Handreiking voor het opstellen en beoordelen van Gemeentelijke Ruimtelijke Plannen

Handreiking voor het opstellen en beoordelen van Gemeentelijke Ruimtelijke Plannen

Gedeputeerde Staten van Groningen December 2007

1.

Aan deze Handreiking kunnen geen rechten worden ontleend.

2.

Hoewel bij deze Handreiking de uiterste zorg is nagestreefd, kan de provincie Groningen voor eventuele (druk)fouten en/of onvolledigheden geen aansprakelijkheid aanvaarden.

INHOUDSOPGAVE

Hoofdstuk 1 Algemene onderwerpen ............................................................................. 4 H 1.1 Duurzame Ontwikkeling ......................................................................................................... 4 H 1.2 Duurzaam bouwen .................................................................................................................. 7 H 1.3 Energiebesparing en duurzame energie.............................................................................. 9 H 1.4 Windenergie ........................................................................................................................... 13 H 1.5 Ruimtelijke kwaliteit, Beeldkwaliteitsplan, Welstandsbeleid ........................................... 16 H 1.6 Landschap en cultuurhistorie............................................................................................... 20 H 1.7 Beschermde stads- en dorpsgezichten, monumenten, beeldbepalende panden ....... 24 H 1.8 Traditionele molens, molenbiotoop..................................................................................... 28 H 1.9 Oude Groninger dijken ......................................................................................................... 29 H 1.10 Archeologie ............................................................................................................................ 31 H 1.11 Reclame-uitingen................................................................................................................... 35 H 1.12 Ontgrondingen ....................................................................................................................... 37 H 1.13 Watertoets .............................................................................................................................. 40 H 1.14 Gemeentelijk waterplan........................................................................................................ 45 H 1.15 Milieu-effectrapportage (m.e.r.) en strategische milieubeoordeling (SMB), tegenwoordig planm.e.r. genaamd.............................................................................. 47 H 1.16 Sociale veiligheid................................................................................................................... 49

Hoofdstuk 2 Wonen ........................................................................................................... 50 H 2.1 H 2.2 H 2.3 H 2.4 H 2.5 H 2.6

Wonen..................................................................................................................................... 50 Omvang en fasering woningbouwmogelijkheden in bestemmingsplannen ................. 57 Stadsecologie ........................................................................................................................ 61 Exclusieve woonvormen (o.a. landgoederen en buitenplaatsen) .................................. 63 Aan huis gebonden beroep of bedrijf ................................................................................. 65 Aan-, uitbouw en bijgebouw................................................................................................. 66

Hoofdstuk 3 Handel en bedrijven................................................................................... 68 H 3.1 H 3.2 H 3.3 H 3.4 H 3.5 H 3.6 H 3.7 H 3.8 H 3.9.

Winkelvoorzieningen en detailhandel................................................................................. 68 Behoefteraming bedrijventerreinen .................................................................................... 71 Locatiebeleid bedrijventerreinen / duurzame bedrijventerreinen ................................... 73 Locatiebeleid en parkeren bezoekersintensieve functies ............................................... 75 Bedrijventerreinen in de economische kernzones ........................................................... 77 Bedrijven(terreinen) buiten de economische kernzones ................................................. 80 Bedrijfswoningen op bedrijventerreinen............................................................................. 82 Inpasbaarheid van bedrijven (milieuzonering) .................................................................. 85 Prostitutiebedrijf/seksinrichting............................................................................................ 87

Hoofdstuk 4 Landbouw, tuinbouw, bosbouw ............................................................. 88 H 4.1 H 4.2 H 4.3 H 4.4 H 4.5 H 4.6 H 4.7 H 4.8

Wet ammoniak en veehouderij (Wav) ................................................................................ 88 Agrarische bedrijven en hinder (zonering) ........................................................................ 90 Agrarisch bouwperceel inclusief mestopslag en mestvergisting en biomassa............ 92 Nieuwvestiging agrarisch bedrijf ......................................................................................... 96 Intensieve veehouderij.......................................................................................................... 98 Glastuinbouw ....................................................................................................................... 100 Tweede agrarische bedrijfswoning ................................................................................... 102 Niet-agrarische nevenactiviteiten agrarische bedrijven................................................. 104 2

H 4.9 Houtteelt en bosaanleg....................................................................................................... 106 H 4.10 Vrijkomende (agrarische) gebouwen ............................................................................... 107 4.11 Niet-agrarische bedrijven in het landelijke gebied.......................................................... 110

Hoofdstuk 5 Natuur.......................................................................................................... 112 H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel- en Habitatrichtlijn ............................................................................................................... 112 H 5.2 Soortenbescherming: Flora- en faunawet ....................................................................... 116 H 5.3 Ecologische Hoofdstructuur (EHS)................................................................................... 119 H 5.4 Agrarisch cultuurlandschap ............................................................................................... 122 H 5.5 Milieubeschermingsgebieden............................................................................................ 125 H 5.6 Duisternis.............................................................................................................................. 128 H 5.7 Compensatiebeginsel ......................................................................................................... 129 H 5.8 Waddengebied..................................................................................................................... 132 H 5.9 Nationaal Park Lauwersmeer ............................................................................................ 134

Hoofdstuk 6 Recreatie..................................................................................................... 136 H 6.1 H 6.2 H 6.3 H 6.4 H 6.5 H 6.6

Cultuurtoerisme ................................................................................................................... 136 Routegebonden recreatie en dagrecreatie...................................................................... 137 Vaarrecreatie en jachthavens............................................................................................ 140 Recreatiebungalows ........................................................................................................... 144 Kamperen ............................................................................................................................. 148 Lawaaisporten...................................................................................................................... 151

Hoofdstuk 7 Bijzondere functies.................................................................................. 152 H 7.1 Militaire oefenterreinen ....................................................................................................... 152 H 7.2 Delfstoffen: aardgas en zout.............................................................................................. 154 H 7.3 Gebruik diepe ondergrond ................................................................................................. 157

Hoofdstuk 8 Verkeer en transport................................................................................ 160 H 8.1 Wegennet: bereikbaarheid, verkeersafwikkeling, categorisering en inrichting wegen, Duurzaam Veilig ........................................................................................................... 160 H 8.2 Vaarwegen ........................................................................................................................... 163 H 8.3 Openbaar vervoer ............................................................................................................... 167 H 8.4 Fietsers en voetgangers..................................................................................................... 169 H 8.5 Ruimtelijke reserveringen hoofdinfrastructuur wegen, spoorwegen, vaarwegen, buisleidingen, hoogspanningsleidingen.................................................................... 171 H 8.6 Straalpaden, laagvliegroutes, zones rond vliegvelden .................................................. 175 H 8.7 Antennes (voor mobiele telecommunicatie) .................................................................... 177

Hoofdstuk 9 Milieu ........................................................................................................... 179 H 9.1 H 9.2 H 9.3 H 9.4 H 9.5 H 9.6 H 9.7 H 9.8 H 9.9

Wegverkeerslawaai............................................................................................................. 179 Geluidgezoneerde industrieterreinen (Wet geluidhinder) ............................................. 183 Railverkeerslawaai .............................................................................................................. 187 Luchtkwaliteit en geur ......................................................................................................... 190 Bodem................................................................................................................................... 194 Externe veiligheid/risicokaart............................................................................................. 198 Transport gevaarlijke stoffen ............................................................................................. 204 Straling .................................................................................................................................. 207 Stad en milieu ...................................................................................................................... 209 3

