Noord-Amerika / Hawaii
‘The loveliest fleet of islands anchored in the ocean’ zei Mark Twain eens over Hawaii! Hawaii is de benaming voor een eilandenarchipel midden in de Stille Oceaan. Naast de bewoonde eilanden Kauai, Oahu, Molokai, Maui en Hawaii vormt de archipel in noordwestelijke richting nog over zo’n 1500 km een aaneenschakeling van koraaleilandjes.
land & cultuur
algemeen
Algemeen Feiten en cijfers Oppervlakte: 16,650 km2 (2 x kleiner dan Nederland) Hoofdstad: Honolulu Inwonertal: 1,2 miljoen Bevolkingsdichtheid: 31 inwoners per km2 Godsdienst: protestant 56%, rooms-katholiek 28%, joods 2%, moslim 2%, 1
29-5-2016 5:06
overig 2%, geen 10% (totaal VS) Taal: Engels Klimatologische gesteldheid: subtropisch
bevolking
Bevolking Schattingen van het hoogst aantal oorspronkelijke bewoners op Hawaii lopen uiteen van 200.000 tot zelf 1.000.000 rond het tijdstip van de ontdekking door James Cook. De teloorgang van de traditionele Hawaiiaanse cultuur ging samen met een dramatische afname van het aantal oorspronkelijke bewoners. Duizenden stierven aan de vele nieuwe ziektes die door de westerlingen werden meegebracht, duizenden anderen gingen werken op handels- en walvisschepen. Helaas waren de Hawaiianen, die tot dan toe geïsoleerd hadden geleefd, niet bestand tegen de nieuwe ziektes als griep, mazelen en pokken. De ziektes eisten hun tol en rond 1920 was het aantal oorspronkelijke bewoners gedaald tot ongeveer 24.000 en was de gemiddelde levensverwachting slechts 35 jaar. Immigratiegolf De afname van het aantal oorspronkelijke bewoners creëerde een serieus probleem voor de buitenlandse plantage-eigenaren in de vorm van een tekort aan arbeidskrachten. Halverwege de 19e eeuw werd het tekort kritiek en besloot de regering de werving en immigratie van buitenlandse arbeidskrachten te bevorderen. Dit resulteerde in een golf van ruim 250.000 immigrerende arbeiders in de periode erna. De meerderheid van deze krachten kwam uit Japan, China, Portugal, Korea en de Filippijnen. Tegen het begin van de 20e eeuw maakten de oorspronkelijke bewoners nog maar een klein deel uit van de totale bevolking, niet alleen door de immigratiegolf, maar ook door de afname van hun eigen bevolkingsgroep. Vandaag de dag wordt het aantal oorspronkelijke bewoners geschat op zo’n 5.000. Ze zijn tot vreemden geworden in hun eigen land en illustreren met name het multiculturele karakter van de huidige Hawaiiaanse samenleving.
gastronomie
Gastronomie Het Hawaiiaanse woord voor gezondheid is ’ola’. Dit betekent ook ‘leven’. De woorden gezondheid en leven zijn dus gelijk aan elkaar. Hawaiianen geloven dat gezondheid niet zonder leven gaat en leven niet zonder gezondheid. Vroeger beschouwden de Hawaiianen lichaam en geest als één. Goed eten zorgt dus voor een gezond lichaam en een gezonde geest. Gezond dieet Vroeger waren Hawaiianen sterke, stevige mensen met een enorm uithoudingsvermogen. Het waren boeren, vissers en jagers die gevarieerd 2
29-5-2016 5:06
aten: verschillende soorten wortels, fruit, gevogelte, varkensvlees, maar ook kruiden en medicinale planten werden verzameld in de bossen. Uit zee kwamen garnalen, zeewier en schelpdieren. Het traditionele Hawaiiaanse dieet was waarschijnlijk één van de beste ter wereld: vezelrijk en vetarm. De belangrijkste eiwitbronnen waren vis, krab en andere zeevruchten, kip en gevogelte. Hawaiianen aten bananen, kokosnoten, bessen, aardbeien en appels. Het eten werd o.a. gekruid met zout en zeewier. Het volk at ook hondenvlees, de koninklijke familie varkensvlees. Geen discussie met poi op tafel Poi, een soort paarse pasta gemaakt van de tarowortel, één van de voedzaamste carbohydraten, speelt een belangrijke rol in de Hawaiiaanse keuken. Poi is ook belangrijk in de gehele Hawaiiaanse cultuur, omdat het symbool staat voor ‘kanaka maoli’ (oorspronkelijke bewoners van Hawaï). Poi werd vereerd, het was onvergeeflijk onenigheid of een meningsverschil te hebben als er poi op tafel stond. Gevarieerde keuken De verschillende etnische groepen die in de afgelopen 200 jaar emigreerden naar Hawaï hebben hun invloed gehad op de Hawaiiaanse keuken. De Hawaiiaanse keuken is tegenwoordig dan ook net zo divers als de samenleving met invloeden uit meerdere delen van de wereld.
