KOLOZSVÁRI B O L Y A I TUDOMÁNYEGYETEM ERDÉLYI T U D O M Á N Y O S INTÉZET
HŰBÉRISÉG ÉS RENDISÉG A KÖZÉPKORI MAGYAR JOGBAN
IRTA
BÓNIS
GYÖRGY
KOLOZSVÁR N A G Y E N Y E D I
B E T H L E N - N Y O M D A
Források é s irodalom A N J O U K O R I o k m á n y t á r . Szerk. N a g y I m r e , m a j d N a g y G y u l a . I — V I I . Budapest 1879—1920. ( M o n u m e n t a H u n g a r i a e H i s t o r i c a . D i p l o m a t a r i a . ) A L S Ó S Z L A V Ó N I A I o k m á n y t á r . Szerk. T h a l l ó c z y L a j o s é s H o r v á t h S á n d o r . Budapest 1912. ( M o n u m e n t a H u n g a r i a e Historica. Diplomataria vol. 36.) B A R T O N I E K E m m a : A magyar k i r á l y v á l a s z t á s i j o g a közép k o r b a n . S z á z a d o k 1936, 359—406. — C o r o n a é s r e g n u m . S z á z a d o k 1934. 3 1 4 — 3 1 , 493. O k l e v é l t á r a T o m a j n e m z e t s é g b e l i losonczi B Á N F F Y - c s a l á d t ö r t é n e t é h e z , I — I I . Budapest 1908, 1928. Szerk. V a r j u E l e m é r , I v á n y i B é l a . B É K E F I R e m i g : A p á s z t ó i a p á t s á g o k l e v é l t á r a . Budapest 1902. A B L A G A Y - c s a l á d o k l e v é l t á r a . Szerk. T h a l l ó c z y L a j o s é s B a r a b á s Samu, Budapest 1897. ( M o n u m e n t a H u n g a r i a e H i s t o r i c a . D i p l o m a t a r i a v o l . 28.) B L O C H , M a r c : L a s o c i é t é f é o d a l e . ( I . ) L a f o r m a t i o n des liens de d é p e n dence. P a r i s 1939. ( L ' é v o l u t i o n de l ' h u m a n i t é 34.) BÓNIS György: S z e n t I s t v á n t ö r v é n y é n e k ö n á l l ó s á g a . Budapest 1939. ( É r t e k e z é s e k E c k h a r t Ferenc j o g t ö r t é n e t i s z e m i n á r i u m á b ó l . 7. sz.) K n y . S z á z a d o k 1938, 433—87. BRUNNER, Heinrich: Forschungen z u r Geschichte des deutschen Rechts. S t u t t g a r t 1894. ( K ü l ö n ö s e n : D i e Landschenkungen der M e r o w i n g e r u n d A g i l o l f i n g e r . U o . 1. sk. C O M M U N I C A T I O N S p r é s e n t é e s . V I I I e c o n g r é s i n t e r n a t i o n a l des sciences historiques, Z ü r i c h 1 9 3 8 . I — I I . Paris, e. n . A k ő r ö s s z e g i é s a d o r j á n i g r ó f C S Á K Y - c s a l á d t ö r t é n e t e . I . k ö t . 1—2. r é s z . Oklevelek. Budapest 1919, 1921. C S A P O D I Csaba: Szabadosok ( l i b e r t i n i ) 1526—18-18. S z á z a d o k 1940, 405 —26. D E É R József: H e i d n i s c h e s u n d C h r i s t i i c h e s i n der a l t u n g a r i s o h e n M o n a r c h i e . Szeged 1934. K n y . A c t a l i t t . ac scient. u n i v . F r . Jos. Sectio geogr.-hist. I . 2. — K ö z ö s s é g é r z é s é s n e m z e t t u d a t a XI—XII. s z á z a d i M a g y a r o r s z á g o n . B é c s i M . T ö r t . I n t . É v i k ö n y v e 1S34, 9 3 — 1 1 1 . — P o g á n y m a g y a r s á g — k e r e s z t é n y m a g y a r s á g . B u d a p e s t 1938. — Z s i g m o n d király honvédelmi politikája. H a d t ö r t é n e l m i Közlemér n y é k 1937, 1—57, 170—202. D O M A N O V S Z K Y S á n d o r : L a f o r m a t i o n de l a classe n o b i l i a i r e e n H o n g r i e . R é s u m é s 1933, II. 32—5. ( l d . a l á b b ) . — Z u r Geschichte der G u t s h e r r s e h a f t i n U n g a r n . W i r t s c h a f t u n d K u l t u r , F e s t s c h r i f t Dopsch, B a d e n b. W i e n 1938, 441—69.