Hoofdstuk 1 Algemene onderwerpen H 1.1

Duurzame Ontwikkeling

De provincie hecht veel waarde aan duurzame ontwikkeling. POP2: hfdst 2.1 Hoofddoelstelling, p 18; hfdst. 2.2, Centrale uitgangspunten omgevingsbeleid onder III Werken aan een duurzame leefomgeving, p 22 Hoofddoelstelling: “Duurzame ontwikkeling: voldoende werkgelegenheid en een voor mens en natuur leefbaar Groningen met behoud en versterking van de kwaliteiten van de fysieke omgeving, waarbij toekomstige generaties voldoende mogelijkheden houden om zich te ontplooien." p. 18 Centraal uitgangspunt: "Bij het werken aan de vormgeving van de fysieke omgeving is duurzaamheid voor ons een leidend beginsel. Wij zullen bij de gebiedsgerichte uitwerking plannen en maatregelen toetsen op duurzaamheidaspecten." p. 22 Nota: “Provinciale Strategie voor Duurzame Ontwikkeling” Commentaar/uitleg: Duurzame Ontwikkeling is een procesondersteunend concept, dat dient te worden ingezet om op afgewogen en uitgebalanceerde wijze bruggen te slaan tussen verschillende thema’s. Op die manier wordt gestreefd naar het vinden van een evenwichtige balans tussen economische, natuur&milieu en sociaal-culturele aspecten. Niet alleen in relatie tot het ‘hier en nu’, maar ook in relatie tot ‘elders’ (provincie als geheel, Nederland, internationaal) en ‘later’ (toekomstige generaties). Om dit te bereiken moet aan de verschillende, voor het plan relevante, thema’s in relatie tot elkaar (integraal) en in relatie tot de omgeving aandacht worden besteed. Bovendien dienen keuzes bewust en expliciet te worden gemaakt. Natuur&milieu domein

Zoeken naar een duurzame balans

Sociaal-cultureel domein Economisch domein Welke thema’s vallen onder de verschillende domeinen? Bij het economische domein valt te denken aan: economische structuur, arbeid, infrastructuur, kennis, natuurlijke hulpbronnen en kapitaalgoederen. Groningen streeft naar versterkte economische groei en werkgelegenheid. Voorwaarden hiervoor zijn onder andere een goed functionerende arbeidsmarkt, een goed vestigingsklimaat voor bedrijven en een goede infrastructuur die zorgt voor een optimale ontsluiting. Duurzame economische ontwikkeling in Groningen richt zich dus op versterking van de economische infrastructuur met in acht neming van een zo efficiënt mogelijk management van zowel natuurlijke hulpbronnen (energie, grondstoffen, ruimte) als sociale hulpbronnen (arbeidspotentieel).

4

Het sociaal-culturele domein bevat de thema’s: onderwijs&vorming, burgerschap, leefomgeving, solidariteit, consumptiepatroon, culturele diversiteit en gezondheid&voorzieningen. Mensen moeten in Groningen gezond en veilig kunnen leven, in een goede woonomgeving. Sociale waarden zijn belangrijk bij duurzaam handelen en het verbeteren van de kwaliteit van leven in Groningen. Versterking van de sociale infrastructuur is een belangrijke opgave. Duurzame sociaal-culturele ontwikkeling in Groningen richt zich op de ontwikkeling van mensen en hun sociale organisatie, waarbij aspecten als sociale cohesie, veiligheid, gezondheid en participatie een belangrijke rol spelen. Bij het natuur&milieu domein valt te denken aan: bodem, oppervlaktewater, lucht, diep grondwater, natuur en delfstoffen. Groningen zet in op versterking van natuur, landschap en milieu. Rust, ruimte, schone lucht, schoon water en de aanwezigheid van waardevolle natuur worden beschouwd als kernkwaliteiten van Groningen. Bij duurzame natuur en milieuontwikkeling in Groningen staat behoud en ontwikkeling van genoemde kernkwaliteiten als basisvoorwaarden voor verder de ontwikkeling centraal en speelt zorgvuldig management van natuurlijke hulpbronnen een belangrijke rol. In principe gelden de volgende vuistregels voor een duurzame ontwikkeling: • er is geen afwenteling tussen de domeinen (dus groei in het ene domein gaat niet ten koste van het andere domein), • er is geen afwenteling op andere generaties, en • er is geen afwenteling naar andere schaalniveaus (gemeente, provincie, Nederland, etc.). Deze vuistregels dienen vooral ter beoordeling van het beleid van de provincie als resultaat van uitgevoerde projecten. Op project- en planniveau zullen de vuistregels minder stringent kunnen worden gehanteerd. Afwenteling is hier onontkoombaar en toegestaan, mits dat uiteindelijk geen nadelige gevolgen heeft voor de evenwichtige balans van het totale beleid. Uiteindelijk is het aan de politiek om hierin keuzes te maken. Voor ieder project of plan is een andere verzameling thema’s relevant. Zoals hierboven aangegeven, is de mate van naleving van de duurzaamheidsvuistregels, afhankelijk van de grootschaligheid van een project, op verschillende niveaus haalbaar. Het is belangrijk dat men zich bewust is van de invloed die een project of plan op een thema heeft. Dit kan positief of negatief zijn. Er is sprake van duurzaamheid wanneer eventuele negatieve effecten die thema’s op elkaar of op de toekomst hebben verminderd of gecompenseerd worden, of wanneer elementen toegevoegd worden die zorgen dat verschillende thema’s elkaar versterken (het voorkomen van afwentelingen en het zoeken naar synergie). Wat betreft het eerste punt kunnen oplossingen gezocht worden binnen bijvoorbeeld de onderwerpen duurzaam bouwen, energiebesparing en duurzame energie. Wat betreft het tweede punt kan bijvoorbeeld worden gedacht aan efficiënt ruimtegebruik, functiecombinaties of het zoeken naar mogelijkheden om met één maatregel meerdere doelen tegelijkertijd te dienen. Het proces waarmee de plannen tot stand komen is belangrijk. Een goede afweging is alleen gewaarborgd wanneer de plannen in interactie met de diverse doelgroepen en/of omgeving tot stand komen. Naast integraliteit en interactie, kunnen innovatieve elementen de duurzaamheid van een plan vergroten. In de ruimtelijke kwaliteitsparagraaf (H 1.5) geven gemeenten aan hoe zorg en aandacht wordt besteed aan de ruimtelijke kwaliteit. In aanvulling daarop is belangrijk dat gemeenten inzichtelijk maken op welke manier het plan bijdraagt aan de duurzame ontwikkeling van de gemeente en/of regio. Individuele projectplannen moeten niet alleen inzicht geven in de wijze waarop de voor dat project geformuleerde projectdoelen worden gerealiseerd maar dienen ook duidelijk te maken op welke wijze het project bijdraagt aan bredere, meer algemene ambities, zoals bijvoorbeeld door de provincie geformuleerd in het POP2. Rijk: Nationaal Milieubeleidsplan 4 en Interprovinciaal Overleg (IPO) Commentaar/ uitleg: Het Rijk heeft in het Nationaal Milieubeleidsplan 4 (NMP4) de kaders neergelegd voor de duurzame ontwikkeling van Nederland. Volgens dit NMP 4 moet Nederland binnen 30 jaar zijn overgestapt naar een duurzame samenleving. Daarvoor zijn ingrijpende (inter)nationale maatschappelijke veranderingen nodig, zogenaamde transities. Naast algemene achtergronden over duurzame ontwikkeling en