cultuur
Cultuur Hawaiiaans is de oude taal van de eerste bewoners van Hawaii, een Polynesisch volk. Samen met Engels is Hawaiiaans de officiële taal van de staat Hawaii. Het Hawaiiaans behoort tot de familie van de Austronesische taal. De taal staat het dichtst bij Polynesische talen als het Tahitiaans, Samoaans en andere talen uit de Pacific en wat verder van het Indonesisch en het Taiwanees. Hawaiiaans in de verdrukking Het Hawaiiaanse is een bedreigde taal. Op zes van de zeven bewoonde eilanden is het Hawaiiaans lang geleden al vervangen door het Engels en gaat de dagelijkse communicatie niet meer in het Hawaiiaans. Het enige eiland waar nog wel (bijna uitsluitend) Hawaiiaans wordt gesproken is Ni’ihau. Dit komt omdat het eiland al meer dan 100 jaar privé-eigendom is, bezoek van buitenaf zelden wordt toegestaan en omdat de bewoners zelf hun oorspronkelijke taal zijn blijven spreken, Engels wordt soms wel als tweede taal gebruikt op scholen. Het aantal Hawaiianen dat de oorspronkelijke taal nog spreekt is afgenomen van 37.000 naar 1.000. De helft hiervan is meer dan 70 jaar oud. De belangrijkste reden voor de afname is de vrijwillige omschakeling naar het Engels van de meerderheid van de bevolking. Zij wilden dat hun eigen kinderen Engels leerden, om hen meer kans te geven in een snel veranderende moderne samenleving.
3
29-5-2016 5:06
Nieuw-Hawaiiaans In recente jaren is er toenemende belangstelling de Hawaiiaanse taal nieuw leven in te blazen. Hawaiiaanse wordt weer onderwezen op enkele scholen en een lokaal radiostation brengt dagelijks het ‘Hawaiian word of the day’. Verder verschijnen er artikelen in de krant die geschreven zijn in het Hawaiiaans. Degenen die tegenwoordig Hawaiiaans als tweede taal leren hebben nauwelijks oorspronkelijke sprekers van de taal als voorbeeld en gebruiken dan ook Engelse klemtonen en zinsopbouw. Dit levert een soort ‘NieuwHawaiiaans’ op.
traditie & vooruitgang
Traditie & vooruitgang De luau is een Hawaiiaanse traditie, een feest waarbij belangrijke mensen geëerd en belangrijke gebeurtenissen herdacht worden. In het oude Hawaii was het een gelegenheid om de goden te vereren met zang, dans en offers van voedsel (dat vaak schaars was). Een luau duurde soms meerdere dagen. Sinds die tijd is er veel veranderd. Tegenwoordig is het toegestaan dat mannen en vrouwen samen eten. Dit was verboden in Hawaii tot het systeem van kapu (taboes) afgeschaft werd in 1819. Vrouwen mogen tegenwoordig ook zaken eten die vroeger voor hen verboden waren, zoals bananen, kokosnoten, varkensvlees, schildpad en verschillende vissoorten. Eten tot je moe bent Bij een luau draait alles om de imu, een gat in de grond omringd met stenen dat dienst doet als oven. Een heel varken wordt in bananenbladeren gewikkeld en in het hete midden van de imu geplaatst. Er worden verschillende pakketjes met bijgerechten bijgeplaatst en het geheel wordt bedekt met meerdere lagen van bananen- en andere bladeren en uiteinelijk een laag grond. Na ongeveer 4 uur wordt het ‘deksel’ verwijderd en begint de luau. Bij een luau mag poi (zie ‘gastronomie’) nooit ontbreken. Eten is er altijd in overvloed: van een luau wordt gezegd dat de gasten niet eten tot ze vol zitten, maar eten tot ze moe zijn.
landschap & klimaat
algemeen
Algemeen Het belangrijkste fenomeen op de eilanden is het vulkanisme in al zijn vormen. Waar nu het eiland Hawaii ligt is een ’hot spot’, een geologische term voor een plaats waar gloeiendhete magma uit de aarde opstijgt. Het eiland Hawaii is dan ook gevormd uit dit opstijgende magma, uitgespuwd door de vulkanen Mauna Kea en Mauna Loa. Maar ook alle andere eilanden zijn gevormd door oude vulkanen: eens lagen zij alle op dezelfde plek als waar nu het eiland Hawaii ligt, boven de ’hot spot’. Doordat de continenten verschoven, liggen 4
29-5-2016 5:06
de eilanden Kauai, Oahu, Molkai, en Maui nu verder naar het noordwesten. Vele unieke soorten Dankzij de rijke vulkanische grond en het groeizame tropische klimaat heeft zich een uitzonderlijk weelderige begroeiing gevormd, waarvan vele soorten (tot 90 %) alleen maar op deze eilandengroep voorkomt. Op ieder eiland zien we een herhaling: het noordwesten is zeer nat en begroeid met regenwoud, het binnenland bestaat uit oude vulkanen en het westen en zuiden van de eilanden is droog en zonnig.