D O P S C H , A l f o n s : W i r t s c h a f t l i c h e und soziale G r u n d l a g e n der e u r o p ä i s c h e n K u l t u r e n t w i c k l u n g aus der Zeit v o n Caesar bis auf K a r l den Grossen. 2. k i a d . W i e n , 1923—4. I — I I . B d . D o c u m e n t a V a l a c h o r u m H u n g a r i a e h i s t o r i a m i l l u s t r a n t i a usque ad a n n u m 1400. E d . L u k i n i c h . I m r e , Fekete N a g y A n t a l , G á l d i L á s z l ó , M a k k a i L á s z l ó . Budapest 1941. = D V . E C K H A R T Ferenc: A k i r á l y i a d ó z á s története M a g y a r o r s z á g o n 1323-ig. A r a d 1908. — A s z e n t k o r o n a e s z m e t ö r t é n e t e . Budapest 1941. — A magyar a l k o t m á n y f e j l ő d é s . Budapest 1931. (Magyar jogi Szemle K ö n y v t á r a 36. sz.) — J o g - é s a l k o t m á n y t ö r t é n e t . A m a g y a r t ö r t é n e t í r á s ú j ú t j a i , 2. k i a d . Budapest 1932, 269—320. — L a d i é t e c o r p o r a t i v e hongroise. OC. I I I . 211—24. ( L d . a l á b b ) . — S t a a t s r e c h t und P r i v a t r e c h t in U n g a r n i m M i t t e l a l t e r . U J b . 1929, 426—32. E N D L I C H E R , S t e p h a n u s : R e r u m U n g a r i c a r u m M o n u m e n t a A r p a d i a n a . St. Gallen 1849. Ú j n y o m a t , L e i p z i g 1931. ( E b b ő l i d é z ü n k . ) F E J É R G e o r g i u s : Codex d i p l o m a t i c u s H u n g a r i a e ecclesiasticus et civilis. T o m . I — X I , B u d a 1820—44. F E J É R P A T A K Y - h a g y a t é k a Magyar Tudományos Akadémia Kézirattá r á b a n . (Jelenlegi e l r e n d e z é s e szerint a k e l e t u t á n i d é z z ü k . ) = Fp. F E K E T E N A G Y A n t a l : Az országos és particularis n e m e s s é g tagozódása a középkorban. Domanovszky-Emlékkönyv, Budapest 1937, 159—84. F E R D I N Á N D Y Gejza: A r e n d i e l e m e k a magyar a l k o t m á n y b a n . Budapest 1907. ( É r t e k e z é s e k a t á r s . t u d . k ö r é b ő l X I I I . 9.) — A z A r a n y b u l l a . B p . 1899. F R A K N Ó I V i l m o s : A s z e k s z á r d i a p á t s á g t ö r t é n e t e . Budapest 1879. A F R A N G E P Á N - c s a l á d o k l e v é l t á r a . K i a d j á k T h a l l ó c z y L a j o s és B a r a b á s Samu. I — I I . k . Budapest 1910, 1913. ( M o n . H u n g . H i s t . D i p l o m a t a r i a 35, 38. k . ) G Y U L A v á r o s o k l e v é l t á r a . Szerk. Veress E n d r e . Budapest 1938. H A J N A L István: A k i s n e m z e t e k történetírásának munkaközössé g é r ő l . S z á z a d o k 1942, 1—42, 133—65. K n y . Budapest 1942. ( E b b ő l idézünk.) — T ö r t é n e l e m é s s z o c i o l ó g i a . S z á z a d o k 1939, 1—32, 137—166. H A Z A I O K L e v é l t á r . Szerk. N a g y I m r e , D e á k F a r k a s é s N a g y G y u l a , B u dapest 1879. H a z a i O k m á n y t á r . I — V I I I . k . K i a d j á k N a g y I m r e , P a u r I v á n stb. Buda pest 1865—91. = H O . H I N T Z E , O t t o : Staat u n d V e r f a s s u n g . Gesammelte A b h a n d l u n g e n zur a l l gemeinen Verfassungsgeschichte. H r s g . F r i t z H a r t u n g . L e i p z i g ( 1 9 4 1 ) . E b b ő l a k ö v e t k e z ő c i k k e k e t i d é z z ü k : S t a a t e n b i l d u n g und Verfassungse n t w i c k l u n g 24 sk. Wesien u n d V e r b r e i t u n g des Feudalismus 74 sk. T y p o l o g i e der standischen Verfassungen des Abandlandes 110 sk. W e l t geschichtliche B e d i n g u n g e n der R e p r ä s e n t a t i v v e r f a s s u n g 130 sk. A
H É D E R V Á R Y - c s a l á d o k l e v é l t á r a . K ö z l i k br. R a d v á n s z k y B é l a é s vodsizky Levente. I — I I . k . Budapest 1909, 1922,
Zá-
H O L U B József: A királyi v á r m e g y é k Szent I s t v á n k o r á b a n . Szent I s t v á n - E m l é k k ö n y v , Budapest 193S, II. 71—106. — A m a g y a r a l k o t m á n y t ö r t é n e l e m v á z l a t a . I . k . A l e g r é g i b b idők t ő l a m o h á c s i v é s z i g . P é c s 1944. H Ó M A N B á l i n t : M u n k á i I . k. Magyar középkor. Ebből a következő cikkeket i d é z z ü k : A m a g y a r o k h o n f o g l a l á s a é s e l h e l y e z k e d é s e 129 sk. A z e l s ő állami e g y e n e s a d ó 2S7 sk. A m a g y a r c í m e r t ö r t é n e t é h e z 327 sk. T á r s a d a l o m t ö r t é n e t i t e r m i n o l ó g i a 403 sk. A t á r s a d a l m i o s z t á l y o k Szent I s t v á n á l l a m á b a n 420 sk. — é s S Z E K F Ü G y u l a : M a g y a r T ö r t é n e t . 3. k i a d . I — V . k . Budapest 1936. J A K Ó Z s i g m o n d : B i h a r m e g y e a t ö r ö k p u s z t í t á s e l ő t t . Budapest 1940. ( T e l e p ü l é s - é s n é p i s é g t ö r t é n e t i é r t e k e z é s e k 5. sz.) A n a g y k á r o l y i g r ó f K Á R O L Y I - c s a l á d o k l e v é l t á r a . Szerk. G é r e s i K á l m á n . I — V . k. Budapest 1882—97. K E R N . F r i t z : Gottesgnadentum und W i d e r s t a n d s r e c h t i m früheren M i t t e l a l t e r . L e i p z i g 1914. ( M i t t e l a l t e r l i c h e S t u d i e n I . 2.) K R I N G M i k l ó s : K ö z é p k o r i j o b b á g y s á g u n k szabad k ö l t ö z é s é r ő l . Szá zadok 1933. 390—413. — K u n é s j á s z t á r s a d a l o m e l e m e k a k ö z é p k o r b a n . S z á z a d o k 1932, 35— 63, 169—188. K n y . Budapest 1932. ( E b b ő l i d é z ü n k . ) KUKULJEVIC. Joannes: J u r a r e g n i Croatie D a l m a t i a e et Slavoniae. I—III. p. Z á g r á b 1862. L A G A R D E , Georges de: I n d i v i d u a l i s m e et c o r p o r a t i s m e au M o y e n Age. OC. II. 1—60. L O U S S E , M . E . : Les c a r a c t é r e s essentiels de l ' É t a t c o r p o r a t i f m é d i é v a l . OC. I . 