5

transities bevat dit dossier ook meer praktische informatie over duurzaam consumeren, duurzaam hout, duurzaam klussen en duurzaam ondernemen. Het NMP4 benoemt zeven hardnekkige milieuproblemen: 1. Verlies aan biodiversiteit, 2. Klimaatverandering, 3. Overexploitatie van natuurlijke hulpbronnen, 4. Bedreiging van de gezondheid, 5. Bedreigingen van de externe veiligheid, 6. Aantasting van de leefomgeving en 7. Onbeheersbare risico's. In het NMP4 wordt de transitieaanpak niet concreet uitgewerkt. Wel staan er vier noodzakelijke transities in, waaronder die naar duurzame energie. Daarnaast ook de transities naar duurzaam gebruik van biodiversiteit en natuurlijke hulpbronnen, naar duurzame landbouw en naar duurzame mobiliteit. De minister van VROM heeft voor de kabinetsperiode 2007-2011 acht prioriteiten gekozen, waarvan Klimaat en Energie de eerste is. Ook het IPO heeft een viertal prioriteiten vastgesteld, die aansluiten bij die van VROM: klimaat en energie; burgers in een gezonde, veilige en duurzame omgeving; slimmere regels: minder lasten en een betere uitvoering ervan en Mooi Nederland, wat o.m. inhoudt de verrommeling van landschap en bedrijventerreinen tegengaan en een klimaatbestendig Nederland.

Verwijzingen: Provinciale Strategie voor Duurzame Ontwikkeling, provincie Groningen 2003 IPO: Strategische Duurzaamheidagenda 2007-2011 Het cluster Duurzame Ontwikkeling en Milieubeleid provincie Groningen van de afdeling Milieubeleid en Bodemsanering van de provincie Groningen. Te bereiken via hieronder aangegeven afdelingssecretariaat. Nationaal Milieubeleidsplan 4 (ministerie VROM) Nota Ruimte, par. 1.2, p. 22 - Beleidsopgaven en -doelen: duurzame ruimtelijke ontwikkeling H. 1.2 Duurzaam bouwen H. 1.3 Energiebesparing en duurzame energie H. 9.5 Bodem: ketenbeheer grond POP2: duurzaam veilig p. 53 (onder Stroomlijnen verkeersafwikkeling), p. 58 (onder Duurzaam veilig), p. 103 (onder Meerjarenprogramma West 2005+); duurzaam waterbeheer p. 38 (onder Duurzame inrichting en beheer), p. 39 (onder Duurzaam waterbeheer); duurzame bedrijventerreinen p. 27 (onder Duurzame bedrijventerreinen), p. 32 (onder Opgaven) en duurzame technologie p. 27 (onder Duurzaam ondernemen e.v.)

Informatie te krijgen bij: Ministerie van VROM: www.vrom.nl/duurzameontwikkeling Provincie Groningen: www.provinciegroningen.nl

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Milieubeleid en Bodemsanering

Tel. 050 316 4766

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Draagt het plan bij aan de duurzame ontwikkeling van de regio/provincie? • Is aan de verschillende thema’s aandacht besteed in relatie tot elkaar (is gezocht naar synergie, is afwenteling voorkomen)? • Zijn keuzes expliciet gemaakt? • Is aan de verschillende, voor het project relevante, thema’s aandacht besteed in relatie tot de toekomst?

6

H 1.2

Duurzaam bouwen

De provincie wil duurzaam bouwen stimuleren. POP2 hfdst.3.2 Wonen in Groningen, par. 16, Kwaliteit bebouwing, onderdeel Duurzaam bouwen, p 38 "Wij willen duurzaam bouwen stimuleren. Duurzaam Bouwen omvat globaal gezien de volgende aspecten: - het gebruik van duurzame bouwmaterialen; - duurzaam energie- en watergebruik; - het duurzaam inrichten van bebouwd gebied. Wij vragen van gemeenten en waterschappen bij de voorbereiding en uitvoering van hun plannen voor nieuwbouw en herstructurering uit te gaan van de principes van duurzaam bouwen." Commentaar/uitleg: In 1997 heeft de provincie Groningen met o.a. gemeenten en woningcorporaties, architecten en bouwondernemingen het convenant Duurzaam Bouwen ondertekend. Het duurzaam bouwen en het duurzaam inrichten van vooral de woonomgeving blijven echter de nodige aandacht vragen. Gemeenten kunnen dan ook nog steeds bij het Informatiepunt Duurzaam Bouwen in Groningen de nodige informatie vragen (tel. 050-5290910). De principes van het nationaal pakket duurzame stedenbouw en duurzaam bouwen dienen als uitgangspunt te worden gehanteerd bij nieuwe woninglocaties en bij de herstructurering. Het duurzaam bouwen wordt de laatste tijd tevens in verband gebracht met het besparen van energie en het creëren van een gezond binnenklimaat binnen de woning. De omgevingskwaliteit maakt ook onderdeel uit van Duurzaam Bouwen. Bij (o.a. ISV)-projecten dient dan ook niet alleen naar het te bouwen object zelf gekeken te worden, maar ook naar de invloed van de omgeving op het bouwwerk (zon en schaduw, geluid, geur, bomen etc.) en de invloed van het gebouw op de omgeving (aanblik, schaduw, geluid, geur etc.). Tevens kunnen de principes van duurzaamheid op de directe woonomgeving worden toegepast (gescheiden afvoer van regen- en oppervlaktewater, duisternis, duurzaam groen, etc.)

Verwijzingen: H 1.3 Energiebesparing en duurzame energie H. 1.1 Duurzame ontwikkeling H 1.13 Watertoets H 1.14 Gemeentelijk waterplan H 3.3 Locatiebeleid bedrijventerreinen, duurzame bedrijventerreinen H. 9.5 Bodem: ketenbeheer grond POP2: duurzaam waterbeheer p. 38 (onder Duurzame inrichting en beheer) en p. 39 (onder Duurzaam waterbeheer); duurzame bedrijventerreinen p. 27 (onder Bedrijven en omgeving e.v.) en p. 32 (onder Opgaven); duurzaam ondernemen p. 27 (onder Duurzaam ondernemen) Nationaal pakket Duurzaam Bouwen Nationaal pakket Duurzame Stedenbouw Kaderplan Lokale Ondersteuning Klimaatbeleid en Duurzaam Bouwen, 2001 Het bestemmingsplan als instrument voor Duurzame stedenbouw. november 1999, VROM nr 990343/0/09-99 22937/211 Bouwbesluit Informatiepunt Duurzaam Bouwen, www.ipdubo.nl www.duurzaambouwen.senternovem.nl

7

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Milieubeleid en Bodemsanering

Tel. 050 316 4766

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Worden de principes voor duurzaam bouwen in het plan mogelijk gemaakt en gestimuleerd? • Worden de principes voor duurzame stedenbouw toegepast? • Is rekening gehouden met de invloed van de omgeving op het bouwwerk? • Is rekening gehouden met de invloed van het bouwwerk op de omgeving? • Is het gemeentelijke dubo-beleid beschreven in de toelichting op het plan? • Zijn de principes van duurzaamheid op de directe woonomgeving toegepast? • Zijn er relaties gelegd tussen duurzaam bouwen en energiebesparing en een gezond binnenklimaat?

