of minder;dat doet er nu toch niet toe. D eoude Ekdal (doet de deur open en kb' kt wccr binnenj.Hoor eens,Hjalmar...(zietWs@).O zoo. Gina.W ou u iets,grootvader? Ekda1.Neen,...och 't is niemendal.Hm !(gaatoeer naar Nu es).
Gina (neemtde mand 0,).Pas maar goed op dat hij Hjalm ar.Ja,ja,ik zalwe1oppassen...Hoor eens, Gina,een beetjeharingslazou erg goed zijn;wantRelling en Molvik zi jn van nachtweer aan derolgeweest. niet uit gaat.
Gina.M szein 'shemelsnaam maarnietteVroegkomen
aanzetten ...
-
Hjalmar.Neen,stelligniet;gunJd G ei dee ntlijdd ma ar. n ti dan ook
1na.Nou ja dan;en ji j kan in nog een beetje werken. Hjalm ar.Ik zit immers alte werken!Ik werktoch waarachtig zooveelik maar kan! Gina.Dan ben je daar ten minste af,zie je (z# gaat metde/4c% naard6àevhs). H jalm ar(zïfe6n poodjemeteen ,6s#eelop deJofogrcje fewerken;A# weïkttraagen mettegenzinj. Ekdal(gluurtsx rbinnen,à#àfrond in hetatelier en zegtledemptj.Heb jewattedoen? HJalm ar.0ch ja,ik zitmehieraftebeulen metdie portretten...
Ekda1. Jawel, jawel, natuurlijk. als je zoo druk bezig bent,dan... hm !fgaat weer naar Nssep, 'laat& d6uropenstaanj. 4
41
-
LU
777-7//
DE W ILDE EEND.
H jalm ar (gaat een p0od zwjjgend v00Tf, 'dan legt A# hetyesdeelneev 6. gaatsccr de &vz).Is u druk bezig,
vader? E kdal (bvoz%tin de kamert.A1 s iq druk bezig bent, dan ben ik ook druk bezig.Hm !
Hjalm ar.Nou ja,goed (gaatoeezaan z#l wevkj. Ekdal(6r6s daavna komtoeeraan de&vT).Hm;zeg, Hjalmar,zno eïg druk heb ik hetnu juistniet. Hjalm ar.lk dachtdatu zatte schrijven. E kda1.W at bliksem,kan die Graaberg dan niet eens Qen Paar dagen wachten?Zijn leven is ertoch nietmee gem oeid. Hjalmar.Neen,en u is dan toch ook geen slaaf. E kda1. En dan is er dat andere nog,dââr... (w% jst sccr dedcAvlydevres). H jalm ar.Jazeker.W ou u erin?Zalik open maken? Ekda1.Nou...dat zou nog zoo gek nietzijn. Hjalm ar(staat0,).Dan was dat afgedaan. Ekda1.Juist,ja.'tMoetimmersmorgenvroegklaarzijn. 'tls im m ers m orgen? Hm ? H jalm ar.Jazeker;morgen.(HialmavenEkdaldcAuïwel de halveAvzcs op z#.Deochtendzon q sc/lz jsfdoor de dakllenstev.g naav binnen; eenige duiven vliegen heen en Yeer, cTl#6r6 zit ten teàïrrezlop Avs stokies;dekippen kakelen lu en dan rezderop op den zoldevj.Daar)ga nou maaruw gang vader Ekkal(gaaterïs).Ga 1 -enietraee? H jalmar. Ja, zeN a.... ik Jeloof hàast... (ziet G sc in de Fsev/sesyevr).lk.Neen,' lk heb geen tijd;ik moet werken,...Maar die machinerie,hé...(A# tçektaan een touw;5ïw,w,cw,zakt een gprdjl naar beneden,occrrcl het olderdfe gedeelte vïf een q sfzopk oud zeildoek sedfccf, het bovenste vïfeen dfvà nitgespannen d. scAsef. 0p die M sïer
isde ' n!06zvan den zol#ernietzzteer tezïes).
Hjalm ar(gaatsccrdetafelj.Ziezoo;nu hoop ik toch eenseen oogenblikje rustig te kunnen zitten. Gina.Moesthijdaarnu weergaan scharrelenî Hjalm ar.Had jemisschien liever gehad dathi jnaar moederEriksen geloopen wasî(gxfzitten).Wou je iets? Je zeiim m ers... Gina.Ik wou alleen m aar vragen, of J ee denkt dat Di hiev kan dekken voor het dézeuné? 42
DE W ILDE EEND.
H jalm ar.Ja,...z66 Vroeg zaler toch welniemand
komen? Gina. Neen, ik wacht niemand anders dan die twee
geënrazeerden,diesamen poseeren willen.
H Jalm ar. Bliksems!dat die nu niet op :en anderen dag kunnen poseeren!
Gina.MaarEkdal-lief,ik heb zejuistvan middaglaat besteld,alsji jjeslaapje doet. Hjalm ar.Nou. dan is'tgoed.Ja,dan déjeuneeren wijmaarhier. Gina.Goed dan;miaarer @ ISnOg volstrekt geen haast metdekken;jekuntdetafelgerustnogeen poosgebruiken. Hja1m ar.lk zou toch denken datje we1zien kunt datik hier zit en de tafelzooveelmogeli jk gebruik! Gina. ...want dan ben je daarna vri j,zie je fgaat de keuken). (KorteAcvce).
w eer sccr
Ekdal(in dezplder/vzachteçhetsef).Hjalmar! Hjalm ar.Ja? Ekda1.'k Vreesdat wijde waterkuip toch nog verschuiven m oeten. Hjalm ar.Ja,datheb ik aldoorwelgezegd. Ekda1.Hm ...hm ...hm ... (gaatwcl de devr wegj. Hjalm ar (wevkt een beetie... kgkt dcAvïl naar den zol#eren komtFlcy overeindj. t#edw# komtvïfdekeuken). Hjalm ar (gaatgauw oeezzitten).Wat woû je? H edwig.lk wou a alleen maarbi ju zijn,paatje. Hja1mar feven latev).lk geloofdatjehier een beetje rondlooptom op te neuzen.Moetje somsop onspassenb H edw ig.W elneen,heelem aalniet! Hjalm ar.Watvoert moederdaarginderuit? H edwig.0,moederstaatmidden in deharingsla (gaat wccrdetafelj.Kan ik u nietmetheteen ofanderhelpen, paatje? Hja1mar.O neen.Ik doe liever maaralles alleen,... zoolangmijnkrachtenhetuithouden...Daarisgeenkwaad bi j,Hedwig,a1sje vaderzijn gezondheid maarbehouden mag... H edwig.Hèneen,paatje;u magnietznlkenaredingen zeggen (z# loopteen beetieroe ,'slfffbk deopen zpl#erdevr staan en k#àlnaarbinnenj. 43
DE VRLDE EEND.
Hjalm ar.Watvoerthijnu uit,zegl
H edw ig. Het moet zeker een nieuwe weg naar de waterkuip worden.
Hjalm ar.Nooit van zijnlevenkan hijdâtalleenklaar H edwig (gaatsccrhem foe).Geefmijhetpenseel,pa; ik kan het 6o 'k wel. H jalm ar. 0ch wat; ji j bederft er je oogen maar m ee. H gdwig.0ch wel neen.Geefmij het penseelmaar. spelen!En dan ben ik veroordeeld om hier te zitten...!
H Jalmar (itaatop).Ja,langerdan een paarminuten
zalhet toch ook niet duren.
H edwig.Nou,wat zou het danî (neemthetAendeel). Zoo (gaatzittenj.En hierheb ik ereen alsvoorberld.
H jalm ar.Maar niet je oogen bederven,hoor )e!Ik neem deverantwoordingnietopme;diemoetjezelfop je nenlenl...dat Zeg ik je. H edwig fretoucheerendj.J>,ja,weesmaargerust. Hjalm ar.Jebentallemachtighandig,Hedwig.Eventjes maar,hoor.(S# sluiptfvddcAel hetgor##l en d6devrdoa zllcrden zolder.Hedwig zitteYezàes.Men A0oTfSjcl- r en Ekdalheen en weer praten daarbinnen). Hjalm ar (komt te wpordcAj' l achter hetlef).Hedwig, toe,geefmi jde nijptangeensaan,die op hetkozijn ligt. Enookdenhamer,zeg(wendtzïcAweer0-).Kijk,nu moet u eenszien vader.Wacht.Laatik u eersteenswi jzen hoe ilchet bedoel! H edwig (heefthetgewccgdegereedsehap gekaald elgee/ hethem ccs). Hjalmar.Dank je.'t Was maar goed dat ik er bi j kwam,zeg (gaat=eg van de deur;zY timmeren ep nyaten daarbinnen). Hedwig(blbltdlccskbken- rken.Eenp0gel5lïklder wordtergekloptaan deglsgdevr;z# leferniet0p). GregersW er1e (blootshoojd en zosder oveçian, komt binnen en N#/ even 5# dedevr ntaanj.Ahem ...@ H edwigfkgktom engaat- rhem fp6).Goeden morgen. Komt u binnen,alsjeblieft. Gregerr.Dankje fkgktsccrden zol/r).'tSchijntdat er werkli ln huiszi jn. H edwig.Neen,datzi jnvaderengrootvadermaar.Maar ik zalhun even zeggen... 44
.. -. . -----.---.---
.. .
..
).). ----)) .è
-
y.-.yy.
DE W ILDE EEND.
Gregers. Neen,doe dat maar niet;ik williever even
wachten (gaatop d6cllcplzittent.
H edwig.Hetishierzoorommeli g...fwildeJofpgrc#egs
wegnemenj.
Gregers.Och,laatDlaarliggen.Zi jn dat portretten Hedwig.Ja,ik zou erpa een beetje mee helpen. Gregers.Maar laat ik Je dan niet storen. H edwig.0 neen (z# haaltde dingen naar zïcA to6en gaatY6erzitten wevken;&r6g8r. :kljktzwl jgendtoej. die afgewerkt moeten worden?
Gregers. Heeft de wilde eend goed geslapen van nacht? H edwig.Ja,dank u;ik geloof het ten minste wel. G regers (sccr d6n zol #er gewend). Bij daglicht ziet het er heelandersuitdan gi steren in den naneschi jn. H edwig.Ja,datkanzooergverschillendzpn.'sMorgens zietheterheelandersuitdan 'smiddags;en alshetregent
ziet heter heelandersuitdan bijmooiweer. Gregers.Heb jedatoygelet? H edw ig.Ja,dat moet Je toch we1zien. Gregers.Benjeookgraagdaarginderbi jdewildeeend? H edwig.Ja,als ik maar kan,dan. Gregers.Maarjehebtzekerniet zooveelvrijen tijd; je gaatzekerschool? H edwig.Neen,nq nietmeer;pa isbang datik mi jn oogen za1 bederven. Gregers.0,dan geefthijje zeker zelfles? H edwig.Pa heeft beloofd dathi j mi j1es zou geven; maar hi j heefternog geen tijd voor gehad. Gregers.Maar is er dan niemand andersdie je wat ,
voorthelpt? H edwig.Jawel, meneer Molvik,de kandidaat; maar
hi jisnietaltijd zoo. zoo goed in orde... Gregers.Dronken? H edwig.Ja juist. G regers.Nou,danhebjetoch ti jdvoorallerleidingen. En daarginder,datiszeker zoo'n wereldjeapart,hè@ H edwig.0 ja,heelemaal apart.En er zijn zooveel aardige dingen daar. Gregers.Zoo?
H edwig.Ja,erzijn groote kasten metboeken;en in veelvan die boeken zijn prenten. 45
2-Q.
-- - .
= t
DE W ILDE EEND.
Gregers.Aha!
H edwig.En dan is er een klein oud kabinetje met laatjesen loketjeserin;en een grooteklok metqoppetjes, die er uit kunnen komen.Maar die klok gaat nlet meer. Gregers.De tijd is daar dus bli jven stilstaan bijde wilde eend. H edwig. Ja. En dan is er een oude kleurendoos en zoo almeer;en dan aldie boeken.
Gregers.En leesjeweleensin dieboekenî H edwig.O ja,alsik maarkan.Maarde meeste zijn Engelsch,endatkenikniet.Maardanki jkikdeprenten,... Er iseen heelgrootboek,datheet,,llarrysonsHistory of London'';datiszekerwelhonderd jaaroud;en daarzijn een massa prenten in.V66rin staat de dood afgebeeld met eqnzandloopereneen vrouw.Datvindik leelijk.Maardan znn er verder allemaal prenten van kerken en kasteelen en straten en oote schepen op de zee.
Gregers.Maarvertelmeeens,hoekom je aan aldie
ongewone dingenî H edwig.Och,hierheeftvroegereenoudescheepskapitein gewoond en dieheeftzem eegebracht.Zenoem den hem den
##W iegenden Hollander''.En dat was gek,want hij was heelemaal geen Hollander. Gregers.Zoo?
H edwig.Neen.Maareens op een keer kwam hi jniet meerterug;en toen is dat allemaalhier blijven staan. Gregers.En als je daar nu zoo die prenten zit te ki jken,krijg je dan geen lustom ook eensuittevliegen en de groote,echte wereld te zien...zegî
H edwig.0 neen!Ik wilaltijd thuisblijven en papa
en moeder helpen. Gregers.Met fotograâeën af te werkenî H edw ig.Neen;nietenkeldaarmee.'t Allerliefst zou ik zulke prenten leeren graveeren a1s daar in die Engelsche boeken staan. Gregers.Hm ;wat zegt papa daarvanî H edwig.lk geloof niet dat pa 't erg graag wil;pa is
zoo vreemd in zulke dingen.Verbeeld u,nu praat hijer
van dat ik m oet leeren m andenm aken en stroovlechten! M aar dat is nu toch heelem aall ets,vind ik. Gregers.Neen dat vind ik ook. H edwig.Maar 't is wélwaar,wat pa zegt,dat a1s ik 46
DE W ILDE EEND.
nu 't m andenm aken had geleerd,dan had ik nu zelf de nieuwe mand voor de wilde eend kunnen maken. '
Gregers.Ja,dathad je kunnen doen.En jijwaser
toch ook het naaste aan toe,hè? H edw ig.Ja' :want 'tismi jn wilde eend. Grege*rs.Ju1st. H edw 1g. Jaha; Ze @ IS echt Van m % ) *4. Alaar PaP& en grootvadermogenzezoodikwi jlsleenenalszemaarwillen.
Gregers.Zoo? Waarvoorgebruiken zi j haar dan? H edwig.0,zijsollen methaaren knutselen watvoor haar en zoo. Gregers.Dat kan ik mijvoorstellen;want de wilde eendiszekerweldevoornaam steonderhen diedaarhuizen? H edw ig.Ja?datisze;wantzi jistoch een eohtewilde vogel.En dan lshettoch ook zoo zielig voorhaar;zijis zoo heelemaalalleen,de stakkerd. Gregers.Zi jheeftzooyeenfamiliezooalsdekoni jntjes. H edwig.Neen.Deklppen zijn ook met hun zoovelen dieallemaalgelijk kuikentlesgeweestzi jn.Maarzi jiszoo heelemaalvan alhaar eiyen volk weg.En 't istoch alzoo
iets vreemds met die wllde eenden.Niemand kent ze en niemand weet van waarzi jafkomstig zijn. G regers. En daarbi j is deze op den bodem der zee geweest.
H edw ig (zietAewlvluchtig JJW, onderdvukteen lachie en vvaagtj.Svaaronl zegtu ,,op den bodem derzee''?
Gregers.W at moest ik dan zeggen? H edw ig.U had kunnen zeggen op den grond van de zee of in de diepte van de zee. Gregers.Kan ik niet even goed zeggen op den bodem der zee?
H edwig.Jawel,maar het klinkt mi j zoo vreemd als
andere menschen zeggen de bodem der zee.
Gregers.W aarom?Zeg mijeenswaarom? H edwig.Neen,dat doe ik niet;'t is zoo gek. Gregers.0ch welneen.Zegznijeenswaarom jelachte. H edwig.Omdat ik altijd,als ik zoo op-eens...zoo heel plotseling...denk aan alles wat daarblnnen is,dan is'tmijaltijd netofde heeleruimtemetalleswaterin is ook ,,de bodem der zee''heet...Maar dat is zoo gek. Gregers.Datmoetjevooralnietzeggen. H edwig.Jawel;want het is immers maar een zolder. 47
U 'U ' -
7
DE W ILDE EEND.
Gregers(k#k haardfrckccs).Benjedaarzoozekervanl H edwig (verbaasdj.Datheteen zolder is! Gregers.Ja,weetjedatzoo zeker? H edwig fzwngten kïjàfh6m Tetopen - V ccs). (W> komt- fhetfcxlgereïmt& keukenj. Gregers (staatpp). Ik kom u zeker wel een beetje over de hand? Gina.Och,u moettoch èrgensblijven,hèîEn hetis nutochookaanstondsklaar.Maakdetafeleensleeg,Hedwig. (Hedwigruï- op;z# en Gina dekken oMerhetvolgende.
Jreger:gaatin den leu-fpelzitten en bladertin een cI5u-). Gregers. Ik hoor dat u kan retoucheeren, mevrouw Ekdal.
Gina (ondernità#àesJ).Jawel,datkan ik.
Gregers.Dat trofwelerg gelukkig. Gina.Hoezoo gelllkkig? Gregers.Omdat Ekdalfotograaf werd,bedoelik.
H ldwig.Moederkan ook fotografeeren. Gzna.Och ja,die kunstheb ik ook algeleerd.
Gqegers.Dan isu 'tweldie de zaak drijft? G1na.Ja,alsEkdalzelfgeen tijd heeft,dan... Gregers.Ik vermoe: dat h1 J welheelemaaldoorzi jn ouden vader in beslag genomen wordt? Gina.Ja,en het is ook eigenli jk niet iets voor een
als Ekdal, om van Jan en Alleman portretten te m aken. G regers.Datli jktmijook zoo;maarnu hijeenmaal dien weg opgegaan is... m an
Gina.U kan toch welbegri jpen,meneer W erle,dat
Ekdal niet maar zoo'n gewone fotograaf is. Gregers.Nu ja,nlaar toch--! (& valteen 'scAofop zpI#6r). Gregers(schçiktj.W at is dat?
Gina.0 jé,nou schieten ze weer! G regers.Schieten ze ook al? Hedwig.Ze gaan op de jacht. Gregers.Wat!Lnaar den zolderheen @TekeW ).Ga je op de jacht,Hjalmar? H jalmar (ccAfer hetsef).Ben ji j er a11Daarwist ik niets van;ik was zoo druk bezig...(tegen #e#o#).En jij,die ons daarnietsvan zegt (komtin h6tcfelïer). Gregers.Loop je daarop den zolderte schieten? 48
DE W ILDE EEND.
Hjalm ar(f00nfhem een pïdfpplmetdubbelen I00p).Och,
alleen maar met dit ding hler.
Gina.Ja,jijen grootvaderzullen nogeenseen ongeluk Hjalm ar(geéçgevdj.Ik yeloofdatik jealmeergezegd heb dat zoo'n wapen een plstool heet. Gina. Nou ja, dat zal we1 op hetzelfde neerkomen, denk ik. G regers.Ji jbentdusook aan hetjagen gegaan,zeg? Hjalm ar. Alleen maar zoo nu en dan eens op de konijnenjacht.voorna. meli jkvoorvaderspleizier,datbesl gpje. Gina.Ja,die mannen diezijn toch zoo wonderljk,die moeten altijd wat hebben om zich meete divideeren. Hjalm ar (ksprrïg).Ja juist;jawel;wijmoeten altijd wat hebben om ons mee te diverteeren. Gina.Nou ja,datisi mmersnetwatik zeg. Hjalm ar. Zoo; hm! ftegen :regerd). Ja, zie je, nu trefthetnetzoo gelukkig,datde zolderz66 gelegen is,dat niemandhetkanhooren,alswijschieten fl6gthetpïdfpplop begaan m et dat pestool.
deàprcs, sfeylankj.Nietaankomen,Hedwig!Dee 'éneloop is geladen;denk er aan.
j Gregers(kl jktdpprhetn6theenj.Een jachtgeweerheb e ook, zie ik. Hjalm ar.Datishetoudegeweervan vader.Daarkan jenietmeermee schieten;ermankeertwat aan het slot. Maarhetistoch leuk om hette hebben;wijnemen het soms uit elkaaren maken hetschoon en smeren hetin met veten d zettenhetweerinelkaar...Ja,'tisnatuurlijkmeest vader ie zoo zit te kissebissen. H edwig(naastGreger, s).Nukanudewildeeendgoedzien:
Gregers.lk sta erjuist naarteki jken.Mijdunkt zi J laathaareenen vleugeleen beetjehangen. Hjalm ar.Nou,datisgeen wonder;zi jisimmersaangeschoten geweest. Gregers.En zijsleept ook een beetje met haar eene poot.Of nietb Hjalm ar.Misschien wel;een heelklein beetje. H edwig.In di6 poot heeft de hond haar gebeten. Hjalm ar.Maarverderheeftzijheelemaalgeen gebreken ofmankementen.En dat is wéleen wonder,want zeheeft toch een schothagelin haarlijfgekregen en tusschen de tanden van een hond gezeten...
49
DE W ILDE EEND.
Gregers (Hedwig aankljkendj. ...en is zoo lang op H edwig fglimlachtj.Ja. Gina (bezig ccs d6 fV6I).Dat gezanik met die wilde
den bodem der zee geweest...
eend! W at daar al voor kompelementen over gemaakt worden! H 'alm ar.Hm;...ben jenu haastklaarmetdekken? Glna.Ja,dadeli jk.Hedwignu moetjemeevenkomen
helpen.(W> en #edwïggaan sccrd6keukenj.
Hjalm ar(halquidj.Jemoetmaarlieverniethierbli jven staan kijken naar vader;dat heefthi jnietgraag. Gregers(gaatwcs dezplderdcvrwegj. Hjalm ar.En dan za1ik de deuren maardichtdoen, vô6rdeanderenkomen(klaptinz#shandenj.Kisch,kisch; wiljullieweleensmaken datjewegkomt!fterwglA# het yor#j' l optrekt6n d6 deuren dichtdcAvif).Dezeinrichting lseen uitvindingvan mij.Datisheusch echtleuk om zoo ietste maken en te knutselen,en dan weer te repareeren als het kapot gaat.En 't is bovendien ook bepaald noodig,
zieje;wantGinazou nietgraagkonijnen enkippeninhet atelier hebben. Gregers.Zeker;en jevrouw bestiert hier zeker alles? Hjalm ar.Ik laat in het algemeen de loopende zaken aan haar over.Dan kan ik mi jin dien tijd in de woonkamerterugtrekken en overdingen nadenken dievan m eer belang zijn. Gregers.Wat zi jn dat eigenlijk voordingen?zeg? Hjalmar. 'tVerwondert mij dat je dâir nlet eerder naar gevraagd hebt.0fheb jemisscken nog niethooren spreken over de uitvinding? G regers.De uitvinding? Neen. H jalm ar.Zoo?Nog niet?0ch neen,daarboven in je eenzaamheid van bosschen en ho oyvlakten... *
Gregers.Ji jhebtduseen ultvlnding gedaan! H jalmar.Nog nietheelemaalgedaan;maarik ben er mee bezig.Jekuntwelbegrijpen?dattoen ik beslootmi j aan defotografeerderi jtewijden,lknietvan plan wasportrettentegaanmakenvanallemogelijkegewonemenschen. Gregers. Zeker. zeker. Dat zei je vrouw daar straks ook. Hjalm ar.Ikheb gezworendatalsikdanmijnkrachten zouwijdenaanzoo'nhandwerk,ikhetzoohoogzouopheien 50
DE W ILDE EEND.
datheteen kunst en een wetenschap werd.En zoo besloot
ik de belangrijke uitvinding te doen.
Gregers. En waarin bestaat die uitvindingî W at is het doeler van? jnog nietzulke Hjalmar.Ja bestekerel,jemoetermi bizonderheden van vragen.Zoo ietsneemt veelti jd,zieje.
En jemoetook nietdenken dathetijdelheid isdieermij toedrijft.lk werkwaarachtignietvoormijzelf.Neen,voor mijn levenstaak,die ik nachten dag vooroogen heb. Gregers.W at voor een levenstaak?
Hjalm ar.Vergeetje den zilverharigen ouden man? Gregers.Jearmevader;jawel;maarwatkanjeeigenlijk voor hem doenî Hjalm ar. lk kan zi jn gevoel van eigenwaarde weer
opwekken uitden doodjdoorden naam Ekdalweertoteer en aanzien te brengen. G regers.Dat is dus je levenstaak. H jalm ar.Ja.Ik wilden schipbreukeling redden;want
schipbreuk leed hijaltoen het onweerboven zi jn hoofd losbarstte.Toendatvreeseli jkeonderzoekaandengangwas, washi j alniet meer zichzelf.Dat pistooldaarginder,... datwatwenu gebruiken om koni jnen te schieten,...dat heeft een rol gespeeld in de tragedie van de fam ilie Ekdal. G regers.Dat pistool? Zoo?
Hjalm ar.Toen het vonnis was uitgesproken en hi j naardegevangenismoest...toen stondhi jmetdatpistool in zijn hand... G regers.W aarachtig? H jalm ar.Ja;maarhi jdurfde niet.Hijwaslaf.Zoo verworden,zoo qeruïneerd wastoen alzijn ziel.0,kan je datbegri jpen?H1 g,eenmilitair,hij,dienegenberengeschoten had,en die afstamde van tweekolonels...van twee elkaar opvolgende natuurlijk ...kan jijdat begrijpen,Gregers? Gregers.Jawel;dat begrijp ik best. Hjalmar.lk niet.Entoen kwam hetpistoolnog weer eensingrijpenindegeschiedenisvan onsgeslacht.Toenhij hetgri jzepak aan had en achtersloten grendelzat,...o geloofme,datwaseen ontzettendetijdvoormij.lk hadde gordi jnen voorallebeimijn ramen neergelaten.Alsik eens uitkeek,zag ik dat de zon scheen net alsandere dagen.lk zag de menschen loopen op straat en lachen en praten over allerlei onverschillige dingen. Ik begreep het niet.'tW as 51
DE W ILDE EEND.
mijofhetheeleleven moeststilstaan alsondereen zonsverduistering. Gregers. Zoo voelde ik het ook toen mijn moeder dood was. Hjalmar.In zoo'n oogenblik heb ik eens,ik,Hjalmar Ekdal,datpistoolop mi jn eigen borstgericht. Gregers.Heb jijerook overgedacht om je...! Hjalm ar.Ja. Gïegers.Maar jetrok toch niet afî H )alm ar:Neen.0phrtbeslissendeoogenblik behaalde
ik een overm nning op mi gzelf.lk bleefleven.Maar,geloof me,er behoort moed toe om onder zulke omstandigheden het leven te kiezen boven den dood. Gregers.Ja,dat is ZOOalsje het nemenNvil t.
Hjalm ar.Neen,heusch;onvoorwaardelijk.Maar'twas
beterz66;wantnu za1ik binnen kortdie uitvinding doen en dan denktdokterRelling,netals1 ,datvaderwelweer
zi jnuniform zalmogen dragen.Datzalik eischen alsmi jn eenig loon. Gregers.Dushetisde uniform,die hij...? Hjalm ar.Ja,dâérop is alzijn denken en verlangen gericht.Jekuntjenietvoorstellen hoezeerdatmijn hart verscheurtvoorhem.Iederenkeeralswijeenhuiselijkfeestje vieren... zooals onzen trouwdag of wat dan ook... dan verschijnt de oudeheerhierin zi jn luitenantsuniform uit zijn ouden,gelukkigen ti jd.Maarwordtermaareven aan degangdeurgeklopt,... . wanthi jdurftzichnietaanvreemden te vertoonen,weet le...dan vlucht hij naar zijn eigen kamer,zoogauw alszijnoudebeenenhem dragen kunnen. Endergelijkedingenmoeteen eigen zoondan aanzien,zeg! Gregers.Wanneerdenk jezooongeveerdatjeermee klaarzultzijn? Hjalm ar.Ja,lieve hemel,naar zulke bizonderheden a1shethoeen wanneer,moetjemijnietvragen.Een uitvinding,datisietswaaroveriemand zelfgeen baasis.Voor een groot deel komt het op inspiratie aan,... op een
i ngeving,...en het iseigenlijk onmogelijk vooruitte berekenen,wanneer die kom en zal. Gregers.Maarje vordert dan tochl Hja1mar.Ja,zekervorderik.lk ben iederen dag met dieuitvindingbezig.Iederendagnahetetensluitikmijop in de woonkamer,waarik rustig kan zitten denken.Maar 52
S
.-
.
-
DE W ILDE EEND.
ze nzoeten nae niet jagen,dat geeft toch niets;dat zegt Relling ook. Gregers.En geloofje niet dataldat gedoe daarop den zolder,je daarvan aftrekten je te veelaieidt? Hjalm ar.W elneen... o neen;integendeel. Zoo iets moest je niet zeggen.lk kan nieteeuwig en altijd maar zitten broeden op dezelfdeinspannendegedachte.lk moeter ietsbi jhebbendatmijdedagenvanafwachting'helptvullen. De inspiratie,de ingeving,zie je...als die komen =ïI dan komt die ook wel. Gregers.Maar mijn beste Hjalmar,ik geloof dat je, ietsvan een wilde eend in jehebt. Hjalmar.Van een wilde eend? Hoezoo bedoelje? Gregers.Jebentondergedoken en hebtjevastgebeten in het gras op den bodem. Hja1m ar.Doelje misschien op het bijna doodelijke schotdatmijn vadervleugellam gemaaktheeft...en mi j ook? G regers.Nietdirektdâârop.lk wilrrnietpeezeggen
djtjijvleugellam geschotenbent,maarlebentm eenverglftigmoerasterechtgekomen,Hjalmar.Jehebteensluipende Jlekteopgedaan en toen ben jenaardedieptegegaan om m het donker te sterven. Hjalmar.lk? ln 't donker stervenîNeen,hoor eens Gregers,scheinu uit met zulke gekkepraat. Gregers.Houd jemaarbedaard;ik zaljeerwe1wrer
boven op brengen.Ik heb nu ook een levenstaak,zie )e, sedert gisteren.
Hjalpar.Destebeter;maarlaatmg ermaarbuiten. Ik geefledeverzekeringdatik...afgezien van mi jnlicht verklaarbare melancolie... zoo w11 ben als een mensch Dlaar wenschen kan.
Gregers.En juistda komtook van het vergift. Hjalm ar.Neen,mijn goede,beste Gregers,spreek nu alsjeblieftniet meervan ziekte en vergift;aan zulke gesprekken beniknietgewend.In mi jnhuisspreektniemand over onaangename dingen tegen mij. Gregers. Neen, dat wi1 ik waarachtig wel gelooven. Hjalm ar.W antik kan erniettegen.En hieringeen moeraslucht,zooalsjijhetnoemt.Dewoningvandenarmen fotograafheeftmaar een nederig dak...datweetik wel... en ml '' jn middelen zijn maargering.Maarik ben een uit53
èè )
.)-)
--.---()
7
è7. 777)(7ZL7'
DE W ILDE EEND.
vinder,weetje,...en een huisvaderben ik ook!Datheft mij6p boven degeringemiddelen...Aha!daarkomtons déjeûner! (Gina en ffedv?ïg bvengen #6. %cA6l bieren loevz/ccrc#el, glazenenandevebenoodigdheden.Tegelïjàezfïj#komen Relling en M olvik #0@z de gczlg#evz binnen; beiden zos#er hoed en
ower#. :, 'Molvik ï, vin hetz-czf). Gina (z6Idedingen op tafel).Nou)die tweekomen we1 preciesop tijd. R e11ing.Molvik verbeelddezich dathi jharingslarook, en toen washijnietmeertehouden...!Nogmaalsgoeden morgen,Ekdal. Hjalmar.Gregers,ma4 ik je kandidaat Molvik voorstellen;dokter,...@ Ja,Relllng ken je immersî Gregers.Zoo'n beetje,ja. R elling. 0, mijnheer Werle,junior. Ja, wij beiden hebben elkaarzoo'n beetjein 'thaargezeten daarboven in het Hoogdal.U ' heeft zeker pas de kamer betrokken? G regers.Ja, van ochtend. R e11ing. En daaronder wonen Molvik en ik, dus u hoeft niet ver te loopen om een dokter of een geeste-
lijke,a1su bijgevalden een ofden andernoodig mocht
hebben. Gregers.Dank u.Datzou weleens kunnen gebeuren; want we waren m et ons dertienen aan tafel. Hjalmar.Och,begin nou niet weer over zulke Ongezellige dingen. R elling.Dat hoefji j je niet aan te trekken,Ekdal; wat bliksem,jou treftdat toch niet.
jn gezin.Maarlaatons Hjalm ar.Dathoop ik voormi nu gaan zitten en eten en drinken en vrooli jk zijn. Gregers.Zullen wi jnietop jevaderwachten? Hjalm ar.Neen,hij willieverzi jn eten later in zijn eigen kamer hebben.Komt dus! (Deheeren gaan aan talelzitten;zïjeten en dzïxàel.Cina en Se#wïg loopen af en aan en bedienen #6s). R el1ing. Gisteren had Molvik een leeli jk stuk in, m eVrOuW .
Gina.Zoo? Gisteren alweer? R elling.Heeftu hem niet gehoord toen ik van nacht m et hem thuis kwam b Gina.Neen,niet dat ik weet. 54
DE W ILDE EEND.
R elling.Dat is maar goed ook;want Molvik was erg van nacht. G ina.ls dat waar,Molvik? M olvik. Laat ons maar een dikke streep halen door
watervannachtgebeurdis.Zooietsgaatbuitenmi jnbeter Ik om . Relling (tegen fregerd).Het komt over hem als iets
overweldigends;en dan moetik methem aan den boemel. W ant kandidaat Molvik is een dem onische natuur,zietu. G regers.Demonisch? R elling.Jawel.Molvik is demonisch. Gregers.Hm. R elling. En demonische naturen zi jn niet geschapen om rechtdoordewerel d tegaan;zijmoetennuendan eens
een zijweggetje op. En u houdthetnogmaaraltijd uit, daar boven op dat vuile zwarte bergwerk? Gregers.lk heb het tot nu toe uitgehouden. R elling. En heeft u intusschen de schuldvordering geïncasseerd,waarm ee u rondliep?
Gregers.Schuldvorderingî (begrljpthemj.Ach zoo! Hjalm ar.Hebjijschuldvorderingengeïncasseerd,Gregers? R elling.Ja,waarachtig,dat deed hij.Hijging rond
inallearbeiderswoningenenpresenteerdeietsdathijnoemde: de ideale schuldvordering''. G regers.lk was toen nog J @ong.
R elling.Datiswaar;u waserg jong.En die ideale
schuldvordering...die hebben ze u nooitgehonoreerd ' zoolang ik daar boven was.
G reqers.En later ook niet.
R elllng.Zoo;danisu nu zekerwe1zoowijsgeworden om een beetje van hetbedrag telaten vallen.
Gregers. Nooit wanneer ik tegenover een waar echt m ensch sta. ma Da t.. vi bot err ,.Gi na .nd ik ook heel verstandig... Een b H jal
eetje
R elling.En een stukje spek VOOrMol vik. M olvik.Och,neen,geen spek!
(Erwprdfop dezolderdevrgeklopt). Hjalmar.Doe eens open,Hedwig;vader wiler uit. (Ihdwiggaatde&vreen klein eindieopen #pep'deoude f/cdclkomtsïssezlmeteen vezdcA kongnennel;zy doetde deur cciferhem diehtj. 55
)77
-
-----.- . -
DE W ILDE EEND.
Ekda1.Goeden morgen,heeren!Heb een goede jacht Hjalmar.En nu heeft u hem gevild vöùr ik er bi j kwam ...! zout bsch; ik hem ook.Het * Ekda1.En ge ko nijneennvhe lee 18lekker gehad.Heb een goote geschoten.
malsch vleesch?
en zoet ook;smaakt a1s
suiker.Smakelljk eten,heeren!(gaatin zg' n kamerj. M olvik fstaat0,).Neem mij niet kwahjk...;ik kan niet...;ik moetzoo gauw mogelijk naar beneden... R elling.Drink sodawater,kerel! M olvik (haastzich=eg).0eh!0eh!(V doordegcxgdevr). R elling (tegen ##I-cr).Laatons een borreldrinken op den ouden jager. Hjalm ar (klinktmethem).0p den sportsmanaanden rand desgrafs,ja. Relling.Op den gri jsaard...(#risàf).Ja,zeg eens,... heefthijeigenli jk gri jshaar,ofishetwit? Hjalm ar.Het iszoowat tusschen beiden in;en dan heeft hijook eigenlijk nietveelhaarmeer op zijn hoofd. R e11ing.Nou,m et valsch haar komt een m ensch ook door de werel d.Ja,jijbenttoch eigenli jk een gelukkige kerel, Ekdal;ji j hebt een mooie levenstaak om voor te leven.... H jalm ar.Iln ik leef er VOOrygeloofdat maar. R elling.En jehebteen Qinkevrouw die zoo zachtjes OPviltenschoenen inen uitloopt,wiegelend ophaarheupen, en jebeder ften voorjezorgt. Hjalm ar.Ja.Gina...(kniktAccr f0e).Je bent een dappere gezellin op mi jn levenspad. Gina.Och,zeg,zit me nou niet te ressenseeren. Relling.En dan je Hedwig,hè Ekdal? H jalm ar(aangedaanj.'tKind,ja!'tkind boven alles. Hedwig,kom eensbi j me (dfreelfhaar Accr).Watis het Diorgen VOOr een dag,zeg? J's k#).Hè neenyP&,mk 's H edwig (tçekthem aan Zf zeggen!
m essteek in
mi jn hart,a1sik Hjalmar.'tIs a1s een eraan denk dathetmaarzoo weiig zijn kan;nietsdan een klein feestjedaarop den zolder... H edwig.Maar dat isjuistverrukkelijk!
R elling.W acht maartotdie merkwaardige uitvinding aan het licht komt,Hedwig! 56
7
)()
7
i-)JL
DE W ILDE EEND. -
V
Hjalm ar.Ja dan...dan zalje eens zien!Hedwig, ikben vanplanjetoekomstteverzekeren.Jezulthetgoed hebben jeleven lang.lk zalietsvoorjebedingen,heteen of 't ander.Dât zalhet eenige loon voor den armen uitvinderzijn. H edwig (fuistertmethaarcr-6l om zï l's hals).0 mi jn lieve,lieve paatje! R elling (tegen Jregerd). Wel,vindt u het niet eens Prettigvooreen verandering,aan een goed voorzienetafel ln een gelukkigen familiekring te zitten?
H jalm ar.Ja,deze uren aan tafel,waardeer ik waarlijk zeer. Gregers.Watmij betreft,ik voelmi j niet lekkerin een moerasatmosfeer. R elling.Aloerasatnlosfeer? H jalm ar, 0ch kom nou toch niet weer met dien onzin aan!
Gina.Hiqriswaarachtiggeenmoeraslucht,meneerWerle,
hier wordt lederen dag Qink gelucht.
Gregers(staatrc> tafel0,).Destank,dien ik bedoel, dien krijgtu niet weg metluchten. H jalm ar.Stank! Gina.Ja,hoe vind jedatnouî R elling. Pardon... is u het SODAS zelf niet die den stank meebrengtuit depijnen. Gregers.Dat zou jmstop u lijken om détstank te noemen,wat ik hier in huis breng. Relling fgaatnaarhem foe).Hooreens,mi jnheerW erle junior,ik verdenk u sterk van nog alti jd deidealeschuldvordering onveranderd in uw jaszak mee tedragen. Greqers.In mijn borstdraag ik die! Relllng.Ja,watbliksem,draag ze waarjewil!Maar ikzoujenietaanradenhierdenincasseerdertegaanspelen, zoolang als ik hier ben. Gregers.En als ik dat nu toch doe?
Relling.Dan ga je hals over kop de trappen af;nu weetjehet. Hjalm ar.MaarRelling! Gregers.Ja,smijt ermijmaaruit...
Gina(komtfvddcAesseï/n).Datza1nietgebeuren,Relling.
Maardatmoetik u zeggen,meneerW erle,datu,diezoo'n
smeerboelheeft gemaaktin uw kachel,niet hier bijmij 5
57
.=1
DE W ILDE EEND.
moestkomenleuteren overstank.(Eroor4fgekloptaande gcsgdevr).
Hjalmar. Mooi ZOO... nu hebben We dat geloop ook nog! Gina. Laat mi j Raar... fgaat oyes doen, dcbïàf en
YYàffervg).O!Heerelé! (DeovdeheerFerletin ,e!d,doeteew stap wccrbinnenj. W erle.Neem mijnletkwaltk;maarzezeggen datmijn zoon hier in huis woont. Gina (snakt- rademj.Ja. H jalm ar Lkomtsc#er5#).WilM niet ZOO goed ZI@J*N, mijnheer Werle...? W erle.Dank u;ik woû alleen even mi jn zoon spreken. G regers.Ja,wat is er? Hier ben ik. W erle.lk verlang op jekamermetjete spreken. Gregers.0p mijn kamer...nou...(wïIwelgaanj. .
Gina.Neen,daar kan u,zooals het er n: ultziet toch heusch niet... W erle. N ou, dan m aar op de gang; ik wensch een gesprek onder vier oogen.
Hjalm ar. Dat kan u hier hebben,mi jnheer Werle. Kom meeindehuiskamer,Relling.fHialmaren Relling c; rechts.Gina neemt#edok meeslcrdekeukenj. Gregers (sc een àorfepauzej.Nu zijn wi j dan onder vier oogen. W erle.Je liet je gisteren avond een paar woorden ontvallen...En nu je hier bijde Ekdals gehuurd hebt, moetik haastveronderstellen datjeietstegen mi jin 'tzin hebt. G re4ers.lk wilHjalmar Ekdalde oogen openen,dàt hebik ln 'tzin.Hijmoetzijn positiezien zooalsdieis...; dat is alles. W erle.Isdàtdelevenstaakwaaroverjegisterensprak? Gregers.Ja;door uw toedoen bli jft megeen andere m eer OVer. W erle.Ben ik het dan die je innerli jk leven zoo geschokt heb? Gregers.U heeftmi jn heeleleven bedorven.lk denk
nu niet aan aldie dingen met moeder...Maar aan u heb ik hettedanken datik gebuktgaonderdem artelingen van een schuldig geweten. W erle.Aha,met het geweten ishetdusslechtgesteld. 58
DE MVLDE EEND.
Gregers.lk had tegen u moeten optreden inderti jd,
toen erstrikken gespannen werden voorluitenantEkdal.Ik had hem moeten waarschuwen,want ik voorzag welwaar dat heen zou leiden.
W erle.Ja,dân had je zekermoeten spreken.
Gregers.lk had er den moed niet toe; zoo laf,zoo
b ang wasik.Ik was zoo vreeselijk bang voor u...toen en nog lang daarna. W erle.Die bangheid schijn je nu weloverwonnen te
hebben. @ Gregers.Goddank,Ja.W at er misdreven istegen den ouden Ekdal, zoowel door mi j als door...anderen,dat
kan nooitmeergoed gemaaktworden.MaarHjalmarkan ik bevrijden uit alhet gelieg en geknoei,waarin hi jhier gevangen zit en te gronde gaat. W erle.Geloofje datjedâârmee een goed werk zoudt doen? G regers.Daarvan ben ik vast overtuigd. W erle.Je denktmisschien dat diefotograaferdeman
naarisom jedankbaartezijnvoorzoo'nvriendschapsdienst? G regers.Ja!Daarishi j deman naar. W erle.Hm,...datzullen wijeens zien. G regers.En bovendien ... zalik verder voort kunnen leven,danmoetik genezingvindenvoormijnziekgeweten. W erle. Dat wordt toch nooitgezond.Jouw geweten is ziekelijk geweestvan kind afaan.Datiseen erfstuk van Je moeder,Gregers,. het eenige dat zi j je heeft nagelaten. Gregers (meteen . voffes# lachiej.ls u nog alti jd niet de teleurstelling te boven kunnen kom en,dat u een verkeerderekening opmaakte,toen udachtdatziju geld zou @
aanbrengen? W erle.Laat ons geen dingen aanroeren die niets met
dezaak temaken hebben...Blijfjedusbi jjevoornemen om Ekdalop een spoorte brengen datji jvoorhetjlziste houdt? Gregers.Ja,bi jdatvoornlmen blijf1. W erle.Nou,dan had ik m1 J de moeiteom hierheente kom en kunnen sparen.W antdan za1hetzekerook totniets
leiden alsik je vraag ofjeweerthuiswiltkomen? Gregers.Neen. W erle.En lid van de ârma wilje ook nietworden? 59
.
7è7-7. )-
7)7
L. L.(. 72---.)- L-
-è(.L -è
DE W ILDE EEND.
G regers.Neen. W erle.Goed.Maar nu ik van plan ben weer te gaan trouwen,moet de boedeltusschen ons verdeeld worden.
Gregers (#seI).Neen;dat verlang ik niet. W erle.Verlang je datniet?
Gregers.Neen,datkanikmetmijn geweten nietoverW erle(s@ een oogenblikj.Gajeweernaarhetbergwerk terugî Gregers.Neen;ik beschouw mij als uit uw dienst ontslagen. W erle.Maarwatwilje dan gaan uitvoerenl Gregers. Alleen maar mi jn levenstaak volbrengen; eenbrengen.
anders niets. W erle.Maar laterdanîWaarmoetjedan van levenî G regers.Ik heb wat overgelegd van mi jn salaris. W erle.Zoo;en hoever zaldat strekken?
Gregers.Ik drnk dathetmijn tijd we1zaluithouden. W erle.Watwllje daarmee zeggen@ G regers.Nu geef ik geen verder antwoord meer. W erle.Vaarwel dan,Gregers.
Gregers.Vaarwel(FerIegaatAeeq). Hjalm ar(kgkt- r binnenj.Hijzs immersweg? G regerS. Ja.
fHialmaven Aellïsgkomenhïzl-l.W> enSede komen ook vïfdehvkes).
Relling.Ons déjelner vieldaarleelijk in het water. Grerers.Maak jeklaar,Hjalmar;je moeteen groote wandehng metmi jgaan doen. Hjalmar.Ja,heelgraag.Watwo1 je vadereigenli jkl W ashetiets over mi jî Gregers. Ga nu maar mee.SFi j nloeten eenspraten. Ik gavastmi jnjasaantrekken(gaat=egdoordegclgdevr). Gina. Je moest liever niet met hem meegaan, Ekdal.
R rlling.Neen,doe het liever niet;bll lf maar thuis.
HJalm ar (neemthoed ep overiast.Wat!Als een oud vriend behoeftevoeltom ondervier oogen zi jn harteens voor mijuittestorten... R elling.Maar,wat bliksem? zie je dan niet dat de kerelkrankzinnig,gek,bezeten zs! Gina.Daar,nu hoorjehetzelf.Zi jn moederhad soms ook van die fysieke aanvallen. 60
-
27) 2.-)- )è
-. 7 -) --
-7- --
y
DE W ILDE EEND.
jbehoefteaan het Hja1m ar.Zooveelte peer heefthi eten vooralpreciesop ti jd klaaris.Tot zoolang gegroet! (aJ dpprd6gczlgdevr). R elling.'tIswaarachtig jammerdatdie ventnietin een van demijnen van hetHoogdalnaardehelgegaan is. Gina.'tlszonde...!waarom zeg jedatzoo? Rellingfmompelt).Nouja...ikdenkerzoo'tmi jnevan. Gina.Geloofle datde jonge W erle heusch gek is? R e11ing.Neen,helaasniet;hi jisniet gekkerdan de meestemenschen in 'talgemeen zijn.Maarziek ishijtoch we1degelijk. Gina.W at scheelt hem dan? R elling. Ja,dat zallk je zeggen.Hi jli jdtaan acute waakzame oog van een vrl end (tegen W l@).Zorg dat het
braafheidskoorts. Gina.Braafheidskoorts? H edwig.Is dat een soort van ziekte? R elling. Jaha;dat is een nationale ziekte;Iiaardie
komtalleensporadischvoor(kniktW sc toe).Dank voorje lekkerdéjefmer!(aJ doordegangdeurj. Gina (loopt osrv, sfk heen en =6er). Hè,die Gregers Werle toch,...datisnou altijd zoo'n iuim van een vent geweest. H edwig(staat5ï/detaf6lenà#àfhaarvïfrprdcksdccs). W at doen ze allem aalraar van daag!
EINDE VAN HET DERDE BEDRIJF.
61
V IE R D E B E D R IJF. HjalmarEkdalsatelier.Erispasgefotografeerd;een camera m et een kleed er over heen,een statief,een paar stoelen,een consoleendergeli jkenslv ninhetatelierverspreid.Namiddagsverlichting;dezon gaatonder;hetbe/ntalgauw donkerte worden.
Gina stxn, t in de open gangdeur met een klein chassis en een glasplaat in de hand en spreekt m et iemand die buiten staat.
Gina.Ja,stellig. M s ik iets beloof dan kan u er op rekenen. Maandag zalhet eerste dozi jn klaar zijn.Dag
mijnheer,dag...
(Aes hoortïezncW #6trappen Vgxl.Gina dlvïfd6deur,
nteektd6Alccfin hetcAcddï. senzefdatindefoegedeàfeeameçaj. H edwig fkomtuit& àevkes).Zijn ze weg?
Ginafreddertopj.Jal.Goddank,eindeli jkbenikzekwijt. H edwig.Maarbegq ptu waarom pa nog niet thuis is1 Gina.Weetjezekerdathi jnietbeneden bijRellingis? H edwig.Neen,daarishijniet;ik ben netdeachtertrap afgehold om het beneden te vragen. Gina.En nou staatzijn eten daarkoud te worden. H edwig.En datpa,...diealtijd zoo preciesop etenstijd thuiskomt! Gina.O hi jzalnou welgauw komen,dat za1jezien. H edwig.lk woû dathijnu maarkwam;allesistoch alzoo raar hier van daag. Gina (voeptj.Daarishij! fHialmar #àOIkomt#ppr degangdeurhïllep). 62
DE W ILDE EEND.
H edwig (gcd naarAe> toej.0 pa!wathebben we op u gewacht! Gina fkl jktdc/luïl naarAe-).Jebenterglang weggebleven,Ekdal.
H jalm ar(zoW erhaarc@> fezïel).Ik ben een beetje languitgebleven,ja(## doetz#loneçiasuïf;GinaenSed-ïg willen hem Ael4es;hg oeerfhen c;. G ina.Heb Je soms met W erle gegeten? Hjalm arfhangtzb' n jc# opj.Neen. 0ina (gaatllcrdeàevkesdevr).Dan zalik jeheteten hier halen. Hjalmar.Neen;laatdat maar.lk wilnieteten. H edwig (komt5ï/hemt.Is u nietwél,pa. Hjalm ar.Wél?O jawel;zootamelijk.Wijhebben een vermoeiende wandeling gemaakt,Gregers en ik. Gina.Dat had jeniet moeten doen,Ekdal;daarben jenietaan gewend. Hjalm ar.Och;eriszooveelin dewereld waaraan een manmaarwennenmoet(loopteesbeetier0>#).Ishieriemand geweest,terwi jlik weg was? Gina.Niemand anders dan die twee geëngazeerden. Hjalm ar.oeen nieuwe bestellingen? G in a. Neen, van daag niet. H edwig.U zalzien,pa,datermorgen we1eensiemand kom t.
Hjalm ar.'kW oûdathetmaarwaarwas;wantmorgen
denk ik eens heel ernstig aan den gang te gaan. H edw ig.M orgen?Vergeetudanheelem aalwat'tm orgen voor een dag is?
Hjalm ar.O ja,dat 's waar ook..:Nou,dan over-
m orgen.Voortaan zalik alleszelfdoen;lk wilalhetwerk alleen doen. Gina.Maarwaarom wi ljedatdoen,Ekdal?Datdient
nergensanderstoedanom jehetlevenzuurtemaken!Ikzal datfotografeeren welblijven waarnemen.Hou jijjemaar bezig met de uitvinding. H edwig.En met de wilde eend,pa,...en met alde
kippen en de konijntjesen... Hjalm ar.Praatmenietmeervan aldien rommel.Van morgen af zet ik geen voet meer op den zolder. H edwig.Jamaar,paatje,uheeftmi jtoch beloofd dat ermorgen een feestje...! 63
è777
-
DE W ILDE EEND.
H jalm ar.Hm,datiswaar.Nou,dan van overmorgen af.Dieverdomdewildeeend zouikliefstden nek omdraaien! H edwig t dcAreevofl.Dewilde eend! G ina.Zoo iets heb ik nou nog nooit gehoord! H edw ig tdcAWfhemj.Maarpa dan toch,...de wi lde eend istoch van mi jl H jalm ar.Ilaaronldoe ik het dan ook niet.lk kan het ni ar ik,.vo lohe zo oo et over mi jn hart VerMa kri J 'gen ..ev ortj u)zie J@e$ omdatjijhet bent,Hedwig. diep 111 mlln zieldatik hetbehoordetedoen.lkmoestondermijn *
dak geen schepseldulden dat in die handen is geweest. Gina.Maarlievehemel,omdatGrootvaderdieeend nou van dien onnoozelen Pettersen heeftgekregen,ZOu... Hjalm ar (looptin & çondtej.Het leven heeft toch zekere eischen... Ja, hoe zal ik ze noemen? Laat ik Zeggen... ideale eischen,... eischen waaraan een man zich niet onttrekken kan,zonderdathi jschadelijdtaan
zijn ziel.
H edw ig flooRthem lc).Maar denk dan toch eens,de
wilde eend,...d1e arme wilde eend!
Hjalm ar.Jehoortimmersdatik hetnietdoen zal... voorjou.Erzalhaargeenhaargekrenktworden...;zooals ik zei,ik zalhaarsparen.En erzijn dan ook gewichtiger dingenom aantepakken.Maarnumoetjeeeneindjegaan loopeny/'Hedwig,net a1s alle dag;het is nu net zoo mooi schemerdonkervoorje. H edwig.Neen,ik heb nu nietsgeen lustom uittegaan. Hjalm ar.Je moesthet toch maardoen;ik vind dat jezoometjeoogenknipt;aldiedampenhierbinnendeugen niet voorje.'tIshierbedomptonder ditdak. H edwig.Nou ja;dan ga ik d. e achtertrap afen loop eeneindjeom.Mi jnhoed en mantel?0,dieliggen opmijn eigen kamertje.Pa,...u moetheusch de wildeeend geen kwaad doen terwijlik uitben,hoor! Hjalmar. Geen veertje zalervan haarkop geplukt worden (drukt#@crtegen zïcA ccs).Jijen ik,Hedwig,... wi jtweeën samen...!Nou,ga nu maar! (Hedwigàsï/cfAx rouderstoeeng- wegdoor& àeukpl. Hjalm ar(looptrond zonderop t6à#ken).Gina. Gina.Ja?
ar lg mena ar. Va nkg mo ggz enel a oi fsho lau adb t oon sje ovHj ermo f,z oui rara ff h. e. t.hu ek ze bgij gheo nude vann, 64
DE W ILDE EEND.
Gina.Wilje nou ook alhethuishoudboekjegaan bijH jalm ar.Ja,of tenrainste op de hoogte komen van onze inkomsten. houden?
G ina.0ch lieve God,datisqauw genoeg gedaan.
Hjalmar:Dat li jkt anders nlet zoo eenvoudig;want hetkomtm1Jvoordathetgeld bijjou merkwaardiglang
strGi ekt (blbltdfccs en àYàfhaarccn).Hoekoptdat? na.DatkomtdoordatHedwig en ik zoo welnignoodig hebben.
Hjalmar.Ishetwaardatvaderzooruim betaaldwordt voorzi jn schrijfwerk bi jW erle? Gina.Ik weet niet of dat zoo ruim betaald wordt.Ik weetniet watvoorzoo ietsgewoonlijk wordtgegeven. Hjalmar.Nou,maarwatkrijgtvadererdan zooongeveer voor? Laat eens hooren! Gina.Datisheelverschillend;hetzalnetzoowatzi jn wat hijonskost,metnog een beetje zakgeld erbi j. H jalm ar.Datwathi jonskost!En datheb jemi jnog nooit gezegd! Gina.Neen,datkôn ik niet;jewaszooblijin 'tidee dathi jalles van jou kreeg. Hjalm ar.En duskrijgthijhetvan dien Werle! Gina.Nou ja;die oude Werle heeftgenoeg;die kan wel wat m issen. Hjalm ar.Steek de lamp eensaan. Gina (/efhetj.En we weten dan ook nietprecies of
het W erle zelfwelis die 't betaalt;'t kan ook Graaberg
welzijn. Hjalm ar. Waarom kom je met die uitvlucht over Graaberg aan? Gina.lk weet 't niet;ik dacht maar zoo...
Hjalmar.Hm! Gina.Ik heb toch grootvaderdatschrijfwerk nietbezorgd.DatheeftBertagedaan toenzijdaarin huiskwam. Hjalmar.'tIsofjestem beeft,Gina. Gina fdoetd6 kap overde lampj.AYzlstemî H ja1m ar, En ook je handen trillen.0f is 't soms niet waar? Gina.Zeg 't maarronduit,Ekdal,wat heeft hijvoor Praatjesovermijverteld? Hjalm ar.Is het waar...kân het waar zijn,dat... 65
-
-.
7è
DE W ILDE EEND.
datertusschen jou en Werleeen intiemeverhoudingheeft bestaan,toen je bi jhem aan huisdiende? Gina.Dat isniet waar.Toen niet;neen.Hijmaakte 'tmelastig;dat'swaar.En mevrouw dachtdaterwatwas
en diemaakteeenrrootebombarienlawaai,enzesloegme en schold me uit;Ja,datheeftze gedaan.En toen ben ik weggegaan.
Hjalmar.Maardaarna dus! Gina.Nou,toen kwam ik dan thuis.En moeder...zi1 * was niet zoo rejaalalsji j dacht,Ekdal;die had allerlel @
praatles@. . 'teene almooierdan hetandere,wantdeoude W erle was in dien ti jd weduwnaar geworden. H) -alm ar.Nou,en toen?! G1na.Ja,,tismaarbeterdat je' tweet.Hijhield niet op voorhi jzi jn zin gekregen had.
H jalm ar (, :1-1deAls#ep ineenj.En datisdemoeder van mijn kind!Hoekon je mi jzoo ietsverzwijgen! Gina.Ja,datwasverkeerd van me;ik moesthetjeal lang geleden gezegd hebben. Hjalmar.Jehadthetmijdadeli jkmoetenzeggen;dan had ik geweten wie en watjewas. Gina.En zou je mi jdan toch getrouwd hebben? H ja1m ar.Ja,dat kan jedenken! Gina.Welnou dan...daarom durfde ik je toen ook nikszeggen.Wantjeweetweldatik toen alzoo dolop je geworden was.En ik kon mezelfnietzoo diep rampzalig m aken... Hjalmar (looptçondj.En datisde moedervan mijn Hedwig!En teweten datalles,alleswjtmijn oogen hier
zien... fschopt tegen een dfoel)... mlln heele thuis... datik dattedanken heb aan een be> nstigden voorganger! 0 !die W erle!zoo'n verleider!
Gina.Hebjeberouw vandeveertien,vijftienjaardiewi j Hjalm arfgaatwJJThaardfccs).Zeg meeensofjijniet iederen dag,iederuur,berouw hebt gehad van het weefsel van leurens,waarin jijmijhebtingesponnen alseen spin! samen geleefd hebben?
K rom p Je niet ineen van berouw en gewetenswroeging? G ina.Och,Ekdal-lief,ik heb hetm eerdan druk genoeg gehad met het huishouden en alles wat de zaak betreft...
Hjalm ar.Sla je dan nooit eens een onderzoekenden blik in je verleden? 66
(-. è-) .))(-))è)' -
--
w 7
DE W ILDE EEND.
G ina.Neen,ik had waarachtig die heele oude historie
bijna vergeten. Hjalm ar.0,die vadsige,gevoellooze rust!Die heeft voormijzooietsatuitends.Tedenkendatjenieteensberouw voelde! Gina.Maar zeg jijmih 'nu eens,Ekdal,...watzou er vanjougewordenzijn,alslenietzoo'nvrouw gekregenhadt a1s ik ben? H jalm ar.Zoo'n vrouw...! Gina.Ja,want ik ben toch altijd,om zoo te zeggen, kontanterensuësantergeweestdanjij.Datspreektnouook welvan zelf,wantik ben ook een paarjaarouder. Hjalm ar.Watervan mi jzou geworden zi jn! Gina.W ant ji j was toch ook heelemaalop den verkeerdenweg,toenjemi jvoorheteerstontmoette;datkan jetoch niet ontkennen. Hjalm ar.Datnoem ji jop den verkeerden weg!Och, 1 -i jbegri jptniethoeeenmantemoedeisalshi jtreurtende wanhoop nabi jis,...vooraleen man metzoo'nvurigeziel als ik. Gina.Neen,neen,datkan nou welwaarzijn.'tIsdan ooknietdatikdââropkomenwil,wantjebentdadelijkzoo'n goeiebravemangeworden,zoodrajemaareenthuishadt... Ennu washetnetzoogezelligenprettigbijons,enHedwig enik zouden hetook algauw watruimerWijgenwateten en kleeren aangaat... Hjalm ar.ln een moerasvan leugens,ja! Gina.Och,die beroerde vent,metz'n moeras!Datdie nou ook hl *er z *n huis m oest kom en passagieren!
Hjalmar.0ok ik meende dat ik een goed thuishad envoeldeermijbehageli jkin.Datwaseendwaling.Waar zalik nudeenergievandaanhalen om mi jnuitvindingover tebrengenin dewereld derwerkeli jkheid?Misschien sterft zijwelmetmi j.En dan,Gina,ishetjouw verleden datze verm oord heeft. G ina (op huilen ah.Neen,Ekdal,zulke dingen znoet Je nu niet Zeggen.lk,diemi jn leven lang altijd allesheb gedaan voor louw bestwil. Hjalmar.lk vraag...watwordternu vandendroom van den huisvader?Alsik daar in dekamer op de canapé lagnatedenkenovermijnuitvinding,besefteikhetweldat zijmijnlaatstelevenskrachtensloopenzou.Ikvoeldeweldat @
*
67
- -. .
-------- -- -. --.-- ..
-.
...--
'''''' '
DE W ILDE EEND.
dedag,waaropikhetpatentinmijnhaqdenhoudenzou,... datdiedag...mi jn afscheidsdagzou zlgn.En dan washet alti jdmijn droom datji jdan achterblijven zou,alsdewelgestelde weduwe van den ontslapen uitvinder. GinafdroogtAccrtçanen c;.Neen,zoomagjenou niet spreken,Ekdal.IkhoopdatOnzeLieveHeermi jnooitden dag zallaten beleven dat ik weduwe word! Hjalm ar.Och,watdoetheternu ook nogtoe.Nu is toch allesvoorbij.Alles! foregeçsFer!6opentroprzïc/lfïg& gangdeuren kl jktw r binnenj. G regers.Mag ik binnenkomen? Hj alm ar.Jawel;kom maar. Gregers (komttoorvïfmeteep ntralend gelukkig gezicht en oïlhun d6 handen fpedfekenl.Nu,lieve menschrn...!
fkgkthencl' /ïddelesdaanen#vïdferfIlialmartoej.Is'tnog niet gebeurd? Hjalm ar (!uï#).Jawel,hetisgebeurd. G re ge rs.Zoo? Hjalm ar.lkheb hetbittersteuurvanmijnlevendoor-
gemaakt. G regers.M aar ook het meest verheGende?denk ik.
Hjalm ar.Nou,voorloopigzi jnweertenmlnstevanaf. G ina.God mag het u vergeven,meneer W erle. Gregers(ïs groote rcrsczïny).Maarik begri jp niet... Hjalm ar.Watbegrijp je nlet? Gregers.Zoo'n belangrijkeexplicatie,...een explicatie
waarop een heelnieuw leven gegrond moetworden,...een leven,een samenleven in waarheid en zonder verborgenheden... HJ -alm ar.Ja,ik weet het wel;ik weet het best. Gregers.Ik had zoo stellig verwacht dat mi jbijmijn binnenkomen als een bovenaardsch licht zou tegenstralen, uitgaande van den man zoowelals van de vrouw.En nu zie ik niets anders dan dat doie,sozabere,tdeste...
Gina.Z66 dan (neemtde TG% & lampj. Gregers.U wilmi jnietbegrijpen,mevrouw.0chneen, biju zaldaarwelwattijd voornoodig zijn...maarjij, H lalmar? Voor jou moetervan die gewichtige beslissing toch weleen hoogere wijding uitgegaan zijn. Hjalm ar. Ja, natuurli jk. Dat is te zeggen,... betrekkelijk. 68
DE W ILDE EEND.
Greger8. Wantnietsterwereld istoch te vergelijken bijhetgelukom vergifenisteschenken aan een vrouw die gezondigd heeft,en haar in liefde totzich op te heien. Hjalm ar.Denk je dat een man zoo gemakkelijk het bitteredrankje verwerktdatik zoo even gesliktheb? Gregers. Neen, een alledaagseh man niet; maar een man a1sjij! Hjalm ar.Ja,lieveGod,ik weethetFel.Maarjemoet mijnietjachten,Gregers.'tMoetzijn tf ' ld hebben,zie je. Gregers.Jehebttoch veelin jevan een wildeeend, Hjalmar. (Rellingï:doordegangdeurbinnen gekomenj.
R elling. Zoo; is de wilde eend weer eens OP de
propyen?
HJalm ar.W erle'saangeschoten jachtbuit,ja. R !lling.W erle's.@*? Praatjullie overhlm? H )alm ar.Over hem en...over ons. R elling (halFuid tegen :reger#).lk woû datdeduivel le haalde! Hjalm ar Watzeg je daar'. Relling.ikuitalleen mlln hartewensch,datdie kwakzalverhethazenpad mochtkiezen.Alshijhierblijftishij in staatjullie allebeiheelemaalvan de wijste helqen. Gregers.Die twee raken niet van de wijs,mljnheer Relling.Van Hjalmar wilik nu niet eensspreken.Hem kennenwij.Maarook zijheeftzekerin den grondvanhaar wezen ietswaarwijopvertrouwen kunnen,een gevoelvan eerli jkheid... Gina (huilerigj.Dan had u mijook maarmoeten laten *
@*
voor wat ik was.
R elling (tegen Gregevst.Ishetonbescheiden te vragen
wat u hier in huis ei genlijk wilî Glegers. Ik wil den grond leggen tot een waar huweli lk.
R elling.Dus u vindtdat Ekdalshuwelijk nietgoed Gregers.Het is allicht een even goed huweli jk als van zoo veelanderen,helaas.Maareen waar huweli jk is het nog niet geworden. Hjalmar: Ji j hebt nooit oog gehad voor de ideale is,zooals het is?
ebchen, Rellmg.
R elling.Apenkool,mijn jongen...!Pardon,mijnheer 69
---
.- --
-è
7-- -èèl--)
-)-è-ïL
'èlèrl èlqè.(è)
DE W ILDE EEND.
W erle; hoeveel...zoo voor 't vaderland weg... hoeveel ware huweli jken heeftu in uw leven gezien? Gregers. lk geloof eigenli jk niet dat ik er ooit een gezien heb. R e1ling.lk ook niet.
Gregers.Maarik heb tallooze huwelijken gezien van van nabi jtezien,watzoo'n huwelijk in eenmenschenpaar verwoesten kan. Hjalm ar.Iemandsheelemoreelesteunpuntkan onder zijn voeten wegzinken,dât ishetvreeselijke. Relling.Ja,ik ben nooit,watjezoonoemt,getrouwd geweest; dus ik kan dat niet zoo beoordeelen.Maar dat weetik wél,bi jeenhuwelijk behoortook hetkind.Enhet kind zullen jullieme metrustlaten. H jalm ar.Ach...Hedwig!Mijn arme Hedwig! R e11ing. Ja, Hedwig zullen jullie me alsjeblieft er buiten laten.Jullie bent allebeivolwassen m enschen;m et jeonderlingeverhoudinrkanjemierenenzanikkenzooveel jewilt,alsjedaarlustln hebt.MaarmetHedwigmoetje voorzichtigzi jn,zeg ik je,anderskanhetgebeuren,dater een ongeluk van komtdoorjullie schuld. Hjalmar.Een ongeluk! Relling. Ja, of zij kan zich zelf een ongeluk toebrengen...6n anderen tevens. Gina.Maarhoekan je datweten,Relling? Hjalmar.Er is toch geen onmiddellijk gevaar voor de tegenovergestelde soort.En ik heb gelegenheid gehad
haar ooyen? R elllng. Dit heeft met haar Oogen niets te maken.
Maar Hedwig isop een bedenkelijken leeftijd.Zijkan de gekste dingen in haarhoofd krijgen. Gina. Ja, dat is waar...dat doet ze ook!Zij kan somszooakeligmetvuurmorrelen indekeuken.Datnoemt zi jdan y,brandjespelen''.Ik ben dikwijlsbang datzi jden boelnog eens in brand steken zal.
R elling.Daarheb je hetal.Ik wist hetwel. Gregersftegen Rellingj.Maarhoeverklaartu zoo iets? R elling Lbrommig).Zi jisindenovergangsleeftijd,mijn waarde. Hjalm ar.Zoo lang het kind mg nog heeft...!Zoo lang m%n hoofd nog n'l -etonderde groene zoden... (#rwovdtgeklopt).
70
r. -. -è (( --7-èi-7---.è7-
77-è
è
DE W ILDE EEND.
Gina.Stil,Ekdal;erisiemandopdegang(roeptj.Binnen! (Mevrouw S&5p in wandeltoiletkomtbinnenj. Mevr.Sörby.Goeden avond!
Gina (gaatAccrtegemoet).Gut,ben jijhet Berta!
M evr.Sörby. Ja, ik ben het in eigen persoon.M aar ik kom misschien ongelegen?
Hjalm ar.Bewaarme!Een boodschap uit dathuis...! Mevr.Sörby (tegen Wsc).Eerlijk gezegdhadikgehoopt datjeheerennietthuiszoudenzijnopdituur;daarom kwam ik even oploopen om een praatjemet je te maken en je goeden dag te zeggen. Gina.Zoo?Ga je op reis? Mevr.Sörby.Ja,morgenochtend...;naarhetHoogdal. MijnheerW erleisvan middagalvertrokken (vlchtigtegen Gregernj.lk moestu weldegroeten doen. G in a.W el,wel...!
H jalm ar.Dus mijnheer W erle is vertrokken? En nu
reist u hem achterna? Mevr.Sörby.Ja,wat zegt u daar welvan?
Hjalmar.Pasmaarop,zeg ik. Gregers. Ik za1je de zaak ophelderen.Mijn vader
gaat trouwen met mevrouw Sörby.
H jalm ar.Gaathijmethaartrouwenî G ina. Och,Berta,komt het er dan toch heusch van! R elling (- f lieht frïllee ntemt. Dat is toch zeker
niet waar? Mevr.Sörby. Jawel, beste Relling, het is heusch W aar.
R elling.Gaat u toch weer trouwen? Mevr.Sörby.Ja,het zaler nu van komen.W erle en ik zullen daarboven op hetbergwerk in allestiltetrouwen. Gregers. Als goede stiefzoon mag ik u dan wel gelukwenschen. Mevr.Sörby. Dank u wel... als u 't ten minste meent.En ik hoop ook dat het zooweltot W erle's alstot
mijn geluk za1zijn. R el1ing. Die hoop zal wel niet beschaamd worden. Mijnheer Werle bedrinkt zich nooit...voor zoo ver ik Nieet;en hi jheeftook nietdegewoontezijn vrouwen half lanl te sl aan,zooals wijlen de paardenartsdeed. Mevr.Sörby.Och,laat Sörby nu maar met rust in
zijn graf.Hijhad toch ook zi jn goedekanten wel. 71
DE W ILDE EEND.
Relling.MaarmijnheerWerle heeft er die nog beter zi jn bli jkbaar. Mevr.Sörby.Hi jheeft in elk gevalniet het beste in
zich vergooid en verkwist.Deman diedat doet,moet ook de gevolgen daarvan dragen. R elling.Van avond ga ik uit met Molvik. Mevr.Sorby.Dat moest je liever niet doen,Rell ing.
Doehetniet...toe,voormij. R elling.Daar is nu eenmaal niets meer aan te doen ftegen Hialmarj.Wiljemet onsmee?kom dan. Gina.Neen,dank je.Zulkeextra-toeren maaktEkdal niet mee. Hjalmar.Och,hou toch jemond! R elling. Adieu, mevrouw ...W erl e (cJ do# de gangdeurj. Gregers(tegen- >.Söçbyj.'tSchijntdatu endokter Relling elkander nogalintiem kent? Mevr;Sörby.Ja,wijkennen elkaaraljaren lang.Er iseentljdgeweestdathetwelietstusschenonshadkunnen worden. Gregers. 't W as maar gelllkkig voor u dat er niets van kwam . Mevr.Sörby.Ja,dat mag u wèlzeggen.Alaar ik ben
alti jd bang geweestom toete geven yan opwellingen.En een vrouw mag zich toch zoomaarnletwegrooien ook. Gregers.Is u heelemaalniet bang dat zkmijnvader zalinlichten omtrent die oude relatie? Mevr.Sörby.U begri jpttoch datik hem dat zelfal
verteld heb. Gregers.Zoo? Mevr.Sörb y.nUw deme schen va ,derkent@ alle mqgeli jke bizondqrmet eemgen schlgn van waarheld, heden die van mijvertellen kunnen.Alles van dien aard heb ik hem
gezegd;datwasheteerstewatikdeed,toenhi jlietmerken dathi jplannen had. Gregers.Dat getuigt van een meer dan gewone openhartigheid,dunktmij. Mevr.Sörby.Openhartig ben ik altijd geweest.Daar komen wijvrouwen hetverstmee. H jalm ar.Watzeg ji jdaarvan,Gina? Gina.Och,wi jvrouwen zijn zoo verschlllend.De llne egt het zus aan en de andere z6ô. 72
è
7-
-7-
DE W ILDE EEND.
Mevr.Sörby.Ja,Gina,ik geloof toch dat het 't verstandigstis om tedoen zoo a1sik.En Werl eheeftmijook nietsverzwegenwathem betreft.Zi eje,datisheteigenlijk,
watonstotelkaargebrachtheeft.Nukanhijmetmijpraten zoo onbevangen alseen kind.Datheefthijnooitkunnen doen.Hi j:diegezonde,krachtigeman,heeftzi jnheelejeugd door,en ln alzijn bestejaren,nooitietsandersdan strafpredlkatiestehooren gekregen.En heeldikwi jls draaiden diepreeken maarom denkbeeldigevergri jpen. naarwat ik mijheb laten vertellen. Gina.Ja,zoo ishetook...netzooalszehetje verteld
hebben. Gregers.Als de dames zich op dat gebied gaan begeven,dan ga ik liever heen. Mevr.Sörb7.Als het alleen daarom 1 @S,kan u gerust
hierblijven.lk zalgeen woord meerzeggen.Ik woû alleen maar,datu weten zou datik nietmetgeheimzinnigheden of arglisttewerk bengegaan.Hetli jktmisschienalsofeenheel grootgeluk mijtebeurtvalt;endatishetbltrekkelijkook wel.Maarik gelooftoch datik nietmeerkq g dan ik geef. lk zalhem stellig nooitin den steek laten;en hem bedienen
en helpen,datkan ik beterdan iemand anders,nu hijal gauw hulpbehoevend worden zal. Hjalmar.Zalhi jhulpbehoevend worden? G regers ftegen vlew.Skby).Nu ja,spreek daarhi er nu maar liever niet over. Mevr.Sörby.Och,hetgeefttoch nietsofwijhetnog langerverzwi jgen,hoegraaghi jhetookwil.Hi jwordtblind. Hjalm ar(schriktj.Blind?Datistochvreemd.Blind... hi j ook al? Gina.Dat worden er toch zoo veel! Mevr.Sörby.Enjekuntwelbegri jpenwatdatzeggen
wilvooreenmanvanzaken.Nou,ikzalwelmijnbestdoenmijn oogen voorhem te gebruiken zoo goed alsik kan.Maarnu kaniknietlangerbli jven;ikhebnogzoo'nmassatedoen... Ja,wat ik u nog zeggen woû,meneer Ekdal,als W erle u
metietsvan dienstkan zijn,dan moestu hetmaaraan Graaberg zeggen. Gregers.Voordataanbod zalHjalmarzekerbedanken. Mevr.Sörby.Zoo;ik dacht toch dat hi j vroeger...
Gina.Jawel,Berta;maar Ekdal hoeft nu niets meer Van Dieneer SYerle aan te nenlen. 6 73
77 )V'-V
(
DE W ILDE EEND.
H jalm ar (langzaam 6% lWrvlWeI#à).WilM MW aanstaandenmanvanmijgroetenenzeggen,datikindenaaste toekomstnaarmijnheerGraaberg denk tegaan... Gregers.W at!Zou jedatwillen doen? Hjalm ar naar mi jnheer Graabery denk te gaan, zeg ik?om een opgaafvan desom die lk zi jn principaal schuldlg ben.Ik zaldie eereschuld betalen...;hahaha,zoo ietsnoemtmen een eereschuld1 .Maargenoegdaarvan.lk zal alle s na. betaMa lenar Gi met5% rente.
Ekdal-lief,daarhebben wi jimmershetgeld Hjalm ar.Wilu aan uw aanstaanden man zeggen,dat ikonverdrotenaanmijnuitvindingwerk.Wiluhem zeggen, datwatmi jngeestkrachtlevendighoudt,bijdezeinspannende bezigheid,dewenschisom mijvan eenpi jnli jkdrukkenden schuldenlasttebevrijden.Daarvoordoeikdieuitvinding.De heeleopbrengstzalgebruiktworden om mijvri jtemaken van de pecuiaire verplichtingen jegensuw echtgenoot. M evr.Sörby.Er m oet hier in huis het een of ander gebeurd zijn. Hjalm ar.Ja,datiser ook. Mevr.Sörby. Nu, adieu dan. lk had graag nog een beetjemetje gebabbeld,Gina.Maardatisdan vooreen anderen keer.Adieu. LHialmar en Jregcz, : groeten zwb' gend; Gina gaat'met mevr.S.totaan de&vr). H ja1mar.Nietverderdan den drempel,Gina! (Mevr.Sôr5ggaatheen;WncdoetdedeurachteçAccrdiehtj. H jalmar.Ziezoo, Gregers,nu ben ik dan toch van niet voor.
dien drukkenden schuldenlast af. G regers.Binnen kort ten minste.
Hjalm ar.lk geloofdatmi jn houding correctgenoemd Gregers. Jij bent de man waarvoor ik jealtijd gehouden heb. Hja1mar.ln sommigegevallen ishetonmogelijk over de eischen van het ideale heen te stappen.Als huisvader za1ikermijondermoetenbuigenenwringen.W antjekunt weldenken dathetwaarlijk geengekheidisvooreenonbeO ddeldman,omzoo'nveeljarigeschuldaftelossen,die,om zoo tezeggen,alonderhetstofdervergetelheidbedolvenlag.M aar datdoeterniettoe;demenschinmijeischtookzi jnrecht. mag worden.
74
DE W ILDE EEND.
foregeçslegtdehanden op z#sDehoudersj.BesteHjalmars Hjalmar.Jawel. Gregers.Datjeoverallestotklaarheidbentgekomen, was dat niet goed? Hjalm ar(eelbeetieongeduldigj.Jazekerwashetgoed. Maar eris één ding dat mi jn rechtvaardigheidsgevoelin was het nu niet goed dat ik gekomen ben?
opstand brengt. Gregers.En dat is?
Hja1mar.Dat is...ja,ik weet nietofik mi j zoo
zonder voorbehoud over le vader mag uiten? GregerS.Voormi jhoefje heelemaalgeen consideratie te gebruiken.
Hjalm ar.Nou dan.W eetje,hetdenkbeeld heeft zoo ietsstuitendsvoorme,datnunietikhetben,maar## het is,die toteen waarhuwelijk komt. Gregers.Maarhoekan je nu zoo ietszeggen? Hjalmar.Ja,zoo is het toch heusch. Je vader en mevrouw Sörby sluiten nu een huweli jk,datop volkomen vertrouwen gegrond is,gegrond op algeheele en volstrekte
openhartigheidvanbeidekantenizijstekennietsvoorelkander onder stoelen of banken;er is tusschen hen...a1s ik het zoouitdrukkenmag...eenwederzi jdschvergevenvanzonden uitgesproken. Gregers.Nou ja,watzou dat? Hja1mar.Nou maar,dan is dââr dan ook alles zoo a1shetzi jnmoet.Juistdatalles,watzooveelbezwarenmet zich brengtwasnoodig,zeijezelf,om een waarhuwelijk te H nnen sluiten. rhs.jeMa a dahtaa is to eg ee llij wa ndt er al . Gregte oc zel fren rn iecthvh er ketname ds%: eHj twe ema ..r .? Jewilt Kom jebegrijpt me wel. Hjalm ar.Maarik kan ertoch niet overheen,dat er in ditheele gevalietsisdatmi jn rechtsgevoelkwetsten krenkt.'tIsnetoferheelemaalgeen rechtvaardigewereldorde meer bestaat.
Gina.Foeineen,Ekdal,zooietsmagjetoch waarachtig Gregers.Hm;laat onsdergeli jke vragen liever laten rusten. Hjalm ar.Hoewel,aan den anderenkantishetnetofik denbestierendendngervanhetnoodlottochzie.Hi jwordtblind. niet zeggen.
75
------- --
-è) è
.
DE WILDE EEND.
Gina. Och,dat is misschien nog zoo zeker niet.
Hjalm ar.Er valt niet aan te twijfelen.F# althans mogen datnietdoenqwantjuistin ditfeitligtde rechtva ardigevergelding.Hljheeftinzi jntijdeengoed-vertrouwend medemensch blind gemaakt. Gregers.Helaas,hi j heeft er velen blind gemaakt. Hjalmar-Ennukomthetonverbiddelijke,raadselachtige, en eischtzijn eigen oogen op. Gina.Neen maar,wat een leelijke dingen zeg je nu toch!lk word er bang van. d Hjalm ar.Het isnuttig om zich nu en dan eens in de onkere zi jden van hetleven teverdiepen. (Hedwig methoed en mantelkomt5I# en wopl#k buiten cde- doord6ycsgJevr binnenj.
Gina.Ben Je daar alweerî H edwig.Ja,ik had geen lust om verder te gaan.En datwasmaargoed ook;wantnu kwam ik aan devoûrdeur
juistiemand tegen. Hjalm ar.Dat was zeker die mevrouw Sörby. H edwig.Ja. d Hjalm ar (looptop ep weer).Ik hoop datje haar van aag voor het laatst gezien zult hebben. (Sfïlfe.Hedwig à#k/verlegen llcl den een sccr de cspr al8om dedfe--ïsg %ittewordcàes). H qdwig fnaderthem wleïeu ).Paatje. H )alm ar.W el...watis er,Hedwig? H 2dwlg.Mevrouw Sörbyhadwatvoormijmeegebracht. HJalmar (stagt#fïI).Voorjouî H edwlg.Ja.'tlsietsKoormorgen. j Gina.Berta heeftje altljd een kleinigheid gegeven op eHverjaardag. jalm ar.W at ishetdanî H edwlg.Neen,dat mag u nu nog niet weten;moeder
moHj ethetmorgen vroeg op mijn bed neerleggqn. alzqar.Och,aldatgekonkelachtermizn rug! H edwlg fhaastigj.Neen u maghetgerustzien.Hetis een rroote brief. H Jaln ar.Een brief ook alî
H edwzg.Ja,'tis enkelmaareen brief.Het andere zal
zekerlaterkomen.Maarverbeeld je,...een brief!Ik heb nognooiteenbriefgekregen.EnerstaatyymejuGrouw''ophet couveltleedfl.,,Mel 'ufrouwHedwigEkdal.''batbenl ...zeg! 76
DE W ILDE EEND.
H ja1m ar.Laatmijdien brief eens zien. H edwig (reikth6m dien f@e).Ki jk maar. H jalmar.Datisdehand van den ouden heerW erle. Gina.W eetje datzeker? Hjalm ar.Ki jk zelfmaar. Gina.0ch denk je datik daarverstand van heb? Hjalmar.Hedwig,mag ik den brief openmaken en
lezen? H edwig.Ja zeker mag u,a1s u wil.
Gina.Neen,Ekdal,nietvan avond;hijisimmersvoor H edwig (zachtiesj.Och,laathem 'm nou maarlezen! 'tIszekerietsprettigs,endankomtpaweerinzijnhumeur en dan wordt het hier weer gezellig. H jalmar.lk mag hem dusopenmaken? H edwlg.Ja,alsjeblieft,paatje.'tZalleuk zi jn om-te Nieten Nzat er in staat. Hjalm ar.Goed fopentden srïe/,neemter e6n ,c,ï6r nit,Ieedfdatdooren dcA#sfhetniette5egr#pe>).W atbemorgen bestemd.
teekent dat...? Gina.W at staat er dan in?
H edwig.Toe ja,Pa,... zeg 't eens. H jalm ar.SFees stil (leesthetv g eenn door;ïd bleek geworden, maarzegf- fzel jbeheeçnchingj.Hetis een akte van schenking,Hedwig. H edw ig.Een schenking!W at kri jg ik dan? Hjalm ar.Leeszelfmaar. H edw ig (le6steen oogenblik onderd6lampj. Hjalm ar (halFuid... balt :6 vuistenj. De oogen!de Oogen,@*@en dan die brief! H edwig fseheidtmidden-in vïf).Ja maar,ik geloofdat het voor grootpa bestemd is.
Hjalm ar (neemt haar #es brief c. :. Gina, zeg,... begri jp ) -1 Jdaarietsvan? Gina.Ik weet op de wereld niet wat er gaande is;zeg 't dan eerst eens.
Hjalm ar.De oude heer W erle schri jft aan Hedwig, met schrl gfwerk;hijkan voortaan iedere maand honderd dathaargudegrootvaderzichnietmeerhoefttevermoeien
kronen beuren op het kantoor... Gregers.Aha! H edwig.Honderd kronen,moeder!Datstaaterheusch! 77
-
.
DZ W XXXZ XXWD.
Gina.Nou,dat is een geluk voor grootvader.
Hjalm ar. ...honderd kronen, zoolang hij ze behoeft,...dat wilnatumlijk zeggen, zoolang tot hij zijn oogen voor goed gesloten heeft. G ina.Komaan,dan is de oude ziel bezorgd.
Hjalmar.Maar nu komt het.Dat heb je zeker iet op jou. H edw ig.Op mi j?Heelemaal? Hjalm ar.Dit heele bedrag is à*ou voor l*e leven Verzekerd,schri jfthij.Hoor jedat,Glna@ Gina.Jawel;ik hoor het wel. H edwig. Verbeeldje... al dat geld, dat ik bi jg! (dcAv:fhemjPaatje!paatje,isu nu nietblij...? Hjalm ar(ontwbktAccr).Blij!flooptrosd).0,wateen uitzicht wordt màjgeopend,...wat een licht gaat er op v oormi jn oogen!Hedwlgishet;ziJishet,diehi jzoo ri jk beschenkt! Gina.Nou ja,Hedwig istoch jarig... H edwig.En u krijgthetimmerstoch,pa!U begrijpt toch dat ik alhet geld aan u en moeder zal geven. Hjalmar.Aan moeder,ja!Datishetjuist. Gregers.Hjalmar,dit is een strik die je gespannen wordt. H jalm ar.Denk je dathet alweereen strik is? ** . Gregers. Toen hij van ochtend hier was, zei h1J. HjalmarEkdalisnietde man dien ji jin hem ziet. H jalm ar.Nietdeman...! G regers.Jez zi ie en n,zeihi Jeul ztouhe dtt z j. dat ik mjl * geld liet toeH jalm ar. stoppen...1 H g. j Maa Giedwi na.Ga ijjr emoeder,wat beteekent datnOu toch? goe eec ns huidlen ; afdoen. he or t de kenkendeurYeg). (1ledwig gx f,op 1 do Gregers.Hjalmar,nu zal dan bli jken m*e elijk heeft,hi jofik. Hjalm ar (dcAevrf langzaam het pcpïer dwarn door midden,legtbeidedfvkkes op detafelen zegf).Ziehiermijn gelezen, Hedwig. Daarna zal deze schenking overgaan
-
antwoord.
G ïegers.Dat verwachtte ik.
H)alm ar (gxfnaar W> foe,die 5# de àekl#, *, en zegtg* -,f).En nu niets meer verzwegen,hoor.A1s 78
DE WRLDE EEND.
derelatietusschenjou enhem heelemaaluitwastoenji j... zoo dolop mi j was geworden,zoo als je het noemt,... waarom steldehi jonsdan in staatom tetrouwen? kunne Ginna. Hi j da c ht zeker dat hijhier vrijuit en in zou loopen. Hjalmar.Alleen dâérom?Washijnietbang vooreen mogelijk geval? Gina.Ik begri jp niet watje bedoelt. H jalm ar. Ik wil weten of... jouw kind het recht heeftom ondermijn dak te wonen. Gina fricht zïcA op; 7lx r oogen Nïàdepzes). En dat vraar j#/ H)alm ar.Je moet mij op dit léne antwoorden.Is Hedwig van mij...of...? Gina (kl jkthem cc> metkoelen frofd). lk weet 'tniet! Hjalm ar (lichttrillendj.Weet je hetniet! Gina.Hoekanikdatweten?Zoo'nschepselalsikben....
Hjalmar (dfïl, keerf zïcA rc> haar c;.Dan heb ik hier in huis niets meer te maken. Gregers.Bedenk je goed,Hjalmar! Hjalm ar (trektzj' s overiascc>).Hiervaltnietsmeer te bedenken voor een man als ik. Gregers.Jawel,hier valt juist oneindig veelte bedenken.Jemoetalledriebijelkaarblijven,alsjijje wilt opwerken tot het hooge gevoelvan opoEering,door vergifenis te schenken.
Hjalm ar.Dat wi1 ik niet.Nooit,nooit!Mi jn hoed! (grl jpt dienj.Mijn thuisis in puin gestort om mij heen (Barstin frcscs vïf).Gregers,ik heb geen kind meer! H edwig (die dekeukendeurgeopeM heeftj.Watzegtu daarnou!(looptsccrhem toejPaatje!Paatje! Gina.Kijk nou toch eens! H jalm ar.Kom nietdichtbi jmij,Hedwig!Gaweg... verweg.Ik kan je niet aanzien.0,die oogen...!Vaarwel!(wildedeurvïf). H edwig fklamptzich aan hem wcdfes giltj.O neen! neen!Ga niet van mijweg! Gina. Zie het kind toch aan, Ekdal! Zie het kind toch aan!
Hjalm ar.Ik wi1niet!lk kan niet!lk moetwer...!
weg van dit alles hier!( hij rvklzich Ip#ran Se#olg en gaat4e ganglnr vïf). 79
DE WILDE EEND.
H edw igfmetocpAopeM eoogenj.Hijgaatweg,moeder! Hijyaatweg!Hi jkomtnooitmeerterug!
G1na. Huil maar niet, Hedwig. Pa komt wel weer terug.
H edwig (rclfsnikkend op decanaplscer).Neen,neen,
hi jkomtnooitmeerterug! Gregers.Geloofmij,mevrouw,ik heb met dit alles de beste bedoelingen gehad. Gina. lk wil het wel gelooven; maar toch mag God het u vergeven. Hd! edWwi (o dehe CC ige ggda end j.0, ikdegra doo atghe bpik m-tA oJ chl anî Moe ,uernog van raoet henl weer terug halen. Gina.Ja,ja,zeker.Weesnu maarbedaard,dan zalik
uitgaanenhem zoeken fdoethoeden mantelxn).Misschien ishijwelM arRelling toe gegaan.Maardan moetjehier niet meerliggen huilen.Beloofje mijdat? H edwig (huiltàrc-yccAfk).Ja;ik za1 't niet meer doen;als pa dan m aar terug kom t.
Gregers ftegen Wlc die Yeggcls YïI).Zou het mis-
schien toch niet beterzijn alsu hem eerstzijn stri jd liet uitstrijden? Gina.Och wat,datkan hijnaderhand weldoen.In de alllreersteplaatsmoetenwijzienhoewijhetkindtotbedaren krpgen (gaatdoord6gcwdevrwegj. N H edwig fljatoveveind zitten en dvoogtAccrtranen cX. u moet u m1Jzeggen wat dat beteekent.W aarom * 1pa niets meervan me weten?
Gregers.Daarmoetjenietnaarvragen vô6rjegroot
en volwassen bent.
Hedwig (sniktj.Maar ik kan toch niet aldoor zoo bampzalig bedroefd blijven totdatik grooten volwassen r en... lk begrijp we1 wat het is. Misschien ben ik niet een echt kind van pa. Gregers (op zb' n ongemakj.Hoe zou datkunnen? H edwir.'tZou kunnen zijn datmoedermijgevonden had,en mlsschien is pa dat nou te weten gekomen;van zoo iets heb ik weleens gelezen. G regers.En als dat nu eens zoo was...?
H edwig.Nou,ikzou denkendathi jdan toch evlnveel vanmijzoukunnenhouden.Delildeeendhebbenw1 Jtoch
ook maar gehegen,en toch hou A zoo dolveelvan haar. 80
l
YW V
--.- -
-
DE W ILDE EEND.