flora
Flora Vanaf de kust het binnenland in zijn verschillende groeizonen te vinden in Hawaii. Kust Vanwege de oceaanstromingen die Hawaii moeilijk bereikbaar maken voor drijvende zaden, zijn veel planten die elders in de Pacific gewoon zijn, hier ontbrekend. De enige zekere inheemse boom is de Hala. De Wiliwili of Hawaiiaanse Koraalboom groeit ook in deze zone of iets verder landinwaarts. Vooral struiken en kruidachtige kruipers bevolken de stranden. De opvallendste hiervan is de Naupaka die ook op de atollen heel gewoon is. Andere zijn op het vasteland jaarplanten maar hier groeien ze eindeloos door het ontbreken van echte seizoenen. De Pohuehue groeit als een kruiper. Ook enkele grassen die meestal onder vochtige condities groeien, zijn hier aanwezig. Droogtebossen Laaggelegen droogtebossen zijn zo zeldzaam dat het moeilijk is deze bossen te beschrijven. Vee heeft de plaats van het bos overgenomen en anders wel de teelt van ananas en suikerriet. Vaak was, of is, dit bos die op oude lavavelden ontstaat. Regenbossen Tijdens de winter is dit type bos bijna continu bedekt door mist. Regen kan dagen aanhouden. De zomer is de tijd om de regenwouden te bezoeken. Buien blijven vallen, maar het kan ook dagen achtereen droog blijven. De regen voedt een uitbundige plantengroei en de wolken die er regelmatig hangen, zorgen dat de verdamping of evaporatie binnen de perken blijft. Het is een bos waar minstens 1.500 mm per jaar aan regen valt en met één allesoverheersende boom: de Ohia lehua (Metrosideros). Boomvarens zijn de giganten onder de varens en waarschijnlijk ook de mooiste. Wie ze wil zien, moet goed geprepareerd zijn op de overvloedige regenval want met minder dan 2.500 mm regen nemen ze vaak geen genoegen. Er is maar één echte boomvaren op Hawaii en dat is de Hapu. Epifyten Epifyten zijn planten die op andere planten groeien en die gebruiken om dichterbij het licht te komen. Het zijn een soort pioniers want ze leven onder moeilijke omstandigheden. Voedsel is schaars want een bodem is er niet en het voedsel moet komen van regenwater of soms een beetje van een verterend stukje stam. Door het ontbreken van een bodem is de kans uit te drogen groot en we vinden ze dan 5
29-5-2016 5:06
ook in vochtige gebieden waar regen en wolken de luchtvochtigheid hoog houden. Aangezien Hawaii vele vochtige regenbossen kent, is de verwachting dat het aantal epifyten ook groot is, gerechtvaardigd. Veen Veen is niet erg algemeen op Hawaii. In eerste instantie lijkt dit vreemd, want venen ontstaan in gebieden met zeer hoge neerslag en deze gebieden zijn op Hawaii in ruime mate voorhanden. De lavavelden zorgen er echter voor dat het water zeer snel wegzakt en alleen op plaatsen met abnormale regenval is veen. Alpiene zone Planten bekend van onze alpiene streken zijn hier niet bekend. Het zijn vooral planten uit droge streken die zich hebben aangepast aan de alpiene-achtige omstandigheden. Boven 1.800 m treffen we deze zone. Dit is het geval op 4 plaatsen. De Mauna Kea, Mauna Loa en Haleakala op Hawaii en de Haleakala op Maui voldoen aan deze eis.
geografie
Geografie Hawaii bestaat uit een groep vulkanische eilanden in de Stille Oceaan. Het gedeelte van deze acht grote en 124 kleine eilanden dat boven de zeespiegel uitsteekt bestaat uit de toppen van een vulkanische bergketen. De acht hoofdeilanden, gelegen aan het oostelijke uiteinde van de bergketen, zijn, van west naar oost, Ni’ihau, Kauai, Oahu, Molokai, Lanai, Kahoolawe, Maui en ‘the Big Island’ Hawaii. Hoger dan Mount Everest De vulkanen slapen tegenwoordig, met uitzondering van de Mauna Loa en de Kilauea op Big Island Hawaii, waar van tijd tot tijd spectaculaire uitbarstingen en lavastromen voorkomen. De hoogste Hawaiiaanse bergen zijn de Mauna Kea (4205m) en de Mauna Loa (4169m). Dit is gemeten vanaf zeeniveau. Gemeten vanaf de zeebodem zijn deze reuzen hoger dan de Mount Everest. Erosie bepaalt landschap In de geologisch gezien jonge gebieden heeft de erosie nog geen kans gehad en zijn de vulkanische kraters duidelijk zichtbaar. In de oudere gebieden zijn de bergen al gevormd door zee, regen en wind. Hier vindt u scherpe silhouetten, verticale kliffen, grote, diepe valleien, ingestorte kraters en kustvlakten. De hevige regen in de berggebieden zorgt voor woeste bergstromen die door erosie richels en V-vormige valleien vormen op oudere vulkanische eilanden als Kauai en Oahu. De regen heeft in combinatie met golven voornamelijk een dramatisch effect gehad op de winderige delen van de eilanden. De krachtige golven van de Grote Oceaan die tegen de kust van lavasteen aanbeuken en koraal en schelpen tot zand vermalen hebben de wereldberoemde stranden van Hawaii gecreëerd.
6
29-5-2016 5:06
geologie
Geologie De eilanden van Hawaii zijn een paradijs voor de geoloog door de grote geologische activiteit. Wanneer men de Hawaii-eilanden beschouwd, dan blijken ze te liggen op een vrij rechte lijn die van het grootste eiland Hawaii van zuidoost naar noordwest loopt. Hierna volgt nog een lange reeks eilanden tot voorbij Midway. Alle liggen op het verlengde van de lijn door de Hawaiieilanden. De totale lengte is meer dan 2.500 km. Vreemd genoeg komen de grootste eilanden in de zuidoosthoek voor en de kleinere meer naar het noordwesten. Bergen onder water Dit is gezien vanaf het zeeoppervlak, maar nemen we als basis de oceaanbodem, die circa 5.000 m diep is, dan blijkt dat alle eilanden de toppen zijn van grote bergen. De grootste berg is Hawaii zelf. Hij steekt bijna 10 km uit boven zijn basis en 4.205 m boven zeeniveau. Naar het noordwesten gaande, worden de bergen lager en vlakker totdat zij nog maar iets boven zeeniveau uitsteken of herkenbaar zijn aan de koralen die erop zijn gaan groeien, toen de berg onder water verdween. Vanaf de oceaanbodem gemeten blijkt dat er veel meer bergen zijn dan de eilanden doen vermoeden. Vele reiken niet tot het zeeoppervlak. Zo loopt er een onderzeese bergketen van de Midway eilanden naar het noorden tot aan de Aleoeten.