8

H 1.3

Energiebesparing en duurzame energie

In ruimtelijke plannen, daar waar het gaat om vestiging van nieuwe bedrijven, ontwikkeling van bedrijventerreinen, aanleg van (energie-) infrastructuur, realisatie van nieuwbouwwijken en renovatie van bestaande wijken dient integraal aandacht uit te gaan naar de mogelijkheden voor energiebesparing en de toepassing van duurzame energie. POP2: hfdst. 2.2 Koersen op Karakter, Centrale Uitgangspunten omgevingsbeleid onder II Eigen karakter handhaven en versterken, p. 22; hfdst. 3.1 Ondernemend Groningen, par. 4 Bedrijven en omgeving, onderdeel Belangrijke duurzaamheidaspecten van bedrijventerreinen p. 27, onderdeel Duurzaam ondernemen p. 27 en par. 6 Kansen voor de landbouw, onderdeel Ontwikkeling land- en tuinbouw p. 29; hfdst. 3.2 Wonen in Groningen, par. 11 Stedelijke vernieuwing p. 33 hfdst. 3.2 Wonen in Groningen, par. 16 Kwaliteit bebouwing, onderdeel Duurzaam bouwen p. 38; hfdst. 3.5 Schoon en Veilig Groningen, par. 40 Gebruik ondergrond en delfstoffen, onderdeel Gebruik diepe ondergrond p. 63; Klimaat en energie p. 64, par. 41 Energiebesparing en schone energie p.64, onderdeel Windenergie p. 64, onderdeel Koude- en Warmteopslag in de bodem p. 65, onderdeel Kernenergie p. 65 Centraal uitgangspunt: "Wij stimuleren energiebesparing en de inzet van schone energie, zowel in de huishoudens als bij de bedrijven. Wij wijzen de bouw van kerncentrales in de provincie en aangrenzende gebieden af, zolang voor de diverse daarmee verbonden problemen geen verantwoorde oplossingen zijn gevonden." p. 22. "Daarom houden we zoveel mogelijk rekening met duurzaamheidsaspecten bij de locatiekeuze, het ontwerp en het gebruik van bedrijventerreinen en kantoorlocaties. (….)" p. 27 "Wij willen een bijdrage leveren aan de ontkoppeling van economische groei en milieudruk door het ontwikkelen en toepassen van duurzame technologie en productieprocessen. Daarnaast blijven we inzetten op het realiseren van milieudoelstellingen door bedrijven via bedrijfsmilieuplannen.(……)" p. 27 "Wij willen de ontwikkeling van (….) en duurzaam producerende land- en tuinbouw ondersteunen (……..)" p. 29 "Bij de verbetering van bestaande panden valt vaak veel milieuwinst te boeken door voorzieningen voor energie- en waterbesparing en toepassing van duurzame bouwmaterialen." p. 33 "Wij willen duurzaam bouwen stimuleren" p.38. "Mede met het oog op de economische ontwikkeling van onze provincie willen wij energiebesparing (en daarmee beperking van CO2 emissie) bij de bedrijven in de provincie ondersteunen en stimuleren. De provincie zal op grond van landelijke afspraken de komende jaren extra aandacht besteden aan het convenant Benchmarking energie-efficiency (…)". "Daarnaast zal ook bij andere bedrijven in de provincie energiebesparing worden gestimuleerd via specifieke projecten. Hetzelfde geldt voor allerlei projecten op het gebied van duurzame energie (zon, wind, aardwarmte, gewassen)" p.64. "Vooral een vergroting van de inzet van zonne-energie bij het bouwen van huizen en bedrijfsgebouwen zal prominent op de agenda moeten komen" p.64. "Wij willen actief tegemoet komen aan de behoefte aan windenergie, zolang dat niet ten koste gaat van de kwaliteit van natuur en landschap" p.64. "Wij staan positief tegenover het gebruik van het 's winters relatief warme en 's zomers relatief koude grondwater voor verwarming/koeling van gebouwen" p.65. "De bouw van kerncentrales in de provincie en aangrenzende gebieden wordt afgewezen, zolang voor de diverse daaraan verbonden problemen (zoals afval en risico's) geen verantwoorde oplossingen zijn gevonden. Wij zullen acht slaan op het waarborgingsbeleid zoals neergelegd in de PKB Vestigingsplaatsen Kerncentrales (deel D) en in het Tweede Structuurschema Elektriciteitsvoorziening." p.65.

9

"De diepe ondergrond kan worden gebruikt voor opslag van stoffen, zoals CO2 en aardgas " p.63. Commentaar/uitleg: Vanuit de klimaatproblematiek wordt beleidsmatig ingezet op energiebesparing en duurzame energie, met als doel CO2 emissie reductie. Het onderwerp klimaat omvat energiebesparing, verbetering van energie-efficiency, duurzame bedrijventerreinen, duurzaam bouwen, onderzoek doen naar/ervaring op doen met alternatieve energiebronnen (zoals biomassa), toepassing van duurzame energie, inkoop van groene stroom, energiezuinig transport, energiezuinig wijkontwerp (zongericht verkavelen, minimaliseren automobiliteit e.d.), etc. Zowel op landelijk als op Europees niveau zijn regelmatig subsidiemogelijkheden voor projecten op het gebied van duurzame energie en energiebesparing (zie bijvoorbeeld www.senternovem.nl). Gemeenten kunnen tot en met 2007 een beroep doen op de vliegende brigade, specifiek voor het onderdeel energie. Dit houdt in dat financiële ondersteuning gevraagd kan worden voor personele inzet op dit onderwerp. Tot slot kan hier vermeld worden dat gebruik kan worden gemaakt van ISVbudgetten. Energiebesparing bij bedrijven Onder verbetering van de energie-efficiency wordt verstaan een verlaging van de benodigde hoeveelheid energie per eenheid product. Productiebedrijven moeten vanuit de landelijke afspraken (bijna allemaal) continue streven naar verbetering van de energie-efficiency. Zowel provincie als gemeenten hebben een rol bij de uitvoering van dit beleid, via de energiebesparingsplannen van bedrijven, o.a. als vergunningverlener. Het gaat daarbij om: • het convenant Benchmarking energie-efficiency • meerjarenafspraken met bedrijven (de MJA's) en • vergunningverlening en handhaving binnen de Wet milieubeheer (zie ook circulaire energie in de wet milieubeheer) Bij duurzame bedrijventerreinen is verhoging van de energie-efficiency en uitwisseling van energie, water en reststoffen tussen bedrijven onderling één van de kernthema's (naast optimaal ruimtegebruik en economische en sociale thema's). Ruimtelijke plannen van gemeenten worden hierop beoordeeld. Energiebesparing nieuwbouw en bestaande woningbouw (duurzaam bouwen) Onderdeel van duurzaam bouwen (naast bijv. materiaalgebruik) is energiebesparing door voorzieningen in de gebouwschil (isolatie, dubbel glas etc.) en opwekking van duurzame energie (warmtepompen, zonneboilers, zonnepanelen). Naast het "aanpakken" van duurzame energietoepassingen, zijn ook meer structurele (lange termijn) maatregelen mogelijk. De energie-infrastructuur (gas-, warmte- en elektriciteitsleidingen) wordt voor 50 tot 100 jaar neergelegd. Er wordt bij nieuwbouw dus een fundamentele (lange termijn) keuze gemaakt voor het type warmtevoorziening (via elektra, gas of een andere brandstof, in een individueel of collectief systeem, mogelijk gecombineerd met warmtepompen en lage temperatuur verwarmingssystemen). Er kan worden aangesloten op het centrale net, maar men kan ook beslissen in een wijk gebruik te maken van decentrale energievoorziening (op blok-, wijk- of individueel niveau). Benutting van restwarmte, bijvoorbeeld uit industrie of uit "op afstand" geplaatste biogas-warmtekrachtkoppelingsystemen voor de ruimteverwarming is een aantrekkelijke optie, die altijd als mogelijkheid beschouwd moet worden. Denk bij nieuwbouw ook aan zongericht verkavelen: het zodanig indelen van bouwkavels dat optimaal gebruik wordt gemaakt van verwarming van wonin1 gen door de zon . Een steeds belangrijker aandachtspunt wordt de koelvraag in de woning, enerzijds door de grotere behoefte en anderzijds door de grotere noodzaak. In de berekening van de energieprestatiecoëfficiënt (epc), die voor woningen per 1 januari 2006 op 0,8 is gezet, wordt hier inmiddels ook rekening mee gehouden. De koelvraag in een woning is qua comfort maar ook energetisch heel gunstig op te vangen met een systeem voor warmte/koudeopslag in de bodem, in combinatie met een warmtepomp en lage temperatuurverwarming. Voorkomen moet worden dat de bewoners naderhand energieverslindende losse airco-units bij gaan plaatsen. 1