Gregers(aFeidendj.Ja,dewi ldeeend,dat'swaarook. Laatonseen beetje praten overde wildeeend. H edwig.Diearmewildeeend.Diekan hijook alniet meeruitstaan.Verbeeld u,hijhad lustom haarden nek om te draaien,zeihi j. Gregers.Maardatdoet hijtoch stellig niet. H edwig.Neen,maarhijzeihettoch.En datvond ik toch heelleelijk van pa;wantik bid alleavonden voorde wildekeend,datzijbewaard bli jven mag voorden dood en alle waad. Gregers fkl jktAccrcJl).Bid jealtijd 'savonds? H edw ig.Ja zeker. Gregers.W ieheeftje datgeleerd? H edwig. lk zelf.Eens was pa zoo erg ziek en had bloedzuigersop zi jn keel,en toen zeihijdat de dood heza te pakken had. Gregers.En toen?
H edwig.Toen heb ik voor hem gebeden 'sjvondsals ik naarbed ging.En toen laterben ik dat bli lven doenT
Gregers.En nu bid jedus ook voor de wllde eend?
H edwig. lk dacht dat het goed was het ook maar voor de wilde eend te doen,wantin hetbegin was ze zoo
kwi jnend.
'
G regers.Bid 1e 'smorgens ook? H edwig.Neen,dan niet. G regers.W aarom ook@ niet 'sochtends? H edwig.'sOchtends IShet toch lichten dan hoefje
nergensbang voor te zijn. Gregers.En de wilde eend, waar je zoo heel veel van houdt,woû je pa die den nek omdraaien? H edwig.Neen,hijzeidathet'tbestezou zi jn,élshij hetdeed;maarhijzou haarsparen voormij;tn datwas toch lief van pa. Gregers (eel beetie &c#fersYl.Maar a1s je nu eens vri jwillig de wilde eend opoferdevoorhem? Hedwig fstaatopj.De wildeeend? Gregers.Alsjevoorhem nu eensvrijwillig hetliefste opoierdewatje in de wereld hebt? H edwig.Denkt u dat dat helpen zou?
Gregers.Probler het,Hedwig. H edwig (zeAfzed, met dcAïfleree oogenj. Ja,ik za1
het probeeren,
81
7
-r
DE MqLDE EEND.
Gregers. En geloof je dat je daarvoor de noodige
zielskracht bezitl wi lkte zal Cootvader vragen onzde wilde eend voHored mi jdg. ood schleten... Gregers.Ja,doe dat.Maar geen woord er van tegen
jemoeder,hoor! H edwig.W aarom niet? Gregers.Zijbegrijptonsniet.
H edwig.De wilde eend? Morgen ochtend zal ik het probeeren.
fGina koY binnen door& gangdeurj. H edwig (- r Mcr toej. Heeft u hem gevonden,
nloeder? Gin&.Neen;nlaar i k heb gehoord dathijbi j Relling geweest is en hem heeft m eegenom en. Gregers.Is u daar zeker van?
Gina.Ja,de conzierge heeft het mi j gezegd.Molvik wasook meegegaan,zeizi j. Gregers. En dat nu,terwi jlzi jn ziel het zoo hard noodig heeft het in eenzaam heid uit te vechten! Gina (doetAccrgoed cX.Ja,deeene man isdeandere niet.God weet waar Relling hem naar toe gesleeptheeft! Ik ben bijEriksen gaan ki jken;maardaarwaren zeniet. H edwig (veelttend e f haar tranen). 0,alshi jtoch eens nooit m eer terug kwam ! Gregers.Hi j komtterug.lk zalhem morgen vroeg gaanopzoeken;endan zaljeeenszien,hoehi jterugkomt. Ga daarnu maar gerustop slapen Hedwig.Goeden nacht. (## gaatdegcngdevrvïf). H edwig (valt W> snikkende om d6n MI8). Moetje! Moetje! G ina (kloptAccr op den rvg en zvcAf ).0ch ja,Relling had welgeli jk:Datkomtervan,alsergekken in jehuis komen en de lntrikate schuldvordering presenteeren.
EINDE VAN HET VIERDE BEDRIJF.
82
V IJF D E B E D R IJF. Hjalmar Ekdals atelier. Een koud grauw ochtendlicht valt naar binnen.Er ligt natte sneeuw op de groote ruiten van het dakraam.
Gina met een huishoudschort voor,komt uit de keuken met stoser en stofdoek en gaat naar de deur van de wooA amer. Op hetzelfde oogenblik kom t Hedwig gauw van de gang geloopen.
Gina.(bll jftdfïldfccs).W el? Hedwig.Ja,moeder,ik geloofhaast dat hijbeneden bi j Relling is... Gina.Zie je nou wel! H edw ig, ...want de concierge zei dat ze gehoord had dat Relling ertwee bijzich had,toen hi jvan nacht thuis kwam . Gina.Net wat ik weldacht.
H ed.wig.Maar dat helpt ons niemendala1s hij toch
niet thuiskom en wil. Gina. Nou kan ik ten minste naar beneden gaan en eens m et hem praten. (D6oude fMclin chambevcloak ep op pcsfo#cl. :en v f
een brandendeyyp?reçschgntaan dedeurml zl jn àc- r). Ekda1.Zeg,Hlalmar...IsHjalmarnietthuisl Gina.Neen,hijschi jntuitgegaan tezi jn. E kdal.Zoo vroeg al? En in zoo'n sneeuwstorm ? Nou ja;ook algoed;ik kan mijn ochtendwandeling ook wel alleen maken.
(Sj'dcAvifd6 zolderdevrel open;Se#oïg helpthem;#ïJ' gaaterin;z9'doetdehuroeerachter7le- dolttj. 83
DE W ILDE EEND.
H edwig (M I#vï#).Zeg,moeder,alsdie arme grootpa
nou hoort dat pa van ons weg wil?
Gina. Och mallepraat; grootvader màg er niks van
ho oren.'tIseen waargelukjedathijpsteren nietthuis was met aldie herrie. H edwig.Ja maar...
fGregerskomtNssel doorJeganghurj.
Gregers.W el? Heeft u hem kunnen opsporen?
Gina.Hi jmoetbeneden bi j Relling zijn,zeggen ze. Gregers.Bi j Relling!ls hij waarlijk met die kerels
uitreweest?
G lna.Dat zalwel.
Gregers.Ja maar, hq,die zoo'n behoefte had aan
eenzaamheid,en 'tzoo noodig had in ernstig nadenken tot zich zelf te komen...! Gina.U heeft mooi praten.
fRellinl komtrc> degcsg binnenj. H!dwlg (lccrhem toej.Ispa bi jul Gzna (tegeljjkertl jdj.Ishijer?
R elling.Ja zeker. H edwig.En daar zegt u ons niks van! ende llir neg. it kin betnoom eentebe e-eest Maar ik de had daR ta beJa, e-ees houde n... .;hem, n eerst demo-
nischen,natuurli jk;en daarna ben ik zoo vastingeslapen dat... G ina.W at zeit Ekdalvan daag?
R elling.Hijzeitniets. H edwig.Praathijheelemaalniet? R elling.Geen stom woord. Gregers.Neen,neen;dat begrijp ik best. Gina.Maarwatvoerthijdan uitl R elling.Hi jligtop de canapl en snorkt. Gina.Zoo? Ja,Ekdalkan erg snorken.
H edwig.Slaapthi j?Kan hijslapen? R elling.Ja,het heeft er verdomd veelvan. Gre4ers.Heelbegri jpeli jk;nadien zielestri jd,diehem heeft ultgeput... Gina.En hi j is ook niet gewend den heelen nacht buitenshuis rond te zwalken. H edwig. 'tIs misschien we1 goed, moeder, dat hij slapen kan. Gina. Dat denk ik ook. Maar dan is het ook niet 84
)-)-
-)
---) è
DE W ILDE EEND.
noodig hem zoo vroeg wakkerte maken.lk dank jewel, Relling.Maar nu moet ik eerst de kamers wat doen en den boel wat opknappen, en dan... Kom mee helpen, Hedwig.
foina en Setâk gaan 46woonkamerfl). Gregers. Kan u mij den geesteli jken omkeer verklaren,die nu in Hjalmar Ekdalplaatsheeft? R elling.lk heb er waarachtig niets van gemerkt dat ereenige geestelijkeomkeerin hem plaatsheeft. Gregers.Wat!0p zulk een keerpuntvan zijn leven1 waardat op geheelmeuwe grondslagen komt te staan.... Hoekanu denkendateenpersoonlijkheid alsHjalmar...? R elling. Och, persoonlijkheid... hij! A1s hi j ooit eenigen aanleg heeft gehad tot zulke abnormiteiten,die u persoonli jkheid noemt,dan is die alin zijn jongensjaren met wortel en tak totaal uitgeroeid;dat kan ik u verzekeren. Grerers. Dat zou toch al heel vreemd zi jn... bij zoo'n llefdevolle opvoeding al shn genoten heeft. R elling.Van die twee tantes? Die twee mallannige, hysterische oude jongejusrouwen,bedoelt u? Gregers. lk kan u zeggen dat het vrouwen waren
bijwiedeidealeschuldvorderingnooitin hetvergeetboek raakte.:.;ja,daarzalu nu welweerde gek meesteken. R elllng. Neen, daarvoor ben ik nu niet gestemd.
Overigensweetik erallesvan;hijheeftalz66veelleuterPraatverkochtoverdietwee,yzielemoeders''vanhem.Maar lk geloof niet dat hij die twee dames veel dank verschuldigd is.Ekdalsongeluk is,dat hijin zijn omgeving altijd aangezien isvooreen grootlicht... Gregers.En is hij dat bijgevalniet? In het diepst van zijn ziel,bedoelik? Relling.Ik heb er nooitiets van gemerkt.Datzi jn vaderhetgeloofde...nou ja,die oudeluitenantisalzijn leven een ezelFeweest. Gregers.Hp isalzijn leven een man meteen kinderzielgeweest;maar dat isietswat u nietbegrijpt. R elling. Och jawel!Maar toen dan die lieve zoete Hjalmar metgroote moeite en bijde gratie student geworden was,werd hij onder zijn kameraden ook alweer dadelijk voor het grootetoekomstlichtgehouden;hijwas een mooie jongen; dat trok aan...;rose en blank...; 85
777( ) )---..-è.
-r )è T.
DE WRLDE EEND.
juistzooalsheeljongemeisjesdejongensgraagzien;enmet zijn licht ontroerd gemoed en dathartenwinnende in zijn stem,en omdathi j zoo mooide verzen en de gedachten van anderen wist voor te dragen... G regers f toovnig).Is het Hialmar Ekdalvan wien u
zoo spreekt? R elling. Ja, met uw verlof. W ant z66 ziet het er van binnen uit,dat afgodsbeeld,waarvoor u op uw neus ligt. Gregers.lk dachttoch dat ik ook niet zoo heelemaal blind was. Relliny.0 jawel;dat scheeltmaar heelweinig.W ant, ziet ll, 11 ls ook ziek. G reqers.Dat is volkomen waar. R ell1ng. Jaha. U 1 *8 een gecompliceerd geval. Vooreerst heeft u,zooals ik alzei,die lastige braafheidskoorts;
en dan,wat nog erger is,...zwijmelt u voortdurend in een vergodings-delirium;altijd moetu ietste bewonderen hebben buiten uw eigen persoonlijke sfeer. Gregers.Ja,buiten mi jn eigen ik moet ik het zeker zoeken. R elling.Maar u vergist u schromelijk in de groote wondervliegen,dieu om u heen denkttezien en tehooren. U isweer eens een werkm answoning binnen gekom en m et de ideale schuldvordering; er wonen hier in huis geen solvabele m enschen. G regers.Als u Hjal mar Ekdal niet hooger stelt dan dat,hoe kan u er dan plezier in vinden voortdurend met hem om te gaan? R elling.Lieve God,ik ben toch ook zoowat dokter,
moetik totmi jnschandezeggen;en dan moetik mijtoch
wel bemoeien met de arme zieken die in hetzelfde huis wonen a1s ik. Gregers.Kijk eens aan!IsHjalmar Ekdal ook ziek? R elling.Zoowatallemenschen zi jn ziek,helaas.
Gregers.En welke kuurpast u op Hjalmartoe? Relling. Mijn gewone kuur. lk doe mijn best de
levensleugen in hem wakker te houden. G regers. De levens. leugen! lk heb u zeker niet goed verstaan... R elling.Jawel;ik zei levensleugen.W ant de levensleugen is het stimuleerende beginsel,ziet u. 86
DE W ILDE EEND.
G regers. Mag ik vragen door wat VOOr een levens-
leugen Hjalmar Ekdalbevangen is? R el1ing. Neen... pardon; zulke geheimen verraad lk nietaan kwakzalvers.U zou instaatzijn hem nogmeer voormi jteverknoeien.Maarmijn m ethodeis probaat:Ik heb die ook op M olvik toegepast.Hem heb ik demomsch gemaakt.Dat isde fontaneldie ik hem in den nek leggen m oest.
Gregers.Ishijdan nietdemonisch? R el1ing. Maar wat bliksem wi1 dat dan zeggen, demonisch tezijn?Datistochmaareennonsenswoorddat ik bedacht heb om den man in het leven te houden.Had ik datnietgedaan,dan washetarme goedezwijn alvoor jaarendagtenondergegaaninzelfverachtingenwanhoop. En dan de oudeluitenant!Maar dieheeftzelfzijn eigen kuur uitgevonden. G reqers.Luitenant Ekdal? JFat dan? R ell1ng. Ja, wat vindt 11er dan Van
dat hij de berenjager,daarop dien donkeren zolderrondloopten op konijnen jaagt?Erisgeen gelukkigerschutterin deheele wereld dan hij, die oude man,als hij daar in al dien rommelkanrondscharrelen.Dievierofvijfverdordekerstboomen,diehijdaarbewaard heeft,diezijn voorhem net hetzelfde a1s het heele groote frissche H oogdalwoud. De hanen en aldekippen zi jn korhoendersin depijnboomen; en de konijnen: die over den zoldervloer springen, dat zi jn de beren d1e hijaanvallen wil,hi j,de dappere oude buitenm an. Gregers.Die ongelukkige? oude luitenant Ekdal,ja. Dieheeftzekerheelwatvan zl jnjeugdidealenmoetenlaten Varen. R elling.Eerik hetvergeet,mijnheerWerlejunior... gebruik toch niethetvreemdewoord:idealen.Wijbezitten een goed inlandsch woord er voor:leugens. Gregers. Gelooft u dat die twee dingen met elkaar
verwantzijn?
R e1ling.Ja,zoo ongeveer als typhus en rotkoorts. G regers.Dokter Relling, ik zal niet rusten, v66r ik
Hjalmaruituw klauwen gered heb! R elling. Dan zou hijer alheelslechtaan toe zijn. Neemtu de levensleugen van een gemiddeld mensch weg, dan neemtu hem meteen zijn geluk af(tegen Se#-ïg die 87
-)-
.
)-(-
.
DE W ILDE EEND.
%itd6woonkamerisgekomen).Zoo,wilde-eende-moedertje,
nu ga ik naarbeneden enki jken ofpa nog llgtte broeden op die belangri jke uitvinding (gaat=eg doofdegcsgdevr). Gregers fnadert#e#o#).lk kan het le aauzien dat het nog niet volbracht is. H edw ig.W at? 0,dat met de wilde eend.Neen.
Gregers.Jezielskrachtbegafjezeker,toen hettotde
daad zou komen,vermoed ik. H edw ig.Neen,dat is het eigenl ijk niet.Maartoen ik van ochtend wakkerwerd en dachtoverwatwi jgesproken
hadden,toen leek het mi jzoo raar.
Gregers.Raar? H edw ig.Ja,ik weetniet...Gisteren avond in 'teerst
leek het mi jzoo iets moois;maartoen ik reslapen had, en er weer over dacht,toen vond i k er elgenlljk niets m oois aan. Gregers.0chneen,hoezou jehierookhebben kunnen opgroeien zonder daterietsvan jeinnigste zijn verloren WaS gegaan. Hedwig.Ja,dat kan mij niet schelen;als pa maar weer wilthuiskomen,dan . Gregers. Och, had J*e Dlaar een open oog voor dât, wat aan het leven waarde geeft,...bezat je maar drn
waren,blijden Poed om een osertebrengen,dan zou le eenszien ho6h1Jbi jjeterug kwam,...maarik bli jftoch nog in jegelooven,Hedwig (aJ doordegangdeurj. (ffedoïg looptheen en Yeer doorde àc- r;dan Wlz# in de keuken gaan;op Aefzeyde oogenblik oxdfer geklqt op de zol#er#evr; Iledwig doet de devr een klein eindle
open;de oW e Ekdalkomter nit;zY dcAvffde devr Yeer dicht).
E kda1.Hm ;het is een matig genoegen zoo alleen uit wandelen te gaan.
Hedwig.Had u geen lust om op de jacht te gaan,
grootpa? E kda1. Daar is het van daag geen weer voor. Veel
te donker;jekuntternauwernood een hand vooroogen
zien. H edwig. Heeft u nooit eens lust om op wat anders
teschieten dan op konijnen? Ekda1.Zijn konijnen soms nietgoed genoeg?
H edwig.Jawel;maaralshetnu eensdewildeeend was?
88
L-
.
--.-
.--
DE W ILDE EEND.
Ekda1. Ho... ho;ben je bang dat ik je de wilde eend nog eens doodschieten zal? Nooit van mijn leven, hoor.Dat nooit. H edw ig.Neen, u zou 't misschen ook niet kunnen;
'tmoet erg moeilijk zijn om wildeeenden te schieten.
E kda1.Nietkunnen?Noudatzouikdenken,datik'tkon. edwi g. lkHme en ni etHoe met ZO*#u u 't dan aanleggen,grootpa?... mvn wilâe eend,maar met andere?
Ekda1.lk zou ze onderdeborstzien teraken,zieje; datishet sekuurste.En dan moetje tegen de veeren in schieten...niet met de veeren mee. H edw i Ekdal .g.Gaan ze dan dood?
d... als J @e Ja, natuurli jk gaan ze dan doo @ goed schiet.Nou;ik za1 me wel een beetl e m ogen gaan opknappen. lIn1...Nieet er alles van...hm (af in zï jl
kamerj.
H edw ig (occAfeTen,ki jktdc/lvïs %GGfde àc- ztlevr, gaat lcc/ de plankenkast,W atop #JcT teenen dfJJl!neemt hetpïdfoolmetdendubbelen l oop wcsd6plankenbekbktAef).
Gina (komtmetdfp#6r en stofdoek uitde woosâc- r). H edwig (legtgauw en ongemevkthetyïdfoolwegj.
Gina.Hedwig,jemoetnietin pa zijn boelrommelen. H edwig (gaat weg van de plankj.lk woû alleen maar een beetje opredderen. Gina.Ga liever eensin de keuken kijken ofde koëe nOg warm is;ik zal het blad meenemen als ik naar beneden ga.
(Iledwig gaat heen; W sc begintte wegel en dfo/ V t6
nemen in hetatelierj. (Na ees po/d# wovdt#e gangdeur ccrzeles: geopend,en
Ihalmav Ekdal kbkt naav binnen; A# heeft z#s ovenhn cl/l, z zlccr is zonder hoed, osgez œcdt vc/lcs en m et vevwarde, ongekamde haren;zù' s oogen dfccs Fetnen 4qJ). Gina (ùH I 9 ' J f me t d en dfo#erin d6 kand staan e% àïJ'âf hem - 1). eerejl,Ekdal,...kom jenou toch? lkHjalm ar (komtNu el 6% antwoovdtmet#o#e steïnj. kom ...om dadel Gi ijk weerte verdwi jnen. na. Ja, ja; dat begrijp ik wel. Maar Jessesnog toe,...watzieje er uit!
Hjalmar.Zieik erzoouit? G
1na.En jemooie winterjasnogal!Nou dieheefteen
pak aan gekregen. 7
89
-
-
7 7
7-7 --7.7 -- )7. 77--
-- --
-
DE W ILDE EEND.
ç( H edwig (G de keukee ur).Aloeder zal 1*Ir.... ziet Hialmav,geefte6% gil KJ@ vreugde8R loopt0: hem f0e). O pjatje,paatje! H)alm ar fkeevt zïcA(tegenen &ïswe @)e.vtLaAaxr t haafr met Zf J' x hand).Weg,weg,weg! Weggaany zeg ik je. Gina (halquidj.Ga in de woonkamer,Hedwig (#e#Wg gaatdfïllteen). Hjalm ar.Ik moetmi jn boeken meenemen.W aarzijn mi jn boeken? Gina.W at voor boeken? Hjalm ar.Mi jnwetenschappelijkewerken,natuurli jk,... detechnischeti jdschriften,dieik noodig heb voorde uitvinding. Ginafzoektin dekastj.Zijn hetdeze,waargeenomslag om zit?
Hja1m ar.Ja,diezi jn het. H Gina flegq ees pak f##, vc/lr/fel op & fclel),Aloet e Hdwig zenletvoorje opensnllden? jalm ar.Hoeven niet opengesneden te worden. G (Ko irte:fïI(e). na. Bhjft het er dus bij,Ekdal, dat Je Van ODS @
wegqaat?
H Jalm ar èommeltin d6boekenj.Ja,datspreekttoch welvan zelf,dunkt m e.
Gina.Ja-ja. Hjalm ar (dvftig).Ik kan niet dag aan dag en uur en uur mi jn hartlaten doorpriemen...! Gina.God vergeve je dat je zoo iets leelijksvan mij kunt denken. H) 'alm ar.Bewijsmijdan...! G1na.,tKomt mi J.voordat).y J,moa bewi jzen. Hjalm ar.Na een verleden a1s het jouweî Er zijn toch eischen...;ik zou geneigd zijn ze ideale eischen te noem en ...
Gina. Maar g ootvader dan? W at zal er van hem worden...? stakkerd!
Hja1mar.Ik ken mijn plicht;de hulpelooze gaatmet mi jmee.lk zaldestad ingaan en schikkingen maken... Hm ... (aavzelendj.Heeft niemand mi jn hoed gevonden op de trap? Gina.Neen.Heb jejehoed verloren? 99
DE W ILDE EEND.
Hjalm ar.lk had hem natuurlijk op toen ikvan nacht
thuiskwam ;datis buiten kwestie;maar van daag kon ik hem niet vinden.
Gina.Jesses,waar ben je dan toch naar toe geweest
met die twee doordraaiers?
Hjalm ar. 0ch vraag toch niet naar zulke onwezenlijkedingen.Denk jedatik in een stemming ben om mij bizonderheden te herinneren? Gina.Alsje maar geen kou gevat hebt,Ekdal(gccf in de keuken). Hjalm ar fpçaat in zïcAzey halfuid en 500:, teçwgl ## de la wcl de tafel leeg > àf). Je bent een schoft, Relling...!Een schavuitben je...!0,jou gemeeneverleider...! lk woû dat ik iemand wist die je stilletjes mollen woû!(A# lelteenigeovdebrieven op zljde,wïzltffhet doprgedc/levzde papger tcs den worïges dag, neemt het op e91 bekgktde dfvààes; legt het oeer gauw seer als W> binnen komtj. !ri en ek nen, rolg kos ne bladtre ok pi dneh tae fb el Hier waGtiwa narm(zed ae1l sadjener oms tj ..En ooi ks wat boterhammetjesen een stukje pekelvleesch. Hjalm ar (kl jkt dc/lvïn naar het bladj.Pekelvleeschî Nooitmeeronderditdak!'tIswaardatik in bi jnavieren-twintigurengeenvastespi jsgenotenheb;maardatdoet erniettoe...Mijn aanteekeninyen!Mi jn begonnen levensherinneringen!Waar kan ik mljn dagboek en aldie belangrijke papieren vinden? (doet de oopskc- r#evr open maar -#/2 ,/terug).Daariszijweer! Gina. Ja, lieve God, het kind moet toch èrgens blijven. Hjalm ar.Ga de kamer uit(A# maakt,lccfd, .Iledwig komtdcAvcAferin hetatelieï). Hjalm arfmetdehand pp dendeuvknopzegftegenGlc). Deze laatste oogenblikken die ik in mijn vroeger thuis doorbreng,wensch ikverschoondtebll gven vanvreemden...
fgaatdekamerïs). H edwig fmeteen dyropgnaaçM crmoeder,vraagtzacht en bevend).Ben ik dat? Gina.Bli jf stil in de keuken, Hedwig; of neen,... ga liever naar je eigen kamertje (qveektfegel Ilialmar, feroï jlzY naar hem toegaatj.Wachteven,Ekdal;rommel niet zoo in de commode;ik weet waar alles ligt.
91
Hedwig (dfxf een oogenblik onbewegelnk in cspf en tadeloonheid, 5#/ op Accr lippen 0:4 haar frc- s in t6 houden;dan 5ifz# kçampacht igd6handenen zegtzccAf#dl. ' De wilde eend! (Z# slniptwccrd6 plank en neemter hetpïdfool%f;doef de zolder#evr een beetie open,dcAuifnaar binnen en doet & &vr ccAf erzïcA dichtj. fHjalmaren Jïsc beginnen in d6oposàc-ereen ooprdes=ï. s. seIïw ).
H jalm ar (komt met eenige dcArifes en 1t):. :6 oude papieren,dieI,# op detafellegt).Och,watkan ernou in d ien reiszak!lk heb toch welduizenderleidingen mee te sleepen!
Gina fvolgt hem met /1 reiszakj. Laat dan al het
andere zoo lang liggen,en neem alleen een hemd en een paar onderbroeken mee.
Hjalmar. Poeh...! al die vermoeiende voorbereid-
selen...!(tçektz#s onerias Gfen gooitdieop d6ccs@,J). G ina.En de koëe staat ook koud te worden. Hjalm ar fneemt onwillekeuçig een dlok en nog een G crsc). Gina (reegt de stoelleuningen cJ). Het moeilijkst zal welvoorjezi jn om zoo'ngrootenzoldertevinden voorde konijnen. H jalm ar.W at! Moet ik al die konijnen ook meesleepen? G ina. Ja, de oade man kan toch ni et buiten zi jn koni jnen,denk ik. E Hjalmar.Daarzalhi jtoch welaan moeten wennen. r zi jn hoogeredingen in hetleven dan koni jnen,dieik mijwelontzeggen moet.
Hina(stoftdeplankafj.Zalikdeiuitinjereiszakdoenl G jalmar.Neen.Geen iuit meervoor mi j.Maar geef mijhetpistool. Gina.Woû je hetpestoolmeenemen? Hjalmar.Ja,mijn geladen pistool. Gina (zoekter> cr).'t Iserniet.Hijheefthetzeker mee naar binnen genomen.
Hjalmar.Ish1 G jop den zolder?
zna.Ja,waarschilnlijk wel. Hjalm ar. Hm,... de eenzame gri jsaard Lhi j neemt een spferlc-,eel,en drinktzï js kop àop vï/). 92
DZ W ILDZ XEND.
Gina.Alswijdekamernu nietverhuurd hadden,kon 1e daar zi jn gaan wonen. -
HJ .alm ar.Ik zou onder één dak blil .ven wonen met...! Nooit,...nooit!
Gina.Maar zou je dan niet vooreen dag oftwee je metde woonkamer kunnen behelpen? Daar kon je toch heelemaaloP jezelfzijn.
H 'alm ar.Nooit meer binnen deze muren! Glna.Nou,danbi jRelling en Molvik? H jalm ar. Noem mij den naam van die kerels niet meer!Ik verliesmi jn eetlustalleen albi jdegedachte aan he n . . . 0c h ne e n, i k mo e t er ui t i n storm en SneetlW ' )acht,... V&n huis tot huis gaan, en een onderkomen
zoeken voorvaderen mij. Gina.Maarjehebtimmersgeen hoed,Ekdal!Je hebt Je hoed toch verloren. Hjalm ar. 0, die twee jchobbejakken, die smeerlappen...! Een hoed moet l k hebben (see-f nog een boterham).Ik heb waarachtig geen lust om mi jn leven er ook nog aan te wagen fzoektïef, sop kfbladj. Gina.Waarzoek jenaar? Hjalmar.Boter. Gina.W acht,ik zal'thalen (gaat>crdeàevàes). Hjalmar fvoept Accr achterna). Och,dat hoeftniet, ik kan dat brood even goed droog eten. Gina (brengt6en dcAcclfjemetbotevj.Kijk eens;lekkere versche boter. (Z# schenkt hem nog een kop ko#e in; A# gaatop de CCSJPJ zitten,d-eerlnog -66r boter op z#s bvood en eet en dvinkteen pop. sin dfïlfe). Hjalmar. Zou ik, zonder door iemand... wie dan *
ook... lastig gevallen te worden,daar in de kamer een paar dagen kunnen wonen?
Gina.Welzeker zou datkunnen,alsjemaarwilt. Hjalmar.Wantikziebijgeenmogelijkheid kansom aldiedingen van vaderzoo ln-eensweg tekri jgen. Gina.En dan moet je hem toch ook eerst nog vertellen datjenietlangermetonssamen wonen wilt. Hjalm ar(dc/lvifzl jnFso/e/io, wegj.Datook,ja;nou al
dieverwardetoestandenweertemoetengaanuitpluizen...lk moethetallemaaleensrustigoverleggen...ik moeteersteens uitblazen;ik kan aldiezwar:lasten nietop een dag dragen. 93
-
ï .7i)-() 7.V)) .)--
-
DE W ILDE EEND.
Gina. Welneen;en dan nOg al* 111zulk genleen Weer als het van êaag 1s.
Hjalmar(neemtFerle'dbrief0,).lkziedatditpapier
hier nog ligt te slingeren. Gina.Ja,ik ben er niet aan geweest.
Hjalmar.M % gaatdatding niet aan.
G ina.Nou,ik denk er waarachtig ook niet aan om er Vebruik van te maken. H) .alm ar. ...maar het I @S t et hoc erhrieook vanni mi jnnoodigdat het verloren gaat...;in al de verhuizen kon het allicht...
Gina.lk zal het we1opbergen,Ekdal.
Hjalm ar. Die schenklng komt toch in de eerste plaatsvadertoe;enhetiszfl zaak ofhijergebruik van maken wil. Gina(z1I4f).Ja,diearme oude vader... Hjalm ar. Voor alle zekerheid... waar kan ik een beetjesti jfselvindenî Gina fgaat- r d6 plankj.Hierstaatde stijfselpot. H jalm ar.En een penseel? Gina.Hier isook het penseel(brengthem dedingenj. H jalm ar(n66mteen dcAccr).Alleen maareen strookje papiertegen den achterkant... fknipten ,I@k).Het zi j verrevan mi j,mi jte willen vergri jpen aan heteigendom van een ander)...allerM nstaan dat van een behoeftigen grijsaard.En aandatvaneenandernatuurlijkookniet,... Ziezoo.Laat hetdaarnu maar zoo lang liggen.En alshet
drpogis,leghetdanwer.Ik wilhetstuk nietmeeronder mlln oogen hebben.Noolt meer!
fGvegers Ferle komtvïfdegang binnent.
Gregers (eel beetie reropnderd).W at,...zit je hier, Hjalpar? H)alm ar(staat8>eIop).lk wasletterlijk neergezonken van uitputting. Gregers.Je hebt toch ontbeten zie ik.
Hja1m ar.Ookhetlichaam laatsomszijneischengelden. Gregers.En watheb je nu besloten te doenî H jalmar.Voor een man als ik,iser maar é1n weg. Ik ben bezig mi jn noodigste dingen bijelkaar tezoeken. Maarjebegrijptdatdaarti jd voornoodig is. Gina (eel beetieoN6#vI&g).Moetik nu dekamervoor je in ordemaken ofle reiszak pakken? 94
-
XR W ILDZ XZXD.
Hjalm ar(kwaad,on#ervïfàfkeW naar:regcrd).Pak,... Gina fneemtden reiszakj.Nou goed;dan za1ik erhet
en maak in orde.
hemd en het andere maar i n doen (gaatde kamev in 6s
trektdedevrachterzïcA dichtj. Gregers (?lc een korte dfïlfg).Nooit had ik gedacht dat het zoo zou eindiyen.Voellehetdan waarl ijk a1seen
noodzakeli jkheid datle huis en haard verlaten moet? heen en Yeer). Wat wi Hjalm ar floopt osrvdfïg b l je dàn dat ik doen zal...î lk en niet geschikt om ongelukkig te zijn?Gregers.lk moet het goed en gezellig en vredig om miJ heen hebben. Gregers.Maarkan je datdan niet?Probeer het toch maareens.Mijdunkt,nu heb jetoch vasten grond om op te bouwen...;begin nu van voren afaan.En vergeetniet
datje toch'ook je uitvinding hebtom voorte leven. Hjalmar.Och,praatmijnietvan dieuitvinding.Daar kan het nog laat mee worden. Gregers.Zooî
Hjalm ar.Ja,lieve God,wat wilje eigenlijk dat ik
zaluitvinden?Anderen hebben immershet meeste allang te voren uitgevonden.H etwordtbi jden dagmoeilijker...
Gregers.En je hebteralzooveel voor gewerkt! Hjalmar.HetwasRelling,dieliederli jkevent,dieer
m jl *toe bracht. G regers.Rellinq?
H jalm ar.Ja,hljwashetdie mi j heteerst opm erkzaam maakteopmi jnaanlegvooreen ofanderebelangri jke uitvinding op het gebied van fotografe. Gregers.Aha,...was het Relling!
Hjalmar. Och, ik ben er zoo innig gelukkig over
geweest.Nietzoozeer over de uitvinding op zichzelf;maar omdat Hedwig er aan geloofde...er aan geloofde met al de kracht en het vuur van haar kinderziel...Ja, dat is te Zeggen...ik dwaas,heb mi jaltijd verbeeld datZJ j*er aan geloofde.
Gregers. Kan je nu waarli jk denken dat Hedwig onHj oprechttegen je was? alm ar.lk hou nu alles voor mogelijk.Hedwig is hetdiemijin den weg staat.Zijzalallen zonneschijn uit mi jn leven verbannen. Gregers. Hedwig! Praat je van Hewigl Hoe zou 95
-
--
-
7-
7 - 7-
DE W ILDM EEND.
z# welden zonneschijn uit je leven kunnen verbannen? Hjalm ar fzondev fe antwoorden). Hoe onzegbaar lief heb ik dat kind gehad.Hoe onzegbaar gelukkig voelde ik mij,iederen keer a1s ik thuis kwam in mijn eenvoudige kamerenzijmijtegemoetvloog,methaarlieve,eenbeetje knippende oogen.0,ik goedgeloovige dwaas!lk hield zoo
onzerbaarveelvan haar...;en zoodichtteen droomdeik
mijln de illusie datzij ook zoo onzegbaar veelvan mij hield. Gregers. Wo1 jezeggen datdatmaareen illusiewas geweest? Hjalm ar.Hoe kan ik dat weten? Uit Gina kan ik
niets halen. En haar ontbreekt bovendien zoo alle zin voor deidealezi jdevandezeverwikkelingen.Maarik voel behoefte mi jn hartvoorjou blootteleggen,Gregers.Daar
zitdievreeseli jketwijfel,...misschien heeftHedwig nooit echten waarvan mijgehouden. Greger8. Daarvan zou toch mogelijk weleen bewijs tekrijgenzi jn (luistert).W at isdat?Ik geloofdatdewilde eend schreeuwt. Hjalmar.De wilde eend snatert.Vader is op den zolder. G regers.Ishi jdaar? (#Y,straaltrc> kmeugdej.Ik zeg datje er toch wel een bewijs van zoudt kunnen krijgen, datde arme,miskende Hedwig van je houdt! Hjalm ar.En welk bewijskan zijmi jgeven?Ik durf niet gelooven aan eenige verzekering van dien kant. G regers.Hedwig is stellig niet onoprecht. Hjalm ar.Ach Gregers,datis hetnu juist,watniet zoo zeker is.W ie weet wat Gina en die mevrouw Sörby
hier dikwijls samen reEuisterd en bepraat hebben? En Hedwig heeftgewoonlljk haarooren goed open.Misschien
kwam dieschenking nieteenszooonverwacht.Ik meen wel zoo iets gemerkt te hebben.
Gregers.W atvooreen geestisertoch in jegevaren? Hjalm ar.Mijn oogen zijn openyegaan.Letmaareens op...;je zulthetzien,dieschenklng is maareen begin. Mevrouw Sörbyheeftalti jdzooveelovergehadvoorHedwig; en nu heeft ze het im m ers in haar m acht om alles voor hetkind tedoen watjemaarbedenken kunt.Zijkunnen haarvan mijwegnemen wanneerzijmaarwillen. Gregers.NooitvanhaarlevengaatHedwigvanjouweg. 96
DE W ILDE EEND.
Hja1m ar.Weesdaarmaarnietzoo gerust op.A1s die komen en haar wenken met volle handen.*@? Och, ik, die haar ZOO onzegbaar lief gehad heb!lk,die er m il *n grootstegeluk in vond haar voorzichtig bi j de hand te nem en en haar te leiden,zooals m en een kind,dat bang isin 't donker,dooreen groote ledige ruimte leidt...!Nu
voel ik het zoo pijnlijk zeker,...de arme fotograaf op zijn zolderkamertjeisnooitwaarli jkenwaarachtigietsvoor haargeweest.Zijheeft alleen maarsluw gezorgd op een goedenvoetmethem testaan,totdatdetijd gekomenwas. Gregers.DatgeloofjezelfnietHjalmar. Hjalm ar.Hetvreeselijkeisjuistdatik nietweetwat ik gelooven moet,... dat ik het nooit weten zal. Maar kan ji jerdan heusch nog aan twi jfelen dathetzijn moet zooals ik zey? Hoho,jij vertrouwt te veelop de ideale schuldvorderlng,mi jngoedeGregers!A1sdieanderen kwamen,...die,met de volle handen,en het kind toeriepen: verlaathem ;bi jonswachtje hetleven... Gregers(:s6I).Nou,wat dan,denk je1 Hjalm ar. Als ik haar dan vroeg: Hedwig, ben je bereid datleven voor mij op te oierenb(!cc& spottend). Jawel,dankje lekker. Dan zou je eens hooren wat ik ten antwoord kreeg!
(E6n pistoolschotklinktop den zo!&r).
G regers fl nid...blb' ).Hjalmar! Hjalmar.Zoo;nu gaathijook nog op dejacht. d Gina (komtbinnenj.O jé,Ekdal,ik geloofwaarachtig
at de oude man daar op den zolder alleen aan het pifpasen is. @
Hjalm ar.lk zaleensgaan zien... s? Gwat regdat erswa (l erendig... ontçoerdj. W acht even! sFeet
Je
H jalm ar.Ja natuurlijk. Gregers.Neen,je weet het niet.Afaar ik Nieet het. Dat washetbewi js. H jalm ar.Welk bewi js? j Gregers.Dat was het oier van een kind.Zij heeft e vader overgehaald om de wilde eend dood te schieten. H jalmar.Dewildeeend dood te schieten? Gina.Verbeeldje! Hjalm ar.En waarvoor? Gregers.Zijwoû je het liefsteten oier brengen wat 97
.-
. -
---
-
l.)l
i2- l.-)
--..1
DE W ILDE EEND.
zijop de wereld had;wantdan zou jetoch welweervan haargaan houden;dachtzij. Hjalm ar (Yeeà...bewogenj.Och,'t lieve kind. Gina.Ja,watdiealnietin haarhoofd kri jgt! heG bbree n, :e lka rs ..lma Zij r;wo zoû nde ar lled ei nenzaar je liefde weer terug nleende zi j niet te kunnen leven.
Gina fvechtend e fltaar frc-n).Nou zie je het zelf,
Ekdal.
H; -a1mar.Gina,Waar zit ze?
Glna (snikkendj.De stumperd,zi j zalwelalleen in d. e keuken zitten,denk ik.
Hjalm arfrukt& keukendeuropenenroepf).Hedwk,... kom !Kom bijme!(kbktrosd).Neen,hierisze niet. Gina.Dan isze zeker in haar eigen kamertje. Hjalm arfop #egang).Neen,Meriszeook nietfkomt binnen).Zijiszekeruitgegaan. Gina.Ja,jewo1 haarnergensin huiszien. Hjalm ar. Och, kwam ze nu maar gauw thuis,... dat ik het haar eens goed zeggen kon... Nu zal alles goedworden,Gregers;nu geloofik datwi jeen nieuw leven kunnen beginnen. G regers t zcck/dl.Ik wist het wel; door het kind zou hijzich wederophesen. (D6oude#McIverschqntin A d6%r1?Jn z#l kamer;A# in in rolle unform en #rvk bezig z#p nabelom te gedpep). Hjalm ar frerbaasdj.Wat,vader!Isu dââr? Gina.Heeft u in uw kamer geschoten,vader? Ekdalfverdrietig,komtsW6r).Dusjijgaatmaaralleen op de jacht,Hjalmar? H jalm ar (ïp spanning...rerwaçdj.Dus u heeft niet geschoten op zolder? E kda1.Geschotenl lk? Hm ! G regers froepttegen Sjcl -cr).Dan heeft zij zelf de wilde eend dood geschoten,zeg!
Hjalm ar.W at is dat nou? (looptlccr#e zpl/r#evr
ruktdieopen,kb' ktv rbinnen en roepfhavdj:Hedwigl Gina (looptnaar de Jevr).Jesses?watisdat!
Hjalm ar (gaat naar 5ïs-s). Zlj ligt op den grond! Gqegers.0p den grond? (ook - r binnenj. G1na (tegelnkertl jdj. Hedwig! fbinnen op &n z/l&r).
lleen,neen,neen! 98
.
-
-
- -7 .
DE W ILDE EEND.
Ekdal.Hoho;gaat zi jook alaan de jachtdoenl (Ilialmav,W> en :regerd dragen Sedoïg in hetcf6lïer;
in de V/lcsgesde rechtevhand AoW f z4 het yï, sfppl rastgekleydj. H )alm ar t f?er-ïl&rdl.Hetpistoolisafgegaan;zijheeft zichzelf geraakt.Roep om hulp!H ulp! Gina (looptd6ganl in el çoeptsxrbenedenj.Rellinr!
Relling! Dokter Relllng; kom eens zoo gauw mogeli gk boven!
( ala ma en Jr gert dble Se wï EHi kd 1rfza cht j.eHe ogsgce hnwr e4 ek tgzio p d6 ccscylseer). ch. H jalm ar(0p zi jn àsïezs bi j Accr).Nu zalze welgallW biJ 'komen;nu komtze bij;ja,ja,) -a. j* ich Gina fdieoeerbinnen gekomen 1d).W aarheeft ZJz geraakt? lk zie nergens iets... vikk d6 l (Relling komtAxdfk 6% wlc/cop ce cnh Afe arngh ee nmdeMo jc8)l. ccfdfc iszonderrejfen dcd,met
R elling.W at ls er te doen? Gina.Ze zeggen dat Hedwig zich geschoten heeft. Hjalmar.Kom en help eens gauw! R elling.Geschotenî
(S# dcAuif#, :tafelo, zj en 5c/9,fkaarfeonderzoeken). Hjalm ar Lligt nog @!f#d geknield en ziet cspfïg tot hem op).Het kan toch niet erg zi jn? Zey,Rellingî Zij bloedt bijna niet.Hetkan toch nieterg zln? R el1ing.Hoe is het gebeurd? H jalm ar.Och,ik weethet niet...! Gina.Zijwoû de wilde eend dood schieten. R elling.De wilde eend? Hja1m ar.Het pistoolmoetafgegaan zijn. R elling.Hm .Zoo. E k(1al.Het bosch wreekt zich.Maar ik ben toch niet bang (gaat naar den zolder 64 doet #e deurcc/lfez zïcA
dïc HAfJ). alm ar.Nou,
Relling,...waarom zeg jeniets? Hjalm ar.Ja,maarzijkomttoch weerbijî R elling.Je ziettoch weldat Hedwig niet meer leeft. Gina Lbarstin trlsel vïl).0,'t kind!'tkinâ! Gregers (Aee8cA).Op den bodem derzee... Hjalm ar (npïingtopj.Jawel!Jawel!Zi j moet leven! 0, ik zal je op mi jn knieën danken, Relling,... een R elling.De kogel heeft haar in de borst getroGen.
99
DE MqLDE EEND.
oogenblik maar...alleen maar zoolang datik haar zeggen
kan,hoeonzegbaarliefikhaartochaldienti jdgehadheb! R elling.Het hart is geraakt. lnwendige verbloeding. Zijwas op slag dood. Hja1m ar.En ik,die haarvan mij weg joeg a1seen dier!En toenkroop zijverschriktnaardenzolderenstierf uitliefdevoormijfsnikkendj.Hetnooitmeergoedtekunnen maken! Haar niet meer te kunnen zeggen. fbalt & vuisten en roeptnaar 5prep).O Gi jdaarboven...!Alngi j er zijt!Waarom hebtgijmi jdat aangedaan! Gina.Stil,stil,jemoetnietzulkeleeli jkedingenzeggen. Wi jhadden zekergeen rechtom haarte houden. M olvik.Het kind is niet dood;het slaapt. R elling.Och klets!
H jalm ar (wordt kalm,g>I - r & Tnapl en à#k metorerelkclrgekruistecr- s n-r#e#ozg).W atligtzi j
daar nu star en stil. R elling (t rachth6tpïdfoolvïfW r AJW lo&te- àep). Dat zit zoo vast,zoo vast. Gina. Neen,neen, Relling, breek het kind 'r vingers niet;laat het pestoolm aar zitten.
Hjalm ar.Zijzalhetmeenemen. Gina.Ja,laathethaarhouden.Maarhetkind za1nirt hierbli jvenliggenparadeeren.Zijzalinhaareigenkamertle liggen,dat zél ze.Pak aan,Ekdal. tf&' cl- ren W> nemen Accr namen op). Hjalm ar (onder hetwegdragenj.0, Gina,Gina,kan ji j dat dragen! Gina.Wijmoeten elkanderhelpen.W antnu iszi jtoch welvan onsallebei. halfvan jou en halfvan mi j. M olvik (Dtrekt#earmen vïlen prerelf).Geloofd zijde Heer;totstofzultgijwederkeeren;totstofzultgi jwederkeeren... RellingefFu n :ï ist >ertj d.ra Ho gen uh jetble 4k k,d ko eo rr eld ;eje bentbezopen. keukendeurYeg. flhhlmar R6lling dlvïf de & vr achter hen. M olrik dlvïpf de gcw deurvïf). R elling fgaatN z Gfegerstoe en z%l):Niemand zal mijwijsmaken datd1tbiJongeluk gebeurd is. Gregers (di6 tlerdfY/d Tan dcko in 5lYrel 8tGa% in
àirtc-p d eAfkc zenuwtvekkingenj.Niemand kan zeggenhoe vreesehlke gebeurd is. 100
7
(
DE W ILDE EEND.
Relling. De lading heeft het li jf van haar japon verzengd.Zi jmoet hetpistoolvlak op haarborst gericht hebben en toen afyevuurd.
Gregers.Hedwlg is niet voor niets gestorven.Zag u
hoede smart hetverhevene in hem vri jmaakteî R elling.Verheven worden demeesten alszi jin smart bijeen li jk staan.Maarhoelang denktu datdieheerli jkheid bijhem duren zal? G regers. Zou die niet bli jvend zi jn en groeien met zi jn leven? R elling.Binnen driekwartjaariskleineHedwig niets
andersmeervoorhem dan een mooionderwerp om overte declameeren. G regers.En dat durft u zeggen van Hjalmar Ekdalî R elling.W i jzullen elkaarnaderspreken alsheteerste gras op haar grafverdord is.Dan zalu hem in gezwollen taalhooren praten over yyhetkind te vroeg aan het vaderhart ontrukt''; dan zal u hem zich zien hullen in aandoening en zelfbewondering en i n medelijden metzichzelf. Let maar op.
Gregers.Als u geli jk heeft en ilc ongeli jk dan * IS
het leven niet waard geleefd te worden. R elling. Och, het leven zou heelgoed kunnen zi jn, a1swijmaarnietlastig gevallen werden door die onzalige schuldeischers, die ons arme menschen het huis binnenloopen met de ideale schuldvordering.
Gregers Lkl jktwpprzich vïf).In dat gevalben ik bli j datmi jn bestemming is,wât zeis. R elling. Met verlof,... wat is dan uw bestemmingî
Gregers Lweggaandj.Dedertiende aan tafeltezi R jn. elling.Och,wie duivelgelooft dàt nou!
EINDE VAN HET W JFDE OF LAATSTE BEDRIJF.
101
RO SM ERSH O LM TOONEELSPEL IN VIER BEDRIJVEN
PER SO N EN : JoM xxzs RosMER, eigenaar van Rosmersholm, gewezen Predikant.
REBEKKA W EsT,in huis bi j Rosmer. Rector KROLL,Rosmer's zwager. U LRIK BRENDEL.
PZDER MORTENSGAARD. JuA ouw HELSETH,huishoudsterop Rosmersholm . Hetstuk speeltop Rosmersholm,een oudeheerenhoeve
in den omtrek van een kleine sM Rn de fjord in wes/li jk Noorwegen.
E E R S T E B E D R IJF. Huiskamer op Rosmersholm ; ruim: ouderwelch en gezellig. Aan den wand rechts een porcelelnen kachel, versierd met versche berketakken en veldbloemen. W at verder weg een deur.In den achterwand een dubbele deur naar de vestibule. In den linkerwand een raam en daarvô6reen bloementafelmet
bloemen en planten.Bj dekacheleen tafelmetcana# en fauteuils.Rondom aan de muren hangen oude en nieuwe portrettenvangeesteli jken,oëcierenenambtenareninlxniform en
am btsgewaad. H et raam staat open. Evenzoo de vestibuledem en de buitendeur.Buiten ziet m en een laan van hooge, oude boomen, die verder naar de hoeve leidt. Zom eravond. De zon is onder.
Rebekka W estzitin een fauteuilbi j hetraam en haaktaan een grooten,witten wollen doek,die bjna af is.M en toe ki jktzi jspiedenduittusschen debloemen.Eenoogenblik la/r komtjufrouw Helseth van rech/ binnen.
Jufr.H elseth.'tIszekerwe1goed alsik zoozachtjes aan maarbegin tedekken voorhetavondeten,jusrouw. R ebekka W est.Ja,doedatmaar.Dedomineeza1we1 gauw komen.
Jufr.H e1seth.Tochthetdaarnieterg,waardejuf-
frouw zit? Rebekka.Ja,weleen beetje.W i lu zoo goed zijn de deur dichtte doen.( ;v#rouw Ilelseth gaat& Testibuledeur JcAfdoen; dccrsc gaatzY naarhetraam).
Jufr.H elsrth (YïIh6traam dichtdoen;àïJ' àfuïf).Maar
is dat de dommee niet,die daar loopt?
Rebekka(dsel).Waar?(dfx Iop).Ja,datishij.(dcker 8
105
ROSMERSHOLM.
hetgpr#ï J'l).Ga watOP Z1 *J *.Laathem onsnietin hetOOg
krijgen. Juir.H elseth(5ïsse.).Denk eensaan,ju*ouw,- hij begint weer het molenpad te gaan. Rebekka.Hij is glsteren ook het molenpad gegaan. (à#kftunchen hetgordYs en hetzcc-bzYl doorj.Maarnu zullen wijeenszien... Jufr.H elseth.Waagthijzich overden vlonder? R ebekka.Dat woû ik juisteens zien.(Even dccrsc). Neen...Hi jkeertom.Gaatook vandaagweerboven over. foaatweg wcs hetraam).Een lange omweg Jufr.H elseth.Och Heereja.Hetmoetden domi nee ook welzwaarvallen overdien vlondertegaan.Dââr,waar zoo iets gebeurd is.* *
R ebekka(legfhaaràxà-eràwegt.Zijhangen langaan d Jufr.Helseth.Weetuwatikgeloof,jufrouw?Dathet e dooden zijn die zoo lang aan Rosmersholm hangen. R ebekka fkl jktàccrx zl).De dooden? Jufr.H elseth.Ja,'tisom zootezeggen,alsofzijzich niet heelemaal kunnen losmaken van hen, die achtergebleven zijn. R ebekka.Hoe komt udaarbij? hunne dooden,hier op Rosmersholm.
Juir.H elseth.Ja,anderszou datwittepaard toch we1 niet kom en,denk ik.
R ebekka.Watisdattocheigenlijkmetdatwittepaardl
Juir.H elseth.Och,daarzalik maarnietoverpraten. Aan zoo iets gelooft u toch niet... R ebekka.Gelooft u er dan aan? Jusr.H elseth ( gaathet rcc- doht doenj.Ik wi1me niet laten uitlachen door de juirouw (kkktsccr buitent. Neenmaar)isdedomineedaarnu nietwélrop hetmolenpad.*:@
Rebekka (kl jktnaarbnitenj.Dieman dââr?(gaatwx r hetraamj.Datistoch mijnheerKroll! JuA .H elseth.Ja,jui st,dat isde rector. R ebekka.Kijk,datis aardig!W ant u zalzien dathil: hier naar toe komt.
d Jufr.H elseth.Hi jgaatwaarlijk regelrechthetvlon. ertjeover.Enz1jwastochzijneigenvleeschelijkezuster... Nou,dan zalik maargauw detafelgaandekken.(AJwccr recAfd). 106
ROSMERSHOLM.
(Rebekkadfccfeenyop. p'eb; hetrcc-;dan groefz#,glim-
laeht en knikt naar svïfes. #efbegintdonker te o0r&>).
Rebekka(gaatsccrdedeltçrecAf. senpraatsccrbinnent.
Och,lievejufrouw Helseth,u wilzekerwelzorgen vooriets extra'svanavond.U weetwelwaarmi jnheerKrollhetmeest van houdt. Jufr.H elseth LachterdedcAez-el).Jaweljusrouw,ik zal ervoor zorgen. bce keans! (d.o dertr ei djf ïsv led evr daRneto hke .e.tHa el k we lko m,opent. Zoo, eindeli jk mijnheer Kroll! Rector Kroll (ïs de vestibule... zet Zi J' s stok =cg). Dank u.lk kom dus niet ongelegen? R ebekka. U? Foei,schaara u tochl...
K roll (komtbinnenj. Alti jd even beminneli jk. (Kgkt rondj.IsRosmer somsboven op zijn kamer? R ebekka.Neen,hijisnog aan hetwandelen.Hijblijft watlangeruitdangewoonlijk.Maarnu zalhijweldadelijk komen.(wptwccrdeccscyl).Weeszoogoedzoolangplaats te nem en. Kro11(legtzb' n hoed >eg).Dank u we1(gaatzitten en à#àfr0s#).W atheeftu deoudekamermooien Eeurig gemaakt.Bloemen aan alle kanten...
R ebekk a. Rosm er houdt er zoo van lrissche levende bloemen om zich heen te hebben. K roll.En u toch zeker ook wel.
R ebekka.Ja,ikvindhetzooietsheerlijkbedwelmends. Vroegermoesten wijonsdatgenoegen ontzeggen. K roll(kniktbedroefdj.Die arme Beate kon den geur niet verdragen. R ebekka.En ook de kleuren niet.Zijmaakten haar heelem aalvan streek. Krol1.Ik weethetnog wel.(0p IvcAfkertoonj.En hoe staat nu het leven hier buiten? R ebekka.Wel,alles gaat hier zijn stillen yeregelden gang.De eene dag isnet als de andere...En bl2u thuis? Uw vrouw? K roll. Och, 1l *eve jjad the ontseema uErouw West,alt noafr niet *@ * j ander pratenovermlgngezln.Erisdaartoch
datverkeerdgaat.Vooralintijdenalswijtegenwoordigbeleven. R ebekka (eres daarna,gaatin eenJcufevïlzitten,5# deccsc,J).Waarom isu onsheelemaalnieteenskomen opzoeken in de vacantie?
107
L. L
/) k)7-Q7 ( ) è )è -
ROSM ERSHOLM.
Kroll.Jemoetdedeurnietplatloopenbijdemenschen... R ebekka.Nu maar,u wisttoch welhoe wi j naaru
verlangden... K rol1....en bovendien.ik benimmersop reisgeweest... R ebekka.Nou ja,diepaarweken.U heeftverscheiden volksvergaderingen afgereisd hè? K ro1l.Ja!watzegtu daarwelvan?Had u ooitgedacht
datik opmign ouden dagnogeen politiekedrijverworden zou? H èî Rebekka fglimlchtj.Een beetjeeen drijverisu alti jd welgeweest,mi jnheer Kroll. Kro1l.Nouja,zoo'nbeetjevoormijneigenplezier.Maar nuwordthetbittereernstvoortaan...Leestubi jgevaldie radikale bladen. R ebekka.Ja!ik < 1niet ontkennen,dat... K roll.Lieve lufrouw W est,daar is niets tegen in te brengen.Althans niet watu betreft. Rebekka.Neen,datdunktmi jook.lk nloet toch OP de hoogte bl ijven...Nieten Nvat er onlgaat... K roll.N u, ilc verlang ook in geen geval van u, als
vrouw,datu partijkiezenzalinden burgertwist,...ikzou haast zeggen den burgeroorlog,die hier woedt...M aar u heeft dus ook gelezen hoe die heeren van ,,hetvolk''goed
gevonden hebben mijuitte scheldenîWelkeinfame grofheden zijgemeend hebben zich te kunnen veroorloven. Rebekka.Ja,maarmijdunktdatu ookheelfinkvan u afgebeten heeft. K roll.Datheb ik.Datdurfik zeggen.Ik heb haarop
de tanden gekregen.En zi jzullen hetondervinden datik nietdemanbendiegewilligzijnrugonderdeslagenkromt... (beekfafj.Maarlaat onslievernietoverdie treurige en
onaangename dingen spreken van avond. R ebekka.Neen? laat ons dat maar niet doen.
Kro1l.Zegmijhevereenshoehetu nu bevalthierop
Rosmersholm,nu u zoo alleen hier is, nadat onze arme Beate...
R ebekka.Dank u;hetbevaltmi jheelgoed hier.Zij heeft natuurli jk een groote leegte achter gelaten in veel opzichten.En verlangen en droefheid ook...dat spreekt. Maar anders... K ro1l.Denkt u hier te bli jven?Voor goed,bedoelik. R ebekka.Och,ik weet hetelgenli jk zelfiet.Ik ben 108
ROSMERSHOLM .
hiernu alzoo thuisgeraaktdathetmijhaastisalsofik hier ook hoor. K roll. U? Nou dat zou ik ook denken!
R ebekka.En zoo lanq mijnheer Rosmervindtdatik hier nuttig kan zijn en h1 Jhetgezellig vindt,za1ik hier waarschijnlijk welblijven. K ro11fkl jktAccrbemogenccl).Eristochietsheelmoois in,voor een vrouw ...zoo haarheele jeugd op teoGeren voor anderen. R ebekka. Och,wat zou ik anders gehad hebben om voor te leven?
Kroll.Eerstheeftuhetzoomoeili jk gehad metuw ver-
lamden,lastigen pleegvader... R ebekka.U moet niet denken dat dokter W estlastig wasdaarginderin Finmarken.Hetwarendievreeseli jkezeereizendiehem knakten.Maartoenwi jlaterhierheenverhuisd
waren...ja,toen kwamen erweleen paarmoeilijkejaren eerhi juitgestreden was. Krol1.Maar de jaren die daarna kwamen,waren die nietnog moeilijkervooruî R ebekka.W elneen,hoekan u datzeggen!Ik,die zoo innig veelvan Beatehield...En 'twaszoo treurig,zooals
zi jbehoeftehad aan verplegingen omzichtigebehandeling. K rol1.0, ik ben u zoo dankbaar dat u m et zooveel teere zachtheid aan haar denkt.
Rebekka (komtwatdichter bijhemj. U zert datzoo liefen hartelijk,lievemijnheerXroll;nu voelzk we1dat er geen ontstem ming m eer onder schuilt. K roll.Ontstemming? Hoe bedoelt u dat? R ebekka.Nu,het zou toch volstrekt nietzoo vreemd
zijn,alsuerietspijnlijksinvond om mi j,vreemde,tezien huishouden hier op Rosmersholm. K roll.Neen,maar,hoe komt u ...!
R ebekka.Maardatisduszoo niet(veikthem deM s#).
Dank u!Dank en nogmaals dank daarvoor. K roll.Maarhoeterwereld komtu nu op diegedachte?
R ebekka.Ik begonereenbeetjebangvoorteworden, omdatu zoo zelden bijons komt. Kro1l.Danisuwaarlijkhetspoorgeheelbijstergeraakt.
Enbovendien...hierisin datopzichtheelemaalnietsveranderd.U washettoch...en ualleen...diehieralaanhetroer atondindeongelukkigelaatstelevensperiodevandearmeBeate. 1Q9
RO8M ERSHOLM.
Rebekka.Datwa, toch eiqenlijk meer iets als een
regentschap in naam van de hulsvrouw.
K roll.Nu datdoeterniettoe...Weetu weljuirouw West,datik,watmijbetreft,erwaarlijk nietstegen zou hebbenalsu...Maarzooietsmagmeneigenlijknietzeggen. R ebek ka.W at bedoelt u? K roll.Dat heter misschien toezou kunnen komen dat u de leege plaats innam .
Rebekka.lkhebdeplaatsdieikwensch,mi jnheerKroll. Kroll.Vooruw werkzaamheid,ja;maarniet... R ebekka (valthem in d6 re#e...ernstigj.Schaam u toch,mijnheerKroll.Hoekanu overzulkedingen gekheid maken. K roll.0ch ja,onzegoedeJohannesRosmerheeftzeker al meer dan genoeg van het huweli jk.Maartoch... Rebekka.W i 1ik u eenswatzeggen?Ikmoeteigenli jk om u lachen. K ro1l.En toch...VertelmijeensjuAouw W est...a1s het niet indiscreet is er naar te vragen..H oe oud is u eigenlijk? R ebekka.Met schaamte moet ik bekennen dat ik al negen-en-twintig ben.Alm mijn dertigste dus. Kroll.Ja...ja.En Rosmer...hoe oud ishi j?Laat eenszien.Hi d jisvijfjaarjongerdanik.Noudanishijdus rie-en-veertlg geweest.Medunktdatzou alheelmooibi j elkaar passen. Rebekka.Zeker,zeker.Datzou uitstekend bijelkaar passen...Blijftu theedrinken bijons? Kroll.Ja,heelgraag.Ikdachthiermi jntentopteslaan
vr ai nena dvs op nr dek .e Wa nmo nteetrisEn ietsdan, waaopdat roveruiknime on zeve nrte oed rd en e ett we er . ..
dingen zou gaan denken,zalik weer nu en dan eens aankomen...evenalsVroeger.
R ebekka.Hèja,datmoetudoen.(Sqhudthem deM W ). K roll (bromt zccAfjed).Zoo? Dat is waarachtig meer dan ik thuisooitte hooren kri jg. (JohannenAodN rkomtNsses doofd6deurTe,chfd). R ebekka.MnnheerRosmer,...kljk eenswie hierzitî R osmer.Jusrouw Helseth heefthetmijalverteld. Dank u!dank u!U is toch een echt hefmensch.
(Kçollï, sopgestaanj. R osm er (zachten gedempt,druktAe- de handj.Wel-
110
-.-)q--. ) è7--)-----
---
-. -. --.
.--.- è ..-. )-è ---(
- ) -.q . )-
ROSMERSHOLM .
kom weerin mijn huis,waarde Kroll.fLegtde handen op z#l nchoudersen kqkthem in de 00ges).Mijn besteoude vriend!Ik wist hetweldathettoch eensweer alsvroeger tusschen ons worden zou.
i Kroll.Maarbestekerel,...hebjijookaldiedwaasheid n je hoofd gehaald dat er iets tusschen onswas! R ebekka(tegenA0, s-er).Ja,verbeeld u,...hoeheerlijk datwi jonsdatmaarverbeeld hebben. R osm er.Isdatheusch waar Kroll?Maarwaarom trok jejedan zoo heelemaalvan onsterug? Kroll(ernstig,gedemptj.Omdatik hiernietwilderondloopen a1s een levende herinnering aan je ongelukkige jaren...en aan haar...die eindigdein d: molenbeek. R osm er.Datisheell iefvan jegedacht.Jebentaltijd ZOO ki esch. Maar het was heelemaal onnoodig om dia reden wegte blijven...Kom,laatonsop decanapégaan zitten.(Zï/ gaan zittenj.Neen,het is voor mij waarlijk nietpi jnlijk om aan Beatetedenken.Wijpraten dagelijks overhaar.'tIsonsnetofzijnogdeeluitmaaktvanhetgezin. K roll.Doejedatwaarlijk? R ebekka(steektdelamp ccs).Ja,datdoen wi jheusch. Rosmer.Dat gaat zoo van zelf.W i j hielden allebei zooveelvan haar.En zoowel Rebek..:zooweljufrouw Westalsik,weten voorons zelfdatw1jallesdeden wat mogelijk wasvoordearmelijderes.W i jhebbenonsnietste verwijten...Daarom vindikernuietsteedersenweldadigs in om aan Beate te denken. K rol1.Jullie lieve prachtmenschen!Van nu afkom ik
iederen dag weerbijje! Rebekka(gaatinees/cvfevïlzittenj.Nu,wezulleneens zien ofu woord houdt. R osm er (661 beetiedralendj.Zeg,Kroll...ik woû om een liefding,datonzeomgangnooitverstoordwasgeworden. Jijbenttoch altijd zoo mijn aangewezen trouweraadsman geweestzoo langwijelkaarkennen.Van 'tbegin van mijn studententi jd af. Kroll.Nu ja;en daarstelik dan ook zeerveelpri js op.lser bi jgevalnu ietsbizondersb R osm er.Er is veelen velerlei,waarover ik zoo graag zonder voorbehoud met je zou willen spreken.Zoo eens ronduit.
Rebekka. Hè J 'a, mi jnheer Rosmer;mi j dunkt dat 111
-- -
---
))) ..u
ROSM ERSHOLM.
moet zoo iets heerlijkszi jn...tusschen oudevrienden... Kroll.Nu,je kunt weldenken dat ik nog méér heb waaroverikmetjepratenwoû.Wantik ben nuhandelend opgetreden in depolitiek,zooalsje weet. R osmer.Ja,dat'swaar.Hoeisdateiyenli jkzoogekomen? K roll.Ik moest,zieje.Moest,oflk woû ofniet.Het gaatnietmeeraan,alswerkeloostoeschouwererbijtestaan. Nuderadikalenongelukkigerwi jzedemachtinhandenhebben gekregen,...nu ishetmeerdanti jd...Daarom hebik0ok van onzen kleinen vriendenkring indestadgedaangekreqen datzi jzich nauwer aaneen sluiten.Het is meer dan tpd, zeg ik!
Rebekkafeven glimlachendt.Ja,isheteigenlijk alniet Kro1l.Zeerstelligzou hetbetergeweestzi jnalswi jden stroom vroegerhaddentegengehouden.Maarwiehadkunnen voorzien wat erkomen zou?Ik althansniet fstaatop en looptgos#).Maar nu zijn mij pas goed de oogen open wat te laat?
gegaan.W antnu isde geestvan oproerdoorgedrongen tot zelfs in de school.
R osm er.In de school? Toch niet in jouw school? K ro1l. Jawel; waarachtig.In mi jn eigen school.SFat zeg jedâârvan?Ik kreeg er de lucht van datde jongens uit de hoogsteklasse,...dat is te zeggen eenigen van de ) *OngenS)... nu al langer dan een halfjaar een gehei me vereenigl *nghebben en daarzi jnzegeabonneerdopMortensgaards courant! R ebekka. 0,,,de Vuurbaak''. K ro1l.Ja,vindt u dat geen gezond voedselVOOr den geestvan onzetoekomstigeambtenaren?Maarhettreurigste
van de zaakis,dathetmeestaldebegaafdejongensin de klyssezijn,diezich bijelkjargevoegden ditcomplottegen m1Jgesmeedhebben.Hetmjnalleendestumperdsenachterblijversdie erzich buiten gehouden hebben. R ebekka.Gaat u dat dan zoo erg aan het hart? K rol1.0fhet!Om mijzoo belemmerd en teyengewerkt tezien in mijn beroep.tzccAferl.Toch had ik bl zna gezegd datmijditnietschelen kon.Wantnu komtnoghetallerergste (kgktrpW ).Er is hier toch niemand die aan de deur luistert? R ebekka.O neen,stellig niet.
Kro1l.Danmoetjewetendattweedrachtenoproerook 112
'
%.
z
x. v.*' xj.
: e %ww tr e
w
.'qd V r5 l.Is*'
%' ha % !T' , ke :tw- l z, ,-. tv .:tx . z.1 .# 4 j e r 4x.x 44, . x '.vq,qb u u...x e.xx kt4 th.rw.. s. ;.svv !y % t.* x.N . .$z# .sg w& vA *.. : 1 .. , 9 yp jq, jxy..ax.j s 0. r 4 +4 z. %.$'h;. p o . e j > . . z a . s w . x % . x v w x f . 4 . z,..ces. x q% . t '? %'. jy <'. . $$ s ej. ' 1 >N.#a. ' r b y .r q.$e '$y kœJs y :: r.s,.j y -*a ryx 'z' 1w <* *Q j '.l1. . t.'d. q,k' +' 4. 4: .jy >4xe,.eLpw *' -%j1. ( . % . ' e k k : . . j . N : ) a < k # ' r v . j j . % v w n p . * r s 4l j# '' .. ,s... se' *% eNQ' ny A. 1xye. je. .'.1,s.
.44. $,k,' î. 'v.$.j $.w.,,&i'4 j, îs%4.l p-' .r ,, -.s ,':x.s '. ws .-kx -! '' %v.:aj*1 7 : ..tl..hl .x, ( x -. ,< .. $. . Wh h . a' . q %
ç-kxy*+1fh .xh&,k.w5k.t.< ê .., 1.ç . x.? xJ., . . z %'.Aj... ,e 4' $%# ' .u. j ,.ltkw%. Kxgxl, ' :e v Vt/ z. xsqE1v.q$z% j'a&w.
e h ê
*e $*' .T
l
4! qjà 5 ë* >s -
$7b* î- 1* '* '-
e
2
. u No
v
*
#:
'%
t #
I
b
. '
*
1 :
j I I
l *4h
t
D eH eerFritsTartaud alsRosmerin ,,Rosmersholm''
ROSMERSHOLM .
albinnen gedrongen zijn in mijn eigenhuis.Inmijn eigen rustig thuis...en er den vrede van mi jn huiselijk leven hebben verstoord. R osm er.Wàtzeg je!Bi jjou thuis...? Rebekkafgaatsccrfrpl!fpel.Maar,watiserdangebeurdl K rol1.Stelu voor dat mijn eigen kinderen...ln 't kort,...HetisLauritsdieaan 'thoofd staatvan hetschoolcomplot.En Hilda heefteen roodemap geborduurd om y,de Vuurbaak''in te bewaren. *
R osmer.Datzou ik nooitgedachthebben,...datbi j
JOu. in jouw huis... K rol1.Neen,wie zou zoo iets ooit gedroomd hebben?
Inmijnhuis,waaraltijdtuchtenordegeheerschthebben... waar tot nog toemaar 11n wet geregeerd heeft,waarallen
zich eendrachtig naar voegden. Rebekka.Hoe neemt uw vrouw dat op? K roll.J&yzietu,datisnu noghetongelooii jksteVan
alles.Zi j,diehaarlevenlang...zoowelin grootealskleine dingen...hetmetmijeenswasen metalmi jnopvattingen meeging,zijisnu ook nietgeheelvri jvan een overhellen naarden kant van de kinderen,in veelopzichten.En dan geeftzijmiideschuldvanwatergebeurd1s.Zi jzegtdatik neerdrukkendwerkopdejeugd.Netofdatnietnoodzakelijk waaom ...nou m aar,op diem anierheb ik detweedrachtin mijn huisgekregen.Maarik spreek er natuurli jk zoo min mogeli jkover.Zooietsmoetliefstmaargesustworden.(Loopt rond #oordekamer).Ja...ja...ja...ja.(## gaatm6tde AcWes op den rvgbt J7 'hetraam dfccs en FcYkfnaarHïfes). R ebekka (is5# Rosmergekomen en zegtzccAfjed,snel en onopgemerktdoorKrolljDoehet! Rosm er (ereszoo).Niet van avond! R ebekka (c!dr0r6s).Juistwel!(gaatYeg 6n doetïefd aan delampj.
Kroll(gaatwcs h6traam wegj.Ja,mi jn besteRosmer, nuweetjedushoedetijdgeestzijnschaduwenheeftgeworpen overmijnhuiseli E jkleven,zoowelalsovermijnambtelijkwerk. ndien verderfeli jken,afbrekenden envernietigendentijdgeestzouiknietbestri jdenmetallewapensdiemijtendienste staan?Ja,waarachtig,datdenk ik tedoen.En zooweldoor het geschreven als door het gesproken woord.
beR osm er.En heb jeook hoop datjeop diemanieriets reiken zult? 113
ROSMERSHOLM .
K rol1.lkwilinelkFevalmi jnweerplichtalsstaatsburger vervullen.Enmi jn oplnieis,dathetzoowelvoorhem die zi jnvaderlandliefheeft,a1svooreeniederwiedegoedezaak terhartegaat,plichtisom datook tedoen.Zieje,...dat iseigenlijk denaasteaanleiding diemijvanavond naarje toe gedreven heeft. R osm er.Maar,bestevriend,watbedoeljeeigenlijk,...@ W at moet ik...î K roll.Ji jmoet1eoudevriendenbijstaan.Gemeenezaak m et ons m aken.Meehelpen zoo goed a1sje kunt. R ebekka.Maar,mi jnheerKroll,u kenttoch mi jnheer Rosmers terenzin in zulkedingen. K roll.Dlen tegenzi n moethijnu zien teoverwinnen... Jeleeftnietgenoeg mee,Rosmer.Jezithiermaaren sluit jeopmetjegeschiedkundigeverzameEngen...Goeiehemel,... alle reapektvoor stamboomen en alleswatdaarbijhoort1 Maardetijd gedoogtnu zulke bezigheden niet...helaas. Jehebtergeen ideevan hoedetoestanden zijn overalin hetland.Allebegrippenzijnom zootezeggenondersteboven gekeerd.Hetzaleen reuzenstrijd worden om aldiewanbe'
grippen weer uit te roeien. R osm er.Datgeloofik ook.Maardatisheelemaalgeen
werk voormij. Rebekka.En ik geloofook datmijnheerRosmer de dingen van het leven met ruimer blik is gaan zien dan Vroeger.
K rollfschriktj.Metruimerblik? Rebekka.Ja,ofvri jerdan...meeronbevangen. Kroll.Watmoetdatbeteekenen,Rosmer?...je bent tochstellignietzoozwakom jetelatenverdwjzendoorde
toevalligheid,datdeleidersvandemassaeenttdeli jkeoverwinning behaald hebben? Rosmer.Bestekerel,jeweethoeweinigverstandikvan politiek heb.Maar mij dunkt toch daterin de laatste jarenwatmeerzelfstandigheidgekomenisinhetdenkender afzonderlijke individuen. K roll.Zoo,...en dat beschouw 1 'e duszonder meerals ietsgoeds!Overigensvergisjejedeerlijk,mijngoeievriend. lnformeermaareenswatdatvooropinieszi jndiekoershebben onder de radikalen,zoowelhierbuiten alsin de stad.Dat isabsoluutnietsandersdandewijsheiddieverkondigdwordt in 11de Vuurbaak''. 114
ROSM ERSHOLM.
R ebekka. Ja,Mortensgaard heeft grooten invloed op velen hier in de buurt.
Kro1l.Ja,hoeishetmogelijk!Een man metzoo'n vuil verleden.Iemand,dieom eenonzedelijkeverhoudinguitzijn leeraarsambtontslagen is...!Zoo'n kerelwerpt zich op als
volksleider!En datlukt!Datluktwaarachtig!Nu zalhi j zi jnbljd gaan vergrooten,hoorik.Ikweetuitzekerebron dat hi2 een bekwaam medewerker zoekt. R ebekka.'tVerwondert mi j dat u en uw vrienden daar niets tegenover stellen? Kroll.Datishet' Juistwatwijnuzullengaandoen.Van daaghebbenwijde,yDistrictsbode''gekocht.Degeldkwestie leverdegeenmoeili jkhedenop.Maar...(keevtzichtot#o. :vzr). Ja,nu kom ik metmi jn eigenli jkeboodschap aan je.W i j zitten metdeleiding,...dejournalistiekeleiding,zieje... Zeg nu eens,Rosmer,...zou jijjenou niet,terwillevan de goede zaak,geroepen voelen om die op je te nemen? R osm er (bnna rerdcArï/ cf).lk! R ebekka.Neen maar,hoe komtu daarnu bij! K roll.Datjeterugschri ktvoorvolksvergaderingenenje nietwiltblootstellenaanaldelie:i jkhedendiejedaarkunt opdoen,datisheelweltebegrijpen.Maarhetmeerteruggetrokken werk van een redakteur, of beter gezeqd...
R osm er. Neen,neen, beste vriend, dat moet le niet
van mijVergen. K roll.Ik zelfzou hetzooheelgraag ook in die richting probeeren.Maardan zou hetmijheelem aalover den kop loopen.lk ben nu aloverkroptm et allerleiwerk.Maarji j1 die nu niet meer gebonden bent door ambtsbezigheden.. Wijzullenjenatuurli jk helpen zooveelin onsvermogen is. R osm er. lk kan niet,Kroll.Ik deur er niet voor. Kroll.Deug je er niet voor? Dat ze1je ook toen je vaderjeeen beroep bezorgd had... R osm er.lkhadgeli jk.Daarom benikerookuitgegaan. d Kroll.Och,word maareen even goed redacteuralsje omineewas,dan zijn wi j altevreden. Rosm er.Beste Kroll,ik zegje nu eensen vooralti jd, ik doe het niet.
K roll.Nou,dan wilje ons toch zeker je naam wel Rosm er.Mijn naam?
leenen,ten minste.
K rol1.Ja,alleen de naam JohannesRosmer zalaleen 115
)è ---
-... --.---.èC()-
ROSM ERSHOLM.
aanwinstzijn voorhetblad.Wij,overigen?gaan doorvoor parti jmannen.Ik zelfmoetuitgemaakt zlgn voor een erg fanatieken dri jver,hoorik.Daarom kunnen wi jernietop rekenen,onderonzen eigen naam hetblad veelinyang te doenvindenbi jdemisleidemenigte.Ji jdaarentegen,)ijhebt jealtijd buiten den strijd gehouden.Jezachteverstandige aard,...jeverâjndewijzevan denken,...jeonaantastbare eerlijkheid zijn bekend en worden dooriedereen hierin de streek gewaardeerd.En dan nog de achting en de eerbied waarmeejevroegeryeestelijk ambtjeomgeven.En dande .
eerwaardigheid van le fam ilienaam ! R osm er.0,die familienaam ...
Kroll(Y##Inaard6porfreffes).RosmerstotRosmersholm,...allemaalgeestelijken en oëcieren.Allen met gewichtigebetrekkingen bekleed.Mannen vaneer,allemaal,... een geslachtdatnuwelhaasteenpaarhonderd jaarhiera1s heteerste van hetdistrictgezeteld is.(Legtd6AcW cn op z#l sqhoudersj.Rosmer,...je bent het aan jezelf en de traditlesvanjegeslachtverplichtom jebijonsaantesluiten en allesteverdedigenwattothiertoein onzemaatschappi j voorwaaren goed gegolden heeft.fKeertzïcAtotRebekkaj. W at zegtu ervan,jufrouw West. R ebekka fmeteey liehten stillen glimlachj.Ochtmi jnheerKroll,datalleslsvoormijzooontzettend komlek om aan te hooren. K rol1.W at zegt u? Komiek?
R ebekka.Ja,wantik zalu nu maareerli jk zeggen... R osm er (#s6l).Neen,neen...nietdoen!Nu niet! K roll(kl jktclz wïddeleld Tan den e6n sccr d6 cl#er6)i Maarlievevrienden,watterwereld...î (sreeklafj.Hm. (;v#zpvY Ilelseth w6r, îc/lfntin d6#eurreclttsj. Jusr.H elseth.Daaris een man achter.Hijzegtdat hi jden dominee graag woû spreken. Rosmer (verlichtt.0ch zoo.Ja,Vraagheradan raaar ofhijbinnen komen wil. Jufr.H elseth.Hier in de kamerb R osm er.Ja...zeker. JuA .H elseth.Maarhi j ziet ereigenli jk nietuit om binnen gelaten te worden. R ebekka.Hoe ziet hi jerdan uit? Jufr.H elseth.Nou,nieterg netjes. R osm er.H eeft hi jnietgezegd hoehi jheetî 116
)J. ) 1) )))
...
(
--i- . )- -- -
- - --
ROSMERSHOLM .
k geloof dat hij zeiHekman,of Jufr.11elseth.Ja,i zoo iets. R osm er.lk ken niemand van dien naam . Jufr.H elseth.En dan zeihi jook nogdathijUldrik heette. R osm er.Ulrik Hetman!W as het dàtî JuA .H elseth.Ja,juist,Hetman. Kroll.Dien naam heb ik wel eensmeer gehoord. R ebekka.Datwas denaam waaronderhi jgewoonlijk schreef,diewonderli jke... R osm erLtegen Kvollj.Hetisdeauteursnaam van UlrQ Brendel. K rol1.De verongelukte Ulrik Brendel.Juist.
R ebekka.Hijleeftdus noq: R osm er.lk dachtdathijb1Jeen rondreizend tooneelgezelschap was. Kroll.Hetlaatstedatik van hem hoordewasdathij in het werkhuiszat. Rosm er.verzoekhem binnentekomen,jufrouw Helseth. Juir.H elseth.Jawelmijnheer.(V). Kroll.Wiljewaarlijkdienmaninjekamerontvangen @ Rosmer.Och,jeweetimmerswe1dathijeen ti jd lang mijn leeraarisgeweest. jhierkwam en jehoofd vol K roll.Ja,ik weet dat hi proptemetallerleioproerigebegrippen.Endatjevaderhem dedeuruitjoeg met zijn rijzweep. . Rosm er(een beetie bitter.jVaderwas ook hierin ziln huisaltijd de majoor. Kro1l.Weeser hem in zi jn grafnog dankbaarvoor, mijn waarde Rosmer.Ah! (Ju#r.Helsethdoe/dedevrvecktsopen r00rUlrikfrendel, gaat=egendlvïfde#evraehterhem.#j'ineenàzlcppe,wat rer-cger#e:maar lenige en dvgge Fguur; haar 6n sccrd grp .orerlgesdgekleed cldeen keelge-o- landlooper.Persleten jld,'kapottedcAoczlczày 'geen linnen tezien.0nd6zwlrfe handschoenen aan de handen; een rvïles Dlappen Aped fpegevouwen onderden crzzlen e6n wandelstok in de handj. U lrik Brendel (eerst onzeker, gaat dan tlvg naaç delçedov6nDteekthem dehandfoe).Goedenavond,Johannes! K ro11.Pardon...
Ulrik Brendel.Je hadt qast niet gedacht mij ooit
terug te zien? En dat nogal blnnen deze gehate muren? 117
)7
.
. - .T .-
ROSMERSHOLM.
K roll.Pardon...(Y#df).Déâr... B rendel(keertzïcA p-).Juist.Daarhebben wijhem. Johannes...mijnjongen...J 'i j,vanwienik altijdhetmeest gehouden heb...! Rosm er (reikthem dehandj.Mijn oude leeraar. B rende1.Niettegenstaande sommigeherinneringen woû ik toch Rosmersholm nietvoorbi jgaan zonderje even te komen opzoeken. R osm er. U is hier harteli jk welkom, wees daarvan verzekerd. Brende1.Ah,dezelieftalligedame...?fbuigtj.Mevrouw Rosmer,natuurli jk. R osm er.JuA ouw W est. Brendel.W aarschijnlijk eennabestaande.Endieonbekende...? Een ambtsbroeder,dat kan ik welzien. R osm er.Rector Kroll. B rende1. Kroll? Kroll? W acht eens even. Heeft u
philologie gestudeerd in uw jongejaren? K ro1l.Ja natuurlijk. Brende1.Maar,Donnerwetter,dan heb ik je gekend! K roll.Pardon...
B rende1.W asji jniet... K roll.Pardon... B rende1. .een van die deugdzame heeren diemij uit de debatingclub gestooten hebben? K rol1.Datkan bestzijn.Maarik protesteertegen alle intiemere bekendheid. B rende1. Zoo... zoo! Nach Belieben, llerr lloctor. Datismi jom heteven.Ulrik Brendelbli jfttoch de nlan
die hijis. R ebekka.U is zeker van plan naar de stad te gaan, mijnheerBrendel? B rende1.Zooalsmevrouw terechtzegt.Zoo nu en dan ben ik welgenoodzjaktslag te leveren ter wille van het bestaan.Graag doe lk datniet;maar...enân...de nood-
zakelijkheid dringt... R osm er.Maar,mi jn waarde mi jnheer Brendel,*1u mij dan niet toestaan u met iets te helpen? Op een of andere m anier,bedoelik... Brende1.0,wateen voorstel!Zou jedeband dieons verbindt willen bezoedelen? Nooit,Johannes,...n.ooit! R osm er.Maar wat denkt u dan te gaan begmnen in 118
7 ) '' --èqq. .--- - ------.-L-. -' L
ROSMERSHOLM .
de stad? U moet niet denken dat het u zoo gemakkeli jk vallen zal... B rende1.Laatmi jmaarbegaan,mi jnjongen.Deteer-
lingisgeworpen.Zooalsik hiervoorjesta,ben ik op een veelomvattendereis.Meeromvattenddan almijnvroegere
zwerftochten tezamen.(TegenKrollj.Zouikdenheerprofessor mogen vragen...unter uns...,isereen reschiktj fatsoenlijkenruimvereenigingslokaalinuweeerwaardlgestad? Kro1l.Hetrulmsteisdezaalvandearbeidersvereeniging.
Brendel.Heeft mi jnheer de docentmisschien eenigen
bizondereninvloedindievoorzekerzeernuttigevereeniging? K rol1.lk heb er heelemaal niets mee te maken.
Rebekka (tegen Bvendelj.U moetu wenden totPeder
Mortensgaard. B rendel.Pardon madame,...watisdatvooreen idioot?
Rosm er.W aarom moetu hem nu juistvooreenidioot Brendel.Kan ik dan niet aldadeli jk aan den naam hooren,datdie dooreen plebejergedragen wordt? K roll.Dat antwoord had ik niet verwacht. Brende1.Maarik za1mi jgeweld aan doen.Erzitniet anders op.W anneer men zooals ik...op een keerpunt in zijn leven staat...Dan is'tuit.Ik stelmijin verbinding met den man. knoop directe onderhandelingen aan. R osm er.ln vollen ernst...staat u waarlijk op een houden?
keerpunt?
B Brendel.Weetmijneigenjongenniet,datwaarUlrik
rendelook staat,hi jdaaraltljd in ernststaat?...Jawel, hoor,nu zalikden nieuwenmensch aandoen.Tevoorschijn kom en uit de gereserveerde teruggetrokkenheid,dieik zoo lang in acht genomen heb. R osm er.H oezoo?...
Brende1.Ik wilingrijpen in het leven metkrachtiye van nieuw leven tegenwoordig... Nu wil ik ook mijn scherjeaandragen op hetaltaarderbevrijding. hand.Vooruittreden.optreden.Hetiseen felbewogen ti gd K roll. U ook...
Brende1 (tegen cIIes).Heeft het publiek hier eenige naderekennisvan mijn verspreidegeschriften? R osm er.Neen,ik moeteerli jk bekennen...
R ebekka.lk heb er verscheidene van gelezen.Mijn
pleegvader bezat ze.
119
è
()7-è
-
.
ROSMERSHOLM .
Brende1.Schoonehuisvrouw,...uheeftuw tijdverspild. W ant dat isallemaalmaar prutserij,moetik u zeggen. Rebekka.Zoo? B rende1.W at u gelezen heeft,ja.Mi jne belangi jkste werken kentman noch vrouw.Niemand...behalvezk zelf. R ebekka.Hoe komt dat?
Brende1.Omdatzijnietgeschreven zi jn. R osm er.Maarmijnheer Brendel... Brendel.Jeweet,mijn Johannes,datik een soortvan sybarietben.EenFeinschmecker.Ben'kalmijnlevengeweest. Ik hou van genieten in eenzaamheid.W ant dan genietik dubbel.Tiendubbel.Zieje...wanneergulden droomen op mijneerdaalden,...mi jomwolkten...wanneernieuwe,duizelingwekkende,vèrstrekkendegedachteninmijontstonden,... mijomzweefden op geweldigewieken;...dan gafik daar vorm aaningedichten,invisioenen,inbeelden.Zooin groote
omt Rrosm ekken ,begri jpje. er.Ja...)a. Brende1.0,watheb ik in mi jn leven genoten en geinprooteomtrekken,zooalsikzei,...bijval,dank,beroemdheld,lauwerkransen,...allesheb ik metvolle,van vreuyde trillende handen in ontvangst genomen.In mi jn gehelme voorstellingenmijverzadigdaaneengenot,...o,zoooneindig zwelgd.!Dem ysterievollezaligheid van hetscheppen,...zoo
groot...! K roll.Hm ... R osm er.Maar er nooit iets van opgeschrevenb Bft rendel hee mjl * . Geen woord.Dat platte schrijvershandwerk alti jd vreeselijk tegengestaan.En waarom zou ik
ook mi jn eigen idealen profaneeren,a1sik zeonrerept en voor mijzelfalleen gemeten konîMaarnu zallk ze oposeren.Inwaarheid...mijisdaarbi jtemoedealseenmoeder diehaarjeugdigedochtereen echtgenootindearmenvoert. Maartoch oierik ze,. oser ik ze op het altaar der bevrijding.Eenreeksvangoed verzorgdevoordrachten...het
heele land door...! Rebekka( levendigj.Datismooivanu,mijnheerBrendel! U geeft het dierbaarste wat u bezit. R osm er. Het eenige.
Rebekk: LkgktRosmermeelho eàesesdx l).Hoevelen Rosm er Lbeantwoordtltaar blik).W ie weet?
zouden er zlgn,die dat doen? Die dat durven? 120
..
-
) -----
----- . -----....-- .
..
è
.
ROSMERSHOLM .
Brendel. De vergaderiny is ontroerd.Dat doet mi jn ha rtdg d, :. *@Ma enas tot eoe da ad rtaa éélntden wll.En zoo schri jdik dan voort ding...Ltegen Krollj.Kanu mi jook zeggen?mijnheerdepraeceptor,...bestaatereenonthoudersvereenlging in de stad? Een totaal-onthoudersvereeniging? Natuurli jk toch wel. K rol1.Jawel;tot uw dienst.Ik ben zelf president. Brende1.Alsik datnu nietdadelijk aan u had gezien! Nu,dan ishetnietonmogelijk datikbi jukom en mi jlaat inschrijven vooreen week. K rol1.Pardon...WJ j*nerien geen leden aan voor 1én enkele week. Brendel. A la bonne heur e heer paedagoog.Ulrik . ? Brendelheeft van zulkevereenl glngen nooit de deur plat-
geloopen.(Keevtzieh 0-).Maarik mag mijn oponthoud in dithuis,zoorijk aan herinneringen,nietlangerrekken.lk moetnaardestad en een geschiktonderkomen gaanzoeken. Erzaltochweleenfatsoenli jkhôteltevindenzi jn,hoopik. R ebekka. W il u niet wat warms drinken, v6' or u weggaat? Brende1. W at heeft u voor warms, meine Gnâdige? R ebekka.Een kop thee,of... Brende1.Mijn dank aan de gulle gastvrouw. Maar ik
leg nietgraag beslag op departiculieregastvrijheid (gvoet metdeAcs#).Adieu,mijneheeren en mevrouw!(Gaatnaar d6 devr maar keeït Yeer omj.Och, dat is waar ook... Johannes,dominee Rosmer,...wiljejeouden leeraareen dienstbewi jzen terwillevan onze veeljarige vriendschap? R osm er.Van harte gaarne. Brende1.Best.Leenmijdan...vooreen paardagen... eeR n gesteven overhemd,kan je? osm er.Anders niet dan dat? Brende1.Wantzie je,ik reis te voet...dezen keer. Mijn koierwordtnagezonden. R osm er.Ja...ja.Maar isersoms nog iets anders? Brende1.Ja,weetje...zou je misschien een oud gedragen zomerjasje kunnen missen? R osm er.W elzeker kan ik dat. Brendel.En omdaterdan bijhetjasje toch ook een paarbehoorlijkeschoenen hooren... R osm er.Daarzullen wijook welvoorzorgen.Zoodra wijuw adresweten zullen wijdedingen opzenden. 9
121
.-
-- -
LL---
)
)J
ROSM ERSHOLM.
Brende1.Volstrektniet!lkwiljegeenlastveroorzaken.
lk neem die kleinigheden welmee. R osm er.Goed.Best.W i1u dan maar even mee naar boven gaan?
Rebekka.Laatmi jlievergaan.Ikza1datmetjuirouw
Helseth welin orde maken. B rende1.Nooitzalik gedoogen datdezegedistingeerde dame... Rebekka.Ochwat!Komtumaarmee,mi jnheerBrendel.