klimaat
Klimaat Het klimaat in Hawaii wordt sterk bepaald door de haast immer aanwezige ’tradewinds’ uit het noordoosten. Deze natuurlijke airconditioner zorgt voor een verkoelende bries en mooie wolkenpartijen, waardoor het nooit drukkend heet wordt, zoals dat vaak in de tropen wel het geval is. De temperatuur ligt het gehele jaar om en nabij 27 º C. Nat in het noordoosten De met zeevocht geladen wolken drijven vanuit het noordoosten tegen de flanken van de bergen op, worden omhoog geduwd en laten hun inhoud als regen vallen, vaak als een korte hevige douche. Aan de noordoostzijde vinden we dan ook zeer natte gebieden, waarvan sommige tot de regenrijkste op aarde gerekend worden. Droog in het westen Beneden aan de kust is het meestal overdag droog maar regent het ‘s nachts. Bijna iedere dag herhaalt dit patroon zich waardoor er een rijke vegetatie heeft kunnen ontstaan. Aan de westzijde van de eilanden, in de regenschaduw van het gebergte, valt weinig tot zeer weinig neerslag, waardoor soms semi-woestijnachtige landschappen zijn ontstaan. Op grote hoogte kan het natuurlijk wel flink afkoelen, met name ook door de harde wind. Houdt u daar rekening mee bij wandelingen op de vulkanen. De 7
29-5-2016 5:06
temperatuur van het zeewater ligt om en nabij 27 °C.
reisperiode
Reisperiode Het verschil tussen de gemiddelde zomer- en wintertemperatuur is minimaal. Het gehele jaar heerst er een heerlijk klimaat voor een vakantie waar wandelen en strand samengaan. De natste periode is die tussen december en maart.
grafiek
Grafiek De onderstaande grafiek toont het klimaat in de regio rond Honolulu. Voor een exacte weergave van de klimaatgemiddelden op uw reisbestemming kunt u informatie vinden in de uitgebreide reisbeschrijvingen.
ontdekken
feesten & festivals
Feesten & festivals Door de diverse culturen op Hawaii en het goede weer het hele jaar door is er altijd wel iets te vieren. In april wordt het Merrie Monarch Festival gehouden, ’s werelds grootste wedstrijd voor huladansers. In juni is er King Kamehameha Day, de Hawaiiaanse feestdag, met parades. In september vindt de Aloha Week plaats, met culturele evenementen, parades, kanoraces en Hawaiiaanse muziek. En in december de Quicksilver/Eddie Aikau Memorial Big Wave Classic, 8
29-5-2016 5:06
een surfevenement dat gehouden wordt als de golven hoger zijn dan 6 m. In de Verenigde Staten en op Hawaii kent men, naast de gebruikelijke christelijke feestdagen, een aantal andere feestdagen dan in Nederland. In 2014 zijn dit:
20 januari (indien van toepassing): Inauguratiedag Amerikaanse president sinds 1941; 21 januari: Martin Luther King Dag (men eert hem op de 3e maandag van januari, rond zijn verjaardag op 15 januari); 18 februari: Dag van de President (3e maandag van februari); 17 maart: St. Patrick's Day; 18 mei: Dag van de strijdkrachten (3e zaterdag van mei); 27 mei: Memorial Day (herdenking van alle gedode militairen tijdens hun militaire dienst; laatste maandag van mei). Bank Holiday; 14 juni Vlagdag (1777, ontwerp Stars and Stripes door Congres goegekeurd); 04 juli: Independence Day (Onafhankelijkheidsdag (1776), de VS verklaren zich onafhankelijk van Groot-Brittannië). Bank Holiday; 05 augustus: Atoombomdag (herdenking van gebruik eerste atoombom op Hiroshima op 06 augustus 1945); 02 september: Labour Day - Dag van de Arbeid (eerste maandag van september). Bank Holiday; 17 september: Dag van de Grondwet/Burgerschapsdag (1787, de Amerikaanse grondwet wordt van kracht); 14 oktober: Columbus Dag (1492, ontdekking van Amerika; 2e maandag van oktober). Bank Holiday; 18 oktober: Alaska Dag (1867, Alaska komt bij de VS); 31 oktober: Halloween (oorspr. Keltisch feest); 01 november: Allerheiligen (RK); 02 november: Allerzielen (RK); 11 november: Veteran's Day - Oorlogsveteranendag (einde Eerste Wereldoorlog). Bank Holiday; 28 november: Thanksgiving (dankdag voor oogst en andere goede dingen; 4e donderdag van november). Bank Holiday; 07 december: Pearl Harbour Day (1941 Japanse aanval op Pearl Harbour); 16 december: Boston Tea Party (1773, belangrijke gebeurtenis tijdens opstand van VS tegen Groot-Brittannië);
Het openbare leven ligt vrijwel stil op de dag van de Super Bowl, de finale van de American Football-competitie eind januari. Onafhankelijkheidsdag (4 juli) wordt gevierd met veel patriottistische vlaggenparades en vuurwerk. Halloween (31 oktober) is vooral een feest voor kinderen, die verkleed langs de deuren gaan voor snoep. De vierde donderdag van november is Thanksgiving, als veel Amerikanen met de hele familie aanschuiven voor een enorm Thanksgiving-diner.