Instrumenten voor waardering van de energieprestatie van woningen en locaties zijn de EPN (energie prestatie norm) en EPL (energieprestatie op locatie). De EPN is vastgelegd in het Bouwbesluit. De EPL kan door gemeenten gebruikt worden om voor nieuwbouwwijken de ambitie te kwantificeren. Zie www.epn.novem.nl (zie ook: OEI (optimale energie infrastructuur) en BAEI (Besluit Aanleg Energie Infrastructuur)). De VPL (verkeersprestatie op locatie) kan helpen bij het realiseren van een energie-efficiënte infrastructuur.

10

Duurzame energie De landelijke doelstelling is dat 10% van de energiebehoefte in 2020 wort gedekt met duurzame ener2 gie. De provinciale doelstelling voor de korte termijn is 1 MW elektrisch vermogen aan zonnepanelen 3 en 50 TJ warmteopwekking door middel van zonneboilers in 2007 en 165 MW windenergie in 2010 (vastgelegd in het BLOW-convenant). De oprichting van (grote) windturbines moet voldoen aan de randvoorwaarden in het POP2 en het geformuleerde provinciale windbeleid. Voor het plaatsen van kleine windturbines (ashoogte < 15 m) zijn geen randvoorwaarden opgenomen in het POP2, behalve dat turbines op daken ondergeschikt moeten zijn aan het gebouw. Als een gemeente mee wil werken aan plaatsing van dit soort kleine turbines, verdient het aanbeveling om hiervoor een regeling te treffen in het bestemmingsplan. Naast zonne- en windenergie stimuleren wij o.a. ontwikkelingen op het gebied van energie uit biomassa (incl. mestvergisting). Kernenergie De bouw van kerncentrales wordt de komende jaren niet verantwoord geacht. Wel moet het waarborgingsbeleid van het Rijk in acht worden genomen. CO2 opslag De diepe ondergrond kan in principe worden gebruikt voor opslag van CO2. De haalbaarheid en schaalgrootte van dit soort projecten is nog onduidelijk, maar op termijn zou CO2-opslag een bijdrage kunnen leveren aan het halen van de klimaatdoelstellingen. Verwijzingen: H 1.1 Duurzame ontwikkeling H 1.2 Duurzaam bouwen H 1.4 Windenergie H 3.3 Locatiebeleid bedrijventerreinen, duurzame bedrijventerreinen H 4.3 Agrarisch bouwperceel inclusief mestopslag en mestvergisting en biomassa Provinciaal Project Duurzame bedrijventerreinen ("Bedrijventerreinen in de toekomst") BANS (bestuursakkoord nieuwe stijl): www.minvrom.nl SenterNovem (Nederlandse Organisatie voor energie en milieu) website klimaatbeleid voor gemeenten: www.senternovem.nl Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) website geeft informatie over energie in Nederland: www.energie.nl Nota Mestvergisting (2006) Actieplan Biomassa (2006)

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Milieubeleid en Bodemsanering - energiebesparing en duurzame energie - duurzame ontwikkeling - duurzame bedrijventerreinen Afdelingssecretariaat Milieuvergunningen - energiebesparing - benchmarking - meerjarenafspraken Afdelingssecretariaat Economische Zaken Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen - windenergie - duurzame stedenbouw - verkaveling en invulling locatie plangebied

2 3

Tel. 050 316 4766

Tel. 050 316 4760

Tel. 050 316 4462 Tel. 050 316 4792

1 MW zonne-energie komt overeen met 10.000 m2 zonnepaneel, oftewel ongeveer 2500 woningen. 50 TJ zonneboilers komt overeen met minimaal 10.000 woningen en enkele grote utiliteitsprojecten.

11

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Is er een energievisie ontwikkeld voor de gemeente/de locatie/de bouwplannen? Dit verdient aanbeveling. • Wordt er bij nieuwbouwplannen gekeken naar eventuele mogelijkheden van zongericht verkavelen? • Wordt er met het oog op energiebesparing bij nieuwbouwplannen gekeken naar eventuele mogelijkheden om de automobiliteit te verminderen, ten gunste van wandelen, fietsen en Openbaar Vervoer? • Wordt bij nieuwbouwplannen aandacht besteed aan/een weloverwogen keuze gemaakt voor het type energievoorziening (energie-infrastructuur), bijvoorbeeld door te letten op de mogelijkheden voor de benutting van de in de omgeving aanwezige restwarmte? • Wordt in de plannen voldoende aandacht besteed aan energiebesparing en duurzame energie (zowel voor nieuwbouw, herstructurering van wijken, ontwikkelen en revitaliseren van bedrijventerreinen, kantoorlocaties en de aanleg van infrastructuur)? • Heeft het plan een regeling opgenomen voor de plaatsing van windturbines < 15 meter? • Wordt er, ten behoeve van een optimale energie-infrastructuur, in het geval van nieuwbouw of 2 herstructurering van minimaal 500 woningen of 25.000 m utiliteitsbouw (of een mix van beide) een Besluit Aanleg Energie Infrastructuur (BAEI)-procedure doorlopen?