(Z# gaatzecAfdcX. R osm erLhondthem teryg).Zegmijeens,.@@iseranders
niets waarmee ik u van dTenst kan zi jnî Brendel. Ik zou waarli jk niet weten met wat. Ja,
bliksems,...nou ik mijbedenk.*@!Johannes,heb jeook bijgevalachtkronen bi jje? R osm er.W i jzulleneenszien.(Opentzï jspoçtemonnaiej. Hierheb ik twee briefjesvan tien kronen. efdie maar. K Brendç1.Goed,goed.Dathindertnkt.iGe ri jgzewelgewisseld in destad.Dank le ntusschen wel. Onthoû dathetertweevan tien waren dieik kreeg.Goeden nacht,mijnlieve,goedejongen!Goedennacht,geachteheer! (## gaat wccrrechtnoccrRosmerc/dc/leïdvan hem neemt en de devraehter hem #Ivïf).
K rol1.Goede God!...Dat was dus die Ulrik Brendel, vanwiendem enscheneenszulkeg ooteverwachtingenhadden.
R osmer(#fïl).Hijheeftin elk gevalden moed gehad om televen naarzijn eigen opvatting.Mi jdunktdatisnog zoo min niet. Kroll.W at?Een leven a1s hetzi jne?Ik geloofhaast datdieman,zelfsné nogweerjebegrippen indewarzou kunnen sturen. R osm er.0 neen:Ik ben nu geheeltot klaarheid gekomen met mi jzelf,m allen deele. K roll.lk hoopvan hjrtedathetzooisRosmer.W ant
jeRosm bentzo oergtoegankelljk voorinvloeden van buiten af. er.Laat ons gaan zitten. En dan wil ik eens metje praten. K rol1.Ja)laat ons datdoen.(Z# gaan op d6cclcpl zittentj. R osm er(eres daavnaj.Vind je niet dat wijhethier prettig en gezellig hebben? K rol1.Ja zeker,het is hier nu prettig en gezellig en 122
7 77-èl(.-)7-. 77/. 7.7-J'LL
-
è
'
- ---7è --
-7()
ROSMERSHOLM .
vrediggeworden.Ja,jijhebtjeeenthuisgemaakt,Rosmer. En ik heb hetmi jneverloren. R osm er.0,zeg datniet.Datwatgescheurd iszalwel weer heelworden. Kroll.Nooit meer.Nooit meer.De angelbli jftin de wond zitten.H et kan nooit meerwordeù zoo als vroeger.
Rosm er.Luister nu eens,Kroll.W i j zi jn nu alzoo velejaren samenbevriend.Zouji jdenkendatonzevriendschap ooit verbroken zou kunnen worden? K rol1.lk zou niet weten wat ter wereld tusschen ons
zou kunnen komen om diete verbreken.Hoe kom je op zoo iets? Rosm er.Omdatji jzoo'noverwegendgewichthechtaan overeenstemming in opvattingen en zienswi jze. Kr o l l . Nu j a ; ma a r wi j t we e ë n z i j n h e t d an toch nagenoeg eens.In de groote levensvragen althans. R osm er (zaehtj.Neen.Nu nietmeer. Krol1(wiloyt sprïpgeAl).Watisdat! R osm er(houdthem tegenj.Neen,jemoetbli jven zitten. Toe,alsjeblieft,Kroll. K ro11.W at beteekent dat? Ik begri jp je niet.Spreek ronduit! R osm er.Er is een nieuwe zomer opgebloeid in mijn ziel.Een nieuwejeugd.En daarom sta ik nu dâér... K rol1.Waar,. wâârsta je? R osm er:Daar,waarjekinderen staan. K rol1.Jlj?Ji j!Datisonmogelijk!Wâârstaje,zegje? R osm er.Aan denzelfden kant als Laurits en H ilda. K ro11 (Iccf het hoofd op de iordf vallenj. Afvallig. Johannes Rosmer afvallig. R osm er.lkzoumijzooblij,zooinniggelukkig gevoeld hkebben in dét,watji i jafvalligheidnoemt.Myartoch leed ved pijn.Wantzk wistimmersweldat)ou dit bitter bedroeven zou. K roll.Rosmer,. Rosmer!Datkom ik nooitteboven.
'ijwiltmeedoenen de (Kl jkthem sedrpe/dccl).0,datook1
hand leenen moetaan hetwerk van verderfen verwoesting, dat over dit ongelukkige land gekomen is.
R osm er.Het is het werk der bevri jding,waaraan ik
meehelpen wil. K ro1l. Ja,ik weet het wel.Zoo wordt het genoemd zooweldoordeverleiders,a1sdoordemisleiden.Maargeloof 123 .
77. 75L)-
Vè7 VVU è L(
ROSM ERSHOLM.
jedan daterbevri jding te wachten is van den geest,die nu bezigisonsheelemaatschappelijkeleventevergiftigen? R osm er.Ik sluit mij niet aan bij den heerschenden geest.Nietbijeenvandestrijdendeparti jen.Ikwiltrachten menschen bijelkjarte kri jgen,van allekanten.Trachten zoo intens mogell jk,en erzoovelen bi j elkaarzoeken als ikmaarkan.Ik willeven en almijn levenskrachtenwijden aan dat léne... het ware volksbewind hier te lande in het leven te roepen.
Kroll.Dusjevindtdatwi jnog geen volksbewind genoeg hebben? lk voor mijn part geloofdatwijallemaal goed op wegzi jn om naaromlaag getrokken te worden in demodder,waarandersenkelhetplebspleegtteredijen. ln ware R osm er.Juistdaarom wilik datvolksbewind zi
taak aanwijzen.
K roll.W elke? R osm er.Om alle menschen in het land tot edellieden te maken. K rol1.Alle m enschen ...!
Rosm er.Zoovelen alsmogelijk althans. K ro1l.M et welke m iddelen? Rosm er.Door hun geest vri j te maken en hun wil te louteren,denk ik. K roll.Je bent een droomer,Rosmer.Wilii j ze vri j maken?Wiliij zelouteren? R osm er.Neen...,ik * 1alleen trachten hen daartoe op tewekken.Doen,...moeten zijhetzelf. Kroll.En jijmeentdatzijdatEllnnen?
R osm er.Ja. K ro11.Uit eigen kracht dus? R osm er.Ja,alleen uit eigen kracht.Erisgeen andere.
Kro11(dfxfopj.Isdatspreken zoo alsheteen geestelijke betaamt? R osmer.Ik ben :een geesteli jkemeer. K roll. Maar...het Feloofvan l .e kindena .ren dan...î R osm er.Dat bezit zk niet meer. Kroll.Bezitjedat niet meer...!
Rosmer(dfx fopj.Ik heb hetopgegeven.Ik mo68thet
opgevenjK roll. K roll(gedcbàf,a
rmetzeW eAeerdcAïw).Zoo. ja... Ja...ja...ja.Heteen volgtwe1uithetander...W as hetsomndaarom datjeje ambthebtneergelegd? 124
ROSMERSHOLM .
Rosm er.Ja.Toen ik 'tmijbewust werd,...toen ik volle zekerheid had dathetniet maareen voorbi jgaande aanvechting was,maar iets waarvan ik nooit meerkon of wilde loskomen...toen ging ik er uit.
Kro1l.Zoolangdusheefthetalin jegegist.En wij... jevrienden,hebbenernietsvangeweten.Rosmer,Rosmer. hoekon je die droevewaarheid voor ons verzwi jgen? R osm er.Omdat ik meende dat dit een zaak was die
mi jalléénaanging.Enikwildeookjouendeanderevrienden geen onnoodig verdriet aandoen.lk dacht dat ik hier wel konbli jvenlevenzooalsvroeger,stilentevredenengelukkig. lk woû lezen en mijverdiepen in aldie werken die tot daartoegeslotenboeken voormi jwaren geweest.Mijqeheel en ten volle inleven in de groote wereld van waarheld en vri jheid die mi jgeopenbaard was. K rol1.Afvallig.lederwoordgetuigtervan.Maarwaarom
beken je dan toch je heimelijke afvalligheid?En waarom 1uist nu@ Rosmer.Daar heb 1 'e mij zelftoe gedwongen,Kroll. K rol1.1k?Heb ik jegedwongen?... Rosm er.Toen ik hoorde van je heftig drijven in de vergaderingen...toen ik 1asvan aldeonaangenam edingen die je daar zei,...alje hatelijke uitvallen tegen hendie aandenanderenkantstaan,...jesmalendveroordeelenvan tegenstanders.. . 0,Kroll,...datji j,jij,zqokon worden! Toen stond mi gn plichtonafwi gsbaarvoormig.De menschen worden slechtonderdenstrijddienuwoet.Ermoetvrede envreugdeen verzoening kom en in degem oederen.Daarom ishetdatik nu voorden dagkom en openlijk beken wie ik ben.En zoo za1dan ook ik mi jnekrachten beproeven. Zou jijniet. van jouw kant...hieraan meewillen doen, -
.
.
Kroll?
Krol1.Nooitvan mijn leven sluitik een vergelijk met deafbrekendemachten in de maatschappi j. R osm er.Laat ons dan tenminste met nobele wapens strijden,...alshetnietanderskan. K rol1.Wienietmétmijisin degrootelevenskwesties, dien ken ik nietmeer.En hem ben ik ook geen consideratie schuldig. R osm er.Geldt dat ook m iJ*2. K ro1l.Je hebt zelf met m jl*gebroken,Rosmer. R osm er.Maar is dit dan een breuk? 125
ROSMERSHOLM .
Kroll.Dit!Ditiseen breuk metallen diejetotnog toehetnaaststonden.Numoetjeerzelfdegevolgen van dragen. fRebekka Fedfkomttlcs rechts51-1endoetdeJevrwl jd openj. R ebekka.Ziezoo;nu is hi j op weg naar zijn groote osgrfeest.En nu kunnen wi j aan tafelgaan.Alsjeblieft, milnheer Kroll. Kro11(neemtz#s hoedj.Goeden nacht,juirouw W est; ik heb hier niets meer te maken.
R ebekka (gespannenj.Wat is dat? (nlldtde deur en komt&c#f6r5#).Heeftu samen gesproken? R osmer.Nu weethijhetdan. Kroll.Wijlaten je nietlos,Rosmer.Wijzullen jetot ons terug dwingen. R osm er.Da 'âr kom ik nooit terug.
Krol1.We zullen zien.Ji j bent er de man niet naar om hetuittehouden a1sje alleen moetstaan. R osm er.Maarik blijfniet zoo heelalleen...W ijzi jn met ons beiden om de eenzaamheid hier te dragen. K rol1.Ah...!(e6l Terdenking komtin #eé opj.Dat ook nog!Beate's woord...! R osm er.Beate...
Kro11fdvingtdeyG A/ ferw).Neen neen,...datwas leelijk...Vergeefmp. R osm er.W at? W at tochl K ro1l.Nietsmeerdaarvan.Foei!Vergeefmij!Vaarwel (## gaatoeg doorderedfïsvle#evr). R osm er(gxfltem sc).Kroll!Zoomoethetnieteindigen tusschen ons.Morgen kom ik bijje. K ro11 (in de te, sfï5vI6...keertzïcA omj.Je zet geen voetin mi jn huis!(neemtzïjl stok en gccfwegt. (Sod-erstaatee> oogenblik in deopel devr,dan dluïfhlj dieen gccfnaaçd6tafdj. R osm er.Hetdoeterniettoe,Rebekka.W i jzlzllen het weluithouden.Wijtweetrouwe vrienden.Jijen ik. Rebekka.Watdenkjedathi jbedoeldetoenhij,,foei''zeil R osm er.Och lieve,stoorjeermaarnietaan.Hijgeloofdezelfnietwathi jbedoelde.Maarmorgen zalik naar hem toe gaan.Goeden nacht! R ebekka.Gajevanavondook zoovroegnaarboven? Na wat er nu gebeurd 1 ? 126
(-))(..) -. -
.
ROSMERSHOLM .
R osm er.Van avond even goed a1sanders.Ik voelmij zoo verluchtnu ditvoorbijis.Je ziet'twel,ik ben heel kalm,lieve Rebekka.Neem ji jhetook kalm op.Goeden nacht! R ebekka.Goeden nacht,beste vriend!Slaap wel.
(Rosmev gaatdoor de re, sIï5vIe weg; Jclrll hoovt& 64
hem de frcp opgaanj.
(Rebekka trektcc' zède beldiebb'de àCCA6Ihangt.#v6zI daavna àovz iuy .fpldef/lvan rec/lfd binnen). R ebekka. U kan wel afnemen, jusrouw.W ant de domineewilnietshebben,...enmijnheerKrollisnaarhuis gegaan.
Jucr.H elseth. ls mi jnheer Kroll weggegaan? Wat R ebekka(neemtA>rltandwerkopj.Hijvoorspeldedat ereen ZWaarOnWeerZOlJOpkomen. JuA .H elseth.Datlsalheelraar.Erisgeen wolkje aan de lucht van avond. R ebekka.Alshi jhetwittepaardmaarniettegenkomt. Wantikvreesdatwijgauwvanzulkespokenzullenhoorennu. Jufr.H elseth.Om Godswil,jufrouw!Zeg toch niet scheelde er dan aan?
zulke akelige dingen!
R ebekka.Nou,noll, nO1I... Juir.H elseth(zccAfer).Gelooftuheusch,juirouw,dat er hier iemand is die gauw weg zalgaan? R ebekka.W elneen,daar geloof ik niets van.M aar er
zi jn zooveelsoorten van witte paarden in dewereld.Nu, goeden nacht.Ik ga naarmijn kamer. Jufr.H elseth.Goeden nacht,juirouw. (Rebekka methaarhaakwerk V naarrecAfd). Jusr.H elseth (dvaaitdelamp uïf,sehudthethoofd en mompeltin zïcA ze@ Jesses,...Jesses.DiejuAouw West. Zooals die soms praten kan...
EINDE VAN HET EERSTE BEDRIJF.
127
T W E E D E B E D R IJF. JohannesRosme> werW amer.In den linkerziwand de de.. Op den ach/rgrond een deurom ning met een weggetrokken gordi jn,waardoormen in deslu pkamerziet.Rech/ een ra= en daarvoor de schri jftafelbedekt metpapieren en boeken. Boekenrekken en ku/n langsde muren.Eenvoudigem eubek. Een ouderwe/che canapé met tafellinks.
JohannesRosmerinhuisjasje,zitop een stoelmethoogenrug, .66rdeschrijftafel.Hi jsni jdteenbrochureom n en bladerter in;hieren daar ki jkt hj er eens in.
(#r wordtgekloptcc1 de&vrlinkst. R osm er(zoe rzïcA om teàeerel).Kom maarbinnen. (Rebekka Fedfin vorgeljcpol komt5ïlpep). R ebekka.Goeden Dlorgen.
Rosm er(ïs hetboekieùI* res#).Goeden morgen,lieve.
W o1 je ietsî Rebekka.lk wo1 alleen maareenshooren ofjegoed geslapen hebt? Rosm er.0, ik heb vast en
heerli jk geslapen. Niet gedroomd...fkeertzich omj.En jij? Rebekka.Jawel.Dank je.Zoo tegen den morgen... R osmer.Ik weet niet,maar ik heb mijin lang niet zoo licht om 't hart gevoeld a1snu.0,het was waarlijk goedebekka. dat ik he Ja, t m aar uitsprak. R jehadthetnietzoolang v6ôrjemoeten houden,Rosm er. R osmer.lk begrijp zelfniethoe ik zoo lafkon zi jn. R ebekka.Nou,het was nu eigenlijk geen lafheid... 128
ROSMERSHOLM.
Rosm er.0 jawel ,jawel,...alsik he!eensgoed diep naga,dan was er ook we1wat lafheid bp.
Rebekka.DesteQinkerhebjedan ook nu den knoop doorgehakt.(:ccf5# kem zïffen op 661 Dtoel5# dedcbYf tafelj.Maarnu moetikjeeensIetsvertellendatik gedaan heb...en waaroverjenietboosmag zijn. R osmer.BoosîLieve,hoe kan jedenken...? Rebekka.Ja,wanthetwasmisschieneen beetjeeigenmachtig van me,maar... R osm er.Nou,laat dan eens hooren. R ebekka.Gisteren avond,toen die Ulrik Brendelweg zou gaan,heb ik hena een regelof drie rneegegeven aan Mohensgaard.
Rosm er(6el beetie5e&là6I#k).Maar,lieveRebekka... Nou,wat schreefje hem dan? Rebekka.Ik schreefdathi jjeeen grooten dienstbrwijzen zou,a1shijzich den ongelukkigen man een beetle woûaantrekkenenhemhelpenmetwatlzi jnvermogenstond. R osmer.Lieve,dathadjenietmoetendoen.Jehebter i Br emand, endel enkel kwaad mee gedaan. En Mortensgaard is dien ik mi jliefst van het lijfhoû.Je weettoch welwat ik eens met hem uitstaande heb gehad? R ebekka.Maargeloofjenietdathetnu eigenlijk heel goedzouzijn,ommaarweeropgoedenvoetmethemtekomen? R osmer.lk? Met Mortenagaard? Waarom meen je? R ebekka.Omdat je je dan heelemaalgerust voelen kunt,...nu dit tusschen jou en je vrienden gekomen is. Rosm er (kl jktAccz aan en , scAvdfhethoofdj.Heb je waarli jkkunnen denkendatKroll,ofeenvan dieanderen1 wraakzouwillennemen...?Datzijinstaatzoudenzijntot.... R ebekka.ln hun eerste drift, beste...zoo iets kan ni eni mand ma er ooit met zekerheid Zeggen.Mi j dunkt,naar de WaarOP Krollhet Opnam ... R osm er.0,jemoesthem toch beterkennen.Krollis een man van eer,dooren door.Van middag ga ik naar de stad en zalmethem spreken.0,jezulteenszien hoegemakkeli jk hetgaat... (Ju#r.Helseth ào-fdoorde&vrlinksj. Rebekka (utaatopj.Watiser? Jufr.H elseth.Mi jnheer Krollis beneden in de vestibule. R osm er (dfxfsnelop).Kroll! 129
ROSMERSHOLM .
R ebekka.Hij!Verbeeld je! Juir.Helseth.Hi jvraagtofhi jboven kan komen en den dominee spreken. R osm er(tegen Rebekkaj.SFatheb ik je gezegd...!Ja
zeker.(Jccf naar de &vr en roepf naav 5e-#es). Kom boven,bestekerel!Jezulthartelijk welkom zijn (Rosmer
N#/fde#6vropen#p1I#8l...Jv#r.Helsethgccfweg.Rebekka trektAefgovdb' n wopr de . slxp/sc-er dicht.Zetheteen 6n clderterecht). R osm er (stilbewogenj.Ik wistweldathetde laatste
*n... keer niet zou ZiJ K roll. Van daag zie ik de dingen in een heel ander licht dan gisteren. R osm er.Ja,nietwaar,Krol l?llatdoeje?lpu jeeens
over alles hebt naredacht...
K ro11.Je begri lptmijgeheelverkeerd.(Legtz#s koed op de tafel5# dec@sl,J).Ik ben ererg op gesteld eens ondervieroogen metje tepraten. R osm er.W aarom mag juirouw Westniet...? K roll (neemt haar van 50161 toq os#er opj.En dan moetik ook de jufrouw vragen miJte willen exguseeren dat ik zoo vroeg kom.Dat ik u overvalvô6ru ti ld gehad heeft onl u...?
R ebekka (ontnteld).Hoe zoo? Heeft u er iets tegen
datik hierin huisin een morgenjapon loop?
K rol1.Hemelneen!lk weetimmers absoluut niet wat hier op Rosmersholm tegenwoordig zede en gebruik is.
R osmer.MaarKroll,...je lijktwe1een andermensch R ebekka.lk heb deeeru tegroeten,mi jnheerKroll. (:ccfwegnaarlinksj. Kroll.Alsje'tpermitteert...fh4y> fopdeCCSJPJzittenj. R osm er.Ja,laat ons eens rustlg gaan zitten en vertrouwelijk samenpraten.(Gaatzittenop een 8toelwllktegenvan daag!
overKroll).
K rol1.Ik heb geen oog dicht gedaan sedert gisteren. Ik heb den heelen nacht maarliggen denken,denken.
R osmer.En hoedenk je erdan nu over? K ro1l.D at is niet m et een paar woorden te zeggen, Rosmer.Laatmijmeteensoortvan inleidingbeginnen.Ik kan je watvan Ulrik Brendelvertellen. R osm er.Ishi jbi jjou geweest? 130
' .-
#
ROSM ERSHOLM.
l K roll.Neen.Hijheeftzijnintrekgenomenin een sjofel ogementje.Inhetsjofelstegezelschapnatuurlijk.Dronken trakteerdezoo langhi jnog wathad.Daarnaschold hi jde heelebendeuitvoorschooiersen proleten.Daarin had hij trouwensgelijk.Maartoenkreegh1Jeen pak slaagenwerd in de goot gesmeten. Rosm er.Hijisdustoch welonverbeterlijk. Kroll.Zi jn jasje had hi j ook albeleend.Maardatis weervoorhem ingelost.Kan je raden doorwien? Rosm er.Door jou misschien? K roll.Neen.Door dien nobelen meneer Mortensgaard. R osm er.0ch zoo! K roll.lk heb mi jlaten vertellen datmeneerBrendels
eerste bezoek geweestisbijden idioot en plebejer. R osm er.Dat was nog maarheelgelukhg voor hem ... K rol1.Dat was het zeker. (Leunt orer de fvel, 'wat dohter5# Rosmert.En nu zi jn wijaan eenzaak gekomen, waarvoor ik je,terwille van onze oude...onze vroegere vriendschap, waarschuwen moet. R osm er.En wat is dat dan? K roll.Het is,dat er hier in huis,een of ander valsch
spe Rlgespeeld wordtachter jerug. l osm er.Hoe kan je zoo ietsdenken!ls het Reb... shetjuirour Westop wiejedoeltî K ro11.Ja luist.lk kan het van haar standpunt heel goed begrijpen.Zijisalzoo langgewend hieralsdeheerschende op te treden.M aar toch... R os1:er.BesteKroll,jehebthetheelemaalmis.Zijen ik...w1J verbergen niets voor elkaar. K rol1.Heeft,zijerook geen geheim van gemaakt,dat zijbriefwisselinghoudtmetdenredacteurvan,tdevumbaak''? Rosm er.0,jebedoeltdiepaarregels,d1ezi jaan Ulrik Brendel meegaf. K roll. Daar ben je dusachter gekomen.En vi nd jij hetgoed datzijop diemanierrelatiesaanknooptmetden schrijvervandatschendblad,dieiedereweekdieGodgeeft mij,zoowelwatmijnleeraarsambtalswatmijn openlijkoptreden betreft,aan de schandpaaltrachtte bindenî Rosm er.Och,aan dien kant van de zaak heeft zij stelligheelemaalnietgedacht.Envoorhetoverigeheeftzij d natuurlijk haar volle vrijheid van handelen, evenals ik emijne. 131
7
'
ROSMERSHOLM .
Krol1.Zoo?Ja,dathoortzekerbijdenieuwerichting diejenu ingeslagen bent.Wantdaar,waarjijstaat,staat jufrouw Westook? R osm er.Zeker.Wijhebben onstrouw samen vrijgeworsteld. K roll (kiikt hem aan en dc/ lv#flangzaam h6thoofdj. Och,jijblinde,verdwaasde man! R osm er.Ik? Hoekom jedaarbi j?
K rol1.Omdatik nietdud nietwilhetergstedenken. Neen,neen,laatmi juitspreken...Jesteltimmerswaarlijk
prijsopmijnvriendschap,Rosmer?Enookopmijnachting? Niet waarî R osm er.Op die vraag hoefik toch zeker niet te antwoorden.
K rol1.Nu,maarerzijn anderedingendieeenantwoord eischen. een volledige verklaring van jouw kant...Wi1 je mijtoestaan datik je een soortvan verhoor afneem? R osm er.Een verhoor? K rol1.Ja,datik je het een en andervraag datmisschien pijnlijke herinnerinren zalopwekken.Z1eje...die afvalligheid van je,...oflevrijmaking dan zooalsjijhet noem t,...diehangtm etzooveelanderedingensam en,waaroverl 'ej 'el l 'eeigenbelangytegenovermil 'verantwoordenmoet.
R osm er.Bestevriend,vraag mijwàtjewilt.lk heb aao nrha areigenKroll.Zeg mijdan eens,...wateehnoeûinde jijvo de leven lijkediepst-liggenderedendatBeate maakte? R osm er.Kanjedaaroverintwijfelverkeeren?0f,beter gezegd,kanjenaarredenen vragen vooreen daad,dieeen ongelukkig,ziek,ontoerekenbaar mensch begaat? Krol1.Ben je er zoo zeker van dat Beate heelemaal volstrekt niets te verbergen.
ontoerekenbaarwas?Dedoktoren meenden althansdatdat misschien nog niet zoo'n uitgemaakte zaak was. R osm er.Als de doktoren haar ooit gezien hadden z66
a1s ik haar zoo dikwijls heb gezien,zooweloverdag als 'snachts,dan zouden ZJn j* iet meergetwijfeld hebben. K roll.Ik twi jfeldetoen ook niet. R osm er.Och neen,hetwasook welonmogelijk om er aan te twijfelen.Ik heb je immerswe1verteld van haar toomelooswildehartstochtelijkheld,...diezijverlangdedat ik zou beantwoorden.0,deangsten dieik uitgestaan heb! 132
ROSMERSHOLM .
Endanhaarongegrond,kwellendzelfverwijtindelaatstejaren. Kro1l.Ja,toen zijteweten wasgekomen datzi jhaar heele leven kinderlooszou blijven. R osm er.Nou,ga dan zelfmaareensna;..zoo'n ontzettende verbi jsterendesmartoverietswaarzi Jheelemaalgeen schuld aan had...!En dan zou zijtoerekenbaarzijn? Kro11.Hm ...Herinnerjejeook ofjetoen boeken in huishadt,dieoverhetdoelvan hethuwelijk handelden... volgens de verlichte opvatting van onzen tijd? Rosm er.lk herinner mi j datjuirouw W est mi jeens zulk een werk leende.Zijheeftdeboeken van den dokter geërfd,zooalsJ:weet.Maar Krol l,jegeloofttoch nietdat wi J'zoo onvoorzichti g warenom dearmeziekein tewijden in zulke dingen?lk kan je vast en hei lig verzekeren dat wi jgeenschuldhebben.Haareigenzenuwziekehersenswaren het die haar op die droevige dwaalwegen brachten. Krol1.Een ding kan ik jeten minstenu vertellen.En datis,datdearmegekweldeen overspannen Beateeen eind aan haarleven maakte,opdatjijvoortaan gelukkig zoudt kunnen leven,...vri j en naarje eigen begeerte. R osm er (is#cy van zj' zlntoelopgedfccs).Watwi1je daarmee zeggen? K roll. Nu moetje mi jeens kalm aanhooren,Rosm er. W antnu kan ik eroverspreken.In haarlaatstelevensjaar iszi jtweemaalbi jmijgeweestom mijhaarangst,haarwan@
hoop te klagen. R osm er.Over datzelfde?
Kroll.Neen.Den eersten keerkwam zi j en beweerde datje op weg wasom afvallig te worden.Datje breken woû met hetgeloofvan je vaderen. Rosm er(haantigj.Watjedaarzegtisonmogelijk,Kroll! Gewoon onmogeli jk!Daarin moetje je vergissen. K roll.W aarom ? R osm er.Omdat ik?zoo lang Beate nog leefde,nog in
twijfelenstrijdmetmizzelfverkeerde.Endienstrijd hebik
alllén uitgestreden,in degrootstestilte.lk geloofnieteens dat Rebekka... K roll.Rebekka?
Rosm er.Nu ja...juirouw W est.Ik noem haar Re-
bekka voor het gemak. K roll.Dat heb ik gemerkt.
R osmer.Daarom ishetmijonbegi jpelijk datBeateop 133
r. =
N U
ROSM ERSHOLM.
diegedachtekomen kon.En waarom sprak zi jerdan met mi jnietoverbEndatheeftzijnooitgedaan.Nooitmeteen enkel woord. Kroll.Armeziel...zijbad en smeektemijdatikeens metje zou.spreken. Rosm er.En waarom heb je dan dat niet gedaan? Kroll.Kon ik erdan toen een oogenblik aan twijfelen datzijin haardenkvermogen gekrenktwas? Zoo 'n aanklachttegen eenmana1sji j...!Entoen kwam zijnogeens terug.:.weleenmaand daarna.Toenleek zijkalmer.Maar toenziJwegging,zeizi j:Nukunnenzegauw hetwittepaard verwachten op Rosmersholm . R osm er.Ja,ja.Hetwitte paard,...daarhad zi jhet dikwijlsover. Krol1.En toen ikmijn bestdeed haarafteleidenr lvan diedroevigegedachte,antwoorddezi jalleen:ikheb zooveel t ijdnietmeer.WantnumoetJohanneszoodramogeli jkmet Rebekka trouwen. R osm er (bi jna spvakeloos). W at zeg je nou...! lk trouwen m et...! K roll.H et was op een donderdag-middag...Zaterdag-
avond sprong zi jvan den vlonderin demolenbeek. Rosm er.En jij,die ons nietwaarschuwde...! Krol1.Jeweetimmerszelfhoedikwi jlszijervansprak datzi jwelgauw sterven zou. R osm er.Dat weetik wel.Maar toch...je hadt ons m oeten waarschuwen1 . Kroll.Datwasookmi jnplan.Maartoenwashetaltelaat. R osm er.Maarwaarom hebjedanlaterniet...?Waarom heb jedatallesverzwegenî Kroll.Waartoezou hetgediend hebben hiertelkomen en jenogmeerop tewinden en verdrietaan tedoenbIk heb hetimmersallemaalgehouden voorzinlooze,wildehersenschimmen...Tot gisteren avond. R osm er.Dus nu niet langer?
K roll.Zag Beatenietheelhelder,toen zi jzag datje het geloofvan jekinden'aren ontrouw zoudt wordenî R osm er(staarttJJ?zïcA).Ja,datbegrijp ik niet.Dat is mi j het onbegrijpelijkste watmijooit isvoorgekomen. K rol1.Onbegrijpelijk ofniet,...hetisnu eenmaalzoo. En nu vraagik je,Rosmer,...hoeveelwaarheid ligterin
haar tweede beschuldiging? In de laatste meen ik. 134
LL'
77
ROSMERSHOLM.
R osm er.BeschuldigingîW asdatdan een beschuldigingb K ro1l.Jehebtermisschiennietop gelet,hoedewoorden
luidden.Zi jzou heengaan,zeizij...Waarom?Zeg?
R osm er.Omdatik metRebekkazou kunnentrouwen... K rol1.Dewoordenluidden nietprecieszoo.Beatedrukte
zichandersuit.Zijzei:lkhebzooveeltijdnietmeer.W ant nu moetJohanneszoodra mogelijk metRebekkatrouwen. R osmer fkljkthem een oogenblik aan; dfccf dan 0p). Nu begrl jp ik je,Kroll. K rol1.Nou...en?Watisje antwoord? Rosm er (aldoor stil,metzcys4eer. scAïsg).Op zoo iets onqehoords...?Heteenigepassendeantwoord zou zijn dat ik Je de deur wees.
K roll(staatop).Uitstekend. Rosm er (gaatwJJ: hem dfccs).Hoor nu eens.Sedert jaaren dag...vanhetoogenblik afdatBeate heenging,... hebben Rebekka W est en ik hier alleen ewoond op Rosmersholm.Aldien ti jd heb jegeweten waarvan Beate ons betichtte.Maarnooitheb ik een oogenblik gemerktdathet
jeaanstootgafdatRebekka en ik hiersamen woonden. K roll.V' oör gisteren avond wistik nietdatdeman een afvalligeendevrouw een,,vri jevrouw''wasdiehiersamen leefden.
Rosmer.Ah...!Jegelooftdusdaterbijafvallken
en vri jemenschen geen reinheid van gemoed tevinden 1s1 Jijgelooltdusnietdatzijdebehoefteaan zedelijkheid als een natuurdrang in zich kunnen voelen? K roll. lk heb niet veel vertrouwen in de soort van
zedeli jkheid die nietsteuntOP hetkerkeli jk geloof. R osmer.En datlaatje dus ook gelden voorRebekka en mij?Voor onzeonderlinge verhouding? Kro1l.lk kan niet ten gunste van jullie beiden mijn overtuigingprijsgeven,daterwelnietzoo'nonoverkomelijke kloofzalbestaan tusschen devrije gedachteen...hm. R osm er.En wat...? K roll.. . .en devri jeliefde, alsjehetdanwetenwilt. R osm er(zaehtj.En jeschaamtjenietdattegen mijte zeg Kgen?Jij,diemijvanmi jnvroegstejeugdafhebtgekend! roll.Juistdaarom.lkweethoellchtjijjelaatiniuenceerendoordemenschenmetwiejeomgaat.EndieRebekka van jou...ofdiejuirouw Westdan...vanhaarwetenwij eigenlijk nietsaf.Korten goed,Rosmer,...ik geefjenog 135
ï)
U VVC'I-.' C)VU.Q -
è
7 7.77
ROSM ERSHOLM.
nietop.Enji jzelf,...jemoetjebijtijdszoeken teredden. R osm er.Mij redden? Hoe zoo?... (iugronw SeldefA ki jktom deAurlinknj. R osm er.W at woû u? JuA .Helseth.lk woû vragen ofdejuirouw beneden zou willen komen. R osm er.Dejuirouw isniethierboven. JuA .H elseth.Niet?(àï jàfroldl.Dat'svreemd.tgcllAeep).
R osm er.Je zei...î 1(roll.lloor eens...wat hier in 't geheim gebeurd is, toen Beatenog leefde,...en waternu nog gebeurt,...daar
wilik mijnietverder in verdiepen.Je waszekeralheel ongelukkigin jehuwelijk.En daarinligtweltotop zekere hoogte je verontschuldiying... Rosm er.0,watkenlemijindengrondtochweinig...! Krol1.Valmijnietln derede.W atik zeggen woû is dit,...datalsjevolstrektzoo wiltblijven voortleven met juA ouw West,dan ishetabsoluutnoodzakelijk jeomkeer geheim tehouden,...dietremigeafvalligheid...waartoezij jeverleid heeft.Laatmi juitspreken!Laatmijuitspreken! Ik zeg dat,alshetdan nietanderskân,denk en geloofen meen dan in Godsnaam watje wilt...zoowelin deléne richtingalsin deandere.Maarhoû jeopiniesv66rje.Het isimmerseenzaak diejou alleenaangaat.Erbestaatniet deminstenoodzakelijkheid om zooietsdoorhetheeleland uit te bazuinen. R osm er.Hetiseen noodzakelijkheid voormijom uit een va sl c. he ea nrsj ce he eve sh itie Kr oll Ma he btpo toc ootke geraken. verplichtinren jegensde traditiesvanjegeslacht:Rosper.Vergeetdatnlet!Rosmersholm issedertonheugelljketlldenietsgeweestalsdehaardsteevantuchtenorde,...vaneerbied enachtingjuistvoqr dat,watgeëerdenbeproefdisalshetbesteindemaatschappl l. DeheelestreekheefthaarstempelvanRosmersholm geb egen. Hetzaleen onzalige en onherstelbare verwarring stichten,
alshetbekendwordt,datji jzelfgebrokenhebtmetwatik
zou willen noemen:het Rosmersholmqche Iamillegeloof. R osm er.Beste K roll,ik kan de zaak z66 nietinzien.
Mijdunktdathetvoormijeen onafwijsbareplicht1,licht teontstekenenvreugdeteverspreidendaar,waarhetgeslacht Rosmerzoo vele,velejaren lang duisternisen druk deed heerschen. 136
M evrouw Philom éneK erckhoven- l 'onkers a1sRebekkaW estin ,,Rosmersholm''
ROSM ERSHOLM.
Kro11(kgkthem . vfresgccl).Jawel,datzoueenwaardige daadzijn,voordenmanmetwienhetgeslachtuitsterft.Laat zulkedingenliever,zeg.Datisgeen geschiktwerkvoorjou. Jijbentgeschapen om te leven alsdestille zoeker. Rosm er.Datkan welzijn.Maarik...ik wilnu ook eensmeedoen in den levensstri jd. K roll.De levensstri jd?...weet je wat die voor jou worden zal? Dat wordt een stri jd op leven en dood met aljevrienden. R osm er(stil).Zijzullen welnietallemaalzoo fanatiek ziJ -n alsjij. K rol1.Je bent een argelooze ziel, Rosmer.Een onervarenziel,benje.Jebeseftniethoeontzettendhetonweer overjelosbarstenzal.(.Jv#r.Ilelsethà#àfom de0,eenkier dfccs#edeurIïwà#). JuA .H elseth.De juGrouw lietvragen... R osm er.W at is er@ Jufr.H elseth.Erisiemand beneden dieden dominee graag spreken woû. R osm er.lsdatmisschien dezelfdediegisteren hierwasî Jufr.H elseth.Neen,het isdie meneerMortensgaard. R osm er.M ortensgaard!
d K rol1.Aha!Zoo verzijn wijdusal!Z66 verzijn wij us al!Z66 ver al! R osm er.W atwilhij?W aarom heeftu hem nietweggestuurd? JuA .Helseth.Dejufrouw zeidat ik vragen moest ofhijboven komen mocht. Rosm er.Zeg hem dater iemand bijmi jis... K rollftegen jv#r.Ilelnethj.Laathem toch maarboven komen,jusrouw.(Jv#z.Helseth afj. K rol1. (NeemtzYzlhoed).lk ruim het veld...voorloopig.Maar de groote slag is nog niet geleverd. R osm er. Zoo waar als ik leef,Kroll,...ik heb absoluut niets met Mortensgaard te maken.
Kroll.lk geloofje nietmeer.Op geen enkelpunt.In heen enkelopzichtgeloofik jemeervoortaan.Nu wordt g etformeele oorlog tusschen ons.Wijzullen toch zien of wijje niet onschadelijk kunnen maken. R osm er. 0 Kroll,... hoe laag,... hoe oneindig laag
sta je nu! Kroll.Ik?Endatzegtiemand a1sjij!Denkaan Beate! 10
137
-
èèlrè7.77 )77è-777 r ( )
r
ROSMERSHOLM .
K rol l. Ne en. raa ads lgvan deop terug! Ro smer .Ko mHe jetda rneo weer
*
molenbeek moet Je
maar met je eigen geweten uitmaken,... als je er ten minste nog iets van dien aard op na houdt. (Peder Aorfesdgccrd komtzccAfjed en dfïlde devr linkn binnen.## ineen kleine,- gereman met:v1 rosnigAccr
en dito baardj. KrollLmet6enblikvolhaatj.Komaan,,DeVuurbaak''aan-
gestokenopRosmersholm (knooptzYl#ddichtj.Nu,danishet voormijniettwijfelachtigmeerwelkenkantikuitsturenmoet. M ortensgaardfgemoedelljkj.,,DeVuurbaak''za1alti jd aangehouden worden om meneerden rectorvoortelichten op zlln weg naar huis. K roll.Ja,u heeft allang uw goeden wilgetoond.Toch
bestaat er weleen gebod dat zegtdat wi j geen valsche getuigenis m ogen aieggen tegen onzen naaste. M ortensgaard. Meneer de rector hoeft mij de geboden niet te leeren. K rol1. 0ok het zesde niet...?
R osm er.Kroll...! M ortensgaard. Als dat noodig mocht Z1 * J*nl dan * IS de dom inee daar welde aangewezen persoon toe. da
Kroll. fMetverholen #pof).De domineeî Ja,op Aangenaam samenwerken,heqren!(gaatheenendlccfdedevr achtevzïcA dichtj.
puntisdomineeRosmerongetwijfelddeaangewezenman... R osm er(kgkteen poo: naar de deur;zegtdan in zïcA zevj.Ja,ja...dan moet het maar zoo.(keeçtzieh 0-). W i1u mijalsjeblieft eens vertellen watu tot mi j voert, mijnheerMortensgaard? M ortensgaard.Mijn bezoek gold eigenlijk juirouw W est.Ik wilde haar eens komen bedanken voor het vriendeli jkebriefje datik gigteren van haarontving. R osm er.lk weet dat zij u schreef.Heeft u haar al gesprokenî M ortensgaard.Ja,even.fmeteen Jcvwes glimlchj. lkhoordatdezienswijzehieropRosmersholm in sommige dingen veranderd is. R osm er. Mi jne zienswijze is in zeer veel opzichten veranderd.Ik kan bi jna zeggen...in alles. M ortensgaard.Datzeidejufrouw.Endaarom meende zijdatikevennaarbovenmoestgaanomereensovertepraten. 138
ZZZZE-7IO
.
77
)
-.7L--' i.è )k7) ) ZZ
ROSMERSHOLM .
R osm er.W aarom ? M ortensgaard. Zou ik in ,,de Vuurbaak'' mogen vertellen datu totanderegedachten gekomen is,...en dat
uzichaansluitbi jdezaakvanvrijzinnigheidenvooruitgang? R osm er.Dat mag u gerust doen. lk verzoek u zelfs om dat mee te deelen. M ortensgaard.Dan zal het er morgen ochtend in
staan.Datzaleen groot en belangri jk nieuwtje zijn,dat dominee Rosmer op Rosmersholm meent ook in dezen zin voor dezaak van hetlichttekunnen strijden. R osm er.Ik begri jp u nietheelgoed. M ortensgaard.lk bedoelalleen dathetonzeparti j een iinken stootvooruit,in moreelen zin geeft,telken male a1swi jeen ernstig,christeli jk gezinden aanhangerwinnen. R osm er (wat ver-ozl#6ztf). U weet dus nog niet...? Heeftjusrouw Westu niet dât ook gezegd? Mortensgaard.Wat,mijnheerRosmer? De juirouw had het erg druk.Zijzeidat ik maarnaarboven moest gaan en de rest welvan u zelf zou hooren. R osm er.Zoo;nudanza1ikuzeggendatikmi jgeheelen allosgemaaktheb.In alle opzichten.lk sta nu in geener1eibetrekkingm eertotdeleerstellingenderKerk.Diedingen
gaan mijvoortaan absoluutnietmeeraan. Mortensgaard (kgkt hem wezocrd ccs). Neen,
maar...alsdemaan uitden hemelwaskomen vallen,kon ik nietverbaasder...!D usu zelfsm aaktu van alleslos...! R osm er.Ja,ik sta nu op hetzelfde standpunt,waar u zelfalzoo lang gestaan heeft.Datkan u dusmorgenin ,,de Vuurbaak''meedeelen. M ortensgaard.Dat ook? Neen,waarde dominee,...
neem mij niet kwalijk,...maar dien kant van de zaak moeten wijlievernietaanroeren.
R osm er.Niet aanroeren? M ortensgaard.Vooreerst ten minste niet,geloofik. R osm er.Maar ik begri jp niet...?
Mortensgaard.Ziet u eens,mijnheer Rosmer...U
is nog niet zoo heelemaalthuisin aldie toestanden?zooals ik.Maaralsu nu overgegaan istothetkamp dervri lzinnige
richting,...en als u...zooals juirouw West zei...deel wilnemen aan de beweging,...dan doet u dat toch met den wensch om zoowelvoordie richting a1svoor de bewe-
ging zoo nuttig mogeli jk te zijn. 139
()
(
ROSMERSHOLM .
R osm er.Ja,dat zou ik van harte gaarne. M ortensgaard. Juist; m aar dan m oet ik u m aar dadelijk zeggen,datalsu openlijk voorden dagkomt met uw uittreden uitde Kerk,dan bindtu zich,van heteerste
oogenblik af,onmiddellijk de handen.
R osm er.Denkt u dat? M ortenagaard. Ja, u kan er zeker van zi jn datu dan hier in destreek nietveelmeer zalkunnen ultrichten.
En bovendien...vrijdenkershebben wijmeerdan genoeg. lk had bijna gezegd,...wijhebben eralveelteveel.Dat, waaraan departijbehoefteheeft,datzi jn christelijke elementen,...ietsdatiedereenrespekteerenmoet.Enaanzulke menschen isergrootgebrek.Daarom ishetraadzaam datu
hetzwi jgendoettotalleswathetpubliek nietaangaat.Ziet u,datismijn opinie. R osm er.Zoo;u waagthet dusniet u in te laten met mij,alsik openlijk mi jn afvalligheid beken? M ortensgaard fschgtdt het hooldj. lk doe 't liever niet.In den laatsten ti jd heb ikmijtotregelgesteld nooit ietsofiemandtesteunen,diedekerkeli jkedingentelijfwil. R osm er.lsu zel fdan in den laatsten tijd totdeKerk teruggekeerdb M ortensgaard.Dat is een andere kwestie. R osm er.0ch zoo,op die manier dus!Jawel,dan be-
Fijp ik u. M ortensgaard.MijnheerRosmer,...umoetbedenken datik...vooralik...geenvollevri jheidvanhandelenheb. R osm er.W at bindt u dan? M ortensgaard.Ik beneengeteekende...datbindtmij. @ R osm er.Ah,...ZOO, ) a. M ortensgaard. Een geteekende, dominee.Dat Dag vooralu nietvergeten.W ant u is het geweest,in de aller-
eerste plaats,diemijgebrandmerktheeft. R osmer.Had ik toen tertijd gestaan,waarik nu sta, dan had ik uw vergrijp zachteraangepakt. M ortensgaard. Dat denk ik ook wel. Maar nu is hettelaat.U heeftmi jgebrandmerkteensen vooraltijd. Gebrandmerktvoormi jnheeleleven.Och,u beseftnietzoo heelem aalwatdatinhoudt.M aarnu zalu m isschien algauW zelf die bittere ondervinding opdoen. R osm er.1k? M ortensgaard.Ja. W ant u denW toch zeker niet 140
.
.
.
..
ROSX ZRSSOLX .
datrector Krollen zi jn kring absolutiegeven zullen voor een afvalligheid alsde uwe?En de ,,Districtsbode''zalnu ook heelkwaadaardigworden,zegtmen.Dan kan hetlicht gebeuren dat u ook een geteekende worden zal.
Rosm er.lk voelmij onkwetsbaar op alle persoonlijk gebied,mijnheerMortensgaard.Mijnlevenswandelisonaantastbaar. M ortensgaard (met een Jjs lachiej. Dat was een groot woord,dominee. R osm er.Dat kan we1zi jn.Maarik heb hetrechtzulk een groot woord te gebruiken. M ortensgaard.0okea 1ssde u uw eve wandelzoogrondig en nlmi jnns en ging onderzoeken als onderzocht? Rosm er.U zeqt dat zoo zonderling.W at bedoelt u daarmee? Heeft u lets bepaalds op het oogî M ortensgaard. Ja, er is iets bepaalds. Een enkel
ding maar.Maardatkon leelijk genoeg worden alsboos-
aardige tegenstanders er de lucht van kregen. R osm er.Weesdan al sjeblieftzoo goed mijtezeggen, watdatzijn kan. M ortensgaard.Kan u het zelf niet raden? R osm er.Neen,heelemaalniet.Absoluut niet. M ortensgaard. Ja, dan zal ik er wel m ee voor den
dag moeten komen...lk heb in mijn beziteen vreemden brief,die hier op Rosm ersholm geschreven is. R osm er.Den briefvan jufrouw W est bedoelt u? Is
die zoo vreemd? M ortensgaard.Neen,die briefis niet vreemd.Maar ik heb eens een anderen briefhier uit huis ontvangen.
R osm er.0ok van juirouw West? M ortensgaard.Neen,mijnheerRosmer.
R osm er.N ou,van wie dan? Van wie? M ortensgaard.Van uw overleden vrouw.
Rosm er.Vanmijnvrouw!Heeftu een briefgehad van mijn vrouw? M osm R rteer ns .gaard.Ja,dat heb ik. W anneer?
M ortensgaard. Het was in den laatsten ti jd van mevrouwsleven.Hetkanzoowateenanderhalfjaargeleden zi jn.En diebriefiszoo vreemd. R osm er.U weetweldatmijn vrouw zielsziek wasin dien ti jd. 141
-
ROSM ZRSSOLM.
M ortensgaard.Ja, ik weet dat er velen waren die
datgeloofden.Maarmijdunktnietdatdaarvanietstemerken valt in dien brief.Als ik zeg dat die briefvreemd is,dan bedoelik dat in een anderen zin.
R osm er.Enoverwatterwereld kon mi jnarmevrouw welaan u schri jven? M ortensgaard. lk heb den brief thuis. Mevrouw begintongeveerzoo:datzijingrootenangstenzorgenleeft. Want erzijn in deze streken zoo veelslechte menschen, schrijftzij.Endemenschen zijn eralleen maaropbedacht om u te benadeelen en verdriet aan te doen. R osm er.Mi j@ vre emds tens .Za lar ikd. hetJa,dat zegt zi Mor te ga j.En dan komt het zeggen,ja? R osm er.Ja,zeker!Alles.Zonder voorbehoud. M ortensgaard.Mevrouw bidtensmeektmi jom rrootmoedigtezi jn.Zijweet,zegtzi j,datuhetwasdiemi2mijn ontslagbezorgde.En dansmeektzijmijzooinnigom geen wraak te nem en. R osmer.Hoesteldezijzich dan welvoordatu wraak zou kunnen nem en? M ortensgaard.Erstaatin den brief,datalsik soms geruchtenm ochthoorenvanverkeerdedingen diegebeurden op Rosmersholm ,dan m oestik daarnietaan hechten;want hetwaren enkelslechtemenschen,diedatuitstrooiden om u ongelukkig te m aken. R osm er.Staat dat in dien brief?! M ortensgaard.U kan hetbi jgelegenheid zelflezen.
Rosm er.Maarik begri jp niet...!Waaroververbeeldde zi jzich dan toch dat deze geruchten liepen? M ortensgaard.Vooreerstdatdominee hetgeloofvan zi jn kinderjaren ontrouw zou zi jn geworden.Datontkende mevrouw heel stellig.. toen.En verder...hm ... R osm er.Verder? M ortens aard.Verder schreef Zi J-...en dat istaraez ondi ge verhouding op Ro s me r s hol m we e t . Da t haa r noo i t lijk verward...dat zi j van geen eenig onrechtaangedaan
is.Enindienertochderrelijkegeruchtenuitgestrooidmochten worden,dansmeektezi2mijdaaroverin,,deVuurbaak''nooit te spreken. R osm er.W ordt er geen naam genoemd? M ortensg&&rd.Neen. 142
)2
ROSMERSHOLM.
R osm er.W ie bracht u dien brief? M ortensgaard. lk heb beloofd dat niet te zeggen.
Hi jwerd mijopeenavondindeschemeringthuisgebracht. R osm er.Alsu er dadelijk navraag naar gedaan had, zou u vernomen hebben datmi jn armeongelukkigevrouw niet heelemaaltoerekenbaar was. M ortensgaard. lk heb navraag gedaan. Maar ik
moeteerlijk zeggen datik dien indruk nietgekregen heb. Rosm er.Niet?...Maarwaarom komtu mijeigenlijk nu inlichten omtrent dien ouden,verwarden brief. M ortensgaard. Om u den raad te geven,uitermate
voorzichtig tezi jn!mi jnheer Rosmer.
R osm er.In mlg .n particulier leven,bedoelt u! M ortensgaard.Ja.U moetbedenken dat u geen ge-
wi jde persoan meerisvoortaan. Rosm er.U blijfterdusbi jdathierietsteverbergenis? M ortensgaard.Ik weetnietwaarom eenvrijman niet hetrechthebben zou zi jn leven zoo volledig mogelijk uit te leven.W ees alleen maarvoorzichtig voortaan.Mocht er het een ofander uitlekken dat tegen de vooroordeelen in-
gaat,dankanu erzekervanzijn datdeheelevri jegeestesrichtingdaarvooraansprakeli jkgesteldzalworden...lkheb de eeru tegroeten,mijnheerRosmer. R osmer.Adieu,mijnheerMortensgaard. M ortensgaard. En nu ga ik regelrecht naar de drukkerijen zethetgrootenieuwtjein onsblad.
R osm er.Zet er alles maar in. M ortenSgaard.Ik zet er alleen m aar dât in, waar demenschenmeenoodighebben.(S#groetengaatw6g.Ronmer 5I#ffin dedeurdflcl,terwljlhb'd6trap afgaat.M en #0@rf
dewpordcvr dichtslaanj. R osm er (ï> de #evr, 'roeptgede-pf) Rebekka!Re...
Hm.(Hardopj.Jufrouw Helseth,...isjuirouw W est niet
beneden? Jusr.H elseth (diemen in de redfïsvlebeneden b0rf).
nin461aehterwand Neendominee,zi jishierniet.(#efgordb' wordtweggetrokken. Rebekka rerdc/ lfsfin & deuçopeningt. Rebekka.Rosmer!
Rosm er (keeïtzïcA 0/4).Wat!Was je in mijn slaapkamer?Lieve,wat heb je dâérgedaan? R ebekka.(gaatnaar h6m foe).Ik heb geluisterd. Rosm er.Neenmaar,Rebekka,hoekwam jedaarnutoe! 143
ROSMERSEOLM .
Rebekka.Nou ja...waarom eigenl ijk niet?Hijzeidat zoo leelijk,..*datvan mijn ochtendjapon... R osm er.Ah!dusje wasdaarook toen Kroll...! Rebekka.Ja,ik woû weten wat hij in zijn schild voerde. Rosm er.Dat zou ik je toch welverteld hebben. Rebekka. Je zoudt mi j misschien niet alles verteld hebben.En zeer zeker niet met zi jn eigen woorden. R osm er.Heb jedan al lesgehoord? R ebekka. Het meeste wel, denk ilq. lk moest een oogenblik naar beneden toen Alortensgaard kwanz. R osm er.En ben jetoen weer boven gekorlen? R ebekka.SFees er niet boos osa,beste.
R osmer. Doe alleswatje zelfgoed vindten verantwoordenkunt.Jehebtimmersjevollevri jheid.;.Maarwat zegjeerwelvan,Rebekka?0,nognooitheb zk zoo'n behoefte aan je gehad alsnu,geloofik. Rebekka.W i jzi jn toch allebeivoorbereid geweest op wat eens komen m oest. R osm er.Neen,neen?dâârop niet. R ebekka.Daarop met? R osm er.Ik dacht weleens,dat vroeger oflater onze
mooiereinevriendschap zou kunnen worden bevuild en verdachtgem aakt.M aarnietdoorK roll.Van hem had ik nooit zoo ietskunnen denken.Alleen van aldie groveen ignobel denkende nzenschen.0ch 1 orlhe tjn goede **,.-.I 'k hadvowe mi redenen om ons verbond zoo angstvallig oog van
dewereldverborgentehouden.Hetwaseengevaarlijkgeheim. Rebekka.Och,wat kan ons het oordeelvan aldi!
anderen schelenî Wij weten toch voor ons zelf dat w1J zonderschuld zijn. R osm er.Ik@Zonderschuld?Ja,datgeloofdeik ook ... tot van daag.Alaar nll,... nllyRebekka... R ebekka.W el,wat nu?
R osmer.Hoe moet ik Beate's vreeseli jke aanklacht R ebekka (kartstocktelnkt.Och,spreek nietvan Be&te! Denk nietmeeraan Beate!Nu wasjezoogoed van haar bevrijd,nu zijdood is. R osm er.Sedertik ditgehoord heb iszij,als't ware, verklaren?
weRerebekka. akelig leve 0nd geworden. neen,. Ilosnzer!lpeen,dat niet! 144
ROSMERSHOLM .
Rosm er.Jawel,heusch.Wi jmoeten datzien te doorgronden. Hoe kan zi j tot dat onzalige wanbegrip afge-
dwaald zijn? Rebekka.Jebegintertoch zelfnietaantetwi jfelenda# zi jzoo goed alskrankzinnig was? R osm er.0 ja...datishetjuistwaarvan ik nietmeer
zoo heel zeker ben.En bovendien..@ al was dat zoo... R ebekka.Alwas dat zoo? W at dan? R osm er. lk bedoel,... hawa ara zr ii en kelmo ijkeetg ee nmowi ed jstd oa es ntan dd e naasteoorzaak zoeken,dat in krankzinnigheid overging? Rebekka.Och maar,wat helptdatnu ofjejevoortdurend met zulke vragen aftobt! R osm er.lkkannietanders,Rebekka.lkkandienknagen-
dentwi jfelnietvanmijafzetten,hoegraagik'tookzouwillen. R ebekka.Maarzoo ietskan gevaarlijk worden...Zoo altijd maar in een kring ronddraaien om ééne droevige gedachte... Rosm er (looptonrvdfïg r0s#).lk moet mijop de een ofanderemanierverraden hebben.Zi jraoetopgenlerkthebben hoeyelukkk ik mijben gaan gevoelen sedert den dag datjijb1Jons bentgekomen. R ebekka.Ja,m aar,beste,alwasdatnu eens zoo...! R osm er.Je zultzien,...hetza1haarnietontgaan zi jn datwi jdezelfdeboeken lazen.Datwijelkanderzochten en spraken overalhetnieuwe.Maarbegri jpendoeik hetniet! W antik wastoch z66 bezorgd om haarin alleste ontzien! Alsik terugdenk,danlijkthetmi jdatik oppastealsging hetom mijn eigenleven,om haargeen deelgenoottemaken vanonzeaangelegenheden.Ofvergisikmijdaarin,Rebekkal R ebekka.Neen,zeker niet.
d Rosm er.Enji jook.Endantoch!...0 .,hetisvreeselijk
atte denken!Dusheeftzi jhier rondgeloopen,zij ln haar ziekeli jkeliefde...en gezwegen,gezwegen...op ons gelet...alles opgemerkt,en...alles verkeerd begrepen. Rebekka fklemtd6handen dc-es).0,ik had nooitop
Rosmersholm moeten komen! Rosm er.0,tebedenken,watzi jinstilte geleden heeft! Alhetleelijkeoveronsdatzijin haar zieke hersens heeft gemeend te kunnen opbouwen en onsten laste te leggen...
Sprak zijtegen jou nooitoverheteen ofanderdatjeop een soort van spoor kon brengen?
145
)
-
-
L-
qè-
V
ROSMERSHOLM .
R ebekka(cI#opgeiaagdj.Tegenmij!Denkjedatikdan een dag langer hier zou gebleven zijnî R osmer.Neen,neen,datspreekt...0,wateen stri jd moetzi jgestredenhebben.Endanalleentestrijden,Rebekka. In wanhoop en heelalleen! En dan eindeli jk haaraanrijpendeenonsaanklagendeoverwinningindemolenbeek...! d lIli .ilaatzïcAin11 stoel5# de, scAr#/fVelTallen,dfevlf eellebogen op detafelen fvscrgfzb'ngezichtindehandenj. Rebekkafkomtrporzïclzk chterhem staanj.Hooreens R?smer.AlshetinjemachtstondBeateterugteroepen... bi Jjou...naar Rosmersholm ...zou jehetdan doen? R osm er.Och,hoe kan ik weten wat ik doen of niet doen zou.Ik heb geen gedachten voorietsandersdan voor
dat élne...het onherroepeli jke. J Rebekka.Nu zou jebegonnen zijn televen,Rosmer. ewâsalbegonnen.Jehadtjeheelemaalvrijgemaakt...in alle opzichten.Je voelde je zoo bli jen zoo licht... *
R osm er.0ch 1a,... dat deed ik ook... Rn nu komt dit zw atey neerdrukkende... R ebekka tcc/l fezh6m metd6armen op d6t s/oellevsïlg).
Hoe heerlijk washetalswi j beneden in dekamerin de schem ering zaten,en elkander hielpen m et het ontwerpen vanonzenieuwelevensplannen.Jewoûingrijpeninhetvolle leven...in hetlevendelevenvan den dag...zooalsjezei. Jezoudta1seen vrijmakendegastvan heteenehùisnaar hetandere trekken.De zielen en den wilvan de m enschen voorjewinnen.Menschentotedelliedenmakenoveralinhet rond,.. in alwi jderen wi jderkringen.Totedellieden. R osm er.Tot bli jde edellieden. R ebekka.Ja...bli jde. R osm er.W ant het is de vreugde die de zielen adelt, Rebekka.
Rebekka.Geloofjenietook...desmartîGrootesmartk R osm er.Ja...alsjeerdoorheenkan komen.Eroverheen.Er heelemaal overheen. R ebekka.En dât moet ji j. R osm er(sohudtdroevig hetAop/d).Daaroverheen kom ik nooit...nooitheelemaal.Altijdzalerweertwijfelinmij opkom en.Een vraag.Ik zalnooitm eerkunnen zwelgen in da 't,wathetleven zoo wonderbaarheerli jk maakt. Rebekka (over d6dfoelleusïsg. zachter).Wat isdat watje meent,Rosmer? 146
l-èr-qèèr)è)-èfèè(-)-è)è) ().( . .
.-
.
ROSM ERSHOLM.
R osm er(kjjktpccrkaaropj.Hetrustigebli jdezich vri j
voelen van schuld.
R ebekka (66s ntap fervg tredend).Ja.(korte pcvze). Zich vrijvoelen van schuld. Rosm er(metden elleboogop de tafel,dfevpfzb' n hoofd indehanden àïjàfroorzïcAvïf).En hoeheeftzijdedingen wetentecombineeren.Zoosystematischalszijdatallessamengevoegdheeft.Eerstbegintzijtwijfeltekoesteren omtrent mijnrechtgeloovigheid...Hoek6nzi jdaartoenaankomen? Maarzijkwam dan op datidee.Enzoo groeidedietwijfel aan totzekerheid.En toen,...ja,toen washetvoorhaar zoogemakkeli jkom alhetanderevoormogelijk tehouden. (riehtzichop in zïjw,stoelen dfrïj/cfmetdehanden #oprzb' n haavj.0,aldiewildefantazieën!Ikraakzenooitmeerkwijt. Dat voelik zoo.lk weethet.Zoo in-eenszullen ze alsopgejaagdweerterugkomenom mi jaan dedoodeteherinneren. R ebekka. Net als het witte paard op Rosm ersholm . R osm er.Ja,net zoo.ln-eens uit het donker te voor-
schi jn schietend.In de stilte. R ebekka. En voor zulk een onzalige hersenschim wil Je het levende leven opgeven,datjenu begonnen wasaan '
te pakken... R osm er. 't Is waar,...het is hard
H ard,R ebekka.
Maarmi jwordtgeen keusgelaten.Hoe zou ik ooit daarover heen kunnen kom en. teRkn eo boepk en. ka faehter zb' n stoelj.Door nieuwe relatiesaan R osm er (schrikt...kl jkt0,).Nieuwe relatiesî R ebekka.Ja,m et de buitenwereld.Door te leven,te handelen?tewerken.Niethiertebli jvenzittenen tetobben en te pelnzen over onoplosbare raadsels. R osm er(dfccfopj.Nieuwerelaties?(looptdoord6kamer, ô!#Jlbb'dedevrDtaan en komtdcn we6rferw ).Daarvalt mijeen vraagin.Hebji jjedievraagooknognietgedaan, Rebekka? R ebekka(ademtzwaavj.Laatmij...eersteenshooren... welke vraag? R osm er.Hoedenk jedatderelatietcsschenonnvoortaan zalmoeten zijn? R ebekka. lk denk dat onze vriendschap wel stand houden zal...wat er dan ook komen mag...
R osm er.Zoo meende ik heteigenli jk niet.Maardat, 147
ROSMERSHOLM .
watonsvan hetbegin afbijelkaargebrachtheeft...dat watonszooînnigsamenverbindt...onsgemeenschappeli jk geloofaan een rein samenleven tusschen man en vrouw ... R ebekka.Ja...ja...en...î R osm er.Ik geloofdatzoo'n verhouding...alsde onze dus...zoudienietvoornamelijkgeschiktzijnvooreenleven
in stille gelukkige rust...? R ebekka.En dan...? R osm er.Maar nu opent zich voor mi jeen leven V&n strijdenorustengeweldigeaandoeningen.W ant,Rebekka,
ikwilmi jnlevenleven.lklaatmijnietterneerslaan door droevemogeli jkheden.lklaatmijmijnlevenswegnietvoorschri jven,noch door levenden,noch dooranderen. R ebekka.Neen,neen,datmoetjeook niet!W eeseen vrijman,geheelen a1,Rosmer! R osmer.Maarweetjewatik daarom dacht?Weetje hetniet?Kan jenietzien hoeik hetbestbevrijd worden
kan van alle kwellende herinneringen... van het heele droevige verleden? R ebekka.H oe dan? R osm er.Doordaartegenoverte stellen een nieuwe 1e-
vendewerkelijkheid. R ebekka (gr#pf & ntodleuningj. Een levende...? W at...beteekent dat? R osmer (komtdïcAfer5ï J').Rebekka,...als ik jou nu vroeg,...wilje mijn tweede vrouw worden? Rebekka(eenoogenblik. vrlkelood...iuickttlcnTreugdej. Je vrouw!...Jouw!...Ik! Rosm er.Goed,latenwi j'tbeproeven.W ijbeiden zullen één zijn.Hier moet niet langer een leege plaats van de doode zijn. R ebekka.Ik...in Beate's plaats...!
R osm er.Dan iszi juitmijn leven weg.Geheelen al. R ebekka (zaeht en 56r6W ).Geloof je dat,-Rosmer? R osm er.Datmoetgebeuren!Hetmoet!Ikkan niet,... ik wilniet door het leven gaan meteen li jk op mijn rug. Rebekka!En laatonsalle Voor eeuwig.
Helpmijom hetafteschudden, herinneringensmoreninvrijheid,invreugde,inhartstocht. Ji jzultvoormijzi jndeeenigevrouw dieikooitgehad heb. Rebekka(zïcAsekerdckW ).Jemoetdaarop nietnzeer terugkomen,Rosmer.Ik word nooitje vrouw. 148
).. 777). 7-
.è))è . è-è è(' è - -.
ROSMERSHOLM .
R osmer.Wat!Nooit?0,geloof je dan niet dat je van mijzoudtkunnen gaan houden?lserdan nietaleen vonkjevan liefdein onzevriendschap? R ebekka(houdtdehanden rpordeppres a% ecrdckï/d). Spreek toch zoo niet,Rosmer!Zeg dat toch niet! R osm er(gr#,fhaavcr-).Jawel,jawel...dekiem van een mogelijkheid bestaatin onzeverhouding.0,ik ziehet je aan datji jhetook zoo voelt.DoejenietRebekkaî R ebekka (weeïrcdfen kalmj.Hoornu eens.Eén ding zeg ik je,...alsje aanhoudt dan ga ik weg. R osmer.W eggaan!Jij!Datkan jeniet.Datisonmogelijk. R ebekka.Hetisnogonmogelijkerdatik jevrouw zou worden.Nooitvan mijn leven kan ik dat. R osm er (kb' kthaavrerslv/fccs).Je zegt ,,kan''.En datzeg jezoo raar.Waarom kan jeniet? R ebekka(grnptzflbeidehandenj.Bestevriend,...om jouwentwilzoowela1som mijnentwil...vraagnietwaarom. (laathem 10:).Ziedaar,Rosmer.(Zï ,jgaatslcrde&vrlinks). R osm er.Vo or da ntaa denzezaler voormijgeen anderevraag meer bestaan élne:W aarom ? h R ebekka fkeert zïch om en àYàfhem ccs).Dan is et uit. R osm er.Tusschen jou en mij? R ebekka.Ja. j R osmer.Nooitzalhetuitzi jn tusschen ons.Nooitg& e van R osm ersholm weg.
Rebekka (v. 6fdehand op denAvràwopl.Neen,datzal ikook welniet.Maarblijfjevoortgaanmetvragen,...dan is het toch uit. R osm er.Toch uit? Hoezoo...? R ebekka.Dan ga ik denzelfden weg als Beate ging.
Nu weetjehet,Rosmer. R osm er.Rebekka...! R ebekka (G dedevr,kniktlangzaamj.Nuweetjehet. fgaat=eg). R osm er(staavtc!, : veçsteend llcr de gesloten devr en zegtin zïcA zel ; W at. is...dat...? EINDE VAN HET TW EEDE BEDRIJP.
149
D E R D E B E D R IJF. Huiskamer op Rosm ersholm .H et raam en de vestibuledeur
staan open.De voormiddagzon schjnt buiten. Rebekka West,gekleed alsin heteerstebedri jfstaatbijhet raam en begieten verzorgtde bloemen.Haarhaakwerk ligtop den leunstoel.Jufr.Helseth loopt rond met een plumeau en stoft de meubels af.
R ebekka (sc een yoo:zwl jgen).'tIstoch vreemd dat dedomineezoo lang boven blijftvan daag. Jusr.H elseth.0chdatdoethijzoodikwi jls.Maarhij zalnu welgauw beneden kom en,denk ik. R ebekka.Heeft u iets van hem gem erkt? Jufr.H elseth.Alleen maar dat toen ik met de koëe
boven kwam,hi jin zi jn slaapkamerging om zich teverkleeden. R ebekka.Ik vraag het omdat hijgisteren niet heel welwas. Jusr.H elseth. Ja... dat kon je hem we1 aanzien ook.lkhebalgedachtofhijsomsietsheeftmetzijnzwager. R ebekka.Wat zou datkunnen zijn,denktu? Jufr.H elseth.Ja,hoe zou ik dat weten.Misschien is hetdieMortensgaard weldiehen tegen elkaaropgezetheeft.
R ebekka.Dat is welmogelijk. Kentu dien Peder Mortensgaard van nabi j? Jufr.H elseth. W el neen. Hoe kan de 1 'ufrouw dat nou denken? Zoo' n ventalshi j! R ebekka.Meentuomdathi jdatleelijkebladuitgeeft? JuGr.H elseth.0,daarom niet alleen...Dejufrouw 150
ROSMERSHOLM.
heefttochwe1gehoord dathijeenkind heeftgehadbi jeen
getrouwde vrouw,wier man er van door gegaan wasî R ebekka. Daar heb ik wel eens wat van gehoord. Maar dat was toch lang v66r ik hier kwam.
Juir.H elseth.Ja,lieveHeer.Hijwastoen nog heel jong.En zi jhad verstandigermoeten zijn dan hij.En hij had haarook welwillen trouwen.Maardaarvoorkon hij geen permissie krijgen.Hij heeft er zwaar genoeg voor moeten boeten ook...MaarsedertisdieMortensgaard zoo waar een heele piet geworden.H eelwatm enschen zoeken hem op tegenwoordig. R ebekka.Veelvan de mindere menschen komen het
liefstbi jhem alszijoverheteenofanderindewarzitten. Jufr.H elseth.0,er zijn nog wel andere ook dan alleen de mindere menschen...
R ebekka (knktAccrondevuitccs).Zoo? Jufr. H elseth (5# decanapl,#rvà stogend en we#6s#). Ja jufrouw.En hetzi jn misschien welmenschen van wie iemand het 't allerminst zou verwachten. Rebekka ftveuzeltzopstafmetde bloemenj.Dat isdan toch maar iets datu vermoedt.W ant zoo ietskan u toch niet zeker weten.
Julr.H elseth.Dusdejufrouw denktdatik datniet
zeker weten kanî Neen maar,öf ik!W ant...als ik het dan toch eens zeggen m oet,. ik ben zelf eens m et een brief naar Mortensgaard gegaar.
R ebekka (keertzïcA oM).Neen,...w&arlijk? Jufr.H elseth.Ja,dat ben ik;echtwaar.En die brief wasnogalhieropRosmersholm geschreven.Enopmooifjn papierwashijgeschreven.En met mooirood lak washij dichtgem aakt ook. R ebekka.En aan u werd het opgedragen hem te be-
zorgen?Ja,lievejuirouw Helseth,dan ishetnietmoeilijk tebegri jpen van wie hijwas. Jufr.H elseth.Zoo? R ebekka.Hetwasnatuurlijkietsdatdearmemevrouw Rosmerin haar ziekeli jken toestand... Juir.H elseth.Hetisjufrouw Westdiedatzegt,en
niet ik. R ebekka.Maar wat stond er dan in dien brief@ Och,
ja dat'swaar,...datkan u natuurli jk nietweten. Jufr.H elseth.Hm,hetkontochwelzi jndatikhetwist. 151
-) -
- --
è
q
ROSMERSHOLM .
R ebekka.Verteldeziju dan watzi jgeschreven had? Jufr.Helseth.Neen, dat nu juist niet.Maar toen Mortensgaard hem gelezenhad,kwam hijmi jzoouitvragen, naarditennaardat,datikwelbegri jpenkonwaterinstond. R ebekka.En wat denkt u dan dat er in stond? 0ch toe,vertelmijdat eens. Jufr.H elseth.Neen,neenyjuA ouw.voorgeenwereldsch goed zeg ik u dat. Rebekka.Och,tegen mi jkan u hettoch welzeggen. Wi jzi jn toch zulkegoede vrienden samen. JuA .H elseth.Dehemelbewaremijdatiku daarvan ietszou vertellen,jusrouw.Ik kannietsanderszeggendan dathetietsleeli jkswas,datzedearmeziekemevrouw in haar hoofd gepraat hadden. R ebekka.W ie had haardat dan in hethoofd gepraat?
JuGr.Helseth. Slechte menschen, juGrouw. Slechte
menschen. Rebekka.Slechte...î JuFr.H elseth.Ja,dat zeg ik n6g eens.Echt slechte
menschen moeten datgeweestzi jn. R ebekka.En wie denkt u dat 'theeftkunnen zi jn? Jufr.Helseth.0,ik denk erzoo hetmijnevan.Maar OnzeLieveHeerzalm%n tongbehoeden.Daarginderinde stad woont een zekere m evrouw ...H m ! R ebekka. Ik kan zien dat m evrouw Kroll m eent. Ju& .H elseth.Ja,die heeft hetachter de m ouw ,die.
TegenoverPijiszijaltijdzootrotschgeweest.Enopuheeft zijook noolt een goed oog gehad. R ebekka.Gelooftudatmevrouw Rosmerbijhaarvolle verstand was,toenzi jdienbriefaanMortensgaard schreef? JuA .H elseth.Och,datiszoo'n raarietsmetdatverstand.Heelemaalin dewargeloofik nu nietdatzijwas. R ebekka.Maarzijwastoch heelemaaldeklutskwijt toenzijhoordedatzijgeenkinderenkrijgenkon.Toeniszij eigenli jk krankzinnig geworden. Jusr.H elseth.Ja,dàtheeftzi jzich erg aangetrokken, die arme mevrouw.
Rebekka (neemt Accr haakwerk op en gccf op #es ntoelù# hetTcc- zittenj.Watdàtaangaat,...gelooftu ook niet dat het eigenlijk maargoed was voorden dominee? Jufr.H elseth.WatjuAouw? Rebekka.Datergeen kinderen zi jn gekomen.Hé? 152
). ..
..-..))..). )...q(.( . . . )-------.--..
.-..-( -.)..-.-
ROSM ERSHOLM.
JuGr.H elseth.Ja...ikweeteigenlijknietwatikdaar-
van zeggen m oet. Rebekka.Ja...gerust.llet was beter zoo voor henl. Dominee Rosmeriserheelemaalnietvoorgeschiktom dat eeuwige kleine-kinder-geschreeuw aan te hooren. Jusr.H elseth. De kleine kinderen op Rosmersholm
schreeuwen niet,jufrouw. R ebekka (kqkthaarccl).Schreeuwen ze niet? Jusr.H elseth. Neen. Hier op het goed hebben de kleinekinderennooitgeschreeuwd,bi jmenschengeheugenis niet. R ebekka.Dat 's alheelvreemd. Jusr.H elseth.Ja,hè,is dat niet vreemd? Maar dat
zitzooin defamilie.Endan isernogietsvreemds.Alszij grooterwordenlachenzi jnooit.Lachennooit. hun heele leven niet. R ebekka.Dat is toch al heelzonderling...
Juir.H elseth.Heeftdejuirouw dendomineewe1eens
ooit zien ofhooren lachen? R ebekka.Neen,...als ik 't goed bedenk,dan geloof
ik haastdatu geli jk heeft.Maardemenschen lachen hier over 't algemeen niet veelin deze streek,vind ik. Jufr. H elseth. Dat doen ze ook niet. H et ging uit
vanRosmersholm,zeggenze.En daarvandaanschi jnthet zichwela1seen soortvanbesmettelijkeziekteverspreid te hebben. Rebekka.U iseen vrouw diediep nadenkt,juAouw Helseth. Juir.Helseth.Och,dejuAouw moetmi j nietalti jd voorden gek houden...(luistertj.Sst,sst,daarkomt de dominee.Hijzietnietgraagstoiersin dekamer.(Afdoer de deurrecAfd). (Johannes Apd- r met dfoà en A0e# in de #Js#,komt #ppr& vestibulebinnenj. R osm er.Goeden morgen Rebekka. R ebekka.Goedenmorgen,beste.(EvenJ, > r- y'hakendj. Ga je uit? R osm er.Ja. R ebekka.'tIs ook zulk mooi weer. R osm er.Je bent van ochtend ni et bijmijboven ge-
weest.
R ebekka.Neen,. datben ik ook niet.Vandaag niet. 11 153
VV
ROSM ERSHOLM.
Rosm er.Wilje datvoortaan nietmeer doen? R ebekka.Och,dat weet ik nog niet. R osm er.Iserietsvoormi jgekomen? R ebekka.De ,,Districtsbode''is gekomen. R osm er.De ,,Districtsbode''...!
Rebekka.Hijligtdaar op tafel. R osm er (zefhoed en dfpà wegj.Staaterietsin? Rebekka.Ja.
R osm er.Enjelaatmijhetbladnieteensbovenbrengen. R ebekka.Je krijgt het nog vroeg genoeg onder de oogen. R osm er.Ah zoo...(neemthetblad op en Ieedf5Y d6 tafeldfccW e).Wat!...,jkannietgenoegwaarschuwentegen karakterlooze overloopers'' (kl jktsccrhaarj.Zenoemen mijeen overlooper,Rebekka. Rebekka.Erwordt geen naam bijgenoemd. R osm er.Datis hetzelfde.Lleestrerder)...yyheimeli jke verradersvan de goedezaak''...yyludasnaturen,diebrutaal hunafvalligheidbekennen,zoodrazijdenkendathetgunstige en...voordeeligsteoogenblik gekomen is.'',,schaam telooze ...
aanslag op hetaandenken van eerwaardige voorouders''... n afwachting dat van hen die op het oogenblik de ...,,i m acht in handen hebben,een passende belooning niet zal
uitblijven.''(legtd6covrcsfop detafelj.Endatschrijven zij van mij.Zij,die mijzoo lang en zoo van nabij gekend hebben.Dingen diezi jzelfnietgelooven.Ietswaargeen enkelwaarwoord instaat...Datweten zi jen zijschri jven het t6ch. Rebekka.Er staat nog meer.
R osm er(neemtdecpvrcsfweeropj..*1)totverontschuldigingeenongeoefend oordeel''...,,verderfeli jkeinvloed... misschienook uitgestrekttoteen gebied,datwijvoorloopig niettotonderwerpvanopenlijkebesprekingwillenmaken'' LkgktAccrccs).Wat ls dat? Rebekka.Datdoeltopmij,zooalsjewelbegri jpenkunt. Rosm er (legtdecovrcsfweg).Rebekka,...da 't ishet werk van mannen zondereer. R ebekka.Ja,'t komt mevoordat zijMortensgaard nietsteverwijten hebben. R osm er(looptros#).Hiermoetgeholpen worden.Alles watgoedisindemenschengaattegrondealsdatzoovoort moetgaan.Maardatzalnietgebeuren!0,hoeblij,hoeb11J 154
ROSMERSHOLM .
zou ik zi jn,a1sik een beetjelichtontsteken kon in aldat duistere,leelijke. R ebekka(staatpp).Ja,nietwaar?Daarin zou jeiets grootsen heerlijkshebben om voorte leven! R osm er. Verbeeld je dat ik hen tot zelfkennis zou kunnen opwekken.Hen ertoebrengen berouw tevoelen en zich te schamen voor zich zelf.Bereiken dat zi j elkaar nade Re re bn 1I1 verdraagzaamheid,in liefde,Rebekka. ekka.Ja:wijd alje krachten daarmaaraan,en jezultzien datJe overwint. R osm er.Mijdunkt,hetmoetkunnen.0,watzou het dan heerlijk zijn hetleven televen.Geen stri jd volhaat meer.Alleeneenwedstrijd.Alleoogengerichtophetzelfde doel.Iederswil?iedersgeestvooruitstrevend,...omhoog,... iederop zi jn elgen,doorzijn aard aangewezen weg.Geluk voorallen,...doorallen.(Kgkttoerallig,wccrbuiten,dcbïàf en zegtbedroefdj:Ach!nietdoormi j. R ebekka.Niet...?Nietdoorjou? R osm er.En ook nietvoormi j. R ebekka.0 Rosmer,laattoch nietdien twi jfelbijje @
opkomen.
R o sm er. Geluk,...lieve R ebekka,... geluk, dat is in deallereersteplaats hetkalm e,bl ijde,rustigegevoelvanvrij tezi jn van schuld. Ro es bmer ekk. aOc (kh f, ktwJJTzioh).Ja. schuldgevoel...
daar kan ji j zoo niet over oordeelen. R ebekka.Ji jwe1hetminst! Re ob sm ekk era(. wi OjstRo scsc me rr bu .i .t . e! n) (. ;v# Der.molenbeek. Helneth à#âfdoorde &vz çechtsj. Maar ik@@*
Jusr.H elseth.Jufrouw ! R ebekka.Straks,straks.Nu niet. Jufr.H elseth. Even maar jueouw,1én woordje.
(lïebekka gaatnaar de deur.Jv#r.Helnethdeelthaarïefd Hee l. setZ# h kni kt enengaa me np vek eets oogenblik Fuisteçend samen.Jv#r. k8zl). R osm er(onçustig).Wasdatietsvoor mi j? R ebekka.Neen,'twasmaarietsvan hethuishouden... Numoestjeeenbeetjedeluchtingaan,Rosmer.Gaeenseen iink eind loopen,zalje? R osm er(neemtzj' shoed).Ja,kom.Dangaanwi jsamen. 155
ROSMERSHOLM .
R ebekka.Neen,beste,ik kan nu niet.Je moetalleen
gaan.Maarschudtnu aldiedroevegedachten eensvan je af.Beloofmijdat. R osm er. Die kan ik zoo maar niet afschudden... vrees ik.
Rebekka.0,datzooietszondergrondjezooheelemaal
in beslag nemen kan...! R osm er. Het is helaas niet zoo zonder grond. Den heelen nachtheb ik overallesliggen nadenken.Beate heeft
mi Rsschientochweljuistgezien.
ebekka.W aamn meen je? R osm er.Juistgezien,toenzi jdachtdatik jeliefhad,
Rebekka. R ebekka.Juist gezien...dâârin!
R osmer(Ieg(zqn hoed op detafelj.Devraaghoudtmij aldienti jd...toenwijonzeverhoudinyvriendschapnoemden. voortdurend bezlgofwi jallebeinietonszelfbedrogenhebben
R ebekka.Meen jesomsdat wI Jdie evengoed...
R osm er....liefdehadden kunnen noem en.Ja,datm een
ik.Altoen Beatenogleefdewasj# hetaan wieik almijn gedachten gaf.Jijalleenwashetnaarwieik alverlangde. Hetwasbi jjou datikdatkalme,bli jde,begeerloozegeluk voelde.Mswi jheteensgoed bedenken,Rebekka,...dan begon onssamenleven a1seen liefelijke,heimeli jke kinderverliefdheid.Zonderbegeerenenzonderdroomen.Voeldeji j hetook niet zoo? Zeg mijdateens. R ebekka fstrgdend metzich zey).Och,ik Nieetniet wat ik je antwoorden moet. R osm er.En het is dat innige met en voor elkander leven,dat wi jvoorvriendschap hebben aanyezien.Neen, lieve...onzeverhoudingiseenegestelijkhuwellgkgeweest... misschien welvan de eerste dagen af.Daarom iserschuld bijmi j.lkhaddaargeenrechttoe...ikhadhetnietmogen doen om Beate. R ebekka.Nietmogen leven in geluk!Geloofje dat Rosmer? R osm er.Zi jzagonzeverhoudingmetdeoogenvan héâr liefde.Veroordeeldeonzeverhoudingnaardenaard vanhââr liefde.Natuurlijk.Beate kon niet anders oordeelen dan zi jdeed. R ebekka.Maar hoe kan je je zelf verantwoordeli jk stellen voor Beate's dwaling! 156
yy
yy-éy-'y) -' y
g)
(y )
.
ROSM ERSHOLM.
R osm er.Uitliefdevoormi j,...zooalszi jdieopvatte... storttezijzichindemolenbeek.Datfeitstaatvast,Rebekka. En daar kom ik nooit overheen. R ebekka.Och,denk aan niets anders meer dan aan
degrootemooietaak,waaraan jenu jeleven wiltwi jden. R osm er (, sc/lW f het hoofdj.Die zal nooitvolbracht kunnen worden.Ten minstenietdoormij.Nietnawatik nu weet. R ebekka.Waarom nietdoorjou? R osm er.Omdatietsdatberustop schuld,nooittriomfeeren kan.
R ebekka (hartstochtelkkj.0,dietwijfel:die angst,die
gewetensbezwaren...dat alles is een famllie-erfstuk. De nzenschenzeggenhierdatdedoodenterugkomen alshollende witte Paarden.Mi jdunktditisook zoo iets.
R osm er.Laathetzijn wathetwil.Watgeeftdatals ik er toch nietoverheen kan komen?En geloofmi j,Rebekka,hetiszooalsik zeg.W ie een overtuiging ingang wil
doenvinden moeteen bli jmoedigmanzijn,vrijvanschuld. R ebekka.Isvreugde dan een zoo volstrekt onmisbaar iets voorjou,Rosmer? R osm er.Vreugde? Ja,die kan ik niet m issen. R ebekka.Voorjou,die nooitlachen kunt? R osm er.Ja toch.Geloof maar dat ik veelaanleg heb totvrooli jk zi jn. R ebekka. Nu moet 1 'e gaan, beste. Ver...heelver. Hoorje?...Kijk,hierisjehoed.En hierheb jel .estok. R osm er(neemtbeide).Dank je.Engajenu nietmee? R ebekka.Neen,...neen. ik kan nu niet. R osm er.Nu goed dan.Je benttoch bijmij. (## gaatweg doorderedfïùvle.Eren IcferkljktAc5eàD naarbuiten doordeopen deur.Dan gaatz# naardedevr recAI. s). R ebekka (doetopen en zeyfhalFuid).Ziezoo,juAouw Helseth.Laathem nu maarblnnen.fGaatlccrketrca-). (Eren laterkomt#ToIIbinnen1)Jzlvechts.S# gçoetzoïkend en afgemeten en houdtzj' l hoed in d6AcM ). Kro1l.lshi jweg? Rebekka.Ja. K roll Gaat hi jgewoonli jk ver? Rebelka.0 Ja.Maar van daag ishijzoo onbereken'
baar.En als u hem niet ontmoeten wil...
157
ROSM ERSHOLM. = >
Kroll.Neen, neen.Ik wensch met v te spreken. En heel alleen.
R ebekka.Laatonsdan onzen ti jd waarnemen.Gaatu zitten,mijnheerKroll.(Z# gaatin&s leunstod 5# hetraam zitten.Krollop een stoelsccdfM cr). Kroll.JuGrouw W est,...ukanuonmogelijkvoorstellen hoediep enpi jnli jkhetmijterhartegaat,...dezeomkeer, diemet Johannesllosnler heeft plaats gehad. Rebekka.W i jwaren erwelop voorbereid datditzoo ziJ -n zou...aanvankel ijk. K ro11.Alleenmaar aanvankeli jk? R ebekka.Rosmer had de vaste hoop datu vroegerof later welmet hem mee zou gaan. K rol1.Ik! -n andere vrienden. R ebekka.U,zoowel als ZiJ K roll.Ja,daarzietu 'tnu!Zoogebrekkigiszi jnoordeel, waar het menschen en verhoudingen in het leven betreft. R ebekka.M aar...a.lshi jhet nu voelt alseen nood-
zakelijkheid,om zich vri)temaken in alle opzichten... Kroll.Ja maar,zietu,...jaist da geloof ik niet. R ebek'ka.W at gelooft u dan?
K roll.lk geloofdat u het is die er achtqr zit.
R ebekka.Datheeft u van uw vrouw,ml gnheer Kroll. K roll.Van wie ik dat heb,doet er nu niet toe.Maar zooveelis zeker dat ik zware vermoedens heb...heelerg zwareverm oedens...alsik allesoverdenk en uw heeleleven
naga van het oogenblik af dat u hier is rekomen.
R ebekka (knkthem xs).Erligtmi jletsvan bi j,dat ereentijdwas,waarinueenbuitengewoongrootvertrouwen inmijstelde,mijnheerKroll.Een warm vertrouwenhad ik bi jna gezegd. Kro11(gedemptj.Wien zou u nietkunnen inpakken,... als u het er op aan lei. R ebekka.'tEr op aan lei...! K roll.Ja,datdeed u.Ik ben nu nietmeerzoo onnoozel
om mijteverbeelden datereeniggevoelin 'tspelwas.U woûualleenmaartoegangtotRosmersholm verschaien.Hier vastenvoetkrijgen.Daartoemoestikubehulpzaam zijn.Nu
zie ik het welin. R ebekka.U heeftdusheelemaalvergeten dathetBeate was,diebedeldeensmeektedatiktoch maarhierkomenzou. K roll. Ja, haar had u ook ingepakt. 0f is dat 158
.l
l
.
) yS
..
ROSMZRSHOLM .
vriendschaptenoemenwatzijtenslottevooruvoelde?Dat
wasnagenoegvergoding...aanbidding.Hetontaarddein... hoe zalik het noem en?...in een soort van desperate verliefdheid.Ja,dat is het ware woord. R ebekka.W ees zoo goed den toestand van uw zuster
inaanmerkingtenemen.Watmijbetreft,men kanvanmij geloofik,nietzeggen,datik ook maareenigszinsoverspannen W aS.
K roll.Neen,dat is u stellig niet.Maar des te gevaar-
lijker is u voor de menschen die u onder uw invloed krijgen wil.U valthetgemakkelijktehandelenmetoverleg en volkomen juiste berekening...juistomdatu zoo koel van aard is. R ebekka.Koel? Is u daar zoo zeker van? K rol1.Ik ben er van overtuigd.Andershad u hierniet
jaarinjaaruituw doelzoovastberadennagestreefd.Ja,ja...
U heeft bereikt wat u wilde.U heeft hem en den heelen toestand in uw macht.Maarom datallesdoorte zetten,is
u er niet voor teruggedeinsd hem onqelukkigtemaken. R ebekka.Dat is niet waar.Niet lk... u zelf heeft hem ongelukkig gemaakt. K rol1.lk! R ebekka.Ja,toen u hem op de gedachte bracht dat
hi jschuld had aan Beate'svreeseli jken dood, K roll.Dusheefthem dat toch zoo sterk aangegrepen? Rebekka.Dat kan u toch we1begri jpen.Zoo'n teer gemoed alshet zijne... K roll.Ik dacht,dat een zoogenaamd yyvriJ '''man zich weloverallegewetensbezwaren zou weten heen tezetten... nig de erook Da is dusde zaak1 .0ch ja,.va ..e enmli janne k hand di ikedhi at welkunnen denken.Den telg op ons neerzien,...zalhetmisschien toch nooit ten volle gelukken zich 1ostescheuren van dat,wat alsonvervreemdbaar eigendom van geslacht op geslacht is overgegaan.
Rebekka(ïlgedyhtene fneeïgenlagenooges).Johannes
Rosmeriswelinnigsaamgegroeid metzijn geslacht.Datis
wis en zeker. K roll.Ja,en dathad u in aanmerking moeten nemen,
alsu ietsvoorhem gevoeld had.Maarmetdergeli jkecon-
sideratieskon u u zekernietophouden.Uw omstandigheden
zi jn ook zoo hemelsbreed verschillend van de zijne. R ebekka.W elke omstandigheden bedoelt u?
159
ROSM ERSHOLM .
Kroll.Ik meen van geboorte.Van afkomst...juAouw
SFest. R ebekka.0ch zoo.Ja,dat is waar,...ik ben maar van heelgerihge afkomst.Maar toch... K roll.Ik bedoelnietvan stand olpositie.lk denk aan de moreele omstandigheden... R ebekka.Omstandigheden...? W aarvan? K roll.Van uw heele afkomst. R ebekka.W at zegt u daar? K roll.lk zeg datalleen maaromdathetuw heele doen en laten verklaart.
R ebekka.Datbegrijpik niet.lkverzoek u duideli jker te zijn. K rol1.lkdachtinderdaaddatditu voldoendeduideli jk was.Hetzoutoch anderswelvreemd geweestzijn datu u door dokter W est liet adopteeren... R ebekka (dfccfopj.0 zoo!Nu begrijp ik u. Kroll. . en datu zijn naam aannam.Denaam van uw m oeder was Gam vik. R ebekkaflooptAeel6nYeer).Denaam vanmijnvader wasGamvik,mijnheerKroll. K roll.Het beroep van uw moeder poesthaar toch al
voortdurend met den dokter in aanraklng brengen. R ebekka.Dat is zoo.