9
29-5-2016 5:06
adressen
Adressen ANWB zusterorganisatie in de Verenigde Staten De ANWB werkt samen met haar zusterorganisatie American Automobile Association AAA. Vanaf 01 juli 2013 is er ANWB Vakantieradio (via smartphone en tablet). Ambassade van Nederland in de Verenigde Staten 4200 Linnean Avenue NW Washington, DC 20008 Telefoon: + 1 877 388 24 43 (Helpdesk North America) Fax: +1 202 362 34 30 Website: Ambassade van Nederland E-mail:
[email protected] Openingstijden Ambassade: maandag t/m vrijdag van 09.00 tot 16.30 uur Openingstijden Consulaire afdeling: maandag t/m vrijdag van 09.30 tot 12.30 uur Telefonische inlichtingen: + 1 877 388 24 43 Fax: + 1 202 364 24 10 Afspraak maken via www.dutchappointments.com Nederlands Honorair Consulaat op Hawaii Er is een Honorair Consulaat van Nederland in Honolulu (adres, telefoonnummer, e-mail, zie de website van de Nederlandse Ambassade).
lezen
Lezen Service SNP SNP heeft in samenwerking met de gerenommeerde reisboeken & landkaartenwebshop van De Zwerver een handige bestelservice. De manier om snel en gemakkelijk de juiste reisboeken en kaarten voor uw reis in huis te krijgen. Deze postorderservice en de bijbehorende voorwaarden kunt u via internet gratis raadplegen. Op onze website zoekt u de reis van uw keuze en met twee eenvoudige klikken verschijnt een bestelformulier met de juiste selectie behorende bij uw bestemming. U kiest vervolgens welke boeken of kaarten u wilt bestellen. Normaliter is de levertijd 3 werkdagen. Per verzending wordt va. € 2,95 verzendkosten in rekening gebracht en uw bestelling thuisbezorgd.
10
29-5-2016 5:06
souvenirs
Souvenirs Eén van de populairste souvenirs is de Hawaiiaanse bloemenkrans. Er zijn plastic versies die langer meegaan, maar de mooiste zijn natuurlijk de kransen van verse bloemen. Een andere klassieker is een Hawaiiaanse blouse. Naast deze weinig originele souvenirs kunt u ook een CD’s met typisch Hawaiiaanse muziek meenemen of versierd, houten keukengerei van Koa-hout. CITES De Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora (CITES; 1975) is een internationale overeenkomst tussen overheden. De doelstelling van CITES is de handel in wilde dieren en planten zodanig te reguleren, dat deze door overmatige exploitatie en verlies van hun leefomgeving niet in hun voortbestaan of zelfs met uitsterven worden bedreigd. Ook de handel in dierlijke en plantaardige producten, zoals voedingsmiddelen, huiden, bont, tassen, hout, houten (muziek)instrumenten, toeristische souvenirs en medicijnen van tegenwoordig meer dan 30.000 dieren plantensoorten vallen onder CITES. Invoer souvenirs Kijk voor de meest actuele informatie over CITES, het invoeren van voedingsmiddelen, souvenirs, namaakartikelen, cultuurvoorwerpen en dergelijke op de website van de Nederlandse douane.
taal & etiquette
Taal & etiquette De voertaal op Hawaii is Engels. Hawaiiaans wordt nog maar door weinig mensen gesproken, maar wint de laatste jaren weer aan belangstelling. Fooi Een fooi wordt verwacht in cafés, restaurants en de betere hotels. In restaurants is 15% van de rekening gebruikelijk, in fast-food op self-service restaurants wordt er niet verwacht dat u een fooi geeft. Taxichauffeurs, barpersoneel en kappers rekenen ook op een fooi.