425—67. — L a f o r m a t i o n des ordres dans l a s o c i e t é medievale. OC. II. 6 1 —90. M a g y a r o k é s R o m á n o k . I — I I . Budapest 1943—44. ( A M a g y a r T ö r t é n e t t u d o m á n y i Intézet É v k ö n y v e 1943—44) E b b ő l a k ö v e t k e z ő cikkeket idézzük: Kniezsa I s t v á n : K e l e t m a g y a r o r s z á g helynevei, I . 111 sk., M a k k a i L á s z l ó : E r d é l y n é p e i a k ö z é p k o r b a n , I . 314 sk., Mikecs L á s z l ó : A K á r p á t o k o n t u l i m a g y a r s á g . I . 441 sk. = M R . MÁLYUSZ Elemér: A k a r i z m a t i k u s királyság. Társadalomtudomány 1934, k n y . é. n . — A m a g y a r k ö z n e m e s s é g k i a l a k u l á s a . S z á z a d o k 191:2, 272—305, 407—34. — A magyar t á r s a d a l o m a Hunyadiak korában. ( A hűbériség és r e n d i s é g p r o b l é m á j a . ) M á t y á s k i r á l y - e m l é k k ö n y v , Budapest 1940. I . 309—419. — A p a t r i m o n i á l i s k i r á l y s á g . T á r s a d a l o m t u d o m á n y 1933, k n y . é. n . — Die E n t s t e h u n g der S t ä n d e i m m i t t e l a l t e r l i c h e n U n g a r n . OC. I I I . 13 sk. — Geschichte des B ü r g e r t u m s Ungarn. Vierteljahrsschrift für Sozial- u n d W i r t s c h a f t s g e s c h i c h t e 20, 1928, 356—407. M A R C Z A L I H e n r i k : A m a g y a r t ö r t é n e t k ú t f ő i n e k k é z i k ö n y v e . Budapest 1901. M I T T E I S , H e i n r i c h : D e r S t a a t des hohen M i t t e l a l t a r s . W e i m a r 1940. — L e n n r e c h t u n d Staatsgewalt. W e i m a r 1933. M O N u m e n t a ecclesiae STRIGoniensis . . . 979—1349. I — I I I . D i s p o s u i t Ferdinandus Knauz, L u d o v i c u s C. Dedek. E s z t e r g o m 1874—1924.
M U R A R E K A n t a l : A z ő s i s é g a l a p i n t é z m é n y e i n e k eredete. Budapest 1938. ( É r t e k e z é s e k E c k h a r t Ferenc j o g t ö r t é n e t i s z e m i n á r i u m á b ó l . 6. sz.) OZORAI József: Az e g y h á z i vagy prédiális n e m e s e k és K n y . a M a g y a r Sion 1886 é s 1887. é v f . - b ó l . E s z t e r g o m 1887.
birtokuk.
Organisation C o r p o r a t i v e L ' — . I . = B u l l e t i n of t h e internationial comm i t t e e o f h i s t o i c a l sciences 37. sz. ( I X . k . I V . r. 1937), I I — I I I . L o u v a i n 1937, 1939. = OC. P A N N O N H a l m i Szent Benedek-rend t ö r t é n e t e , A . — Szerk. E r d é l y i L á s z l ó . I — X I I / B . Budapest 1902—16. PODMANICZKY-család o k m á n y t á r a , A — . Szerk. L u k i n i c h I m r e . I — V . Budapest 1937—43. P L E I D E L L A m b r u s : E g y h á z i és v i l á g i i m m u n i t á s . B é c s i M . T ö r t . I n t . É v k ö n y v e 1934, 42—55. REGesta regium s t i r p i s A r p a d i a n a e c r i t i c o - d i p i o m a t i c a . Szerk. S z e n t p é t e r y I m r e . I . Budapest 1923—30. REGestrum VARadinense
examinum ferri
J á n o s é s B o r o v s z k y S á m u e l . Budapest
candentis...
ed.
Karácsonyi
1903.