Kro1l.En dan neemthiju bijzich...terstond na den dood van uw moeder.Hijbehandeltu hard.Entoch bli jft u bi jhem.U weetdathi ju geencentzalnalaten.U Heeg dan ook alleen een kistpetboeken.En toch houdtu het bijhem uit;verdraagtzlgn nukken;verpleegthem tothet laatste toe. R ebekka (ù# detaf6ldfccld,knkthem p,ïsrkeM ccl). En omdatik datallesdeed:ligtvooru deverklaring voyr dehand daterietsonzedell jks,...ietsmisdadigsaan mtn geboorte kleeft! K roll.W atu voorhem deed,leid ik afuiteen onbewust
dochterlijkrevoel.Uw heeleverdereoptredenhoud ik voor een natumlljk gevolg van uwe afkomst. Rebekka fdrftigj.Maar er is geen woord waar van alleswatuzegt!Endatkanikbewijzen!WantdokterWest waa nog niet eens in Finmarken toen ik geboren werd. Kroll.Pardon,...juGrouw West.Hijwas erhet jaar te voren algeweest.Dat heb ik onderzocht. 160
ROSM ERSHOLM.
R ebekka.U vergist u,zeg ik!U vergist u absoluut!
Krol1.U zeigisteren datu negen-en-twintig jaarwas.
In uw dertigste ging. R ebekka.Zoo? Heb ik dat gezegd? K roll.Ja,dat zeiu.En daarnaarkan ik uitrekenen... R ebekka.Halt!Dat helptu niemendal.W ant ik kan
hetunuwe1dadelijk zeggenook:ikbeneenjaarouderdan waarvoorik mi juitgeef. K ro11fglimlachtongeloovigj.0chkom?Datisietsnieuws. Hoe komt dat zoo?
R ebekka.Toenikvijf-en-twintigwas,vondik,datik,... En toen nam ik mijvoorereen jaartjeaftejokken. Krol1.U?Eenvri jevrouw.Heeftuvooroordeelenomtrent den meestgeschikten leeftijd om te trouwen? R ebekka.Ja,het was ontzettend onnoozel,...en belachelijk ook.Maarerblijftalti jdzoowatvanhetoudeaan iemand hangen,waarvan hijzich nietlosmaken kan.Zoo zi jn wijnu eenpaal. Krol1.Nou Ja.Maar mijn rekening kan toch weluitkomen.W antdokterW esthad aldaarginderin 'tNoorden eenkortentijdvertoefd,een jaarv66rhijwerd aangesteld.
vooreenongetrouwdevrouw...alknapl 'esoudbegonteworden.
R ebekka fbarntvïf).Dat is niet waar!
K rol1.ls dat niet waar? R ebekka. Neen.W ant daar heeft moeder nooit iets van gezegd. R eb ekka. Ne Kr ol 1.Heef t eznijnoo daairt.niets van gezegd? En dokter W estook niet.Nooit een enkelwoord.
d Krol1.Kondatnietzijn,omdatzi jbeiden redenen haden om datjaarmaarlieveroverte slaan?Netalsu yedaanheeft,juirouw W est.Datismisschienweleen familleeigenaardigheid.
Rebekka flooptrond?klemtAccr handen :c- s).Dat
kan nietwaarzijn.U w1lmijdatmaaropdringen.Nooit in dereeuwigheid kan datwaarzijn.Kàn nietwaarzijn! Onmogelijk!Nooit!... Kro11(ntaatopj.Maarlievemensch,....waarom gaat u nu in Godsnaam zoo te keer? U maaktmiJ gewoon bang. W at moet ik daarvan nu weldenken...?
Re K bekka.Niets.U moe! erheelemaalnietsvandenken. ro1l. Dan moet u m1 J toch heusch eens ophelderen 161
U
''
ROBMERSHOLM.
waarom udat...diemogeli jkheid,zooergterharteneept. R ebekka fbeheernehtzèA).Datistoghnogaleenvoudlg, mijnheerKroll.lk heb geen lustom hlerveoreen onecht kind door te gaan. K roll. Zoo, zoo,...Ja,ja,we zul len het met deze ophelderingdan maarvoorhefnemen...voorloopigalthans. Maar u heeft dus op dat punt ook nog een zekervooroordeel overgehouden.
R ebekka.Jq,datheb ik ook.
Krol1. Nu, zk verbeeld mij, dat het wel net zoo zijn zalmethetmeestevan watu uw y,vri jgeworden zijn''
noemt. U heeft een heele massa nieuwe gedachten en opvattingen opgedaan uit allerleigeschriften.U heeft wat gelezen over onderzoekingen en navorschingen op verschil-
lend gebied,...navorschingen,die veelschi jnen omverte gegro We pe ldn, enwa he tetfo tt .nu Mat ao redvaotor al ole ns oms ist boi j otu eli ma jka en ro en en aawe ntate st nba ga er worden,jusrouw West,...metuw verstand...maaruheeft het niet opgenomen in uw bloed. R ebekka (nadenkend).'t Kan zijn datu gelijk heeft. K roll.Onderzoek u zelfm aar eens,dan zalu 't zien! En alshetz66metu gesteld is,dan kan iemand welnagaan hoe de zaak metJohannes Rosmer staat.Hetzou immers
gewoon krankzinnigenwerk zijn...een blindelingsin zi jn verderfloopen,alsA# zou willen optreden en zich openlijk a1s een afvallige bekend maken! Denk toch eens aan,... hi jmetzijnschuchterenaard!Steluhem voor,verstooten,... vervolgd doordenheelenkringwaarvan hijtotnutoedeel uitmaakte.Blootgesteldaandeonbarmhartigeaanvallenvan deeerstenuitonzemaatschappi j.Nooitvanzijnlevenhoudt hijdat uit.Daarishijde man nietnaar. Rebekka.Hijv efhetithouden!Het 1Snu te laat *
voor hem om zich terug te trekken. K rol1.Volstrekt niet te laat. Absoluut niet.W at er gebeurd iskan doodgezwegen worden,...ofhetkan althans
worden uitgelegd als een voorbijgyande,zijhetdan ook
betreurenswaardigeafdwaling.Maare 'énmaatregelisontegen-
zeglijk noodzakeli jk.
R ebekka.En wat is dat dan? K ro1l.U moeter hem toe overhalen de verhouing te
legitimeeren,juirouw W est. Rebekka.Deverhouding tusschen hem en mi j? 162
ROSMERSHOLM. .7 . -. ''---
-
'
K roll.Ja.U moet zien hem daartoete kri jgen. R ebekka.U kan u dus bepaald niet losmaken van hetdenkbeeld datonze verhouding noodig heeft...gelegitimeerd te worden,zooals u zegt? K roll.lk wilop de zaak zelfnietverderingaan.Maar
ikmeenwelopgemerkttehebben,datmenhetgemakkelijkst
breekt met alle zoogenaamde vooroordeelen,daar waar er kwestie is van...hm. R ebekka.Van de verhouding tusschen man en vrouw, bedoelt uî
K rol1.Ja...eerlijk gezegd,... R ebekka (looptheen 61 weeven àYàfuithetraamj.lk hadhaastgezegd,...ikwofzdathetwaarwas,mi jnheerKroll. K roll. W at wil u daarmee zeggen? U zegt dat zoo wonderlijk. R ebekka.0ch wat!Laatonsnietmeeroverdiedingen praten...Ah...daarkomthij. K roll.Nu al!Dan ga ik weg. Rebekka (gaat naar Ae- toej. Neen,... blijf hier. W ant nu zal u wat nieuws hooren. K rol1.Nu niet.lk voel dat ik hem nu niet zien kan.
R ebekka.lk bid u...blijf.Doe het.Anderszalu er
later berouw van hebben. H et is de laatste keer dat ik u om iets verzoek.
K ro11(k#kfhanrrer-ppderd aan en legtz#s hoed weg). Nu goed dan juirouw W est.Ik zalblijven. fEen poo, sstilte.DcvzkomtJoh.Sod-erdoovdere8lï5uI6 binnenj. R osm er fziet ffroll...5I#ffin d6 &vr ntaant.Wat! Jijhier! Rebekka.Hijhadjeliefstnietwillenontmoeten,Rosmer. Kroll(onwillekeurigj.Ja! R ebekka. Ja,mijnheer Kroll, Rosmer en ik... wi j zeggenjeenji jtegen elkaar.Onzeverhoudingheeftdatzoo vanzelf meegebracht. Krol1.W as het détwatik hooren zou zooalsu mij beloofde? Rebekka.Da .. . en nog iets m eer.
R osm er fkomt* r).Wat ishet doelvan je bezoek
vandaag? K roll. lk woû
nog lénmaaleen poging doen om je tegen tehouden opjeweg en jetotomkeeren tebewegen. 163
J.
..
.
---
---
--
--' '
- --- .---
y
ROSMERSHOLM .
R osm er(wijstpp decovrcsf).Na datwatdéérstaat? K roll.Dat heb lk niet geschreven. R osmer.DeedjeeeneA elenstapomhettegentrhouden? Kroll.Datzounietteverantwoordengeweestzljntegen-
over de zaak die ik dien.En bovendien stond dat nietin mi l*)1macht. R ebekka (dckvrft le eourantin stukken,kneedtdie tot
een balin elo ren gooitdiec/lferde k>AeI).Ziezoo.Nu
iszeuitonze oogen.En laatonsernu ook maarnietmeer aan denken.W anterzullenerz66geenm eerkom en,Rosm er.
K roll.Hèja,a1s u hetz66verbrengen kon!
R ebekka.Kom laat ons gaan zitten,beste.Alle drie. Dan zalik alles Zeggen.
Rosraer (gccf werktuigelb' k zittenj.Wat is er met je
gebeurd,Rebekkaî Je bent zoo zonderling kalm ...W at beteekent dat? R ebekka.'tIsdekalmtedieeen genomen besluitgeeft.
(g> fzittenj.Gaatu nu ook zitten,mijnheer Kroll.(Kçoll gaatop decllcplzittenj. R osm er.D e kalm te van een genorlen besluit,Zeg ) *e. Van welk besluit? R ebekka.lk zaljeteruggeven watjenoodig hebtom tekunnen leven.Jezulthetbli jdegevoelvanvrijvanschuld te zijn terug kri jgen,beste vriend. R osm er.Maar wat beduidt dat toch! R ebekka.Ik za1alleen maar vertellen.Meer is er niet noodig. R osm er.Nu dan? R ebekka. Toen 1 m et dokter W est uit Finmarken
hierheenkwam,toenwashetmi jofzicheennieuwe,groote, wijdewereld voormijopende.Dedokterhad mijvan alles zoowàtgeleerd.Alhetonsamenhangendedatik toen van de
dingenvanhetlevenwist(ïsheh enzïeledfrï j:enlclzoelfàd hoorbaarj.En toen...
K roll.En toen...?
Rosmer.MaarRebekka,datwertik immerswel. Rebekka (beheeçschtzïcA). Ja,Ja...dat is ook zoo. Ji j weetdatalleswel. Kroll(kgktAccrdckrp *1).'tIsmisschienmaarbeter dat ik wegga?
R ebekka.Neen,u moetbli jven zitten,mi jnheerKroll. (tegen A0d- r).Nu,zieje,toenkwam dét,...ik wo1 mee164
ROSMERSHOLM .
leven in den nieuwen tijd dieaanbrak.Meegaan metalde nieuwedenkbeelden,...MijnheerKrollverteldemijeensdat Ulrik Brendeleen ti jdlang veelinvloed op je gehad had? toen jenogeen jongen was.En toen dachtik dathetmiJ misschien ook welgelukken zou invloed op jete kri jgen. R osm er.Kwam jedushiermeteen verborgen doel...! R ebekka.lk woû samen metjou in vri jheid vooruit streven.Altijd verder.Verderenverdertotaandeuiterste grens...Maarerstondeendonkere,onoverkomelijkemuur tusschen jou en een algeheelebevrijding. R osm er.Welke muurmeen je? i R ebekka.lk meen ermee,Rosmer,datjejenietvrij ndenlichtenzonneschijnontwikkelenkon,omdatjehierverkwijndeenverschrompeldeindeschaduw vanzoo'nhuwelijk. h R osmer.Nooittevorenhebjeop diemanierovermijn uwelijk gesproken. R ebekka.Neen,dat durfde ik niet,want dan zou je bang geworden zijn. Kro11(knikttegen #o. 9946r).Hoorjedat? R ebekka (gaatvpprf).Maarik begreep goed waar je redding lag.Je eenige redding.En toen handelde ik. R osm er.W atvoorhandelingen zi jndat1waaropjedoeltî K ll.W il u daarm ee zeggen dat...! R ro ebekka.l U a,Rosmer...!(staatopj.Blijfmaarzitten. ookmijnheerKroll.Maarnu moetdewaarheideruit.Jij washetnietRosmer!jijbentvrijvan schuld.Ik washet d ieBeatelokte...,d1eerzachtjesaan toekwam Beatete lokken op haar dwaalspoor...
Rosm er (springtopj.Rebekka! Krol1(staatop van decc>pJ) ...op haardwaalspoor! R ebekka.0p hetspoordathaarvoerdenaardem olen-
beek.Nu weetjehet...allebei. Rosm er(alsrerdv/).Maarik begrijp niet...Watstaat zedaartochtevertellen?lkbegrijp ergeenwoordvan...! Kroll.0 ja.lk begin hetwelte begrijpen. d R osm er.Maarwathebjedan gedaan?Wathebjehaar an toch verteld? Er wés toch niets.Volstreks niets!
R ebekka.Zijkwam te weten datjijbezig wasjeuit
alde oude vooroordeelen los te maken. R osm er.Ja maar,dat deed ik toen nog niet.
R ebekka.lk wistdatjeerweldratoekomen zou dat
te doen.
165
-.-. x
. -..t. * .œ
*... -.. -.. =
<
-
<.t
e
.... r... u-=a
ROSMERSHOLM.
K ro11(knikttegen #0:-er).Aha!
R osm er.En dan? W at nog meer? Nu wil ik de rest ook weten. R ebekka.Een poosjelater...bad en snleekte ik haar
om mijte laten weggaan van Rosmersholm. Rosmer.Waarom woû jeweggaan...toen? Rebekka.Ikwoûnietweg.lkwoûbli jvenwaarikwas. Maarik zeitegen haardathet'tbestezou zijn voor ons allemaal... als ik maar bi jti jds wegging. lk liet doorschemeren dat,als ik langer hier bleef,...er weliets,... er misschien iets gebeuren kon.
R osm er.Datisdus watje gezegd en gedaan hebt. R ebekka.Ja,Rosmer. R osm er.En dâtwashetwatje yyhandelen''noemde? R ebekka(metgebrokendfe-).Ja...Zoonoemdeikhet. R osm er (er6n daarna). Heb je nu alles gebiecht,
Rebekka?
R ebekkj.Ja. K rol1.Nzet alles.
R ebekka (kljkthem rerdcàrï/ cfccl).SFat zou er dan nog meer zijn? K roll. H eeft u ten slotte Beate niet te verstaan geges vt ee n..dat no odazke akle i jk N;a8... niet alleen maar het b .mahe artno odz ijl k, vooru en Rosmer,datu ergens andersheenzou gaan...en we1zoogauw mogelijk?...Hè? Rebekka(zccAfenondnidelnk).V sschienhebikzooiet: ook we1gezegd. Rosmer (valtneer 1* % eeennb Ieeudr sd ofg oehe l5 e# ftz hie jt ..r .cdi c-) eo.ng En eaan datweefselvanleugens
lukkigezieke,geloofd!Zoo onomstooteli jk vast!(Kgkt0, naarRebekkaj.Ennooitheeftzi jzichtotmijgewend.Noolt meteen enkelwoord!O Rebekka,...ik zie hetje aan... ji jhebthaardaqrvan teruggehouden! Rebekka.Zi Jhad zich nu eenmaalin hethoofd rezet, datzij,...alskinderloozevrouw,geenrechthad om hlerte zi jn.En toen ging zi jzich verbeelden dathethaarplicht jegensjou wasom het veld te ruimen. R osm er.En ji j...deed je niets om haar van dat onzalige idee afte brengen? R ebekka.Neen.
K rol1.Misschien versterkte u haar daar welin? oeef antwoord!Deed u dat niet? 166
ROSMERSHOLM .
R ebekka.Waarschijnlijk heeftzi jhetwelzoo opyevat. R osm er.Ja...ja...En voorjouw wilboog zijln alle dingen.En zoo ruimdezijhetveld.(Syingt0,).Hoe kon je,...hoekôn je ditvreeselijkespelmtvoeren! R ebekka.lk meende dat het hier de keus gold tusschen twee levens.
K roll(stïeng en gebiedend).U had het recht niet die
keus te doen.
Rebekka fhartstochtelbk). Maar denkt u dan dat ik zooalsnu,terwi jlik hethierv' oörustatevertellen.Eneen handelde met koel verstandig overleg!lk was toen niet
m ensch heeft dan toch ook twee soorten van wil,zou ik denken.lk woûBeateweghebben,op eeneofanderemanier. Alaarik dachtnietdat heterdaarom ooitvan komen zou.
Telkensalsik verloktwerd mijeen stap verdertewagen, washetoferietsin mijriep:Nu nietverder!Geen stap verder!...En dan kôn ik hettoch weernietlaten.lk moest nogeenkleineindjeverder.E1n heelklein eindjemaar.En dan n6g een...en altijd nog wéér een...En zoo kwam het...Op die maniergaatzoo iets.fKovtestiltej. R osm er(tegen Rebekkaj.Watdenk jedaternuverder van jeworden zal?Na hetgebeurde? R çbekka.Waterverdervan mi jworden za1doet er
niet veel toe.Dat m oet m aar gaan zoo als het kan.
Krol1.Geenenkelwoord datopberouw wi jst.Misschien Rebekka (koelcJ-#z6s#).Pardon,mi jnheer Kroll... datiseenzaak diemijalleen aangaat.Datza1ik metmijzelfwe1uitmaken. Krollftegen Ao, :-eT).En metdievrouw leefje onder ééndak ennogwelineenvertrouweli jkeverhouding.LKkkt rondsccrdeyprfreffes).0,zijdieernietmeerzijn moesten dât eens kunnen zien! R osm er.Ga je naardestad terug? Kro11(neemtzfs hoedj.Ja.Hoe eerhoe liever. R osmer(neemteresees:z%nhoedj.Dangaikmetjemee. Kroll.Doejedat?0,ik dachtweldatwijjenietgeheelverloren hadden. Rosm er.Kom,Kroll!Kom !(Z# gaan beiden doord6 re8fï5vlewegzosdernaav Rebekka om tezienj. (#' pes daarna gaatRebekka ' poorzïcAfïg nqaçhetraam en àYàfuitfvddckzldebloemen dooz). voelt u dat ook wel niet?
167
è'I -V--IL..-L- --- -. 'è.).èè7. 7-7-è- -) 7
)-.777è7è
V-- 7
ROSMERSHOLM .
R ebekka fspreektM I#vï# in zïcA zeT.Ook vandaag
niet over den vlonder.Gaat boven over.Komtnooit meer over de molenbeek heen.Nooi t.(Gaatoeg w@s hetrx-).
Ja,ja!(#xInaar & belen belt,even J. zzAru komtju#r. SeldefA binnen van recàfd). JuA .H elseth.W at blieft u,juGrouw? Rebekka.Och,juAouw Helseth,zouu zoogoedwillen zijn mi jn koiervan den zoldertelaten halen? JuA .H elseth.Uw koier? R ebekka. Ja, die koier van brllin zeehondenvel, u weet wel. JuA .Helseth.Jawel.Maarlievehemel,gaatdejuAouw dan op reis? R ebekka.Ja,ik ga op reis.
JuA.Helseth.En datzoo maardadelijk?
R ebekka.Zoodra ik klaar ben met pakken.
Juir.H elseth.W el,heb ik van mijn leven!Maarde juirouw komt zekergauw weerterug? R ebekk a. Ik kom nooit m eer terug. Juir.H elseth.Nooit meer!Maar,Heerin den Hemel, hoemoetdatdangaan hierop Rosmersholm,a1sjufrouw W est hierniet m eer is? Nu had de arm e dominee hetzoo goed en gezellig. R ebekka. Ja, maar vandaag ben ik bang geworden, weet u.
JuA .H elseth.Bang!Jem ssi es j,o.f..ikNiaarvoor? R ebekka.Ja, het leek schinlnlen Zag Van witte paarden. Jufr.H elseth.Van wittepaarden!0pklaarlichten dag!
Rebekka.0,dieverschi jnen welop alleuren van den dag,...dewittepaardenvanRosmersholm.(0pwercnderdel foos).Dus,...de kofer alsjeblieft,niet waar? JuA .H elseth.Jawel,juAouw.De koier Lbeiden V naarTecAf#). EINDE VAN HET DERDE BEDRIJF.
168
DeHeerMariJ.Ternooi jAt)),l a1s RectorK rollin y,Rosm ersholm ''
V IE R D E B E D R IJF. Huiskam erop Rosmersholm.Laatin den avond.De lamp met kap staat aangestoken op tafel.
Rebekka W eststaatbi detafelen pakteenigekleinigheden
in een reiszak.H aar mantel,hoed en wittewollen doek liggen
op de cana#. JuA .Helseth komt van rechts binnen.
Juir.H elseth (spveektgedempten :cA9' sf watfertfggetvokkenj.Allesisnu beneden gebracht,juirouw.Deboel staat achter. R ebekka.Best.Is de koetsier gewaarschuwd?
Juir.Helseth.Ja.Hi jvraagthoelaathetrijtuigv66r
m oet kom en. R ebekka.Ik denk zoowat tegen elfuur.De bootgaat om twaalf uur. Juir.H elseth (een beet iefrevzelesd).Maardedominee
dan?Alshi jv6ôrdien tijd nog nietthuisis? R ebekka.lk ga toch weg.Alsik hem nietmeermocht zien,kan u zeggen datik hem schrijven zal.Een langen
brief.Zeg hem dat maar. Juir.H elseth.Ja, dat is nou alles goed en wel...
datvan dien brief.Maarmijn goeie,lievejuirouw ...me
dunkt u moest liever nog eens met hem zien te praten. R ebekka.Misschien.Of misschien ook maar niet. Juir.H elseth.Neen,...datik da nog beleven zou... dat had ik nooit gedacht! R ebekka.W at had u dan gedacht?
Juir.H elseth.Och,ik had relgedachtdatdominee
R osm er m eer m an zou geweest zl ln. 12
169
)è
)7)-7
--
è7 -
-
X
ROSMERSHOLM .
Rebekka.Meer man? 'u;r.H elseth.Ja,lieve God,datmoet ik Zeggen. J
2ebekka.M>ar,watmeehtu daar eigenlijk mee? Jufr,Relseth.lkmeehwatgoeden braafis,jufrouw. Xl jhad erzich nietop diemaniervan afmoeten maken. R ebekka (kljkthaarccs).Luistereens,juirouw Helseth.Zegmijnu eenseerli jk en oprecht,...waarom denkt u dat ik wegga? Jufr.H elseth.Lieve hemel,eris zeker weleen goede
redenvoor,jufrouw.Ochja,ja,ja!Maarik vindhettoch
nietmooivan dominee.Mortensgaard had ten minste een verontschuldiging.W anthéérman leefdenog.Dusdietwee konden niet samen trouwen,alwilden ze nog zoo graag. Maar de dominee,ziet u,die...hm !
Rebekka lmeteen #cvoel glimlachj.Kon u nu zoo ietsdenken van mijen mi jnheerRosmer? Juir.H e1seth.Nooitvanmijnleven.Datistezeggen... niet v6ör van daag. R ebekka.M aar van daag dus wel?...
Juir.H elseth.Nou,...naaldeleelijkedingen dieer
over dom inee in de kranten staan,zooals ze zeggen... R ebekka.Aha! Jufr.H elseth.W ant ik moet u maarZeggen dat de
ma k ndietotMortensgaardzi jngeloofkanovergaan,vandien an jewaarachtig allesverwachten. R ebekka.O ja.Datis welmogelijk.Maar 1k1W at zegtu dan welvan mij? Jusr.H elseth.Lievehemel,juA ouw,overu valtnou nietzooergveeltezeggen.'tIszekerzoogemakkelijk niet vooreenalleenstaandevrouw om zichteverweren,verbeeldik mij...Wijzijntochallemaalmaarmenschen,juirouw West. Rebekka.Dat is een waar woord,juirouw Helseth. Wi j zi jn allemaal maar menschen... Waar luistert u naar?
Juir.H elseth fzaehtiesj.0 Jesses,...daar komt hij
geloof ik net. R ebekka.Dus toch ...!(beslistj.Nou ja dan maar.
floh.Aod-ez komtdoorde vedfïsvle). R osm erfzietd6scgcge,keertzïcAtotRebekka en wccgf)
W at beteekent dat? R ebekka.lk ga weg.
R osm er.Nu dadeli jk? 170
2
è
7 7
.-
V7----7-..
ROSMERSHOLM .
R ebekka.Ja.(tegen jv#rovo Ilelsethj.Dusom elfuur. Jufr.H elseth.Heelgoed,jufrouw.(Af naarrecAfd). Rosm er(sceenàprfepauzej.WaargajeheenRebekka? R ebekka.N aar 't Noorden m et de boot.
R osmer.Naar 't Noorden? Wat moet je daar in 't
Noorden? R ebekka.Daar ben ik toch van daan gekomen.
Rosm er.Maardaarginder hebjenutochnietsmeerte
doen. R ebekka.Hier ook niet.
Rosm er.Watdenk jedan tegaan beginnen?
R ebekka.lk weet 'tniet.Ik wilmaarzien hoe ik het best een einde aan de zaak kan maken. Rosm er.Een einde aan de zaak kan maken?
R ebekka.Rosmersholm heeftmijgeknakt. R osm er (wovdtoyreràzcc-).W at zeg je? R ebekka.Heeftm1jgeknakt...heelemaalgebroken... lk had zoo'n iinken,dapperen wiltoen ik hierkwam.Nu hebikmijgebogen ondereenvreemdewet...Ikgeloofdat ik voortaan niets terwereld meer zaldurven ondernemen. R osm er.W aarom niet?W atisdatvooreen wet,zooals
je zegt,waaronderje... R ebekka.Beste,laatonsdâârnu nietoverspreken... Hoe staathetnu tusschen jou en Kroll? R osmer.W i jhebben vrede gesloten. R ebekka.Zoo.Daar is het dus toe gekomen. Rosm er.Hi j haaldeonzen heelen oudenvriendenkring bijelkaar.Zijhebben mi jdoen inzien,datdetaak om de gemoederenteveredelen,heelemaalnietopmijnwegligt... En hetisbovendien op zich zelfaleen hopeloospogen... Ik geefhet op.
R ebekka.Ja,ja...dat ismisschien ook maarbeter. R osmer.Spreek je nu z66? Isda nà jeovertuiging?
R ebekka.Ik ben tot die overtuiging gekomen.ln de laatste paar dagen. R osm er.Je liegt,Rebekka. R ebekka.Lieg ik ...!
h Rosm er.Ja,jeliegt.Jehebtnooitinmi jgeloofd.Nooit eb jegeloofd datik deman wasom daarvoortestrijden en te overwinnen. Rebekka.lk heb geloofd dat wijtweeën samen dat zouden kunnen. 171
.
.
)V
7-.
i
-
ROSM ERSHOLM.
R osm er.Dati snietwaar.Jijhebtgeloofd datjijzelf ietsgrootsindewereldzou kunnenvolbrengen.Datjemi j zoudtkunnen yebruiken voorjeplannen,datik je nuttig kon zijn voorJe doel.Dâtheb jegeloofd. R e'bekka.Luister eens,Rosmer... R osm er (gaatbedroefd op de cczlcy/ zittenj.Och,laat mi jmetrust!lk doorzienu deheelezaak.Ik ben alswas geweestin je handen. R ebekka.Luister nu eensjRosmer.Wi jmoeten daarOVer aatstekeer.(:ccfop een dno foeg l eensnaderpraten.Hetisdel 5# deccscplzittenj.lk had yedachtje overdat allesteschrijven...alsikeenmaalweerlnhetNoordenwas. Maarhetismisschientochbeterdatjehetnudadelijkhoort. Rosm er.Heb je nog nietalles bekend? R ebekka.De hoofdzaak nog niet. R osm er.W at is dan de hoofdzaak?
R ebekka.Dat,watje nooitvermoed hebt.Dat,wat R osm er (schudtAefhoofd).Daarbegri jp ik nietsvan. R ebekka.Hetisvolkomenwaardatikmijeensdoorlist toegangtrachtteteverschaientotRosmersholm.W antikhad mi jin mijnhoofd gezetdatikhiermisschienmijngeluk wel bereiken zou.Hoedan ook...begrijp je. R osmer.En wat je woû,heb je dan ook doorgezet. R ebekka. Ik geloof dat ik toen élles had kunnen doorzetten...wâtook.W anttoen had iknogmijndapperen vrijgeborenwil.lkkendegeengewetensbezwaren.Geenenkele omstandigheid diemijvan mijn weg zou doen afwijken... Maartoen kwam zachtjesaandât,watmijnwilknakte... en m jJ *zoojammerli jk bangheeftgemaaktvoormijn heele leven. Rosm er. W at kwam ? Spreek toch z66 dat fï je kan begrijpen. licht en schaduw geeft aan alhet andere.
R ebekka. Toen kwam over m1 @ J@, dwingbare begeerte...0,Rosmer..@*I
die wilde onbe-
Rosm er.Begeerte?Ji j...Naarwat? R ebekka.Naarjou. R osm er Lwilopdprïsges).Watisdat! R ebekka Lhoudt hem tegenj. Bli jf zitten, beste. Je zult nog m eer hooren. R osm er. di En ema jij niwi erl .tzeggen datje van mijgehouden
hebt...OP 172
ROSMERSHOLM .
R ebekka.lk dacht toen dat dàt liefde moest heeten. Ik dachtdathetliefdewàs.Maardatwashetniet.Hetwas
watik jezeg.Hetwaseen wilde ontembare begeerte. Rosm er(m6tmoeitej.Rebekka,...ben ji j'theusch,... ji j...van wie je datalleshierzitte vertellen! Rebekka.Ja,hoe vind jehetRosmer1 . R osm er. En daarom ...onder den drang daarvan... washetdus...datje ,,handelde'',zooalsje hetnoemt. R ebekka.Het kwam over me als een storm op zee. Hetwasalseenvandiestormendiewi jdaarinhetNoorden soms'swintershebben.Diepaktje...en slem' tjemee... ver,ver weg.Geen idee van tegenstand. R osm er. En zoo werd de ongelukkige Beate meegesleurd in de molenbeek.
R ebekka.Ja,Beateen ik voerden in dien tijd a1seen strijd op dekielvan een boot. R osm er.Jijwaszeerstelligdesterksteop Rosmersholm. Sterkerdan wi jmetonsbeiden,Beate en ik. R ebekka.lk kende jealvoldoende om teweten,dat ikjenietzoukunnenbereiken,v66rjejevrijgemaakthad,... zoowelin je uiterlijkeomstandigheden alsnaarden geest. R osm er.Maar ik begrijp je niet,Rebekka.Jij,...jij zelf,...heeljeoptredenismijeen onoplosbaarraadsel.Nu benikimmersvrij,...zoowelwatmijn omstandigheden als watmijngeestaangaat.Jestaatnuvlakbijhetdoel,datjevan het begin afaan voor oogen hebt gehad.En dan toch... R ebekka.Nooit heb ik verder van hetdoelafgestaan dan nu. R osmer. en dan toch,zeg ik,...toen ik jegisteren
vaa h roe g,...jesmeekte:word mi jn vrouw,...toen gildeje st a1s ln angst,dat het nooit gebeuren kon. R ebekka.Toen gildeik in wanhoop,ja! R osm er.W aarom ? R ebekka. Omdat Rospersholm mi jmijn geestkracht ontnomen heeft.Hierismlln dappere wilverlamd.En bedorven!Deti jd isvoorbijdatik allesdurfde wagen,wat hetook was.Ikhebdekrachtomtehandelenverloren,Rosmer.
Rosmer.Zeg mi jhoe datgekomen is. Rebekka.Datisgekomen doormi jn omgangmetjou. R osm er.Maar hoe? Hoe? R ebekka.Toenikhieralleen wasmetjou,enji jjezelf
geworden was...
173
ROSMERSHOLM .
R osm er.Ja...en?
Rebekka....wantjewasnooitheelemaaljezelfgeweest,
zoolang Beate leefde... R osm er.Helaas,dat is maar alte waar. R ebekka. Afaar toen ik dan zoo alleen hier m et J @e
jeT0Oge N nd e,...1n stl 'lte,...in eenzaamheid,...toen jemijal dachten gaf, zonder éénige terughouding... iedere stemming,zooteeren fjn alsjedievoelde,...toen kwam degrooteomkeer.Zachtjesaan...begri b jpje.Bijnaonmerkaar,...maareindelijkzoooverweligend.Totlnhetdiepst van mijn ziel. R osm er.Maar hoe was dat dan,Rebekka! R ebekka.M het andere,...dieleel ijkezinnenbedwelmendebegeerte,week zoover,zoovérvan mi jweg.Aldie opgejaagde machten kwamen tot rust en tot zwijgen.Er daaldeeen zielevredeovermi jneer, een rustalsop een vogelberg onder de middernachtszon, daarginder in het Noorden.
Rosm er.Vertelverder.Zeg alleswatje zeggen kunt. R ebekka. Er valt niet meer te zeggen. Alleen dat lénenog,datertoen liefdein mijkwam.Diegroote,niet begeerende liefde, die genoeg heeft aan een samenleven zooals dat tussc ge ahls enikons maabe riede enngr eiwe ntjeest is.
R osm er.0, vermoeden van dat alles had gehad! R ebekka.'tIsbeterzoo...Gisteren,toenjemi jvroeg
ofik jevrouw worden woû...toen jubelde ik hetuit... R osm er.Ja,niet waar!Zoo begreep ik het ookR ebekka.Eén oogenblik,ja.In zelfvergeten.Hetwas mi jnvroegere,ongebreideldewil,diezichweervrijmakenwoû. Maardie heeftnu geen machtmeer...nietbli jvend. R osm er.Hoeverklaarjedatwatermetjegebeurd is? R ebekka.HetisdelevensopvattingvanhethuisRosmer... oftenminste de jouwe...die mi jn wl 'laangetastheeft. R osm er.Aangetast? R ebekka.En ziek gemaakt.Hem geknechtheeftonder
wettendievroegernietvoormi jbestonden.Ji j,...hetsamenleven metjou...heeft mi jn zielgeadeld... R osm er.0,als ik dat m aar durfde gelooven! R ebekka.Jekunthet gerustgelooven.D eRosm ersche levensopvattingadelt.M aar...(dc/ lW fhethoofdj...maar. Dl&ar...
174
==
ROSM ERSEOLM.
R osm er.Maarî Nu?
R ebekka. ...maarzijdoodt hetgeluk! R osmer.Geloofje dat,Rebekka? R ebekka.Voormijten minste. R osm er.Weetjedatdanzoo zeker?Alsik jenu weer
vroeg...î Je er om smeekte... R ebekka.0,beste,...kom daar toch nooit meer OP
terug!Datisietsonmogeli jks!...Wantnumoetjehetdan maar weten,Rosmer,lk heb...een verleden. R osm er.Nog ietsmeer dan watje verteld hebt? R ebekka.Ja,iets anders en iets meer.
R osm er(- fe6np voes glimlaehj.lsdatnietvreemd, Rebekka?Verbeeld je,daterweleenseen vermoedenvan zoo ietsin mijopgekomen is. R ebekka.Heusch? En dan toch ...? Töch! R osm er. lk heb het nooit geloofd. lk heb er alleen
zoo'n beetje mee yespeeld in mijn qedachten...weetje. Rebekka.A1sJehetverlangtzallkjeookdatdadeli jk vertellen. R osm er (afwerendj.Nqen,neen.Geen woord wilik er vanweten.Wathetdanookzlnmag,...voormijbestaathetniet. R ebekka.Maarvoormijwel. R osm er. 0, R ebekka!... R ebekka.Ja,zieje,datisjuisthetvreeseli jke,...nu dathetgelukmetvollehandenmijwordtaangeboden,...nu ben ik zooveranderd,datmi jneigen verledenmijden weg tot het geluk verspert. R osm er.Jeverleden isdood,R ebekka.D atheeftgeen
machtmeeroverje,...hangtnietmeersamenmetjezelf... z66 alsje nù bent. Rebekka.Ochbeste,datzijntochallemaalmaarmooie woorden.En het vrij-van-schuld-zijnî Hoe kom ik daar weer aan? Rosm er (bedçofd).Ja?ja...hetvrijzijn van schuld. Rebekka.Het vri j ztn van schuld,ja.Daarin liggen hetgeluk en devreugde.Dieleerishetimmersdiejetot eenlevendbewustzi jnmakenwoûinaldetoekomstigebli jde edellieden... Rosm er.Och)herinnermi jdaarnietmeeraan.Datwas maareen halfuitgedroomdedroom,Rebekka.Eenoverijlde opwelling,waaraan ik zelfnietmeergeloof...Demenschen zl gn nu eenmaalv&n buiten afniet te adelen.
l7ë
ROSMERSHOLM .
R ebekka ( zc4f).0ok nietdoorstilleliefde,geloofje?
R osm er (-deskeM ).Ja,...datzou juisthethoogste zijn.Bijnahetallerheerlijkstevan hetleven,dunktmij,... âlshetzoowas(osrv#f#).Maarhoelosik ooitdievraag op? Hoe doorgrond ik die?
Rebekka.Geloofje mi jniet,Rosmer? Rosm er. 0, Rebekka,...hoe kan ik nog ten volle in je gelooven?In jou,die hier voortdurend zoo ontzettend veelverborgen en verheimelijkthebt!. Nu kom je weer metietsnieuws.Heb jedaarietsmeevoor?. Zeghetmi j dan ronduit.lsermisschien ietsdatjeermeewenschtte bereikenbIk wilimmerszoo graag allesvoorjedoen wat ik kan. R ebekkafwringt& handenj.0,diemoordendetwijfel...! Rosmer,Rosmer...! R osm er.Ja,ishetnietvreeseli jk?Maarik kan erniets aandoen.Ikzalmi jnooitvandientwijfelkunnenlosmaken. Nooitzekerwetendatjedemijnebentgeheelenal,inreine liefde. Rebekka.Maarvoeljedanniet,diepinjeeigenbinnenste, datermetmijeen omkeerheeftplaatsgehad!En datdie omkeergekomen isdoorjou...alleen doorjou! R osm er.Och,...ikgeloofnietmeerinmi jnvermogenom meerin mi jzelf.lk geloofnietin mijen ook nietin jou. R ebekka (knktAe- somber- 1).Hoezaljedan verder kunnen leven? R osm er.Ja,datweeti k zelfniet.Ik begrijp hetniet. demenschenanderstemaken.lk geloofin geenenkelopzicht
lk geloofniet dat ik verder leven kàn...En ik weet ook niets terwereld meer,dat de moeite van hetleven waard
zou zi jn. R ebekka.Och,hetleven...dat brengt van zelf weer vernieuwing.Laatonsdaaraanmaarvasthouden...Wijzijn r er gauw genoeg uit. R osm er(spvinltonrvdfk op).Geefmi jdan hetgeloof terur!Hetgelooflnion,Rebekka!Hetgeloofinjeliefde! Bewljzen!Bewi jzen wilik hebben...! Rebekka.Bewijzen?Hoekan ikjebewijzen geven...! Rosm er.Dat moetje doen!(Looptheen en oeer).Ik kan die leegte,niet verdragen,...die troostelooze,...die vreeseli jke leegte,...die,...die,. (#r wordtAcr: op #e Testibuledeurgekloptj. 176
i)-q
L-ï -'.
-
-
ROSMERSHOLM .
R ebekka (nehviktpp ran Allr8f0eI).0,...hoorjedat! (De&vrwordtgeppeW. Lllvik Brendelkp-fbinnen.S# draagteen overhemd metalvAeffen,zwarte jc: en loede hoogelaavzen,waardeùrpe/c, vïjpes ingestoptz#s.oter%genn gekleef lal8den rorïgep keer.## zieterontdaan vïf). Rosm er.0,is u hetmijnheer Brendel! Brendel.Johannes,mi jn jongen,ik kom jegroeten... en dan vaarwel! R osm er.W aar wilu zoo laat nOg naar toe? B rendel.Bergaf. R osm er.H oezoo?
Brende1.Ik ga naar huig,mi jn dierbare leerling.lk Rosm er.Erisu ietsoverkomen,mijnheerBrendel! W at is er? Brende1.Du!de verandering valtje op? Ja,...dat
heb heimwee gekregen naar het groote Niets.
moet wel.Toen lk den laatsten keer deze zaalbetrad,...
toen stond ik vù6rjealseen welgesteld man en klopteop mijn borstzak. R osm er.Zoo!lk begrijp nietgoed... Brendel.Maarzooalsjemijin dezennachtziet,benik eenonttroondekoning,staandeopdepuinhoopenvanmijn
paleis. R osm er.Als er iets is waarm ee ik u helpen kan... Brendel.Jd hebtje kinderhartbehouden,Johannes. Kan jemijiets voorschietenb R osm er.Ja zeker;heel graag. B rendel.K an jemi jeen paaridealen afstaan? R osm er.W a zegt u? B rende1.Een paar afgelegde idealen.Dan doejeeen goedwerk.Wantik ben leeg,mijn jongen.Heelemaalleeg. R ebekka. Heeft u uw voordrachten niet kunnen houden?
Brendel.Neen,verleidelijke dame.W at zegt u dâér
van?Juist toen ik kant en klaarstond om den hoorn van overvloed uittestorten,deed ik depénibleontdekking dat ik bankroet was. R ebekka.Maar aluw ongeschreven werken dan?
Brendel.Vijfen twintig iaarlang heb ik gezeten als degierigaard op zijn gesloten geldkist.En gisteren...toen ik dieopen deedendenschattevoorschijn wildehalen,... wasdieweg.Detand destijdshad dien totstofvergruisd. 177
ROSM ERSHOLM.
Van al de pracht was niets meer over,...rien du tout! R osm er.Maar weet u dat welzeker?
Brendel.Hier is Zeen twijfelmogelijk,...mi jn lieve jongen.De presidentheeftermi J .van overtuigd. R osm er..De Brendel Noupresident? Ja,...zijn excellentie dan.Ganz nach Belieben. R osm er.Maar wien meentu ei genlijk? Brendel.Peder Mortensgaard natuurli jk. '
R osm er.W at!
Brendel(geheimzinnigt.Sst!sst!sst!PederMortensgaard
is hoofdman en heerder toekomst.Nooit heb ik voor het aangezichteensgrooterengestaan.PederMortensgaardheeft
aanleg om almachtig teworden.Hi jkan alleswathijwil. R osm er.Och,geloofdat toch niet! Brende1:Jawel,pijnjongen!WantPederMortensgaard * 1nooitmé' erdan hiJkàn.PederMortensgaard bezitdegaaf
om hetleventelevenzonderidealen.End' at,...zieje,...dat isjuisthetgrootegeheim van allewerken en overwinnen. Datis de som van alle wereldsche wi jsheid.Basta! R osm er (halFuidj.Nu berri jp ik. datu armervan hier weggaat dan u gekomen 1s. Brendel.Bien!Neem duseen voorbeeld aan jeouden leermeester.Wisch allesuitwathi jjeooitheeftingeprent. Bouw nietop verstuivend zand.En pasop...gaernstigm et jezelfterade...v6örjebouwtopditliefelijkeschepseldat je hier hetleven zoetmaakt. R ebekka.Bedoelt u mij? Brendel.Ja,bekoorli jkezeenimf. R ebekka.W aarom zoumenopmi jnietkunnenbouwen? Brendel(e6> . ntap#ïc#fer5#).Ik heb mijlaten vertellen dat mi jn vroegere leerling een roeping in zich voelt om
zijn deA beelden tedoen zegevieren.
Rebekka.Nu,en...? B rende1.De overwinning is hem verzekerd.Maar wel
te verstaan,...onderléneonafwi jsbarevoorwaarde. R ebekka.W elke? Brendelfgrb' ptbehoedzaam haar,01. 9).Datdevrouw, die hem liefheeft,blijmoedig naar dekeuken zalgaan en haarrooskleurigepink afhakt,...hier,...precieshier,bij hetmiddelste lid.ldem,datgezegdeliefhebbendevrouw ... even blijmoedig...zich hetonvergeli jkeli jk mooigevormde 178
2-)
..
.
-
.
-)--.-.) 7
ROSMERSHOLM .
linkeroortjeafsnijdt.(Zxfhaarloden*6*/zicktot#08>er). Vaarwel,mi jn zegevierendeJohannes! R osm er.Gaat u weg? In den donkeren nacht? Brende1.Dedonkerenachtishetbeste.Vredezijmet
u!(gxfweg.#r heersehteen oogenblik dfïlfe in d6àcA?,er). R ebekka (ademtzoccr).0,watishethierbenauwden
bed Rompt!(Z#gaatnaarhetrcc-,opentheten5I9Jfdaardfccs). osm er (gaatin den levsdfoel5# de àccAelzittenj.Er Rebekka.Ja,er bli jftmi j geen andere keus. R osm er.Laat ons van de laatste oogenblikken proftee Rreen. beKom kkah(i ge xf o rbi jpme zitten. deccllplzittenj.Wat woû J @e nOg
zitwelnietsandersop,Rebekka.lk ziehet1.Jemoetweg. .
Van meyllosnler?
Rosmer.srooreerst W( l j ' . j ( I -ik je dit zeggen,dat je niet
bezorgd hoeft tezi jn voorje toekomst. R ebekka fglimlchtj.Och,mi in toekomst. R osm er.Ik heb all e mogelijkheden voorzien.Allang geleden.W at erook gebeure,voorjou isgezorgd. R ebekka.Dat6ok al,ji jlieve! R osm er.Dathad je toch welkunnen denken. R ebekka. Sedert jaar en dag denk i k alniet meer aan zoo iets.
R osmer.Ja,ja...jedachtzekerdathettusschen ons
nooit anders worden zou dan het was. R ebekka.Ja,dat dacht ik. R osm er. Ik ook. Maar als ik nu eens weg moest...
R ebekka.Och Rosmer,...ji jzultlangerlevendan ik. R osm er.lkhebhettochinmi jnmachtmetditellendige
leven te doen wat ik wil. R ebekka.W at beteekent dat! Je denkt er toch niet over om
R osm er.Zou jedatzoovreemdvinden?Nadiesmadelijkejammerli jkenederlaag,dieik geleden heb!lk diemij tottaakgesteldhadmijnovertuigingtedoenzegevieren...! En nu heb ik allesin den steek gelaten,nogv' oôrdestrijd eigenli jk begonnen was! R ebekka.Neem denstrijd weer,op,Rosmer.Beproef hetmaar...enjezultziendatjezegeviert.Jezulthonderden, duizenden zielen adelen.Beproefhet maar! R osm er. 0,Rebekka,...ik,die niet meer geloof in
mijn eigen roeping! 170
ROSM ERSHOLM.
R ebekka. Maarje roeyi ng heeftimmersalde proef doorstaan.EénmenschhebJeinelkgevalgeadeld.Mij,voor mi jn heeleleven. R osm er.Ja a1s ik je dééri n durfde gelooven. R ebekka (klemtde AcW el Damenj.Maar Rosmer,... weetjedan niets...niets,datjehet geloofdééraan zou kunnen geven? R osm er (angstiq #vï' peres#).Roer dit niet aan!Niet verder,Rebekka!Geen woord meer! R ebekka.Ja,datmoetenwi jjuistw1laanroeren.W eet -
1e iets dat je twi jfelzou kunnen smoren? Want ik weet waarlilk niets! R osm er.Beter voor 1ou datje ' t maar niet weet... Beter voor ons allebei. R ebekka. Neen, neenjneenl...daar stelik mi jniet meetevreden!Weetjeietsdatmi jinjouw ooykanrehabiliteeren,dan eischik hetalsmijnrecht,datJehetnoemt. R osm er(alsolyïlleàevrïg,tegenzb' n=ïIertoegedzçwel). Laatonsdaneenszlen.Jezegtdatdewareliefdeinje1s.Dat doormijjezielgeadeldis.Isdatwaar?Hebjedesom goed uitgerekend?Zullenwijnudeproefopdesom maken?Zegl .
-
R ebekka.lk ben er toe bereid. R osm er.W anneer? R ebekka.W anneerje wi lt.Hoe eerhoe liever.
R osm er.Laatmijdanzien,Rebekka,...ofjij,...voor mij,...nogvan avond,...fbreektc:.0,neen,neen,neen! R ebekka.Jawel,Rosmer!Jawel!Jawel!Zeghetenje zult het zien. Rosm er.Heb je moed,...benjebereid,...blijmoedig, zooals Ulrik Brendel zei,. voor mi j,nu van nacht,... blijmoedig,. . . denzelfden weg tegaan, dien Beateging? R ebekka ( staat langzaam m'z de ccu pl op en zegt bi jna fooslopd)R osm er... R osm er.Ja,zieje,datisdevraag dieik nooitvan mi j zalkunnen afzetten,...a1s jewegbent,iederuurvan den dag zalik daarop terugkomen.0,hetisalszag ik hetdaar v6o 'rmij.Ji jstaatbuiten,op den vlonder.Midden op.Nu buigjejeoverdeleuning!Jeduizelt,enwordtnaarbeneden getrokken inhetbruisendewater!Neen.Jewijktterug.Je durftniet,...watzY durfde. R ebekka.En als ik nu wel den moed had? En er blijmoedig toe bereid was?W atdan? 180
yysss
ROSMERSEOLM .
Rosmer.Danzouikjewelmoetengelooven.Danzou ikhetgeloofaanmijnlevensroepingwelweerterugmoeten krijgen.Hetgeloofindemogelijkheid om eenmenschenziel te adelen.
Rebekka (neemt langzaam haar doek,dlccf dien orer
ltaar AOV# en z/fmetzeyseAeerdcAïsg).Je zultje geloof terug krijgen. Rosm er. Heb je den moed en den <1... daartoe, Rebekka? Rebekka.Daaroverza1jemorgenkunnenoordeelen,... oflater,...a1s zi jmijophalen. R osm er(gçi jptnaarzb' n hoold).Erligteen gruweli jke verlokking in...! R ebekka.W antik woû nietrraagdaarbeneden bl ijven liggen.Niet langer dan noodig 1s.Er raoet voor gezorgd worden dat zi jmijvinden. R osm er ( spvingt0,).Maardat alles...datisimmers waanzin!...Ga weg...ofbli jf!lk wiljeook dezen keer nog op je woord gelooven. R ebekka.W oorden,Rosmer.Nu niet weer lafheid en t e r ugtrekken!Hoezou jemi jnogenkelen alleen op mijn woord kunnen gelooven,na van daagî R osm er.Maarik wiljenederlaagnietzien,Rebekka! R ebekka.H et wordt geen nederlaag.
R osm er.Datwordthetwèl.Nooitzaljijertoekomen R ebekka.Denk jr dat? Rosmer.Nooit.J1 Jbentnietals Beate.Jijstaat niet onder de m acht van een verworpen levensopvatting. denzelfden weg te gaan als Beate.
R ebekka.Maar ik sta onder de macht van de Rosmersholmschelevensopvatting...nù.Voorwatik misdreven heb,...moet ik boeten.
Rosm er(kblctbaardfrcàaanj.Stajeopdatstandpuntl R ebekka.Ja.
R osm erfbeslotenj.Nugoed.Danstaikonderdemacht vanonzevrijelevensopvatting,Rebekka.Erisgeenrechter overons.En daarom moeten wijzien zelfrechtte doen. Rebekka (segrYpf hem teTàeer#):Dat ook.Dat ook.
Mijn weggaan zalhetbestein jevmjmaken. Rosm er.Och,in mijisnietsmeervri jte maken. R ebekka. Jawel, dat is er wel. Maar ik... ik zou voolaanmaarzijnalseenboozegeestdiebelemmerendhangt 181
ROSMERSHOLM .
aanhetschip,waaropjijvooruitstevenenmoet.Ikmoetoverboord.0fzouikmisschiennogindewereldmoetenblijven rondloopen en een armzalig verminkt leven voortslepen? Treurenentobbenoverhetgeluk,datikdoormi jnverleden verspeeld heb? Ik moet nietmeermeespelen,Rosmer. Rosm er.Als jijgaat,...dan ga ik metjemee. Rebekkafglimlcht5#lc onmevkbaar,ki jkthem ccp en ze# zccAfer): Ja,goed,kom mee... en wees getuige... R osm er.lk ga metje mee,zeg 1. Rebekka.Tot aan den vlonder,ja. Er op duzf je immers niet meer. R osm er.Heb je datopgemerkt?
R ebekka (bedroefd en gelp/ces).Ja...Dat was het watmijn liefdezoo hopeloos maakte. R osm er.Rebekka,...nu 1eg ik mi jnhandopjehoofd fdoethetjen neem jeten huweli jk a1smi jn wettigevrouw. R ebekka (grljptz#> beide Ace l en buigtAxrhoofd op zb' n borstj.Dank,Rosmer.fLaathem ?0. s).En nu ga zk...blijmoedig. '
R osm er.M an en vrouw m oeten sam en gaan. R ebekka.Tot aan den vlonder maar,Rosmer.
R osm er.En ook eroP.Zooveralsji jgaatj...zoover ga ik metje mee.Wantnu durf1. R ebekka.Ben jeerzoo vastvan oveluigd datdeze weg de beste voorjeis? R osm er.lk weet dat het de eenige is. Rebekka.A1sjejedaarin eensbedroog?A1sheteens alleen een zinsbegoocheling wab?Een van diewittepaarden op Rosmersholm ?
R osm er.WieweetîDaaraanontkomenwijtochniet,... wij,hier,op hetFoed. R ebekka.Bltfdan,Rosmer! Rosmer.De man moetzi jn vrouw volgen,zooalsde vrouw haar m an. R ebekka.Zeg mi j eerst nog dit.Ben jijhet die mij volgt?0fben ik het die jou volgt?
R osm er.Dat zullen wi jwelnooit doorgronden. R ebekka.lk zou het toch zoo graag weten. R osm er.Wijvolgenelkander,Rebekka.lkjouenji J.mij. R ebekka.D at geloof ik ook haast.
Rosm er.W ant nu zi jn wijtweeën &n. Rebekka.Ja.Nu zijn wijlén.Kom,laatonsnu blij182
ROSMERSHOLM .
moedig gaan.(Zï J'gaan hand in hand dppr de wedfïsvle en
-691 ziet heD n sccr links Vdlccl.De devr blbjtccAf er lten
openntaan. eàc-eriseen oogenblikleeg.Dan opentjv#r. S eldefA de deuçrec/ lfd). Jusr.H elseth.Jufrouw,...hetri jtuigis...(ki jktz0.#). Niethier?Samenuitopdituur?Nou...danmoetikzeggen...! Hm !(gaatin de redfïsvle,kl jktros: en komtweer sccr binnenj.Nietop debank.Neen,neen.(gaatlccrhetrcc-
en ki jktnaarbuitenj.Jessesnogtoe!Datwittedââr...Ja, bijmi jn ziel,zestaan allebeiop den vlonder!God vergeve 'tdezondigemenschen!Zeslaan dearmen om elkaarheen! (giltluid) 0!...er over...er in...allebei!In de beek. Help!help!(Sccrknieèn knikken;houdtzïcA bevende- 1 dedfoellevzlïw Tastenkanf6rnauwernooduitbvengenjNeen. Hier geen hulp ...De doode heeft hen gehaald.
EINDE VAN HET VIERDE EN LAATSTE BEDRIJF.
183
D E V RO U W V A N D E Z EE TOONEELSPEL IN VIJF BEDRIJVEN
13
PE R SO N E N : Dokter W ANGZL,districtsdokter.
ELLIDA,zi jn tweede vrouw. BOLZTTX,en
H1LDx,zi jn dochters uit zi jn eersw huweli jk.De laatste nog niet volwassen. ARNHOLM,leeraar.
LYNGSTRAND. BALLESTED. Een vreem de m an.
Jongelieden uit de stad,touristen en badgasten.
Hetstuk speeltin den zomerti jd in œnkleine#xd Rn een ljord in noordeli jk Noorwegen.
E E R S T E B E D R IJF. Dokter W angelshuis metlinb een groote overdekteverands. Tuin .66v en ém hethuis.Buiten vöördeveranda een vlaggestok.Rechts in den tuin een priëelmet tafelen stoelen.Een
tuinhek metingangopden achtergrond.Achterhethekjeeen weg langs het strand. Boomen langs den weg.Tusschen de boomen doorzietmen defjord en bergketensen toppen in de verte.
Ballested,een man van middelbaren leeftid,in een oud :uwe elen jasje en een breedgeranden artistenhoed,staat onder aan den vlaggestok en is bezig met het touw.De vlag ligt opden grond.Een klein eindjevan hem afsuateen schildersezelmet opgespannen doek.Daarnaast op een vouwstoeltje liggen penseelen,een palet en een scMlderdoos.
Bolette W angel komt door de open tuinkamerdeur op de
veranda.Zj heefteen grootevaasmetbloemenin dehanden, die zi j op tafelneerzet.
B olette.W el,mi jnheerBallested,kri jgtudezaakinorde. Ba11ested.Jawel)jufrouw,dat'smakkelijkgenoeg... Permitteer,...wacht u gasten van daag? Bolette.Ja,wijwachtenmijnheerArnholm bijonsvan middag.Hijisvan nachtin de stad gekomen. Ba11ested.Arnholm? Wacht eens...Heette hij ook nietArnholm,diehierjaren geleden huisonderwijzerwas? Bolette.Jawel.Dieishetjuist. Ballested.Ki jk eensaan.Komthijdezen kantweer eens uit. Bolette.Daarom willen wi jnu eensde vlag hi jschen. 187
DE VROUW VAN DE ZEE.
Ballested.Ja,dathoorter dan ook zoo bij. LBoletteg- weerv rbinnen. Even 4ccr- komtLyngntrandrcsrechtsdenoegopen5I#Jfw0Ibelanvtellingdfxo c!dhn d6n dcAïl/rdezelenz.ziet.## is ees tengere ionge man,eelwovdk maarsefje:gekleed,e feen zolk niterlgkj. Lyngstrand (buiten hethekj.Goeden morgen. Ballested (keerfzQh 0-).Hooh...Goeden morgen. fhbàchtdevlagj.Ziezoo.:.Daargaatdeballon.fmaaktd6 l#svastenfreuzelfwat59 denezelj.Goeden morgen,waarde heer.Ik heb wel niet het genoeqen u ... Lyngstrand.U is zeker schllder? B a1lested. Ja, welzeker. W aarom zou ik ook geen
schilderzijn?
Lyngstrand.Ja,dat zie ik wel...Zou ik niet even binnen mogen komen?
B allested.Woû u somsbinnen komen om teki jken? Lyngstrand.Ja,dat zou ik erg graag willen.
Ballested.Och,eriseigenli jk nog nietveelte zien. Maarkom binnen alsjeblieft. Lyngstrand.Dank u wel.fH% komtdoor hethekie Ns-s). B allested (nchildertj.Dat @ defjord daar,tusschen de eGanden,waar ik nu a!n bezig ben. Lyngstrand.Dat zie 1k,ja. B a11ested.Maar de Eguur ontbreekt nog.Hier in de
stad isgeen enkelmodelteHijgen. Lyngstrand.Moet er nog een fguur op komen? B allested.Ja.Hier op den voorgrond,bi j de klip, nloet een halfdoode zeenleernlin lirgen. L yngstrand.Sraaronz nloet d1e halfdood zi jn? B allested.Zi jisuitdegrootezeehierheen verdwaald en kan haarweg naarbuiten nietterug vinden.En nu ligt zijhieren sterftin hetbrakkewater,begrijptu? Lyngstrand.0,ishetz66 bedoeld...jawel. Ba11ested.Het is de vrouw des huizeshier,die mij op de gedachte heeft gebracht om dit te schilderen. LynFstrand.Hoe zal u het schilderij noemen a1s het af1s. B a11ested. lk denk het te noemen: ,,De stervende Zeezaeerzpin''* Lyngstrand.Dat is een goede naam er voor... U zaler stellig iets moois van llnnen maken. 188
DE VROUW VAN DE ZEE.
B allested fkqkthem ccl).Man van 'tvak misschien?
Lyngstrand.Schilder bedoelt u? Ballested.Ja. L yngstrand. Neen, dat ben ik niet. Maar ik < 1 beeldhouwer worden.lk heet Hans Lyngstrand.
Ballested.Zoo,wilu beeldhouwerworden?Ja,ja,de
beeldhouwkunstisook een mooie,nettekunst...Ik geloof datik u we1eens meer op straat gezien heb.Is u allang hier?
Lynrstrand.Neen,ik ben nog maar een veertien daren hler.Maarikzalzienofiknietdenheelenzomerhier blilven kan. B a11ested.0m de genoegens van het badseizoen mee te maken? W atî
Lyngstrand.Ikmoetzienweereenbeetjeopkrachten Ba11ested.Toch nietlijdend? Lynqstrand.Eigenli jk ben ik weleen beetjelijdend; maarerzsgeenkwaadbi d j.'tIsmaarzoowatbenauwdheid op e borst. B al1ested. Nou,...dat zi jn van die bagatellen! U te komen.
moesternutochmaareenseenbekwaam dokteroverspreken.
Lyngstrand.Ik had gedachtdokter WangelbijgeBallested.Ja,datmoetu eensdoen.fkl jktnaarlinksj.
legenheld eens om raad te vragen.
Daarkom talweereen stoom bootopgeproptm etpassagiers.
Het isverbazend zooals in de laatste jaren de trek van
reizigers hierheen is toegenomen. La B yn llgs estra ted. nd. En Ja, al er leishi iserenorm veelverkeer,dunktme. vol logés ook. Ik ben soms
weleensbangdatonsgoedestadjezi jneigenaardigkarakter verliezen zaldoor aldat vreemdelingen-gedoe. Lyngstrand.Is u hier in de stad geboren?
B allested.Neen,datniet.Maarikhebmi jhiergeakkla... akklimatiseerd.Ikvoelmi jaanditplaatsjeverknochtdoor banden van gewoonteen tijd. L yngstrand.Dus heeft u hier allang gewoond? Ballested.Nou,zoowateenzeventien...achttienjaar. Ik ben hiergekomen met hettooneelgezelschap van Skive. Maarwi jgeraakteninfnanciëelemoeilijkheden.Entoenring hetgezelschap uitelkaaren werd verspreid naaralle m ndstreken. 189
DM VROUW VAN DE ZEE.
Lyngstrand.Maar u bleefdus hier achter?
Ballested.Ik bleefhier.En daarheb ik mijbest bij bevonden.lkwerktetoennamelijkmeestalsdecoratieschilder, zalik u zeggen. fBoletteko< bniten e fe6n dcb-- ldfoeldien zY op & Teçanda zetj. Bolette fnpreekt lxr binnen in de k@-çr).Hilde,... kijk eens ofje het gebordumde voetenbanke voor papa vinden kunt. Lyngstrand (gx fnaardew6rcV @engroelvan beneden c;.Goeden morgen,juA ouw Wangel! B olette (b4 de balustradej.Wel,kijk eens aan,is u daarmijnheerLyngstrandîGoedenmorgen.Excuseermijeen oogenblik,...ik moeteven...fgaathetAvïdïs). B a11ested.Kent u de familie hier?
Lyngstrand.Nietintiem.lkheballeendejongedame hieren daarbijanderen ontmoet.Endansprakikmevrouw laatst even,...toen er concert was op de yyBelvedere''. B allested. Nou m aar, die kennis zou ik m aar aankweeken,als ik u was. Lyngstrand. Ja, ik heb er ook al over gedacht om
haareenseen visitetemaken.Watjenu zooeigenli jk een visite noemen kunt. Als ik maar eens een aanleiding vinden kon ...
B al1ested.0ch wat:...een aanleiding...(kgktsccr linkst.Bliksems (paktz#s boel:# elkaarj.De bootis al bi jdensteiger.Ik moetnaarhethôteltoe.Misschien heeft eenvandeaangekomenlogésEi jwelnoodig.lk bennamelijk ook werkzaam alshaarsnllder en kapper,moet ik u zeggen. Lyngstrand.U is dan welbuitengewoon veelzijdiy. B allested.Men moet zich weten te akkla... akkhmatiseeren in verschillende vakken in kleine plaatsen. Mocht u so> eens ietsnoodig hebben in het vak...wat Pommade ofzoo,vraag u dan maarnaarden dansmeester Ballested. L yngstrand.llansnleester-.-? B allested.0fden Rresidentvan hetharmonie-muziek-
gezelschap,als u dat llever wil.Van avond hebben wij concertboven,opdeygBelvedere''.lk groetu,mijnheer...! (S# gaatmetzïjl neh%lderugereih6th6ki6uïfen reT#6rw6g > crlinksj. 190
(SS.
.
.--- .-----
.. -.-
..----- . -.
DE VROUW VAN DE ZEE.
fHildekomt5Gfelmete6ntl oefelsllàjc.Bol6tt6srewfnog - er bloemen.ZgwdfrcW groetffïldetlll uitden fvïl). H ilde(c@l descl>frcdezonderf6rw fegroetenj.Bolette zeidat u van daag binnen had durven komen.
Lyngstrand.Ja,ikwaszoovri jevenbinnentekomen.
H ilde.Heeft u uw morgenwandeling algemaakt? Lyngstrand.Ach neen,. van die wandeling is niet veel gekomen van daag. H ilde.Heeft u dan een bad genomen?
Lyngstrand.Ja,ik ben een poosje in zee geweest. lk zagdaaruw mama.Zijgingjuistin haarbadhisje. H ilde. Fïe deed dat? Lyngstrand.Uw mama.
Hilde.0ch zoo,zoo.(Zf zethetvoetenbankiewJJKd6n Bolette (alnofzfhetgedprekwilafbrekenj.Heeftuniets van papa'sbootgezien buiten op defjordî dcAo--eldfoel).
Lyngstrand.Ja,ik meende een zeilboot te zien,die naar land stevende. B olette.Dat is zeker papa geweest.Hi jwasnaar de eilanden om zieken te bezoeken. (Zf nchikten rerzelhet
e6n en ander0p tafelj.
Lyngstrand (koptde cerdfe tree rcl de rercv c 0,).
W at is het hier moolmet aldie bloemen! B olette.Ja,staat dat niet goed? L yngstrand. 0, het is prachtig. 'tZiet er uit alsof het feest was hier in huis. H ilde.Dat is het dan ook.
Lyngstrand.Datkon ik welbegrijpen.Het is zeker de verjaardag van uw papa? Bolette (waarsohnwend t6g6n Hilde).Hm ...hm ! Hilde (z0W 6r erzich aan t6dforel).Neen,van mama. L yngstrand.0ch zoo...van uw mama. Bolette fzachties,5pod).Maar,Hilde...! H ilde (ewelzop).Laatme toch metrust!(tegen Lyngdfrcs#).U moetnu zekernaarhuisom tegaan ontbijten? Lyngstrand (gxfvan de tçap cX.Ja,ik moest nu eigenlijk weleenswatgaan gebrmken. H ilde.U heefthetdaarinhethôtelzekerergnaaruw zin?
Lynystrand. Ik ben niet meer in het hôtel. Dat
werd m1jte duur.
H ilde.W aar woont u dan nu@ 191
-
7
t-(7-' --i
è(
-- .
DE VROUW VAN DE ZEE.
Lyngstrand.Ik wooy nu boven juA ouw Jensen.
H llde.W at voor een JuA ouw Jensen? Lyngstrand.De vroedvrouw.
Hilde.Pardon,mijnheer Lyngstrand,...maar ik heb Lyngstrand.0ldathad ik zekernietmoeten zeggen.
heusch nog weliets anders te doen,dan...
H i1de.W at niet.
Lyngstrand.Datwatik zei.
H 11de (- ef hem met & oogen... onwiendelbk). Ik begrijp u heelemaalniet.
Lyngstrand. 0ch neen. Maar nu zal ik de dames dan maar groeten.
B olette (komt>cr voven totJcs #e trapj.Tot weerziens mijnheer Lyngstrand.U moet ons voor van daag heusch maarexcuseeren.Maarlateralsu ereensti jd voor heeft...en als u eens lust heeft... dan moetu toch eens
bijonskomenenpapaen...onsallemaalgoedendagzeggen. Lyngstrand.Ja,dank u wel.Dat wil ik heelgraag
eensdoen.(## gvoetexgaatwegdoorhettuinhekie.Wl#A# bul' fepop#eswegï. :,linhtgroet##vgeens- r& vevandaj. H ilde fhalFuid).Atje ' mesjeu!De complimenten aan moederJensen,alsjeblieft! B olette(zachties,' scAW fhaarcc> haarcr-).Hilde...! Jijongemanierdemeid!Benjenu heelemaalmal!Hi jhad jebestkunnen hooren! H i1de.Poeh,...Alsofme dat watzou kunnen schelen! Bolette (kbk 'tnaarrecAfd).Daarkomtpapa! (Dr. Wangel,in Teïdcodfvv- en - feen kl6ïpe çeistanch ïs de7lcW komtrcs hetwpefpcd rechtnj. W angel. Ziezoo? mei sJ -es,daar ben ilcNieer!fKomt binnen doorhetheklej. @ Bolette fgaathem 1:1hn fvïl tegemoetj.Hè,datis heerlijk datu komt! H ildefgaatook lccrhem toej.lsu nu heelemaalklaar voor den heelen dag,pa? W angel. 0 neen,ik moet straks nog even naar het
kantoor...Zegeenq,...weetjeookofArnholm gekomenis? Bolette.Ja,hljisvan nachtgekomen.W ehebben in het hôtellaten vrjgen. W angel.DusJehebthgm nog nietgezien?
Bolette.Neen.Maarhi Jzalvan middag zekerwelbi j
ons komen. 192
DE VROUW VAN DE ZEE.
W ange1.J&,datzalhi jstellig weldoen. H ilde (trektkem -e6).Pa,nu moetu eensrondki jken. W angel(kbktlccr de verandaj.Ja, ik zie het wel, kind,...'t ziet er echt feesteli jk uit. B olette. Ja,da heb tbmo enewi tjikdazt egn gu enn .i .e .tZn ijentj.es gi edaan? W angel. Ja, z J n wi j alleen thuis?
Hilde.Ja,zijisuitgegaan om ... Bolette (nnd invallendj.Mama isgaan baden. W angel (kl jkt Bolette lprïeldelYk aan el streelt Alcr orerhethoojd.Dan zegtA# een b66tiedralendt.Hoorteens, meisjes,...moetdathierden heelen dag zoo blijven?En de vlag ook den heelen dag in top? Hilde.Hè,datkan u nou toch welbegrijpen,pa! W angel.Hm,...jawel.Maar,zieje... BolettefkniktAe- toemeteenknipoogiej.v begri jpttoch weldatwijdatallemaalgedaanhebbenvoormi jnheerArnholm. Alszoo'n goedevriend u hiervoor'teerstkomtopzoeken... Hilde (I=Af 6n frekf hem -1 zfs ianj.Denk toch eens aan,pa,Bolette's oude leermeester! W angelfmeteenhal f1/c#/).Julliebenteenpaarechte rakkersmetjebeiden...Nou,lievehemel,hetistoch ook eigenlijk heelnatuurli jk datwijnog denken aan haar die nietmeerbi jonsis.Maartoch...Ziedaar,Hildefgeefthaar #, ere1' :fcdcA).Diemoetnaarhetkantoor...Neen,meisjes... ik heb ertoch geen vredemee.Nietmetdemanierwaarop, begrijpje.Datwijzooiederjaar...Nou maar...watmoet j eervan zeggen!Het kan ook eigenlijk welnietandera. H il(1efwildoprden tuin Iïl/c. saf gx s metdezeïdfcdcA, maar NYJIstaan,àeerfzich om 6%,wgstjKijk eens...die heerdiedaaraan komt...datiszekermi jnheerArnholm. Bolette (kjiktdien kantvïf).Diedââr?(1.#1).Neen, jijbentook een mooie,hoor!Denk je datdatoudachtige heertjeArnholm is? W angel.W acht eens even,kind.Ja,ik geloof waarachtig dathij 'tis!Ja,zeker?hijishet! Bolette (8taarterheen,8t%l<er5= #).Ja,zoowaar,ik geloofhetook!...(Arnholm.in eelelegantwanddtoilet,met een gov#en brilletieen een #vl Dtokie,komtoverden =egvan Iïsàd.##zietereenbedieollerrer-oeïdnit,kl j .ktindentuin, groetwïeWelYk en àoe doovhethekie5ïs-s). W ange1 (gaat h6m tegemoet). Welkom, mi jn waarde 193
DE VROUW VAN DE ZEE.
lkom pkhet oude Arnholm !Harteli jk we da nku,odo ter.Da nkuplekje gronds. Arnholm.Dank duizendmaal! (Z# sehndden elkxr& hand ep gaan dc-es den fvïl doorj. Arnholm.Endaarhebbenwlgdekinderen!(reikthundehand esàYàfklxsl.Dietweezouiknauwelijksmeerherkendhebben.
W angel.Neen,datwilik welyelooven.
Arnholm.Ja,...Bolette misschlen toch wel...Jawel, Bolette zou ik welherkend hebben. W ange1.'tZou ertoch om houden,denk ik.Hetisnu
ook alachtznegen jaargeledendatjehaar'tlaatstgezien hebt.0ch Ja,hierisook veelveranderd in dien ti jd. Arnholm (kjiktros#).Datlijktmijeigenlijk nietzoo. Behalvedatdeboomeneenheeleindgrooterzijngeworden... en dat u daar een priëelheeft Fekregen... W angel.0 neen,zoo uiterligk...
Arnholm fglimlchtj.En dan,natuurlijk,datunutwee
huwbare dochters in huis heeft. W angel.0,huwbaar is toch de léne nog maar.
H ilde lltalFuidl.Hoordie papa nou eens! W ange1.Maar nu moesten wij op de veranda gaan
zitten.Daaris hetkoelerdan hier.Alsjeblieft. Arnholm.Dank u,dank u,dokter.(Z# gaan defrcp op.WangelY##IArnholm d6s schommelntoelccp). W ange1.Ziezoo.Numoetjehiermaareensrustigbli jven zittenenuitrusten.Wantjezieterinderdaadwe1eenbeetje
vermoeid uit Van de rel @8. A rnholm .0,datbeteekentniets.H ierindezeomgeving...
Bolette ftegen Wangelj.Zullen wijnietwatspuitwater
en vruchtenstroop in detuinkamerklaarzetten?Hierbuiten zalhet zeker algauw te warm worden.
W ange1.Ja,meisjes,dat 's goed.Brengt wat spuitwaterenvruchtenstroop.Enmisschienookeenbeetjecognac. B olette.Moet ercognac ook wezen? W angel.Een beetjemaar.Misschien mochtde een of ander er lust in hebben. Bolette.Nu goed dan.Hilde,breng jijde reistasch eensnaarhetkantoor.(Bolettegaatdefuïsàc- rinendpefde & ur aehter zich dioht.# ïld: neem tde reïdfcdcA op en gaat
doorden fuïzzachterhetAvï:link8cX. Arnholm (die Bolette metdeoolen heeftgev0Ig#).Dat iswaarlijk een pracht van een melsje...hetzi jn allebei prachtigemeisjesgeworden,uw dochters. 194
ï.ï. è..--.---------------
.
.
-----------.-----. -LL-L.)(.-... ..
DE VROUW VAN DE ZEE.
W angel(gaatzitten).Ja,niet waar?
Arnholm.Ja,'tiseen ware verrassing,die Bolette.En Hilde ook ...Maar u zelf,waarde dokter...Denkt u hier
alti jd maar te blijven wonen? W ange1.0ch ja,datzalerwelvan komen.Hierben
ik geboren en getogen,zooals men zegt.Hier heb ik zoo inniggelukkiggeleefd methaar,diezoo vroegvan onsheen-
gegaan is.Haar,diejegekend hebtin vroegerjaren. Arnholm.Ja...ja.
W ange1.En nu leefik hierweerzoogelukkig methaar, die in haar plaats gekomen is.0,ik moetzeggen over het
geheelgenomen,ishetlotmijgunstig geweest. Arnho1m.Maargeenkinderenuituw tweedehuwelijk? W ange1.Wijhebbentwee,twee-en-een-halfjaargeleden een kleinenjongen gehad.Maarwijmochtenhem nietlang behouden.Hijstierftoen hijvieràvijfmaanden oud was. A rnholm .Is mevrouw vandaag niet thuis? W ange1.Jawel,zijzalweldadelijk komen.Zijiseen bad gaan nemen.Datdoetzijiederen dag in ditseizoen, wat voor weer het ook is. A rnholm.Mankeertzi jdan iets? W ange1.Eigenlijkmankeerenniet.Hoewelzijdelaatste tweejaarwelbizonderzenuwachtig isgeweest.Datis,zoo bij vlagen.lk kan er niet goed achter komen wat haar eigenlijkscheelt.Maaralszijdezeemaarin kan,daniszij om zoo te zeggen in haar elem ent. Arnholm.Datherinnerik mijnog van vroeger. W angelfmeteen 5#.1 onmerkbaav 1ccA#).Ja:dat 's waar,jekentEllidanoguitdenti jdtoenjeonderwi gzerwas daarginderin Skjoldviken. Arnho1m.Natuurli jk.Zi j kwam dikwijlste visite bi j den dominee.En meestalontmoetteik haarook,a1sik haar vader buiten,in den vuurtoren,ging opzoeken.
W ange1.Dietijd daarbuiten heeftdiepesporenbi jhaar kunnendatheelemaalnietbegri jpen.Zenoemen haar:,,de achtergelaten,geloofdatmaar.Demenschen hierin destad vrouw van de zee''@ A rnholm. Och kom ?
W angel.Ja.En zie je,daarom ...Spreek maareens methaaroverdenoudentijd.Datzalhaarstelliggoeddoen. Arnholm fkl jkthem Yel /eles# ccs).Heeftu een reden om dat te denken?
195
DE VROUW VAN DE ZEE.
W la E li ndgae'1s .s Ja temzeker heb ik die.
(hoorte sbuiten indentuinrecAfd).Ben jijdaar,Wangel? W angel(op#fx W ).Ja,lieve. fMewouw Ellida FcwelmeteengrootenI-Afkesomnlagdoek en e fnatte,Io: orer Accr dcb uderd kaw ende M rel, komttewoordc/lYl tnsneànd6ùoo- l bn kfpr1' e -eI.Açnholm dfcclopj. 57angel fgl imlchten dfeekfkaardeM ndes toej.Ki jk, daar hebben wi jdezeenimf! Ellida(looptAcmsfïgderezlM cfrcpopenvd zl jnAc< es). 0,gelukkigdatjeerweerbent!W anneerbenjegekomen? W angel.Daar net pas.Een oogenblik geleden fwljnt op Arnkolmj.Maar wilje een ouden bekende niet eens beEl grol elen? lda(reiktArnholm deMl#).Zoo,isudaar?Welkom! En neem menietkwali jk datik nietthuis was... Arnholm.0,welneen.Maak u toch geen complimenten
voor mij... W ange1.W as het water frisch vandaag? Ellida.Frisch!Ochhemel1hetwaterishiernooitfrisch. Zoo lauw en zoo futloos.Och.H etwaterhierbinnen in de
fjord isziek.
A rnholm .Ziek! E llida.Ja,hetisziek.En ik geloofdatheteen mensch ziekt m aakt ook.
W angelfglimlchtj.Nou,jij recommandeert de bad-
plaats wel! Arnholm.Ikzoueerderdenken,datu,m evrouw W angel, een bizondere betrekking heeft op de zee en op alles wat van de zee is.
E llida.0ch ja,misschien wel.Ik geloofhetzelfook h a ast...Maarzietuwelhoefeesteli jkdemeisjesallesvoor u gearrangeerd hebben? W angel (lmlegenj.Hm ... (knktop z#s horlogej.Nu m oet ik m eteen... A rnholm.Isdat werkelijk voor mij1... Ellida;Ja,dat kan u toch welbegrijpen.Zoo mooi m aken wi J het hier niet alle dag...Poeh!...W at is het
hiersnikheetonderdatdak!(gaatden tninïs).Kom liever
hier!Hieristenminstenogietsdatopluchtlijkt.Lzi jgxl zitten in h6t,r' 2el). 196
DE VROUW VAN DE ZEE.
Arnholm (gaater ook heent.Mi j dunkt zelfs dat het
hier nog alheelluchtig is. E llida.Ja,u,die gewend is aan de benauwde groote
stadslucht.Daarmoethetin den zomergewoon vreeselijk zi jn,heb ik hooren zeggen. W angel (die ook den fvïs ingegaan ï#). Nu, lieve Ellida,nu zalje onzen waarden vriend een poosje alleen moeten onderhouden. Ellida.Heb je watte doen? W ange1.Ja,ik moet naar het kantoor.En dan moet ikmi jookeenbeetjeverkleeden.Maarikblijfnietlangweg... Arnholm (gaatin hetprïéelzittenj.overhaastu vooral
niet,dokter. Mevrouw en ik zullen welraad weten met
onzen ti jd. W angel(àsïàf).0 ja,datvertrouw ik ook wel.Nou... totweerziensdan!(A# gaatdoorden fvïl linknYe, g). E1lida(scevenzY#gel).Vindtu'thiernietlekkerzitten? Arnholm .Ja,ik vind het hier heellekker zitten. Ellida.Ditzitjenoemenzeml jnqriëel.Wantikhebhet latenmaken.of,betergezegdlWangelhethetvoormijmaken. Arnho1m.En hier zitu dusgewoonli jk? E llida.Ja,hier zit ik meestaloverdag. Arnholm.Metdemeisjeszeker? d Ellida.Neen,de meisjes,...die zitten gewoonlijk op e veranda. Arnho1m .En W angel? E lllda. 0,W angel l oopt zoo af en aan.Dân is hij
eenshier bijmij,en dén weer dâér bijde kinderen. Arnholm.Heeft u dat zoo inpesteld?
E llida.Ik geloofdatallepartigen er zich op die manier
hetbestbijbevinden.W ekunnenimmerszooookmetelkander praten...alswi jnu endan elkanderietstezergenhebben. Arnholm (ees noon' ein gedachtenj.Toen lk het laatst uw weg kruiste. m Skjoldviken,meen ik...Hm ...dat is allang geleden... b E llida. Het is ruim tien J *aargeleden dat u bijOnS uiten was. Arnho1m.Ja,zoo ongeveer.Maar als ik aan u terug denk,daarginderin den vuurtoren ...!Deheidin,zooalsde oudedomineeunoemde,omdatuw vaderu had latendoopen metden naam van een schip en nietmetden naam van een cu stenmensch... 197
DE VROUW VAN DE ZEE.
E llida.Ja en...? A rnho1m. Toen had ik zeker wel allerminst gedacht dat ik u hier zou terugzien als mevrouw W angel. E llida.Neen,toen was W angel ook nog geen...toen
leefde de moedervan de meisjes immersnog.Hun eigen
moeder... Arnholm. Jawel. Jawel. Maar al was dat zoo niet
geweest...AlwasMjvrijman geweest...dan hadik toch nooit yedacht dat dit gebeurd zou zi jn. E llzda.Ik ook niet.Nooitvanmi jnleven- toentertijd. A rnholm .W angelis zoo'n beste kerel.Zoo braaf,zoo innig goed en vriendelijk jegensalle menschen**@ E 11ida fwarm en AcrfeI#à).Ja,datishijzeker! Arnholm....maarhijmoettoch zoohemelsbreedverschillend zijn van u,dunkt me. E llida.Datiswaar.Datishijook. Arnholm.Maar hoe is het dan gekomenî Hoe kwam dat zoo?
E llida.Och,daarmoetu mi jnietnaarvragen.lk zou z bou u er toch nooiteen sikkepitjevan kunnen vatten of egri jpen. A rnholm .Hm :..(Y< zcl tter).Heeftu uw man ooit ietsverteld overmi J?Ikbedoelnatuurli jkdienvergeefschen staEp...waartoeik mi jeenslietverleiden. u dat niet kunnen verklaren.En zelfs alkon ik het,dan
llida.Neen.Hoe kan u datdenken!Geen woord heb ik hem gezegd van...van dat waarop u doelt.
Arnholm.Daar ben ik blij om.Wantik voelde mij een beetjebezwaard door de gedachte dat...
E llida. Dat hoeft heelemaalniet. Ik heb hem alleen gezegd,watde waarheid is,datik erg veelvan u hield en datu detrouwsteenbestevriendwasdien ikdaarginderhad. Arnholm.Daarvoordank ik u.Maarzegm i J'nu eens...
waarom heeftumijnooiteensgeschrevennamijnvertrek? E 1lida.Ik dachtdathetu m isschien Pi jn zou doennog te hooren van iemand,die...die u niet zoo tegemoet kon komen alsu 'tgewenschthad.Hetwasmijofik daarmee de wond weer zou opensgheuren. Arnho1m.Hm ...Ja,)a,daarinkonuwelgelijkhebben. E llida.M aar waarom schreefu zelf nooit meer eens? 1kAr ? Er nhme olm e be fkg nk int ne An? xrDe = nka ensglo iml opa ec nhtva Ac n; vevwljtendj. verdacht te
198
è
l' -)è) l
-
7
)
-è )
7--
l.-è. -L '
.è -è. 7
DE VROUW VAN DE ZEE. K
wordenernogweereensopterugtekomen?Naeenweigering
zooals mijdie te beurtgevallen was? Ellida.0ch neen,dat begri jp ik ook wel...Heeftu erlaternooitmeeraangedachtanderebandenaanteknoopen? Arnholm.Nooitmeer.lkbenmijnherinneringentrouw gebleven. Ellida(havnohertsendj.Ochkom !Laatdieoudedroevige herinneringen varen.U m oest erheusch liever over denken een gelukkig huisvader te worden,vind ik. A rnholm .Daar zou ik dan toch niet lang m eer m ee
moetenwachten,mevrouw.Bedenk,datik...totmijnschande zij'tgezegd...dezeven-en-dertig alachterden rug heb. Ellida.Nou ja,des temeerreden om u te haasten. fzwljgteen ppodje...dan zegtzj'ernstiges gedemptt.Maar luister nu eens,beste vriend,...dan zalik u iets zeggen datik toen niet over mi jn lippen kon krijgen,alhad ik er voor m oeten sterven.
A rnholm .W at is dat dan? E llida.Toen u dien...vergeefschen stap deed,zooals u daar straks zei,...toen k6n 1 *k u geen ander antwoord geven. Arnholm .Ik weet het.U kon mi jniet anders geven
dan harteli jke vriendschap.lk weet het im m ers wel.
E llida.M aaru weet niet datmi jn heelezi jn-en-denken toen van iets anders vervuld was. A rnholm .Toen!
Ellida.Ja,juisttoen. A rnholm .M aar dat is toch onmogeli jk!U moetu in den tijd vergissen!Ik geloof dat u W angel toen nog niet eens kende. E llida.lk spreek niet van W angel.
d A rnholm. Niet van Wangel? Maar in dien tijd... aarbuitenin Skjoldviken...lkherinnermijgeenschepsel daarginder,vanwienikmi jdemogelijkheidvaneenverloving met u zou kunnen voorstellen. Ellida. Ja,ja...dat geloof i k graag.Het was ook allemaalzoo dwaasen zoo dol...om ergek van teworden.
Arnholm.Maarvertelermijdan eenswatnadersvan!
E llida.Och,het is immers genoeg a1s u weet,dat ik toen gebonden was.En dat weet u dan nu. Arnholm.En als u dan toen eens niet gebonden was geweest? 199
)
q
èè
-L-ïù-L -
DE VROUW VAN DE ZEE.
E llida.W at danl
Arnholm.Zou dan uw antwoord op mijn briefanders uitgevallen zi jn? E llida.Hoe kan ik dat weten? Toen W angel kwam vielhet antwoord anders uit.
Arnholm.Waarom vertelt u mi j dan nu dat u geEllida (staatop...watcwdfk en osrvdfïg).Omdatik iemand hebben moet aan wien ik het kan toevelrouwen. Neen,neen,bli jfmaar zitten. bonden was?
Arnholm.Uw man weet dus niets van die zaak? E llida. Ik heb hem terstond verteld dat er eens iets
andersgeweestisin mi jn leven datmijboeide.Meerheeft hijnietverlangd te weten.En wi jhebben hetlaternooit meeraangeroerd.Hetwasook eigenli jk eenvoudig krankzinnigheid.En het isdan ook dadeli jk weeruitgeweest. Dat is te zeggen...tot op zekere hoogte.
Arnholm (staat0,).Maartotop zekere hoogte?Niet
heelem aal? E llida.Jawel,jawelzeker!Och,God,beste Arnholm, het is heelrpaalniet z66 a1s u denkt.H et isiets gewoon
onbegrijpelz lks.Ikweetniethoeik hetzou moetenvertellem
U zou eenvoudigdenken datik ziek was.0fdatik volslagen gek was.
A rnholm .Mi jn lieve meW OqW,.**nu maoet en zal u mijheusch alleszeggen. E 11ida.Nou dan!lk za1het Probeeren.Hoeza1u als verstandigman u kunnenverklaren dat...(à#k op6nleekf afj.Wachttotstrab.Daarkomtvisite.(Lyngntrandb-f van d6n weg Iïsà:en gxfden fvïl 1.S# Aee / een bloem inz#sknoopngateneengroofel,mooiensovy-fmetN ,ïeren z% jdenlinten ezomheen,inzYlhanden.S# blgp eenkefje dralend en oszekerbg derercso nt= nj. El1ida(rcsnit#efpriëelj.Zoektu demeisjes,mi jnheer Lyngstrandî Lyngstrand (keertzïcA 0-).0,is u dââr,mevrouw? fgroeten ào-f nadeybq.).Neen...het zijn niet de jonge damesdieik zoek.Hetisu zelf,mevrouw W angel.U heeft mijveroorloofd u eenste komen bezoeken... Ellida.Ja zeker.U isonsaltijd welkom. L yngstrand.Dank u.En nu het zoo geblvM'g trelt dathetjuistfeestin huisisvan daag... 200
'
. zs %.k
,N
%
%
œh-ax. w *- W. %% j . N ive
4ra:%
*'t .a. c
,p
<-=q',.y .h -p-..e* v4:.1-s. oge@ v * Fq. :. +, 1 œv a AtQ'@.a ' ,
.
+)l .%e ' q f v.f, w N ' x zj :ë id1 1 'JP
:.. %pw :*35* r @ e4v.Ae .v.$ v I 1 . = x e ï + 1< l ' #k 1.-k.
e:
G 1, l%.' *'zr l 1 h.J:.y.e ë #v.,+%e ' v y 4 yl t * 1 h h -.> Y > l
x'jyàh p' vj x..m 4 y $ . t.j ., g ë' . eepe'dh $ t
k.',%i -t,s 4.zf - %q . t.' f4 'kjs4. ., .tyoje .h #
. r x.&,, s % t > 1' k#xk' v :*. -q* e3 r4 .2 a ,* x+ f ' h' *- ui; w.. ' .' X s T*'Y %(,.i> -* s 1.
$ t$,)-
>n%,. y*..
%.
:%
'
w e. -J.
X d
œ'TGr %',#. x
4-
-
*, <%
N*.
x
z .*I$ -
a
'b$--y>. k
.
-. , ,
teF z
r #k A.
* h '
fo -'
# '
. d ,7
. w
#'
+.q
% ,$ e'
$4
I a
q-j'* fz
1t#.
!
@ '
' > .
Kt
*
Y%A*%%
d
+ v.
*
..%'$*
*
ml N >
j I
F
' h
#r . W *
e
.t x ,#J. saas ve
q
'%*
-
s
NR.
#'. ,
?
I
J
4
%
*
*4.F j
/ s y.e Y
te *
<' e'
$ '$
.
il œ4
e
* <
) (
1
eJ'#b#
*j
-
<
.s
l
4 .
Alevrouw B.H oltrop- van Geldet. alsEllidain ,,DeVrouw van de Zee''
DE VROUW VAN DE ZEE.
E llida.Zoo? dat weet u dus? L yngstrand.Jaha.Endaarom wofzi kzoovri jzijn om
mevrouw Wangeldeze...(##buigtenreikthaardenbouquettoej. E11ida (glimlachtj.Maar,mi jn waardemijnheerLyngstrand:zouhetdannietbeterzijn a1su uw mooiebloepen aanmilnheerArnholm zelfgaf?Wanthi jishettocheigenlllk... Lyngstrand fkb'kthen beiden pzlzeàerccl).Pardon... maar ik ken mi jnheer niet.De zaak is. Ik kom naar aanleiding van den verjaardag,mevrouw. Ellida.Een verjaardag?Danheeftuzichvergist,mijnheerLyngstrand.Erisniemandjarighierinhuisvandaag. Lyngstrand (glimlacht #IvY). 0, ik weet het wel. Maarik dachtnietdathetzoo'n geheim moestzi jn. E llida.W at weet u dan?
Lyngstrand.Dathetdeverjaardagvan mevrouw is. Ellida.Demijne? Arnholm (kgkthaarwrcgezld ccw).Van daag? Neen,
zeker niet,neen.