12

H 1.4

Windenergie

Het gaat hierbij om de ruimtelijke inpassing, uitbreiding en renovatie van windturbineparken en om solitaire windturbines (overgangsregeling). POP2: hfdstk 3.5 Schoon en veilig Groningen, par. 41 Energiebesparing en schone energie onderdeel Windenergie p 64-65+ POP2-kaart 1 (Functiekaart 2010) hfdst. 3.3. Karakteristiek Groningen, par. 21 Extra aandacht voor EHS, onderdeel Waddenzee p. 47 "….. We zien opwekking van windenergie als een industriële activiteit die thuis hoort op industrieterreinen. We willen daarom kijken naar schaalvergroting of uitbreiding van de bestaande regionale windparken in Delfzijl, Eemshaven en Lauwersoog. Daarnaast zien wij mogelijkheden voor grootschalige parken op of in aansluiting op enkele andere industrieterreinen in de provincie. Onder grootschalige parken verstaan we windparken met een minimale opwekkingscapaciteit van 10MW of ten minste 10 windturbines. (…..) Binnen de op kaart 1 aangegeven regionale windmolenparken en de nader uit te werken regionale windmolenparken is zoekruimte voor het plaatsen van windturbines. Om een goede ruimtelijke invulling van deze windmolenparken te krijgen dient aandacht te worden geschonken aan: - benutting van de bestaande mogelijkheden inclusief eventuele vervanging van bestaande windmolenparken; - de invloed van het Waddengebied; - de Vogelrichtlijn; - het Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzeegebied; - belangen van landbouw en natuur en landschap. Binnen regionale windmolenparken is de ashoogte van windturbines niet aan een maximum gebonden. (….) Buiten de regionale windparken is de oprichting van windturbines, met een ashoogte van 15 meter of meer, uitgesloten. Op gebouwen wordt de hoogte van de kleine turbines ondergeschikt gemaakt aan de maat van het gebouw. Bestaande windturbines die een ashoogte hebben van 15 m of meer kunnen worden vervangen door een turbine met maximaal dezelfde ashoogte. De wieklengte mag niet meer bedragen dan 2/3 van de ashoogte. Dat betekent dat bij een ashoogte van 40 meter een rotordiameter van maximaal 53 meter. Andere types turbines, b.v. met een horizontale as, beoordelen wij apart." p. 64-65 "In de binnendijkse kuststrook mag, los van de eisen die andere belangen (openheid landschap, windenergie) stellen en afgezien van bedrijventerreinen, alleen hoge bebouwing worden geplaatst als dat geen gevolgen van betekenis heeft voor de aanwezige natuurwaarden." p. 47 Planuitwerking (POP2, p 8) "Gedeputeerde Staten werken het plan op de volgende onderdelen nader uit: - (……) - nader uit werken regionale windenergieparken Veendam en Eemshaven (binnen de globale begrenzing volgens kaart 1), om tot een verantwoorde ruimtelijke invulling te komen; …" Commentaar/uitleg: Windparken Het Rijk, alle 12 provincies en via de VNG, de gemeenten hebben het convenant Bestuursovereenkomst Landelijke Ontwikkeling Windenergie (BLOW) gesloten om voor 2010 1500 MW aan windenergie te plaatsen op het vaste land. Groningen heeft een taakstelling van 165 MW op zich genomen. Op dit moment is zo'n 135 MW geplaatst. De afspraak tussen Rijk, provincie en gemeenten is niet vrijblijvend, er zitten in de route naar 2010 een aantal afdwingbare procedures ingebouwd. Hoe dit in de praktijk gaat werken is nog onduidelijk. Om de taakstelling te kunnen realiseren op de in het POP2 aangegeven gebieden is een Plan van Aanpak BLOW opgesteld dat 11 juni 2002 door G.S. is vastgesteld. De POP2-kaart geeft naast een aantal windparken een tweetal uitwerkingsgebieden aan ten zuiden van de Eemshaven en tussen Menterwolde en Veendam. Uit overleg met de gemeenten

13

moet blijken of hier molens geplaatst kunnen worden. Per provincie zijn BLOW coördinatoren benoemd die regelmatig de stand van zaken betreffende het convenant bespreken. Bij de invulling van de regionale parken vragen wij aandacht te schenken aan veiligheid, geluid, lichthinder, telecommunicatie, draairichting, kleurstelling en aantal wieken. Solitaire windmolens Bij de vaststelling van het POP2 is besloten om solitaire molens bij boerderijen (> 15 m) niet meer toe te staan. Voor de Eemshaven is de opzet om boeren en burgers die dat willen, te laten participeren in het windmolenpark. Voor Delfzijl wordt gedacht aan participatie door chemische bedrijven in het windmolenpark. Op grond van het overgangsrecht kunnen bestaande solitaire windmolens vervangen worden. Gedeputeerde Staten hebben in een brief aan Provinciale Staten (29 juni 2006) aangegeven hoe hiermee omgegaan kan worden. In principe is het de gemeente die de afweging moet maken tussen wegbestemmen of positief bestemmen. Ook hebben Kleine turbines Op gebouwen wordt de hoogte van de kleine turbines ondergeschikt gemaakt aan de maat van het gebouw. De maat is dan niet meer 15 meter, maar afhankelijk van de maat van het gebouw. Bestaande windturbines die een ashoogte hebben van 15 m of meer kunnen worden vervangen door een turbine met maximaal dezelfde ashoogte. De wieklengte mag niet meer bedragen dan 2/3 van de ashoogte. Dat betekent bij een ashoogte van 40 meter een rotordiameter van maximaal 53 meter. Kleine turbines die een afwijkende vorm hebben (bv een horizontale as) worden van geval tot geval beoordeeld. Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzee, Hoofdstuk 3.6, blz. 43 "…Plaatsing van windturbines in het plangebied is niet toelaatbaar …..." Commentaar/uitleg: De windparken van Eemsmond, de Marne en Delfzijl grenzen aan het natuurgebied de Waddenzee. Dit houdt in dat voor een goede afweging van de milieubelangen een milieueffectrapportage (MER) noodzakelijk is. In het grensgebied met Duitsland in de omgeving van Bellingwedde staan aan Duitse zijde een 17 tal molens dat geluidoverlast veroorzaakt aan Nederlandse zijde. Vertegenwoordigers van Duitsland en Nederland zijn in overleg met elkaar wat hieraan gedaan kan worden. Verwijzingen: Convenant BLOW POP2 kaart uitwerkingsgebieden G.S.-brief aan Provinciale Staten (nr 00/8.876/26/A.25, RRB) over solitaire windmolens, 29-62000 G.S.-brief aan Provinciale Staten van 11 mei 2004 over de ashoogte van ca. 50 windturbines in de provincie die nu een ashoogte van 30 meter hebben. H 1.1 Duurzame Ontwikkeling H 1.3 Energiebesparing en duurzame energie H 1.8 Traditionele windmolens H 1.15 Milieueffectrapportage (MER) H 5.1 Gebiedsbescherming Natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel- en Habitatrichtlijn H 5.8 Waddengebied H 5.9 Nationaal Park Lauwersmeer PKB Derde Nota Waddenzee, Nota Ruimte par. 4.8.3. p 167 en 168

14

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen - windenergie - Nederlands Duits overleg Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water - M.e.r.- vertegenwoordiger in werkgroepen Wind