van belang
reisdocumenten
Reisdocumenten Voor toegang tot en een verblijf in de Verenigde Staten (ook als stopover onderweg naar een bestemming buiten de VS) hebt u een paspoort nodig dat geldig is tot en met uw verblijf in de VS. Iedereen, dus zowel ouders als kinderen ongeacht de leeftijd hebben een eigen paspoort nodig. 11
29-5-2016 5:06
Paspoorten moeten 'machine readable' zijn. Alle Nederlandse paspoorten, uitgegeven na 1995 zijn dit. Nieuwe Nederlandse paspoorten beschikken over een chip, maar ook de oudere Nederlandse paspoorten zonder chip worden geaccepteerd. Een uitzondering hierop vormt het geval indien u over een noodpaspoort beschikt. Deze wordt niet geaccepteerd door de douane van de VS. In dat geval zult u dus eerst een officieel visum moeten aanvragen (dit is echt iets anders dan het ESTA-formulier). Indien u op Schiphol voorafgaande aan uw vlucht nog een noodpaspoort moet aanvragen voor uzelf of een kind kunt u geen visum direct bevestigd krijgen en zult u dus op uw vlucht naar de VS niet geaccepteerd worden. In het kader van het ESTA-programma moet u ook vooraf een elektronische Reistoestemming voor de VS aanvragen. Leest u alle belangrijke informatie over deze Reistoestemming (ESTA), uw paspoort, het Advanced Passenger Information System (APIS) en uw bagage door deze link te volgen. Wijziging van al deze bovenstaande informatie is altijd mogelijk! Ook wanneer u niet de Nederlandse nationaliteit bezit, kunnen afwijkende bepalingen gelden. Neemt u daarvoor contact op met de ambassade of een consulaat van de Verenigde Staten (zie nuttige adressen). Medisch paspoort Een Europees Medisch Paspoort (EMP) is geen geldig grensdocument! Maar het is wel erg handig voor mensen die met regelmaat medicijnen (moeten) innemen. Het is verkrijgbaar bij oa. huisarts, apotheek, medisch specialist of GGD. Op het EMP vermeldt de arts gegevens over ziekte en de benodigde medicijnen. Met dit document voorkomt u problemen bij de douane. Meer informatie vindt u op EMP en douane. Voor het meenemen van medicijnen die onder de Opiumwet vallen, is een aparte vergunning nodig (zie medicijnen Opiumwet).
Visum
visum Voor toegang tot of een verblijf in de Verenigde Staten heeft u geen visum nodig. Wel moet u een elektronische reistoestemming aanvragen (ESTA). Aanvraag ESTA-reistoestemming Indien u het ESTA formulier rechtstreeks aanvraagt via de website van ESTA dan kost u dat $ 14,- dat u per creditcard via de website moet betalen Klik hier voor het ESTA-formulier rechtstreeks
Indien u geen betaling via de ESTA-website wilt maken dan biedt SNP u de mogelijkheid deze reistoestemming via de VisumCentrale CIBT aan te vragen. Dit is wel een stuk duurder. 12
29-5-2016 5:06
VisumCentrale CIBT Klik hier voor de visumverplichtingen en het aanvragen van een ESTA voor de Verenigde Staten
gezondheid
Gezondheid Als u op reis gaat, dient u goed uitgerust te zijn en over een goede gezondheid en conditie te beschikken. Hierdoor kunnen ongemakken veroorzaakt door het tijdsverschil of een ander klimaat tot een minimum worden beperkt. Gezondheidszorg De Verenigde Staten zijn een land met een hoge standaard van gezondheid en hygiëne. De medische voorzieningen zijn uitstekend maar niet gratis, dus een reisverzekering is verplicht. N.B. Zorg dat u niet vertrekt zonder een uitgebreide ziektekosten- en/of reisverzekering. Voor een bezoek aan de Verenigde Staten/Hawaii heeft u geen vaccinaties nodig. Medicijnen Heeft u speciale aandoeningen, dan is het zeer aan te raden een codicil/talisman te dragen. Gebruikt u medicijnen op doktersvoorschrift, neem dan een medicatielijst en voldoende voorraad vanuit Nederland mee voor de duur van uw verblijf in duidelijk gemerkte verpakkingen. Denk eraan de (plaatselijke) reisleiding in te lichten over uw medicijngebruik en eventuele allergieën voor bepaalde medicijnen. N.B. Let op mogelijke invoervoorwaarden van uw medicijnen. Dit voorkomt problemen met de douane (zie ook 'medisch paspoort'). Hygiëne Bij de bereiding van maaltijden wordt in hotels en restaurants hoogste zorg besteed aan hygiëne, zodat ziekten zelden voorkomen. Goede hygiëne is erg belangrijk tijdens uw vakantie. We raden aan uw handen vaak en goed te wassen, zeker na toiletbezoek en voor het eten. Een paar pakjes ‘wetties’ komen op veel momenten goed van pas. EHBO U dient zelf te zorgen voor enkele EHBO-spullen, oa. pijnstillers, pleisters, compeed, jodiumtinctuur, norit, immodium, sporttape, rekverband, zonnebrand, zonnebril, ed. Praktisch
Draagt u een bril, hang deze met een koortje om uw nek, neem een reservebril mee en een kopie van de specificaties van uw bril. Draagt u lenzen, neem dan ook een reservebril (met zonneglazen!) mee.
Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT) 13
29-5-2016 5:06
Het KIT geeft lezenswaardige boekjes uit over gezond blijven in het buitenland, oa. ’Hoe blijf ik gezond in de tropen’, 'Hoe blijf ik gezond in de diepte', ’Grote reizen met kleine kinderen' of 'Gezond op reis met kinderen’. Ze zijn te koop in de betere boekhandels, buitensportzaken en bij het KIT zelf.