Ellida (tegen Lyngstçand).Hoe komtu daaraan? Lyngstrand.HetisjuAouw Hilde die het verklapt
heeft.Ik was van ochtend aleven hier.En toen vroeg ik
aan dejongedameswaarom hieralleszoo mooiwerd gem aakt! m et al die bloem en en de vlag... Elllda.Nu ja,en...? Lyngstrand. ...en toen antwoorddejuGrouw Hilde: hetisvan daag mama'sverjaardag. Ellida.Mama's...! 0ch zoo. Arnholm.Aha!(## en Ellida kbken eliwzzrbeteekenisTolccs). Arnholm.Ja, a1s het jonge mensch het dus weet, mevrouw W angel... El1ida (tegen Lyngstvandj.Ja,als u het nu eenmaal weet,dan... Lyngstrand fbiedtweer den sovçvefccs).Mag i ku dan wrlgelukwenschen.... Elllda (neemtde bloemen aanj.Dank u wel...Wees zoogoedeenoogenblikplaatstenemenymi jnheerLyngstrand. fEllida,drsAol- en Zyspfrcs: gaan in Aefpvièelzittenj.
Ellida.Dat...van mijn verjaardag,..,had eigenlijk een geheim moeten bli jven,mijnheerArnholm. h Arnholm.Ik begri jphetwel.W i joningewijdenhadden et niet m ogen weten. 14
201
-
)7
--0
)' -
--i
DE VROUW VAN DK ZEE.
Ellida.Ja,juist,de oningewijden niet.
Lyngstrand.lk zalhetheusch aan geen levende ziel vertellen. Ellida. 0,zoo is het nu niet gemeend... Maar,hoe
gaathetmetu?Mijdunktu zieterbeteruitdaneenpoos geleden. Lyngstrand.Ja,ik geloofook dathetgoed metmij gaat.En alsik dan hetvolgend jaarmisschien naarhet Zuiden zou blnnen gaan... E llida.En datzalook welgebeuren,zeggendemei sjes. Lyngstrand.Ja,wantin Bergen heb ik een weldoener jheeftbeloofdmijtezullenhelpen diemijproteglert.Enhi hetvqlgende laar.
E lllda.Hoe heeft u dien leeren kennen? Lyngstrand.0, dat trof buitengewoon gelukkig. Ik
bennamelijk eensopzeegeweestmeteenvanzijn schepen. E llida.Zooî Had u toen lust om op zee te gaanî L yngstrand.Neen,in 'tm instniet.Maartoen m oeder
doodwas?woû vadermijnietlangerthuishouden.Entoen stuurdehzjmijnaarzee.Enopdethuisreisledenwijschipbreuk inhetEngelschekanaal.En datwaserggelukkigvoormij. A rnholm .Hoe bedoelt u dat? Lyngstrand.Ja,wantbijdieschipbreukdeedik mijn kwaalop.Mijn borstkwaal.lklagzoolanginhetijskoude waterv' oôrzijmijkwamen ophalen.En toen moestik het zeevarenopgeven...Ja,datwasweleengrootgelukvoormij. Arnho1m.Zoo? Vindt u? Lyngstrand.Ja.W ant die kwaaldaar isverder geen
kwaad bij.En nu kan ik beeldhouwerworden,watik zoo dolgraagwoû.Verbeeld u...teboetseeren in dieheerlijke
klei,die zich zoo mooionder de vingerslaat kneden! E llida.En wat* 1u dan boetseeren?Moeten hetmeerrRannen en zeemeerminnen worden? 0f misschien oude vikings...î Lyngstrand.Neen!zoo iets zalhet welnietworden. Zoodra ik maareenigszins kan,wilik beproeven een groot werk te maken.Een groep,zooals ze het noenlen.
Ellida.Nuja,...maarwatmoetdiegroepvoorstellen. Lyngstrand.0,datzouietszijndatikzelfbeleefdheb. Ar nholm.Ja,ja,...hou u daarmaarbi j. E llida.Maar wat is dat dan? Lyngstrand.Och,ik had het mij z66 voorgesteld: 202
DE VROUW VAN DE ZEE.
eenjongezeemansvrouw ligtteslapen,wonderlijk onrustig. En ze droomt.Ik denk hetz66 temaken dat 'taan haarte zien isdatzijdroomt. A rnholm .En verder niets? Lyngstrand.Jawel,ermoet nog een fguurbi j.Iets a1seen yyverschijning''.Datmoetdanhaarmanvoorstellen, wi enzijontrouw isgeweest,terwijlhi jwegwas.Enhijgs verdronken in zee. A rnholm .Hoe,zegt u...?
Ellida.lshijverdronken?
Lyngstrand. Ja. Hi j isverdronken op de thuisreis. Maarhet vreemdeisdathi jtoch teruggekomen is.ln den
nacht.En nustaathijvöörhaarbed enkijkthaaraan.Hi j moetdaardruipnat staan,alsiemand diepasuithetwater gehaald is.
E1lida(leuntcc/lf6rprerinhaavDtoel).W ateenwonderlijke geschiedenis!(sluitdeppg6s).0,ikkan hetalslevend voor mijzien. Arnholm.Maarom 'shemelswil,mi jnheer...mijnheer...! U zeitoch dathetietszou zijn datu beleefd had? Lyngstrand, Jaha,... dat heb ik ook beleefd. Dat is te zeggen,tot op zekere hoogte. A rnho1m .Beleeft dat een doode...? ' L yngstrand. Nu ;a,ik meen nu ni et zoo letterlijk :1beleefd''.lk heb hetmetui terlijk beleefd,natuurlijl t.Maar toch zoo...
Ellida flevendig,in . vcssïzlg).Vertelmi j alleswatu
weeten vertellen kan!Daar m oet ik eensalles van weten.
Arnholm (glimlaeht).Ja,datis net iets voor u.Zoo
iets geheimzinnigs van de zee.
Ellida.Dus,mi jnheerLyngstrand,hoewasdateigenli jk? Lyngstrand.Nu,dat was z66.Toen wi j dien keer metde brik dethuisreiszouden ondernemen,van een stad die ze H alifax noemen,moesten wi jden bootsman in het
ziekenhuis daar achterlaten. Toen werd er in plaats een Amerikaan aangemonsterd.Die nieuwe bootsman... E llida.De Amerikaan? Lyngstrand. ...) 'a,die kreeg eens een heelpak oude
couranten vandenkapitein teleen,waarin hijmaaraldoor zatte lezen.Wanthijwoû Noorsch leeren,zeihi j. E llida.0 ...en toenî L yngstrand. Toen op een keer 'savonds was het 203
DE VROUW VAN DE ZEE.
geweldigslechtweer.Allemanaandek;behalvedebootsman
enik.Wanthijhadzijnélnenvoetverstuiktzoodathijniet loopen kon.En ik wasook nietgoed en lag in mi jn kooi. Nou,toen zathijdan daarinhetvooronderen 1asweerin een van die oude bladen... E llida.Jawel!Jawel! L yngstrand.Maarterwi jlhijdaarzoozit,hoorikhem op eenseen gebruluitstooten.En toen ik hem aankeek zag
ik dathijdoodsbleek wasgeworden.Entoenbegon hijhet papier te verfrommelen en in elkaartekni jpen en hetin dmzendstukjesteplukken.Maardatdeedhijstil,heelstil. Ellida.Zeihijtoen niets? Sprak hij heelemaalniet? hijLyngstrand.Nietdadeli jk.Maareen beetjelaterzei alsin zichzelf:Getrouwd.Meteenanderenman.Terwijl ik Weg was. Ellida (sluitde oogen es zegtà@I#vW).Zeihi j datî Lyngstrand. Ja. En verbeeld u,... dat zeihi j in echtgoed Noorsch.Hi jmoetwe1veelgemak hebbengehad om vreem de talen te leeren,die man. Ellida.En toen? W at gebeurde er toen verder? L yngstrand. Nou, toen kwam het vreemdet dat ik
van mijn leven nietvergeten zal.Hijvoegdeerbl j?...en datook heelzachtjes:Maarvan mijiszij?endemljneza1 zijblijven.Enmi jzalzi jvolgen,almoestlkthuiskomen en haarhalen alseen verdronken man uitdenachtelijkezee. Ellida (sehenktzïcA een glcdwaterïs.#xrhand beeftj. Poeh,...wat is het hier drukkend van daag... Lyngatrand.En datzeihi jmetzoo'n wilskracht,dat ik dacht:hijisin staathettedoen ook. E 11ida.W eetu niet...watervan dienmangewordenis1 Lyngstrand.0 mevrouw,die leeft zeker allang niet
m eer.
Ellida (:seI).W aarom denkt u dat? Lyngstrand.Omdat wi jtoen later schipbreuk leden in hetKanaal.lk kwam in degrootesloepterecht%etden
kapitein en vijfanderen.Destuurman gjngindelol.En
daarin was ook de Amerikaan en nog e 'e 'n man. E llida.Enheeftm enlaternooitm eerietsvanhem gehoord? L yngstrand. Neen, mevrouw, geen taal of teeken
peer.Mijn weldoener schreefhet mijonlangs nog.Maar luist daarom kreeg ik zoo'n grooten lust om er een groep van te maken. De trouwelooze zeemansvrouw zie ik zoo 204
LLL ---è)7)
DZ VROUW VAN DE ZEE.
levendigvoormi j.Endan denwreker,dieverdronkenisen toch terugkomtuitdezee.lk kan ze allebeizoo duidelijk voormi jzien. Ellida (dfxfopj.Kom,...laat onsnaarbinnen gaan. 0flievernognaarbenedenbijWangel!lkvind 'thierzoo smoorheet.(Z# Terlaathet,rï&I). Lyngstrand fdie ook opgedfccs ï#).Wat mij betreft mevrouw,ik ga afscheid nemen.lk ben u maareven komen
gelukrenschen metuw geboortedag... Elllda.Nu,zooalsu wil.fReikthem & hand).Adieu, en veel dank voor de bloemen. ( Lynvtrand groeten gdoorAeftuinhekielïsâ. sV). Arnholm (ntaatop 6ngaat- rEllidaj.Ik zieweldat het u erg aangedaan heeft,lieve mevrouw.
Ellida.0 ja,datmag u wélzeggen,hoewel... Arnholm.Maar eigenlijk is het toch iets waarop u voorbereid moestzi jn. E llida (kl jkt#e> rerschrikt>w).Voorbereid! A rnholm .Ja,dat vind ik wel. Ellida. Er op voorbereid zi jn dat iemand terug zou
kunnen komen...!Terugkomen op zoo'n manier! A rnholm.Maarwatterwereld...!lshetdegeschiedenis van dien halfgekken beeldhouwer...?
Ellida.Och,beste Arnholm,hi j ismisschien nogzoo
gek niet. Arnholm.'t Is dus datverhaalvan dien dooden man dat u zoo geschokt heeft? En ik die dacht,dat... E llida.W at dacht u?
Arnholm.Ik dachtnatuurli jk dathetmaar comedie
van u was.lk dachtdatu verdriethad om datu erachter gekom en wasdathier in huisin 'tgeheim een familiefeest
yevierd werd.Datuw man en zijn kinderen leven in hermneringen dieu vreemd zi jn. Ellida.0chneen,neen.Datkanmi jzooveelnietschelen. lk heb geen rechtom mi jnman heelalleenvoormijzelfte eischen.
A rnholm.Mijdunkt toch dat u dat wé1 heeft. Elllda.Ja.Maardathebiktochniet.Datisjuistdezaak. Ik leefimmerszelfook in iets,waardeanderenbuitenstaan. Arnholm.U ...!(zachterj.Moetik datz66 verstaan...? datu...eigenlijk nietvan uw man houdt? Ellida.0 jawel,jawel!...met mijn heele zielben ik 2û5
DE VROUW VAN DE ZEE.
vanhem gaanhouden!Enjuistdaarom ishetzoovreeseli jk... zoo onverklaarbaar...zoo volslagen onbegri jpelijk! Arnholm.Nu moet u mijwaarli jk uw moeilijkheden zonderterughoudingmeedeelen.W ilu datdoen,mevrouw? E llida.Ik kan niet,lieve vriend.Nù in elk gevalniet. Misschien later.
fBolettekomtin de llerlsdl en in den fvïs).
Bolette.Papa komtdaarvan hetkantoor.Zullen wi j
nu niet allemaal samen in de tuinkamer gaan zitten? Ellida.Ja,laat ons dat doen.
(Fclgel,ine6nandertoiletkomtmetSïldercnlinknccAfcr hetAvï8). W angel.Ziezoo!Nu ben ik weervrijman!Nu zullen
we eens een lekker glaasje drinken...dat zalsmaken! E llida.W achteven.(ZjjgaatinAefpriéeldebloemenhalent. H ilde.0 ki jk eens!Wat een mooie bloemen!Waar heeft u die van daan? Ellida.Dieheb ik gekregen van mijnheerLyngstrand, lieve H ilde.
Hilde (nchriktt.Van Lyngstrand? B olette(ongerlutt.IsLyngstrandhieryeweest...nuweer? Ellida (met een Ac(J lachl' ej.Ja, h1j kwam hier en
brachtzemee.Naaraanleidingvandenverjaardag,weetje. Bolette (kljktdcAvïs naar Hildej.O*@*I @ H i1de (mompeltt.Dieezel! W angel(G pijnll jkererlegeskïd tegen #lIï#c).Hm ... Ja...Jieje...Weetje,mijn Foede,lieve,beste Ellida... Ellldafafbrekend).Kom melsjes!W ezullenmijnbloemen bi jdeandereninhetwaterzetten.(Z#gaatderezcs#cfrcp0p). BolettetfegelSïldcl.o,maarzeiseigenlijktochwelheellief. H ilde(halfuid,kl jktboo8j.Apenstreken!Zijdoetmaar ZOO Om PaPa. W angg1fop detlercn#c,druktEllidadeM n#).Dank... dank!Mign innigen daarvoor Ellida! Ellida (houdtzïcA bezig metd6 5I0c>cl).0ch kom ... waarom zouikooknietmeedoenenhetfeestelijkmakenvoor den verjaardag van mama? Arnholm.Hm ...(S# gaatnaarWangelen Ellida toe. Bol6tt6en Sïlde blj' res beneden in den fvïs). EINDE VAN HET EERSTE BEDRIJF.
206
T W E E D E B E D R IJF. Boven op de,,Belvedere'',een begroeidehoogteachterdeS'xd.
Eenbeetjeverderopeenmt 'kl jktorenmeteenwindwi jzer.Groote steenen gescMktom op tezitten om den uitkjktoren heen en op den voorgrond.Heelin de diepte op den ach-rgrond ziet men de bui/nfjœd meteilanden en vooruitspringende landtongen.De open zee zietm en niet.Zomernacht met hallcht. Een geelrood Bchi jnselin de luchten overde bergtoppen in de verte. Van den voet der heuvels rechts V nkt zwak het geluid van vierstemmig gezang.
Jongeluiuitdestad,damesen heeren,komen paarsgewi jgop van rechts,gaan ondervertrouweljk gepraatvoorbj den uit-
kl jktorenenlinksaf.EvendaarnakomtBalleated alsgidsmet eengezelschapbuitenlandschetoeristen methlxnnedames.Hj is beladen met doeken en reisœ schen.
Ballested fwl bt> crboren m6tzg' p ntok).Sehen Sie,
m eineHerrschaften,...dortginderliegteineanderehoogte. Das willen wir ook besteigen und zoo herunter...
(## gaat roorf in h6t fsgeldcA en leidt h6tgczeldcAcp Terderl1'sb afj. (SïId6 komttlw door Aef houtreclfd n=r 5@e8n,516/f ntaan en kl jktachterom.#r6n lat6rkomtBolettedenzei#ep wegop). B olette.Maar kind,waarom moeten wi j Lyngstrand nu in den steek laten? H ilde.Omdat ik het niet uitstaan kan zoo langzaam
de hoogte op te krabbelen.Kijk....kijk hem nou eens naar boven kruipen! Bolette.Och,jeweettochwelhoenaarhijeraantoeis. 207
è
72)
)( -
17 -
-7
DE VROUW VAN DE ZEE.
H ilde.Geloof je datheterg gevaarl ijk is1 B olette.Ja stellig.
Hilde.Hi jisvan middag bijpapa geweest.lk zou we1
eenswillen weten watqapa ervan denkt.
B olette.Papa zeim1Jdatheteen verhardingin delong
was...ofzoo iets.Hijwordtniet oud,zeipapa. Hilde.Zoo,zeihij dat? Nou, dat is precies wat ik ook gedacht heb. Bolette.llaar laat er hem @ 111 'shemels naam niets van merken.
H ilde.Hoe verzin je 't.fHalqnidj.Ziezoo,...nu is Hansnaarboven yekrabbeld.Hans...vind jenietdatje hethem kan aanzlen dathi jHansheet? Bolette fFuistcend). Toe,wees nou behoorli jk, zeh! Lyngstrand (komttl cl r6c1t38 met e6n Acrcdplin d6 hand).Ik moet de dames om excuus vragen datik niet zoo vlug vooruit kan als u. H ilde. Heeft u nu ook al een parasol aangeschaft?
L yn gstrand.Diei svan uw mama.Zi jzeidatik die alsstok moestgebruiken.W antik had ergeenmeegenomen.
Bolette.Zijn ze nog beneden?Papa en de anderen?
L yngstrand.Ja.Uw papa is even in het restaurant gegaan.En de anderen zitten buiten te luisteren naar de
muziek.Maarstrakszoudenzi jbovenkomenzeiuw mama. Hilde fdie hem dfccf aan t6 à#k6s).U is zeker nu 6rgLnloel yngstrand.Ja,ik geloofweldat ik een beetjemoe ben.Ik geloofheusch datik even zalmoeten gaan zitten. (## gaatop een dfees op den tlpprgrosd reck:zittenj.
beHi lde (51!7JfToor Ae- ntjjnq.Weetu daterstraks neden gedanst zalworden bp de muziekl Lyngstrand.Ja,daar heb ik over hooren praten. H 1lde.Vindt u 't prettig om te dansen?
Bolqtte(diesloe-pjedplukt11/l & kï).Och,Hilde... Lynqstrand ftegen #ïI&).Ja,juirouw,ik zou wel
laat mllnheer Lyngstrand nu toch eens even uitrusten. graag m llen dansen,a1s ik maar kon. H ilde.Och zoo.H eeft u 't nooit geleerdl
Lyngstrand.Neen,dat ook niet.Majl dât bedoelde
ik nlet.Ik bedoelde datik niefkan om ml ln borst. H ilde.Om die kwaaldie u heeft, zooals u zegtl Lyngstrand.Juist,daarom . 208
)r
-7V
- -- -
7 -(
DE VROUW VAN DE ZEE.
H ilde.Isu er erg bedroefd om datu die kwaalheeft?
Lyngstrand. 0ch neen, dat kan ik eigenlijk niet zeygen.(:Iïv, I=#f).Wantikgeloofdatdemenschendaarom
julstzoo liefen vriendelijk tegen mijzijn. Hilde.En 'tis dan ook heelemaalnietgevaarlijk. Lyngstrand.Neen,in 't minstniet gevaarli jk.Zooveelbegreep ik ook welvan wat uw papa er van zei. Hilde.En 't zalook weldadelijk overgaan alsu op reisgaat. Lyngstrand.Jaha.Dan gaat het over.
Bolette çmetbloemeyj.Kijk eenshier,mijnheerLyngLynrstrand.Och,duizendmaaldank,juirouw!Dat iswjarll jk alte vriendeli jk van u. Hllde (kgktllcr beneden recAfd).Daar komen ze den strand...deze moet u m uw knoopsgat steken.
weg op beneden.
Bolette (kijktook wxr benedent.Als ze maarweten Lyngstrand fstaat pp).Ik zalnaar beneden loopen
welk pad ze moeten inslaan.Neen,nu loopen zeverkeerd. tot aan den hoek en hun toeroepen. H ilde.Dan mag u welheelhard roepen! B olette.Neen,dat is niet noodig.Dan wordt u maar W eer ZOO m oe.
Lyngstrand. 0, naar beneden gaat 'tgemakkeli jk genoeg.(S# gaatrecAf, saJ). H ilde.Ja,naarbeneden,ja.(S#k hem sc).Nou holt hijook nog!En denkternietaan dathi jaanstondsweer naar boven moet. Bolette.Armejongen... Hilde.Als Lyngstrand je eensvroeg,zou jehem dan willen hebbenî Bolette.Ben je nou heelemaalmalgeworden? H ilde.Nou ja,ik meen natuurlijk a1s hijdie kwaal niethad.En alshi jniet zoogauw doodmoestgaan.Zou jehem dân nemen? Bol H ette.lk vind datjijhrm maarnemen moest. ilde.lk zoujedanken.H1jbezitgeen cent.Hijheeft nog nieteensgenoeg om zelfyan te leven. Bolette.W aarombemoeijijledanaltijdzooveelmethem? H ilde.Och,dat doe ik maar om die kwaal. Bolette.lk heb nognooitgemerktdatjehem daarom beklaagt.
209
DE VROUW VAN DE ZEE.
H ilde.Neen, dat doe ik ook niet.Maar ik vind het zoo prikkelend. B olette.W at? H ilde.Om hem aan teki jken en hem te hooren ver-
tellen dathetniet gevaarlijk is.En dan wilhijnaar het buitenland en artisteworden.Datallesgeloofthijen iser zoo zielsgelukkig mee.En toch gebeurt er niets van dat alles.Nooitvan zijn leven.Wanthijzàlzoolangnietmeer leven.Endattebedenken,daarvindikzooietsspannendsin. B olette.Spannends! H ilde.Ja,zoo iets vind ik nu spannend.Dat permit-
teer ik mij. B olette.Foei?Hilde,je bent een slechtkind hoor. Hilde.Datm lik ook zijn.Nou juistnog veelmeer. fKijktnaarbenedenj.Ha,eindelijk!Arnholm houdtblijkbaar nietergvanklimmen (berfzïcA0-).0 ja,...dat'swaar... weetje watik bi jArnholm zag van middag aan tafel? B olette.Nou? H ilde.Verbeeldje,...zi jnhaarbegintaluitte vallen ... hier,midden op zijn hoofd. B olette.Och,malleqraat!Dat isstellig niet waar. H ilde.Jawel.En hp heeft ook rimpels,hier,op zij vanzijnoogen.Gutzeg,Bolette,datji jtochzooverliefdop hem zi jn kon,in dien ti jd toen hijje les gaf! Bolette fglimlacht).Ja,begri jp je zoo iets? lk weet nogdatiktranen mettuiten huilde,omdathi jgezegd had dathijBolette een leeli jken naam vond. Hilde.0,verbeeld je!fKl jktw66rnaar5epe&>).Neen, kijktocheens!Daarloopt,,devrouw vandezee''samenmet hèm tepraten.Nietmetpapa...'tZoumijnietsverwonderen a1sdie twee een goed oogje op elkaar hadden. Bolette.Je moest je toch schamen,ji j.Hoe kan je toch zulke dingen van haarzeggen?Deverhouding wasnu
juistzoo goed tusschen ons geworden... Hilde.W e1zeker,.. verbeeld jijje datmaarals een meid!Neen hoor,tusschen onsen haarwordtdeverhouding nooitgoed.Wantzijhoortheelemaalnietbi jons.Enwijhoorennietbi jhaar.Dehemelmagwetenwaarom papahaarhier in huismoesthalen!...'tZou mi jnietsverwonderena1szi j op een goeden dag nogeenszoo,vooronze oogen,gek werd.
Bolette.Gek?Hoe kom jedaar.nu aan? Hilde.Nou,datzouzoovreemdnietzi jn.Haarmoeder 210
DE VROUW VAN DE ZEE.
is immers ook gek geworden.Dieiskrankzinnig gestorven, dat weet ik.
B olette.Ja,dehemelweetwaarjijjeneusalnietin-
steekt.Maar praat daar maar niet verder over.W ees nu lief,toe...doe' tvoorpapa.Hoorje,Hilde? (Fc%eI,Ellida, Aïnholm 6n Zpsgtsfzcs# komen op t)cs
recAf. sl.
Ellida ( v?#. sfnaarden achtergrondj.Daarbuiten ligtze!
Arnholm.Ja juist.In die richting moethet zign. E llida.Daar buiten ligt de zee. Bo lette (tegen Arnholm).Vindt u 't hier boven niet m OO1 *ç Arnholm.Prachtig is het hier.Een heerlijk uitzicht. .
W ange1. U is vroeger misschien nooit hier boven geweest? A rnholm .Neen;nooit.In mi jn ti jd washet,geloofik, nog niet toegankeli gk.Er was niet eens een voetpad. W angel. En het was ook nog niet aangelegd. D at
hebben wijallemaalin de laatste jaren gekregen.
B olette.Daarginderop de ,,Loodskop''ishetuitzicht nog grootscher en ruimer. W ange1.Zullen wi jdaareens heengaan,Ellida?
E llida (gx f rechts op een steen zittenj.Dank je.Ik niet.Maargaan jullie maar.Dan bli jf ik hier zoo lang zitten. W ange1.Goed,dan bli jfilqbijje.Demeisjeskunnen mi jnheer Arnholm we1eensrondleiden. B olette.H eeftu lustom m etonsm eetegaan,mi jnheer Arnholm . A rnholm . Ja, heel graag. Is er een weg daarheen? B olette.0,ja,een goedebreedeweg. H ilde.De weg is zoo breed,dat ergemakkeli jk twee Dienschen gearDld lOOPen kunnen.
Arnho1m.0ch kom,jufertje?W elzoo!(Tegen Bolettej Zullen wi jeensprobeeren ofzijdewaarheid heeftgezegd? Bolette (onderdvukteen glimlachj.Welzeker.Laatons eens zien.(Z# gaan gearmd Iïs/ ;. îaf). H ilde (tegen Lyngstvandj.Zullen wijook...?
Lyngstrand.Gearmd...î H i1de.Nou,waarom niet? lk wilwel. L yngstrand ( neemthaavcrv,en Ir& tevvedenj.Ditis toch verbazend grappig! 211.
g
.. .
.
.
.
.
u.
VR VRCCW VAX DZ ZZZ.
H ilde.Grappig...?
Lynrstrand.Ja;nu is het toch net of WjJ* geëngageerd zlgn. H ilde.U heeft zeker nog nooitnlet een damegearmd
gewandeld,mi jnheer Lyngstrand.(Af sccrlinknj. W angel (di6 5# den vïfkYàfores 8taatj.Ziezoo,lieve Ellida,nu hebben wijeens een uurtje voor ons zelf... Ellida.Ja;kom hierbijmezitten. W angel (gaat zittenj.Hier is het rustig en stil.Nu moeten wi jeenssamen praten. E llida.W aarover? W angel.Over jou.En over onze verhouing,Ellida. Ik zie in dathet z66 nietkan bli jven. Ellida. W at moet er dan voor in de plaats komen, vind je? W ange1.Vollevertrouweli jkheid,lieve.Een samenleven als vroeger. E11ida.0,alsdatk6n!Maardatisvolstrektonmogelijk. W ange1.Ik geloofdatik je begrijp.Uitsommige uitdrukkingen diejejenu en dan lietontvallen,meenik het op te m aken. E llida fhftigj.Dat doe je niet!Zeg niet datjemij begri jpt...! W ange1.0chjawel.Jebenteeneerlijkenatuur,Ellida. Je hebt een trouwe ziel... E llida.Ja,dat heb ik.
W ange1.Eenverhoudingwaarin jijjekalm en gelukkig voelen kunt,moethéélen onverdeeld zijn. E 11ida (kgkthem in dpcssïng- 1).Ja...en? W ange1.Je bent niet geschikt om de tweede vrouw van een man tezi jn. Ellida.Hoekom je dâérnu aan? W ange1.Hetisdikwijlsvaag in mijopgekomen.Van daagstondhetin-eensheldrrvoormij.Hetgedenkfeestvan dekinderen...jezaginmiJeensoortvanmedeplichtiye... nu ja...de herinneringen van een man zi jn niet u1t te wisschen.Demijneten minsteniet.lkbennu eenmaalzoo. E llida.Dat weet ik. Och, ik weet het zoo goed. W angel.Maarjevergistjetoch.Je stelthet jevoor alsof de moeder van de kinderen nog in leven was.Alsof zijonzichtbaarin onsmiddenis.Jijdenktdatmijnzielgeli jkverdeeld istusschen jouen haar.En diegedachtestuit 212
DE VROUW VAN DE ZEE.
je.Je zieta1shetwareietsonzedelijksin onzeverhouding. Daarom is het dat je niet langer kunt*@# of niet langer wiltmetmijleven alsmijn vrouw. D Ellida (staat0p).Heb je dat alles gezien, W angel@ iep in dat alles gekekenb W ange1.Ja,van daag heb ik daar eindeli jk eensheel diep in gekeken.Tot op den bodem. Ellida.Tot op den bodem,zeg je. Och,geloof dat
Dlaar niet.
W angel(staat0,).lk weetheelgoed daternogmeer
is,lieve Ellida. E llida ( angstigt.W eet l*e da*t er nog meer I*S2. W angel.Ja. Dat de omgevmg hi er je ondrageli jk is.
Debergen drukken jeen benauwen jeziel.Erishiergeen licht genoeg voorje.Geen luchten ruimte genoeg om je
heen.De luchtstroom niet krachtig en forsch genoeg. E llida.Datisalleswelheelwaar.Nachten dag,winter en @ J *...dat verlangen,dat hevige trekke Zome n r,bevangt het m1 naar de zee.
W ange1.lk weet het immers wel,mi jn lieve Ellida (legtz#s handen op Accrhoofdj.En daarom zalhet arme ziekekindweerterugkeerennaardeplekwaarhetthuishoort. Ellida.Hoebedoelje datî W ange1.Heeleenvoudig.W i j gaan verhuizen. E llida.Verhuizen? W angel.Ja.Ergensheen vlak aan zee,...ergenswaar
je een huiskuntvinden,heelemaalnaarje eigen zin. E llida.O bestetdaarmoetjenietaan denken!Datis heelem aalonm ogeli gk.Ji jkuntnergensterwereldgelukkig zijn dan hier. W ange1.Datmoetdan maargaan zooalshetgaan kàn. Enbovendien,...denk jedatikhiergelllkkiglevenkan... zonderjou? E llida.Maari k ben immers hier.En ik bli jfhier.Je hebt me toch. W Elangel.Heb ik je,Ellida? lida.0ch spreek nietvan dat andere.Hier heb je toch alleswaarvoorje leeften werkt.Jeheelelevenstaak ligttoch juisthier. W ange1.Datmoetdan maargaan zooalshetgaan kàn,
zeg ik.W i j gaan hier van daan.Gaan ergens naar den zeekant.Datstaatnu onomstooteli jk vast,lieveEllida. 213
l
-. 7.. 77V) -
è' V 7V-è7
-
DE VROUW VAN DE ZEE.
Ellida.Ochmaar,watdenkjedandatdaarmeegewonnen zalzijn? W anye1.Jezoudtjegezondheidenjezielevredeerdoor terug krl jgen. E11ida.Misschien niet eens.Maar jijzelf dan? Denk toch ook aan jezelf.W atzou jijerbijwinnen? W ange1.lk zou jou terugkri jgen,mi jn lieve. E 11ida.Maardatkan jeniet!Neen,neen,datkan je niet,Wangel!Datisjuisthetvreeselijke...hetwanhopige er van! W ange1.Wijzullen hetmoeten beproeven.Alsjehier m etzulke gedachten rondloopt,dan iserin waarheid geen andere redding dan...weg van hier.En dat hoe eer hoe liever.Dat staat nll a1s een Paal boven Wateryhoor.
Ellida.Neen!Dan wilik je in 'shemelsnaam liever W ange1.Ja,ja...doe dat dan maar! Ellida.Wantjemagjenietongelukkigmaken om mi j. Vooralom dat het ons toch niets helpen kan. W ange1.Ik heb nu je woord dat je mi j alles zeggen zalt...net zooals het is. E11ida.lk zalhetje zeggen zoo goed a1s ik kan.En z66alsik hetmeen teweten...Kom hiernaastmijzitten. (Z# gaan op de steenen zittenj. W ange1.Nu,Ellida? D us...? Ellida.Dien dag toen jij daar buiten kwam en mij vroegofikjevrouw kon enwildeworden,...toen sprakje zooopenhartigen eerli jk tegen mi joverjeeerstehuweli jk. Datwaszoo gelukkig geweest,zeije. W angel.Dat was het ook. Ellida.Ja,ja,datgeloofikwel,beste.'tlsnietdaarom datik ernu overspreek.lk wiljealleen eraan herinneren datik,van mijn kant,ook oprechttegenoverjou was.lk hebje,zondereenigvoorbehoudgezegd,datik eensinmijn alles ronduit zeggen.N et zooals het is.
leven van een anderhad gehouden.Dathettusschen onstot een soort van verloving was gekomen. W ange1.Een soort van...? E llida.Ja,iets dat er op leek.Nu,het duurde m aar
zoo heelkort.Hijging weg.En daarna maakteik er een eind aan.Datheb ik je allemaalverteld. W ange1.Maar,lieve Ellida,waarom rakelje datnu allemaalweer op?In den grond gaatdat mi j heelemaal 214
è
7 7)))è)( ))) è-777. è
2.-2. ) .
DE VROUW VAN DE ZEE.
nietaan.En ik heb je ook nooit yevraagd wie hijwas. Ellida.Neen,datheb jeook nlet.Jebentalti jd zoo kiesch in allestegenovermi j. W ange1 (glimlacht). 0, in dit geval... lk zou zelf
den naam misschien welkunnen noemen.
Ellida.Zijn naam ! W ange1. ln Skjoldviken en daarin debuurtwaren er toch nietzooveeldiein aanm erkingkonden kom en?alshet opradenaankwam.0f,betergezegd,erwaseigenlljk maar een enkele die... Ellida.Je denkt zeker dat het...Arnholm was? W ange1.Ja,washi j'tsonlsniet..*? E llida.Neen.
W ange1.Niet?Ja,dan staatmijn verstandervoorstil. E11ida.Weet je nog,dat er eens,in hetlate najaar een groot Amerikaansch schip met averijte Skjoldviken binnenliep? W angel.Ja,dat weet ik nog heelgoed. 't W as dââr
aan boord datzi jopeenochtend denkapitein vermoord in zijn kajuitvonden.lk ben erzelfheen geweestom hetlijk te schouwen. Ellida.Ja,dat ben je ook. W angel. 't W as wel de tweede stum m an die hem vermoord had. E llida.Dat kan niemand zeggen!W ant het is nooit uitgekomen.
W ange1.Daar is toch we1geen twi jfelaan.Waarom zou hi jzich dan hebben verdronken,zooalshi jdeed? Ellida.Hijheeftzich nietverdronken.Hi jismeteen schip m eegevaren dat om de N oord ging. W angel(vevbaasd).Hoe weetje dat? E 11ida.Ja,W angel...omdat het die tweede stuurman is met wien ik verloofd ben geweest.
E angel(' W vringtopj.W atzegjenou!Hoeisdatmogeli jk? llida.Ja...het is zoo.Met hem was het. W ange1.Maar hce ter wereld,Ellida...!Hoekon je totzooietskomep!Jeteverloven metzooiemancl!Meteen wildvreemden man!...Hoe heette hij? b Ellida.Toen noemde hij zich Friman.Later in zijn rieven teekende hijzich âlfred Johnston. W ange1.En waarkwam hi jvan daan? E11ida.UitFinmarken,zeihi j.Maarhi jwasgeboren 215
)V- 7 J
è' l''i 77. U
DE VROUW VAN DE ZEE.
in Finland.W as a1s kind al daar vandaan getrokken...
metzijn vadergeloof1.
W angel.Dus een Fin. E llida.Ja. W angel.W at weet jeverdernog van hem @ Ellida.M leen dit,dathi jalheelvroeg OP Zee gegaan was.En dathijgroote reizen gemaakthad. W ange1.Anders volstrekt niets?
Ellida.Neen. Wij kwamen er nooit toe over zulke W ange1.Waar praatte jedan overî Ellida.Wijspraken overde zee.
dingen te spreken.
W angel.Ah...!Over de zee dusî E llida.Overstorm en windstilte.Overdonkere nachten overzwal onli vi cht sse che dan geen n, OP zee.En ookoverdezeealszeschittertop
spraken wij.Maar'tmeestsprakenwij dolâjnenenrobben,dieindewarmemiddaguren buitenop de klippen liggen.En dan over meeuwen en arenden en allerleianderezeevogels.En weetje...isdatnietwonderlijk...alswi joverdiedingenspraken,danwashetmijnetof zeallem aal,diezeedierenenx evogels,m ethem verwantwaren. W ange1.En jijzelf?... E llida. Ja, het leek miJ .dan haast ofik ook met hen allen verwant was.
W ange1.Ja,ja...En zoo gebeurde het dus dat je
met hem verloofd raakte? E llida.Ja.Hi jzeidatik hetmoestdoen.
W angel.Moest?Had je dan zelfgeen wil? Ellida.Nietalshi jbijmi jwas.0,...naderhand vond ik datzoo volslagen onbegrijpelijk. W ange1.Heb je elkaardikwijlsontmoet? Ellida.Neen,niet zoo heeldikwijls.Eensop een dag kwam hijbijonsom denvuurtorentezien.Daardoorleerde ik hem kennen.En daarna ontmoetten wijelkaarzoo nu en dan.Maartoen gebeurde datmetden kapitein.En toen m oest hi jweg. W ange1.Ja,ja,vertelmijdaarnogeenswatmeervan! E llida.H etwas 'sochtendsvroegin de schem ering,... toen kreeg ik een briefjevan hem.En daar stond in dat ik bijhem komen moestop den Bratthammer,...jereet wel,dielandtong tusschen den vuurtoren en Skjoldmken. W ange1. Ja, zeker, zeker,... die weet ik heel goed. 216
-èè .è)è))-7è.. è
-. .))èq)-è) .-è .)
DE VROUW VAN DE ZEE.
Ellida.Ilaarnzoestik dadeli jk heengaan,schreefhij, wanthijmoest mi jspreken. W ange1.En gi ng jeî E l1ida.Ja.Ik kon nietanders.Nou,toen vertelde hi j mijdan dathijden kapiteindoodgestokenhad 'snachts. W ange1.Dus hi jzeihetzelf!Zoo maarronduit! Ellida.Ja.Maarhijhadalleen gedaanwatrechtvaardig en goed was,zeihij. W ange1.Rechtvaardig en goed?W aarom stak hijhem dan dood?
dat El lida.Datwoû hijnietzeggen.Hijzeidatwasiets ik niet hooren moest. W ange1.En jij geloofde hem dus zoo maar op zijn woord? Ellida.Ja,hetkwam nietinmijophem niettegelooven.Nu,weg moesthi jtoch.Maartoen hi jafscheid van mi j nemen zou,...Neen,nooit zou je kunnen bedenken wat hijtoen verzon. W ange1.W at dan? Verteldan eens! Ellida.Hi Jhaaldeeen sleutelringuitzijn zak,en trok een ring van zi jn vinger,dien hij alti jd droeg.En van mi jnam hijook een ringetjedatik aan mijn vingerhad. @
Dezetweeringendeedhi jsamenaandensleutelring.Entoen zeihijdatwijbeidenonsnusamenaandezeemoestenwi jden. W ange1.W i jden?...
E11ida.Ja,datzeihij.En daarmeeslingerdehijden
sleutelringmetderingen,uitalzijnmacht,zooverhiJkon, 1I1 de diepte. W ange1.En J *jJ *,Ell ida?deed jedaaraan mee? @
E llida. Ja, hoe vind le ,t?... H et leek m iJ . toen of dat allesprecies waszooals het hoorde...M aar toen ging hijdan Goddank weg! W angel.En*. toen hi jgoed en welweg was? Ellida. 0,Je kunt wel denken dat ik gauW Nieer tot bezinning kwam .Datik inzag hoeonwi jsen onzinnig dat allW esawa ns geweest. @e sprak daar straks van brieven? Je h ge1.Maar J ebt dus later nog van hem gehoord? E l1ida.Ja,ik heb van hem gehoord.Eerstkreeg ik een
daarregelsuitArchangelvan hem.Hi p jschreefalleen maar athijnaarAmerika woû oversteken.En hi jgafmijeen adres op waar ik hem antwoord sturen kon. 15
217
è
U --J
77-77.7è )
DE VROUW VAN DM ZEE.
W angel.Deed jedat ook? Ellida. Onmiddell ijk.lk schreef natuurli jk dat alle!
tusschen onsuitmoestzi d jn.En dathijnietmeeraan miJ enken moest,evenals ik nooit meeraan hem zou denken. W angel.Maarschreefhi jtoen toch terug? Ellida.Ja,hijschreefterug. W ange1.En wat antwoordde hij op dat wat je hem geschreven hadtî E llida.Geen enkelwoord.Het wasofik hetheelemaal
nietafgemaakthad.Hi jschreefheelverstandigenkalm,dat ikmaarophem moestwachten.Zoodrahijmijbi jzichkon nemenzouhijhetmijlatenweten.Endanmoestikdadell gk komen. W angel.Hijwoû jedusnietloslatenî Ellida.Neen.Daarom schreefik hem nog eens.Bijna woord voorwoord zooalsden eersten keer.Alleen nog wat krasser. W ange1.En gafhi jhettoen op@
E llida.Ochneen,denkdatmaarniet.Hijschreefkalm,
evenalsden vorigen keer.M aargeen woord erover datik het afgemaakt had.Toen zag ik we1in dater niets aan te doen was.En daarom heb ik hem nooit m eer geschreven.
W angel.En hoorde je ook nietmeervan hem? E llida.Jawel,ik heb nor drie brieven van hem gehad nadienti jd.EensschreefhijmpuitCaliforniëeneenvolgenden keeruitChina.Delaatstebriefdien ik van hem kreegkwam uitAustralië.Toen schreefhi jdathi jnaardegoudmijnen woû gaan.Maardaarnaheefthijnietsmeervan zich laten hooren. W angel.Die man heeft een buitengewone macht over
je gehad,Ellida. Ellida.0 J -a,ja.Die vreeselijke man! W ange1.Maar daarmoetl .e nu niet meeraan denken. Nooitmeer!Beloofmijdat nu:mijn eigen,lieve Ellida! Nuzullenwijeennieuwekuurmetlebeproeven.Eenfrisschere lucht dan binnen in de fjord.De zl lte,versterkende zee'
lucht!lIè?W at Zeg Je daarvan? E llida.0ch praat er<et van!Denk toch nietaan zoo
iets!Dathelptmijtochniet.Ikvoelhetmaaraltegoed, dien lastraak ik ook daarbuiten aan zeenietkwijt. W ange1.Welke last, liefste?... Wat meen je daar eigenlijk mee? 218
(..
.
.. .....()
.) -è.()..)..
. -(.
DE VROUW VAN DE ZEE.
Ellida. Dat huiveringwekkende, meen ik. Die onbe-
grijpeli jke macht over mi jn ziel. W ange1.Maardaarbén jeimmersvan bevri jd.A1lang geleden.Toen je het met hem afmaakte.Nu isdat alles immers allang voorbi j. E llida (springt0,).Neen,datishetjuistniet! W ange1.Nietvoorbi j? Ellida.Neen,Wangel,...het is niet voorbi j!En ik vreesdathetnooitvoorbijzalgaan.Nooitvan mijnleven! W angel(metge. s-oozdeDtemj.Wilje daarmee zeggen, datjein hetdiepstvan jeziel,dien vreemden man nooit hebt kunnen vergeten? E llida.lk had hem vergeten.Maartoen washetop-eens
alsofhi jweerteruggekomen was. W ange1.Hoe lang is dat geleden? E1lida.Datisnu ongeveerdriejaargeleden.0fmisschien ietsmeer...Hetwasin dien ti jd toen ik hetkind wachtte. W angel.Ah!In dien ti jd? Ja,Ellida... nu begin ik mijveel dingen te verklaren.
E llida.Jevergistjebeste!Dat,watovermijgekomen is...0,ik geloofdathetnooit te verklaren zalzi jn! W angel(ziethaarbedroefd ccs).Tedenken datjedaar driejaarrondgeloopen hebtmetliefdein jehartvooreen anderen m an ... Voor een ander!Niet voor mij,...maar voor een ander! E llida.0,jevergistjezoodeerl ijk!lk heb geen liefde in mijn hartvoor iemand anders dan voorjou! W angel(gedempt).W aarom hebjedan aldientijd niet metmijwillen leven alsmi jn vrouw? El1ida.Datisom hetvreeseli jkedatvandienmanuitgaat. W ange1.Het vreeselijke...? E11ida.Ja,hetvreeseli jke.Ietszoo huiveringwekkend beangstigends,alsgeloofik,alleen dezeehebben kan.W ant nu moetjehooren,W angel... (D6jpsgelvïuitdedfcd komen rJn linksfervg,groeten en gaan recAfdc/.M ethenkomenookAvnholm,Bolette,Sïldeen Zysgdfrcs#). B olette (teçw' qlz' q voovb; gaanj.W at? is u nog aan het wandelen hier boven? E llida.Ja,hetis zoo mooien zoo lekker koelhier op de hoogte. 219
DE VROUW VAN DE ZEE.
d Arnho1m. Wij willen nu beneden een beetje gaan ansen. W angel.Best)best.Wijkomen ook gauw beneden. H ilde.Tot straks dan. E1lida. Mi jnheer Lyngstrand,... och wacht een oogenblikje. (Lyngstrand 5I#JfDtaan.XrlAol-,Bolette6nSïldegaan recAfd aJ). Ellida (tegen Zpwdfzcs#).Moet u ook gaan dansen. L yngstrand.Neen,mqvrouw,ik geloofnietdatikmag. b Ellida.Neen,'t isbeterwat voorzichtig te zijn.Die orstkwaalvan u ...die is nog niet heelemaalover. L yngstrand.Neen,nog niet heelemaal.
E1lida (6es beetie dralendj.Hoe lang kan hetnu wel geleden zi jn datu die reismaakte? Lyngstrand.Toen ik diekwaalopdeedî Ellida.Ja, die reis,waarvan u vaa middag vertelde. Lyngstrand.0,dat zalzoowat...laat eens zien...
Jawel,datisnu ruim drie jaargeleden. Ellida.Driejaar...zoo. Lyngstrand. 0f misschien iets langer.W i j zeilden weg van Am erika in Februari.En in M aartleden wi jtoen schipbreuk.Het waren de evennachtsstormen die ons te pakken kregen.
E11ida (zietFcsgelccs).In dien ti jd 4uswashet... W ange1.M aar lieve Ellida...î E llida.Nu,laat ik u nietlanger ophouden,mi jnheer Lyngstrand.Ga maarnaarbeneden.Maarniet dansen! Lyngstrand. Neen, alleen maar kijken. (## gaat zec/lfdafj. W ange1.Lieve Ellida,...waarom vroeg je hem dat van die reis? E l1ida.Johnston is mee.aan boord geweest.Daar ben ik heelzeker van. W ange1.W aaruit leid jedataf?
Ellida (zonderfe antwoorden).Hi jkwam aan boord te weten datik meteenandergetrouwd was.Terwi jlhijweg was.Entoen...indatzelfdeoogenblikishetovermijgekomen! W ange1.Dat beangstigende?
E llida. Ja. Op eens kan ik hem dan plotseliny in
levendenlijvevoormijzien.0feigenli jkmeerzooterzl jde. Hijzietmi jnooitaan.Hi jiseralleen maar. 220
2-.-
'
'
DE VROUW VAN DE ZEE.
W angel.Hoe ziethi jerdan uit? E llida.Net zooals ik hem het laatst Z&g. W angel. Tien jaargel eden? Ellida.Ja.Daarbuiten opdenBratthammer.Hetaller-
duidelijkstzieik zi jn dasspeld meteen grooteblauwwitte parelerin.Dieparellijktophetoogvaneen dooden visch. En dat schijntmijdan aan te staren! W angel.Om Godswil...!Je bent zieker dan ik dacht. Ziekerdan je zelfweet,Ellida. Ellida.Ja,ja,...help mijalsje kunt.W ant ik voel hoe het zich almeer en meerom mijsamentrekt. W ange1.En in zoo'n toestand heb jehiernu drievolle jarenrondgeloopen.Aldatgeheimeleedgedragenzonderhet mijmee te deelen! E llida.Maar datkon ik toch niet!Nietv6ôrvan daag, nu hetnoodigwasvoorjou.A1sikjedatalleshadmoeten meedeelen...dan had ik je ook dat andere moeten vertellen...dat onzegbare... W angel.Dat onzegbare...? E llida (afwerendj.Neen,neen,neen!Vraag mi jniets! Alleen nog maar dit ééne.Dan niets meer...W angel,...
hoezullen wijooitdoorgronden,...datraadselachtigemet de oogen van het kind ...? W angel.M aar lieve beste Elli da,ik verzeker je,dat was niets dan verbeelding Van je.Het ki nd had precies dez soor Eel 1f 1de ida. Nteevan n,doogen als andere norm ale kinderen. at had het niet!Datji k jdatniet zien on!De oogen van hetkind veranderden van kleurmetde Zee. Lag de f jord in kalmen zonneschijn,dan waren ook de oogen zoo.En in stormweer washet ook zoo...0,ik heb hetwe1gezien,alzag jijhetdan niet! W ange1(toegerendj.Hm,...laathetdanzoozijn.Maar al wàs het zoo? W at dan nog? Ellida (zacht61 dicht5# hemj.Ik heb zulkeoogen nog eens vroeger gezien. W ange1.W anneer? En waar?...
El1ida.BuitenopdenBratthammer.Tien jaargeleden. W angel(doeteen ' sfc, terug).Watmoet dat...! E llida(Fuistertbevend).Hetkindhaddeoogenvan den vreem den m an! W angelfonwillekeurig luidj.Ellida...! E11ida (. sIxfin wanhoop & hanhn dl-es boren Aclr 221
DE VROUW VAN DE ZEE.
kooldj.Numoetjewelbegrijpen,waarom iknooitmeerwil... nooitmeerdnf,metje leven alsje vrouw! (Zf keertzïcAnnelom elvlcht=egorerdeAeveeldrechtsj. W angel(#Ifhaar rAfer- ,roepeM jEllida,...Ellida! Mi jn armeongelukkige Ellida!
EINDM VAN HET TW EEDM BEDRIR .
222
D E R D E B E D R IJF. Een afgelegen stuk van dokter W angel's tuin. De plek is vochtig,m oerassig en beschaduwd door groote oude boomen.
Rechtszietmen den oevervan een modderigen mjver.Een laag om n hek scheidtden tuin van het voetpad en defjord op den achtergrond.Ver achter,de bergke/n en topm n van de overzi jde van de fjord.Namiddag,tegen den avond. Bolette zit te naaien op een steenen bank liv s.Op de bank
een paar boeken en een werkmandje.Hilde en Lyngstrand beidenmetvischgereedschaploopenopenneerlangsdenvi jver.
H ilde (maaktfeeàepd tqen Zg%8fr@W ).Stil!Daarzie
ik een groote!
Lyngstrand (kljktj.Waardan? H 1lde (Y#df).Kan u 'm niet zien...daar onderaan. En kijk dâar!Bliksems,daarisernogeen!(knktfvddckl d6boomen doorj.0ch...!Nou komt hijze ons wegjagen! Bolette (kl jktopj.Wiekomt? H ilde.Jouw leeraar,moes! B olette.M i jn leeraar...? HAr ilde. der mi jne is hij aracht oi tj. nholmJak,omt cs rec hts fuwa ddckn d6igbon oo me n geweest.
( Hilde.Ja,erzijn een paarverbazend oudekarpersin.
A rnholm .Zi jn ervisschen in den vijver?
A rnholm .0ch kom,leven die oude karpers nog?
Hilde.Ja,die zijn taai.Maarnu zullen wetoch zien Arnho1m.Datmoestjelieverbuitenindefjordprobeeren. Lyngstrand.Neen,de vijver...die is eigenlijk wat
ofwe er niet een paar osa zeep kunnen helpen. -
Je noemt veelgeheimzinniger.
223
DE VROUW VAN DE ZEE. *
H i1de. Ja,Mer is het spannender...Is u PaS 111Zee geweest nu? A rnholm.Zoo net.lk kom regelrecht uit het badhuia. H ilde.U is zeker daar in het bassin gebleven? Arnholm.Ja,ik ben geen bizonder groot zwemmer. H ilde.Kan u op uw rug zwemmen? Arnholm.Neen.
Hilde.Ik wel.(Tegen Lyngstrandj.Laatonsdaaraan
den anderen kant eens probeeren.
(Z# gaan Icsp den rpw ' -ervechtscX. Arnholm (komt sc&r bb'Bolette).Zit je zoo alleen, Bolettel Bolette.Och ja,datdoeik meestal. Arnholm.lsje mama niethierin den tllin? B olette.Zijzalweluit zijn metpapa. Arnholm.Hoe is het met haar van middag? Bolette.Ik weet 'teigenli jk niet.Ik heb vergeten er naar te Vragen. Arnholm.Watzi jn datvoorboeken diejedaarhebt? B olette.0,dat eene is iets over plantkunde.En het andereeen beschrijving van den aardbol. A rnholm .Lees je graag zul ke dingen? B olette.Ja,alsikertijdvoorheb,...maarindeeerste plaatsmoetik mijbezig houden methethuishouden. Arnholm.Maar helpt je mama...je stiefmoeder. helptzi jje daardan nietmee? B olette.Neen,datkomtopmijneer.Ikmoestertoch ook voor zorgen die twee jaar dat papa alleen was.En toen is het later ook zoo gebleven. A rnholm.Maar heb je dus nog alti jd even veelleeslust als vroeger? B olette. Ja,ik lees alles wat ik van nuttige boeken maarmachtig worden kan.Een mensch * 1toch graag wat
van dewereld weten.Wanthier leven wijzoo heelemaal
buiten alles water omgaat.Ofzoo soed als,ten minste. A rnholm.Maar,Bolette?datmoetlenutochnietzeggen.
Bolette.0 jawel.Ik vlnd datonsleven nietzoo heel veelandersisdan datvan dekarpersdaarin den vijver. Defjordisvlak bi jhenen daarzwemmendewildevisschen
in groote scholen uiten in.Maardaarmerken die arm! tamme huisvisschen heelemaal niets van.Daar mogen zp
nooitbijzijn. 224
-
-
''-r ssusk
DE VROUW VAN DE ZEE.
Arnholm . Ik geloof ook niet dat het hun zoo heel
goed bekomen zou,alszi jer eensuitslipten.
B olette. Och, dat zou er niet veel op aan komen, vind ik.
Arnholm.Trouwens,je kunt toch ook niet zeggen, d a t jehierzooheelemaalbuitenhetlevenstaat.Althansniet 's zom ers
.' tIshiertegenwoordigietsalseen modebadplaats, waariedereen heentrekt.H aasteenconcentratiepuntvanhet
mondaineleven...tijdelijk ten minste. Bolette(glimlaohtj.0 ja,u,diehierzelfmaarti jdelijk is,u kan gemakkeli jk degek steken metons. Arnholm.De gek steken...? Hoe kom je daaraanî Bolette.Jawel,wantaldiepraatjesvanmodebadplaats enconcentratiepuntvanhetmondaineleven,datzijndingen d
ie u de menschen hierin destad heefthooren zeggen.Die gebruiken zulke uitdrukkingen. A rnholm . Ja,eerli jk* gezegd,dat heb ik opgemerkt. B olette.Maardaar 1S toch ei genlijk geen woord Van Waar.Nietvoorons,diehiervastwonen.W athebben wiJ 'er aan ofde groote vreemde wereld hier door komt op haar
reisnaarhetNoorden om demiddernachtzon tezien?Wij zelfkunnendaartochnietaanmeedoen.Wijkrijgenheusch geen middernachtzon tezien.Oghneen,wi jmogen hierbehoorli jk en zoetonsleventjesll gten in onzen karpervi jver. i Arnholm (gaatbb'haarzittenj.Zer mijeensBolette, sersomsiets,...ietsbepaalds,bedoel1k,waarnaarjehier thuis zit ta verlangenî B olette.0,ja,datkon weleenswaar zi jn. nholm.En watisdatdan eigenlijkîWaarnaar zit ' Ar Je zoo teverlangen? B olette.H et m eest om er uit te kom en. A rnholm .D aarnaar dus in de allereerste plaats? B olette.Ja.En dan zou ik ook zoo graag wat meer leeren.Rens goed op de hoogte komen van alle dingen.
dikArnholm.In derti jd,toen ik je lesgaf,zeije papa wijk dathi jje welwoû laten studeeren. Bo!ette. Och ja,die armepapa,...hijzegtzooveel. Maar als het er op aan komt,dan.. Er zit zoo weinig energie in papa. Arnho1m.Ja,dat is helaas welwaar.Dat zit er ook
eigenlijknietin.Maarhebjeerooitmethem overgesproken? Zoc eens heel ernstig en met overtuiging?
225
277. ))-L--L . --- .7
. -- -- -
- .
DE VROUW VAN DE ZEE.
Bolette.Neen,datheb i k eigenli jk ö6k niet gedaan. A rnholm .Maardatmoetjedantochheuscheensdoen.
M66r het te laat is,Bolette.Waarom doejedat niet? Bolette.Och,misschien welomdater ook in mi j de
ware energieniet zit,denk 1 .Datis zeker ietsdat ik van papa heb. Arnholm.Hm,...zou jenietdenken datjedaarin je zelfeen beetje te kort deed? B?lette.Neen,helaas niet. En papa heeft ook zoo
weinlgtijd qm aan mijen mi jn toekomstte denken.Veel lustheefthlJerook nietin.Zulkedingen schui fthijliefst van zich af,alshi jeenigszinskan.WantEllidaneemthem zoo heelem aalin beslag... A rnholm .W ie...? Hoezoo?
PaBpa ol ee ntma te.ma lkme hee bnda benta hl ijgee nmi noej gns at ain efmo hunedeeir ge .n ..fafbrekendj zaken,dat begrijpt u wel. Arnholm.Nu,deste beterzou hetzi jn alsjijerdan eens uit zag te komen. B olette.Ja,maar dan vind ik ook weer dat ik er het
recht niet toe heb.Om papa te verlaten,peen ik.
A rnholm .Maar,lieve Bolette,dat zalle toch metter-
tijd weleensmoeten doen.Daarom dunktme,datjehoe eer hoe beter... B olette. Ja,er zal welnietsandersopzit/n.Ik moet
toch ook aan mijzelf denken. Mijn best doen om een ofandere betrekking te kri jgen.Als papa eens komtte vallen,dan heb ikniemjnd om mijtesteunen...Maardie armepapa,...ik beefbjdegedachteom van hem wegte glan. @ A rnholm.BeefJe... B olette.Ja,voor papa zelf.
Arnho1m.Maar,lieveGod,en jestiefmoederdan?Zij bli jfttoch bijhem. Bolette.Ja,dati sook zoo.Maarzi jiszoo heelemaal niet geschiktvoorallerleidingen die moederzoo iink wist aan te pakken.Eriszooveeldatdezenietziet.0fdatzij m isschien nietwilzien,...ofwathaarnietschelen kan.Ik weet nietwathet eigenlijk is. Arnholm.Hm,...ik geloofweldat ik begrijp watje bedoelt. B olette.Arme Papa,...hi j is zwak in sommige op226
.
)(
q(.
--
77---- )
DE VROUW VAN DE ZEE.
zichten.U heefthetmisschien zel fwelgemerkt.Hijheeft
ook nietgenoegtedoen om zi jnleventevullen.En datzi j
dan ook absoluut niet in staat is om hem te steunen...
Datistrouwensvooreen deelwe1zijn eigen schuld. Arnholm.Hoezoo,denk je? Bolette.Och,papaheeftzoograagaltijdvroolijkeyezichten om zich heen.Ermoetvroolijkheid en zonneschjn in huiszijn:zegthij.En ikvreesdathijhaardaarom dikwijlsmedicljn geeft,die haarop den duurheelemaalgeen goed doet. Arnholm.Denk je datheusch? Bolette.Ja,ikkan diegedachtenietvanmijafzetten. W antzijistusschenbeidenzoovreemd(drftifj.Maarishet nu toch niet onbillijk dat ik altijd maar hlerthuismoet blijvenhokken!lndengrondispapaertochnietsmeegebaat. En ik heb dan toch ook plichten jegensmijzelf,dunktme. Arnholm. Weet je wat, Bolette, over die dingen moeten wijnog eensnader spreken. B olette.Och,dat zaltoch nietveelgeven.Hetzalwel mijn lot zi jn om hier in den karpervijver te blijven, denk ik.
Arnholm.Volstrektniet.Dathangtheelemaalvan je
zelf af.
Bolette (lerendigj.Geloqftu?
Arnho1m.Ja,geloofm1Jmaar.Datheb jeheelemaal
zelf In de hand. B olette. Och, als ik maar kon!
W il u misschien
een goed woordje voormijdoen bi j papa? A rnholm .Dat ook wel.M aar in de allereerste plaats wilikopenhartigenvri juitmetjouspreken,Bolette.(Kljkt sccrlïskd).Sst!Laatnietsmerken.W i jkomenerlateropterug. (Ellidakomtrcp,links.Z# i, nzonderhoed,heeftalleen ecl grooten doek ollerhaarhoofd en dc/lovder. vgeslagenj. Ellida(onrlutig,#rvà).Hieris'tgoed!Hieris'tlekker! Arnholm (staatop).Heeftu een wandeling gemaakt? Ellida.Ja,een lange,lange,heerli jke wandeling over dehoogten,met Wangel.En nu gaan wijzeilen. B olette.W il u niet gaan zitten? Ellida.Neen,dank je.Nietzitten. Bolette (. scAvife6s eindie op).Hier is anders plaats gen Eole1r. 1datloopfroM l.Neen,neen,neen.Nietzitten-Nietzitten. 227
'V-. -)..ï77-
).----)
--
DE VROUW VAN DE ZEE.
Arnholm .De wandeling heeft u zeker goed gedaan. U ziet er zoo opgefrischt ult.
Ellida.0,ik voelmijzooheerli jk wel!lkvoelmi jzoo onuitsprekelijk gelukkig!Zoo gerust!Zoo gerust!...(kgkt vïfnaarIïlkd).W atisdatvooreengrootebootdiedaarkomt? Bolette(staatopenà#/;f).DatmoetdegrooteEngelsche Z1 Jn. A rnholm .Zi j legt buiten aan,bijde boei.Stopt die hier gewoonlijk? B olette.Maar ongeveer een half llllrt* )e.Ze gaat nog verderde fjord op. **
.
E llida. En dan weer naar buiten... morgen. Naar buiten op de groote open zee.Ver weg over de zee.Ver-
beeld je...om daarmeemeetegaan!Dattekunnendoen! A rnholm .Heeft u nooit een groote zeereis gemaakt, m evrouw ?
Ellida.Nooitvan mi jn leven.Alleen zoo maarkleine tochtjeshierin de fjorden. Bolette(zurhtend).0chneen,wijmoetenhetvasteland m aar voor lief nem en. A rnholm.Nou,daarhoorenwi jdanook eigenlijkthuis. E llida.Neen datgeloofi k nu juistvolstrektniet. Arnholm.Nietdatwijop hetvasteland thuishooren? E llida.Neen,dat geloofik niet.lk geloof dat a1s de m enschen zich m aarvan het begin afaan gewend hadden om hun leven op zeedoortebrengen...in zeem isschien ...
danzoudenwijheelwatvolmaakterzi jn,danwijzijn.Beter en gelukkiger tevens. A rnholm.Gelooftu datwaarlijk? E llida.Ja,ik zou we1eenswillen weten ofdatniet zoo zi jnzou.IkhebermenigmaalmetWangelovergesproken... Arnho1m.Zoo,en hij...? E11ida.Jawel,hi jmeentookdathetbestmogeli jkzouzi jn. Arnholm fschertsendj.Nou,wieweet?Maargebeurd is gebeurd.W ijzijn nueenmaalvoorgoeddenverkeerdenweg opgegaan en landdieren in plaats van zeedieren geworden. ln elk geval is het nu zeker te laat om die fout nog te herstellen. E llida.Ja,daar zegt u een treurige waarheid.En ik geloofdat de m enschen zelf zoo iets daarvan voelen.Dat
zijhetmetzichomdragenalseengeheim berouw enverdriet. Geloofmaa' rgerustdatdezwaarmoedigheidvandemenschen 228
)
.( ..è. è q.q
DE VROUW VAN DE ZEE.
daarin haardiepstengrond heeft.Ja,ja...geloofdatmaar gerust. Arnholm. Maar, lieve mevrouw,...ik heb niet den indruk gekregen datde menschen inderdaad zooerg zwaar-
moedig zi jn.lk vind integendeeldatdemeesten hetleven zoolichten luchtigaanki jken...ineen groote,stille,onbewuste vreugde.
Ellida.0ch neenydatis toch zoo niet.Die vreuqde,
die isiets als onze vreugde over den langen,lichten nleteindigenden zomerdag.Er is een onbewust weten in van
dekomendedonkereti jden.En datweten ishet,datzi jn schaduw werptoverde vreugdedermenschen,...zooalsde
voorbijdrijvendewolkhaarschaduw werptoverdefjord.Die lag daar zoo blank en blauw.En dan op-eens... B olette.U moestnu nietaan zulke treurige gedachten
toegeven.Daar netwasu zoo vroolijk en blij.. Ellida.Ja,ja,datwasik ook.Och,datzi jn allemaal van diegekke dingen van me...(kb' ktozlzvt gfk zos#).Als Wangelnumaarkwam.Hijheefthetmijzoostelligbeloofd. Maarnukomthijtoch niet.Hijheefthetzekervergeten. Och mi jnheerArnholm,wilu nieteensvoormi jgaan zien ofu hem vinden kan?
A rnh olm .M et alle genoegen.
El1ida.Zeg hem dathi jvooraldadelijk moetkomen.
W ant nu kan ik hem niet zien... A rnholm @H em niet zien@*@0 @ k E llida.Och,u begrijptmijniet.Alshijnietbijmijis
an ik mijnietvoorstellenhoehijeruitziet.En dan ishet alsofik hem heelemaalverloren had.Datiszoo vreeseli jk pijnlijk.Maargaatu nu maar! (Z# looptheen en weev54/den rj'p6z). Bolette (tegen drzlApIzzl).lk ga met u mee.U weet immers niet waarheen... Arnholm.0ch wat.lk zalwel...
Bolette (halquid).Neen, neen,ik ben ongerust. Ik ben bang dathi jaan boord van de bootis. Arnholm.Bang?
k Bolette. Ja, hij gaat gewoonlijk kijken of er ook ennissen meegekomen zi jn.En eris een restaurant aan boord... Arnholm.Ah...!Ja?kom dan maar mee.
(II%j'en Bolettegaan I1s/;daj). 229
7
357) )
DE VROUW VAN DE ZEE.
(Ellida dfccfeen poodjein den w#wertefvres.Af en toe rra (Bu ati ztï e jnzo ap chh tiete s n onsamenhangend in zïcAzeW . voetpadccAferhetfvïskkjekomtvan links een wree-t!eman,cI:reiziger gekleed.Sccr en sccrd z4n rvk en ro. sdïg. 0p z#s hoofd 6en Sc/lofdcAe muts en een reïdfcdcA aan een riem overden dcAov#er). D e Vreem de M an (gaatlangzaam Icsp hethekie en àïj/cfspiedend in den tuin.WI# hb'Ellida in hetoog krb' gt 5I!Vfhg staan,àY/cfhaaronafgewendenvïfwordc/lesdaan en zegtgedempt. 'jGoeden avond,Ellida! Ellida fkeertzichom enrpcpf).0,beste,...kom jedaar eindelijk! D eVreem de.Ja,eindeli jk. Ellida (kb' kthem werrcdfen angstig ccs).Wie is uî Zoekt u hier iem andî D e Vreem de.Datkan jetoch welbegrijpen. E llida fschviktj.Watisdât?Hoe spreektu mi j aan? Voor wie komt u hier? D e V reem de. Ik kom natuurl ijk voorjou. E llida (àzï-yfinelkaavj.Ah...!(Dt aarthem aan,tuimelt tevugmeteenAct/gedvloozdes kveetj.Deooyen!.;.Deoogen! D eVreem de.Zoo,...begin jeme elndelljk weereen beetjete herkennen? Ik herkende jou dadelijk,Ellida! Ellida.Deoogen!Ki jkmi jnietzooaan!lkroepom hulp! D eVreemde.stilystil!W eesnietbang.lkzaljenietsdoen. Ellida (houdtdehanden roorhaaroogenj.Kijk meniet zoo aan,zeg ik! D eVreem de (leuntmetzYs kmen op hettuinhekiej. lk ben met de Engelsche boot gekomen. Ellida(kl jktdc/lvoondeçuitnaarhemj.Wat*1uvanmij? D eVreem de.lk beloofde jeimmersterug te komen zoodraikkon... E llida. Ga weg! Ga weer weg! Kom nooit.*@ nOO1*t me hi r.l bnu imme rse ge chr n da t al lesutusschen o nserui temo eksthe zij !Al leshe lesma aelve !Da t we et toch!
D e Vreem de (onverstooïbaar, zonder te czlfYo@r#8n).
lk wasgraag eerderterug gekomen.Maarik kon niet.Nu
kon ik dan eindelijk.En daarheb je mi jdan,Ellida. El1ida.Wat wilu van mij? W at wilu gaan doenî W aarvoor is u hier gekom en? D e Vreem de.Jekunttochwelbegri jpendatikgekomen ben om jete halen. 230
---
)---.)-i)-
2-7-.). -. )-ï
DE VROUW VAN DE ZEE.
Ellida (wl jktangstig fervg).Om mijte halen?Is het D e Vreem de.Ja,natuurlijk.
dat wat u wil!
E llida.Maaru moet toch weten datik getrouwd ben! D e Vreem de.Ja,dat weet ik. E llida. En dan tôch...! Toch komt u hier om ...
om ...mi jte halen! D e Vreem de.Ja zeker doe ik dat. Ellida(slaatdebeidehandenom Accrhoofd).0,datvreeselijke...!0,dathuiveringwekkende,huiveringwekkende...! D e Vreem de.Wilje misschien niet? E11ida (woest).Ki jk mijnietzoo aan! D e Vreem de.lk vraag ofje nietwi lt? E llida.N een? neen, neen! Ik wil niet! Nooit in der eeuwigheid!lk w1lniet,zeg ik!lk kan niet...en ik wilniet
(zachterj.En ik mag ook niet.
D e Vreem de(klimtor8rhethekieen komtin denfvïs). Nu a*kn,Ellida,...laatmijjedan maaréén ding zeggen, ##d voor l Wegga. E11ida(wilvlnchten,maarkanniet.Z%jdfccfalsvevlamd rJs schvikenlevsftegen een boomstam 5#*den wj,' rer).Raak mi j ni e t a a n ! Ko m n i e t b i j mi j ! Ni e t d i c h t e r b i j ! Ra a kmijniet aan, zeg ik! De Vreem de (voorzichtig een pccz stakpen naar haar foe).Je hoeftzoo bang nietvoormi jte zpn,Ellida. Ellida (slaatdehanden roorhaavoogenj.Ki jk mijniet zoo aan! De Vreemde.Weestochnietbang.Jemoetnietbangzijn. (Dokter Fczlgelkomtdoorden tuin rcs links). W angel(nogAc; tussehen d6boomen).Nou,jehebterg lang op mijmoeten wachten,hè? Ell1da (l jltnaavhem toe,klamptzich ccs z%n cr- vant en r0e,f).0,Wangel,red mi j!Red jijmij...a1sje kunt! W ange1.Ellida,...wat in Godsnaam ...! Ellida.Red mij,Wangel!Zie je hem dan niet?Daar 9nderstaathij! W angelfzietdien àcsfvïf).Die man diâr?(gaatsccr '
hem foe).Mag ik vragen...wieu is?En waarom komtu hier in den tuin?
D e Vreem de (w#dfmeteen hooldknik lccr Ellidaj.Ik W angel.Zoo.Danwasuhetzekerdie...?(tegenEllida).
heb met die wrpvo daar te spreken.
231
)(2- )-) -è --
- - ..
)
DE VROUW VAN DE ZEE.
lk hoordatereen vreemdeman op deplaatsgeweestis en
naa rje heeft gevraagd. D e Vreem de.Ja,dat was ik. W angel.Enwatwoûuvanmijnvrouw?(keevtzieh0-). Ken je hem,Ellida? Ellida (zaehties,orïsgfdehandenj.0,ofik hem ken? Ja ja ja! W angel ( :seI).Wieishetdan? E llida.0,hi jishetimmers,Wangel!Hijzelf!Hi j,je weet wel..@! W ange1.W itzeg je!LkeertzïcA0-).Isu dieJohnston, die eens...? De Vreem de.Nou,...ukanmijwelJohnstonnoemen. 'tIsmijgoed.Ik heettrouwens nietzoo. W ange1.Niet? D e Vreem de.Nu niet meer,neen.
W ange1.En watwilu nu eigenli jk van mijn vrouwî wachterallanggeledengetrouwdis.Enmetwienzi jgetrouwd is dat moet u ook we1weten. D e Vreem de.Datweetiknualmeerdandriejaarlang. Ellida (geupannen).Hoe is u dat te weten gekomen? De Vreemde.Ik was op weg naarje toe.Toen viel mijeen oudecourantin handen.Hetwaseen blad uitdeze streken.En dââr stond hetvan je huweli jk. Ellida (ki jktwoozzich Gl).Van mijn huweli jk...Dus dât was het... D e Vreem de.Datdeed mi jzoozonderlingaan.Want datmetderingen...datwastoch66k eenhuwelijk,Ellida. Ellida (slaatdehanden ro0rltaargezïcAf).0...! W antu weet zeker weldatde dochtervan den vuurtoren-
W ange1.Hoe durft u...!
D e hTzeemde.Had je datvergeten? Ellida f' voeltzYs blik en 5crdIvïf).Sta mi j toch niet zoo aan te kijken! W angel(laatwopr hem dfccs).U heeft u tot mi j te wenden en nlet tot haar.Dus, kort en goed,...daar u nu de omstandigheden kent,...watheeftu hierdan eigen-
lijk nog te maken? Waarom komt u hier mijn vrouw
opzoeken? D e Vreem de.Ik had Ellida beloofd naar haartoe te komen zoodra ik kon. W ange1.Ellida...? Nu toch weer! 232
DeHeer0.(?.van Schoonhoven alsDeVreem dein ,,DeVrouw van deZee''
-
............. ... ... . ...................... >...x .
=
x=
==
.=
.=
=Y-....
O
DE VROUW VAN DE ZEE.
DeVreemde.En Ellidahadzoovastbeloofdopmi j W angel.Ik hoordatu mi jn vrouw bijhaarvoornaam noemt.Diesoortvan vertrouwelijkheid ishierbi jonsniet gebruikeli jk. D e Vreem de.Datweetik wel.Maardaarzi jnu toch in deallereerste plaats mijtoebehoort... te zullen wachten,tot ik kwam.
W angel.U !Nu nôg...!
E1lida (revbergtzich ccAfer FJ%el).0...!Nooit laat hi jmij1os...! W ange1.U !U zegt datzi j1 toebehoort! D e Vreem de. Heeft zi j u niets van die twee ringen verteld?Van mi jn ring en dien van Ellida.
W angel. Jawel. Maar wat dan nog? Zij heeft het
immerslaterafgemaakt.U heefttoch haarbrieven gekregen. U weet dat dus. D e Vreem de. Ellida en ik waren het er over eens:
datmetderingenzouvankrachtblijvenentenvollegelden als een huwell gk. E llida.Maar ik wilniet, dat hoort u immers!Nooit
vanmijn leven wilikmeerietsvanu weten!Kijk mijniet zoo aan!lk wilniet,zeg ik u! W ange1.U moettoch welniet goed wi js zijn om te
denken,dat u op zulk kinderspeleenig recht zou kunnen laten gelden. D e Vreem de. Dat is waar. Eenig recht... zooals u het opvat,.. . heb ik natuurli jk volstrektniet. W angel. Maar wat wil u dân? U verbeeldt u toch
zekernietdatu haarmetgeweld van mijwegkan nemen! Tegen haar wil! D e Vreem de. Neen. W aartoe
ZOq
dat dienen? Als
Ellidametmijmeegaanzal,danmoetzijhetvrijwilligdoen. E llida fontstelten scrdfvïf).Vri jwillig.**! W apge1.En u zou denken dat...! E ll1da (ïl zïcA z6(n.Vri jwillig...! W ange1.0chmensch,jemoetkrankzinnigzijn.Gaheen! We hebben nietsmeermetjete maken. D e Vreem de (kl jktop z#l horlogej. 'tls haast tijd voormeom weeraan boord tegaan.(Een dfcpdiehterbgj. Nu,Ellida?...ikhebdusmijnplichtgedaan(weev#' JcAfers#l. lk heb ml jn woord,datik je gaf?gehouden. Ellida (smeekend...wgktp, z#).0,raak mi jnietaan! 16
233
DE VROUW VAN DE ZEE.
D eVreem de.En nu kan jejebedenken totmorgen-
avond... W ange1.Hier valt niets te bedenken.Maak maar dat
je wegkomt! D e Vreem de faldoor tegen Ellidaj.Nu ga ik met de bootde fjord vlrderop.Morgen avond kom ik dusterug. Endan kom ikJeweeropzoeken.Jemoetmijmaarhierin dentuinwachten.Wantikwoûliefstdezaakmetjoualleen uitmaken,weetje. Ellida (zachtel berendj.0,hoorje dat,W angel! W angel.W ees maar bedaard. Dat bezoek zullen WJ j* welweten te verhinderen. D e Vreem de.Tot zoo lang,vaarwel,Ellida.Morgenavond dus.
E llida(smeekendj.0chneen1neen,...kom nietmorgen-
avond!Kom nooit meer terug.
D e Vreem de.En a1s je dan met mijmee wiltover Ellida.0,ki jk mijtoch nietzoo aan! D e Vreem de.lk wilalleen maarzeggen,dat je dan
de zee...
zaoet zorgen reisvaardig te zi J-n. W angel.Ga naar huis,Ellida. E llida.lk kan niet. 0, help mi j!Red mi j,dWangel! D e Vrgem de.W ant je moetwélbedenken, at als le m orgen nlet m ee gaat,dan is alles uit.
Ellida fkz j .kthem serend ccl).Isdan allesuitîVoor altijd...@ teD vee rande El kkom me ernini Vrereemn,d eli (da. kniklt 5ere:/no #eoi Wt) .Da sernietsmeeraan dezelandenterug. Jezultmi jnooitmeerterugzien.Enook nooitmeerietsvan mi j hooren.Dan ben ik vooraltijd weg en dood VOOr1 *e. E llida (ademtonrust igj.O! D eVreemde.Bedenk dusgoed,watjedoet.Vaarwel. fKlimtweerorerAefltekie,dfccfntiley zegt. 'jDus,Ellida,... maakdatjemorgenavondreisvaardlgbent.Wantdankom ik jehalen. (SY #ccflangzaam enbedaardIefToetpadc/naarrecAff); E llida fknkthem een oogenblik s#).Vri jwillig,zeih1j. Denk eens aan,...hi j zeidatik vri lwillig methem mee m oest gaan. W ange1.Weesmaarkalm.Nu is hi j weg.En jezult hem nooit meer terug zien. 234
)'y . ') -éy'' . yy ..-
.
DR VROUW VAN DZ ZEZ.
Ellida.0,hoekanjedatnu zeggen?Hijkomtimmers W angel.Laat hem maar komen.Jou zalhi j in elk gevalniet ontm oeten. Ellida fschudthethoofd).0,W angel,gelooftoch niet datjehet hem beletten kunt. W ange1.Jawel,lieve...vertrouw jijmaarop mij. Ellida (nadenkend,zpl#er naar hem te Iuïdferel).En alshi jnuhiergeweestismorgenavond...?Enalshijdan morgen avond.
met de boot de zee over is...? W angel.Ja,wat dan?
Ellida.lk zou weleenswillen weten ofhijdan nooit... W angel.Neen,lieveEllida,daarkan jeheelgerustop zijn.Watzou hijhiernogkomendoendaarna?Nuheefth1 J hetimmersuitjeeigenmondgehoord,datjeheelemaalniets meer van hem wilt weten.Daarmee is de zaak uit. E1a W li ng dae1(. inEn zïca Alszeh eij.he Mo trl ynenzi j anvohnodofdus z. ou0fnooit. krijgen om nooit weer terugkomt?
nog erns terug te komen... Elllda (genpannenj.Wat dan...?
h W ange1.Danhebbenwijhetimmersin onzemachtom em onschadelijk temaken.
Ellida.Och,geloof dat maar niet.
j W ange1.W i jhebben%etin onzemacht,zeg ik je.Als eopgeenanderemaniervanhem bevri jdkuntworden:dan moEet llh ii djmaarboetenvoordenmoord op denkaljtem. afdrftigj.Neen,neen,neen!Datnooit!W1jweten niets van dien moord op den kapitein!Volstrekt niets! W ange1.W eten wijdaar niets van?En hijheefthet zelfaan jebekend! ikE11ida.Neen,nietsdaarvan!Alsji jietszegt,danontken het.Niethem opsluiten!Hijmoetbuitenzijn,opdegroote, wijdezee.Daarhoorthij. W angel(ki jktAccraanenzegtIcwz>-).Ach,Ellida,... Ellida! liE llida (klemtzïcAhartstoohtelnkaan hem m#f).0,mi jn
eve,trouwe,...red mijvoordien man! W angel(maaktzïcAzachtieu10:).Kom !Kom meemetmi j! (Lynvtrand en SïI#e,allebeimetddcAfuk,komenwsden w#werrechtsj. Lyngstrand (loopt#-Inaaç Ellida f0e).Neen maar, 235
-7
77
L
DE VROUW VAN DE ZEE.
mevrouw, nu zal ik u eens iets wonderlijks vertellen! W angel.W at dan? Lyngstrand.Verbeeldu,...wijhebbendenAmerikaan gezien! W angel.Den Amerikaanb H ilde.Ja,ik heb hem ook gezien.
Lyngstrand.Hij ging boven langs den tuin en aan
boord van de groote Engelsche boot. W angel.Van waar kent u dien man? Lyngstrand.lkbeneensmethem opzeegeweest.lkdacht
zoozekerdathijverdronkenwas.Ennuishijnogspringlevend! W angel.W eet u niets meer van hem ? L yngstrand.Neen.Maar hi j is zeker gekomaen ODl zich te wreken op zijn trouweloozeZeem ansvrollW . W ange1.W at vertelt u daar? H ilde.Lyngstrand wilhem gebruiken voor een beeld-
houwwerk dathijmaken wil. W angel.Ik begrijp ergeen woord van... Ellida.lk za1hetjelater weleensvertellen. (Arnholm en Bolettekomen wcslinknoph6tvoefyc:buiten hettuinhekie). B olette (tegen all en in den fvïs).Komt eens kijken: Nu gaat de Engel sche boot defjord op. (Een gyoote stoombootglYdflangzaam moor5# op eenigen alstandj. Lyngstrand (tegen Hilde5# h6ttuinhekie).Van nacht zalhijhaarzeker overvallen. H ilde (kniktj.Detrouweloozezeemansvrouw,...ja. L yngstrand.Verbeeld u,...zoo om middernacht! Hilde.Dat li jktmi jwelerg spannend.
Elali W da (kjjkthetdcAk >).Morgen dus... ngel.En dan noolt meer. E1lida(zcc/lfenbektendj.0,Wangel,...redmijvoormijzelf! W angel(kgkt#cJrangstig ccs).Ellida!Ik voelhet,
daar schuilt nog iets achter! E llida.Er schuilt iets achter dat trekt en lokt. W ange1.Dat trekt en lokt...? E llida.D ie m an is als de zee.
(Z# gaatlangzaam en nadenkend#oA den tuin wegv r linku.Flwellooptosrudfk naantl' lcren ziet#@@rondetzoekend ccs). EINDE vAx HxT DERDZ BEDRIJF.
236
V IE R D E B E D R IJF. Tnlnkamerbi jWangel.Deuren rechtsenlinka.Op denachtergrond tusschen de beide ramen een open glazen deur naar de veranda leidend. Daaronder,buiten,iseen stuk van den tuin te zien.Een canapé mettafellinks.Rechts een piano en wat verder weg een groote bloementafel.M idden in de kamer een ronde tafelmet stoelen.Op de tafeleen bloeiende rozenstruik en andere potplanten er omheen... Voormiddag.
In dekamerbj detafellinkszitBoletteop de canapé,bezig met een borduurwerk. Lyngstrand zit op een stoel aan het boveneinde van de tafel. Beneden in den tuin zit Ballested
te schilderen.Hilde staatnaasthem toe te kjken.
Lyngstrand (metz#l avmen op d6tafelziteen pood# zwggend t6/c#/c6s hoeBoletteY6ràf).Datmoettoch zeker verbazend moeili jk zi jn,om zoo'n rand temaken. Bolette.Och neen.Dat is zoo moeilijk niet.Als je m aar goed oppast m et tellen... Lyngstrand.Tell en?Moet u daarbi jtellen ook? B olette.Ja,de steken.Ki jk... Lyngstrand. Juist, ja! Verbeeld je! Dat is haast tk.Kan u ook td eeke nen? als een soort van kuns als i een voo rbeel heb. Bolette.0 ja, . LynZStrand.Anders nlet2 B olette.N een,anders niet. Lyngstrand.Dan is het toch geen echte kunst.
Bolette.Neen,het is hoofdzakelijk handigheid.
Lyngstrand.Maarik zou toch weldenken datu kunst zou kunnen leeren. B olette.M s ik ergeen aanleg voor heb? 237
-
r 77.-(
y
DE VROUW VAN DE ZEE.
LyngBtrand. Toch wel. A1s u maar altijd samen kon zijn metiemand die een echtwaar artiste is...
B olette.Denktu datikdan vanhem zoukunnrnleeren? Lyngstrand.Niet leeren op de gewone manier.Maar
ikdenkdathetzoozachtjesaantotuzoukomen.Dooriets als een wonder. Bolette.Datzou welvreemd zijn. Lyngstrand(eresIcfer).Heeftuweleensnagedacht...? huweli jkî Bolettefkb'ktAe- Tlchtigx >).Over...@Neen. Ik meen...ofu we1eensdieper heeftnagedacht overhet Lyngstrand.Ik wel. Bolette.Zoob Heeft u?
Lyngstrand.Jaha,...ik denkheeldikwijlsoverzulke dingen.'tMeestoverhethuwelijk.Enikheb erookinverscheiden boeken over gelezen.Ik geloofdathethuwelijk alseen soortvan wondermoetbeschouwd worden.Dat de
Ua On qWgezlo ijo kvtaenwli oervdeern ledeheelemaalverandertomaanhaar .
B olette.Datzi jin zi jn belangen deelt,bedoelt u? Lyngstrand.Ja,juist,datmeen ik. B olette. Maar zi jn gaven dan? En zijn aanleg en bekwaamhedenî Lyngstrand.Hm,ja, ik zou weleenswillen weten ofdat alles ook niet... B olette.Gelooft u misschien dat wat een man gelezen
heeft... of gedacht,...ook op zijn vrouw zou kunnen overgaan? Lyngstrand.Dat ook ja.Van lieverlede.Als door een wonder.Maarik weetweldat zoo iets alleen gebeuren kanineenhuweli jkdattrouwenliefdevolenechtgelukkigis. B olette.Isu nooitop hetideegekomen,dat een man misschienook zoonaarzijnvrouw zoukunnentoegroeienen methaar één worden?Aan haar gelijk worden bedoelik. L yngstrand.Een manî Neen, dat heb ik nooit zoo bedacht. B olette. Maar waarom het eene niet net zoo goe; als het andereb L yngstrand. Neen, een m an heeft toch een beroep om voor te leven.En da is het wat een m an zoo sterk
en zekermaakt.Hijheeft een levensdoel. B olette.Iedere man? 238
DE VROUW VAN DE ZEE.
Lynrstrand.0 neen.Ik dachtnu in 'tbizonderaan een artlste.
B olette.Vindtudateenartistegoeddoetmettetrouwen? Lyngstrand. Ja,zeker vind ik dat.Als hi j iemand vinden kan van wie hijinnig veel houdt,dan ... B olette.Maartoch;mi jli jkt'tdathi jlieverheelemaal alleen voorzijn kunst moet leven. Lyngstrand.Zeker,datmoethi jook.Maar datkan
hi jimmerstoch doen altrouwthi j. B olette.En zi jdan? Lyngstrand.Zi j? Hoezoo...î Bolette.Zij,met wie hi j trouwt.Waarvoor moet zij dan levenî Lyngstrand.Zi jmoetook leven voorzijn kunst.Mij dunktdateen vrouw zich daarin zoo innig gelukkig voelen moet.
B olette.Hm,...dat weet ik zoo niet.... Lyngstrand. Ja, jufrouw,geloof dat maar gerust. Nietalleendateerenaanzienhaardoorhem tebeurtvallen... want dat komt het minst in aanmerking,zou ik denken.
Maardatzi jhem kanbi jstaan in zijnwerken...datzijzi jn arbeid kan verlichten doorbi jhem tezi jn en voorhem te zorgen en hem het leven aangenaara te m aken.Dat dunkt mijmoet zoo heerli jk zi jn VOOr een Vr0uW .
B olette.Och,u Nieet zelfniet hoe egoïst u is! L y ng strand.Ben ik egoïst? Och,lieve hemel...!0, als u mi j maar een beetje beter kende... (buigtzïcA tot
#clrorer).JufrouwW angel,...wanneerikernietmeerben...
en ik zalergauw nietmeerzi jn... Bolette (ki jkth6m deelnemend ccs).Maar begin nu toch niet meer over zulke treurige dingen te denken. Lyngstrand.Eigenlijk is het niet zoo heel treurig, vind ik. B olette.W at meent u dan? Lyngstrand.lk ga toch oyereen maand weg.Eerst hier van daan.En later ga ik lmmers naar het Zuiden. B olette.Ach z66.Jawel. Lyngstrand. W il u dan tusschenbeiden nog eens
aan mi jdenken? B olette.Ja zeker,heelgraag. L yngstrand (51#).Ja?Belooftu mi jdat? Bolette.Ja?d&t beloofi .k q.
î3@
DE VROUW VAN DE ZEE.
L yngstrand.Heilig en zeker,jufrouw Bolette? B olette. Heilig en zeker (rerandert wcl foon). Och, maarwatbeteekentdatnu eigenl ijk?Datkanimmerstoch tot niets leiden. ' zou Lyngstrand.Hoe kan u dat zeggen.Voor m il
hetzooheerlijkzijnteweten,datuhierthuisaanmijdacht. B olette.En wat dan verder? Lyngstrand.Ja,dat weet ik eigenli jk niet recht... B olette.Ik ook niet.Er staat zooveel in den weg. Alle mogelijke dingen staan in den weg,vind ik. Lyngstrand.0,er zou weleen ofanderwonderkunnen gebeuren.Een gelukkgekeervan hetlot...ofzoo iets.
W antik geloofnu eenmaaldathetgeluk op mi jnhand is. Bolette (I6re< ïg):Ja,niet waar?Daaraan gelooftu?
Lyngstrand.0 )a,dat geloof ik vast en zeker.En
dan...overeenigejaren...a1sik terugkom,alseen beeldhouwer van naam en in gunstige omstandigheden,en volmaaktgezond... B olette. Ja, ja,zeker.Datwill en wijhopen. L yngstrand.Daarkan u gerustop hopen.Alsu m aar
trouw en hartel ijk aan mijdenkt,terwijlik verwegin het
Zuiden ben.En daarop heeftu mijnu uw woord gegeven. B olette.Datheb 1k.(Schn. dth6thoofdj.Maarhetleidt toch stellig tot niets. Lyngstrand.Jawel,juAouw Bolette.Het zalin e1k gevaldayrtoeleiden,datikzooveelgemakkelijkerenQinker voor m i zn kunstzalkunnen werken. B olette.Gelooft u dat heusch?
Lyngstrand.Ja,dat voelik in mi jn binnenste.En mijdunktdathettoch ook vooruietsverkwikkendsmoet zijn...hierin ditafgelegen plaatsje...a1s u vooru zelf weet dat u mi jals'tware behulpzaam isbijmijn werk. B olette(kb' kth6m ccs).Nu,...maarudanvanuw kant? L yngstrand.Ik?... B olette (kl jktin den fvïp).Stil!Laat ons over wat anderspraten.Daar komtmijnheerArnholm. fArnholm wprdfzichtbaaçin11tninIïnàd.SYblgftdfccl en dyree/cfmetBallested en Hildej.
Lyngstrand. H oudt u van uw vroegeren leeraar,
juGrouw Bolette? B olette.0f ik van hem hoû? Lyngstrand.Ja,iknleenofuhenzgraaglijdenmag? 240
è
--'' -'
DE VROUW VAN DE ZEE.
Bolette.O ja.Hijiszoo'ngoedevriendenraadgever... En hijisaltijd bereid om tehelpen waarhijmaarkan. Lyngstrand.Maar wat is het vreemd dathijnooit
getrouwd is. B olette.Vindt u dat zoo vreemd?
Lyngstrand.Ja.Wanthijistocheenwelgesteld man, Bolette.Datkan welzi jn.Maarhetismisschien niet zoogemakkelijkvoorhem geweestom iemandtevinden,die zeggen ze.
hem hebben woû,denk ik. Lyngstrand.W aarom ?
Bolette.Och,hi jisdeonderwijzergeweestvan haast allejonge meisjesdie hijkent.Datzegthijzelf. L yngstrand.En wat zou dat? Bol Maa r,rl ieve mel,J iema ndette. dieje onde wi jzerheis *etrouwttoch nietmet geweest! Lyngstrand.Gelooft u niet dat een J @ong me(y) @; yqy. liefd kan worden op haaronderwi jzer? @
Bolette.Nietals zijeenmaalvolwassen 1Syneen. L yngstrand.0ch kom ...niet? B olette h (wa ch ud we dj.z Pa eejatrsïs fv dcnks ïjsso p!Hm ...! bo6l5ï J'elkaar gepakt en (Ballested bcsgfdien weg zocAf, sden tuin ïw,.Hildehelpthem tfccrsïj. Arnholm gaatdewercstfc op en komtdeHp16:binnenj.