R É S U M É S des Communications p r é s e n t é e s au c o n g r é s 1 9 3 3 . Warszawa 1933. Scriptores R e r u m H u n g a r i c a r u m . . . ed. S z e n t p é t e r y I m r e . I — I I . Budapest 1037—8. = S R H . S O P R O N v á r m e g y e t ö r t é n e t e . O k l e v é l t á r I — I I . Szerk. N a g y I m r e . Sopron 1889—91. S P A N G E N B E R G , Heinrich: V o m Lehnstaat zum S t ä n d e s t a a t . München 1912. S U P P L e m e n t u m ad vestigia c o m i t i o r u m . . . ed. K o v a c h i c h M á r t o n G y ö r g y . I — I I I . B u d a 1798—1801. S Y L L o g e d e c r e t o r u m c o m i t i a l i u m . . . r e g n i H u n g a r i a e . E d . K o v a c h i c h József M i k l ó s . Pest 1818. SZABÓ István: A m a g y a r s á g é l e t r a j z a . ( B u d a p e s t 1941.) S Z É K E L Y Ottokár: Az e g y h á z i k ö n y v e 1935, 28—52.
nemesség.
Bécsi M . T ö r t . I n t . É v
S Z E K F Ü G y u l a : Serviensek é s f a m i l i á r i s o k . Budapest 1912.
(Ért a
tört.
t u d . k . X X I I I . 3.) S Z E N T P É T E R Y I m r e , l d . Regesta . . . S Z I L Á G Y I L o r á n d : A z A n o n y m u s k é r d é s r e v i z i ó j a . S z á z a d o k 1937, 1—54, 136—202. S Z T Á R A Y - c s a l á d o k l e v é l t á r a . Szerk N a g y G y u l a . I — I I . Budapest 1887—9. TAGÁNYI Károly: A f ö l d k ö z ö s s é g történetéről Magyarországon. M G t S z . 1894, 199—238. — A hazai é l ő j o g s z o k á s o k g y ű j t é s é r ő l . Budapest 1919. — F e l e l e t E r d é l y i L á s z l ó n a k . . . TSz. 1916, 296—320, 409—48, 543 —608. — V á l a s z E r d é l y i L á s z l ó n a k . . . TSz. 1914, 4 3 5 — 5 1 . T E L E K I - c s a l á d o k l e v é l t á r a . Szerk. B a r a b á s Samu. I — I I . Budapest 1895. TELEKI-család g y ö m r ő i l e v é l t á r a . ( R e g e s z t á k . ) Szerk. I v á n y i B é l a . Szeged 1931.
T E L E K I József gróf: H u n y a d i a k m á n y t á r . Pest 1853—7.
kora Magyarországon. X — X I I .
Ok
T H E I N E R , A u g u s t i n u s : V e t e r a m o n u m e n t a h i s t o r i c a H u n g a r i a m sacram i l l u s t r a n t i a . I — I I . R ó m a 1859—60. THURNWALD, R i c h a r d : Die menschliche Gesellschaft i n i h r e n ethnasoziologischen G r u n d l a g e n . I — V . B e r l i n — L e i p z i g 1931—35. Úr é s paraszt a m a g y a r é l e t e g y s é g é b e n . Budapest 1941. E b b ő l a k ö v e t kező cikkeket idézzük: Sinkovics I s t v á n : Nemesség és parasztság W e r b ő c z i előtt, 7—43; S z a b ó I s t v á n : N e m e s s é g é s p a r a s z t s á g Werbőczi u t á n , 44—80. = U P . V Á C Z Y P é t e r : A h ű b é r i s é g szerepe Szent I s t v á n k i r á l y s á g á b a n . S z á zadok 1932, 369—392. — A királyi s e r v i e n s e k é s a p a t r i m o n i á l i s k i r á l y s á g . U o . 1927—8, 243—90, 351—114. — A k i r á l y s á g k ö z p o n t i szervezete S z e n t I s t v á n k o r á b a n . Szent I s t v á n - E m l é k k ö n y v , Budapest 1938, II. 33—69. — A magyar királyság központi i g a z g a t á s a a X I — X I I . században. D o m a n o v s z k y - E m l é k k ö n y v , Budapest 1937, 607—24. — A s z i m b o l i k u s á l l a m s z e m l é l e t k o r a M a g y a r o r s z á g o n . M i n e r v a 1932, 100 sk, 167 sk. K n y . Budapest 1932. E b b ő l i d é z ü n k . — Die erste E p o c h e des ungarischen K ö n i g t u m s . P é c s 1935. —
I m m u n i t á s é s i u r i s d i c t i o . B é c s i M . T ö r t . I n t . É v k ö n y v e 1931, 13—40.