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4543

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Buiten windparken moet de oprichting van windturbines, met een ashoogte van 15 meter of meer worden uitgesloten (NB. Denk om de regeling in de bestemmingsplanvoorschriften met betrekking tot gebouwen ( hogere molens vallen onder de definitie van gebouw omdat deze voor mensen toegankelijk zijn) en andere bouwwerken). • Bij de locatiekeuze van windturbines moet aandacht worden geschonken aan: - benutting van de bestaande mogelijkheden inclusief eventuele vervanging van bestaande windmolenparken; - veiligheid, voorkomen/beperken van slagschaduw/lichthinder en geluidhinder; - belangen van landbouw en landschap; - de invloed van het Waddengebied; afstemming met het Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzee en de PKB Waddenzee (Derde Nota 2006); - mogelijke effecten voor de natuur Vogelrichtlijn/Habitatrichtlijn/Natuurbeschermingswet/ /Flora- en faunawet; is een noodzakelijke vergunning/ontheffing verleend of kan deze naar verwachting worden verleend? • Worden bestaande solitaire masten wegbestemd of krijgen zij een positieve bestemming? • Bestaande windturbines die een ashoogte hebben van 15 m of meer kunnen worden vervangen door een turbine met maximaal dezelfde ashoogte. • Op gebouwen wordt de hoogte van kleine turbines ondergeschikt gemaakt aan de maat van het gebouw. • De wieklengte mag niet meer bedragen dan 2/3 van de ashoogte. • Heeft de gemeente nagedacht over het in het bestemmingsplan opnemen van een regeling m.b.t. kleine turbines (< 15 meter)? • Moet het plan goedgekeurd worden op grond van artikel 19, lid j, van de Natuurbeschermings4 wet ?

4

Er is een wetsvoorstel ingediend om artikel 19, lid j, weer te schrappen

15

H 1.5

Ruimtelijke kwaliteit, Beeldkwaliteitsplan, Welstandsbeleid

De provincie vraagt meer aandacht voor ruimtelijke kwaliteit. In elk planologisch plan dient zichtbaar gemaakt te worden hoe de ruimtelijke kwaliteit daarin is geïncorporeerd. Daarbij gaat het om drie hoofdzaken: 1. Welke visie ligt er onder de plannen? 2. Is er een ruimtelijke kwaliteitsparagraaf, die aangeeft hoe de beoogde kwaliteit gerealiseerd kan worden? en 3. Is er nagedacht over het (voorgenomen) welstandsbeleid? POP2: hfdst. 2.2 Koersen op karakter, Centrale uitgangspunten omgevingsbeleid, onderdeel II Eigen karakter handhaven en versterken p. 22; hfdst. 3.1 Ondernemend Groningen, Veranderende landbouw, par. 8 Ruimtelijke inpassing agrarische bebouwing, p. 30; hfdst. 3.2 Wonen in Groningen, Kwaliteit bebouwd gebied, par. 16 Kwaliteit bebouwing, p 38; hfdst. 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 19 Groninger landschap vertrekpunt. p. 41 Centraal uitgangspunt:"Bij alle ontwikkelingen en ingrepen nemen we het streekeigen karakter van het gebied als vertrekpunt". p. 22 "Voor de ruimtelijke inpassing van alle vormen van agrarische bebouwing is het beleid zoals geformuleerd in dit omgevingsplan en de daaruit voortvloeiende nota "Ruimte in kwaliteit, kwaliteit in ruimte" kaderstellend. Dit beleid werken wij, in samenwerking met onze bestuurlijke partners en doelgroepen, verder uit via de gebiedsgerichte aanpak. (….) In de regio Noord is inmiddels een pilot-project gestart." p. 30 "Wij willen (….) een verhoogde aandacht voor de gebiedsgebonden ruimtelijke kwaliteit van bebouwing in relatie tot de omgeving." p. 38 "…Wij zullen ruimtelijke kwaliteit ook betrekken bij de beoordeling van gemeentelijke structuur- en bestemmingsplannen." p. 38 "Bij alle ontwikkelingen en ingrepen zullen we het streekeigen karakter van het gebied als vertrekpunt nemen." (….) Bij alle nieuwbouw besteden we nadrukkelijk aandacht aan de inpassing in het landschap en de stijl waarin wordt gebouwd." p. 41 Nota: " Provinciaal Bouwheerschap in de provincie Groningen" Ruimte in kwaliteit, kwaliteit in ruimte, uitgave 2003. Hfdst. 4: Gevolgen ruimtelijk kwaliteitsbeleid voor gemeenten, par. 4.1 Eisen aan gemeentelijke plannen. Gemeenten moeten in de eerste plaats zichtbaar maken op welke wijze zij ruimtelijke kwaliteit in hun plannen hebben geïncorporeerd. De plannen moeten minimaal aan de volgende eisen voldoen: Zij moeten zichtbaar maken uit welke bovenliggende stedenbouwkundige visie ze logischerwijze voortvloeien. De basis hiervoor kan een identiteitsstudie zijn, maar ook een structuurschets of een structuurvisie. Deze studies moeten in elk geval een heldere ruimtelijk-functionele analyse en ruimtelijke-functionele visie geven. De logische samenhang met het grotere geheel, ruimtelijk, functioneel en toekomstgericht, moet hier volstrekt helder uit blijken. Ad hoc plannen, zonder de gevraagde visie, worden niet meer geaccepteerd. Elk ruimtelijke ordeningsplan moet een ruimtelijke kwaliteitsparagraaf bevatten. Deze paragraaf geeft inzicht in zorg en aandacht voor de gewenste ruimtelijke kwaliteit. Dit mondt uit in richtlijnen, randvoorwaarden en bijvoorbeeld voorschriften voor bebouwing en openbare ruimte. Elk plan beschrijft het (voorgenomen) welstandsbeleid en de daarmee samenhangende vereisten. Nota: " Provinciaal Bouwheerschap in de provincie Groningen” Ruimte in kwaliteit, kwaliteit in ruimte, Uitgave 2003, hfdst. 1, "Ruimtelijke kwaliteit" p.9. "Ruimtelijke kwaliteit heeft een directe relatie met de mate van welbehagen die iemand op een bepaalde plek of in een gebied ervaart. Dit heeft te maken met factoren die te objectiveren zijn zoals rangschikking, schaal, maat materiaal en detaillering. Het heeft ook te maken met subjectieve factoren. Herinneringen aan geboortegrond bijvoorbeeld, leiden bij velen tot een positieve waardering van