A rnholm .Goedenm orgen,llveBolette.Goedenm orgen, m eneer...m eneer.* * hm ! (VY zieteronterreden vïfen kniktkoelt6g6n Z#nfdfTlld)
dieopstaaten buigtj. Bolette(staatopengxfnaarhem toe).Goedenmorgen,
mi jnheer Arnholm.
Arnholm.Hoe gaat het hier van daagî B olette.Goed,dank u.
Arnholm.lsjestiefmoedervandaagsomsookgaanbadenl Bolette.Neen zijisboven op haarkamer. Arnho1m.Niet heelwel? B olette.lkweet'tniet.Zi jheeftdedeuropslotgedaan.
A rnholm .Zoo? Hm. Lyngstrand.Mevrouw W angelwasergontdaan gisteren over dien Amerikaan. Arnho1m.W at weet v daarvan? Lyngstrand. Ik vertelde dat ik hem in levenden
lijveachterom den tuin had zien gaan. 241
L ) -)) è
.- -
- -.
--- ..-
- .--
DE VROUW VAN DE ZEE.
Arnholm .0,zoo.
B oletteftegen Arnholm).U isgisteren avond zekernog lang metpapa bli jven zitten? Arnho1m.Ja,vri jlang.W i jraakten aan 'tpratenover ernstige onderwerpen. Bolette.Heeftu ooknog overmijen mi jnaangelegenheden gesproken?
Arnhplm.Neen,lieveBolette,daar kwam ik niettoe. W ant hiJ was heelemaalvervuld van iets anders.
Bolette (à>ïkf).Och ja,datishi jaltijd. Arnholm (kljkthaarbeteekeninvolcc>).Maarwijzullen
samen straks nog eens nader over die dingen spreken... W aarisje papa nu?Misschien niet thuisî
Bolette.Jawel.Hi jis zeker beneden in zijn kantoor.
Ik zalhem even gaan roeken.
Arnholm .Neen,dank )e.Doe dat niet.Ik zal liever naar hèm toe gaan.
Bolette(Ivï. e rf- rlinknj.W achteenseven.Ikgeloof datik papaopdetraphoor.Ja.Hijiszekerbovengeweest om eens naar haar te zien. fDokter F lw elkomtbinnen door dedeurlinknj. W yngel @ ikt Arnholm de AcW ).Zoo beste vriend, ben ledaaralîDatisliefvan jedatje zoovroeg komt. Wantik zou je graag nog eensnaderspreken. Bolqtte ftegen Zpw dfrlld).Zullen wi j een beetje in den tuln gaan,naar H ilde? Lyngstrand.Ja,dolgraag.
(S# en Bolette gaan > @r den fvïl en Y6g tu8n0h6n d6 boomen op #en achtergrondj.
Arnholm (die Aen m6td6 oogen gerolgd lœeft,YeW f ziehfpfFcN8I).Weetuletsnadersomtrentdatjongemensch? W ange1.Neen,volstrekt niet. Arnholm.Maarvindtu hetdangoed dathijzoodruk met demeisjesomgaat? W ange1.Doet hij dat?Daar heb I 'k heelemaalniets van gemerkt. A rnholm.Op zulke dingen nzochtu,dunktmi j,toch weleen beetjeletten. W ange1.Ja zeker,datm oest ik ook.M aar,lieve God, watmoet ik arme kereldoen? De meisjeszijn nu alzoo gewendhuneigenbaastezijn.Zijlaten zich nietsgezeggen, noch van mij,noch v@n Ellida. 242
.
7
DE VROUW VAN DE ZEE.
Arnho1m.Van haar ook niet?
W jnge1.Neen.En ik kan trouwensook nietverlangen
dat zj zich met zulke dingen bemoeien zal.Dat is ook heelemaalnietsvoorhaar(afbrekendj.Maardatwas'tnu eigenlijknietwaaroverwijzouden spreken.Zegmi jeens... heb jenog eensoverdie zaak nagedacht?Overalleswat ik jeverteld heb. Arnholm.lk heb overnietsandersgedachtsedertwij van nachtvan elkaargegaan zijn. W ange1.Enwatdenkjedandathiertedoen zou zijn? Arnholm.W aarde dokter,u als artsmoet dat,dunkt mi j,beterweten dan ik. W ange1.Och,alsjeeenswisthoemoeilijk hetisvoor een dokterom zuiverteoordeelen overeen zieke,die hij
zoo innig liefheeft.En dit is bovendien ook geen gewone ziekte.Hier helpt geen gewoon dokter...hier baten geen gewone middelen. A rnholm .H oe gaat het'm et haar van daagî W ange1.lkwasdaareven1uistbi ; 'haarentoenleekzi jmij heelkalm.Maaronderalhaarstemmlngenligtietsverborgen,
datikmijonmogeli jkverklaren kan.En zi jisook zooveranderli jk...zooonberekenbaar...zooplotselingomslaande. Arnho1m.Datzalwelhetgevolg zijn van haarabnor-
m alen zielstoestand. W ange1. Niet uitsluitend. In den grond is het haar aangeboren.Ellida behoorttothetzeevolk.Datisdezaak. A rn holm .H oe bedoel tu dateigenlijk? W angel. Heeft u niet opgem erkt dat de m enschen
daarbuitenaandropenzee,als'twareeenapartvolkzijn? Hetishaastofz1 jhetleven van dezeepeeleven.Daaris golfjlag. enookebbeenvloed:..zoowelm hungedachten
a1sln hun waarnemingen.En zi Jlaten zich ook nooitoverplanten.Och,ik had datvooruitmoeten bedenken.lk heb me aan Ellida bezondigd doorhaar van daar weg tehalen en hierheen te Voeren. A rnholm .Is u nu pas tot die overtuiging gekom en? W ange1. Ja, hoe langer hoe meer.Maar ik had mi j dat alles te voren moeten zeggen.Och,in den grond van
mijn hartwistik hetook wel.Maarik woû hetvoormi jzelf niet bekennen.W ant ik hield zoo veel van haar,zie je1 .Daarom dachtik in de eerste plaats aan mi jzelf.Zoo onverantwoordelijk egoïstwasik toen! 243
è
DE VROUW VAN DE ZEE.
Arnholm.Hm,...iederemaniszekereenbeetjeegoïst in zoo'n geval.Maarandersheb ik datgebrek biju nooit opgemerkt,dokter. W angel (loopt osrvdfk heen en =e6r). 0 jawel! En daarnà ben ik het ook geweest.Ik ben immers zoo veel,
veelouderdanzi j.Ikhadeenvadervoorhaarmoetenzijn... entevenseenleidsman.Hadmijnbestmoetendoenom haar gedachtenleventeontwikkelenen erklaarheidin tebrengen. Maardaarishelaasnog nietsvan gekomen.lk heb er geen
energie voorgehad,zie je.Het liefst woû ik haar maar hebben net zooalszi j was.Maartoen ishet alerger en ergermethaargeworden.En ik liep hiermaarrond en wist nietwàteraantedoen.(zccAfer)Daarom washetdatikinmi jn jammeraan jou schreefen jevroeg om bi jonstekomen. Arnholm fkbkthem r6r5cc, s# ccs).Wat blieft? Heeft u mijdâârom geschreven? W ange1.Ja.Maar laat er niets van merken. A rnholm. Maar, lieve God,... wat verwacht u dan
eigenlijkdatikeraanza1kunnendoen?Datbegri jpikniet. W ange1.Neen,dat zalwel.W ant ik was op een verkeerdspoor.Ik dachtdatEllida'shartzich in dertijd aan jougehechthad,endathetheimeli jknogeen beetjeaan je hinr.En dathethaarmisschien goeddoenzoujeeensweer tezlenenmetjetepratenoverhaarthuisendenoudenti jd. A rnholm .Dus uw vrouw bedoelde u,toen u schreef
dathieriemandwasdieopmi jwachtte...enmisschiennaar mijverlangde! W ange1.Ja,wie anders? Arnholm (8s6!).Neen,neen,datspreekt...Maarikhad het nietbegrepen. W ange1.Heelnatuurli jk,zooalsikzei.Ikwasheelemaal OP een verkeerd SPOOr. A rnho1m .En u zegt van u zelf dat u egoïst is! W angel.Och,ik had toch zoo'n groote schuld goed te maken!Ik dachtdatikgeen middelonbeproefd mochtlaten, als het misschien haar zieleenigszins kon verlichten.
Arnholm.Hoeverklaartu nu eigenlijk demachtvan
dien vreem den m an over haar? @ W ange1.Hm,beste vriend,...er kon weleens iets 1l1
die zaak zijn datniette verklaren is.
A rnholm.Iets dat op zich zelf onverklaarbaar is,bedoelt u? Absoluut onverklaarbaar? 244
) -7-
))))))) -- .
-
DE VROUW VAN DE ZEE.
W ange1.In elk gevalvoorshands onverklaarbaar. A rnholm .Gelooft u aan zoo iets? W ange1. lk geloof niet en ik ontken niet. Ik weet alleen niet.Daarom roer ik er niet aan.
Arnholm. Ja,maar zegt u mij dit ééne eens.Die wonderli jke,zonderling-griezeligebeweringvan haar,datde oogen van het kind...? W angel(rolbkevigj.Aan datvan die oogen geloofik volstrekt niet!lk wilnietgelooven aan zoo iets!Datmoet pureverbeelding van haarzijn andersniets.
Arnholm.Heeft u op de oogen van dien man gelet, toen u hem gisterenzag? W ange1.Ja,zeker deed ik dat.
Arnho1m.Enheeftuheelemaalgeengelijkenisgevonden? W angel(ontwl jkendj.Hm ...lieve God?wat moet ik
daarop antwoorden? Het was alniet zoo llcht meer toen ik hem zag.En bovendien had Ellida te voren alzoo veel
overdiegeli jkenisgesproken...lkweetvolstrektnietofik Arnholm.Neent neen,dat kan wel zijn.Maar dat anderedan?Dataldlen angst,dieonrustoverhaargekomen is,juistin dientijd,toendevreemdeman opzi jnthuisreis scheen tezi jn? W anye1.Ja zieje,datisook ietswaaroverzijsedert sterenlsgaan fantaseeren en droomen,totdatzijhetzelf geloofde.Dat kwam volstrektnietzoo plotseling...zoo op eens...overhaar,zooalszijnubeweert.Maarsedertzi2van dienjongenLyngstrandhoordedatJonhston...ofFriman... of hoe hijdan heeten mag,...drie jaar geleden op reis hierheenwas...indemaandMaart...gelooftzijnukennelijk datdie zielsonrust haarjuistin dezelfde maand overviel. in staat was hem geheel onbevooroordeeld aan te zien.
'
.
A rnholm .W as dat dan zoo niet? W ange1.Neen,absoluutniet!Daarvan laten zich sporen
en teekenen aanwi jzen lang v6ördien tijd...Welkwam het...toevallig...juistin Maartdriejaargeleden,toteen tamelijk hevigeuitbarsting bijhaar...
A rnholm .Dus toch...? W angel. Ja maar dat laat zich heel eenvoudig verklarenuitden toestand...uitdeomstandigheden,...waarin
zijtoen juistin dien tijd verkeerde.
Arnholm.Heteene teeken tegenoverhetandere dus...
W ange1Lbaltdeeuïdfes).Enhaarniettekunnenhelpen! 245
)è 7
è
--. 77
DE VROUW VAN DE ZEE.
Geen raad te weten! Geen enkel middel te kennen...! A rnholm.Als u er eens toe kon besluiten van woonplaatsteveranderen?ErgensandersheentetrekkenîZoodat
zi jlevenkonopeenmanierdiemeermethaaraardovereen komt?
W angel.Och,bestevriend...denk jedan datik haar Skjoldviken teverhuizen.Maarzij*1niet. A rnholm.0ok dàt niet? W angel.Neen.Wantzi jrllooftnietdathethaariets zou helpen.En daarin kan z1Jook welgelijk hebben. ook da nietaangeboden heb?Ik heb haarvoorgesteld naar
Arnholm.Hm,...denkt u dat? W angel.Ja,en bovendien...als ik er overnadenk...
dan weetik ook waarli jk niethoeik hetzou moeten aanleggen.Wantik vind datik 'tvoordemeisjesnietgoed verantwoordenkan,a1siknaarzoo'nuithoektrek.Zijmoeten toch ergenswonen waar althans élnig uitzichtbestaat om
hen mettertijdVe verzorgd tekkrrii jj ggeen. n? Denkt u daar alin A rnholm . ernst over? W ange1.Ja lieve God,+*@ik rloet déâr toch ook aan
denken!Maardan weer...aan den anderen kant...mi jn
arme,lieve, zieke Ellida...! 0,beste Arnholm ...ik sta heusch...in veelopzichten...als tusschen twee vuren! A rnholm.Voor Bolette hoeftu misschien nietzoo heel erg bezorgd te** z1 @ J*n ... ( * V*#es#).lkzou we1eenswillen weten waar Z1J IS...W aar z1 Jsamen heengegaan zijn? tfï J'gaat%GGT de open deuren ki jktwccrbuiten). W angel (5# de pianoj.Och,ik zou zoo graag,welk oGerdan ook,brengen...voorhen alle drie...Als1 'k maar
wist hoeen wat.(Ellida komt#00rdedeurlinknj. Ellida fsnd tegen Fc%eI).Och,toe,ga van ochtend
niet uit! W angel.Neen,zekerniet.Ik bli jfbi jje thuis.(F#df
- rAçnholmj.Maarwiljeonzen vriend nietgoeden dag zeggeq? Elllda (keertzïcA0-).0,isu daar,mi jnheerArnholm! (Reikthem deM W ).Goeden morgen. A rnholm .Goeden m orgen,m evrouw.Gaatu van daag niet baden,zooals anders? E llida.Neen,neen,neen.Daar kan geen sprake van
zi jn van daag.Maarwilu nieteven gaan zitten? 246
è è (L- --'-LLL 5--L-L.L-T è7)LT' L-ï-5
è--
DE VROUW VAN DE ZEE.
Arnholm.Neen,danku.Nuniet.fKl jktnaarFcsg6I). Ik heb de meisjesbeloofd bi jhen in den tuin tekomen. E llida.Ja,de hemelweet,ofu ze in den tuin vinden zal.Ik weet nooit recht waar ze zitten.
W ange1.O ja,zezi jn zekerbeneden bi jden vijver.
Arnholm.Nou,ik zal ze in elk geval we1 weten op te Sporen.
(##kniktengaatpr6rdellercWldoordenfuïlçeehtsc;. E llida.Hoe laat is het,W angel? W ange1(knktop z#l horloget.Hetiseven overelven. E llida.Even over elven.En om elfuur...halftwaalf van avond komtdeboot.0,washettoch maarvoorbi j! W angel(komtdichter5# haarj.Lieve Ellida,...eris ietsdatik je noy graag vragen woû.
E llida.W at ls dat dan? W angel.Eergisteren avond...daar boven op de ,,Bel-
vedere''...zeije,datjehem in dedrie laatstejaren zoo dikwijlsin levenden li jve voorjehebtgezien. Ellida.Ja,dathebikook.Daarinmoetjemi jgelooven. W angel.Maar hoezag jehem dan? Ellida.Hoe ik hem zag? % ange1.Ik bedoel...hoe zag hij eruit als je hem voorjemeendete zien? Ellida.Maar,besteWangel,...jeweetimmersnu zell hoehijer uitziet. W ange1.Zaghijerookz66uitinjevoorstellingvanhem. E llida.Ja,zeker. W ange1.Maarhoekomthetdandatjehem nietdadelijk herkendeî
Ellida (schriktj.Deed ik dat dan niet? W angel.Neen.Je hebt zelf later gezegd dat je in
'teerst volstrekt niet wist wie die vreemde man was.
Ellida(ohtsteldj.Ja,ikgeloofheuschdatjegeli jkhebt! Vind jedatnletzonderling,WangelîTedenkendatik hem niet dadelijk herkende! W ange1.Alleen aan de oogen,zeije. Ellida.0 ja,...deoogen!De oogen! W anye1.Nu,...maaropdey,Belvedere''hebjegezerd dathijzlchaltijdaanjevertoondez66,alshijwastoen je van elkaargingt:Daarginder,buiten,tien jaargeleden. E llida.Heb zk dat gezegd? W angel.Ja.
247
77
----- - - -- -ïè
(.. '. -è
(
DE VROUW VAN DE ZEE.
Ellida.Dan zag hij er toen zeker nagenoeg eender
uit a1snM. W ange1.Neen.Je hebt een heel andere beschri jving
janhem gegeven,eergisteren,toenwijnaarhuisgingen.Tien v aar geleden had hij geen baard,zeije.En heelanders gekleed was hij ook.En dan die dasspeld,met de parel er in.:.î Die had die man gisteren toch ook niet. Ellzda.Neen,die had hi jniet. W angel (kljkt Axr uitvoçsehend ccs).Denk dus nu eenseen beetjena,Ellida-lief...0f...kan jejemisschien nietmeer herinneren,hoe hijer uitzag toen hij met je op den Bratthammer stond?
Ellida (nadenkend,dlvïfeen poo. vde oogent.Niet heel
duideli jk.Neen...Van daag kan ik het heelemaal niet. ls dat niet vreemd? W ange1.Datisvolstrektnietzoo vreemd.Erisnu een
nieuw werkelijkheidsbeeld voor je ontstaan.En dat overschaduwthetoude,...zoodatjehetnietmeerzien kunt. Ellida.Denk jedat,Wangel? W angel.la.Enhetoverschaduwtookjeziekeli jkevoorstellingen.Daarom ishetgoeddatdewerkelijkheidgekomenis. Ellida.Goed!Noem je datgoed...î W ange1.Ja.Da zi j gekomen is...kan je misschien genezing brengen.
E llida (gaatop deccslylzittenj.Wangel,...kom hier
bijmi jzitten.lk moetjealleszeggen watik denk. W ange1.Ja,doedat,mi jn Ellida. (##gaatopeendfoelaandencsdezelkantw@sdetafelzittenj. Ellida.Het was eigenlijk een groot bngeluk...voor onsallebei...datjuistwijtweeënbi jelkaarmoestenkomen. W angel(ontsteldj.Watzeg jedaar! H Ellida.0chja.Datwashet.Enhetisookzoonatuurli jk. etkon nietandersdan een ongeluk worden.Na demanier waarop wi jbi jelkaar gekomen zijn.
Wla E li ndga. e1. Watmankeerdeerdanaandemanierwaarop...! Hoor eens, W angel,...bet geeft niets of wiJ
nog langerliegen voor onszelf...of voor elkaar.
W ange1.Doen wi jdatdan?Liegen wi j,zeg jeî Ellida.Ja,datdoen we.Of...wijverstoppen dewaarheid althans.W ant de waarheid...de echte,naaktewaarheidy***dieistoch...datjebijonsbuiten kwam en... en mijkocht. 248
DE VROUW VAN DE ZEE.
W ange1.Kocht...!,,Kocht''zeg je? Ellida.0chikwasimmersgeenhaarbeterdanjij.lk stemde toe.Ik verkochtmijaan je. W angel(kqkthaar
hadtmi jalleenmaargezien...eneenpaarkeereenbeetje
metmiJgepraat.Toen kreeg jezin in me,en... W ange1.W e1ja,noem het maar net zooals je wilt! Ellida.En ik,van mijn kant...ik stond zoo zonder hulp ofraadenzooheelalleen.Hetwaszoonatuurlijkdat iktoestemde...toenjijkwam enmi jaanboodmijvoormijn leven te Verzorgen. W anye1.Van mijn kant was het stellir niet a1s een 13verzorylng''bedoeld,lieveEllida.lk vroegleeerlijk ofje met miJ en de kinderen hetweinigewoû deelen,datik het
mi jne noemen kon. Ellida.Ja,dat deed je.Maar ik had het toch niet moetenaannemen!Nooitvanmi jnlevenhadikhetmoeten aannemen!Nietmi jzelfmoeten verkoopen!Beterhetallerlaagstewerk,...beterhetarmzaligsteleven in...in vrije overgave en naar eigen keus!
W angel(Dtaat0:).Zi jn dusde vijf,zesjaren diewij samen geleefd hebben,zoo zonder eenige waarde voorje geweest?
E llida.0:denk dat vooralniet,W angel!lk heb het
zoo goed bijlegehad alseen mensch hetmaarwenschen kan.Maarik kwam nietinjehuisuitvri jeovergave.Dat ISde zaak. W angel(kljktzlccr haavt.Niet...uitvrije overgave! Ellida.Neen.lk ben nietvri jwilliymetjemeegegaan. W angel(gedempt).Ah.@*ik hermner mij het woord van gisteren. Ellida.lndatwoordligtallesokgesloten.Datheeftmij de oogen geopend.En daarom zie lk het nu in. W ange1.Wat zie je in? @
17
249
/) -LL ---(( èq èè
(----------
-
-.
ql) è7-
DE VROUW VAN DE ZEE.
Ellida.lk zie in dat, zooals WjJs * amlen leven... dat
iseigenli jk geen huwelijk. W angelfbitterj.Daarzeg jeeen waar woord.Z66 als wijtegenwoordig leven,ishetgeen huweli jk. E 11ida.0ok vroeger niet.Nooit.Van het begin afaan niet.(KgkttoorzïcAvïf).Heteerste...dathad een waar en echthuweli jk kunnen worden. W ange1.Het eerste?W elk eerste,meen je? E llida.Hetmijne...methém. W angel (kgkt haar teroosderd c@s). lk begrijp je heelemaal niet! Ellida.Och,W angel-lief,...laat ons elkaar nietvoorliegen.En onszelf@ook niet. goed!Maarwatmeen jedan? W Elangel.Nou@ Ja, e
lida.Ja,z1e)e,...wijkunnen toch nooit loskomen van dat élne...dateen vrijwilligebeloftevolmaakteven bindend isa1seen huweli jksinzegening. W ange1.M aar wat ter wereld...! E11idat. sfcG dvftig0,).Stami jtoedatikvanjewegga, W angel! W ange1.Ellida...Ellida.:.!
h Ellida.Ja,ja...stahetm1jtoe!Geloofmij,daarkont etanderstoch toe.Na demanierwaarop wijbeiden b1j elkaargekomen zijn. d W ange1 (zb' n d- rtbeheersehendj.Zoo ver moest het us tusschen ons komen. E llida.Hetmoestzoo komen.Het kon niet anders.
W angel (kgkthaar sedroe/d ccs).Dus ook door ons samenlevenhebikjenietgewonnen.Jenooit...nooitgeheel en alyehad. Elllda.0,W angel,...a1s ik maarvan jekon houden z66 alsik zoo graag zou willen!Zoo innig,zooalsjijhet verdient!Maarikvoelhetmaaraltegoed,...datkomtnooit. W angel.Scheiden dus?Een scheiding,...een Iormeele
scheiding is't dieje wenscht? E llida.Beste,jebegrijptmijzooweinig.Devorm kan mijheelemaalnietschelen.Zulkelziterlijkedingen,vindik, doen ertoch nietstoe.lk wilalleen datwijbeiden ervrijwillig toe besluiten,elkaar 1os te laten. W angel (Nffec'kniktlangzaamj. Den koop nietig te verklaren,...ja. Ellida (lerendigj.Juist!Den koop nietig teverklaren!
250
lU è
f- T 77/ 7
DE VROUW VAN DE ZEE.
W angel. En dan Ell idaî Daarnaî Heb je er over nagedachthoehet erdan vooronsbeiden zaluitzien?Hoe
hetleven...én voorjou,én voormi j,dan worden zal? E llida.Dat doet er niet toe.Daarna moet het maar gaan zooals het kan. Dât waarom ik jebi d en smeek, W angel:... dat is toch het voornaamste!Laat mi j vrij! Geefml jmijn vollevrijheid terug! W ange1. Ellida,... dat is een verschrikkeli jke eisch d i e n j e mi j d a a r s t e l t . La a t mi j t e n mi n s t e d e n t i j d om een besluit te overwegen. Laat ons er nog eens nader over spreken.Engunjezelfooktijdom tebedenkenwatjedoet! Ellida.Maar wijhebben immers geen ti jd meervoor zoo iets!lk moetmijn vri jheid toch van daag nog terug hebben! W ange1.W aarom dat?
E 1lida.Hijkomtimmersvan avond. W angel Lseltviktop).Hij komt!Hij? Wat heeft die vreemde man daarmee te maken? Ellida.lk wi1in vollevr de ijhe nkidjetegenoverhera staan W angel.En wat'...wat dan verder te doen. Ellida.lk wilmijnietverbergen achterde uitvlucht,
dat ik de vrouw ben van een ander...dat ik geen keus
heb.Wantdan zou hetgeen beslissing zijn.
W ange1.Je spreekt van keus! ,,Keus'' Ellida!* 1l1dit geval! E llida. Ja, keus moet ik hebben. Keus naar beide kanten. Moethem alleenkunnen laten weggaan...ofook... m et hem Dleegaan.
W ange1.Begri jp je zelf welwat je zegt? Met hem meegaan!Jeheele lotin zi jn handen leggen! E11ida.Maar heb ik dan niet mijn heele lot in iouw handen gelegd!En dat...zoo raaar,zonder nleer. W angel.Datzi jzoo.Maarhij!Hij!Een wildvreemde! Een man,dien jebijna nietkent! Ellida.0,maarjou kende ik misschien nog minder. En toch P'ng ik metje mee. W ange1.Toen wistl .eten ml .nstezoo ongeveerwatvoor een leven jetegemoetging.Maarhier!In dityeval!Denk toch na!Watweetjein ditgeval?Absoluutmetsweetje. Nieteenswiehi jis...ofwât hijis? Ellida (zegtin zt' , cA zel fj.Dat is waar.Dat is juist
het huiveringwekkende.
251
-
77 )) --( 7q--
.
DE VROUW VAN DE ZEE.
W ange1.Ja,w1lis het huiveringwekkend.
Ellida.Daarom li jkthetmi jookalsofikerjuistheenmoet. W angel(kl jktAccrxs).Omdathetv66rje staat als
iets huiveringwekkends? E llida.Ja.Juist daarom.
W angel (dichtevbgj. Zer eens,Ellida,wat versta je toch eigenli jk onderhethmveringwekkende? E11ida fdenktlc).Hethuiveringwekkende,...datis... wat afschrikt en aantrekt. W ange1.Aantrekt ook?
Ellida.Voornamelijk aantrekt,...geloofik. W angel(lanizaamj.Jijbent verwant aan de zee.
E llida.Die ls ook huiveringwekkend. W ange1. En het huiveringwekkende weer aan ) *Ou.
0ok jijschrikt afen trektaan. Ellida.Geloofje!W angel?
W angel.Ik heb le toch nog nooit goed rekend.Nooit jk tot in 'tdiepstevan je ziel.DatbegintmiJnu duideli te worden. Ellida.Daarom moet je mij ook vrij laten!Mij los
makenvanallebandendiemijaanjouenhetjouwebinden! Ik ben niet de vrouw,waarvoorje mi) 'hieldt.Nu zieje het immerszelf.Nu kunnen wi j scheiden in goed begri jPen...en vrijwillig. W angelLbedroefdj.Het zou misschien het beste zijn, voorons allebei...als wijvan elkaar gingen.M aar toch kânikhetniet!...Jijbentvoormi jhethuiveringwekkende, Ellida.Dat wat aantrekt...dat lshetsterkstein je. Ellida.Geloofje? W ange1.Laat ons zien metoverleg dezen dag doorte komen.Metallekalmtevan gemoed.Ik magjevan daag nietlosmaken envrijlaten.Daartoehebik geenbevoegdheid.Om je zelfs wilniet,Ellida.Ik maak gebruik van mi jn recht en mijn plichtom je tebescherm en. E llida.Beschermen? Beschermen waartegenî lk wor; doorgeenerleigeweld ofmachtvan bitenafbedreigd.Het huiveringwekkendeligtdieper,W angel!Hethuiveringwek-
kende...datishettrekken en lokken in mijn eigen ziel. En watzou jedaartegen kunnen doenî W ange1.Ik kan je sterken en steunen om er tegen testrijden. Ellida.Ja,...alsik ertegen zou willen strijden. 252
C
-- -
-
7-7 -- 7)-- -----
--
'-V
7
-
DE VROUW VAN DE ZEE.
W angel.Wiljedatdan niet? Ellida. Och,dat is hetjuist wat i k zelfnietweet! W angel.Van nacht wordt alles beslist,Ellida...
Ellida (scrdfttïf).Ja,die Fedachte!Zoo nabijde be-
slissing!De beslissing voor mi gn heele leven! W ange1. ...en morgen... E llida.Ja,morgen!Misschien is mig .n ware toekomst dan vergooid! W ange1.Je ware...? E11ida.Een heel vo1 leven van vri jheid vergooid... verloren voor mi j!En misschien...ook voor hem. W angel (zccAf er, Tat àccrbi j den ,@Id). Ellida,... heb je dien vreemden man lief? Ellida. 0f ik...î Och, wat weet ik er van!Ik weet alleen dathi jvoormi jde hiveringwekkende is en dat... W ange1. ...en dat?
Ellida (ruktzich losj. *en dat 'tmi jisalsofik bi j W aqgel(buigthethoofd).Nu begin ik meer en meer te becl jpen. Ell1da. En welke hulp heb jedaarvoor?W at voor raad weetjevoormi j? W angel (ziet Axr bedyoefd ccs).Alorgen...dan... ishijdusweg.Dan ishetongeluk van jehoofd afgewend. En dan ben ik bereid jevrijtemaken en te laten gaan. hém hoor.
Dan zalde koop. nietig verklaard worden, Ellida. E llida.0,W angel...!Morgen...dan ishettelaat...!
W angel(knktïzldenfvïs).Dekinderen!Dekinderen...! (Avnholm,Bolette,LyngstrandenSïldekomenvïfdenftfïl. Lyngutrand neemtbeneden V, sckï: en gaatwxr linkn.De owerkes komen in de àc-er). Arnho1m.Nu,wi j hebben plannen gemaakt,dat kan 1ebegrijpen... H ilde. Van avond gaan we op de fjord varen en... B olette.Neen,nog niets zeggen! W angel.W i jbeidenhebben hierook plannen gemaakt. A rnholm .Zoo,waarli jk? W ange1.Morgen gaatEllida naarSkjoldviken. VOOr eenigen ti jd. B olette.Gaatzi jweg...? Arnholm.Ki jk,datisnu eensheelverstandig,mevrouw. Laat ons hen ten m inste ontzien...voorloopig.
-
253
----
-
.
-
.--- -
q ()
DE VROUW VAN DM ZEE.
W angel.Ellidawilweernaarhuis.Naarhuisbijdezee. Hilde (- feen @r0% naar Ellidaj.Weg!Gaatu van ons weg? Ellida.MaarHilde!Watmankeertje? Hilde.Och,niks.(HalFuid,vanAccrafgewendj.Gadan ook maar weg! B olette (angntigj.Papa,...ik zie hetwel,...ugaat meenaarSkjoldviken1 . W ange1.Neen, zeker niet!Misschien zal ik daar nu en dan weleensgaan kijken... Bolette.En hierbijons...1 W angel.Kom ik dan ook... B olette. ... u en dan eens,ja! .n
W ange1.Miln lief kind,het kén niet anders!floopt doordeàc-er).
Arnholm fFuintertj.Wijspreken straksnOg weleens
nader,Isolette.
(VY gaat- 7 Fl. % eItoe.Zij dpreàes zGcht1' cg dJM8l ccAfer,b# de devr). E llida LhalFuid tegen Bolettej.W athad Hilde?Zi jleek
heelem aalontdaan! B olette.Heeftu nooitgemerkt,waarnaarHildedag in dag uit heeft loopen sm achten? E llida.Smachten? B olette.Van hetoogenblik afdatu in huisgekomenis? E llida.Neen,neen,...naar wat dan? B olette.Naar een enkelharteli jk woord van M. E llida. Ah!... Zou hier iets voor mi j te doen zijn!
(Jrï/slaatdeA/.#61 ov%haarhoofd en àYàfonbewelelnk moor A d zï xr cA uzie tl ,cldo; tegenstrl jdige gedaehten en dfe--lw el gingen). (VJ%eIenAvnholmkomeninFuisterendgespçekn=vrorenj. (Bolettegccfkqken in & zl jkamerrecAfd.Dan doefz# de dcvr openj. B olette.Papa-lief, heteten isopgedaan...a1su...
W angel(metyedoosges kqlmtej.lseropyedaan,kind? Mooizoo.Alsjeblleft,Arnholm!Nu zullen wi Jdan een glas wi jndriA entotafscheid...met...mety,devrouwvandezee.'' (Z# gaan naar dedevr recAfd). EINDE VAN HET VIERDE BEDRIJF.
254
V IJF D E B E D R IJF. Hetafgelegen stuk van dok/rW angel'stuin bi j den karpervi jver.Toenemende zomeravondschemering.
Arnholm,Bolet/,Lyngstranden Hildein eenboot;zi jduwen
met de roeispaan de boot vooruit langB den oever.
Hilde.Ki jk eens,hierkunnenweheelgemakkeli jkaan
land springen!
A rn holm .N een, neen! Niet doen dat!
Lyngstrand.Ik kan niet springen,juA ouw. Hllde.Enu,mi jnheerArnholm,kanuooknietspringen? A rnholm .Ik zou het ook liever niet doen. B olette.Laat ons dan aanleggen daarginder,bi j de trap van het badhuis. (Z# duwen #6bootlmorfnaarr6cAf#). flntusschen komt Ballested rJs het 1?o6Ipc# rechtn, - f muziekboeken en een waldhoorn.## groe. tAep diein deboot zitten,berfzich sccr lten to6 en prlcfmethen.M 6n Aoorl d6antwoorden dfeed. sran rerderen rerderwegj. B a11ested.W at zegt u?...Ja,zeker,het is voor de Engelsche boot.W ant het is de laatste keer dat ze komt
van 't jaar.Maaralsu van demuziek genieten wil,moet u niet alte lang dralen.(roeptj Wat? (dcAvdfhethoofd). Kan u niet verstaan! (Ellida met haar doek orer het hoofd,komt met dokter F cw 6!van Iïsà. q/,). W ange1. Maar El lida-lief,ik verzeker je,het is nog ruim ti jd. 255
DE VROUW VAN DE ZEE.
E llida.Neen, neen, dat is het niet! Ieder oogenblik
kan hijkomen. B a11ested (buiten 59 ket hekjej.Ah,goeden avond, dokter!Goeden avond,mevrouw ! W angel ( wordthem gewxr).0,is u daar?SFordt er hier van avond al weer muziek gemaakt? B a11ested. Ja. Het harmoniegezelschap is van qlan zich telaten hooren.Hetontbreekt onsniet aan feestell jke gelegenheden tegenwoordig. Van avond za1 het zi jn ter eere van de Engelsche boot. Ellida.De Engelsche boot!Is die alin 't gezicht?
Ballested.Nogniet.Maarzekomttochvandelandzij... tusschen deeilanden door.En eer je eraan denkt,is ze in-eensvlak bijje. E llida.Ja...zoo is het net. W angel(#cy tegenEllidaj.Vanavondishethaarlaatste reis.Dan komt zi jniet weerterug, B a1lejted.Een treurigegedachte,dokter.Maardaarom willen wi Jhaarook huldebrengen,zooalsik zei.Ach,ja, ach.ja!Nu loopt de vroolijke zomertijd alweer op zi jn eind.,yWeldra zi jn allewegen afgesloten'',zooalshetheet in het dram a. Ellida.Allewegen afgesloten...ja. B allested.D roevig onz te bedenken.llu zi J 'n wijweer weken en maanden langblijdezom erkinderen #eweest.'tIs moeielijk zich teverzoenen metdedonkeredagen.In het beqin,ten minste,vind ik.W antde menschen kunnen zich alkl... a... . klimatiseeren,mevrouw W angel.Ja kunnen zil.
ja.dat
(## gçoeten gaatweg - rlinknj. Ellida (kgktvïfprerde/#rd).0,diemartelendespanning!Datvreeseli jkelaatstehalfuurv66rdebeslissingl W ange1.Hetstaatdusvast datjezelfmethem wilt sprekenî E llida.Ik moetzelf met hem spreken.W ant ik moet
immersvri jwillig mi jn keusdoen. W ange1. Je hebt geen keus te doen. Je még niet kiezen.Je mâg niet,om mij. Ellida.Mijn keuskan je nietbeletten.Noch jij,noch iemandanders.Jekuntmi jverbiedenmethem meetegaany... hem tevolgen...wanneerikdiekeusdoe.Jekuntmijhier metgeweld vasthouden.Tegenmijn wil.Datkanje.Maar 256
ï
7
- .-- .
.. -
DE VROUW VAN DE ZEE.
datik eenkeusdoe...een keusdoein hetdiepstvanmijn ziel,...hem kiesen nietjou,...a1s ik zoo wilen moet kiezen...datkan jeniet beletten. W ange1.Neen,daarin heb je gelijk.Datkan ik niet belettrn. E11lda.lk heb ook heelemaalnietsdatmijkrachtzou kunnen geven om er tegen in te gaan!Hier in huis is immersnietsdatmijbindten vasthoudt.Ik hebzooabsoluutgeenwortelgeschoten in jehuis,W anyel.Dekinderen behooren mijniettoe.lk bedoeldathun zlelmijniettoebehoort.W anneer ik wegga...élsik dan wegga...ôfvan avond methem ...ôfmorgennaarSkjoldviken,danhebik nog geen sleutelaf te geven,geen enkele beschikking te maken.overnietsniemendal.Zoo weinig heb ik wortelge-
schoten in jehuis.Zoo buiten allesheb ik altijd gestaan, van het eerste oogenblik af. W angel.Je hebt dat zelf zoo gewild. E 11ida.Neen,dat heb ik niet.lk heb hetnoch gewild, noch nietgewild.lk hebeenvoudig-weg allesnetzooyelaten alsik hetvond toen ik kwam.Jijbenthet...en nlemand anders,...die het zoo gewild hebt.
W angel.lk meendedathet zoohetbestevoorjou zoEl u zlijn.
lda.Oja,Wangel,datweetikook wel!Maardaarin hler geen machtdiemi jbindt,...geen steun voormij,... geen hulp,...geen gevoeldatmijtrektnaardatalles,dat vooronsbeidenhetinnigstemoestzi jndatwijsamenhadden. W angel.lk zie het nu we1in,Ellida.En daarom za1 je ook van morgen af je vrijheid terug hebben.Je zult voortaan je eigen leven kunnen leven. Ellida.En datnoem jemijn eigenleven!O neen,mijn eigen ware leven raakte uithet spoor toen ik overging tot een samenleven met jou.(Frï.g/de Acl#6l in cw. slen onrvdf). En nu,... van avond... over een half uur... komt hij,dien ik verraden heb,...hi j,aan wien ik mij trouw hadmoetenhouden,zooalshijzich aanmijgehouden heeft!Nu komthi j en biedt mi j aan voor de eerste en laatstemaal...om mijn leven overte doen...mijn eigen wareleven televen,datafschrikten aantrekt...en daarik geen afstand van doen kén.Nietvrijwillig! W angel.Jaist daarom is het noodig dat je man... lirt toch een vergelding.lets dat zich wreekt.W ant nu is
257
è èèèq) --.-))--. --.--è)èè-è è .--Lï--
DE VROUW VAN DE ZEE.
t evensjedokter...debeslissingoverneemt,...en voorjou handelt. E llida. Ja,Wangel,dat begri jp ik heel goed.0,je moetnietdenken daterook nietweeroogenblikken zijn! waarin ik hetgeyoelh!b djtervredeen reddingvoormiJ tevindrn zou ziln alslk bpjou een toevluchtzocht,diep i n je zlel...en trachtte alle lokkende en afschrikkende machten te trotseeren.Maar ook dét kan ik niet.Neen, neenj@**ik
ka %n m-et@ I W angel.Kom El lida,...laatonaeeneindjeopwandelen.
Ellida.Ik zou 'tFraag doen.Maarik durfniet.W ant
hi jheeftgezegd dat lk hem hiermoestafwachten. W angel.Kom maar.Jehebtnog alden ti jd. E llida.Zou le denken? W angel.Ruim tijd,heusch. Ellida.Ja,laatonsdan een eindjegaan. (Z# gaan rJJrreohtsV.0pAefzeyA oogenblikeerdcAf-s Arnholm en Boletteccs den o:rerrcl den r#rer). B olette fzietdb weggaaA nj.Kijk déâreens...! Arnholm fzchtiesj.Stil,...laat hen maargaan. B olette.Begijptuwatzijsamenhebbendelaatstedagenl A rnholm.Heb je dan ietsgemerkt! B olette.N een maar...6fik...! A rnholm.lets bizondrrs?
Bolette.O ja.Allerleldingen.U niet?
A rnho1m.Och,ik weet 't zoo niet..: B olette.Jawel,u ook wel.Maar u wllhet liever niet zeggen. A rnho1m.Ik geloofdathet goed voor je stiefmoeder
zalzi jn,datzijeen beetje weggaat.
Bolette.Gelooft u? A rnholm.Ja; ik hou het er voor dat het voor alle parti jen goed ZiJ-n ZOlIereenseen poosje uit tetrekken. Bolette.ztls zi j morgen teruggaat naar Skjoldviken,
komtze stellig nooitmeerbijonsterug. Arnholm.Maar,lieveBolette,hoekom jeop datidee? Bolette.0 ja,datgeloofik vast en zeker.Letmaar eensop!U zalzien,...zijkomtnietterug.In e1k geval niet zoolang Hilde en ik hierin huiszijn. A rn holm .H ilde ook? B olette.Nou,met Hilde zou het misschien nog wel
gaan.Want zijis nog nietveelmeer dan een kind.En 258
è) è)(è ()...) ()èèq 7
---7 -è
DE VROUW VAN DE ZEE.
eigenlijk geloofikdatzijinhaarhartEllidavergoodt.Maar metmijishetwatanders,zietu.Een stiefmoeder,dieniet zoo héélveelouderisdan jezelfbent... Arnho1m.Lieve Bolette,voor jou zou het misschien niet zoo heellang behoeven te duren v66rje erui tkon. B olette
flevendigj.ZooîDenktu?Heeftu erdusmet Arnholm.Datheb ik ook 4edaan.Jawel. B olette.En...watheefth1jgezegdî Arnho1m.Hm,...jepapa isdezerdagen zoovervuld met andere gedachten... Bolette.Ja juist,datisnetwatik u zei... Arnholm.Maarzooveelheb ik ertoch weluitkunnen opmaken,datjenietmoetrekenenopeenigehulpvanhem. B olette.Niet? Arnholm.Hij lichtte mij volkomen in omtrent zijn omstandigheden.Beweerdedatzooietsabsoluutonmogelijk was voor hem . Bolrtte (verwqtendj.En dan had u toch nog hethart papa over gesproken?
om mi2 voor den gek te houden! A rnho1m .Dat deed ik zeer zeker niet, Bolette.Het
staBatgeheelenuitsluitendaanjezelf...ofjeeruitwiltofniet. olette.Watstaataan mi j,zegtu? Arnho1m.Ofje de wijde wereld in wilt.Alles leeren watje'tmeesteaantrekt.Deelnemenaanalleswaarjehier naarzitteverlangen.Levenwiltinaangenam erverhoudingen. Bolette,watvind je daarvan? Bolettefslaatdehandeninelkaav).Och,rrootehemel...!
Maardatallesisimmersvolstrektonmogelilk.Alspapaniet wilof kan:dan ...want ik heb niem and in de wereld tot
wien ik m1jzou kunnen wenden. Arnholm.Zou jeerniettoekunnen besluiten dehulp aan tenemen van jeou...van jevroegeren leermeester? Bolette.vanu,mi jnheerArnholm?Zouubereidzijnom ... Arnholm.Om jebi jtestaan?Ja,zoovanhartegaarne. Metraad en daad,beide.Daar kan je op vertrouwen... Sla je toeîWat? Ga je erop in? B olette. 0f ik er op in ga? Er uit te komen... de
wereldtezien...watdegeli jksteleeren!Alleswatvôôrmij gestaan heeftaJshetgroote,heerlijke,onbereikbare! Arnholm.Ja,dat alleskan nu werkeli jkheid voorje worden.Alsje 't zelfmaarwilt. 259
7
--
22(
- --
--
)' -)) '- )
DE VROUW VAN DE ZEE.
Bolette.En aan zoo'nonuitsprekelijk geluk wilu mij helpen!0 neen,...kénikzoo'nofereigenlijkwe1aannemen van iemand die mi jvreemd is? V A rnholm .Vanmi jkanjehetgerustaannemen,Bolette. an mijkan jeallesaannemen,watdan ook. Bolette(vatz#n hand).Ja,ik geloofook haastdatik hetkan!lk weet nlet hoehetkomt,maar...(bar8tvïl) O ik zou kunnen lachen en huilen tegelijk van bli jdschapi Van puurgeluk!0,...duszalik toch eenswaarli jk gaan leven.lk begon alzoo bang teworden dat het leven langs mijheen zou gaan. Arnholm.Daar behoefjegeen angstvoortehebben, lieveBolette.Maarnu moetjemijook oprechtzeggen... ofer somsietsis...ietsdatjehier bindt? Bolette.Mi jbindt?Neen,datiserniet. .
Arnho1m.Volstrekt niets? B olette. Neen,heelemaal niet.Dat is te zeggeny... Papabi ndtmi jweltotopzekerehoogte.EnIlildeook-Alaar...
A rnholm . N ou,... van je papa moet je toch weg,
vroeger oflater.En Hilde zaler ook weleens toe komen haareigen wegtegaan doorhetleven.Datallesisdusmaar
een kwestie van ti jd.Andersniets.Maarverderiserdus niets,datjebindt,Bolette?Geen bizondereverhoudingtot den een of ander,ofzoo iets? B olette.Neen,heelemaalniet.W at datbetreft kan ik gerust weg gaan,waarheen dan ook.
Arnholm.Nou,a1s dat dan zoo is,...dan moet je maarmetmijmeegaan,Bolette. Bolette fklaptin de handen).0,goedehemel,...wat een geluk...steljevoor! Arnholm.W ant ik hoop toch dat je mi j ten volle vertrouwt? Bolette.0 ja,datdoe ik! Arnholm.En je durft dus jezelfen je toekomst geheelin mi jn handen leggen,Bolette?Niet waar? Durfje dat wel? B olette. 0 ja,zeker!Zou ik dat niet!Kan u iets andersvermoeden!U,diemi jnoudeleermeester...mi jnleermeesterin den ouden tijd geweestis,wilik zeggen. Arnholm.Daarom niet alleen.Bi j dien kant van de zaak wilik liever niet stilstaan.Maar...nou. je bent dusvrij,Bolette.Erisnietsdatjebindt.En zoovraag ik 260
DE VROUW VAN DE ZEE.
je dan...ofjezoudtwl 'llen...je zoudtwillen verbinden aan mij...voor'tleven? Bolette(wi jkteerdc/lrïàftevug).0,...watzegtudaar..? Arnholm.Voor het heele leven,Bolette.0fje mi gn vrouw worden wilt? B olette (hav in zich z6(::Neen,neen,neen!Dat is onmogelijk!Absoluut onmogelljk! Arnholm.Zou het heusch zoo volslagen onmogelijk voorjezi jn... B olette.Maaru kan toch ook heusch niet meenen wat u daarzegt,mi jnheer Arnholm !(kl jkt hem ccs). 0f... to *ch@@@Bedoelde u hetz66 toen u mi jaanbood zoo veel voormijtedoen? Arnholm.Nu moet je eens even naar mijluisteren, Bolette.lk heb jeeen beetjeovervallen,naarhetschijnt. B olette. 0, hoe kon zoo iets... van u... hoe kon datanders...dan mi jovervallen! Arnholm.Dat is misschien wel zoo.Je < st inlraers niet...konnietweten,dathetom jouwas,datikhierheen gekomen ben. Bolette.ls u hier gekomen om mi j? A rnholm .Jaydatben ik,Bolette.ln 't . .
'
voonaarkreeg
ik een briefvan jepapa.En daarin staat een zin die m 1J dee j d verm oeden...hm ... dat je den leermeester van je ongejaren in...in ietsmeerdan vriendschappelijkeherinnering bewaard hadt. Bolette.Hoe kon papa zoo ietsschri jven! Arnho1m.Hij had het heelemaal niet zoo bedoeld. Maar ik begon nu te leven in de verbeelding dat hier een jong meisje liep te verlangen datik terug komen zou... Neen,jemoetmijnu nietin deredevallen,lieveBolette! En,...zieje,...alsje,zooalsik,jeeigenlijke jonge-jaren alachter den rug hebt,dan maakt zoo'n denkbeeld...of zoo'n voorstelling...een buitengewoon sterken indruk.Er
Hntstondin mi o jeenlevendigeen dankbareafectievoorje. etwasmi jalsmoestik naarjetoe.Jeweerzien,jezeggen dat ik de gevoelensdeelde,dieji jvoormijkoesterde,... zooalsik mi jverbeeldde... B olette.Maarnu u weetdathetnietzoowas!Dathet een vergissing is geweest... lmjo .md Her lpt ,aBo ei t Jo ikArn hetih nomi aagni ,.e.t.sz lal lt jt de.de kuw leurbeeld,...zooals en den stempel 261
V
DE VROUW VAN DE ZEE.
behoudenvandestemmingwaarinmi jnvergissingmijheeftgebracht.leH ntdatmisschiennietbesi jpen.Maarzooishettoch. Bolette.Nooitheb ik hetvoormogelijk gehouden dat er zoo ietsvan komen kon. Arnhglm.Maar als het nu blijkt dat het wélkpn? Watzegledan,Bolette?Zoujeerniettoekunnenbeslmten om ...nu ja,om mi jn vrouw te worden? Bolette.0,'tlijktmijzooonmogeli jklmijnheerArnholm! U,diemijnleermeesterisgeweest!lkkanmijnietvoorstellen hoeik ooitineenandereverhoudingtotu zou kunnenstaan.
Arnho1m.Nu...alsjevindtdatjeabsoluutnietkunt... Danblijftonzeverhoudingdezelfdealsvroeger,lieveBolette. B olette.Hoe bedoelt u? A rnholm .lk bl ijfnatuurli jk bijmijn aanbod.Ik zal
zorgendatjeeruitkomtenwatvandewerddtezienkrijgt. Enleerenkuntwatjegraagwilt.Datjelevenkuntinrustige en onafhankelijkeomstandigheden.0ok jelateretoekomst zalik verzekeren,Bolette.W antjezult in mijaltijd een
goeden,trouwen en betrouwbaren vriend hebben.W eesdaar verzekerd Van. B olette.Och God,...mi jnheer Arnholm . dat alles is im m ers nu heelem aalonmogeli jk geworden. Arnholm.Is dat 66k onmogeli jk? B olette.Ja,datkanu tochwelbegri jpen!Nadétwat u mi j gezegd heeft,**@en na het antwoord dat ik u heb ge ve nll : .o Oc h, uetmo o nge mo ge j.kz oo ntz tenedt toch zelfwelinzien,dat ik nu veelvanukanaannemenlHeelemaal
nietsmeerkanikvanuaannemen.Nooitmeer,nahetgebeurde!
A rnholm.W ilje dan liever maar hier thuls blijven zitten en hetleven langsje heen zien gaan? B olette.0,datistochzoo'nvreeselijktremigegedachte! Arnholm.Wilje erafstand van doen om ietsvan de buitenwereld te zien? Er afstand van doen deeltenemen aan datalleswaarnaarje,zooalsjezelfzegt,hierlooptte yerlangenîWeten,daternogzoooneindigveelindewereld ls,...en toch nooit zoo eens een ware voorsteiing er van krijgen?Bedenk je goed,Bolette. Bolette.Ja,ja,. u heeft volkomen gelijk,mi jnheer Arnholm . A rnholm . En dan,...als je papa ereens nietmeer is,...m isschien hulpeloosen alleen in de wereld te staan. Ofook weljeaan een anderen m an te m oeten geven... 262
è
è
'V
DE VROUW VAN DE ZEE.
voorwienje- mogeli jk...ook geen affectievoelen kunt. Bolette.0ch ja,...ik zie welin hoe waarhet is... alles watu zegt.Maartoch...!0fmisschien toch niet...?
Arnholm (. sse!).Nu?
Bolette (ki jkthem weifelend ccs).Misschien zou het toch zoo heelemaalonmogelijk nietzijn. A rnholm.W at Bolette? B olette.Dathettedoen zou Zi J'n,...erop in tegaan.
op datwatu mijvoorstelde. Arnholm.Denk je datjemisschien toch welgeneigd zoudt zi jn om ...?Dat je in elk gevalmij het genoegen zoudtwillengunnenom jebijtestaanalseentrouwevriendl B olette.Neen:neen,neen!Dàtnooit!Dàtzou absoluut volslagenonmogelljkzi jn...Neen,...mi jnheerArnholm,... neemt u mijdan liever. Arnholm.Bolette!W ilJ @e dus toch! B olette.Ja,...ik geloof...dat ik wil.
Arnholm.Je wiltdus toch mi jn vrouw worden? Bolette.Ja.Msunogvindtdat...datumi jnemenkan. Arnholm.0fikvind...!(gri jptAccrhandj.0,dank,... dank,Bolette!Watjeverderzei,...jetwijfeldaarstraks,... datschriktmijnietaf.Alheb ikdan nunietjeheelehart, ik zalhetwelweten teveroveren,0,Bolette,ik zaljeop de handen dragen! AleBedoe olette. n in het En dan m ag ik eens wat van de wereld zien.
leven.Datheeftu mi jbeloofd. B olette.En ik mag alles leeren wjarik lustin heb? Arnholm.lkzalzelfjeleermeesterzlln.Evenalsvroeger, Bolette.Denk aan hetlaatste schooljaar... Bolette(stilen verdiept* 11 zieh >I X .D ie gedachte... zich vrijte weten,...en naarhetbuitenland te gaan.En ook geen angst te moeten hebben voor de toekomst.Niet altijd meeroverdatonnoozele rondkomen tetobben... Arnho1m.Neen,aanzulkedingenhoefjegeen gedachte meerteverspillen.En...nietwaar,mijn lieveBolette,. dat is ook een heelgoed ding? W at? Bolette.Ja.Datishetzeker.Datzalwaarzi jn. Arnholm flegtzj' s avm om Accr middelj.0,je zult eenszien,hoegezellig en prettig wijonszullen inrichten! En hoe goed en vertrouwelijk en eendrachtig wi j samen A rnholm.En daar bli jfik bij.
zullen omgaan,Bolette!
263
). è -)-T....)--.)-. -...-.-.--ï.
------.. )
(..
.--..- .. . .
... ..
DE VROUW VAN DE ZEE.
B olette. Ja, ik begin ook. Ik geloof eigenlijk... dathetwelgoed zalgjan (kb'ktlcczrechtsen > àfzïcA kaa&t% I0d).0,zeg alsleblieftniets!
A rnholm.W at is er,lieve? Bolette.Och,datisdi e arme...lw%j' stl.Kijk daar... Arnholm.Isje papa daar?. B olette.Neen,heti sdiejongebeeldhouwer.Hijloopt daar met Hilde. Arnholm.0 Lyngstrand.W at is er met hem ? B olette.Och,u weet wel,hoe zwak en akel ir hi jis. Arnholm. M s het ten minste geen verbeeldlng van hem is.
Bolette.0 neen.Hetiswelheusch waar.Hi jza1het
niet lang meer maken.Maar dat is misschien nog welhet beste voor hem .
Arnholm.Liefste,waarom zou dathetbeste zijn? Bolette.Och,omdat...omdatervan zi jn kunsttoch ooknietsterechtkomt...Laatonsweggaanvö6rzijhierkomen. Arnholm.Van harte graag,watmi jbetreft. (Ilildeen Zyspfzcsd ver. nehgnen bb'd6n w#' per). H ilde.Hei,...hei!Willen meneeren dejuAouw niet OP ons wachten? A rnholm.Bolette en ik willen liefst een eindje vooruit gaan. (S# en Bolettegx s weg - rlinknj. Lyngstqaqd (I>#f stilj. Het is hoogst veïpakelijk tegenwoordlghler.Allemenschenloopenpaarsgewl gs.M tijd twee aan twee. Hilde (kgkth6n > ).Ik zou erwe1een eed op durven doen dat hi jvan plan ishaar te vragen. L yngstrand.Zoo? Heeft u zoo iets gemerkt? Hilde.0 ja.Datistoch zoo moeili jk niet,...alsjeje oogen m aar open houdt.
Lyngstrand.Maarjuirouw Boletteneemt hem niet. Hilde.Neen.Wantzi j vindt dathi j zoo erg oud en leeli jkisgeworden.Enzi jdenktdathijgauwkaalzalzi jnook. Lyngstrand.Nou,maarnietdaarom alleen.Zijzou Daar ben ik zeker van.
hem toch niet nem en. H ilde.Hoe weet u dat nou? L yngstrand. Toch wel; er is iemand anders, aan
wien zi jbeloofd heefttezullen denken. 264
)) . . (-)- . ..-.(-
-. -
)
)--
-.--2)-' -è
DE VROUW VAN DE ZEE.
H ilde.Enkelmaar denken?
Lyngstrand.Terwijlhi jverweg is,ja. H 1lde.0,dan is u het zeker zelf,aan wien zi jmoet denken! Lyngstrand.Datzou welkunnen zijn. Hilde.Heeftziju datbeloofd? Lyngstrand. Ja, verbeeld u,... dat heeft zi j mij beloofd!Maar u moethethaarmaar nietzeggen dat u er van weet.
H ilde.Dehemelbewaarme,neen.lkzwi jgalshetgraf. Lyngstrand.lk vind het zoo erg lief van haar. H ilde. En als u dan weer terug komt... wordt het dan een engagem entî En trouwt u dan met haar? L yngstrand.Neen,dat zalniet best gaan.W ant aan
zoo ietsmag ik de eerste jaren nog nietdenken.En als ik eenmaalzoo vergekomen ben,dan zalzijwelwat te oud voormijzijn,denk ik. H ilde.Maartoch wiludatzijaldooraanndenken zal? L yngstrand.Ja,omdathetmi jzooveelhelpen zou. Mi j?alsartiste,begrijptu.En zijkandattoch ook gemakkell jkdoen,zij,diezelfgeeneigenli jkelevensroepingheeft... M aar lief is het toch van haar. H ilde.Gelooft u,dat u iinkervoortkan m etuw werk, als u weet dat Bolette hier aan u loopt te denkenb
Lyngstrand.Ja,datstelik mijzoo voor.Zietu,... teweten daterergensin dewereld eenjonge,mooie,stille vrouw is,dieheimelijkvaniemandloopttedroomen...Mij dunkt,datmoetietszi jn...zoo.. zoo...Ja,ikweetniet recht hoe ik het noem en m oet.
H i1de.Bedoelt u misschien...spannend?
Lyngstrand.Spannend? 0 ja.Spannend,datbedoel ik.Ofietsdergeli jks.(KljktAccreen pop, sjeccs).U iszoo verstandig,ujufrouw Hilde.Bepaald bizonderverstandig. Wanneerik terugkom,zalu ongeveerzoo oud zijnalsuw zuster nu is.M isschien ziet u er dan ook zoo uit,als uw zusterernu uitziet.En misschien denkten voeltu dan ook zooals uw zuster n11, zoodat u dan als 't ware u zelfen
uw zusterin é1npersoonvereenigt...bijwijzevanspreken.
H ilde.Zou u dat graag willen? Lyngstrand.lk weethetnietrecht.Ja,ik geloofhet haastwel.Maarnu,...van den zomer...wou ik lieverdat
u uzelfbleef.En juistz66 alsu is. 18
265
DE VROUW VAN DE ZEE.
H ilde.M ag u mi jzoo graag li jden?
Lyngstrand.Ja,ik mag u erg graag lijden zoo. H1lde.Hm,...zeg u mi j eens,als artiste,...vindt u 'tgoed staan datik alti jd lichte zomerkleeren draag? Lyngstrand.Ja zeker;datstaatu heelgoed. H 11de.Vindtudusdatlichtekleuren mijgoed kleeden? L yngstrand.Ja,datlichte kleedtu bepaald prachtig naar mijn smaak. H ilde.Maar zeg u mij ook eens...alsartiste...hoe zou ik er uitzien in 't zwart,denkt u? Lyngstrand.In 't zwart?
H ilde.Ja,heelemaalin 'tzwart.Gelooftu datmijdat
goed zou staanî L yngstrand. Zwart is nu eigenl ijk nietietsvoorden zom er.Trouwenszwartzou u stellig ook uitstekend staan.
Juistu,metuw uiterlijk. H ilde (ki jktwJJTzïcA).Heelemaalzwarttotbovenaan toe...Eenzwarterucheom mijnhals...zwartehandschoenen . En een lange zwarte sluiervan achteren afhangend. Lyngstrand.A1su zoo gekleed was,jufrouw Hilde, zouikwenscheneen schildertezijn...dieeenjonge,mooie, treurende weduwe schilderen m oest. Hilde.0feen jonge treurendebruid. Lyngstrand.Ja,daarzouunogbetervoorgeschiktzijn. M aardatwenschtutochniet...om u zootekunnenkleedenî H ilde.Ikweet'tnietrecht.Maarhetlijktmi jspannend. Lyngstrand.Spannend? H ilde.Spannendom eraantedenken,ja.(F#dfplotseli, naarlinknj.Neen maar,ki jk daareens! Lyngstrand (kqktdien àcsfvïf).DegrooteEngelsche boot!En alheelemaaldicht bi jden steiger! (FcsgeIen Ellida komen te wox#c##. 4 bn den rYrez). W ange1.Neen,ik verzekerje,Ellida-lief..je vergist je!(zietdecsdezes).Zoobenjulliehiermetjebeiden?Niet waar,mi jnheerLyngstrand,...debootisnognietin'tgezicht? Lyngstrand.De groote Engelsche?
W ange1.Ja juist! Lyngstrand (wl jster heenj.Daar ligt ze a1,dokter.
E liida.Ah...!lk wist het wel! W angel.Algekom en! L yngstrand.Gekomen als een diefin den nacht,kan m en zeggen.Zoo ongem erkt en stil... 266
(
.
-
è
.* -. 7). 7--è))-. ). (
DE VROUW VAN DE ZEE.
W ange1. U moet met Hilde naar den steiger gaan.
Gauw !Zijzalzekergraag demuziek willen hooren. Lyngstrand.Wij wilden er juist heengaan,dokter. W ange1.Wij komen misschien ook nog wel.Straks. Hilde fFuistevttegen Zysgt sfrcst f).Die twee loopen ook gepaard! (Z# en Zyzlpfzczltfgaan weg doorden tuin Iïsà. :.Iloornmuziekhoovtmen in de18:/6op deJ' ordondevhetw@Igcl#e). Ellida.Hijiser!Ja,ja...ik voelhet!...Hi jishier! W anye1. Je moest liever naar binnen gaan, Ellida.
Laat mp alleen met hem spreken. Ellida.Och,...dat is onmoyel ijk!onmogeli jk,zegik! (Dtooteen kveetvïf).Ah,...zie Je hem W angel!
(D6 vveemde komtwczllinkses blbp dfïlstaan o, het
voetpad buiten hettuinhek). D eVreemde fgvoet).Goeden avond.Daar ben ik dus weer,Ellida.
Ellida.Ja,ja,ja,...nu ishetuurgekomen. D e Vreem de.Ben jereisvaardig?0fben jehetniet? W ange1.U ziet toch zelfweldatzijhetnietis. D e Vreem de. lk vraag niet naar een reistoilet of dergelijkedingen.0oknietnaargepaktekofers.Alleswatzij opreisnoodigheeft,hebik bijmijaanboord.Vooreenhut heb ik ook gezorgd.(Tegen Ellidaj.lk vraagjedusnu of jebereid bentom metmi jnleetegaanl...vrijwillig met mi jmee te gaan? Ellida (smeekend).0,vraag 'tmi jniet!Breng mi jniet zoo in verzoeking! (Me D enVr ho eoerm todpe. ee Da na cxf rwo csrdtdde ee bel rsI tveïbe #elv p an debootj. aanboordgeluid! Nu m oet je zeggen ja ofneen. E llida ( wvingtdehanden).De beslissing!De beslissing VOOr mi jnheeleleven!Hetnooitmeertekunnen overdoen! D e V reem de.Nooitmeer.Overeenhalfuurishettelaat. Ellida (kl jkthem dc/lvo en vïfrordcAes# ccs).Waarom houdtu eigenli jk zoo onwrikbaaraan mijvast? D e Vreem de.Voelje nieteven a1sik datwijbeiden bi jelkander hooren? Ellida.Bedoelt u om die belofte? D e Vreem de. Beloften binden niet.Noch man noch
vrouw.Alsik zoo onwrikbaaraan jevasthou dan isdat omdat ik niet anders kén.
267
=
IL-I
(
7)- ----Q
DE VROUW VAN DE ZEE.
E1lidafzchtenberendj.W aarom isunietvroegergekomen? W ange1.Ellida.!
Ellida (hartstoehteljikj.0..!datverleidendetrekken en lokken...naar het onbekende1 .Alle macht,al het geweld van de zee ligt dâérin besloten!
(De PreeW e klimtorer hetfvïlAeàje). Ellida(Tluchtcc/lferFclg6I).W atmoetdat!W atwilu?... D eVreemde.lkziehetenikhoorhetaanjeEllida... miikiesje ten slottetoch. W angel(treedtop hem f0e).Mijn vrouw heefthiergeen keustedoen.Ik ben Merom voorhaartekiezen. en haar tebeschermen.la,tebeschermenlAlsunietvanhierweggaat. hetlanduit...om nooitmeerterug tekomen...weetu dan we1 waaraan u blootgesteld is? E 1lida.Neen,neen,W angel!Dét niet!
D e Vreem de.Wat wilu mijdoen?
W an el. lk kan M laten opsluiten... als een m1 @Sdadiger! Terstond nog vôôr u weer aan boord is!W ant ik weet nu alles van den zaoord daargi nderin Skjoldviken. E llida.0,W angel, hoekan je...! D e Vreem de.Daarop wasik voorbereid.En daarom ...
(haalteen reroItl6Kuitz#l boïntzakjdaarom heb ik mi jook hiervan voorzien. Ellida (werptzich fuddcks hen 5eï#ep).Neen,neen,... dood hem niet!Dood mijdan liever! D e Vreemde.Nochjou,nochhem.W eesdaarvoormaar nietbang.Dezeisbestemdom tegenmijzelfgebruiktteworden.W ant ik willeven en sterven als een vri jman. Ellida (in , sfj' geW eopwindingj.Wangellaatmijhetje zeggen...zeggen,zoo,dathi jhet hoort!Welkan jemij hierterughouden!Daartoehebjedemachtendemiddelen! En dat zalje dan ook doen!Maarmijn ziel,...almijn gedachten,... al dat lokkende verlangen en begeeren,... datalleskan jenietbinden!Datzalhi jgenen jagen naar h e t o nb e k e n de . wa a r vo o r i k g e s c h a pe n was...en datji j VOOr m iJhe * bt af ** gesloten! W angel(ïs stille dzzuzzf).Ik zie hetwel,Ellida!Stap voor stap gli jd je van me weg.Je verlangen naar het grenzenlooze en oneindige...naar het onbereikbare,...zal ten slottejezielgeheelen alhetnachtelijk duisterinjagen. Ellida.0 ja,ja...ik voelhetovermijkomen. a1s zwarte geluidlooze vleugels! 268
)) .)-. 7.
)
L
...-
DE VROUW VAN DE ZEE.
W angel.Zoo verzalhet niet komen.Erisgeen andere zie althans geen andere.En redding mogelijk voorJ'e.Ik de daarom ...daarom za1'ik... 'n koop nu terstond nietig verklaren... Nu kan Je dus 1e eigen weg kiezen... in
volle...vollevrijheid. s sprakeloos ccs).ls dat E11ida fstaart hem een poo. W aar)... W &ar,@**watj edaarzegt!Meen jedat...uithet volle van jehart? W ange1.Ja,...uit het volle van mijn arm gepijnigd hart meen ik het.
Ellida.En kén je het ook? Kan je het laten ge-
5etfr6n? W angel.Ja, dat kan i k.lk kan het...omdat ik je zoo innig liefheb. Ellida (zccAf en berend). Zoo na 1 ig ik je dus aan 't hart...zoo innig na!
W ange1.Dathebbendejarenenonssamenlevengedaan. Ellida (slaatde banden . 9@p,81). En ik die dat zoo
weinig heb gezien! W angel.Jegedachtengingeneen anderenkantuit.Maar
nu dan?...nu benjevolkomenlosvanmijenalleswathet mijne 1s.En ook van de mijnen.Nu kan je eigen ware leven weer in hetrechte spoorkomen.Want nu kan je kiezen in vrijheid.En op eigen verantwoording,Ellida. Ellida (grb' pt naar Flccr hoofd en lvvzf roor zïcA uit in #e riehting waar Wangelstaatt.ln vrijheid en...en op eigen verantwoording!Op eigen verantwoording ookî Daarin ligtde mogeli jkheid van een omkeer! (De belwcp debootluidtopnieuwt. D e Vreemde.Hoorjehet,EllidalNu wordtervoor het laatst geluid.K om dus! Ellida (keertzïcA tothem,kl jkthem pcdfaan en zegf metàrcc/lfïge stem):Nooit ga ik metu mee,na wat nu *
gebeurd 1S. D e Vreem de.Ga J -e niet mee?
Ellida (klamptzickwct slaan F@>geI).0,...nooitmeer gaik van jeweg,na watnu gebeurd is! W ange1.Ellida,...Ellida! D e Vreem de.Het is dus uit?
Ellida.Ja!Uitvooraltijd! isdan mijn wil.
D e V reem de.lk zie het wel.Hier is iets dat sterker 269
.
--
)-
-
.--) --i)-)(
.
-
DE VROUW VAN DE ZEE.
E l1ida.Uw wilheeft niet de minste macht meer over
mij.Voormi jisueendoode...dieuitdezeeteruggekomenis. En die daarheen terug keert. Maar ik huiver niet meer voor u. En ilq word ook niet meer aangetrokken tot u.
D e Vreem de.Vaarwel,mevrouw!(Af npringtorerket tuinhekj.Van nu afisu nietsandersmeer-1n mijn leven dan een geleden schipbreuk. (## gaatwegv rlinkst. W angelfkijktAccr een poo: ccl).Ellida,...je ziel isals de zee.Ze heeftebbe en vloed.Van waar kwam die onlkeer?
E llida.0,begrijp jedan nietdatdeomkeerkwam ... datdeomkeerkomen moesttoen ik invrijheid kiezenkonl W ange1.Enhetonbekende,...trektjedatnietpeeraanl E 11ida.Hettrektmijnietaan en schriktmp niet af. Inhetonbekendehebiknukunnenzien,...ik haderkunnen in gaan...als ik het zelf gewild had.lk heb nu kunnen kiezen.Daarom heb ik er ook afstand van kunnen doen.
W ange1.lk begin je te begri jpen...zoo zachtjesaan.
Jedenkten neemtwaarin beelden...en in zichtbare voorstellingen.Jeverlangen en sm achten naardezee...datwat
jetroknaarhem,...naardien vreemdenman,...datalles wasdeuitingvan een ontwakenden en aangroeienden vri jheidsdrang in je.Andersniets. E llida.Och,ik weet niet wat ik daarop zeggen moet. Maarjijbenteen goededoktervoormi jgeweest.Jijvondt en jedurfdehetook toepassen...hetwaremiddel...het lénige datmijhelpen kon. W angel.Ja,...in den uitersten nood, in 't grootste gevaar,wagenwijdokterszooveel.Maarwiljedusnuweer bijEmi lljkomen,Ellida? lda.Ja,lieve,trouweW angel,nu kom ik weerbij jeteruy.Nukanikhet.W antnukom iktotjeinvrijheid... vrijwilllg...en op eigen verantwoording. W angel(kiiktAccrhartelljkccs).Ellida!Ellida!0,... deheerlpkegedachtedatwijnubeidengeheelvoorelkander kunnen leven... Ellida....en metgemeenschapqeli jkelevensherinnerinFen.Dejouwe...zoowelalsde mlgne. W ange1.Ja,niet waar,mig .n liefste! E llida. ...en voor onze kinderen,W angel.
W ange1.De onzenoem jeze! 270
-
-.-- -- --
lll1---.---.
DE VROUW VAN DE ZEE.
E llida.Die noq niet de mi jnen zijn,...maar die ik we1zalweten te wlnnen.
W ange1. Onze...!(kwnt 5I# 6n rvrk haar handenj. fHilde,Ballested,Lyngstrand,WrlA0I- en Bolettekomen flcl linknd6n tuin ïs). (Gelb' ktb' digreeliongeluiense cdfenbuitenophetvoetpadj. H ilde(halFuidtegenLyngstrandj.Neen,kijktocheens... papa en zi jzien eruitofzepas geëngageerd zijn! Ballested (die het g6A0pr# heeftj.Het is zomerdag, jufrouwtje! A rnholm fknkt llcr Wangel ep El lidaj.Daar gaat de Engelsche boot. Bolette (gaatnaar hethekiej.Hiervan daan kan je ze 't best zien. L yngstrand.Laatste reisvan ditjaar. Ba11ested.,,Weldra zijn allewegen afgesloten'',zooals dedichterzegt.Datistreurig,mevrouw!Ennu gaanwi ju ook voor eeigen ti jd verliezen.Morgen vertrekt u naar Skjoldviken,hoorik. W angel. Neen,... dat is afgesprongen. Van avond hebben wijeen anderbesluit genomen. Arnholm (kl jktc/oï. sdeleM rand6neen naar#eandere). Ah,...waarli jk! Bolette fkomt.xr rorep).Papa...isdatwaar? H ilde (looptnaar Ellida toej.Blijftu toch bi jons? Ellida.Ja,lievellilde,...alsjemijtenminstehebbenwilt. 0,dank,innigen dank voor dat woord!
H ilde(tunnehen ICCA6Penhuilenj.0h...u vraagtnog...
of ik wil! A rnholm (t6g6n Ell idaj.Maar dat komt waarli jk a1s een verrassing!
Ellidafglimlachterndfk).Ja,zietu,mijnheerArnholm ... Weetu nog...wijspraken ergisteren over...Alsje nu eenmaaleen schepselvan hetvasteland geworden bent... dan vindtjeden weg nietmeerterug...naardezeedaarbuiten.En ook niet meer naar het leven met de zee.
Ba11ested.Maardatispreciesalsmetmi jnzeemeermin!
Ellida.Zoo ongeveer,)a. B a11ested.Alleen met dit verschil:de zeemeermin... di6 gaat er rcs dood. De menschen daarentegen... die
kunnen zich aklam ... akli... matiseeren. Ja,ja,...ik
verzeker u,mevrouw,die kunnen zich a-k-l-i-matiseeren! 271
)
.
.. ----.
...--------
.. ..---
.. .
DE VROUW VAN DE ZEE.
Ellida.Ja,mijnheerBallested,in vri jheid kunnen zij
dat wel.
W apgel.En op eigen verantwoording,lieve Ellida. Ell1da (:-1,hem de hand reikendj.Juist,dât is het.
fD6 groote boot glijdt yelvïdlood weg prer #efiord. D6
vvzïek weerklinkt#ïcAf crs# aan IcV ).
EINDE VAN EET VIJFDE EN LAATSTE BEDRIJF.
272
H E D D A G A B LE R TOONEELSPEL IN VIER BEDRIJVEN
P E R SO N E N : JöRGZN TssMAx,docentin dekultuurgeschiedenis.
HZDDA TzsMAx,zi jnvrouw. JuA ouw JVLIANE TEsMAx,zijn tante. Mevrouw ELvsTED.
BRACK,rechterli jk ambtenaar. EZLZRT LövBoRG.
BERTZ,dienstmeisje bijTesman. Het stuk speelt in Tesmans villa in het wes/li jk gedeelte van de stad.
E E R ST E B E D R IJF. Een ruime, mooi en smaakvol ingerichte galon, in donkere kleuren gehouden.In den achterwand een breede deuropening met open portières.Dieopening leidtnaareen kleinerekamer,
in denzelfden stijlalsde salon.In den rechterwand van den salon zi jn schuifdeuren, die naar de vestibule leiden. Aan den tegenovergestelden wand,links,een glazen deur,evenzoo met opengetrokken gordi jnen.Door de ruiten ziet men een
gedeelte van een uitgebouwde veranda en boomen in herfsttinten. Op den voorgrond een ovale tafel met tafelkleed en stoelen eromheen.Voor den wand rechts een breede,donkere
faiëncekachel,eenfauteuilmethoogenrug,een voetenbankje met kussens en twee tabouretten. Achter in den hoek een hoeksofaen een klein rondtafeltje.Vö6rlinks,een beetjevan den muurafstaand,eencanapé.Bi jdeglazen deureen piano. Aan beide zi jden van de deuropening achter,staan étagères metterracottaen majolicavoorwerpen.Tegenden achterwand van de tweede kam er zietm en een sofa,een tafelen een paar stoelen.Boven die sofa hangt het portret van een knappen ouden heerin generaals-uniform.Boven de tafeleen hanglam p met een kap van mat melkglas. Rondom in den salon een menigte bloemen in vazen en glazen; ook liggen er nog op
tafel.In beidekamersdikketapjten op den grond.Ochtendlicht.De zon schjnt door de glazen deur. Jusrouw Juliane Tesman,methoed en parasol,komt door de vestibule binnen, gevolgd door Berte, die een in papier gewikkelden bouquet draagt.Jusr.Tesman is een dame van
ongeveer65jaar.Netjesmaareenvoudig gekleed,in een gmjs wandeltoilet.Berte is een nietmeer jong dienstmeisje,eenvoudig en een batje boersch van uiterljk. 275
-
7-
--
7
HEDDA GABLER.
Jusr.Tesm an (51ï//fin d6#evrntaan:Ivïdferfen zcgf
gedemptj.Neenmaar,ikgeloofzoowaardatzljnognietopzijn. B erte(61?esz0o).Datzeiik u al,jusrouw.'tW asook zoo laattoen debootaankwam van nacht.En dan daarna nog!Heerejé,...alles wat de jonge mevrouw nOg uit te pakken had,eerzijnaar bed kon gaan! Jusr.Tesman.Ja,ja.. laatze maareens goed m*tslapen.Maar frissche morgenlucht m oeten ze toch in de kamer hebben,als zi jbinnen komen. (Z# gaatsccrdeglazen devren gooitdieY#d openj. B erte(5# detafel,weetg66n raad metden bouquet).Ja, lievehemel,hieriszoowaargeen plaatsjemeertevinden. lk zal'm maarhierzetten,watzegtu jusrouw? (Zetden spvgvefop & pianoj. Jufr.Tesm an.Nou,mi jn goedeBerte,nu heb jedus eennieuwemevrouw.Dehemelweetdat'tmijzwaarderdan zwaargevallen isom je te laten gaan. Berte(huilerigj.Enmijdan,jufrouw !Watmoetikdan welzeggen !Ik,die nu alz66veeljaren bi jdejuAouw gediend heb. Jusr.Tesm an. Wijmoeten er ons m aar in schikken, Berte.Er zit nu eenm aal niets andersop.Jörgen moetjou bijzichinhuishebben,zieje.Datmoet.Vankleinenjongen afishijgewend geweestdatji jvoorhem zorgde. B erte.Jamaar,jufrouw,ik moettoch aldoordenken aan héârdiethuisligt.D ie arm e ziel,diezoo hulpeloosis. Endan metdatieuweDeisje!Nooitvan haarleven leert die het de arme zieke naar den zin m aken. Jufr.T esm an.0,ik za1het haar welleeren.En het
meesteneem ik toch zelfop mi j,datbegrijp je.Overmi jn armezusterhoefjejenietongerusttemaken,mijngoedeBerte. Berte.Maarerisooknogwatanders,juirouw.Ik ben zoo bang datik hetdejongemevrouw nietnaarden zin za1maken. Juir.Tesman.Nou ja,. in het begin kan er wel eensheteen ofander zi jn... Berte.W ant ik geloofdat zeerg nauw ki jkt. JuA .Tesm an.Datkan jewelnagaan.Dedochtervan generaalGabler.Zô6 alszijhetgewend isgeweest,toen de generaalnorleefde!Weetjenogwel,a1szijmethaarpapa ging paardrl jdenlln haarlangezwarteamazone?En haar hoed m et veeren? 276
HEDDA GABLER.
B erte.Ja@wel,jawel,...öfik het nog weet!...Maar lievehemel,wlezoutoengedachthebbendatzig 'endekandidaat nog eens een paar zouden worden! Juir.T esm an.Neen,dat had ik ook niet gedacht... M aar,'tiswaarook,Berte...eerik hetvergeet:voortaan
moetjeJörgennietmeerkandidaatnoemen.Jemoetzeggen: dokter. Berte.Ja,daarheeftdejongemevrouw ook alietsvan gezegd...van nacht. z66 a1szehethuisin waren.lsdat
dan zoo,jufrouw? Jufr.T esm an. Ja,zeker is dat zoo.Denk eens aan, Berte1...zijhebben in hetbuitenland een doktervan hem gemaakt.Nu onlangs,op reis,begri jp je.lk wisterqeen woordvan...vöörhi jhetmijdaarbeneden aanden stelger vertelde.
B erte.Ja,ja,hijkan alleswordenwathijwil.Zooknap alshijis!Maarik had toch nooitgedacht,dathijerook nog toe overgaan zou om zieke menschen te behandelen. Jufr.Tesm an.Neen,zô6'ndokterishijnietgeworden... (kniktbeteekeninvolj.En wieweethoegauw jehem een nog mooier titelzult kunnen geven. Berte.Watu zegt!Watzou dat dan zijn,jufrouw? Jufr.Tesm an fglimlacht).Hm,ja,datzou jeweleens willenweten!...(aangedaan).Ach,lieveHeer...a1sdearme Jochum nog eensuitzijn grafkon opstaan om tezienwat ervan zijn kleinen jongen geworden is!fkl jktTos#).Maar zegeens,Berte,...waarom hebjedâtgedaan?Aldehoezen van de m eubels afgenom en? Berte.Mevrouw zeidatik hetdoen moest.Zi jhoudt nietvan hoezen overde stoelen,zegt zi j. Jufr.T esm an.Zouden zi jdan hierhuizen. zoomaar alle dag? B erte.Ja,datschi jnt wel.Mevrouw tenminste.W ant hij...dedokter,...heeftnietsgezegd. (JörgenTedzzlcnkomtzingendvanTecAfdnitdeccAferàc-er, een leeg open handkogevtiein dehand dragend.## invan middelmat%gelengte,#rC' , 6en devtigjccroud,zieteziong vïf, eenbeetiegezet,meteenopen,vond,fewedes gezicht,Accren baavdblond.Draagteenbvilen ï, sgekleedin een gemakkelgk, een beetienonehalant/lvïv ,c/;). Jufr.T esm an.Goeden m orgen,goedenm orgen,Jörgen!
Tesm an (ïzIdedeuvopening).Tante Juul!Lieve tante 277
HEDDA GABLER.
Juul!(gxfnaarhaartoeen dcAl zdjhaardehand).Datheele eind hier naar toe...en alzoo vroeg!H è?
Jufr.Tesm an.Ja,jebegrijpt,ikmoestjullieeensgauw Tesm an.Endatnogalterwi jljenieteensjebehoorlijke nachtrust hebt gehad! Jufr.Tesm an.0,dathindertmijheelemaalniet! Tesm an.Enbenjegoedthuisgekomenvandensteiger...laî Jufr.Tesm an.Jazeker?...gelukkigwel.Mi jnheerBrack waszoo vriendeli jk om miJheelemaalthuiste brengen. Tesman.Hetspeetonsdatwi jjenietkondenmeenemen in hetri jtuig.Maarje zag hetzelf...Hedda had zooveel handbagage die mee moest. Jufr.Tesman.Ja,zijhad weleen massa handbagage bi jzich. Berte(tegenTesman).Za1ikmisschienevenbinnengaan bijmevrouw envragenofersom sietsis,waarmeeikm evrouw opzoeken.
helpen kan? Tesm an.Neen,dank 'e,Berte,. dat is niet noodig.
Als zi jietsverlangtza1z1jwe1bellen,heeft zi jgezegd. Berte (sccrveohtsj.Best,mijnheer. T esm an.Maar zeg,...hier,neem datkoiertjemee,hè? Berte(neemthetccs).Datza1ik maarnaarden zolder brengen.(Z# gaatweg doorder6dfï5vIe). Tesm an.Verbeelâ je,tante,...dat heeleding had ik propvolenkelmetafschriften.W eetje:hetisgewoon ongeloooijk,watikoveralindearchievenbljeenverzameldheb. Oude,merkwaardigedingen,waarmeeniemand ietswistuit te Voeren .
Jufr.Tesm an.Ja ja,jijhebtjetijd nietvertreuzeld Tesm an.Neen,dat durf ik welzeygen.Maar zet je hoedtochaf,tantetje.Zoo!Kom !laatm1Jdenstrikeenslos m aken.H èî Juir.Tesm an (t evwijlhi jbezilï#).Och,lieveHeer, datlsnou nog netzoo alstoen lebi jonsthuiswas. Tesm an (keevt den boed om-en-om in zi jn handenj. Neen maar,...wat een mooien,eleganten hoed heb jeje trgen. op Je huweligksreis,Jö .
.
@
aangeschaft! Jufr.T esm an.Dien heb ik gekocht ora lledda. T esm an. 0ra Iledda? lloezoo?
Juir.Tesman.Ja,omdatHeddazichnietovermijzal 278
7)TV'V
))) t- . -'- -)-
Tq
HEDDA GABLER.
hoeven te schamen,a1s WJee i* nsSamen Overstraat gaan.
Te8m an (klopthaarp, deYclg).Ji j denkttoch ook om alles,jijlievetanteJuul!(legtden hoed op een dfoelbn detafel).En nu,...zieje...nu gaan wijhiereensgezellig opdecanapéeenbeetjesamenzittenpratentotdatHeddakomt. (Z# gaan zitten.Z%jzefhaarpcrcdolin &> hoek wcl de canapéj. JuGr.Tesm an (grnptTe. s-cs', s beide handen en àïjkf hem ccs).Wat een genotje weer eens in levenden lijve voor oogen te hebben,Jörgen.Och,ji j lieve jongen van onzen arm en Jochum ! j Tesm an.Envoormijdan!Jeweereenstezien,tanteJuul, ij,dievaderen moeder beiden voormijbent geweest! Ju:r.Tesm an.Ja,ik weet'twe1datjijaltijd van je oudetanteszultblijven houden. T esm an.Maargaat het dus heelemaalnietsbetermet tante Rina? Hè? b Jusr.Tesm an. Och neen,*@@ voor haar is er geen eterschap meer te wachten,de stakkerd!Zi jligtnognet
dooalszi z jnu alzoovelejaren gelegen heeft.Maarik hoop latOnzeLieve Heermijhaarnog maareen ti jd lang zal laten houden.W ant anders weet ik geen raad metmijn heven,Jörgen.Vooralnu,zieje,nu ik jou ook nietmeer
eb om voor te Zorgen. T esm an ( klopthaarop den zvg).Kom,kom! Jufr.T esm an ( plotseling op tercs/rdes /oos).Neen,
hetideedati%jnou een getrouwdman bentJörgen!...En dan dati1jHeddaGablermoestkri jgen!Demooie Hedda Gabler!Verbeeldje!Zij,diezoodrukhethofgemaaktwerd! Tesm an (zingtzoowaten lccAftevredenj.Ja,ik geloof weldaterverscheiden goedevrienden hierin destad rondloopen diemijbeni jden.Hè? JuEr.Tesm an. En dat je zoo'n lange huwelijksreis maTken kon!Meerdan vijf,.... bi jna zesmaanden... esm an.Nou,...voormiJishet meteen een soortvan Btudiereis geweest.W at een archieven heb ik niet moeten doorsnuielen!Endanaldeboekendieikmoestdoorlezen,zeg!
Jufr.Tesm an.Ja,datzalwelzijn,zeker (vertrouwelb' keren een beetiegedempt).Maarzegeens,Jörgen,...heb jemi jniets...nietsbizondersvan de reistevertellen? Tesm an.Van de reis? JuGr.Tesm an.Ja.
279
è) è7. )7-.))()L-)-' . ))è. è-LL.- ' )è
-
).'.))----)-. )---- --
HEDDA GABLER.
T esm an.Neen,ik weet niets anders dan watik je in mi jn brieven geschreven heb.En ik heb den dokterstitel gehaald,daar in 't Zuiden. dat heb ik jetoch gisteren alverteld. Jufr.T esm an.Jawel,dat wel.Maar ik meen. ofje niet iets...iets...in 't vooruitzicht hebt...? Tesm an.In 't vooruitzicht?
Jufr.Tesm an.Lievehemel,Jörgen,...ik ben toch je
oude tante! T esm an.Jawel...zekerheb ik watin 'tvooruitzicht...
jawel.
JuGr.Tesm an.Ah zoo! Tesm an.lk heb zelfs het heelmooie vooruitzicht van binnen kort professor te worden.
Jusr.Tesman.Ja,professor...ja... Tesm an.0f,...ik kan eigenlijk we1 zeggen dat ik zekerheidhebhettezullen worden.Maar,lievetanteJuul,... datweetjetoch zelfook wel! JuGr.Tesm an (stillachendej.Ja)datdoe ik ook.Dat iszoo,(op wercsderdes toonj...Maarwijhadden hetover dereis...Dieza1jeheelwatgeld gekosthebben,Jörgen? T esm an.N ou,...de groote toelage heeft ons een heel eindjeop streek'geholpen. Jufr.Tesman.Ik begri jp alleen maarniethoejehet aangelegd hebtom hetdaarmetjebeiden van tedoen. Tesm an.Neen,neen,datisook maarnietzoodadelijk tebegrijpen.Hè? Jusr.Tesm an.Endanvooralalsjemeteendamereist. Wantdatmoetaltijdzooontzettendveeldumderuitkomen, heb ik hooren zeggen. Tesman.Ja,datspreekt,...een beetjeduurderkomt hetweluit.MaarHedda moentdiereishebben,tante!Zij moestheusch.D at kôn nu niet anders. Juir.T esm an.0ch neen,datkon ook welnietanders. Wanteen huwelijksreishoortertegenwoordig bij...Maar
vertelme eens,...heb jealeensrondgekeken injehuis? Tesm an. Dat zalwaar zijn!lk was al op de been zoodra het dag was. Jufr.Tesman.En hoe vind jeallesnu? Tesm an.Uitstekend!Prachtigin orde!Ikbegrijpalleen nietwatwijmoetendoenmetdietweeleegekamers,tusschen de achterkamer en Hedda's slaapkamer. 280
è
)
.
- - ----
HEDDA GABLER.
JuGr.Tesm an (glimlaeht).Och,mijn besteJörgen?die zullen nog weleens in 't gebruik komen...mettertigd. T esm an.Ja,datis waarook,tante Juul!W ant alsik naderhand mijn bibliotheek uitbreid,dan...Hè? Jufr.Tesm an.Juist,mijnjongen.'tWasom jebibliotheek. die had ik daarbijop het oog. Tesman.'tDoetmijvooralpleziervoor Hedda.Vö6r wi jgeëngageerd waren,zeizijzoodikwi jls,datzijeigenlijk nergensandersgraag zou willen wonen,dan in de villa van M evrouw Falk. Jufr.T esm an.Ja,niet waar,...en dat het toen net
zootrofdatdietekoop kwam.Nettoenjullieweg waart. Tesm an.Ja,tanteJuul,datwaseenechtbuitenkansje voor ons.H é? Jufr.Tesm an.Maarduur,mijn lieveJörgen!Geld zal hetjekosten,datalleshier! Tesm an (kl jk'tAclreen beetievïfhetwe!#geslagenccl). Ja? Zou het erg duur worden,tante? Jufr.Tesm an.Ja,lieve Heer!Ja. Tesm an. Hoeveel wel,denk je? Zoo ongeveer? Hé? Jufr.T esm an.Ja, dat kan ik bi j geen mogelijkheid zeggen,vö6r alle rekeningen ingekomen zijn. Tesm an.Nu,gelukkig heeft Brack gunstige condities
voormijgemaakt.DatheefthijzelfaanHeddageschreven. Jufr.Tesm an.Ja,maakjeermaarnietongerustover, mijnjongen...Voordemeubelsendetapijtenbenikbovendien borg gebleven. Tesm an.Borg gebleven?Jij?MaarlievetanteJuul,. hoekon ji jborg bli jven? Jusr.T esm an.lk heb onze eGecten beleend. Tesm an (spvingt0,).Wat!Jouw...en tante Rina's! Jufr.Tesm an.Ja,ik wistgeen anderen uitweg,zieje. Tesm an(gaat' tmpzhaarstaanj.Maarbenjenuheelemaal dolgeworden,tante!Je renten,...dat is toch het eenige waarjijen tante Rina van leven moeten. Jufr.Tesm an.Nou:nou,...wind je daarover maar nietzooop.Deheelezaaklsimm ersm aarenkeleenformaliteit, datbegrijp je.Datheeftmi jnheerBrack ook gezegd.Want hijwaszoo vriendelijk die heelezaak voormi jin ordete maken.Nietsdan een formaliteit,zeihij.