vaccinatie
Vaccinatie Voor een verblijf in de Verenigde Staten/Hawaii zijn geen vaccinaties verplicht. Aanbevolen Bijzonderheden: Laat u informeren u over de risico’s op besmetting met Rabiës (Hondsdolheid) en Dengue (Knokkelkoorts). Teken De Ziekte van Lyme en Tekenencephalitis (Tick-borne Encephalitis; TBE, FSME, RSSE) worden overgedragen door teken. Het verspreidingsgebied van beide aandoeningen komt (nog) niet overeen. De eerste komt vrijwel overal ter wereld voor, de tweede in delen van West-, Midden- en Oost-Europa, Scandinavië en Siberië. Het risico op besmetting is volgens deskundigen beperkt. Door het dragen van bedekkende kleding en insmeren met insectenwerende middelen (DEET) kunnen tekenbeten zoveel mogelijk voorkomen worden. Ook hier geldt: voor een algemeen advies is er de website van het LCR of ITG, een persoonlijk advies (bv. inenting tegen Tekenencephalitis) dient te worden besproken met uw huisarts en/of een arts van een reizigersadviescentrum (GGD Nederland). Algemeen en persoonlijk advies inentingen Voor de meest actuele informatie over verplichte/aanbevolen (herhalings) inentingen per ziekte en per land met bijbehorende, algemene beschermingsadviezen verwijzen wij u naar de website van het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (LCR) in Nederland of het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in België. Voor een persoonlijk advies moet u zich 4 tot 6 weken voor vertrek laten adviseren door uw huisarts en/of een arts van een reizigersadviescentrum (GGD Nederland). Vaccinaties en antiMalariamaatregelen kunnen verschillen per reiziger. Neem voor een gericht medisch advies het SNP reisprogramma mee om te kunnen zien in welk gebied u reist. Vaccinaties halen tijdrovend? U gaat op reis en heeft vaccinaties nodig, maar heeft weinig tijd door uw drukke baan of gezinsleven. Een afspraak maken kost u veel tijd en kan vaak niet op het moment dat het u uitkomt. Dit is nu verleden tijd. Thuisvaccinatie.nl biedt u namelijk hét alternatief voor de GGD of ander vaccinatiecentrum. Natuurlijk wilt u die welverdiende vakantie ook niet laten verpesten door het oplopen van een infectieziekte. Dankzij tijdige vaccinatie kunt u uzelf een hoop ellende besparen. Een kleine moeite, vooral omdat Thuisvaccinatie.nl gewoon bij u thuis komt voor de vaccinatie. Ook 14
29-5-2016 5:06
vaccineren we regelmatig tijdens bijeenkomsten. Makkelijk toch? De voordelen van Thuisvaccinatie.nl:
vaccinatie en reisadvies bij u thuis buiten kantooruren en in weekenden vaccinatie door erkende artsen vergoeding meestal (deels of geheel) mogelijk
Klik hier om naar de site van Thuisvaccinatie.nl te gaan.
veiligheid
Veiligheid Hawaii is een erg veilige Amerikaanse staat. Maar waar u ter dege rekening mee moet houden is het eeuwenoude systeem van 'Kapu'. Onderweg zult u regelmatig bordjes tegenkomen met Kapu, wat zoveel betekent als Verboden Toegang. Respecteer dit verbod want met name de lokale bevolking hecht daar grote waarde aan. Ook zult u langs de kusten bordjes tegenkomen met een Tsunami waarschuwing. Bij het horen van de bijbehorende sirenes moet u onmiddelijk hogere grond opzoeken, aangegeven middels de bordjes.
handig
douanebepalingen
Douanebepalingen Medicijnen Voor medicijnen die onder de Opiumwet vallen wordt een medisch paspoort aanbevolen (medicijnen Opiumwet). Andere medicijnen: geen problemen mits voor eigen gebruik en beperkte hoeveelheid. In- en uitvoer Voor alle in- en uitvoerbepalingen voor Nederland van oa. wilde dieren en planten en ervan afgeleide producten (CITES), voedingsmiddelen, souvenirs, namaakartikelen, cultuurvoorwerpen en dergelijke verwijzen wij u naar de website van de Nederlandse douane.
communicatie
Communicatie Wilt u vanaf uw vakantiebestemming Hawaii naar Nederland telefoneren, dan draait u 011-31. Indien u in een hotel gebruik maakt van een telefoon via de 'operator' dan wordt daar een extra fee voor berekend. Het is veel goedkoper om een'calling card' aan te schaffen, te verkrijgen in een supermarkt of 15
29-5-2016 5:06
benzinestation. Deze geeft een eindeloze hoeveelheid belminuten voor slechts 10, 20 of 30 dollar. U moet dan eerts een algemeen nummer draaien, dan een pincode en dan het nummer dat u wilt bereiken. Dit is echt veel goedkoper dan via een hotel of met uw eigen mobiele telefoon. De thuisblijvers die vanuit Nederland naar Hawaii willen bellen, doen dat door eerst 00-1-808 te draaien.
eten & drinken
Eten & drinken Drinkwater Kraanwater kan in het hele land zonder problemen gedronken worden. Er wordt gevraagd in de zomermaanden spaarzaam om te gaan met water.