V E S T i g i a c o m i t i o r u m apud H u n g a r o s . . . . ed. K o v a c h i c h M á r t o n G y ö r g y . B u d a 1790. V I N O G R A D O F F , P a u l : O u t l i n e s of h i s t o r i c a l j u r i s p r u d e n c e . I . I n t r o duction, T r i b a l l a w . O x f o r d 1920. W A L D A P F E L Eszter: Nemesi b i r t o k j o g u n k k i a l a k u l á s a a k ö z é p k o r b a n . S z á z a d o k 1931, 134—167, 259—272. W E B E R , M a x : W i r t s c h a f t u n d Gesellschaft. 2. k i a d . T ü b i n g e n 1925. ( G r u n d r i s s der S o z i a l ö k o n o m j e . 3. A b t . ) W E N Z E L G u s z t á v : Á r p á d k o r i ú j o k m á n y t á r . I — X I I . Pest 1860—74. Z A L A v á r m e g y e t ö r t é n e t e . Oklevéltár. Szeri. Nagy Imre, V é g h e l y Dezső é s N a g y G y u l a . I — I I . Budapest 1886—1890. Z I C H Y - c s a l á d i d ő s b á g á n a k o k m á n y t á r a . Szerk. N a g y I m r e , N a g y I v á n , V é g h e l y i D e z s ő , m a j d K a m m e r e r E r n ő , D ő r y Ferenc, L u k c s i c s P á l . I — X I I . Budapest 1872—1931. Z W = Zimmermann, Franz,—Werner, Carl,—Gündisch, Gustav: Urkundenbuch z u r Geschichte der Deutschen i n S i e b e n b ü r g e n . I — I V . H e r m a n n s t a d t , 1892—1937. M E G J E G Y Z É S . Ebbe a j e g y z é k b e csak azokat a m ű v e k e t v e t t ü k f e l , a m e l y e k r e v a g y g y a k r a b b a n , v a g y t ö b b fejezetben t ö r t é n i k h i v a t k o z á s . A z egyes s p e c i á l i s k é r d é s e k i r o d a l m á t a m e g f e l e l ő szakaszok l á b j e g y z e t e i t a r t a l m a z z á k . A z u t a l á s a s z e r z ő n e v é v e l é s a c i m n e k az i r o d a l o m j e g y z é k é ben k i e m e l t , v a g y k ü l ö n m e g j e l ö l t r ö v i d í t é s é v e l t ö r t é n i k . A n é g y j e g y ű s z á m é v s z á m o t , a kisebb s z á m l a p s z á m o t , a z á r ó j e l b e f o g l a l t s z á m j e g y z e t s z á m o t jelöl. A — — — a szöveg hiányait, a . . . a m i k i h a g y á sainkat t ü n t e t i fel.
Folyóiratok BpSz. LK. MGtSz. MJÉ. MIÖG. MTT. RHD. TSz. TT. UJb. ZRG.
= B u d a p e s t i Szemle. = Levéltári Közlemények. = M a g y a r G a z d a s á g t ö r t é n e l m i Szemle. = Magyar Jogászegyleti Értekezések. = M i t t e i l u n g e n des I n s t i t u t s f ü r Ö s t e r r e i c h i s c h e Geschichtsforschung. = Magyar Történelmi Tár. = Revue h i s t o r i q u e d u d r o i t f r a n c a i s et é t r a n g e r . N o u v e l l e série. = T ö r t é n e t i Szemle. = Történelmi Tár. = Ungarische J a h r b ü c h e r . G A . = Z e i t s c h r i f t der S a v i g n y — S t i f t u n g f ü r Rechtsgeschichte. Germanistische A b t e i l u n g .