Tesm an.Ja,datkan we1zijn.Maartoch... J
ufr.Tesm an.Ennukrijgjelmmersjeeigentraktement, 19
281
HEDDA GABLER.
waarmeejeafbetalenkunt.EnochlieveHeer,almoestenwij daneenswatbijspringen...?M leenmaarzoo'nkleinbeetje inhetbegin...@Datzou immersvooronseen waargelukje zijn1om zoo tezeggen. Tesm an.O tante,...nooitza1jijophoudenjevoormij op te oferen! Jufr.Tesm an fstaatop en legthaar handen op z#o sehoudersj.Heb ik dan nog een andergenotin dewereld dan jouw levensweg zoo gemakkeli jk en eien mogelijk te maken,mijnlievejonyen?Ji j,dienochvadernoch moeder hebtgehad om voorletezorgen.En nu zi jn wi jhetdoel nabij!Hetheeftersomsweleensdonkeruitgezien.Maar, Godlof,nu ben je erboven op,Jörgen! Tesm an.Ja,het is eigenlijk verwonderlijk,hoe alles nog terecht gekomen is. JuA .Tesm an.Ja,en je tegenstanders...zij,die je wilden tegenwerken...die hebben het onderspit gedolven. Die zijn gevallen, Jörgen! En hij, die het gevaarli jkst voorje was,...die is het diepst gezonken.En daar ligt hi j dan nu,door zijn eigen schuld...de armeverloopen kerel. Tesm an.Hebjeietsvan EjlertgehoordîSedertik op reis ging,m een ikî JuA .Tesm an.Nietsandersdandathi jeennieuw boek moet uitgegeven hebben. Tesm an.W at?Ejlert Lövborg? Nu onlangs?Hè? Jufr.Tesm an.Ja,dat zeggen ze.Och Heer,dat zal toch vast nietveelbizonderszi jn!Neen,a1sjouw nieuwe boek eenskomt,...dat zalwatanders zijn,hè,Jörgen! W aarover zal het handelen? Tesm an.Het zalhandelen over de Brabantsche huis-
vlijtin de middeneeuwen. Jusr.T esm an. Lieve hemel,... dat jeover zoo iets ook alkuntschri jven! Tesm an.Het kan trouwens nog lang duren met dat boek. lk heb nu eerst al die uiteenloopende verzamelde
notitiesterangschikken,zieje. Jufr.T esm an.Ja,rangschikken en verzam elen. dat kàn je.Je bentnietvoornietsJochumszoon. T esm an.lk verlang er ook erg naar met dat werk te beginnen.Vooralnu,nu ik mi jn eigen gezellig thuis heb, waar ik werken kan. 282
HEDDA GABLER.
Jufr.Tesm an.En vooralnu jehéârhebt,diejehart Tesm an(omarmthaarj.0,ja,ja,tanteJuul!Hedda,... ishetallerheerli jkstevanalles!(naavdetfevrpyesïsgkl jkendj lk geloofdatzi jdaaraan komt.Hè? (Heddakomtvan!ï>/2, :doordeachterkamer.Z# iseendame wcs 29 iaar.Jezïc/lfen gestalteedel6. vooçnaam.Mat-bleek teint.Staalgrl jzeoogen,koelen zvdfïg-àlcczran GfdzvààïN . begeerde,beste Jörgen.
Bruin Accr, mooie middeltint, znccr niet bizonder zYccr. GeJ kl eed uf r.in een smaakvol,eenignzinslonzittend oehtendtoiletj.
Tesm an (gaatS6##c tegemoetj.Goeden morgen,
lieveHedda!Mijn hartelijken morgengroet! H edda (reikt haar de hand). Goeden morgen, lieve jufrouw Tesman!Alzoovroeghier?Datiswelvriendeli jk. Jufr.Tesm an (schijnteen beetiewerleges).Wel,...heeft dejongemevrouw goed geslapen in haarnieuwethuis? Hedda.0 ja,dank u!Nog alredeli jk. Tesm an (!cc#f).Nog al redeli jk! Neen, die is goed, Hedda!Je sliep als een os,toen ik opstond. H edda.Gelukkig.Men moettrouwensaan alhetnieuwe
weerwennen,jufrouw Tesman.Zoozachtjesaan,(kl jktsccr linksj.Hè...demeid heeftzekerdeverandadeuropen gezet.Erkomteen zeevan zonneschijn naar binnen. Jufr.Tesm an (gaatsccr dedeur).Wacht dan zullen wijdedeurdichtdoen. H edda.Neen, neen,dat niet!Lieve Tesman,trek de gordi jnen eensdicht.Datgeefteen zachterlicht. Tesm anlbjjdedeuvj.Jawel,...jawel,...Ziezoo,Hedda... nu heb je schaduw en toch frisschelucht. H edda.Ja,aan frisscheluchthebjehierwe1behoefte. Aldie bloem en...M aar,lieve,...wilu niet gaan zitten,
jufrouw Tesman?
Juir.T esm an.Neen,welbedankt.lk weetnu dathet hiergoedgaat,...Goddank!Ennu moetik maargauw weer naarhuis zien te komen.Naar de arme stakkerd,die zoo verlangend ligt te wachten! Tesm an.Groet haar vooralheelharteli jk van mij.En zeg haar dat ik later op den dag nog we1eensnaar haar
kom kijken. Jufr.Tesm an.Ja,dat za1 ik doen.Maar, 't is waar ook,Jörgen. (zoektin haaviaponzak).Dathad ik bi jna vergeten.Hier heb ik nog watvoorje. 283
HEDDA GABLER.
T esm an.W at is dat dan,tante? Hè? Jufr.T esm an (haal teen in een courcsfgewikkeld plat
pakievïfhaarzak #< X%jhem toeveiktj.Daarmi jn jongen! Tesman (maaktheto,el).Och,neen,maar,...heb je die voor me bewaard,tante Juul!Hedda!Dat is heusch
aandoenlijk,zeg!Hè? H edda (5# de Jfcglredçechtsj.Zoo,watishetdanî Tesm an.Mi jn oudesloien!Mijn pantoiels,zeg! H edda.0ch zoo.lk herinnermijdatjeeroversprak, op reis. Tesm an.Ja,ik miste ze zoo erg.(UaatnaarAccrfoe). Nu moetjeeenszien,Hedda! H edda(gaatsclrdekachelj.Neendankje,hetl 'nteresseert mijheusch niets. Tesm an flooptAccr 14).Denk eens aan,...die heeft **
tanteRina op haarbedvoormlJgeborduurd.Zoo ziek alsze was.0j) 'ekuntni etbegrijpenhoeveelherinneringendaaraan verbonden zi jn voormij.
H edda (:# detafelj.Maarvoormi jminder. Jufr.Tesm an.Daarin heeftHeddaeigenli jkwelgelijk, Jörgen. Tes ama r) ,. ik vi uz ij ochvandefamilieis... H dmdan. fafJWe kenad Me tnd, denme idt zalhetstellignietgaan, Tesm an. Juir.T esm an.Zalhet niet yaan nlet Berteî T esm an.Lieve,.. . hoe koml le dâârop? lIé?
Hedda fwnzend).Kijk maareens!Daarheeftzi jhaar Tesm an (laatdeylsfo#el: wcIIes).Maar Hedda...! H edda.Verbeeldje,datereensiemandkwam endatzag!
ouden hoed op den stoellaten liggen.
T esm an. Neen maar)Hedda. dat is de hoed van tante Juul! H edda.Zoo? Jufr.T esm an fneemtAccrhoed 0,).Ja,zeker,datis
demijne.En oud ishijtrouwensniet,mevrouwtjeHedda. H edda.lk heb hem heusch niet zoo precies bekeken, ' Jufrouw Tesman.
Juir.Tesm an (zefhaar #0e# op en dfrïkfhem m:f).
'tIsnotabenede eerstekeerdatik hem op heb.Och,lieve
Heer,ja. Tesm an.En elegantishijook.Bepaald prachtig! JuA .Tesm an.Och,datschiktnogal,mijnbesteJörgen! 284
-
)( 7-)è7-)'
)----
-
HEDDA GABLER.
fkbktr0n#).Mi jnparasol. ?0,hierfneemtk- p,).W ant datisook de mijnefprereltj.Nietdievan Berte.
Tesm a-n. Een niexwe hoed en een nieuwe parasol! Verbeeld Je,Hedda! H edda.H eelm ooiis die...keurig. Tesm an.Ja,nietwaar?Hè?Maar:tante,beki jkHedda toch eens goed v66r u weg gaat!Ktk eenshoe mooien
keurig zi j is!
Jusr.Tesm an. Och,beste, dat is toch geen nieuws. Hedda is al haar leven mooigeweest.
(Z# knikten gaatnaarrec#f, 9). Tesman(gaatmeet.Jamaar,hebjewelopgemerkthoerond engevuldzi jgewordenis?Hoebreedzi jgewordenisopreis? H edda (loopt heen el weer).Och,schei toch uit...! Jusr.Tesm an (ï. sbll jven dfccn en àeerfzich 0-).Breed geworden? T esm an.Ja,tante Juul,jekunthetnu nietzoogoed zien,metdezejapon.Maarik,dieindegelegenheidbenom ... Hedda (5# deglazen devr...ongeduldigj.Och,je bent heelemaalniet in de gelegenheid. Tesm an.HetmoetdebergluchtdaarinZuid-Tyrolzijn... H edda fkortqfsreàesd).lk ben nog preci es zooafs ik was toen ik op reis ging. T esm an.Ja,datbeweerji j.Maardatbenjetochheusch * nlet...watvind ji j ervan,tante?
JuA .Tesm an (hee? d6handen gctlovvles en dfccrlhaar ccp).Prachtig,...prachtig...prachtigisHedda.(gaatlccr haar toe,buigtmetbeide handen haar hoofd lccr zich to6 en Fcvdfhaarop h6thaar.jGod zegene en behoede Hedda Tesm an.Ter wille van Jörgen.
H edda fmaaktzïcAzachtjen10. :).O...!laatmi jtoch los! Juir.Tesm an(ïsstilleosfrperïw ).lederedagdienGod geeft,kom ik jullie opzoeken. Tesm an.Ja,dat moet u heusch doen,tante!hè? Jufr.Tesm an.Dag!@**tot weêrziens! (Z# gaat =eg door de redfïsvlc,Te8man gaatmet haar
mee.Dedeurbll jftAcypyesstaan.MenhoorthoeTedzzlcszYl groetenaantanteRinaenzb'ndankroorde,c>fo#6I#herhaaltj. (Teg6I9' à6rf## loopt #6##c in de kamer op en weer, lteftd6armen in dehoogte,àsïjpfdehanden dc- n als in woede.Dan trektzY de gor#je ses Tan & glazen &vr weg, N#Jfntaanen àYàfnaar5vïf6l). 285
U L--
(
HEDDA GABLER.
(Even dccrll komtTed-cp w6erbinnen 6. doetde&vr chterzïcA dichtj.
Tesm an (raaptd6pcnfo#eldop).W aarsta jezoo naar tekijken,Hedda? H edda fweev kalm en zich beheerschendj.Ik ki jk maar eens naar de blaren. Ze zi jn alzoogeel.En zooverwelkt. Tesm an fpaktd6plsfo#eldin en legtzeop detajel).Ja, wijzijn ook alhaastin 't eind van September. H edda fmeerosrvdfk).Ja,zoo waar...nu zijn wijal *
@
ln ... 1l 1September.
Tesman.Zeg,vondjenietdattanteJuulvreemddeed! Bijna plechtig!Begrijp jijwathaarscheelde?Hè@ H edda.Och,ik ken haarhaastniet.Iszijdan anders niet zoo? Tesm an.Neen,niet z66 als van daag.
H edda fgaatrc> deglazen d6urweg).Geloofjedatzij
het zich aantrok...van dien hoed?
Tesm an.Och,nieterg.Misschien een klein beetje in H edda.Maarwatzi jn datdan ook voormanieren,om je hoed in den salon aftedoen!Datdoetmen toch niet! Tesman.Nou,jekunt erop aan dat tante Juulhet 't eerste oogenblik...
niet voor een tweeden keer doen zal. H edda.lk zalhetwelweer eensgoed maken methaar.
Tesman.0chmijn lieve,zoeteHedda,a1sjedâtzoudt H edda.Alsjestraksnaarhaartoegaat,moetjehaar
willen doen!
maar inviteeren voor van avond. Tesm an.Ja,dat is best.En dan is er nôg iets waarmee je haarontzaglijk veelplezier zoudt kunnen doen. H edda.En dat is?
Tesman.Alsje het overje zoudt kunnen verkrijgen
een beetlefamiliaardermethaarom tegaanîOm mi jplezier te doen,Hedda? Hè?
H edda.Neen,neen,Tesman,...datmoetjemi jalsjeblieft niqt vragen.Dat heb je vroeger al eens gezegd.lk zal mpnbestdoenom haartantetenoemen.Maardaarbijmoet hetdan ook bli jven. Tesm an.Nou ev n.Ik dacht alleen maar dat nu,nu jevan de familie bent,... . H edda.Hm ...lk weet nu eigenlizk niet... (Ga4 pxr de deuropeni, =Afer)286
HEDDA GABLER.
T esm an (6res Icfer).Scheelterwataan,Hedda?Hè?
H edda.lk bekijk mijn oudepianomaareens.Diepast niet erg goed meerbijalhetandere. Tesm an.Alsik mijneerstetraktementontvang,zullen wijeenszien ofwijhaarinruilen kunnen. H edda.Neen,neen,. nietruilen.lk wilzenietmissen. Laten wi jzelieverin de achterkamerzetten.En dan kan erhiereen anderevoorin de plaatskomen.Zoo eensbij gelegenheid,meen ik. Tesm an (een beetie vïI hetreld geslagenj.Ja,...dat kunnen wi jook doen. H edda (neemtdenbonqnetpp dieppd6yïcsostaatj.Die bloemen stonden ernietvan nachttoen w1Jthuiskwamen.
Tesm an.TanteJuulheeftzezekervoorjemeesebracht. H ed.da (kjiktin den souçuefl.Een visitekaartle (neemt het6ruit6. leestj.,,Kom laterop den dag terug''.Kan jij raden van wie dat is? T esm an.Neen.Van wie dan? Hè? H edda.Er staat op:y:Mevrouw Elvsted''. T esm an.0ch kom .. Ja? Mevrouw Elvsted? JuA ouw Rysing zooals ze vroeger heette.
H edda.lajuiat.Diemetdatonuitstaanbarehaar:waarvan
zooveeldrukte werd gem aakt.Je oude vlam ,heb lk hooren Zeggen. Tesman (z>&).Nou,datisgauw uit geweest.En dat wasdan ook nog v66rik jou kende,Hedda.En die isdus nu in de stad! H edda.Vreem d,dat die ons een visite kom t m aken. Ik ken haartoch haast nietanders dan van school. Tesm an.Ja,ik heb haar ook niet m eer gezien,sedert
de hemelweethoelang.Datzijhetuithoudenkan daarin 't Noorden,in zoo'n uithoek.Hè? H edda(bedenl ctzich6nzegfdanplofdelïsg).Zeg,Tesman... ishi j ook nietdaarergensin hetNoorden,...die Ejlert Lövborg? Tesm an.Jawel,juist,daarergensin die streek moet hi j zi jn. (Bertekomtin de devr fl@> d6r6dfï5vIe). B erte.Mevrouw,daarisdiedameweer,diedaar straks alhierwasen diebloemenheeftafgegeven(o#df).Mevrouw
heeftzejuistin dehand.
H edda.Ah,...di6dame.Goed,laat haarmaar binnen. 287
HEDDA GABLER.
(Bertedoetd6Jevrpyel roor verr.Elvsted cs gaatweg. M err. #Ir. sf6# in een tenger Aer, soppfje met mooie zachte
trekken.Deoogen zïjs liehtblauw,groot,r0pW,en een beetie bol, met een q sc/lvc/lfere wagende vïfdrvààïsg. Ilet haav ïd oprallend licht,bl jna wit-blond,en ùvïfesgeoops zwaar en golvend.Z# i. q een pccr iaar jpsger dan Hedda.Z# in gekleed in een donker wandeltoilet,smaakvol,maar nietnaav de cll6rlcddfemodej. H edda (gaat haav lvïes#elfà te gemoet.j Dag, lieve m evrouw Elvsted!W at vind ik het aardig om u weer eens terug te zien.
Mevr.Elvsted (zenuwachtig,trachtzich teùeAeerdcAes). Ja,hetiseen heele tijd geleden,datwijelkandergezien hebben. Tesman freikthaardehand.)En wi jtweeën ook.Hè? H edda.Dank u welvoor uw mooie bloemen... Mevr.E lvsted. 0, geen dank... Ik had gisteren
namiddag aldadelijk willen komen.Maartoen hoorde ik
dat u op reis was... T esm an.U is zeker pas in de stad gekom en? H è? Mevr.E lvsted.lk ben gisteren tegen twaalven aangekomen.0,ik was gewoon wanhopend toen ik hoorde dat u niet thuis was. H edda.W anhopendî W aarom ?
Tesman.Maar mi jn goede,lieve,mevrouw Rysing...
m evrouw Elvsted wi1ik zeggen... H edda.Er is toch zeker niets ergs gebeurd?
Mevr.Elvsted.Ja,dat is er juist wel.En ik weet hier geen levende zieltot wie ik mijanderszou kunnen wenden. H edda (legt den sovçvefop tafelj.Kom,...laat ons op de canapé gaan zitten... Mevr.E lvsted. Och, ik heb rust noch duur om te zitten!
H edda.0ch welja.Toe,...kom u nu maarhier. (Z# tçektverr. Ellmted op de #oJ@ en gaat sccdfhaar zittenj. Tesm an.We1mevrouwtje,watis ernuîHè? H edda. Is er iets bizonders gebeurd, daar ginder in het Noorden? Mevr.E lvsted. J ... en neen. Och,... ik woû zoo
heelgraag datu mijaietverkeerd begreep. 288
Mevrouw Tlleo M ann- Bouwnleester alsHedda Gabler
-
-
-
RXDPA GABLER.
H edda.Maar dan doet u heusch hetbestmetronduit te spreken,m evrouw Elvsted.
Mevr.Elvsted.Ja,ja,...natuurlijk.En daarom zalik u zeggen...alsu hetten minstenognietweet,datEjlert Lövborg ook in de stad is. H edda.Lövborg!..
Tesm an.W at!lsEjlertLövborg weerteruggekomen!
Denk eens aan,Hedda! H edda.Lieve hemel,dat hoor ik immers. Mevr.Elvsted.Hi jisnualeenweekhier.Diegedachte... eenheeleweek!lndiegevaarlijkestad!Alleen!Svaarzooveel slecht gezelschap voor hem is! H edda.M aar,lievem evrouw,...watgaatdatveigenli jkaan?
Mevr.Elvsted (kb' kthaar dcAvclzer aan en zegt#s6I) Hijwasde onderwijzer van de kinderen. H edda.Van uw kinderenî Mevr.Elvsted.Vanmijnmanskinderen.lkhebergeen. H edda.Van uw stiefkinderen dus. Mevr.E1vsted.Ja.
ikTesm an (6ep,beetie dralendj.Was hij dan zoo ver... weetnietrechthoeik hetzeggen zal...zoo ver...weer ophetrechtepad,dathem dattoevertrouwdkonworden?Hè?
Mevr.E lvsted.In delaatstejaren isernietsop hem
te zeggen geweest.
Tesm an.Och kom ,heusch niet?Denk eensaan,Hedda! H edda.Ik hoor het wel. M evr.E lvsted.Niet het m inste, ik verzeker het u! ln geen enkelopzicht.Maartoch...nuik weetdathi jhier is...in diegrootestad...En m et zooveelgeld in handen. Nu ben ik zoo doodsbang voor hem .
Tesm an.Maar waarom bleefhij dan ook niet liever waarhijwas,daarinhetNoorden?Bijuen uw man?Hè? Mevr.Elvsted.Toen zijn boek uitgekomen was,had hijrustnoch duurmeer daarginder bijons. Tesm an.Ja,dat'swaar. TanteJuulzeidathi jeen nieuw boek had uitgegeven. Mevr.E lvsted. Ja, een groot nieuw boek, over de ontwikkeling derbeschaving...zooin 'talgemeen.Dat zal
nu een veertien dagen geleden zijn.En toen hetzoo veel gelezenen gekochtwerd...enzoogrootenopgangmaakte... Tesm an.Zoo,deed het datl Dan moethet stellig iets
zijn dathijnog had liggen uitzijn goeden tijd. 289
-))I..-) ' J ...... -
è- è èl èè) 'èq
. .
..
HEDDA GABLER.
Mevr.Elvsted.Van vroeger,nleent ul Tesm an.Jawel.
Mevr.Elvsted.Neen,hi jheefthetheelemaalgeschreven daarginder,bijons.Nu...in hetlaatstejaar. Tesm an.Datiseengoedetijding!Denkeensaan,Hedda? Mevr.Elvsted.Achja,alshetnumaarzooblijvenmocht! H edda.Heeft u hem hier alontmoet? Mevr.E lvsted.Neen,nog niet. lk had zoo'n moeite
om zijnadresteweten tekomen.Maarvan ochtendhebik heteindelijk gekregen. H edda (kl jktAccrnitvorschend c@s).Eigenlijk lijkthet mijwe1een beetje vreemd van uw man...hm ... Mevr.Elvsted (zenuwaehtig... ontsteld). Van mi l.n m an...wat?
H edda.Dat hi j u met zoo'n opdracht naar de stad stuurt.Dathijzelfniethierheenkomtom zijn vriend op te zoeken. Mevr.Elvsted.0,neen,neen,...mi jnman heeftdaar geen ti jd voor.En ik had ook...eenigeinkoopen tedoem H edda (glimlachterep).0,dan ishetwat anders. Mevr.Elvsted (. 9f* Dnelen gejccg: opj.En nu smeek ik u,mi jnheer Tesman!...Ejlert Lövborg vriendelijk te willen ontvangen,a1sh1jbiju mochtkomen!En datzal hijstellig doen.Och,...vroegeris hi j toch zulke goede vrienden met u geweest.En u werkt bovendien allebeiin hetzelfdevak.Dezelfdetak van wetenschap,...voorzoover ik het beoordeelen kan. T esm an.Ja,dat was ten minste vroeger zoo. Mevr.E lvsted.Och,en daarom verzoek ik u zoo dringendofuook...eenwaakzaam oogophem zouwillenhouden.
0,nietwaar,mijnheerTesman,...datwilumijwelbeloven? T esm an.Van harte gaarne,mevrouw Rysing... H edda.Elvsted.
Tesm an.Ik zalwaarlijk allesvoorEjlertdoen watik bijmogelijkheid kan.Daarop kan u vertrouwen. Mevr.E lvsted. Och, hoe goed en lief van u!( drukt h6m d6AcV ).Dank!dank!dank!(rersehriktj.Wantmijn man houdtzoo vreeselijk veelvan hem! H edda (dfxfop).Jemoesthem een woordjeschrijven, Tesman.W ant misschien komthi j niet zoo uitzich zelf. Tesm an. Ja, dat zou misschien wel hetbeste zijn, Iledda? lIè? 290
HEDDA GABLER.
Hedda.Endoehetdan hoeeerhoeliever.Nu dadelijk, dunktmij. Mevr.Elvsted(smeekendq.0,alsudâtzouwillendoen! Tesm an.lk zalhet onmiddelli jk doen.Heeft u zijn adres,mevrouw ...mevrouw Elvstedî
Mevr.Elvsted.Ja.fHaalteen srïe/je%itAqcr zak 61
reikthethem f06).Hierstaat het.
T esm an.Goed,goed.Dan ga ik even naar binnen.
(kl jktrps#).Dat 's waar ook,...de pantosels? Ah,hier. (Neemthetpakie op en wilgaanj. H edda.Schrijfhem vooralhartelijkenvriendschappeli jk. En een langen brief ook. Tesman.Ja,ja,datzalik doen. M evr.E lvsted.M aar vooralgeen woord ervan datik iets voor hem gevraagd heb!
Tesman.Neen,datspreektvanzelf.Hè?(hl jgaat#00r
decc/lfer/iq-ernaar recAf. s). H edda(gaatsccrmevr.#Ir. sf6#,glimlachteszegtge#6v, ,f) Ziezoo!Nu hebben wi jtwee vliegen in één klap geslagen. Mevr.E lvsted.Hoe meent u dat? H edda.Heeftunietbegrependatikhem wegwildehebben?
Mevr.Elvsted.Ja,om dien briefteschrijven...
H ed da.En 6( 5k om eensm et u alléln te kunnen praten.
Mevr.Elvsted (rerwardj.Overdiezelfde zaak? H edda.Ja,juistdaarover. Mevr.Elvsted (angntigj.Maarerinverdernietsmeer,
m evrouW Tesm an!Heusch niets m eer!
H edda.0 jawel,zekerisermeer.Erisnog een heele boelmeer.Z66veelbegrijpik erwelvan.Kom hier. dan gaan wijeensgezellig biJelkaarzitten. (Zi j d' /ïsgfmevr.Elvstedïs denJluf6uïl5# de/CCCAeIen gaatz6y op e6n rcs de tabouretten zittenj. Mevr.Elvsted (angstk ...kl jktop haarAprloge).Maar, lievemevrouw ...ikwaseigenlijkvanplanom wegtegaan. H edda. 0, dat heeft toch zoo'n haast niet... W el?
Vertelmijnu eenswatvan uw thuis? Mevr.E lvsted.Och,juistdaaroverwoû ikliefstmaar niet spreken. Hedda.Maarmetmi j,lieve...?Kom,wi jhebben toch samen schoolgegaan. Mevr.E lvsted.Ja,maar u zat een klasse hooger dan
ik.0,watwasik toch gruwelijk bang vooru in dien ti jd! 291
--
7-7
-
7)
-
HEDDA GABLER.
Hedda.Wasu bang voormi j? Mevr.Elvsted.Ja.Gruweli jkbang.Wantalswi jelkaar op detrap tegen kwamen,trok umijaltijd aan mi jn haar. H edda.0ch kom,deed ik dat? Mevr.E lvsted.Ja,en eenszeiu datu 'tafbranden zou.
Hedda.Och,datwasnlaaronlu een beetjeteplagen, datbegri jptu toch wel. M evr.E lvsted.Ja,m aarik wastoen nog zoo dom ... En sedert,in elk geval,zi jn wi jzoo ver. veruitelkaar geraakt.W i jleefden iederin zoo'n heelanderen kring. H edda.Nu;dan zullen wi j zien ofwij nu weer wat nadertotelkanderkunnenkomen.Luisternueens!0pschool Zeidenwetochjeenjij,ennoemdenelkaarbijdennaam ... Mevr.E lvsted.0 neen,daarin vergist u u zeker. H edda.Neen,dat doe ik niet,stellig niet!lk herinner
hetmijheelgoed.En daarom willen wijnu ook weervertrouweli jk zijn,hè,neta1sin den ouden ti jd.(Sehuft#xr tabouretdohterbijj.Ziezoo!(#v. # haarop dewangenj.Nu zeg jejijtegen mi j en noemtmijHedda. Mevr.Elvsted (drukt en . sfre6lf haar AcW ep). 0ch zooveelgoedheidenvriendelijkheid...!Daarbenikheelemaal niet aan gewend. H edda.Zoo,ZO0,zoo!En ikzegji jtegen jou,netals vroeger, en noem le mi jn lieveThora. M evr.E lvsted.Thea,heet ik. H edda.Juist,ja.Natuurli jk.Thea bedoeldeik.(Kljkt haardeelnemend ccs).Zoo,ben jezoo weinig goedheid en vriendeli jkheid gewend,Thea?Bijjou thuis? *
Mevr.Elvsted.Och,als ik maar een thùs had!Maar ik heb er geen.Heb er nooit een gehad.
H eddafkljktAccre6npoosieaanj.lkhebdadelijkvermoed dathetzoo ietszijn moest. @
[email protected] (ntaartAvlpeloo: Toor zïcA vïf).Ja,...
Jay...)a.
H edda.Ik herinnerhetmi jnietzooheelgoedmeer... maarbenjenieteerstalshuishoudsterbijElvstedgekomen? Mevr.Elvsted.Eigenlijk zou ik er als gouvernante komen.Maarzijn vrouw ...zi jn eerste...wasziekelijk,... en meestalbedlegerig.En toen m oest ik ook welvoor het huishouden zorgen.
H edda.Maartoen...later...werd jij de huisvrouw. Mevr.Elvsted (gedrukt).Ja,datwerd ik. 292
è. ..-.
.
...---.L. ' ) .
HEDDA GABLER.
H edda.Laat eens zien... hoe lang is dat nu zoowat geleden? Mevr.E lvsted.Dat ik getrouwd ben? H edda.Ja. M evr.E lvsted.Dat i snu vi jfjaargeleden.
H edda.Ja juist;datmoet 'twelzijn. d Mevr.Elvsted.0:dievijfjaar...!0feigenlijk maar
e twee,drie laatste Jaren.0,als u u voorstellen kon...
H edda(tikthaavluchtigop haavhandj.U?Foei,Thea?
Mevr.E lvsted.0ch neen, ik zal 't probeeren ...Ja,
als...jemaareenigszinsbegrijpen kon... H edda (luchtigwegj.EjlertLövborgisook zoowateen jaar ofdriedaarin 'tNoorden geweest,geloofik. Mevr.Elvsted(ki jkthaaronzekevccs).EjlertLövborgb Ja...datishijook. H edda.Kendejehem alvan vroegerhier? Mevr.E 1vsted.Zoo goed alsniet.Datiste zeggen,... welvan naam natuurlijk. hui Hs?edda.Maar daarginder...kwam hijdusbi j je aan Mevr.E lvsted.Ja,hi jkwam iederen dag bijons.Hi j m oest deki nderen onderwijsgeven.Wantikkon 'top den duur niet allem aal alleen af. H edda. Neeny dat i s te begri jpen...En je man...? Hi jiszekerdikwijlsop reis? M evr.E 1vsted.Ja,u...je begri dik jptdathijalsrechter wijlsop tournee moetzi jn in hetdistrict. H edda (leunt tegen de armleuning llcs den Jcvfevïl). Thea,...arme lieve Thea,...nu moet je me eens alles vertellen...net zoo als het is. Mevr.E lvsted.Ja...vraagdanmaarwatjewetenwilt. H edda.Hoe isjeman eigenli jk,Thea?lk bedoel, zoo...in den omgang.lshi jgoed voorjeî Mevr.E lvsted (ontwl jkendj. Hij bedoelt zeker alles welten beste. H edda.Maarmijdunkthijmoettochwelwatâlteoud voorje zijn.Zekermeerdan twintig jaarouderî Mevr.Elvsted (gepvilckeldj.Datook.Heteen komtbij het ander.Alles in hem staat mi jtegen!W i jhebben geen enkelegedachte gemeen.Nietster wereld...hijen ik. H edda.MaarhoudthijtochvanjeîZooopzb' nmanierî Mevr.E lvsted.Och,ik weet 'tniet.lk ben,geloof' 1k, 293
HEDDA GABLER.
alleen maarietsdathi jnoodigheeft.En ik kosthem niet veelaan onderhoud.Ik ben Foedkoop.
H edda.Dat is dom van )e. M evr.Elvsted ( sohudtltethoold).'tGaatnietanders.
Methem niet.Hijhoudteigenli jkmaaralleenvan zichzelf. En een beetje van dekinderen. H edda.En dan van EjlertLövborg,Thea. Mevr.Elvsted (kjjkthaarccs).Van EjlertLövborg! Hoe kom je dââraanî H edda.Maar,lieve,...mijdunkta1shijjetoch heelemaalhierheenlaatgaan...(glimlachtbljnaonmevkbaarj.En bovendien heb jehet zelftegen Tesman gezegd. Mevr.Elvsted (zenuwaehtig trekkend). 0ch zoo? Ja, 'tiswaar,datzeiik Lopgewonden maargedemptj.Neen,... ik kan het ook net zoo goed dadeli jk zeggen!Wantuitkonlen raoet het toch! H edda.Maar,lieve Thea* * @ * Mevr.Elvsted.N01 1,@ J&dan!Mi jnman wister niets van dat ik van huis ging.
H edda.Wâtzeg je?Wistjeman ernietsvan? Mevr.Elvsted.Natuurli jkniet.Hijwasbovendienniet thuis.Hi jwasook op reis.0,ik kon hetnietlangeruithouden,Hedda!'tWasmijabsoluutonmogeli jk.Zooalleen alsik voortaan daar zou geweest zijn! H edda.Nou? En? Mevr.Elvsted.Toenpakteikheteenenandervanmi jbi j elkaar,zieje.Hetnoodigste.Zooinstilte.Entoengingikweg. H edda.Zoo maar...zonder meer? Mevr.E lvsted.Ja.En reisde met den trein regelrecht hierheen. H edda. Maar,mi jn lieve,goede Thea,...dat je zoo iets durfde wagen! M evr.E lvsted (ntaatop enlooptbeen en =e8T).Ja.W at ter wereld had ik anders moeten doen!
H edda.Maarwatzaljeman dan weizeggen,denk je, a1sje weerthuiskomt? Mevr.Elvsted (bb'detafel,à#àfnaarhaar).Daarginder bijhlm? H edda.Ja...ja? M evr.E lvsted.Naar hem ga ik nooit weer terug. H eddafstaatop en komtnader59'haarj.Jebentdus,...
in vollen ernst,...van den heelen boelweggeloopenî 294
- ..-..--- ....
...-.....=-.., -.-..--. -. -.u---... ix..---x-xvL--x-u--..xx --xwxax--uw -x-a
@
v
*
.x -
HEDDA GABLER.
Mevr.E lvsted.Ja.lkvonddatiknietandersdoenkon.
H edda.En...zoo maaropenlijk weggeloopen! Mevr.E lvsted. Och, zoo iets kan immers toch niet verborgen bli jven. dat de raenschen van je H edda.Maar,wat denk je zullen zeggen,Theaî Mevr.E lvsted.Diemoeten in Godsnaam maarzeggen
watze willen.tlccfmoe en gedrvàfop de canaplzittenj. W ant ik heb niets anders gedaan dan wat ik moestdoen.
H edda (w, c een àprfzwijgenj.Watdenk je nu te gaan beginnen?Watben je van plan? Mevr.E lvsted.Dat weet ik nog niet.Ik weet alleen
datik leven moet,dâârwaarEjlertLövborgleeft.Al&ik ten m inste leven m oet. H edda (. sc#v;/eendfpelvan detafelsïj,gaatsccdfhaar zitten en q sfreellhaav handen).Zeg,Thea,...hoe ontstond die...dievriendschappelijkeverhouding...tusschenjouen EjlertLövborg?
Mevr.E lvsted.Och,die ontstond zoo van lieverlede. lk kreeg een soort van invloed op hem . H edda.Zoo?
Mevr.Elvsted. Hij liet zi jn oude gewoonten varen.
Nietomdat ik het hem Vroeg.W ant datheb ik nooitdurven doen.Maarhi jm erkteweldatdiemi jtegenstonden.Entoen
liethi jdatalles. H edda (verbevgteen onwillekeuvig dcAc-yer lachiej.Ji j hebt hem dus weer opgericht,...zooals men zegt,...jij kleine Thea. Mevr.Elvsted.Ja,dat zegt hijten minste zelf.En hI * J *...van zijn kant... hij heeft eigenlijk iets als een heuschmenschvanmi jgemaakt.Heeftmijleerendenken... en het een en ander leeren begri jpen. H edda.Heeft hi j1. ou misschien ook lesyegeven? Mevr.Elvsted.Neen,lesgegeven nu jmstniet.Maar hi jsprakmetmij.Sprakoverzoooneindigveeldingen.En toen kwam dieheerlijke,gelukkigetijd toen ik meemocht doen aan zijn werk!Toen ik hem helpen mocht! H edda.Mochtje dat? Mevr.Elvsted.Ja!Als hijiets schreef,moesten wij hetaltijd samen doen. H edda.Als twee goede kameraden dus. Ja,Hedda, Mevr.ElvstedLlevendig).Kameraden!0ch' 295
gj
- --- - V-lJ- -)
HEDDA GABLER.
zoonoemdehijhetjuistook!...Och,ik moestereigenlijk zooinnigblijom zijn.Maardatkanikookalniet.W antik weetnietofhetop den duurzoo bli jven zal. H edda.Ben je dan ook verder niet zeker van hem? Mevr.Elvsted (bedroe fdj.De schaduw van een vrouw staattusschen mi jen EjlertLövborg. H edda fkgkthaarget vcsses ccs).Wie kan datzijn? Mevr.E 1vsted. 'k W eet niet. De eene of andere uit Z1Jn. zi jnverleden.Eendiehijzekernooitheelemaalheeft @*
kunnen vergeten.
Hedda.Watheefthijverteld. daarvan? Mevr.Elvsted.Hi jheeftermaareen enkelen keer. zoo terloops...op gezinspeeld. H edda.En watzeihijtoen? Mevr.Elvsted.Hi jzeidattoen zijvan elkaargingen, zijhem met een pistoolwoû doodschieten. H edda (koel, zich se/leerdc/les#). 0ch kom !Zoo iets
doet men hier toch niet!
M evr. E lv sted.N een.En daarom
dat het die
eelo ho ij feik entijdlang zangeresmoetzi jn,metdatroodehaar,1i H edda.Ja,datkan welzijn. Mevr.Elvsted.Wantik herinnermi jnog wel...van haarwerd verteld datzijmeteengeladen pistoolrondliep. H edda.Nou,...dan is zijhetnatuurlijk ook. ...
M evr.E lvsted f wvingtdehandenj.Ja m aar, verbeeld 1e,Hedda...nu heb ik gehoord datdie zangeresweerhier
ln de stad is!0,.. ik ben gewoon wanhopig...
H edda (kl jktf6rsluiksnaardeachtevkamer).Sst!Daar komtTesman.(Staatop?en#vïdferf)Thea,...ditallesmoet tusschen onsbeiden bll jven. Mevr.Elvsteçkl. vg' ingtopj.0ja...ja!Om'shemelswil...! flörgen Tesman,komtmete6n 5rïeJindehandrclçechts vï/deccAferàc-er). Tesm an.Ziezoo,
hier is de briefkant en klaar.
H edda.Mooizoo.Maar mevrouw Elvsted woû juist
weggaan,geloofik.W achteven.lkgameetotaanhettuinhek. T esm an. Zeg, H edda,... zou Berte dit soms kunnen bezorgen?
H edda (neemtden 5TïeJ ccs).lk zal't haarzeggen. (Beïtekomtvïfdew6#fï5v!6).
B erte.Daaris m eneer Brack,die m eneer en m evrouw een visite wi1komen m aken. 296
HEDDA GABLER.
H edda.Goed.Vraag mi jnheerofhi jzoo goed zijn wil
maar binnen te komen.En...hoor eens...breng dezen brief eens naar de bus.
Berte (neemtden 5rï6J ccs).Ja mevrouw. (Z# doetde&' uropen voorWrccà engaatze; weg.Wrcck iniemand rc> #Jiaav,vievkantmaargoedgebouwd en wlvg in z#zlbewegingen.Een beetie Tos# geziohtmeteen nobel ,zoJeI.KortgekniptAccr,nognagenoegzwavt6ngoedrerzorgd. oogenlerendig,se' /eegl' ï jà.Zwavewes/chrcv-ezl,dedsprevenzoo, metgekovtepunten.SïjisgekleedineenelegantYczl&lcodfvv-, een klein beetie t6 jevgtfk vooç zb'n leeftjjd.A srvïàfeen lovgnetdatAf nu en dan laatwcIIes). Brack (metzl jn hoed in de hand,gzpef).Is 't welgepermitteerd u alzoo vroer een bezoek tebrengen? H edda.Ja zeker,dat ls geperm itteerd.
Tesm an (dvukthem dehandj.Je bent altijd welkom . (Steltwopz).MijnheerBrack. jufrouw Rysing... H edda.0 ...! Brack (buigt).Ah,. zeeraangenaarl... H edda (bekjjkthem en lacht). 'tIswaarlijkvermakelijk om u eens bijdaglicht te zien,mijnheerBrack! B rack.Veranderd...vindt u m isschien? H edda.Ja,een beetje jongergeworden,dunkt m e. B rack.Dank u zeer. Tesm an.Maarwat zeg je welvan Hedda? Hè?Ziet zi jer nietuitstekend uit?Zi jisbepaald... H edda.Och,laatmi jtochbuitenbespreking.Bedankmi g'nheerBracklievervooraldemoeitediehijzichgegevenheeft... B rack.Och kom .. dat wasmi jeen genoegen... H edda.Ja,u istrouw.Maarmijn vriendin staatdaar en brandtvan verlangen om weg tekom en.Totaanstonds, mi jnheer Brack.lk kom dadeli jk terug. fWederzl jdnehegvoeten.M evr.#!' p:f6# en Se#dcgaan door d6re:fï5vI6#6vrwegj. Brack. Wel,...is je vrouw een beetje tevreden...? Tesm an.Ja wi j kunnen je niet genoeg danken.D at is te zeggen,...enkele dingen zullen nog een beetje verschikt moeten worden,hoor ik.En er mankeert ook nog heteenenander.W i jzullennogeenigekleinighedenmoeten aanschaien.
Brack.0 ja?W aarlijk? Tesm an.Maardaarzullen wijjenietmeelastigvallen. 20
297
HEDDA GABLER.
Hedda zeidat zij zelfwelzorgen zou voor wat ernog ontbreekt...Zullen wijnietgaan zitten?Hè@ Brack.Dank je.Een oogenblikje.(:xfaan d6 tafel zittenj.Er is ietswaaroverik welgraag eensmetjezou willen spreken. Tesm an.Zoo?0,ik begrijp 'tal!fgaatzittenj.Datzal welde ernstige kantvan het feestzijn,dienu voorden dag komt.He N? B rack.0,met de geldzaken heeft het nog zoo'n haast
niet.lk had trouwenswe1gewenschtdatwijonswateen-
voudiger hadden ingericht. Tesm an.M aardatzoutoch heelemaalnietgegaan zi jn! Denk tocheensaan,Hedda!Ji j,diehaarzoogoedkent... lkkonhaartochonmogeli jkzoo'nklein-burgerlijkeomgeving aanbieden! B rack.Neen,neen,...daar zi t 'm juistde knoop! n het ook niet T esm an. En dan, gelukkig.. . ka . zoo heel l ang meer duren totik mi gn benoeming kri jg. B rack.Ja,zieje,...zooietskan somserglangduren.
Tesman.Hebjeermisschienietsnadersvangehoord?Hèî B
' rack.Niet zets volstrekt zekers...(ajbrekendj.Maar tiswaar ook,...ik kan je een nieuwtje meedeelen. T esm an.W el? Brack.Jeoudevriend,EjlertLövborg,isweerindestad. T esm an.Dat weet ik a1. Brack.Zoo?Van wie heb je dat gehoord? T esm an. De dame die daar straks met Hedda mee ging heeft het ons verteld. B rack. O zoo. Hoe heet zi j ook weer? Ik verstond niet goed... T esm an.Mevrouw Elvsted. B rack.Ah,.. . de vr ouw van den rechter dus. 0 J 'a, .
'tiswaar,...bi Jhen heefthijdaargindergewoond. Tesm an.En,denk eensaan,...daarhoorik totmi jn groote vreugde,dat hijweer een heelIatsoenlijk mensch geworden is! B rack.Ja,dat beweert men ten minste.
Tesm an.En hi jmoetook een nieuw boek uitgegeven Brack.Dat za1waarzijn!
hebben.H è?
T esm an.En dat heeft opgang gemaakt ook! B rack.Buitengewoon veel opgang heeft het gemaakt. 298
yyy.u
us yu.y
us
-y
HEDDA GABLER.
Tesm an.Wel,wel,...is dat niet verbli jdend om te hoorenîHijmetzijn merkwaardigegaven...lk waseral zoodroevigvan overtuigd dathijvoorgoedten onderwas gegaan. B rack. Dat was ook de algemeene opinie over hem. Tesm an. Ik begri jp alleen maar niet wat hij nu zal gaanbeginnen.Waarvanmoethi jin'shemelsnaam leven?Hé? (Hedda ï, sonder d6 laatste -00::6. binnen gekomen door
de vestibuledeurj. Heddatfegelfrcck,lccAfocfdppffel#l.Tesmanlooptermaar
alti jdovertetobbenwaarvandemenschentochlevenmoeten. Tesm an.Lieve God,ja...we hebben het over dien armen EjlertLövborg,weetje. H edda (kijkt hem :neI ccl). Ah zoo! (Gaat in den Jcvfevïlzitten5# dekachelen wrccgfonverschillig).Watiser dan m et hém ? Tesm an.Ja,...zijn erfdeelheefthijerzekerallang geledendoorgebracht.Eneennieuw boek kan hijtoch ook nietiederjaarschrijven.Hè?Nou,...danvraagikinernst, wat er van hem worden moet. B rack.Daar zou ik jemisschien welietsvan kunnen vertellen. Tesm an.W at dan?
Brack.Je moet niet vergeten dat er leden van zijn familie zijn dienogalinvloed hebben. Tesm an.Och...zijnfamilie...dieheefthelaasheelemaal de handen van hem afgetrokken. B rack. Vroeger noem den ze hem toch de hoop van de familie. T esm an.Ja,vroeger,ja!Maar dat heeft hi j immers zelf verspeeld:
H edda.W1eweet?(glimlacht#cvo).Daarin 'tNoorden bijdeElvstedshebben zijhem im mers weer opgericht... B rack.En dan dat boek dat uitgekom en is... Tesm an.Ja,ja,God gevedatzehem aaneenofander baantjehelpen.lk heb hem juistgeschreven.Zeg,Hedda, ik hebhem gevraagdofhijvan avond bi jonskomen woû. Brack.Maar,...je zoudt immersvan avond op mijn heeren-dinertjekomen?Dathebjemijtochbeloofdgisteren avond op den steiger? H edda.Had je datvergeten,Tesman? Tesm an.Ja,dat had ik zoo waar vergeten.
299
HEDDA GABLER.
B rack.Trouwens,weesmaargerust...hi jkomttochniet. T esm an.W aarom denk je dat? Hè?
Brack (eesbeetiedralend,dfccfop en l6untmetdehanden op den rvg van d6n stoelj.Waarde Tesman,...en u ook, mevrouw ... lk kan het niet verantwoorden u langer in onwetendheid te laten...over een zaak,die...die...
Tesm an.Een zaak,dieEjlertbetreft?... Brack.Zooweljou alshem. Tesman.Maarmijn waarde zeg hetdan toch! Brack.Jemoetjeerop voorbereiden datJebenoeming '
'
m isschien nog nietz66 gauw kom en zal,alsJe wenscht en verwacht. T esm an (springtosrvdf k op).Is er iets in den weg gekom en? H é? B rack.H etvervullen van die betrekking zou m isschien
afhankelijk gemaaktkunnen worden van een wedstrijd. Tesm an.Van een wedstri jd!Denk eens aan,Hedda! H edda (leuntdïey?erin denJcvfevïl).Ach,kijk...ki jk! T esm an.M aar m et wien dan ! Toch we1 niet met...î Brack.Ja juist.Met EjlertLövborg. Tesm an fslaatdehanden in eIàxr).Neen,neen,...dat istoch absoluutondenkbaar!Absoluutonmogeli jk! Brack.Hm,...wi jzouden hetmisschien toch kunnen beleven. T esm an.N eenmaar,Brack,...datzoutocheigenl ijkniet teverantwoorden zijn tegenovermij!(GesticuleertmetzYl armenj.Ja,want...bedenktoch...ikbeneengetrouwdman! Wi j zi jn getrouwd,Hedda en 1,op die vooruitzichten. H ebben een m assa schulden gem aakt.En geld geleend van tante Juul ook.W ant,...lieve God,...ik had toch zoo goed als de toezegging van die betrekking.Hè?
Brack.Kom,kom, die betrekking zalje ook we1 bijgen.Maareerstna een wedstri jd. H eddafonbeweeglgkinAccrDtoelj.Verbeeldje,Tesman... dat wordt haast een soort van sport. Tesman. Maar, liefste Hedda, hoe kan je dat zoo onverschillig opnemen! H edda.D at doe ik heelem aalniet.Ik zie heusch m et spanning den uitslag te gemoet. B rack. In elk geval,m evrouw,is het goed dat u nu weet hoe de zaken staan.lk bedoel,...v6' or u vool gang maaktmetdekleineinkoopen,waarmeeudreigt,naarikhoor. 300
HEDDA GABLER.
H edda.Déârin kan dit geen verandering brengen. B rack.0ch zoo?Ja,dan ishetwatanders.Nu,gegroet
mevrouw.(tegen Tenman).Alsik van middagmijn gewone wandeling doe,kom ik je even aanhalen. Tesm an.0 ja,ja...ik weetwaarachtig niet... H edda (ïs haar dfpel liggend, dfeeàf haar hand uïf).
Adieu,mijnheerBrack.En totweerziens! B rack.Dank u wel.Adieu! Tesm an ( gccfmeth6m meesccrde&vr).Tot straks, mijn waarde1 .Je moetmi jalsjeblieftexcuseeren. fBrack gaatweg #pprd6wedfïsvledevr).
Tesm an. 0, Hedda,... een mensch moest toch nooit
avontuurlijke dingen wagen.Hè? H edda (ki jkthem aan en glimlachtj.Deed ib'datdan? Tesm an.Ja,zie je,...dat valt niette ontkennen... het was een waagstuk om te gaan trouwen en een huis in te richten enkelop vooritzichten.
H edda.Daarheb je misschien welgelijk in. T esm an.Nou,. ons gezellig huis hebben we althans, Hedda!Denk eensaan,...dathuiswaarwijallebeiover liepentedroomen.Meedweepten,kanikwelhaastzeggen.Hé? H edda fstaatlangzaam en rerA?îpeïd pp).De afspraak wasdatwijmenschen zouden zien.Ontvangen. Tesm an.Ja, lieve hemel,.. wathad ik mijdaarop verheugd!Jou te zien als gastvrouw,...in een uitgelezen kring!Hè?... Ja, ja, ja, voorloopig zullen wi j dus m aar alleen m et ons beiden m oeten huishouden,H edda. Alleen tante Jdul een enkelen keer bi jonsontvangen... Och, jij,die het zoo heel... heelanders hadt moeten hebben...! H edda.Een livreiknechtkrijgik dusvooreerstnatuurlijk niet. Tesm an.0ch neen,...helaas.Een knecht houden,...
daH arkan nu onmogeli jksprakevan zijn,zieje.
edda.En hetri jpaard datik kri ggen zou... Tesm an (verschriktj.Hetrijpaard!
H edda. @**daarmag ik nu zeker niet eens aan denken. Tesm an.Neen,Godbewaarme,...datspreektwelvanzelf!
H edda (looptheen en o6er).Nou,. één ding heb ik ten minstetoch,om mi jzoolangwatmeeoptemonteren. Tesm an (stralend van 5I#ddcAcp).01Goddank dat er
ietn is!En wat is dat dan,Hedda? Hè.
301
HEDDA GABLER.
H edda (5# d6devropenïw kl jkthem aan m6t116/50:g61 npotj.Mijn pistolen,....löryen. Tesm an (angstigj.Deplstolen! H edda (m6t bWe oogenj.De pistolen van generaal Gabler.
(Z# gaatdoor & chterkamerYegnaarlï>àd). Tesm an (loopt> cr de#evrppesfng en roepfhaar 11). Neen, om Godswil,liefste Hedda,...blijf toch van die gevaarli jkedingenaf!Toe,Hedda,ommijpleziertedoenlHè?
MINDE VAN HET EERSTE BEDRIJF.
302
T W E E D E B E D R IJF. Kamerbi jTesman a1sin heteerste bedri jf,alleen isdepiano weggenomen enstaatereenelegantschri jftafeltjemetboekenrek voorin deplaatg.Bi jdecanapélinksiseen klein tafeltje geplaagt.De meeste bloemen zi jn weggenomen.De bouquet van m evr.Elvated staatop degroote tafelmidden in dekamer. Namiddag.
Hedda,nu in ontvang-toilet,isalleen in dekamer.Zi j staat b i j d e o p e n g l a z e n d e u r e n i s b e z i g e e n r e v o l v e r t e l a d e n.Een tweede, geheel eendere, ligt in een open pistoolkist op het sceijftafeltje.
H edda fkl jktsccrbeneden ïs den tuin 6n roeptj.Voor den tweeden keer,goeden dag,mi jnheer Brack! Brack(hoovte so,eenigenafstandantwoordenj.Insgelijks, mevrouw Tesm an! H edda (hefthetpïdfoolop en miktj.Ik gaop uschieten, mijnheer Brack! Brack (roeptrcs beneden).Neen,neen...neen!Stadaar toch nietzoo op mijteM kken,alsjeblieft! H edda. Dat komt er van als u op slinksche wegen loopt!(Z# schietj. Brack (dichterbl jj.lsu nu heelemajldol!... H edda. 0ch hemel,...heb ik u biJ geval geraakt? Brack (nogclf#d buitenj.Scheitoch uitmetdie:auwe grappen!
H edda.Kom dan ook binnen,mijnheer Brack!
fBrack gekleed wporeen heevendiner,een Je-ï-dcïdps over den arm,komt#p0Tdeglazen #evrbinnenj. 303
HEDDA GABLER.
Brack.W atduivel,...doetu nogaltijd aan diesport?
Waarschietu o:?
H edda.Och,zk sta zoomaareen beetjein de blauwe Brack (neemt haar zcc/lfje: hetpïdfool nit de handj. Permitteermevrouw.fBekljkthetj.Ah,datisnogeen oude kennis.fKl jktrondj.W aarisde kist? Ah,hier.(Legthet pistoolerin en dlvïfdekistj.Voorvan daaghebben wi jnu genoeg van datspelletje gehad. lucht te schieten.
H edda. Ja,maar wat moet ik in 'shemelsnaam dân uitvoeren? B rack.Heeft u geen visites gehad?
Hedda fstuit& glazen &vr).Geen enkele.Alleintieme
kennissen zijn zekernog buiten.
B rack.En Tesm an is m isschien ook niet thuis?
N Hedda(5#d6dcArY/fvel,nlnitd6rï. sfo/làïdfind6ladej. een.Zoodrahijklaarwasmeteten,holdehi jnaardetantes toe.Wantzoo vroeg wachttehi ju niet. B rack.Hm ,. dathad ik ook welkunnen verm oeden. Datwasdom van mij. Hedda fkijktsccrhem 0-).Waarom dom? Brack.Och,dan had ik nog weleen beetje eerder kunnen kom en. H edda(looptheenenY6er).Ja;maardanhaduheelemaal niemand gevonden.Wantik bennatafelnaarmi jnkamer gegaan om mi j te verkleeden. B rack.En is ernietergens een heelklein spleetje in dedeurwaardoorwijhadden kunnen converseeren? H edda.U heeft vergeten zoo iets te laten maken. Brack.Datwasö6k dom van mij. H edda.Kom,laatonsnu maargezellighiergaan zitten. En wachten. W ant Tesman za1 nog wel zoo gauw niet thuis kom en.
Brack.Ja,ja;dehemelweetdatikheelgeduldigzijnzal. (HeddagxfzitteninhetA/e/ qkrand6ccscpl, -BraekAcwf z#p iasowerden zvg van den sccdfsYdfccpdel Dtoelen gaat zitten,vccr houdtzijn hoed in de hand.KorteAlvze.Z# kijken elkaarccs). H edda.W el? Brack (op denzevden foos).Wel? H edda.lk heb het eerst gevraagd. Brack (buigtees beetie rporpwer).Nou,laten wij dan 304
RZDDA GABLER.
eenseenvertrouwelijkpraatjesamenhouden,mevrouwHedda. H edda (l61mt#ïcperachteroverin decc>@pJ).Lijkthet u nieteen eeuwigheid sedertwijelkaar'tlaatstgesproken hebben?Nou ja,diepaarwoorden gisteren avond en van ochtend reken ik niet m ee. B rack. Maar zoo met ons beiden. Onder vier Oogen) bedoelt u? H edda.Ja.Zoo ongeveer. Brack.Iederen dag heb ik ernaarverlangd datumaar
weergoed en welthuiszou zijn. H edda.En ik heb heusch dien heelen tijd ook aldoor
m aar dienzelfden wensch gehad. B rack.Uî Heusch,mevrouw Hedda?En ik,die dacht dat u u op reis zoo uitstekend geamuseerd had! H edda.Ja,dat kan u denken! B rack.MaardaarschreefTesmantochvoortdurend over. H edda.Ja,A#. ?Voorhem bersotnaa dtteernietsheerlijkersop de wereld dan in bibliotheken scharrelen.En dan afschriften te maken van oude perkamenten...of hoe die dingen anders mogen heeten.
Brack (6c> beetie sppdccr#k).Nou,dat isimmers ook zijn roeping in de wereld.Voor een deelten minste. H ed da.Ja, dat is ook zoo.En dan kan iem and we1... Maarik!0,neen,mijnheerBrack, ik heb mi jgruwelijk
verveeld.
Brack(deelnemendj.Meentudatheusch?Invollenernstl H edda.Ja,datkan utochwe1begrijpen...!Zoo'n heel halfjaarlanggeenmenschteontmoeten dieietsvan onzen krinr afweet.En met wien men eens praten kan overwat ons lnteresseert.
Brack.Ja,ja,...datzou ik ook voelen a1seen gemis. H edda.Endan,...wathetalleronverdrageli jkstewas... B rack.W el?
H edda....altijd eneeuwigsamentemoetenzijnmet... m et een en denzelfden... B rack (kniktinstemmend).Van den ochtend tot den avond,...jawel.Op all e mogelijke uren. H edda.lk zei:alti jd en eeuwig. B rack.0ok goed.Maar metonzengoeden Tesman moet men,dunkt me,toch welkunnen...
H edda.Tesman iseen...vakmensch,mijn waarde. Brack.Ontegenzeglijk. 305
EEDDA GABLER.
H edda.En vakmenschen zijn heelemaalnietamusant
om mee te reizen.Althans niet op den langen duur. B rack. Zelfs niet. een vakmensch op wien men verliefd is? H edda.Bah,...gebruik toch nietdatkleverige woord!
Brack (onthutntj.Hoeheb ik hetnu,mevrouw Hedda? H eddafha;flachend,#c;,geérgerdj.Ja,umoesthetmaar
eensondervinden!Overkultuurgeschiedenistehoorenpraten van den ochtend tot den avond...
Brack.Alti jd en eeuwig... H edda.Ja...ja...ja!En dan overdiehuisvli jtin de middeneeuwen...!Datishetallerafschuwelijkste! BrackfzietAccronderzoekendccs).Maarvertelmeeens... hoemoetik mijdan verklaren dat...?Hm ... H edda.Datwijeen paarwerden,Jörgen Tesman enik, nleent u?
B rack.Nou ja,laatonshetzoo vdtdrukken. H edda.Lieve hemel,vindt u dat dan zoo vreenld? B rack. Ja, en neen,... m evrouw H edda. H edda.lk had mi jheusch moegedanst,lieve vriend.
Mijn tijd wasvoorbi j (schrikteen beetiej.Bah,neen,... dat wi1ik toch niet zeggen.En niet denken ook! B rack.D aarheeftu dan ook niet de m instereden toe.
H edda.Och,...reden,...(kl jkthem wat&ï6#e>#ccs). EnJörgen Tesman,...men moettocherkennendathijeen in alle opzichten correct m ensch is. Brack.Correcten solide.Datza1waarzijn! H edda.En ietseigenli jk belacheli jkskan ik ook niet aan hem vinden... U wel? Brack.Iets belachelijks? Nee...n,. datkan ik nu ook niet zeggen... H edda.Nou.Maar in elk gevalishi jeenuiterstvli jtig verzamelaar!...En hetisbestmogeli jk,dathi jhetmetterti jd nog verbrengen zal. Brack (kiikthaareen beetieonzekerccp).lk dachtdat u,evenals alle anderen,iemand in hem zag,die eens ver
boven zijn tijdgenooten zou uitsteken... H edda tzzèefeen vermoeide vïf#zuààïsg).Ja,dat deed ik ook...En toen hijnu metallegeweld wildedatik mi j door hem zou laten verzorgen...' Ik weet niet waarom ik dat niet aangenom en zou hebben? B rack.Neen...neen.Van dien kant bekeken... 306
777 7--.-.---Q-
(-èq--i)
-
HEDDA GABLER.
Hedda.Hetwasalthansmeerdan waartoemijn andere
hofmakers bereid waren. Brack (lachtj.Ja,ik kan natuurli jk nietinstaan voor
aldeanderen.Maarwatmijzelfbetreft,weetu wel,datik alti jd een...een zekerrespectheb gehad voorhuweli jksbanden.Zoo in 't algemeen,mevrouw Hedda.
Hedda (seheïtsendj.0,op u heb ik heusch nooitmijn Brack.Mleswatikbegeer,isbijenkelegoedekennissen intiem aan huis te komen,waar ik met raad en daad van dienstkan zijn en verlofhebom uiten in teloopen...als hoop gevestigd.
een beproefd vriend... H edda.Van den heer des huizes,bedoelt u?
Brack.Eerli jkgezegd...liefstvan devrouw deshuizes.
Maardaarnaastook van den man,datspreekt.W eetu,... zoo'n . . . laat ons zeggen,zoo' n driehoekige verhouding...
datis eigenlijk ietsheelaangenaamsvooralle partijen.
H edda. Ja, ik heb menig keer op reis verlangd naar
een derden man.Bah...,zoo altijd metje beiden in een coupé te zitten...! Brack.Gelukkigisdehuweli jksreisnu achterdenrug. H edda ( , scAu#f het #o0J#). De reis kan nog lang)... lang duren. Ik ben alleen maar bi j een halte onderweg
aangekom en. B rack.N ou,dan springtmen er eens uit.Om zich een beetje te vertreden,mevrouw Hedda. H edda.Er uit springen doe ik nooit. B rack.H eusch niet?
Hed(1a.Neen.Wanterisaltjddeeenofander,die... B
rack (lachendj.. dienaarlebeenen kijkt,meentu? H edda.Ja juist. Brack.0ch ...lieve God... H edda (meteenc/oeresd handgebaaçj.Daarhou ikniet van...Dan bli jfiklieverzitten,...waarik nueenmaalzit. Metzi jn beiden. Brack.Nouydankomtereenderdemanbijhetpaartjezitten. H edda.Ja,ziet u,...dat is heeliets anders!
Brack.Eenbeproefd vriend,die allesbegri jpt... H edda. ...onderhoudend op allegebied waarhetjolig
en los toegaat... B rack. ...en geen idee van een vakmensch!
H eddafhoovbaarademend).Ja,datiseenwareverluchting. 307
.
-)---. ) è. - )
-- -
7(.)- .
HEDDA GABLER.
Brack fhoortdebuitendeuropenen 6n à#kferf6rnluikn - r).Dedriehoek is gesloten. H edda (halFuidj.En detrein gaatverder. (Tenman in een grf, swandelpaken meteen :Ic,,6> vilten hoed komt door de r6#Iï5vI6 binnen.## heeft e6n groot ,@koningebonden soeken onderden cr- en in z#s zakkenj. Tesm an fgaatnaarh6ttafeltieh# deAp6à8pA ).Poeh... daarwordjewarm van. dieheelevrachtmeetesleepen. (Legtdeboekense6r).lkzweetergewoonvan,Hedda.Neen,
kijk eensaan,...ben jijdaaral,Brack?Hè?Daar heeft Berte niets van gezegd.
Brack (staatop).Ik ben doorden tuin gekomen. H edda.W atzijndatvoorboekendiejemeegebrachthebt? Tesm an fstaaterintebladerenj.Hetzi jneenigenieuwe vakbladen,dieik noodzakelijk hebben mxst. H edda.Vakbladen? Brack.Aha,het ZiJ -n vakbladen?mevrouw.
(Braeken Hedda Wt st seles een !c426tlls verntandhoudingj. Hedda.Heb je n6g almeervakbladen noodig? Tesm an. Ja,lieve H edda,daar kan iem and nooit te
veelvan hebben.Men moettoch op dehoogtebli jven van
wat er geschreven en gedrukt wordt. H edda.Ja,dat m@oet men zeker. T esm an ( . 9Pv#6lf191 deboekenj.En ki jk eensh* ler,... hierheb ilq Ellert Lövborgsnieuwe boek ook.(Reikthet
haarfoe).Heb jesomslustheteensin te zien?Hè? Hedda.Neen,dankjewel.Of...jatoch,latermisschien. Tesm an.lk heb eronderweg een beetjein gebladerd. Brack.Zoo;en wat vind je ervan?...alsvakman? T esm an.Ik vind 't m erkwaardig ZOO gematigd a1shet is.Zoo heefthijvroegernooit geschreven.(Paktdeboeken bn elkaar).Nu zalik allesmaarnaarbinnen brengen.Het zaleen genot zijn dat alles open te snijden...!En dan moetikmijooknogeenbeetjeverkleeden(tegen#rccà).Wij hoeven toch nog niet zoo dadeli jk te gaanîHè? B rack.0,welneen,...erisnognietdeminstehaastbij. Tesman.Nou,dan doe ik hetop mijn gemak.fGaat weg metd6 boeken, maar blbftin dedeuvopening dfccl en à6ezIzich0-).Datiswaarook,Hedda,...tanteJuulkom t
van avond niet. H esm T edda a. n. Ni 0, et?in Isde datve so rms steom vert he etgevalmetdien hoed!
niet.Hoe kan je zoo 308
---.. ..
.
'---
(
HEDDA GABLER.
ietsdenken van tanteJuul?'tldee!. Maartante Rina is heelnaar, zieje.
H edda.Datiszetoch altijd.
Tesm an.Ja,maar vandaag was het heeltreurig met haar gesteld,...de stakkerd.
H edda.Nu,dan is het ook nietmeer dan billijk dat deanderebijhaarthuisblijft.lkza1ermijwelinschikken. Tesm an.En je kunt jenietvoorstellen hoezielsgelukkig tante Juulmet dat altoch was,...omdatji j zoo aangekom en bent op reis! H edda (halqnid;dfccfopj.0ch...die eeuwigetantes! T esm an.W atî H edda (gaatnaar deglazen &vT).Niets. T esm an.Nou...dan ga ik maar. (Sj'gaatdoordeccAferdeurweg sccrrechtsj. B rack.W atwasdatvooreen hoed,waaru 'toverhad? H edda.Och,dat wasiet:met jufrouw Tesman,van ochtend.Zi jhad haarhoed afgezeten op een stoelgelegd (kgkthem glimlaohend ccs).En toendeedikalsofik dacht dat die van de meid was. Brack (schudthethoofdj.MaarmevrouwtjeHedda,hoe kon u haar dat nu aandoen! Zoo'n lieve oude dame!
H edda (zenuwachtig,loopt heen en =6er).Ja,zietu,...
zoo ietskomt zoo in eensln mijop.En dan kân ik het nietlaten (laatzïcAin denfauteuil5# deFCAA6Ineervallenj. Och,ik weet zelf niet hoe ik dat verklaren m oet. Brack (achterdenfauteuil).U is niet gelukkig,...dat is de zaak. H edda ( kl jktro0rzïcAvïf).lk weetook nietwaarom ik gelukkig zou zi jn.0fkan u het mi jbijgevalzeggen? h B rack.Ja, onderanderebijvoorbeeld,omdatu juist et huis gekregen heeft,dat u wenschte te hebben. Hedda (kl jkthem aan en lcc#f).Gelooft u ook alaan die wensch-geschiedenis? B rack.ls daar dan niets van aan? H edda.Jawel...iets is er welvan aan. B rack.W at danî H edda.Erisditvan aan:datik Tesman gebruikte om
mijdenvorigenzomerthuistebrengenvanavondpartijen... B rack.Helaas,...ik had een heelanderen weg tegaan. H edda.D at is waar.U volgde heelandere wegen den vorigen zomer. 309
) 7 (7
è
-
HEDDA GABLER.
Brack (I>Af).Foei,schaam u,mevrouw Hedda!Nu
maar...u en Tesm an dus...?
H edda.Ja,toen kwamenwijop eenavondhiervoorbij. hi jkonmaargeenonderwerpvangesprekvinden.Toenhad ik medelijden met dien geleerden man... En diearmeTesmanwistgeenraadvan verlegenheid.W ant
Brea H ck (glimlachtf>##le.d).Hadvmedelijden?Hm... dda.Ja,dat had ik echt.En toen...om hem uit
den nood te helpen,...kwam ik er toe,zoo in pure lichtzinnigheid,te zeggen dat ik we1 lust zou hebben in die vl 'lla te wonen. B rack.Anders niet? H edda.Dien avond niet. B rack.Maar daarnà dus?
H edda.Ja,mijn lichtzinnigheid had gevolgen,mi jnheer
Brack. B rack.Helaas,...dat heeft onze lichtzinnigheid maar alte vaak,m evrouw H edda. H edda. Dank We1. 1... Alaar in dat dwepen m et m evrouw Falksvilla kwamen dan Jörgen Tesm an en ik tot elkander,en waren het eens,ziet u.Dât had als nasleep verlovingen trouwen en huweli jksreisen den heelen boel.
Ja,ja,mijnheerBrack,...loontjekomtom zijnboontje... had ik haast gezegd. Brack.Dat is kosteli jk!...En in den grond geeft u misschien geen zier om het heele geval? H edda.Neen,dat weet de hemel. geen zier.
Brack.Alaarnu danîNu WJh j* eteen beetjegezellig
voor u hebben ingericht? H edda.Bah,...ik vind dat het in alle kamers riekt naar lavendelen verdroogde rozen...Maardie luchtheeft tante Juulmisschien meegebracht.
B rack (lccAf),Neen,dan denk ik toch eerderdat die
nog dateertvan wijlen mevrouw Falk.
H edda.Ja,aan iets dat vergaan is herinnert die wel. Ze doet denken aan balbloemen...den dag na het bal.
fLegtdehanden ccAferhaarhoojddc-el,leuntcc/lferoz perin Accz stoelen àYàfhem ccs).Och,mijn waardemijnheer Brack...u kan u niet voorstellen hoe gruwelijk ik mi j hier buiten zalvervelen. doe kunnen me ouwook He ddaî Blrack. Zohe u bbe hetn, leve nvr dan voo ru nieteen ofander 310
HEDDA GABLER.
H edda. Eèn doel,...dat iets aanlokkeli jks voor mi j zou kunnen hebben? B rack.Liefst zoo een,natuurli jk. H edda.Dehemelmagweten watdatvooreen doelzou
kunnen zi jn...menigmaaldenk ik er aan...(afbçekendj. M aar dat zalzeker ook niet gaan. B rack.W ie weet? Laat m aar eens hooren.
H edda.0fik Tesman ertoe zou kunnen kri jgen zich
in de politiek te begeven.
Brack (laehtj. Tesman! Neen, hoor,... zoo iets als
de politiek,dat ligt nu heelemaalniet...absoluutniet op
zijn weg!
H edda.Datwi1ik we1gelooven...Maar a1sik erhem
nu toch eenstoe kon krijgen? B rack.Jamaar...watzou u daarei genli jkaanhebben? Alshijernietvoordeugt.W aarom zou u erhem dan toe willen bewegenî H edda.Omdatikmijverveel,zegikimmers!(ewcllaterj. Gelooftu dusdathetvolstrektonmogelijk isdat Tesm an ooit m inister zou kunnen worden? B rack.Hm , ja,zietu,mevrouw Hedda:...om dat teworden moetmen in deeersteplaatstamelljk ri jk zijn. H edda fstaatongeduldig 0,).Ja,daarheb je 't weer! Hetzijn diebekrompenomstandigheden waarikin geraakt ben...!(looptheenenweerj.Diemakenhetlevenzooellendig! Zoo eenvoudig belachelijk!...W ant dat is het. ' B rack.Ik geloof dat de oorzaak ergens anders ligt. H edda.W aar dan? B rack.U heeft nog nooit iets echt opwekkends in uw leven gehad. H edda.Iets ernstigs,bedoelt u? B rack.Ja,zoo zou men het ook welkunnen noemen. Maar wie weet of dat nu niet eens komen zal. H edda (gooithethoo jd in den s6à).0,u denkt zeker aan het alofnietkri jgen van datarmzalige professoraat! Maar dat is heelemaal Tesmans eigen zaak.Daardenk ik geen oogenblik over. B rack.Zoo zoo.Dat zullen we dusmaar laten rusten. M aar a1s er nu eens iets...wat m en zoo...in verheven
stijlnoemt...ietsdaternstenverantwoordelig 'kheidsyevoel van u vraagt...vooru kwam?fgl imlacht)Ietsmetnleuwe .
eischen,mevrouwtle Heddaî
311
HEDDA GABLER.
Hedda (boosj.0ch ho1 toch op!Nooitzalu ietsdergelijksvan mijbeleven! Brack (voorziohtigj.Overeen jaar. op zijn langst... Spreken Wi jer eensnader Over. H edda (bzf).Daarvoorheb ik geen aanleg,mijnheer Brack.Alsjeblieft niets dat eischen stelt! B rack.Zou u nietzoowela1sdemeesteanderevrouwen, aanleg hebben voor de taak van...?
H edda (bb'deglcz:s &vr).Och,zwijg daartoch over, zeg ik!...Dikwijlsdenk ik datik alleen maaraanleg heb voor een enkelding in de wereld. Brack(komtdichter5#).Enwatisdat,alsikvragenmag? H edda (staatsccrbuiten t6kgkenj.Om van verveling dood tegaan.Nu weetu het (keertzïcA om,àïjàfnaarde cc/lferàc-eren IccAf).Jawel,juist!Daarkomtdeprofessor. Brack (zachtiesoxrdcAvwezl#l.Maar,maarymeV'Ol1W Hedda! (Tenmanin avondtoilet,#0e# en AcWdcApesen in dehand, komtvan zec/lf: door de achterkamerj. Tesman.lledda,heeftEjlertLövborglatenafzeggen?Hè! H edda.Neen. Tesman.Nou,dan za1jeziendathi jaanstondshieris. Brack.Denk jeheusch dathijkomen zal? Tesman.Ja,daarbenik zekervan.Wanthetzijntoch maarallemaallossegeruchten,watjeonsvan ochtend verteld hebt. B rack.Zooî
Tesm an.Ja;tanteJuulzeiten minste,zijgeloofde er nietsvan dathijmi jvoortaan in den wegzou gaan staan. D enk eens aan! B rack.Nou,dan is immers alles in orde. Tesm an(zefzb' nhoedmetdehandnchoenen8:in0:eendfoel
rechtsj.Maardan zou ik toch welgraag zoo lang mogelijk wachten op hem,alsjehet goed vindt. Brack.Daarhebben wijook nog alden tijd voor.Er komttochgeenmenschbijmijvö6rzevenuur...halfacht. Tesm an.Mooi,dan kunnen wi j Hedda nog zoo lang gezelschap houden.En afwachten.Hè?
H edda (brengt Szcc/c'd overian en hoed naar d6 hoekdpJc).Enin'tergstegevalkanmijnheerEjlertLövborgook hierbi jmijblijven. B rack (wilhaarz#l ias en hoed uïfde hand we- l). 312
HEDDA GABLER.
0,pardon,mevrouw !...W atverstaat u onder het ergste geval?
H edda.Alshijnietmetu en Tesman wilmeegaan. Tesm an fkjjktAccrwefelendccl).Maar,lieveHedda... zou datgaan,denk je,dathijhierbi jjebleef?Hè?Want denk er aan,tante Juulkan niet komen. H edda.Jawel,maar mevrouw Elvsted komt.En dan
drinken wijmet onsdrieën een kopje thee. Tesm an.0 ja,dàn gaathet wel! Brack (glimlachtj.En datzou misschien ook gezonder voor hem zi jn.
H edda.Hoezoo? B rack.Lievehemel,mevrouw,u heeftmi jtochdikwi jls
genoeg de les gelezen over mijn heerenfuifjes.Daaraan m oesten m aargeen heeren m eedoendienietheelvastin hun schoenen stonden,vond u.
H edda.Maarmi jnheerLövborgza1nuwelvastgenoeg in zi jn schoenen staan.Een bekeerde zondaar1 .... (Bevtekomtin dewe. îfï5v!6&vT).
B erte.M evrouw,daariseen heer,die naaru vraagt... H edda.Ja,laat hem maar binnen komen. Tesm an (zachties).lk ben overtui gd dat hi j het is! Denk eens aan! *
(#jI6rfLövbovg komtvïfde vestibule.## $8 slank en
/4J#8/,* even oud cld Tesm an maar ziet 6: ouder en ee% beetieafgeleefd vïf.Haaven baard z' Yczfszvïs,gezichtl'ang en bleek, metenkele6s paar lichtvoode plekken op de 1vkbeendeven.## dvaagteen el egante,zwavte,geheelzlï6v' /6ge-
kleedejcd.DonkeveAcs#. sc/lp8zles en #00gcs zl jden hoed in de hand.## blbjtdiehtL' S # dedevTDtaan en buigthaantig. c/lïjsfwat' perleges). Tesm an (gaatsclr hem to6 en dcAv#fhem d6 handj. Wel,beste Ejlert,. zoo zien wij elkaar dan eindeli jk eens weer! EjlertLövborg (met zaehte 8f6-). Dank je wel vo o rjebrief!fnadevt#6##c).Magik uookeenhandgeven, m evrouw Tesm an? H edda (neemtdetoegestoken hand c@s).W elkom,mijnheer Lövborg (met een handgebaarj. lk weet niet of de heeren...?
Lövborg (buigter6zI).Mi jnheerBrack,a1sik mijniet
vergis? 21
313
ï-) -k.)è
7) (
..
HEDDA GABLER.
Brack (ereszoo).0m u tedienen.Velejaren geleden... Tesm an (t6g6nZ&z llsorgmetdeAcWes opz#sschoudersj. En nu doe je maarnetalsofje thuisbent,Ejlert!Niet waarHedda?...W antik hoordatjeweerhierin destad wilt komen wonen? Hè? Lövborg.Datismi jn plan,ja. Tesm an.N ou,dat is ook heelverstandig.Zeg,ik heb mejenieuweboek aangeschaft.Maarik heb zoo waarnog geen tijd gehad om het te lezen. '
Lövborg.Je kunt 1e die moeite ook best sparen. T esm an.W aarom,bedoel) .e? L övborg.Omdat er niets bizonders aan is.
Tesm an.Neen maar...watjezegt! B rack.Enhetwordttochzoouitbundiggeroemd,hoorik. Lövborg.Datwasookjuistmijn bedoelinr.Endaarom
schreefik het boek z66,datiedereen erwatmthalen kon. B rack.H eelverstandig. Tesm an.Ja maar,beste Ejlert...! L öv b org.W ant ik wilnu trachtenmi jweereenpositie te m aken.Van nieuw af aan beginnen.
Tesm an(eesbeetiever!eges).Ja,datiszekerjeplan?Hè? Lövborg (glimlaeht,z6tzbn hoed =eg en Ax lfeen in Acpïer gewikkeld ,cà uitz#s iaszak).Maar als dit eens uitkomt,...Jörgen Tesman...datmoetjelezen.W antdat .
is pas het ware.Hier zit ik zelfin. T esm an.0ch zoo? En wat is dat dan? Lövborg.Dat is het vervolg. Tesm an.Het vervolg? W aarvan? L övborg.Van het boek. Tesm an.Van dat nieuwe?
Lövborg.Natuurlijk. Tesm an.lamaarybesteEjlert,...datloopttochheelemaal tot op den tegenwoordigen ti jd. L övborg.Dat doet het ook.En dit handelt over de toekomst. T esm an.Over de toekomst! Maar, lieve hemel,daar
wijtoch nietsvan! anderovertezeggen.(Maakthetpakopenj.Kijkeenshier... Tesm an.Dat isjouw schrifttoch niet. weten
L övborg. Neen. Maar toch valt er we1 het een en
Lövborg.Ik heb 'tgedicteerd.(Bladertindeycpïeres).
H etisintweeafdeelingenverdeeld.Deeerstehandeltoverde 314
HEDDA GABLER.
beschavingsmachten der toekomst.En de tweede (bladevt tlerdezop)...handeltoverdeontwikkelingderbeschavingin de toekomst.
Tesm an.Merkwaardig!Hetzou nooitin mijopkomen overzoo iets te schri jven. H edda(5j'deglazen #evrtrommeltopdeTvïfel).Hm ... lleen...o neen. Lövborg (wikkeltdeycpïerel inden0-dlcgenlegthet pak op tajel).lk nam hetmee omdatik dachtje ervan avond wat uit voor te lezen. Tesm an. Ja) zeg...dat is heel vriendelijk van je. Maarvanavond...?fKijktwccrBvack).lk weetnietgoed hoewijdatzullen schikken... . L övborg.Nu,daneenanderenkeer.Hetheeftgeenhaast. Brack.lkzaluzeggen,mi jnheerLövborg...van avond is ereen klein feestje bijmi j.Voornamelijk ter eerevan Tesman,ziet u... Lövborg (ki jktwccrzijn hoed 0-).Ah,...dan zalik niet langer... B rack.0,neen,luisternu eenseven.Zou u onsnu niet het genoegen willen doen van met ons mee te gaanî
Lövborg (korten 5e:!ï:f).Neen,dat kan ik niet.lk
dank u intusschen zeer. B rack. Och kom ! Doe dat nu maar! Het is maar een -
inti z ea mlzo ij nd n,er zo -oons alj se.En M kan er OP aan dat het
,gJ(llill'' mevrouw Hed...zooals mevrouw Tesman zegt. L övborg.Daartwi jfelik n1et* aan. meAelnaeame rtnocehn..b.i J-mij B rack.Dan kon u uw manuscmpt er Tesm an uit voorlezen.lk heb kam ers yenoeg. Tesm an.Hè,ja,Ejl ertt...datm oest Je doen!H è? H edda (komtfvddc/lesseltfes).Maar,beste,alsmijnheer Lövborg nu volstrekt niet wil!lk ben er zeker van dat
mijnheerLövborgveelmeerlustheeftom hierteblijvenen metmi jte soupeeren. Lövborg (kbkthaar ccs).Met u,mevrouw! H edda.En met mevrouw Elvsted. Lövborg.Ah...(luchtig weg).Dieheb ik van middag
even ontm oet.
H edda.0 ja? Zi jkomtaanstonds.En daarom ishet welhaastnoodzakelijk datubli jft,mi jnheerLövborg.Want andersheeftzijniemand om haarthuistebrengen. 315
-
-
7-
-U
HEDDA GABLER.
Lövborg.Datiswaar.Ja,heelgraag dan,mevrouw ...
dan bli jfI 'k hier. H edda.Danzalikevennogietsmetdemeidafspreken... (z# gaatsclr de vedfïsvld evr en belt.Serfe komtNs- s, Heddaq spzee/cfzachtjesmetAccren w#. s/naavdec/lferàc-er. Bevteàsïàfen gaato6er wegj. Tesm an(intnsschentegenEilevtj.Zeg,Ejlert,...datwat jezeivandetoekomst,...isdathetonderwerp,...waarover jevoordrachten houden wilt? L övborg.Ja. Tesm an.lk hoordebijdenboekhandelaardatjevanplan washiereen reeksvanvoordrachtentehoudenvan 'tnalaar. Lövborg.Ja,datbenik ook.Datmoetjemijnietten kwade duiden,Tesman. Tesm an.W elneen!Zeker niet!Maar...? bLövborg.Ik beqi jpheelgoeddatikjedaarmeeeen
eetje in de wielen qd. Tesm an (aarzelendj.0,ik kan toch nietverlangen dat je terwillevan mi j... Lövborg.Maarik wacht totjijje benoeming hebt. Tesman.W achtje ermee!Ja,maar...maar...wil jedan nietmeedingen?Hé? Lövborg.Neen.Ik wil alleen het van je winnen in de opinie van de m enschen. Tesm an.Maar, lieve hemel,...dan heeft tante Juul
toch gelijk gehad!0ch ja,...ik wisthetook wel!Hedda! De innk deneens aan,...EjlertLövborg wilonsheelemaalniet weg zitten. Hedda (àorf).OnsîLaatmi jertoch alsjeblieftbuiten! (Z# gaat- r & aohterkamer,waar Wezfeeen blad met à@r@#6s en glazen op detafelzet.Sedo kniktgpedkeurend 6n komtY6erterug.Serfegaatwegj. Tesm an (tegelb' kevtgd).Maar) -1j,Brack,...wat zeg jij daar welvan? Hè? B rack.Nou,ik zeg dat eer en overwinning...hm ...
datzijn somsheelmooiedingen. T esm an.Ja zeker.Maar toch. H edda LknktnaarTed-cs meteen ko6l6n gIï-IccA).Je staat daar net of je van den bliksem getroien bent,... vind ik. T esm an.Ja,...daar heeft het welwat van...geloof ik haast... 316
=
- -
l L/
HEDDA GABLER.
B rack. Het was dan ook een onweer dat over ons heentrok,mevrouw.
H edda (wl jstnaardeccAf6r/sc-er). Willen de heeren nietbinnengaan en een glaasjekouden punch drinken? Brack (knktop z#l horloget.0p devalreep? Ja,dat zou misschien nog zoo gek nietzijn. T esm an. Uitstekend, Hedda!Een lumineus idee! In zoo' n luca. htiAl gesj se tb emmi ng alsi Hedd lieft, k nu ben... mi jnheer Lövborg,u ook. B ra r, en ve me l, kon ude isor to chjniet. Lö vck. borMaa g (af welrie dj.he Ne en ,da k upunc wel.hVo mi vergift,zou ik denken. L övborg.Misschien niet voor iedereen.
geen
H edda.lk za1mijnheer Lövborg welzoo lang ezelTesm an.Ja...ja,Hedda-lief,datisbest. (S# en Srccà #ccl naardeachterkamer,gaan zitten en drinken puneh,rooken dïgcreffes en prcf6s opgevuimd 8c-ep onderhetvolgende.EilertZJ1) 50rg slYff5# deàc, cAelstaan. HeHdda gaatlccrhet, scArY/fcXlf#l. edda(eenigszinsluid. s,reàe9W).Nuzalikueenseenige fotografeën laten zien,alsu lustheeft.W antTesman en ik, wij maakten op onze terugreis een uitstapje naar Tyrol! (Z# komtmeteen album datzY op detafel5# deccsc,e ' legt,en gaatin den rcrdfes hoekzitten.FjlerlLörborgkomt sc&r5#,blbltdfccs en àïjàfhaaraan.Dan neemtAïjeen dfoelen gaataan haarIïztà6rzlFezitten,metz#l rug >cr schap houden.
deachterkamerj. H edda (slaathetalbum opes).Zietudieberggroep hier,
mijnheerLövborg?Datisde Ortler.Tesman heeftheter ondergeschreven.Hierstaathet:deOrtlergroep bi jMeran. Lövborg (die haar onafgebroken heeftaangekeken,zegt zeAfjc. gen langzaam).Hedda...Gabler! H edda (kl jkthaantigonderuitwccrhemj.Toe!Sst! Lövborg fherhaaltzccAfjedl.Hedda Gabler! H edda (kl jktin hetalbum).Ja,zoo heette ik vroeger. lndertijd...toen wijgoedekennissen waren. Lövborg.En voortaan...en mi jn leven lang. moet ik mi jdusafwennen om Hedda Gablerte zeggen. H edda (bladeçtrer#6r).Ja,datmoetu.En mi jdunkt, u moestu daarin maartijdig oefenen.Hoeeerhoe beter, dunktmij. 317
-'
-
-
. . --
-
-
.--
VVV g.
HEDDA GABLER.
Lövborg(- ftoornG zl jnntemj.HeddaGablergetrouwd!
En dat met...Jörgen Tesman! H edda.Ja,...zoo gaat het.
Lövborg.0 Hedda,Hedda,...hoekon jejetoch zoo H edda (kgktAe- ontstemd ccs).Zeg eens. niet OP dien toon,hoor! Lövborg.W at,Dleen * )e1(Tesman komtbinnen en gaat weggooien!
naar & ccscpl). Hedda (hoorthem komen en z/fonversohilligj.En dit
hier,mi jnheerLövborg,datiseengezichtinhetAmpezzodal. Kijk daardie bergtoppen eens.(Kijktwrïen#elïjk op naar Tcd-cs.lHoeheetenookweerdiewonderlijkeber#oppenjzeg? Tesman.Laat eens zien.0,dat zijn de Dolomieten. H edda.Juist,ja!...datzijn deDolomieten,mijnheer Lövborg. Tesm an. Zeg,Hedda. ik woû je al leen maar even vragen ofje hiernietook een beetjepunch hebben wilt? Althans voorjou.Hè1 H edda.Ja,heelgraag.En ook watkoekjes. Tesm an.Geen sigaretten? H edda.Neen.
Tesman.Goed.(## gqat>cr deccAferàc- r en weg naar recAfd.Brck 5I!Vfbinnen zitten en houdtS6##c en Lörborg in hetoogj. Lövborg fgedemptcI8twes).Antwoord mijtoch eens, Hedda,...hoe kon jedatdoenî H edda (oogenschqnll jk 1, 6r&6p! in het albumj.A1s u voortgaatopdienfamiliarentoon,danpraatiknietmeermetu. * aeer Zeggen als Lövbor4.Mag ik ook geen J@e en )@I*JI
wijalleen zljn?
H edda.Neen.U mag hetin gedachte doen,alsu wil. Maar u mag het niet uitspreken.
Lövborg.Ah,ikbegrijp u.U vindthetstuitendtegenHedda (kiiktondernitRJJThem en glimlacht).Liefdeî
over uw liefde...voor Jörgen Tesman.
lieen,u is een nlooie! Lövborg. Geen liefde dus!
H edda.Maartochook nietsdatopontrouw li jktofzoo Lövborg.Hedda,...antwoord mijalleenmaarop deze
wat!Daar wi1ik niets van weten.
léne vraag... 318
HEDDA GABLER.
H edda.Sst!
(Tesman komtbinnenmeteen predesfeerslcd ldtd6ccAferkamevj. T esm an.Ziezoo!llier korlen de goede gaven.
(## zethetblad op fVe!). H edda.W aarom kom jemi jzelfbedienen? Tesm an fnchenktdeglazen ïs).Omdatik datnou zoo aardig vind om jou eens te bedienen,Hedda. H edda.Maarnu heb jebeideglazen ingeschonken.En mi jnheer Lövborg wilimmers niet...
T esm an.Nou,maarmevrouwElvstedkomttochaanstonds. H edda.Dat #SWaar,.. mevrouw Elvsted... T esm an.Had jehaarvergeten?Hèî
Hedda.W i jzitten zoo verdiepthierin (toonthem een Joto).Herinnerje je nog dat kleine stadje? T esm an.0,dat ligt daar onder aan den Brennerpas! Dââris'tgeweestdatwi jtoendennachtzi jnovergebleven... Hedda....enaldievroolijketouristenaangetrofenhebben. Tesm an.Ja juist,datwasdéâr.Denk eensaan...als jijdaareensbijhadtkunnen zijn,Ejlert!Hè? (S# gaatoeerbinnen zïffel 5# Braekj. Lövborg.Antwoord mijop dezeéénevraag,Hedda... Hedda.W at Sradan? s er in totmi j ook Lövborg. je verhouding geen liefde?Geensprankje. geenschijnvan liefdeookdaarin? H edda.H oekan iem and datnu zoopreciesweten?Voor mijishetalsofwijtweegoedekameradenwaren.Eenpaarecht intiemevrienden.(Glimlachtj.U vooralwasergopenhartig. Lövborg.U woû dat imm ers zoo. H edda.Als ik er nu aan terug denk,dan wasertoch
welietsmoois,ietsverleidelijks,...ja,ietsmoedigs,vindik, indie...diegeheim eintim iteit...diekam eraadschapwaarvan geen levende zieleenig vermoeden had.
Lövborg.Ja,nietwaar,Hedda!patli jktmijookzoo...
Alsik zoo in den namiddag een visiteaan uw vaderkwam brengen...En de generaalzat aan hetraam couranten te
lezen,...metzi jn rug naaronstoe... H edda.En wijsamen op de hoeksofa... Lövborg.Altijd met dezelfde illustratie v66r ons... H edda.Bijgebrek aan een album,ja. d Lövborg.Enalsikdanaanuopbiechtte,u vanmi jzelf ingenvertelde,dietoen niemand anderswist.Bi ju zaten 319
HEDDA GABLER.
bekendedatik uitgeweestwas,en heeledagen en nachten nietboven waterwasgekom en.Etmalen lang.0,H edda,...
watwasdattoch vooreenmachtinu,diemi jdwongzulke dingen te bekennen. H edda.Gelooftu datereen nlachtinmi jwas? L övborg.Ja,hoe za1ik het anders verklaren? En al die...die bedekte vragen,die u mi jdeed... H edda.En die u al tijd zoo uitstekend begreep...! L övborg.Dat u toch zulke dingen vragen kon! Zoo m aar brutaalweg!
H edda.Bedekt,alsjeblieft. Lövborg.Ja,maartoch brutaal.Datu mi juitvragen kon over zulke dingen! H edda.EnJa da Lövbor ,t u antwoorden kon,mijnheer Lövborg. g. datbegrijp ik ook niet...nu achterna. Maarzegmijnutoch eens,Hedda,...lag ergeenliefdeop denbodem vandieverhoudiny?W ashetnietvanuw kant, ietsalsofumijweerwildereinlgen alsiktotuvluchttemet mi jn biecht?Washetdat niet? H edda.Neen,niet heelemaal. L övborg.W at dreefu dan? H edda.Vindt u hetZOO heelem aalonverklaarbaar dat
eenjongmeisje,...a1szi jerkanstoeziet...in 'tgeheim ... L övborg.W at dan? H edda.Dat zijdan graag eens een ki jkje wilnemen in een wereld,waarvan... L övborg.W aarvan?...