geldzaken
Geldzaken Amerikaanse Dollar en Cent De munteenheid van de Verenigde Staten is de Amerikaanse Dollar. Deze is verdeeld in honderd dollarcenten, ook wel cents of pennies genoemd. Daarnaast zijn de volgende muntsoorten in gebruik: nickel (5 cent), dime (10 cent), quarter (25 cent), half dollar (50 cent) en dollar (100 cent). Activeren betaalpassen Ter voorkoming van betaalpasfraude en vergroting van de veiligheid hebben alle Nederlandse banken besloten om het gebruik van de betaalpas buiten Europa standaard te blokkeren. Als je je betaalpas buiten Europa wilt gebruiken, zul je dit bij de bank moeten aangeven. Doe dit voor vertrek, want bij de meeste banken duurt het minimaal 1 dag voor de aanpassing is verwerkt. Bij de meeste banken kan het betaalprofiel online voor de duur van je verblijf buiten Europa gewijzigd worden binnen de ‘internetbankieren’ omgeving, aanpassing op bankkantoren is ook mogelijk. Kijk op de website van je bank voor meer informatie over het gebruik van de betaalpas buiten Europa en hoe je het betaalprofiel kunt wijzigen. Geldautomaten In de VS zijn voldoende geldautomaten aanwezig. Informatie over geldautomaten in een bepaalde plaats kunt u vinden via de website: Mastercard ATM locator Creditcards en pinpassen Creditcards (Diners, Visa, American Express en Eurocard/Mastercard) zijn het meest gebruikte betaalmiddel in de VS. Hiermee betalen is bijna overal mogelijk: winkels, tankstations, hotels, restaurants, campings etc. Als u een pinpas met Cirrus/Maestro logo heeft, kunt u geld pinnen bij vrijwel alle geldautomaten. Deze vindt u in banken, in de grotere supermarkten en soms 16
29-5-2016 5:06
in benzinestations. N.B. Bij gebruik van creditcard of pinpas is het erg belangrijk deze niet uit het oog te verliezen. Het komt helaas vaak voor dat uw kaartgegevens gekopieerd worden en uw creditcard of pinpas leeg gehaald wordt. Let er goed op dat niemand uw pincode kan afkijken als u betaalt of geld opneemt. Fraude met creditcards is niet uit te sluiten. Elke creditcardmaatschappij is hiervoor verzekerd, maar door alert te zijn kunt u veel problemen voorkomen. Koersinformatie
openingstijden
Openingstijden Er zijn plaatselijke verschillen, maar gebruikelijke openingstijden zijn: Winkels ma-wo en za van 09.00-18.00, do en vr tot 21.00 Banken ma-vr van 10.00-16.00, soms op zaterdagochtend
overig
Electriciteit In de Hawaii is de netspanning 120 volt. U heeft een verloopstekker nodig. Als uw elektrische apparaten niet geschikt zijn voor 120 volt heeft u ook een omvormer nodig. Meer informatie over het type stopcontact, stekker, netspanning en frequentie, zie de website wereldstopcontacten.nl. Tijdsverschil In Honolulu is het 11 uur vroeger dan in Amsterdam. 17
29-5-2016 5:06
op reis
algemeen
Rondreizen Er zijn vele binnenlandse vluchten tussen Honolulu (op het eiland Oahu) en Kauai, Maui, Kona en Big Island. Om de eilanden zelf te verkennen kunt u het beste gebruik maken van een huurauto.
per auto
Per auto De wegen zijn ruim en in het algemeen erg rustig. De meeste eilanden kennen alleen een soort rondweg die de contouren van het eiland volgt. De kwaliteit van deze wegen varieerd aanzienlijk, van moderne snelwegen in de buurt van de steden tot ’bumpy’ asfalt en gravelwegen. Met name aan de noordwestzijde van de eilanden, daar waar de wegen in het regenwoud zijn uitgehakt, zijn de wegen smal met eindeloos veel bochten en ’one lane bridges’. Een Europees rijbewijs is geldig.
per vliegtuig
Binnenlandse vluchten SNP kan voor u de binnenlandse vluchten tussen de eilandjes boeken in combinatie met een internationaal ticket. Meer informatie over vluchten en prijzen kunt u telefonisch of bij de SNP Reiswinkel opvragen. Internationale vluchten Zorgt u ervoor niet de koffers op slot te doen. De douane houdt zich het recht voor koffers open te maken ter controle. Het kan voorkomen dat u moet betalen voor uw bagage bij de check-in. Steeds meer vluchtmaatschappijen rekenen kosten voor het inchecken van een tweede stuk of zelfs een eerste stuk bagage, met name bij nationale vluchten, en op dit moment zeker in de Verenigde Staten. Indien u een stopover van meerdere dagen maakt, bijvoorbeeld in New York, alvorens naar uw eindbestemming te vliegen, dan wordt deze vlucht naar uw eindbestemming een nationale vlucht en moet u in de meeste gevallen betalen voor de bagage (ongeveer $ 15,- voor het eerste stuk en $ 25,- voor het tweede stuks). Ook worden op deze nationale vluchten veelal maaltijden uitsluitend tegen betaling geleverd. De bepalingen van airlines hieromtrent wijzigen regelmatig. Op de internetsite van de maatschappij waarmee u vliegt vindt u de actuele informatie hierover.
verblijven 18
29-5-2016 5:06
Verblijven Hotels en motels in Hawaii zijn in het algemeen anders dan in Europa. Kamers zijn in het algemeen ruim, met 1 of 2 grote bedden, en altijd voorzien van douche/wc, tv en meestal telefoon. Kortom, aan comfort ontbreekt het niet. De meeste hotels zijn in exotische stijl gebouwd en hebben vaak de beschikking over een zwembad, terras en strand. Hotels met ’vakantiesfeer’ dus! Alle hotels die in deze bijlage genoemd worden zijn ook los te boeken. Indien u losse hotels wilt boeken, is een minimum van 4 nachten vereist, hetzij in hetzelfde hotel, hetzij in een combinatie van hotels. Indien u tevens autohuur boekt zijn slechts 2 hotelovernachtingen vereist. SNP kan in vrijwel ieder redelijk dorp of stadje accommodatie voor u boeken. Onderstaande hotels in de meest voor de hand liggende plaatsen kunnen wij u in ieder geval aanbevelen.
19
29-5-2016 5:06