H edda....waarvan jeheelemaalnietsweten m agî L övborg.W as het dât dus? H edda.Dat ook.Dat ook.Geloofik ten minste. L övborg.Kameraadschapinlevensbegeerte.Maarwaarom kon dan diealthansnietblijven bestaanî
H edda.Dat is uw eigen schuld. Lövborg.U heeft 't afgemaakt. H edda.Ja toen ergevaar dreigde dater teveelrealis-
meinonzeverhij opuedninagan kou me z. ou. lerk taLö vr bo wn.. uwFo oe nibteovcahnEj gen me aardg1 om u te vergr
.
Lövborg(baltde#cw, & s).Och,waarom heeftu 'tmaar nietinernstgedaan!W aarom schootu mi jmaarnietneer, zooals u dreigde te doen! H edda.Z' o6 bang ben ik voor schandaal! L övborg.Ja,Hedda)diep in uw zielis u laf. 320
HEDDA GABLER.
H edda.Vreeselijk 1af(0p reranderden fppp).Maar dat wastoch nogalgelukkigvooru.En nuheeftu zooheerlijk troostgevonden daarginder bijdeElvsteds. Lövborg.lk weet wat Thea u verteld heeft. H edda.En heeft u haarmisschien ook iets verteld van ons beiden? L övborg. Geen enkelwoord.Zi j is veelte dom om
zoo ietstebegrijpen. H edda.Dom ?
Lövborg.ln zulk soortvan dingen iszijdom.
H edda.En ik ben 1af(buigtzieh #ïc/lfernaar h6m toe, zondev hem in de oogen t6 zien,en zegfdan zrAfer).Maar nu zalik u eens iets vertellen. Lövborg (gespannenj.Wat dan?
H edda.Dat ik u niet durfde neerschieten... L övborg.Jab! H edda... .datwasmi jnergstelafheidniet...dienavond.
Lövborg (kl jkt haar ees oogenblik aan,56gr#pfdan, en #vï, sferlhartstochtell jk).0 Hedda!Hedda Gabler!Nu zie ik wat onderde kameraadschap verborgen lag!Ji jen ik...!Hetwastoch delevensdrang in je... H edda(zachtiesmeteenosferre#ezlblikj.Neem uinacht! D enk dat toch vooralniet!
(IletbegintdonkerteY0r#6s.l)ewe8lï5v!e#6vzwordtdoor Bertegeopend). H edda (klapthetalbum dichten ro6!)fglimlachend).Ha
eindeli jk!LiefsteThea,...kom toch blnnen! (Merïouw Flrdfe:komtvïfderestibule.ZïJ'isin noireetoilet. De devrwovdtcchfer haar geslotenj. H edda (op de. so.Jc,strektdecrznzs naarhaavvïf).Mijn allerliefsteThea...jeweetniethoeik alop jeheb zitten wachten! (Merv.Flwdfetfgvoetin hetroorsYgccs vluehtig deAeerel in deachterkamer,gaatdan sccrdetafelen zeï/;fHedda de hand.EilevtZôr5orgis opgestaan.## en vewrpvo Elvsted segroefes elkaarzwl jgend meteen hoofdknikj. M evr.E lvsted. lk m ocht m isschien wel even naar
binnen gaan en een woordjetegen jeman zeggenî
H edda.0ch welneen.Laat die twee maar zitten.Die gaan toch aanstonds weg. Mevr.E lvsted.Gaan ze weg? H edda.Ja,die gaan naar een fuif. 321
HEDDA GABLER.
Mevr.Elvsted (:-1tegen ZJr5org).3laaru toch ni etl Lövborg.Neen.
H edda.MijnheerLövborg...die bli jfthierbijons. Mevr.Elvsted (krggtees ntoelen oïInaanthem gaan zïffel).0,watishet hiergezellig! H edda.Neen:alsjeblieft,mi jn kleineThea!Nietdââr! Jijkomthiernetlesbijmijzitten.lkwiltusschenjebeiden in zitten. Mevr.Elvsted.0,netzooalsjewilt.(Z# looptom d6 talelheen en gx fop de ccscpl zitten,rec/lf, swcs Hedda. Zirsorg gaatweerop z#s ntoelzittenj. Lövborg (> e6n kleinepcvzetegen Heddaj.Iszijniet allerliefst om te zien?
H edda(utreeltIvcAfïghaarhaarj.Alleenmaarom trzien?
Lövborg.Ja.Wantwijbeiden,zi j en ik,...wljzi jn een paarechtekameraden.Wijvertrouwen elkaaronvoorwaardelijk.Endaarom kunnenwàizoovrijmetelkaarpraten. H edda.In onbedekte termen,mi jnheerLövborg? L öv b org. W el... Mevr.Elvsted (zaehtien,tI#f zich tegen #e* ccs): 0,ik ben zoo gelukkig,Hedda!Want...weet je...hiJ heeft gezegd dat ik hem ook bezield heb. H edda(kgktAlcrglï-lccAeM ccl).Ochkom !Zegthi jdat? Lövborg.En dan den moed om te handelen,dien zi j heeft,m evrouw Tesm an! M evr.E lvsted.Och hem el...ik m oed! Lö H edda. vborg.Verbazend...waar het den kameraad geldt.
Ja,moed,...ja!Alseenmensch dienmaarhad!
L övborg.W at dan,meent u? H edda. Dan was het leven misschien nog te leven
(plotseting ot) 8r8Iccs#).Maarmijn liefsteThea,...nu moet je heusch eens een lekker glaasje kouden punch drinken. Mevr.Elvsted.Neen,dankje,...ikdrinknooitzooiets. H edda.Nou,u dan,mijnheerLövborg. Mevr.Elvsted.Neen,hi jook niet! H edda (kbkth6m dfrcâ c@s).Maarals ik het nu wil? L övborg.Dat helpt toch niet.
Hedda (lchtj.Heb ik dus heelemaalgeen invloed op
u, ik arm e ziel? L övborg.In dit opzicht niet. H edda.In ernst,ik vind dat u het toch doen moest. Om u zelf. 322
HEDDA GABLER.
Mevr.E lvsted.Maar Hedda! L övborg.lloezoo? H edda.0fei genli jk,betergezegd,onldenzenschen. L övborg.Zoo? H edda.Demenschen konden andersallichtdenken dat u...u eigenli jk nog niet zoo heelsecuur...nOg niet zoo heelzeker van uzelf voelde. L övr vb me( ns nes mog enhdet nke Me .oErg. lvsDe ted zacche hti j. 0c oenneen, Hedda...! voor alsnog.
watzijwillen.
Mevr.E lvsted (51#).Ja,niet waar! H edda.lk zag het daar strakszoo duideli jk aan mijn-
heer Brack. L övborg.W at zag u?
H edda.Hijlachtezooschampertoen u nietmeenaar Lövborg.Nietdurfde!Ik woû natuurli jk lievermetv hierbli jven praten. Mevr.Elvsted.Datwastochzooheelnatuurli jk,Hedda. H edda.Maardatkonhi jnunietweten.Enikzagdathij zoo'nbeetjegrinnikteentersluiksnaarTesmankeek,toenu ooknietmeedurfdegaannaardatonschuldigepartijtjebi g'hem. L övb org.Durfdeî Zegt u dat ik niet durfde? H edda.lk niet.Maarzoovattemi jnheerBrackhetop. Lövborg.Nou,voormi jn part. H edda.Dus u gaat niet mee? Lövborg.lk blijfhierbiju en Thea. Mevr.Elvsted.Ja,Hedda,datkanjetochwelbegrijpen! H edda fglimlachtezlkniktgoedkeuvend tegen ZJ' p5org). Echte,murvasteprincipesdus.Dievangeenwijkenweten. Kijk,z66 moeteen man zi jn!(wendtzichtotvorr.Elvsted enklopthaaropden#c#ov#eT).Nou,hebik'tjenietgezegd, toenjevanochtendzooheelemaalvanstreekhierkwam ... binnen durfde gaan.
Lövborg fontsteldj.Van streek! Mevr.Elvsted(schvikt).Hedda,!..Heddadantoch.:.! H edda.Nu zieje'timmerszelf1 .Hetisheelemaalnlet
noodigdatjehierinzoo'ndoodelijkenangstrondloopt(afbreà6sd).Kom,nukunnenwi jeensrechtjoligzi jnmetonsdrieën! Lövborg (is gedcbïàf). Ah,... wat beteekent dat
m evrouw Tesm anî
Mevr.Elvsted: O God,o God,Hedda!Wat heb je
gezegd!W at heb Je gedaan!
323
HEDDA GABLER.
H edda.Hou jemaarstil.Dieakeli geBrack zitdaargindernaarje teki jken. Lövborg.ln doodeli jken angstdus.Om mij. Mevr.Elvsted (zachtàI%el#).0 Hedda,...nu heb je mi jheelemaalongelukkig gemaakt! Lövborg (kjiktAc' creen oogenblikosc/geoes#aan.Zb' n gezichtï. svertvokkenj.Dâtwasdusdatvastevertrouwenvan mi jn kameraad in mij.
Mevr.Elvsted (smeekend).0 beste Vr1 'endy...luister
toch eerst eens- .!
Lövborg (neemt het glc. s puyh, #6/ het op en zegf zacht,metAeedcAestemj.Je welzijn,Thea! (## dvinkth6tglc:uit,z6fhetweg6n n66mthettweedej. Mevr.Elvsted fzachtiesj.0 Hedda,Hedda,...datje dit kon willen! H edda.W illen? 1k? Ben J'e ni et wi js! @@
L övborg.En uw welzlgn ook,mevrouw Tesman.Dank voor de waarheid!Lang zalze leven!
(## drinktzj' s glas vïfen wilh6tYe6r1)ull6nt. H edda(legtd6handopz#s cr-).Zoo,...nu nietmeer. Denk eraan datu naar een parti jmoet. Mevr.E 1vsted.Neen,neen,neen! H edda.Stiltoch!Die daarbinnen zitten aldoorop je te letten. Lövborg (zethetglcd weg).Hoor eens,Thea...wees nu eenseerli jk... Mevr.E lvsted.Ja. Lövborg.Wist Elvsted ervan datje mi jbentnagereisd? Mevr.Elvsted fwyingtdehandenj.0 Hedda,hoortoch eenswat hi jme vraagt! Lövborg.Washetafgesproken werk tusschen jou en hem datjijnaardestadzoudtgaan om opmijtepassen? Was het misschien Elvsted zelfdie het je opdroeg?Ah, zoo,...hijhad mijzekerweernoodigop zi jn kantoor!Of miste hijmijbijgevalaan zijn speeltafel? Mevr.Elvsted (zachties, bedçoefd). 0ch Lövborg, Lövborg!... Lövborg (gvl jpteen glc: en wilhetwvII6s).Ook een glas op het welzijn van den ouden Elvsted! H edda fafwerendj.Nu niet meer.Denk er aan dat u uit moet en Tesman zou voorlezen. 324
.
7èè7-- -
-è
-è/ è
..L-è) è-(
)))è) -)èè
-
HEDDA GABLER.
L övborg çkql m,zethetglldweg).Dat wasdwaasVan
mij>Thea.H et zoo op te vatten,meen ik.W eesmaar niet boos op mi j,ji j lieve,lieve kameraad.Jezultzien,...jij zoowelalsdeanderen,...alwasikdan diepgezonken,dan ...
danbenikertochnùweerbovenuit!Doorjouw hulp,Thea. Mevr.Elvsted(stvalendwcsvreugdej.Och,Goddank!... (Bçack heeftïsfvddck' n op z#s hovloge gekeken.Sg'en Ted-cs staan op en komen den dclps 5ïss6s). Brack (neemtzYs hoed en pwer#d opj.Ja,mevrouw Tesman,nu wordthetonzetijd. H edda.Dat zalwel. Lövborg (staatoy).De mijne ook,mi jnheer Brack. Mevr.Elvsted (zcc/llen smeekendj.0ch Lövborg,... doe het niet!
H edda (knljptAccr in haav crz4).Ze hooren je! Mevr.Elvsted (zachtiesj.Au! Lövborg (tegen Bvackj.U waszoo vriendelijk mijook
te inviteeren? B rack.Ja,...en gaat u nu toch mee? L övborg.Ja:heelgraag. B rack.ls miJ hoogst aangenaam ...
Lövborg (steekthetpak plpïeres bb'zïcA en zegttegen
Te. sv, cs).Ik woû jewelgraag heteen en anderlaten zien
v66r ik het aoever. Tesm an. K omaan ... dat is prettig!... M aar, lieve Hedda,hoekri jgjedan mevrouw Elvsted naar huisî H è? H edda.O daarvoorzullen wijwe1 raad schafen.
Lövborg.Mevrouw Elvsted?lk zalnatuurlijk terugkomenom haartehalen.(Dichterbl jj.Zooomstreekstienuur, m evrouw Tesm an,schikt u dat? H edda.Ja zeker.Dat is uitstekend.
Tesman.Nou,dan isallesin orde.Maarmijmoetje H edda.0 beste,bli jfji jmaarzoolang. netzoolang alsje maarwilt. Mevr.Elvsted(inwerFlplesangst).MijnheerLövborg,... ik blijfdushiertotu komt. Lövborg(metzï jshoedindeAcsdl.Datspreektmevrouw. B rack.Daargaatdan defeestoptocht,heeren!lk hoop dathetjolig zalzi jn,zooalseen zekere mooiedamezegt.
niet zoo vroeg thuis wachten,Hedda.
H edda.Och,kondiemooiedameermaareensonzichtbaar b1 *J *z* lz *n...j . 325
7-)-è---
) 7-7 --- ---.. ---è))
)
HEDDA GABLER.
B rack.W aarom onzichtbaar?
H edda.Om eenswatvan uw onvervalschtejoligheden B rack (lachtj.Dat zou ik die mooie dame toch niet aanraden. Tesm an (lacht00à).Neen,die is goed,Hedda!Denk te hooren!
eens aan! B rack.Nu,tot weerziens,dames!
Lövborg (buigtten c/dcAeïd).Omstreekstien uurdus. (Bçaek,Zôw50rg en Tcd-cp gaan oeg door dewedfïsvle. oelnktb' digkomtBerteuitdecc/lfeTàc-ermeteenccwedfoàes lamp, di6 zY op tafel zet; #cs gaatzY weer &sz6y#6n Yeg fervg). kMevr.He Elvsted (is opgentaan en looptoszvdf' k doorde amer). dda,...Hedda,...waar moetdatopmtloopen!
H edda.Om tienuur,...dan komthi jterug.lk ziehem alvöôrmi j.Metwingerdblarenomkranst.Gelchauieerden
overmoedig. M evr. E lvsted. Jat al s 't m aar waar was! ' H edda.En dan,Z1e 1e,...dan heeft hi j weer mach .t
overzich zelfgekregen.Dan ishijeen vrijman,voorzign heele leven. Mevr.Elvsted.0chGod,ja,. élshijmaarzooterug kwam,zooalsjijhem ziet. H edda.Z66 en nietanders zalhi jkomen!(Staato, en komtdïcAferbg haarj.Blijfji jmaaraan hem twi jfelen.Ik geloofin hem.En nu zullen wi jdan eenszien... Mevr.E lvsted.Hedda,daar steekt wat achter! H edda.Ja,dat doet het ook.Ik wilvoor één enkelen
keerinmi jnlevenookeensinvloedhebbenopeenmenschenlot. Mevr.Elvsted.Heb jedat dan niet? H edda. lk heb het niet... en heb het nooit gehad.
Mevr.Elvsted.En van je man dan? H edda.Ja,datisweldemoeitewaard!0,alsjeeens wisthoearm ikben!Eninzoudtzoorijkmogenzi jn!(omvat haar onntuimigj.lk geloofdatik jetoch nog je haar zal afbranden! Mevr.E lvsted. Laat me los! Laat me los! lk ben bang van je,Hedda! B erte ( ïs dedevropesïzlg).De thee staat klaar in de eetkam er,m eVrOqW . H edda.Goed.Wi jkomen. 326
è) .)
.))èè-'è '.
.
.--.l -. ).' .llllllllll .èl .è. èlll-l.-l LL------.-.....................-
HEDDA GABLER.
Mevr.E lvsted.Neen, neen, neen!lk ga liever maar alleen naar huis!Nu dadeli jk!
H edda. Malligheid! Eerst moet je thee drinken:ji j
dwaaskind.En dan,...om tien uur,...dan komt Ellert Lövborg m et wingerdblaren omkranst.
(Z# trektvewr.Elrsted metgeweld naardedevzpyesïlg).
EINDE VAN HET TW EEDE BEDRIJF.
327
D E R D E B E D R IJF. Kamer bj Tesman.De portières voor de achterkamer zi jn dichtgetrokken. Ook de gordi jnen voor de glazen deur.De lamp met een kap er over, brandt, half neergedraaid op de tafel.In de kachel,waarvan hetdeurtje openstaat,isvuur geweestdat nu bdna isuitgebrand. Mevr.Elvsted,in een groote châle gewikkeld,m et de voeten
op een voe*nbankje,zit dicht bi jde kachel,achterovergezonken in een fauteuil.Hedda ligt,geheelgekleed,te slapen op de canapé, met een deken over zich heen.
M evr.E lvsted ( sc een Acvze, kom t dsel oveveind in haardfoelen lvïdfezf e. v annen.Dan zinktzï jweermoefervg en klangt zlAfjed).N6g niet!... 0 God,... 0 God,...
nog altjd met! (Berte komt roozzïcAfk loopend dpor de wedfïsvledevr binnen.Z# hee fteen bïe/ in dehandj.
Mevr.Elvsted (keert zQh om en Ivïdferf gespannenj.
W el,...is er iemand geweest?
Berte (zachtien).Ja,daarnetisereen meisje geweest Mevr.E lvsted (strekt dsel de hand vïf). Een brief! Geef eens hier! Berte.Neen,mevrouw,hijisvoormijnheer. M evr.Elvsted.Och zoo. Berte.Hetwashetmeisjevanjufrouw Tesman diehet m et een brief.
bracht.lk zalhem maar hier op tafelleggen. Mevr.Elvsted.Ja,dat 's goed. 328
HEDDA GABLER.
B erte (l elt#el bvief se6r).'tZalmaarbeterzi jndatik de lamp uit doe;ze begint te walmen. M evr.E lvsted.Ja, doe ze maar uit.Het zalnu wel gauw licht worden.
Berte (dvaaitde lamp vïf).Het is allicht,mevrouw.
Mevr.E lvsted.Ja:klaarlichtedag!Ennognietthuis...! B erte.Och,Heerelé,...ik heb 't welgedacht dat het zoo gaan zou. M evr.E lvsted.Dacht jedatwel? B erte.Ja,toen ik zag dateen zekerm anspersoon weer in de stad was...En m et hen m ee ging.W ant van dien
meneerhebben wi jvroegeralgenoeg gehoord.
Mevr.E lvsted.Spreeknietzoohard.Jemaaktmevrouw wakker. Berte(kl jktscczdeccscplen zvc/lf).0ch Heer...laat haar maar slapen,arme ziel...zalik de kachelnog niet wat opstoken?
Mevr.Elvsted.Dank je.Voormi B jniet.
erte.Zooalsu wil.(Zb'gaatzcc/lfze:wegdo0Tdevedfïbuledeuv). H edda (wovdtwc/c/cez dooz hetdioht(106. ' van de #6ur ês kjjktp,).Watiser@ M evr. E lv sted.H et was de m eid m aar. H edda (kjjktvondj.Wat,hier...îO ja,nu weetik het
weer...(gaato' pereïs# zitten,rektzich ' uïfen wr#Jfzich d6 oogenj.Hoelaat is 'tThea? Mevr.Elvsted(kl jktophaavhorlogej.'tlsoverzevenen. H edda.H oe laat is Tesm an thuisgekom enî Mevr.Elvsted.Hijisnog nietthuis. H edda.Ishi jnôg nietthuis? Mevr.Elvsted (staat0p).Erisnogniemand gekomen. H edda.En wi j,diehierhebben opgezeten en gewacht tot vier uur toe...
Mevr.E lvsted fwïingtde handenj.En hoeheb i k op hem zitten wachten!
H edda (gaapten zezfmetdehand' p00Tden -@wd).0ch ja...dathadden wijonskunnen besparen. Mevr.Elvsted.Heb jenog een beetje geslapen? H edda.0 ja.lk heb heellekker geslapen,geloofik. Ji jniet? Mevr.E lvsted.Geen oogenblik. lk kon niet, Hedda! Hetwasmi jabsoluut onmogelijk. 22
329
r-' r.q-ï-. 7. 7. 1... è. -) è-è (
è )-- )7è- - ))è7 7 L))-.. -)
). 7
HEDDA GABLER.
H edda (Dtaatopengaat- rhaartoej.Kom,kom,ko/ ! Erisnietsgeenreden om jeongerusttemaken.Ik begmgp zoo goed hoe dat allemaalgegaan is. Mevr.E1vsted.Watdenkjedan?Kanjemijdatzeggen? H edda.Nou,zezijn natuurlijk bi jBrackgeweldig lang blijven plakken... Mevr.Elvsted. 0ch hemel,' Ja,--.dat zijn ze zeker. Alaar dan toch... H edda.En toen,zieje,heeftTesman zeker niet naar huis willen gaan en leven maken en bellen midden in den nacht.(lacht).Misschien zich ook wel liever niet willen vertoonen...zoo directna een vrooli jkefuif. Mevr.E1vsted. Maar,... waar zou hij dan heengegaan zijn? H edda.Hi jisnatuurlijknaardetantesgegaanendaar gaan slapen.Zi jn vroegerekamerisdaarnog onveranderd gebleven. eve Me ni vsr. erEel evs nbt ri eef d. vo Ne oreh ne ,mdégâe rkk oa me nn hijnietzijn.W antzoo van )uA ouw Tesm an. Daarligthij. H edda.Zoo?(kgktsccrhetcdred).Ja,hi jisvan tante Juulzelf;hoogsteigenhandig.Nou,dan ishi jdusbijBrack gebleven.En EjlertLövborg zithem voortelezen...met wingerdblaren om kranst. Mevr.Elvsted.Och,Hedda,je zitmaar wat te vertellen,waarjezelfnietsvan gelooft. Hedda.lebenttochheuschmaareenonnoozelgansje,Thea. Mevr.Elvsted.Och ja,helaas,datben ik zekerwel. H edda.En zoo doodmoea1sje er uit ziet. M evr.Elvsted.Ja,ik bén ook doodm oe. H edda.Nou,daarom moetjedan nu ook doen watik jezeg.Ganaarmijn kameren ga een beetjeop mi jn bed '
liggen. Mevr.E lvsted. 0ch neen, neen,...ik kan toch niet slapen.
Hedda.Jawel,zeker,zalje slapen. Mevr.Elvsted.Jamaarjeman zalnuwe1gauw thuis komen.En dan moet ik terstond weten... H edda.lk zalhetjewe1zeggen a1shi jkomt. Mevr.Elvsted.Beloofjemijdat,Heddaî H edda.Ja,daarkan je gerust op zijn.Ga nu maar
zoo lang slapen. 330
)
è) l-l-' L
è q 1 -2-Z
HEDDA GABLER.
Mevr.E lvsted.oraag dan. lk zalprobeeren ofikkan.
(Z# gaatweg tfpprdecc/lferàc-er). (Iledda gaatsccr de glazen #evr en tvekt de gprd#zleo open.Sefrolledagliohtvaltindekamer.Dan neemtzY ran haav dcAzj/fcxleen handqiegeltie,àY/cfeç in en hrewgf aar /;1,:61 een beetie in ovde.Gaat dan naar de vedfïbuledeur en drvàfop den belknopj. (Bevtewert sc/lje sfeven daavna in de&vz). B erte.Verlangt mevrouw iets? H edda.Ja, stook de kacheleens een beetje op.lk heb het zoo koud. B erte.0ch Heere...ik za1eens D RW raaken dat het hier warm wordt.
(Z# vakeltdekolen watop en legtezeen blok opj. Berte(bll jp dfccs en lvïdlezf).Daarwerd aan devoor-
deur gebeld,m evrouw. H edda. Ga dan gauw open doen.Voor de kachelzal ik zelf welzorgen. B erte.'tZalwelgauw opvlam m en.
(Zb'gaatwegdoov deve, sfï#vledevr). (Hedda knieltop het' tl oefezlsczlàjeen legtw0gmeerblokken
in dekachelj. (Jôrgezl Tesman komt zlc een oogenblik binnen #0oT de
œdfïsvle.S# zietermoeen eesïpzïsd bezovgd vïf.Sluipt o, deteenen naardeJevroyesïsg en =ïItusschen d6yorfïâze, g
heen uchuiven). H edda(5# dekachel,zondevop tezïes).Goedenmorgen. Tesm an fkeeçtzieh 0-).Hedda!(komt#ïc#feTù9').Maar
heb je nu ooit,...ben je alzoo vroeg op!Hè? H edda.Ja,ik ben erg vroeg opgestaan vandaag. Tesman.En ik,die zoo stellig dacht,dat je nog lag te slapen!Denk eens aan,Hedda! H edda. Praat niet zoo hard.Mevrouw Elvsted ligtin
mi jn kamerop bed.
Teedda. H sm an. Jlsmevrouw Elvsted van nachthiergebleven? a,er isniem and gekom en om haar te halen. T esm an.N een,dat is er ook niet.
H edda (doethetkacheldeuvtie dicht en dfcclopj.W el, was'tamusantbijBrack? Tesm an.Ben je ongerustovermijgeweest?Hè? H edda.Neen,datis niet in mi jopgekomen.Maar ik vroeg ofjejegeamuseerd hebt? 331
i-è
7(
--
HEDDA GABLER.
Tesm an.Ja zeker.Zoo voor een enkelen keer...Maar vooralin 't begin.Toen heeftEjlertmi jvoorgelezen.Wij kwamen nota benemeerdan een uurte vroeg...denk eens aan!En Br 1asac ylehra d nOg zoo'n boel te bedisselen. En in El t dien tijd mi jvoor. H edda fgaataan deta felrec/lfdzittent.Nou?Verteldan eens wat...
Tesm an fgaatop een fcàpvzefbb'dekaehelzittenj.Neen maar,Hedda,jehebtgeenideewatvooreenwerkdatwordt! Dathoortstelligtothetm erkwaardigstewaterooitgeschreven is!Denk eens aan!
H edda.Ja,ja...maar dat kan mij niet schelen... Tesm an.lk zaljeietsbekennen,Hedda.Toen hijhet gelezen had...kwam erietsleeli jksin mijop. H edda.Iets leeli jks? Tesm an.lkwasjaloersch opEjlertdathijzooietshad kunnen schrijven.Denk eens aan,Hedda. Hedda.Jawel,jawel,ik denk al! Tesm an.En dan te weten,dat hij,...metde gaven die hijheeft,...helaastoch welabsoluutonverbeterlijkis. H edda.Jebedoeltvastdathi jmeerlevensmoed heeft dan de anderen? T esm an.Neen,li evehemel,...hijkan heelemaalgeen m aat houden 11l het genot,zi e je. H edda.En hoe ging alles toen op het laatst? Tesm an.Ja,mi jdunkt,datje 'teigenlijk nietanders dan een bacchanaalkuntnoemen,weetje. H edda.Washijmetwingerdblaren omkranst? Tesm an.W ingerdblaren?Neen,daar heb ik niets van gezien.Maarhijhieldeenlangeverwardetoespraak op een @
V'OMW ,die hem
onderhetwerk bezield had.Ja,zoodrukte
hi jzich uit. H edda.Noem de hi jhaarnaam? T esm an.Neen,datdeed hi jniet.Maarikkan mijniet andersvoorstellen dan dathetmevrouw Elvstedzijn moet. Let raaar eens op! H edda.Zoo,...en waarben jullievan elkaargegaan? Tesm an.Op denterugweg.Wi j,...delaatsten van het gezelschap,...gingen gelijk weg.En Brack ging ook mee om een beetje frissche luchttescheppen.Entoen,zieje, beslotenwi jsamen Ejlertthuistebrengen.Wanthijhadin alle opzichten meer dan genoeg binnen gekregen. 332
7*77 )-
HEDDA GABLER. J
- '''-
H edda.Dat za1wel.
Tesm an.Maarnu komthetwonderlijkste,Hedda!0f, hettreurigste,moestik lieverzeggen.0,. ik schaam mij haastom hettevertellen.. voorEjlert... H edda.Nou dan,wat...î Tesman.Terwi jlwi j naar huisliepen,zie je,bleefik toevalliqeveneenbeetjeachter.Eenpaarminutenmaar,... begrijp le! Hedda.Ja,ja,...lieve hemel,èn...? Tesm an.En toen ik mij haastte om deandereninte halen, weetjewatik toen aan den kantvan den weg zag liggen? Hè? H edda.Neen,hoe kan ik dat nou weten! Tesm an.M aarzeg hetvooralaan geen mensch,Hedda.
Hoorje!BeloofmijdatvoorEjlert(haalte6npak1' s papier gewikkeld vïfzl jn rokzak).Denk eensaan,...ditvond ik. H edda.Isdatniethetpak dathijgisterenbijzichhad? Tesm an.Ja juist,dat iszi jn heele,kostbare,niet te vervangen manuscript!En dat had hi j daar onderweg verloren...zonder dat hij het merkte.Denk toch eens aan,Hedda!Hoe treurig. H edda.Maar waarom gaf je hem niet terstond het pak terug? Tesm an. Dat durfde ik niet doen...in den toestand
waarin hijverkeerde... Hedda.Heb je ook nietaan een van deanderen verteld datjehetgevonden hebt? T esm an. Neen, zeker niet! Dat woû ik niet voor Ejlert,dat begrijp je wel. H edda. Er is dus niemand die weet dat ji j Ejlert Lövborg's papieren hebt? Tesm an.Neen.En niem and m âg het ook weten. H edda.W aaroverheb jelaternogmethem gesproken? Tesm an.lk heb hem heelem aalniet m eer gesproken.
W anttoenwijindestratenkwamen,ginghijmetnogtwee, drie anderen er in-eensvan door.Denk eens aan! H edda.Zoo?Diehebben hem dan zekerthuisgebracht.
Tesm an.Ja,datschijnt wel.En Brack ging ook zi jn
eigen weg.
Hedda.Enwaarben jijdannogheen geweestdaarna? T esm an.lk en nog een paar anderen,gingen mee met eenvan devroolijkekornuiten naarzi jnkameren dronken 333
.
.
...
.. y...--y
HEDDA GABLER.
daaronze ochtend-kofie.Ofnacht-koflemag ik eigenli jk we1zeggen.Hè?Maaralsik nu maareen beetjeuitgerust ben.. en kan nagaan,dat Ejlert,die arme kerel,uitgeslapen is,dan moetik dadelijk naarhem toeom hem dat terug te brengen. H edda (stvektdehand vïfnaarhet,cà).Neen,...geef hetnietuitjehanden!Niet dadeli jk,meen ik.Laat mij het eerst lezen. Tesm an.Neen,lieve,beste Hedda,dat durf ik waarachtig niet. H edda.DurfJe niet? Tesm an. Neen... want je kunt je wel voorstellen
hoevolslagen wanhokend hi jzi jn zal,alshijwakkerwordt en zijn manuscriptmlst.W anthijheeftergeen copievan, moetje weten!Datheeft h1Jzelfgezegd. H edda (kb' kthem cId'fwarevïfrordcAev ccs).Kan je zooietsdannietn6geensschri jven?Vooreentweedenkeer? Tesm an.Neen,ik geloof nooit dat dat gaan zou.Om de bezieling,...zieje... H edda.Ja,ja,...datzalweldereden zijn...flnchtigt. Alaar 't 1 @SWaar ook,...daar ligteen bri efvoorje. Tesm an.Och kom ...! H edda fveikthem dien foc).Hi j isvan ochtend alin de vroegte gekom en. Tesman.Van tante Juul, zeg! Wat kan dat zijn? (leglh6tpak op d6cs#cre tabonret,vclàfd6y 5rïeJ open, loopth6m dooren &ringtop).O Hedda,...zp schri jftdat de arm e tante Rina op sterven ligt! H edda.Dat was toch te verwachten. Tesm an.En dat,alsik haarnog weerzi en wil,ik mij haasten moet.Ik holer dadeli jk naartoe.
H edda(onderdrukte6l glimlachj.W iljenoghollenookl Tesm an.Och,liefsteHedda,...a1sjehetoverjezoudt kunnen verkrijgen om meete gaan!Hè? H edda fstaatop en zegtmoeen VoYzesd).Neen,neen, zooietsmoetjemijnietvragen.lkwilnietszienvanziekte en dood.Spaarm1jalsjeblieft alleswatleeli jk is. Tesm an.Nou dan,in Godsnaam ...!(looptrosd).Mijn hoed...î Mijn overjas...? O ja, in de vestibule... Ik hoop m aar dat ik niet te laat komen zal,Hedda? H èî H edda.Nou,holdan maar...
(B6rt6komtin d6fledfïsvledevr). 334
-
VVVV V
-
--
-
--
HEDDA GABLER.
Berte.MeneerBrackstaatbuitenenvraagtofhi jbinnen
komen mag' . T esm an.Op dit oogenblik! Neen, nu kan ik hem
onmogelijk ontvangen.
H edda.Maar lk wel.(tegen Bertej.Verzoek mi jnheer binnen te komen.
(Bertegaatv?6g).
H edda(DnelJvïdferesd).Hetpak,Tesman!(z# pakthet
wegwcs de föovref).
T esm an.Ja,geef hier.
Hedda.Neen,neen,ikzalhetzoolangvoorjebewaren. (Z# gaatnaardeschrjiftafelendfeeàfhetin hetboekenvek. Ted-cs kan in deFlcc, sfzijn Alsdq sc/loeses nietccsàrïjges). (Bvaek komtbinnen doorder6, :fï5vIe&vz). H edda(knikthem fpe).Zoo,uiseenechteochtendvogel. Brack.Ja:vindtuniet?(tegen Ted-cs).Moetji jerook alweer op ult? Tesm an.Ja,ikmoetnoodzakelijknaardetantes.Denk eens aan,...de arme zieke lixt op sterven.
Brack.Och God,ja,waarlpk?Maarlaatik jedan niet
ophouden.In zoo'n ernstig oogenblik... T esm an.Ja,ikmoetheuschgauwweg...TotzienslAdieu!
(## haastzich weg doorde wct sfïl?vledezfr).
H edda fkomtnader5# hemj.Hetisméérdan jolig bi j u toegegaan van nacht,naar'tschijnt,mijnheerBrack.
B rack. Ik ben zoowaar niet uit de kleeren gekom en, m evrouw H edda. H edda.U ook niet? B rack.Neen, zooals u ziet.Maar wat heeft Tesman
alzoo verteld van de nachtelijkegebeurtenissen? H edda. 'Och,niets dan vervelende dingen.Alleen maar datzi jergensbijiemand op zijn kamerhadden koëegedronken. B rack.Van diekoëefui fhebikalgehoord.MaarEjlert Lövborg was daar ni etbij,geloofik? H edda.Neen,zi jhadden hem eerstthuisgebracht. B rack.Tesm an ook? H edda.Neen,maar een paaranderen,zeihi j. B rack.Jörgen Tesman i s waarli jk een argelooze ziel, mevrouw Hedda. H edda.Ja,dat weet de hemel!Maar steekt daar dan wat achter? 335
L
LL
--
èè --
-V
..
HEDDA GABLER.
B rack.Nou,zoo heelzuiver is de zaak niet. H edda.Kom,laatonsdan gaan zi tten,mi jnheerByack. Dan kan u beter vertellen.
(Z# gaatIïs/;. saan detafelzitten.Bvackaan delangez#, doht5# haavj. H edda.Nou dan? Brack.Ik had goede redenen om mi jn gasten... of betergezegd een gedeeltevanmijn gasten,nategaan van nacht. H edda.Endaarbi jwasmisschienEjlertLövborgookwel? B rack.lk moetbekennen...hi jwâser bi j. H edda.Nu maakt u mijheusch nieuwsgierig... Brack.W eetu waarhijen een paaranderen den nacht verder doorbrachten,mevrouw Hedda? H edda.Als u het vertellen kén,doe het dan.
Brack.0 hemelja,ik kan het gerustvertellen.Zij H edda.Van dejolige soort? B rack. Van de alleno '' ligste. H edda.Verteldaar eenseen beetjemeer van,toe... B rack.Lövborg was daar ook al van te voren geïnviteerd.lk wist erallesvan.Maartoen had hi jbedankt. W anthi jheeftnu den nieuwen mensch aangedaan,zooals u weet. H edda.Daarin hetNoorden bijde Elvsted's,jawel. Maar hijging dus toch? B rack. Ja, ziet 11... m eVrO1IW Hedda...toen kwam ongelukkig 'savonds bi jmi j degeestoverhem ... H edda.Ja,daar werd hi jbezield,heb ik gehoord. Brack.lnvrijhevigengraadbezield,ja.Nou,toenkwam hijzekertotanderegedachten,vermoedik.Wantwijmannen, wijstaan helaasnietaltijd zoovastin onzeschoenen?als wijwelmoesten. H edda.0,u maaktbepaald eenuitzondering,mijnheer bezochten dan een zeer geanimeerde soiree.
Brack.Maar Lövborg dus...?
Brack.Ja,om kortte gaan...heteinde wasdathij
aanlandde in miss Diana's salons. H edda.Miss Diana?
Brack.Zijwashetdiedesoireegaf.Vooreenuitgezocht
gezelschap van vriendinnen en bewonderaars. H edda.Is dat iemand met rood haar?
Brack.Ja juist. 336
H edda.Zoo iets van...een zangeres? B rack. 0,ja,. dat ook.En daarbi j een geweldige
jageres.. voordeheeren,. mevrouw Hedda.U heeftzeker weleensoverhaarhooren spreken.EjlertLövborgwaseen van haar warmste beschermers...in zi jn goede dagen. H edda.En hoe eindigde dat toen? Brack.Mindervriendschappelijk,naarhetschi jnt.Miss Diana moet van een allerteederste ontvangst overgeslagen
zi jn tothandtastelijkheden... H edda.Tegen Lövborg? Brack.Ja.Hijbeschuldigdehaarofhaarvriendinnen datzijhembestolenhadden.Hijbeweerdedathijzijnportefeùlle kwijt was.En noganderedingen ook.ln 'tkorthi jmoet daar een helsch spektakelgemaakt hebben. H edda.En hoe ging het toen verder? B rack.Hetwerdtenslotteeenalgem eengevechttusschen
damesen heeren.Gelukkigkwam depolitieereindelijkbij. H edda.Kwam de politie erook bi jî B rack.Ja. Maar het zal een dure grap worden voor EjlertLövborg,dwaze kereldiehi jis. H edda.Zoo! Brack.Hi jmoetzich gewelddadig verzethebben.Moet
een van de agenten om zijn ooren hebben geslagen en zi jn jaskapotgetrokken.Entoenmoesthi jmeenaarhetbureauook. H edda.H oe weet u dat allemaal? B rack.Van de politie zelf.
H edda (kl jktwpprzich vïf).Z66 ishetdusafgeloopen. Dan ishi jnietmetwingerdblaren omkranstgeweest. B rack.W ingerdblaren? M evrouw H edda? H edda(opr6rc91&z#6>fops).Maarvertelmi jnueens... waarom u eigenlijk EjlertLövborrzoonagaaten bespiedtî Brack.Vooreerstishetmijnletzooheelonverschillig, alshetbi jzi jnverhooruitkomtdathijregelrechtbi jmijvan daan kwam . H edda.Moethijdusnog verhoord worden ook? Brack.Natuurli jk.Enfn,dat zalnu welzoo'n vaart nietloopen.Maarik meendedatik,alsvriendvandenhuize, verplicht was u en Tesman volledige opheldering te geven over zig 'n nachtel ijk bedrijf. H edda.Waarom eigenli jk? Brack.Omdat ik hem ernstig verdenk van zich achter u te willen verschuilen. 337
.
.. -....
è'è)
HEDDA GABLER.
H edda.Hoe komtu déârbi j? Brack. Och,lieve God,...wij zijn toch niet blind,
mevrouw Hedda.Pas maar op!Die mevrouw Elvsted zal zeker niet zoo gauw weer van hier weg gaan. H edda.Nou,alserietstusschendietweemochtbestaan,
danzi jnertochgelegenhedengenoegwaarzijelkaarkunnen ontm oeten. Brack.Nietbijeen familie.Ieder fatsoenli jk huiszal voortaan weer voor EjlertLövborg gesloten zijn. H edda.Endusbehoorthetmijnedatooktezi jn,bedoeltu? Brack.Ja,ikmoetbekennendathetmijmeerdanpi jnlijk zi jnzoualsdiemeneerhierin'tvervolgvrijentoegangkreeg. Alshi j als een overbodige...en onbevoegde...zich hier indrong... H edd a. **@in den driehoek?
Brack.Juist.Dat zou voor mij wezen alsof ik mijn H edda (kljkthem glï-leAeW ccl).Dus,...deélnige haan in dekippenren tezi jn...datisuw doel. Brack (àsiktlangzaam en laatzYl 8t6m dalenj.Ja,dat ismi jn doel.En voordat doelzalik stri jden...metalle middelen die mi jten dienste staan. H edda (fer-#lhaarglï-llcA verdwb' ntt.U isstellig een gevaarli jk mensch,...alsheter op aan komt. thuis verloren had.
B rack.Gelooft u? H edda.Ja,dat begin ik nu te gelooven.En ik m ag
harteli jkblijzijn...datikmijnognietopgenadeofongenade aan u hoef over te geven. Brack (m6teen dubbdzinnigglimlaehiej.Ja:ja,mevrouw Hedda,...daarinheeftumisschiengeenongelljk.Wieweet, ofik in datgeval,nietdeman was,om mijvan allesin het hoofd te halen. H edda.Neen maar,hoor eens,mijnheer Brack!Het heefterwaarli jk veelvan ofu mi jdreigt. Brack (dfccf0,).ln deversteverteniet!Dendriehoek, zietu,...dienversterktenverdedigtmenhetbestevrijwillig. H edda.Dat zou ik ook denken. B rack. Zoo,nu heb ik dan gezegd wat ik te zeggen had.En nu moetik m aken datik weernaarhuiskom .Tot genoegenymevrouw Hedda! (VY g= tnaar de glazen d8NT).
H edda fntaat0,).Gaatu doorden tuin?
338
HEDDA GABLER.
Brack.Ja,datiskortervoor mi j. H edda.Jawel;en hetgaatook langseen achterwegje. Brack.Zeerwaar.lk heb nietstegen achterwegjes.Die kunn en somswelheelpikant zijn. H edda.Als er met scherp geschoten wordt,meent uî Brack (ïs dedevr,lachttegen Accr).0,men schietzijn tamme hanen in de ren toch niet dood! Hedda (lachtookj.0ch neen,a1s men er niet meer dan één heeft...
(Zb'knikken elkaarlachendf06ten V. scAeïd.S# gaatv6g. Z# sluitde#evr achterhemj. (#640 staateen oogenblik erst sfk naav5vïf6l t6à#à6s. Dan gaatzY naar de ccAferàlznzr en glvvrf tltsschen de
g ordqnendoor.GaatdannaardedcArY/fcXl,n66mtZ*59/p pakuith6tboekenvekenwilgx sbladevenind6pczgïerczl.Bevte's dfe- klinkt luid in de redfïsvle. Hedda :66:1zich om en Ivïdf6rf. Sluit dan gcv- het 29cà in de lW e en legt d6n
dlevfelop hetdc/lrïjfgercï). (Lövborgin zYw,orevjasen metzb' n Apedin d6hand,r'tàf d6we. sfïsuldevropen.## zietevontdaan el Tevhitv1' f). Lövborg (naar de #evr gewendj.En ik zeg je dat ik binnen zalen moet!Ziedaar!
(## doetde d6vr dicht,keertzïcA om,zïefHedda,beAecrdc/llzïcA terstond en grt)ef).
H edda (bl jde' scArïjffvel).Zoo,mijnheerLövborg,het isrijkelijk laatom Thea te komen halen. Lövborg.0f rijkelijk vroeg om bi j u te komen.lk vraag u wel excuus. H edda.Hoeweetu datzi jnog bi)-mig-is? .datzi2 .den heejeu L övborg.ln haar pension zeiden z1J nacht was uitgebleven.
H edda fgaatnaardefV6I).Konuietsaan demenschen merken toen zijdatzeiden? Lövborg(kl jkthaarwrcgesdccs).Ietsaanhenmerken? H edda.lk bedoel,zeiden zijhetop een toon alsofzij erietsraars bijdachten? Lövborg (begrijptplotuelingj.0chja,datishelaasook waar!lktrekhaarmetmijnaarbeneden!lkhebtrouwens niets kunnen merken... Tesman is zeker nog niet op? H edda.Neen,...ik geloof 't niet...
Lövborg.W anneerishijthuisgekomen? H edda.Erg laat.
339
V
HEDDA GABLER.
L övborg.Heefthi ju ietsverteld?
H edda.Ja,ikhebgehoorddat'trechtvrooli jkisgeweest bijmi jnheerBrack. L övborg.Anders niets? H edda. Neen,ik geloof 't niet.lk was trouwens zoo
vreeselijk slaperig... fM evrouw #!' p8fe# komtbinnen doordegordqnen op den cc/lfergrosd). Mevr.Elvsted(naarhem fo6).AhLövborg!Eindeli jk...! Lövborg.Ja eindelijk.En te laat. Mevr.Elvsted (kl jkthem angstigccs).Voorwatishet te laat? Lövborg.Voorallesishetnutelaat.'tlsgedaanmetmi j. Mevr.E lvsted.0ch neen,neen,...zeg dat niet! Lövborg.Jezulthetzelfdezeggenalsjegehoordhebt... Mevr.E lvsted.lk wi1niets hooren...! H edda.U wenscht misschien liever met haar alleen te spreken? Dan zalik weggaan.
Lövborg.Neen,blijf,...u ook.Ik verzoek eru om. M evr.E lvsted.Ja,m aar ik wil niets hooren,zeg ik!
Lövborg.Hetzijnnietmijnnachteli jkeavonturenwaar-
over ik spreken wil! M evr.E lvsted.W aarover dan? L övborg.Daaroverdatonzewegen nu m oeten scheiden. M evr.E lvsted.Scheiden!
H edda (onwillekeuvigj.Dat wistik wel!
Lövborg.Wantnu heb ik jenietmeernoodiq,Thea. Mevr.Elvsted.En dat zeg je mijzoo maarln mijn gezicht!Nietmeernoodig!lkzaljetochwe1kunnenhelpen, nu even goed alsvroeger?W i jzullen toch ook verderwel sam en werken? L övborg.Ik denk voortaan niet meer te werken.
Mevr.Elvsted fzonderterughoudingj.Watmoetik dan metmijn leven doen? Lövborg.Jemoetprobeerenvoorttelevenalsofjemi j nooit gekend hadt. Mevr.E lvsted.Maar dat kan ik immers niet!
L övborg.probeerhetThea.lemoetnaarhisteruygaan... Mevr.Elvsted (' verontwaardigdj.Nooitvan mign leven!
Waarjijbent,daar wilik ook zijn!Ik laat mijzoo niet wegsturen!Ikwilhierzijn. bijjou,a1shetboek uitkomt. H edda fhalFuid,in spanning).Ah,...hetboek,...ja! 340
HEDDA GABLER.
Lövborg (kl jktAccrc, cs).Hetboek van mi jen Thea.
W ant dat is het. Mevr.E lvsted.Ja,datvoelik...datishet.En daarom
heb ik ook hetrechtom bijjetezijn a1shetuitkomt!lk wilhet bi jwonen hoe achting en eerjeweertoestroomen. En de vreugde,...devreugdewilik metje deelen. L övborg.Thea,. ons boek zalnooit uitkomen. H edda.Ah! M evr.E lvsted.Nietuitkom en? L övborg.K ân nooit uitkomen.
Mevr.Elvsted.(ïn angntigrer-0e&s).Lövborg,...wat heb je metde cahiers gedaan? H edda fki jkthem gespannen ccs).Ja,de cahiers...î Mevr.E lvsted.Waar zijn ze? Lövborg.0,Thea,...yraag mi jdaarlievernietnaar! Mevr.E lvsted.Jawel,Jawel,ik wilhet weten.lk heb het recht om het terstond te weten... L övborg.De cahiers...N ou goed dan,...de cahiers, die heb ik verscheurd.
Mevr.E lvsted (gilt).0 neen,neen!... H edda (onwillekeuvigj.Maardat is heelemaalniet...! Lövborg (kljktAcczccs).Nietwaar,denktuî H edda (beheerschtzich).Jawel.Natuurlijk.A1s u het zelfzegt.Maar hetklonk zoo onwaarschijnlijk... L öv b org. Toch is 't waar.
Mevr.Elvste(1 (wvingtdehandenj.O God,...o God, Hedda,. zi jn eigen werk verscheurd! Lövborg.lk heb mijn eigen leven vernield.Duskon ik ook we1mi jn levenswerk vernielen. M evr.Elvsted.Dat heb je dusvan nachtgedaan! L övborg. Je hoort het. ln duizend stukken. En ze uitgestrooid in de fjord.Ver weg.Daar is althans frisch zeewater.Laatzedaarin dri jven.Dri jvenmetdenstroom en
den wind mee.En dan,naeen poosje,zinken zealdieper en dieper.Net als ik,Thea.
Mevr.Elvsted.W eet je wel,Lövborg,wàt je met datboek gedaan hebt...Mijn leven lang zalhetmijzijn alsofjeeen klein kind vermoord hebt. Lövborg.Dat isook ZOO.llet is ietsalseen kinderm oord. Mevr.Elvsted.Maar hoe kon je dan toch.. Het
kind wastoch ook voor een deelvan mij.
341
77 r
7
7-77 r
7 i. )- i -)
HEDDA GABLER.
H edda (bb' na ozl7lopr5>r).Ah,hun kind.:.
Mevr.Elvsted fademtzwccr).'tIsdusmt.Nu ga ik
m aar weg,Hedda: H edda.Maar Je gaat toch niet voor goed weg? Mevr.Elvsted.Och,ik weet zelfnog niet watik doe. Nu is alles donker voor mi j.
(Zï J'gaatw61 door dere:fï5vI6&vr).
H edda ( ù!pJf6T6% dfccp wachtent.
thuisbrengen,mijnheerLövborgî
u haarniet
L övborg.Ik? Door de straten? Moeten de menschen
bijgevalzien datzijmetmi jloopt?
H edda.lk weet immers niet wat er van nacht nogverder voorgevallen is? Maar is het dan iets dat absoluut niet m eer goed te m aken is?
Lövborg.Het bli jft nietbi j dezen lénen nacht.Dat
weetik heelzeker.Maardezaak is,datikzelfgeenlustmeer heb in zoo'n leven.Nietnu weer van voren afaan.Het is
delevensmoedendelevenstrotsdiezi jinmijgeknaktheeft. H edda (kljkt' tl ppr zich vïf).Het lieve dwaasje heeft haarvingersin een menschenlotgestoken (kb' kthem ccs). Maar hoe kon u toch zoo onbarmhartig tegen haarzijnî L övborg.0,zeg niet dat het onbarm hartig was! H edda.Alleste verwoesten wathaar zielti jden lang vervuld heeft!Noemtu datniet onbarmhartig! L övborg.Aan u kan ik de waarheid zeggen,Hedda. H edda.De waarheid? Lövborg.Beloofmi jeerst...geefmijuw woord erop dat Thea nooit te weten zalkomen wat ik u nu ga toevertrouwen.
Hedda.Daarop geefik u mijn woord.
L övborg. Goed. Dan zal ik u zeggen, dat het niet waar is wat ik daar stond te vertellen. H edda.Dat van de cahiers? L övborg.Ja.lk heb ze niet verscheurd.En ook niet
in defjord gegooid. H edda.Neen,neen,...Maar...waarzijn ze danî
L övborg. lk heb ze toch vernield. Totaal verield, H edda!
H edda.Dat begrijp ik niet.
L övborg.Thea zei,dat watik gedaan had,voorhaar was als een kinderm oord.
H edda.Ja,...datzeizij. 342
HEDDA GABLER.
L övborg.Maarzi jn kind tevermoorden,...datisnog niet het ergste wat jehetkuntaandoen. H edda.Is dét niet het ergste? Lövborg.Neen.En om datallerergstete hooren,daarvoor woû ik Thea Sparen. H edda.En wat is dan dat allerergste? L övborg.Steleens,Hedda,dateen man,...zoo tegen denochtendp...naeenwoegtdoorzwierdennachtthuiskwam,
bi jdemoedervan zijn kind en zei:hoor eens,...ik ben
daaren daar geweest...op die en die plaatsen.En ik heb onskind meegenomen.Op dieen dieplaatsen.Hetkind ben
ikkwi jtgeraakt.Absoluutkwijt.Dedrommelweetinwelke handenhetgevallenis.Wieermetzijnvingersaangezetenheeft. H edda.Ah, maar alles we1 bezien...was dit toch nlaar een boek... L övborg.Thea's reine zielwasin dat boek.
H edda.Ja,dat begrijp ik. Lövborg.Dan begrijptu ook weldatdeverhouding tusschen haaren mijgeen toekomstmeerheeft. H edda.En wat denkt u nu verder te doen? Lövborg.Niets.Alleen maarzien zoo gauw mogeli jk aan alles een eind te maken.Hoe eer hoe liever.
H edda(dexstapnadev).EjlertLövborg,...luistereens...
Zou u hetnietz66 kunnen aanleggen,dathetin schoonheid gebeurde? L övborg.In schoonheidî (glimlaeht).Metwi ngerdblaren omkranst,zooals u het u vroeger voorstelde...î H edda.Och neen.W ingerdblaren...daaraan geloofik niet m eer. Maar toch mooi! Voor dezen eenigen keer!... Vaarwel!Nu m oet u weggaan.En niet m eer terugkom en. L övborg.Vaarwel,mevrouw.En groetJörgen Tesman
van mi j. (S# wilweggaanj. H edda. Neen, wacht even!U moet een aandenken aan mijmeenemen. (Z# gaatnaar de dcArY/fc/elen o,8sfde lad6 el d6 Aïdfoolkïdf. Komt dan :# Lövbovg fervg met een van de pistolenj. Lövborg (kl jktAccrccs).DâtîIsdathetaandenken? H edda Lkniktlangzaamj.Herkentu het?Dat iseens
op u gericht geweest. L övborg.U had het toen moeten gebruiken.
343
HEDDA GABLER.
H edda.Ziedaar!Gebruik u het dan nu. Lövbo H rg (steekthetpistoolG zb' n 5pr. sfzck).Dank u!
L edda.Endan...mooi,EjlertLövborg.Beloofmijdat! övborg.Vaarwel,Hedda Gabler! (## gaat>eg doordevestibuledeuvj. (/p##c luistevteen oogenblik aan de Avr.Dan gccfzl j sc knk cr d, e schvbltafelen haalt Aefmanuscçiptt6 ' tlotvdchïjl, teezl:in den omslag,haaltcz een paarbladen haV vïf en à#àferïl.Dan neemtz# hetheelepak en gaatermee in denJcvf6vïlzitten 5# dekachel.#efpak op haavdc/lopf. Even Icfezdoetzj'hetdevrfjevan dekachelopen en daavna ook het,c/;). H edda fgooiteen van decc/lïer. vin hetwvvren #vïdfa' f in zïc/uey).Nou verbrand ik jekind,Thea!...Jij,metje kroeshaar!(gooitev nog een pccrin de kachelj.Het kind
va b n jou en EjlertLövborg.(gooitdezedferïs).Nou verrand ik,...verbrand ik het kind.
EINDE VAN HET DERDE BEDRIJF.
344
V IE R D E B E D R IJF. Zelfde kamerbj Tesman.Het isavond.Desalon isdonker. De achterkamer is verlicht door de hanglamp boven de tafel. Degordjnen voordeglazen deurzjn dichtgetroW en. H edda,in het zwartgekleed,loopt op en neer in de doA ere kamer.Gaatdan in deachterkamer naarlinkn.Men hoorteen
paaraccoorden aanslaan op depiano.Dan komtzj weerte voorscMjn en gaatweer in den salon. Bero konzt van rechts door de achterkanler nlet een aangestoken lamp die zj neerzet op de tafelvoor de hoeksofa. Haar oogen zien erbehui ld uiten zj heeftzwartelin/n R n haar muts.Gaat stil en voorzichtig weg naar rechts.Hedds
gaatnaarde glazen deur,schuifthet gordjn een weinig op zi j en kijktnaar buiten in het doA er. Even daarnakomtjuAouw Tesman in denrouw,methoed en lange voile,door de vestibule.Hedda gaathaar% gemoet en reikt h% r de hand.
Jufr.Tesman.0ch ja, Hedda,daar kom ik nu in rouwkleeren.Nu heeftmi jn armezusterdan eindelijk uitgestreden. H edda.lk heb het algehoord zooals u wel zien kan.
Tesman zond mijeen kaartmetbericht. Jufr.Tesman.Ja,datbeloofdehi jmi j.Maarik vond
tochdatik aan Hedda...hierin dithuisvannieuw leven... zelf haar dood moest komen meedeelen. H edda. s he el Ju A .TeDat smain. Oc h, vr Ri ien na delhad ijk va ni netll.' Juist lv moeten 23 345
HEDDA GABLER.
heengaan.Hedda's huis moest geen droefheid kennen in
dezen tijd. H edda (aqeidendj. Zij is kalm gestorven, niet waar, juA ouw Tesman? JuA .T esm an.0ch zooheerl ijk,...zookalm en vredig kwam heteinde.En daarbi jhetonuitsprekelijkegeluk dat zi jJörgen nog eenszien m ocht.En afscheid van hem kon nemen...lshijnor niet thuis gekomen? H edda.Neen.HI J'schreefdatik hem nognietzoo gauw terug verwachten m oest.M aar gaat u zitten.
Jufr.Tesman.Neen,dank je,lieve...beste Hedda. Ik zou we1 graag willen.Maar ik heb zoo weinig tijd. Zijmoetnu afgelegd engekistworden,ennetjesaanyekleed ook,zoo goed a1sik hetkan.Mooien keurig zalz1jnaar haar graf gebracht worden. H edda.Kan ik u misschien met iets helpen?
Jufr.Tesman.0 neen,waar denk je aan!Met zoo methaargedachten eropvestigen.Nietnu,in dezen tijd. H edda.0,je gedachten,...die kan je zoo nietvasthouden... JuA.Tesm an (voortgaandej.Och,lieve Heer,ja,zoo gaathetindewereld.Bi jmijthuismoetenwijnulinnengoed gaan naaien voorRina.En hierzalookwelgauw linnengqed genaaid worden,denk ik.Maardatza1welwatanderszljn, irts moet Hedda Tesman zich nietbezig houden...en ook
Goddank!
(Jörgen Ted-cs komtbinnen door d6r-fïsvle).
H edda.Zoo!'tIs gelukkig datjeeindeli jk terugkomt.
Tesm an.Ben jijdaar,tante Juul?Bi j Hedda? Denk was juist op punt van weggaan jnlievejongen.Wel,hebjeallesafgedaanwatjemijbeloofdel mi eens aan! JuGr.Tesm an. lk
.
Tesm an.Neen,ik ben heusch bang dat ik erde helft van vergeten heb.lk kom morgenochtend welweergauw
bi jje.Wantvandaagismijnhoofdzooheelemaalindewar. lk kan mi jn gedachten nietbijelkaarhouden. JuA .Tesm an.Maar,Jörgen-lief,z66moetjehetniet Opnem en. Tesm an.Z66?Hoedan,meen je? JuA .Tesm an.Jemoetblijmoedigzijn inhetverdriet. Blijoverwat ergebemd is.Netalsik ben. Tesm an.0ch ja,ja.Ji j denktalleen aan tanteRina. 346
.
). . )..) ..) . ----.-....-.-...-.-
..
.
HEDDA GABLER.
H edda.Hetzalnu weleenzaam vooru zijn,juA ouw Jufr.Tesm an.De eerste dagen,ja.Maar dat zalzoo h e tdure n hoop ik.Rina'skamertjezalnietlang leeegll satng aann,iede k$ nk i . Tesman.
Tesm an.Zoo? W ie moet dat dan betrekken? Hè? Jufr.Tesm an.Och,eri saltijd weleenofanderearme zieketevinden,die hulp en verpleging noodig heeft,helaas. H edda.W ilu waarli jk weerzoo'n kruisop u nemen? Jusr.Tesm an. Een kruis! God vergeve le 't woord,
kind...hetisnooit een kruisvoormi jgeweest. H edda.Maaralsernueenseenwildvreemdmenschkwam ... Jufr.Tesm an.Och,met zieken word je gauw goede
vrienden.En ik heb ook zoo innig behoef- aan iemand, voor wie ik leven kan.Nou,Goddank. hier in huis zal
ool k nogwelaltijd wattedoenvallenvooreenoudetante. ledda.0,spreek u toch niet over ons.
Tesm an.Ja,denk eensaan,hoeprettigwijdrieën het
konden hebben,a1s... H edda.Als...? T esm an fonvlutig).0ch niets.Dat komt welterecht. Wijwillen hettenminstehopen.H è? Jufr. T esm an. Ja,ja.Jul liehebben zekersamen wat tebepraten,denk ik zoo (gl imlachtj.En Heddaheeftjemisschien ook welietste vertellen,Jörgen.Totweerziens!N u
moetik naarhuis,naar Rina (keevtzich om bi j de&vr). Och,lieveHeer,watisdattoch wonderlijk om tedenken! Nu isRina bi jmijen ook bijonzen armen Jochum. T esm an.Ja,denk eens aan,tante Juul!H è? (Jv#r.Tesman gaatY6g doordew6. :fï5vI6#6vr). H edda(volgtTed-cskoudenvïfwozdckzl:metdeoogenj. Ik geloofhaastdatjou dedood van tantemeerterharte gaat dan haar. T esm an. Och: het is niet haar dood alleen. Het is
Ejlertoverwien lk mijzoo vreeseli jk ongerustmaak. H edda (:wzI).lserdan weer watmethem? Tesm an.lk woû van middag gauw even bi jhem oploopenenhem zeggendathetm anuscriptveiliggeborgenwas. Hedda.En?Vond je hem toen nietî Tesman.Neen.Hi j wasniet thuis.Maar daarna ontmoette ik mevrouw Elvsted,diemijverteldedathijvan ochtend al vroeg hier geweest was.
347
-
- 7 è( )'
7 -. -
77
) )-- .è-
-
HEDDA GABLER.
H edda.Ja,terstond nadat ji jweg was.
Tesm an.En toen moethi jgezegd hebben dathijhet
manuscript verscheurd had.Hè? H edda.Ja,dat beweerde hi j.
Tesm an.Maar,lieve God,dan was zijn hoofd toch heelemaalindewar!Entoen duddeji jhethem ook zeker niet terug te geven:hè? H edda.Neen,h1 jheeft het niet terug gekregen. Tesm an.Maarjehebthenltoch zekergezegd datwi j het haddenî H edda.Neen.(:seI).Heb je datsomstegen mevrouw Elvsted gezegd? Tesm an.Neen, dàt woû ik niet.Maar hem zelf had
je hetmoeten zeggen.Denk eens aan,alshi jnu eensin wanhook een ongeluk aan zichzelf beging!Geef mi j het manuscnpt,Hedda!Dan loop ik erterstond mee naarhem toe.Waar heb je het pak? H edda(koudenonbewegelnkdfev-M tegen#6sJcvfeuïI). Ik heb het niet m eer. Tesm an.Heb jehetnietmeer!Watterwereld * 1je daarm ee zeggen? H edda.Ik heb het verbrand...den heelen boel.
Tesm an (springt op wc> Dchrikj. Verbrand! Ejlerts H edda.Schreeuw nietzoo.Demeidzoujekunnenhooren. T esm an. Verbrand! Maar lieve goeie God...! Neen, neen,neen...datkan toch nietwaarzijn! H edda.En toch is het zoo. Tesm an.Maar weet je zelfwelwat je gedaan hebt1 Hedda?Datisonrechtmatigverduisterenvangevondengoe;. Denk eensaan!Ja,vraag 't maaraan Brack,dan zalje 't hooren. Hedda.Hetisstellighetraadzaamstdatjeermaarniet overspreekt,...nochtegen Brack,nochtegeniemandanders. Tesman.Maarhoekon je in 's hemelsnaam zoo iets ongehoordsdoen!Hoekon zoo ietsin je opkomen?Hoe kwam je ertoe?Antwoord daartoch eensop!Hè? 11edda(onderdrukt6enh#>conmerkbaarI=Aje).Ikdeed 'tvoorjou,Jörgen. Tesm an.Voormij! H edda.Toen ji jvan ochtend thuiskwam en vertelde dathijje had voorgelezen. m anuscript verbrand!
348
HEDDA GABLER.
Tesm an.Nou ja...watdan? Hedda. Toen bekende je dat je hem benijdde om dat werk. Tesm an.Och,lieveGod,datwastochnietzooletterlijk gemeend. H edda.Enân.lk kon de gedachte niet verdragen,dat
een anderjou overschaduwen zou. Tesm an (hartstochtell jk tluschen foï J' /el en tvevgde). Hedda!...Och, is dat waar,watj edaarzegt!...Ja.. D1aar...J&yDl&&r...OP zoo' n manler heb je mijvroeger nooitietsvan jeliefde laten bli jken.Denk eensaan! Hedda.Nou,'tisdan ookmaarbeterdatjehetweet. datjuistin een ti jd a1sdeze. (driftig V&4ew, #).Neen, neen...jemoetertanteJuulmaarnaarvragen.Zijzalhet jewe1vertellen. Tesm an.0,ik geloofhaastdatik je begri jp,Hedda! (dlccf& handen ïsees).Och lieve Heer zeg,. zou dât mogelijk zi jn!Hè? H edda.Schreeuw toch zooniet.Demeid kan Jehooren. T esm an (laehend in prer- fïge blj jdsehap).D e m eid! *
..
-
N een,dieisgoed,H edda!Dem eid,...datisIm m ersBerte! lk zal het zelf aan Berte gaan vertellen.
H edda (knjjptdehandenalswanhopendin elkaarj.0,ik
verga,...ik verga in dat alles hier! T esm an.W aarin Hedda? H è?
H edda(koud,zichùe#66r:cks#).lnaldatbelachelijke... j ben? Maar Tesm an.Belacheli jk? Dat ik zoo zielsbli
Jörgen.
enfn...M isschien is 't ook niet noodig dat ik er Berte iets van zeg.
H edda.0ch jawel,. waarom dat66k niet? Tesm an. Neen, neen, nu nog niet. M aar tante Juul moethetin e1kgevalweten.Endan ook,datjemi jJörgen begint te noemen!Denk eens aan! Och,die tante Juul! Watzalze blijzijn...watzalze bli jzijn! H edda.Als zij hoort datik EjlertLövborg'spapieren verbrand heb...voorjou? Tesm an.Neen dat iswaar ook!Datvan die papieren magnatuurlijk niemand weten.Maardatje nu zoo warm voormijvoelt,Hedda,...datmoetheusch tanteJuulook weten!Trouwensik zou weleens willen weten ofzoo iets algemeen voorkomtbijjongevrouwen?Hè? 349
HEDDA GABLER.
Hedda.Dat moet je tante Juuldan ook raaar eens Tesman.Ja, dat zal ik bij gelegenheid stellig eens doen (wordtzlv weer ozlrvdfk en kb'kt 56&sà6!#k).Neen maar,...neen maardatmanuscript!LieveGod,hetistoch verschrikkelijk...alsje'tbedenkt...voordienarmenEjlert. (Mew.Elvsted,gekleed cI# bb'haareezdfebezoek,methoed en mantel,ào> doorder6, :fï5' ? zI6binnenj. Mevr.Elvsted (gçoethaastiges zegtzenuwachtig opgewondenj.Och,lieve Hedda,neem mi jniet kwali jk dat ik terugkom . H edda.W at is er m et jegebeurd,Thea? Tesm an.ls er weeri etsmet EjlertLövborg?Hè? M evr.Elvsted.0 ja.. i k ben zoovreeseli jk bangdat hem een ongeluk is overkom en! H edda (paktAcczarm beetj.Och...denk je dat? vragen,vind ik.
T esm an.N een m aar, lieve hem el, m evrouw Elvsted, hoe komt u op dàt ideeî Mevr. E lvsted. Omdat ik hoorde dat zi j over hem
spraken,inmijnpension,...juisttoenikbinnenkwam.0,de ongelooii jkstepraatjesloopeneroverhemindestadvandaayk T esm an.Ja,dat heb ik ook gehoord!En toch kan lk getuigen dat hij regelrecht naar huis en naar bed ging. Denk eens aan! H edda.Nou,...maarwatzeiden zedan injepension? M evr. E lvsted. Och,ik kwam niets te weten;ôf ze wistennietsnaders,ôf...Zi jhieldenin-eensstiltoenzemij zagen.En vragen durfde ik niet. Tesm an (loopt osrvdfïg door de kamerj. We willen hopen.. we willen hopen,dat u verkeerd gehoord heeft, m evrouw Elvsted! Mevr.E lvsted.Neen,neen,ik weet zeker dat ze over hèm spraken.En ik hoorde ook dat er iets gezegd werd van het ziekenhuis of... T esm an.Het ziekenhuis!
H edda.Neen,...datkan toch nietwaar zi jn! Mevr.E lvsted.0,ik wasin zoo'n doodsangstom hem . En toen ben ik naarzijn kamersgegaan en hebdâârnaar hem gevraagd. Hedda.Datje zoo ietsheb durven doen,Thea!
M evr.E lvsted.Ja,wathad ik danandersm oeten doen? Ik voeldedatik dieonzekerheid nietlangerkon uithouden. 350
EEDDA GABLER.
Tesm an.Maar v vond hem zeker ook niet thuis? Hè1 Mevr.E lvsted. Neen. En de menschen wisten ook
heelemaalnietsvanhem af.Hijwassedertgisterenmiddag nivtmeerthuis geweest,zeiden zi j.
Tesm an.Gisteren!Neen maar,hoe konden ze dat nu zeggen! Mevr.E lvsted.0,er moetiets ergs methem gebeurd zi jn...ik kan mi jniets anders voorstellen! Tesm an. Zeg, Hedda,... als ik er eens op uitging, en hier en daar eens informeerde? H edda.Neen)neen,...bemoeiji jjedaarmaarnietmee.
(Braek,metzps . hoed ïs de #c< ,komtbinnen door &
vestibuledeurtdieWerfevoorhem opesdoeten w66rsluit.#ï j zieter ernstm vïfen groetzwb' gendj. Tesm an.Ah,ben jijdaar,waarde BrackîHè? Brack.Ja,ik moestnoodzakeli jknog even naarjetoe, van avond. T esm an.lk kan jeaanzien datjedekennisgevi ng van tante Juulgekregen hebt. B rack.Die heb ik gekregen,ja. Tesm an.ls dat nu niet treurig? H è? Brack.Ja,waarde Tesman,alnaar dat je 'tneemt. Tesm an (knkthem onzeker ccx).Is er misschien nog
iets anders gebeurd? B rack.Ja.
H edda (ge. vannenj.letstreurigs,mijnheer Brackî B rack.Ook al naar dat m en 't neem t,m evrouw.
Mevr.Elvsted(onwillekeurigvïfhcz, sfesd).0,dan ishet
ietsmetEjlert Lövborg! Brackfkl jkthaar6w6.ccs).Hoekomtuopdiegedachte, m evrouw b W eet u m isschien aliets...î Mevr.Elvsted frevwaçdj.Neen,neen,heelemaalniet, Iaaar...
Tesm an.Maar,lieve hem el,zeg het dan toch!
B rack fhaaltde sehoudevsopj.Ja,...helaas,...Ejlert
Lövborg is naar het ziekenhuisgebracht.Hi jligtzekeral op sterven.
Mevr.Elvsted (yïI/).0 God,o God...!
T esm an.In 't zlekenhuis.En al op sterven!
H edda (onwillekeuvigj.Zoo gauw dusal...!
Mevr.Elvsted fklagendj.En wi j zi jn onverzoend van
elkaar gegaan,Hedda!
351
-.
-
))-) )-è7-72) --.22)
-Z)i-- . .
HEDDA GABLER.
Hedda (Fuistertj.Maar Thea,...Thea dan toch! Mevr.Elvsted (zonder cr op fe letten).Ik moet naar
hem toe!Ik moet hem nog levend zien! B rack.Dathelpt u niets,mevrouw.Erwordt niemand
bijhem toegelaten. Mevr.Elvsted.0,nlaarzeg zai jdan toch waternzet hem gebeurd is!siàt tochî Tesman.Ja,wanthi jheefttoch zekernietzelf...!Hè? Hedda.Jawel,ik ben erzeker van dathijdatdeed. Tesm an.Hedda) hoe kan je toch...! Brack (dieAccrroortdurend:' s hetoog AoW f).U heefty helaas,juist geraden,mevrouw Tesman., Mevr.E lvsted.O hoe ontzettend! T esm an.Zelfdus!D enk eens aan! H edda.Zich dood geschoten!
Brack.0ok juistgeraden,mevrouw. Mevr.Elvsted ftrachtzïcA febeheersekenj.W anneerie het gebeurd,mi jnheer Brack? B rack. Van m iddag.Tusschen drie en vier uur. Tesm an.Maar,lieveGod,...waarheefthijhetgedaanlHè? B rack (ees beetieonzekerj.Waar?Ja,mijn waarde,... hijzalhet zekerop zijn kamer hebben gedaan. Mevr.Elvsted.Neen,datkan niet waar zi jn.Want daar ben ik tusschen zes en zeven uur geweest. B rack.Nou,dan moethetergensandersgebeurd zijn. Datweetikzoopreciesniet.Ikweetalleendathijgevonden is...m et een kogeldoor de borst. Mevr.Elvsted.o,hoevreeselijklDathi jz66moesteindigen! H edda (tegen Brackj.Dusdoordeborstgeschoten? B rack.Ja. zooals ik zei.
H edda.Dusniet doorzi jn hoofdî Brack.Door de borst,mevrouw. Hedda.Ja,ja,...deborst isook goed.
Brack.SFatzegt u,mevrou . ' H edda (afwi jzendj.0ch neen,...n1etg. T esm an.En de wond is l evensgevaarlijk,zegje1Hè? Brack.De wond is bepaald doodeli jk.Naaralle waar-
schijnlijkheid zal't alwelafgeloopen zijn. Mevr. Elvsted.0,ja,ja,ik voelhet!Hetisgedaan! Gedaan!O Hedda... Tesm an.Maarvertelnu toch eens...hoeweetjedat allem aal...? 352
-
7'è) )
-- ----
HEDDA GABLER.
B rack (brf).Dooriemand van depolitie.Iemand dien
ik spreken moest.
H edda (halfuid).Eindeli jk dan toch eenseen daad! Tesm an fverschrikt).Godbewaarme,Hedda!watzeg je
déér nou! H edda.lk Zeg dat hierin iets moois is. B rack.Hm ...m evrollW ... Tesm an.lets moois!Denk eens aan!
Mevr.E lvsted.O Hedda,hoekan je nu bi j zoo iets H edda.EjlertLövborg heeftde rekening metzichzelf veresend.Hijheeft den moed gehad om te doen...wat over m ooipraten!
gedaan worden m oest. Mevr.E lvsted.0ch neen, de ni ge dank anthoecehft, deattda hethe efthtijOinP diem aniergegaan * ls!Wathi j waanzin gedaan. Tesm an.ln wanhoop,heefthi H jhetgedaan! edda.Dat heeft hl J niet.Daar ben ik zeker van.
Mevr.E lvsted.Jawel,datheefthi jwèl!ln waanzin! Net zoo als hijonzecahiersverscheurd heeft! B rack.De cahiers? Het manuscript bedoelt u? Heeft hijdatverscheurd? Mevr.Elvsted.Ja,dat heeft hij van nacht gedaan. Tesm an (Fuistevtj. 0, Hedda,daar komen wlJ nooit
overheen. B rack.Hm ,dat is zonderling. T esm an (heen en weer! po,6< ).Tedenken,datEjlert z66aan zijneind komen moest!En dan nietachtertelaten
dàt,wat zijn naam voor goed gevestigd zou hebben...
M evr.E lvsted. 0, als we het m aar weer in elkaar konden zetten! Tesm an. Ja, als dat eens kon! lk weet niet wat ik daar welvoor zou willen geven...!
Mevr.Elvsted.Misschienzouhetwelkunnen,mijnheer
Tesman. T esm an.W at bedoelt u?
Mevr.Elvsted (zoektin Accrzakj.Kijk eenshier.lk hebdelosseblaadjesbewaardydiehi jmeebrachtalshijdicteerde. Hedda (ees stap sc#er5#).Ah...! Tesm an.Heeft u die bewaard,mevrouw? Hè? Mevr.E lvsted.Ja,hierheb ik ze.lk nam zemeetoen
ik vanhuisging.Enzoo zi jn zein mi jn zak blijven zitten. 353
EEDDA GABLER.
Tesm an.Och:laat mi jtoch eenseven zien! Mevr.E lvsted (reikthem een pak kl eine 5I* p' 6#fp6). Maarhetiszoodoorelkaargeraakt.Allemaalverward en...
Tesm an.Denk eensaan,a1swijertoch nog eenseen geheelvankondenmaken!Misschienalswi jelkaarhielpen...! Mevr.Elvsted.Oja,latenwijhettenminstebeproeven... Tesm an.Hetzalgaan!Het moetgaan!lk geefmi jn leven aan deze taak! H edda.Jij,Jörgen?Je leven? Tesman.Ja,ofbeter gezegd,alden ti jd waaroverik tebeschikkenheb.Mijneigenverzamelinqenmoetenzoolang maar blijven rusten.Hedda,...jijbeymjptmijwel? Hè? Ditisietsdat ik Ejlertsnagedachtenlsverschuldigd ben. H edda.Misschien wel. Tesm an.En nu,lieve mevrouw,zullen wi j de zaak onmiddellijk Qinkaanpakken.LieveGod,hethelptimmers tochnietofwijaltobbenoverwatergebemdis.Hè@Wi jzullen zienonzezielsrustinzooverweerterugtekrijxen,datwe... Mevr.Elvsted.Ja,ja,mijnheerTesman,lk za1aldoen wat ik kan. Teqm an.Wacht,komtu dan hier.Laatons dadelijk de notitieseensdoorki jken.W aarzullen wi jgaan zitten? Hier?Neen,déâr,indeachterkamer.Neem mijnietkwalijk, Brack!K om t u m aar m ee,m eVrORW. Mevr.E lvsted.oGod,.@@alsdatnunogmaarmogeli jkwas! fTesman en mevr.Flwdfedgaanindeachterkamer.Z# doet hoed en - sfclae.Seïdezlgaan aan& tafelzittenosder#e hanglamp en wer#ïepes zich in een Yrerïgonderzoek m@l & papieren.Se##l gaatnaar de àccAelen gaat zitten in den
Jauteuil.Even daarna gaatWrccà naavhaar toej. H edda(halFuidj.0,mijnheerBrack,wateen bevrijding ligterin dat watmetEjlertLövborg gebeurd is. Brack.Bevrijding,mevrouw Hedda?Ja,voorhem ishet inderdaad een bevrijding... H edda.lkmeen,voormij.Een bevrijdendegedachtete weten datertoch waarlijk een vrijwillige daad van moe: gepleegd kan worden in de wereld. Een daad, waarover onwillekeurig een waas van schoonheid ligt.
Brack (glimlchtj.Hm,...mijnlievemevrouw Hedda...
H edda.0,ik weet welwat u zeggen wil.W ant u is toch ook een soort van vaknlensch,u net zoo goed a1s... enân! 354
è-)).)-(.-) ....
--
-.
HEDDA GABLER.
Brack (kl jkt#xr ntrak > n).EjlertLövborg is meer
vooru geweest dan u misschien vooru zelfzou willen be-
kennen.0fzou ik mi jdaarin zoo vergissen? H edda.Daarop geefik u geen antwoord.Ik weetalleen maardatEjlertLövborgdenmoedgehad heefthetlevente leven naar zijn eigen zin.En dan nu...dat grootsche! Datmooie!Dathijdekrachten den wilbezatom op te staan en heen tegaan van het levensfeest...zoo vroeg al. Brack.'tDoet mijleed,mevrouw Hedda,...maar ik voelmi jverplichtu een mooien waan teontnemen. H edda.Een waan? B rack.D ie u trouwens toch g&qW genW g ontnonzen worden zou. H edda.En wat is het dàn?
Brack.Hi j heeft zich niet vrijwillig dood geschoten. H edda.Niet vri jwillig? Brack.Neen.Die zaak metEjlertLövborg heeftzich niet precies zoo toegedragen als ik vertelde. H edda(ïsspanningj.Heeftuietsverzwegen?Watdan? B rack.Ter wille van die arme mevrouw Elvsted heb
ik sommige dingen een beetjeomschreven. H edda.W elke?
Brack.Vooreerstdit,dathijaldood is.
H edda.ln het ziekenhuis? B Hrack.Ja.En zondertotbewustzijn gekoraen te zijn@ edda. W at heeft nog m eer verzwegen? B rack.Dat N ou, da he ttgekomt valniet op zijn kamer gebeurd is. Hedda. vri jwelOP hetzelfde neer. B ra ck.Niet zoo heelem aal.W ant ik naoetu Zeggen...
EjlertLövborg werd gevonden meteen schotwondl *n...l *n het boudoir van m iss Diana. Hedda (%nilopspvingentvccrvaltin Accrstoelterugj. Datkan nietwaarzi jn,mljnheerBrack!Déârkan hijvan daag niet meergeweest zijn! Brack.Hijiserin den namiddag geweest.Hijkwam erietsopeischen,datzij,zooalshi jzei,hem hadden afgenomen.Sprak wartaalovereen kind datweggeraaktwas... H edda.Ah,...daarvoor dus...
Brack.Ik verbeelddemijdathetmogeli jk zijn manuscriptkonzi jn.Maardatheefthijzelfalvernietiyd,hoorik nu.Dan zalhet welzijn portefeuille geweestzln. H edda.vastwel...Endaar,...daarwerdhijdusgevonden. 355
HEDDA GABLER.
Brack.Ja.Daar.Meteen pistooli n zijn borstzak.Het schot had hem doodel ijk getroGen. H edda.In de borst,...ja.
Brack.Neen,...hettrofhem in hetonderlijf. H edda (kgkt naar hem op e f een vïfdrvààïsg van =cI/w).Ook dàtnog!0,aldatbelachelijke en gemeene, dat als een vloek rust op alles wat ik aanraak! Brack.Erkomtnogwatbij,mevrouw Hedda.Ietsdat he ook op het gebied vynda tt gerleene thuis hoort.
H edda.En wat ls dan? B rack.Het pistool,dat hi jbijzich had... H edda f ademloos).Wel!W at daarvan? Brack.Dat moethi jgestolen hebben. H edda (' vringtop).Gestolen!Datis niet waar!Dat
heefthi jnietgedaan!
**
B rack.Hetkan niet anders Z1 Jn.llijnnoethetgestolen hebben...Sst!
(Te:-csenverzovw Elvstedz%nllcsdetafelindeaeltterkameropgedfccp en àoznes in den #clos). Tesm an fmetbeideAcndes volpcpïeres).Zeg,Hedda...
ik kan daaronder de hanglam p nagenoeg niets zien.Denk eens aan! H edda.Ja,ik denk.
Tesm an.Mogenwijmisschienhieraan jouw schrijftafel Hedda.Ja zeker,watmijbetreft.(:-1).Neen,wacht even!Laatmijeerstwatoprimen. gaan zitten? H è?
Tesm an.Och,dat hoeft heelemaalniet,Hedda.Er is plaats genoeg. lledda.Neen,neen:laatmi jeerstwatopruimen,zegik, en dithier zoo lang blnnen op de piano leggen.Ziezoo!
(Z# heeftïef, v waav muziekpapier orerAe-es ligt vïf het
boekenrek weggehaald,legter nog eenige 5!W es op en brengt clle: naar lïsk. vin de ccAferkc-er.Tesman zefde lamp rcl
& canapltafelop d6dcArï/A/el,en legtdelodde blaadia d
xrop neer.Se##@ komtfervg). H eddafachterverz.Elvsteh stoel,betastIvcAfk AccrA@cr). Wel,allerliefsteThea,...zou hetgaanmetEjlertLövborgs m omlm ent? Mevr.Elvsted(kijktAccrmoedeloouccs).0chhemel,...! hetzalzooontzettendmoeilijkzi jnom eruitwijsteworden. T esm an.Hetmoetgaan.Er zit niet anders op.En de 356
77 (-)è)7-)7(7.. 7
HEDDA GABLER.
papieren van een anderte rangschikken)...datis nu zoo
netietsvoormi j. (Sez #O gaatsxrde'CCAeIen gxfzitten op een rcl de
fö oureffezl.Bvack dfclf oveç Accr heen gebogen,leunend op
denJcvfeuïl). H edda fquistertj. Wat was dat,... wat u van dat pistool zei? Brack (zachtienj.Dathi jhetmoet gestolen hebben. H edda.Waarom juistgestolenî B rack.Omdatiedere andereverklaring uitgesloten moet zi jn,mevrouw Hedda. H edda.Ja...zoo.
Brack (kqktAccreven>%).EjlertLövborgisnatuurlijk
van ochtend hier geweest.Niet waar? H edda.Ja. Brack.W as u alllén met hemî H edda.Ja,een poos.
Brack.Heeftudekamernietverlaten,terwijlhijhierwasb
H edda.Neen. Brack.Bedenk u eens goed.Isu geen oogenblik eruit geweest? H eelem aal niet?
Hedda.Ja,misschien even,een oogenblikje...in de
vestibule. B rack.En waar stond toen uw pistoolkist? H edda.Die stond onder in... B rack.W el,mevrouw H eddaî
H edda.De kiststond daarginderop de schrijftafel. B rack.Heeft u sedert al eens nagekeken of de beide Pistolen erin zijn?
H edda.Neen. B rack. Dat is ook niet noodig. lk heb het pistool gezien?datLövborgbijzichhad.Enikherkendehetterstond van glsteren.En ook alvan vroeger. H edda.Heeft u het soms? B rack.Neen,de politie heeft het. H edda.W at wi1de politie met dat pistooldoenî B rack.D en eigenaar zien op te sporen. H edda.Denkt u dat die ontdekt kan worden?
Brack (buigtzïcA diqer ower haar heen en Juïdferf).
Neen Hedda Gabler,...met zoo lang ik zwi jq.
H edda (kl jkthem dcAvw x l).En alsu n%etzwijgt...
wat dan?
357
HEDDA GABLER.
Brack (haaltzg' s sqhondersopj.Erblijftaltijd nog de
uitweg open dat het plstool gestolen is.
H edda (beslistj.Lieverdood gaan! Brack fglimlachtj.Zoo iets zegtmen wel.Maar men
doethet niet.
H edda (zonder te antwoorden).En als nu het pistool niet gestolen is,en de eigenaar wordt ontdekt.W atkomt er dan van? B rack.Ja,Hedda,...dan komt er schandaal. H edda.Schandaal!
Brack.Schandaal,ja,...waaru zoo'ndoodelijkenangst voorheeft.U moetnatuurlijkvoorhetgerechtkomen.U,en ook missDiana.Zijmoetvertellen hoedezaak zich heeft toegedragen.0fhijzich bijongeluk geraaktheeft,ofzich heeftwillendooden.Heefthijhetpistooluitzijn zak willen halen om haar te dreigen? En is toen hetschotafgegaan? 0fheeftzijhem hetpistooluitde hand gerukt,op hem geschoten,en hetpistoolweerin zijn zak gestoken?Dat zou welnetietsvoorhaarkunnen zijn.Wantzijisgeen katje om zonder handschoenen aan te pakken,diezelfde miss Diana. Hedda.Maardieheeledégoûtantegeschiedenisgaatml j toch niet aan. B rack. Neen.Afaar u zal raoeten antwoorden OP de
vraag:waarom gafu EjlertLövborghetpistool?En welke gevol#rekkingenzalmenmakenuithetfeit:datuhethemgaf? Hedda (!xfhetb@F zakken).Dat ls waar.Daaraan heb ik niet gedacht. Brack.Nu,erisgelukkiggeengevaar,zoolangik zwi jg. H edda (kjiktzlccrhem opj.lk ben dusin uw macht, mijnheerBrack.lk ben op genadeofongenadeaan uovergeleverd voortaan. B rack (FuisteçtzccAfez).LiefsteHedda,...geloofmi j... ik zalgeen misbruik maken van mi jn positie. Hedda.Maartochgeheelinuw macht.Afhankeli jkvan uw wenschenen willen.Nietvri j.Nietmeervrijdus!(staat dr/fkopl.Neen,...diegedachtekaniknietverdragen!Nooit! Brack (kljkthaar #c!Jspottend ccl).Gewoonli jk leert men zich welschikken in hetonvermijdelijke. Hedda (beantwoovdtzb' n blikj.Ja,misschien wel. (Z# gaatsccr de dcArgyfc/el). H edda fondevdrukteen osoïlleàevzkes glimlach6nsopfdf 358
17. 7
---1.72è
HEDDA GABLER.
Tenmann - sïer van dpreken .@).Wel? Zou het lukken,
Jörgen0 .Hè? T esm an.Onze lieve Heermag het weten.ln e1k geval wordt het een werk dat maanden en maanden duren zal.
H edda (als1) or6s).Neen,denk eensaan!(haaltluchtig
AccrltandentftlorThea'n#>r).Valtjedatnunietvreemd, Thea?Nu zitjehiermetTesman,...netalsjevroegermet EjlertLövborg zat. Mevr.Elvsted.och,alsikjemandanookmaarkonbezielen. H edda.O datzalook welkomen...metterti jd. Tesman.Ja,weetje,Hedda,...'tisheusch netofik alzoo ietsbegin te voelen.Maargaji jnu maarweerbij Brack zitten,hè? H edda.Kan julliemi jhiernietgebruikenvoorheteen of ander? Tesman.Neen,heelemaalniet.(lffndthethoofd 0-,). Voortaanzaljijzoovriendeli jkmoetenzpn,Brack,om Hedda wat gezelschap te houden!
Brack(meteen blikopHeddaj.Zalmijeen buitengewoon grootgenoegen zijn. H edda.Dank u.Maar van avond ben ik wat moe.lk zaleen beetjeopdecanapégaanliggen,in deachterkamer. Tesm an.Ja doe jijdat,lieve.Hè? (Hedda gx fin decc/lfe' ràcvleren tvektdepprfïpre. vaehter zïcA dicht.Kleinepauze.Plotseling Aoorfmen Accreen wilde #cAI. - #. :op dep%ano , veIes). Mevr.Elvsted (schrikt op rcs haar ntoelj. 0ch!... wat is dét!
Tesm an(looptscczdeAvropesïsg).Maar,liefsteHedda...
speelvanavond toch geen dansmuziek!Denk toch aantante
Rina!En aan Ejlert ook! H ed(1a (nteekthethoofd fvddcks degprdYses dooù.En aan tante Juul.En aan de heele bende... lk zal verder stilzijn,hoor.(doetdepz##s6p weerdichtj. Tesm an (bi jde#cAr#/IVeI).Hetlijkthaarzekernietons aandatdroevigewerkbezigtezien.W eetu wat,mevrouw ... umoestbi jtanteJuulgaan inwonen.Dankom ik'savonds biju.En dan kunnen wi jdéârzitten werken.Hè? Mevr.E lvsted.Ja,datzoumisschienwelhetbestezig 'n...
Hedda (ïs de cc/lfer/cc- r).Ik hoor heelgoed watje zegt,Tesman.Maarwaarmeezalikmijhierbuitendanden tijd verdri jven? 359
HEDDA GABLER.
Tesman (bladertin de pcpïeres).0,Brack za1stellig
welzooO endeli jkwillenzijnom jetochtekomenbezoeken. Brack(ïsdenfauteuil,roepfTrooll jk).Heelgraag;iederen avond,mevrouw Tesman!Wijzullen onshierbestsamen am useeren!
H edda fhelder en IvW).Ja,daar hoopt u zeker op,
niet waar,mi jnheer Brack!U,als de éénlge haan in de kippenren...
(Men Ao- binnen ees nchotvallen.Tesman,- w.Elrsted en Brck dprïNel 0,).
Tesm an.Och,nu zitzijweermetdiepistolentespelen. (## dcAv/f #e portilten o, z' q en loopt sxr binnen.
A 6w.Elnsted ere- esd.Hedda ligtlerelloodnitgentrekt0p d6
ccl@ pJ rc rA in gee vïf Be e.kZ oi mt df lcho vect he tni nj Te s.mVe arnwa(d re unof tr6o ge6pe nl. Br acçkt) choldfo oedldw gces Zich doorhethoofdgeschotenaandeslaap!Denkeensaan.i
Brack (Ml J bezwgmd in d6n Jcvfevïl). Maar, goede
God,...zoo iets doetmen toch niet!
EINDM VAN HET W ERDE EN LAATSTE BEDRIJF.
360