16

een gebied. Ieder landschap en elke stad of dorp heeft zijn eigen ruimtelijke verschijningsvorm en daarmee zijn eigen specifieke kwaliteiten. Iedere locatie roept zijn eigen emoties op. Deze diversiteit maakt het ondoenlijk om een algemene lijst met ruimtelijke kwaliteiten samen te stellen. Iedere ingreep vereist daarom maatwerk en dus een zoektocht naar de in dit gebied of op deze locatie bepalende factoren en de meest gewenste ordening. Alle ingrepen die we in en om een ruimte doen zijn namelijk van invloed op onze ervaring van de kwaliteit ervan. Ruimtelijke kwaliteit kan gemaakt of gebroken worden. Dit besef is, samen met het besef van de noodzaak van een zoektocht naar het meest optimale, de belangrijkste voorwaarde voor het behoud, het herstel en de ontwikkeling van een hoge ruimtelijke kwaliteit." Commentaar/uitleg: Visie: Ruimtelijke kwaliteit is een lastig begrip. Het heeft te maken met objectieve factoren, zoals rangschikking, schaal, maat en detaillering en met subjectieve factoren, zoals geboortegrond". De subjectieve factoren zijn te respecteren door een zorgvuldig omgaan met cultuurhistorische gegevenheden (gedachten achter de rijksnota Belvedère). De objectieve factoren zijn een kwestie van zorgvuldig stedenbouwkundig vakmanschap. Bij de toetsing en goedkeuring van bestemmingspannen wordt een groot gewicht toegekend aan het aspect 'ruimtelijke kwaliteit'. In het POP wordt dit o.a. onder de noemer Provinciaal Bouwheerschap kenbaar gemaakt. En in de provinciale nota; "Provinciaal Bouwheerschap in de provincie Groningen" (2001: tekstuele uitgave, 2003: gedrukte uitgave) wordt dit begrip uitvoerig uitgewerkt. De manier waarop met zowel de subjectieve als de objectieve factoren wordt omgegaan zijn uiteindelijk beleidskeuzen. Deze beleidskeuzen kunnen inzichtelijk gemaakt worden door, bij alle ruimtelijke ordeningsplannen, inzicht te geven in de stedenbouwkundige analyse van de betreffende locatie als onderdeel van een groter gebied. Via het benoemen van knelpunten en kwaliteiten en het aangeven van nieuwe structuurlijnen en structuuruitwerkingen is er inzicht te geven in de ruimtelijke neerslag van de visie op het betreffende gebied. De keuzes kunnen daardoor gemotiveerd worden vanuit een vakmatige logica. De manier waarop kan van geval tot geval verschillen. Hiertoe kan een zgn. "ruimtelijke identiteitsstudie" dienen, zoals verwoord in de nota "Provinciaal Bouwheerschap", maar ook een structuurschets of - visie. Deze visie of schets kan dienen als basis voor bestemmingsplannen en ad-hoc ingrepen (artikel 19, lid 1 en 2 WRO plannen). Maar de methodiek, de vraag, is in essentie steeds dezelfde. Omdat het voor iedereen vervelend is, indien er aan het eind van de rit ingrijpende opmerkingen gemaakt worden, is het in ieders belang, indien er in een vroegtijdig planstadium, dat wil zeggen voor het formele overleg ex artikel 10 Bro, overleg plaatsvindt met de provincie. Daarnaast wordt de gemeentes gevraagd om hun inspanningen op dit terrein ook in (de toelichting op) het bestemmingsplan goed zichtbaar te maken. Ruimtelijke inpassing agrarische bebouwing: de nota "Agrarische bouwblokken en landschappen" (2006) biedt een aanpak om te komen tot grotere bouwblokken voor agrariërs in Noord-Groningen, terwijl uitgangspunten als "rekening houden met landschappelijke kwaliteiten"en "inzetten van streekeigen karakteristieken" uit het POP2 leidend zijn. Zie ook Hoofdstuk 4.3, Agrarisch bouwperceel inclusief mestopslag. Voor het Zuidelijk Westerkwartier heeft de Stuurgroep West in 2004 de Beleidsnota "Vrijkomende agrarische bebouwing" vastgesteld. Op basis van deze nota kunnen de gemeenten Grootegast, Leek, Marum en Zuidhorn onder voorwaarden ook meewerken aan functiewijziging van of het vervangen van agrarische bebouwing, die niet als waardevol is aan te merken. Zie ook Hoofdstuk 4.10, Vrijkomende (agrarische) gebouwen. Nota "Stroomversnelling"(cultuurnota 2005-2008 van de provincie Groningen), p. 121: "Kunstenaars worden in een vroeg stadium betrokken bij de planvorming en vormgeving van de openbare ruimte door het inzetten van hun kennis, visie en vaardigheden." Commentaar/uitleg: De provincie wil gemeenten stimuleren kunstenaars te betrekken bij de culturele planologie. Voorbeelden: projecten Vaarweg Lemmer-Delfzijl en Kunst in Meerstad. Buitenspeelruimte voor kinderen Het is van belang dat in het stedelijke gebied voldoende buitenspeelruimte voor kinderen aanwezig is. Het Ministerie van VROM doet een dringend beroep op gemeenten om bij nieuwe ruimtelijke plannen

17

rekening te houden met een norm van 3% buitenspeelruimte. In bestaande situaties wordt zo mogelijk deze norm alsnog gerealiseerd. Voor nadere informatie wordt verwezen naar de brief van de Minister van VROM aan de gemeenten in Nederland, nr. 2005/217590 (zie VROM-brief "buitenspeelruimte".) Beeldkwaliteit en beeldkwaliteitsplan Nota "Provinciaal Bouwheerschap in de provincie Groningen” Ruimte in kwaliteit, kwaliteit in ruimte, Hfdst.3, Kerntaken gemeenten, p. 15 Kerntaken Gemeenten 1… 2…"Het bieden van voldoende inzicht in de beoogde beeldkwaliteit bij concrete ruimtelijke ingrepen. Deze beeldkwaliteit kan worden weergegeven als onderdeel van een gedetailleerd bestemmingsplan, maar ook in een separaat beeldkwaliteitsplan bij een globaler bestemmingsplan of een artikel 19-WRO procedure. Het beeldkwaliteitsplan geeft concrete verkavelingsopzetten in combinatie met een specifieke bandbreedte aan architectonische eisen als bebouwingstypologieën, kaprichtingen, kleurstellingen en materiaalgebruik. Ook de inrichting van de openbare ruimte kan onderwerp van aandacht zijn." Invalshoeken van een beeldkwaliteitsplan: a. ruimtelijk = de meest wenselijke stedenbouwkundige inrichting van een gebied b. visueel = met name ten aanzien van welstand Hoe kan beeldkwaliteit in een separaat beeldkwaliteitsplan worden vastgelegd? Een nota van de gemeenteraad kan zowel de ruimtelijke als de visuele aspecten van een gebied aangeven. Een dergelijke nota kan op zichzelf geen juridisch bindend toetsingskader zijn voor de ruimtelijke of visuele aspecten van aanvragen om bouwvergunning. Is juridische binding gewenst, dan kunnen ruimtelijke aspecten uit een beeldkwaliteitsplan: • via een bestemmingsplan worden vastgelegd. De beschrijving in hoofdlijnen kan als basis worden gebruikt. Met de vaststelling van het bestemmingsplan wordt in dat geval ook het beeldkwaliteitsplan vastgesteld. Via het instrument nadere eisen (art. 15 WRO) kan vervolgens tot sturing worden gekomen. Voor wijziging van het beeldkwaliteitsplan wordt een wijzigingsbevoegdheid ex artikel 11 WRO opgenomen in het bestemmingsplan. Bij deze benadering is er sprake van rechtstreekse sturing. • via de bouwverordening worden vastgelegd. Op grond van de Woningwet (8 lid 5 WW) kunnen in de bouwverordening voorschriften worden opgenomen van stedenbouwkundige aard. Voor directe toetsing moet dan in de bouwverordening een relatie worden gelegd met beleidsregels op het gebied van de beeldkwaliteit. Visuele welstandscriteria uit een beeldkwaliteitsplan kunnen niet rechtstreeks via het bestemmingsplan doorwerken. Wel kunnen ze worden opgenomen in de bestemmingsplantoelichting. Ook kan een relatie worden gelegd met de gemeentelijke Welstandsnota, waaraan aanvragen om bouwvergunning moeten worden getoetst. Welstand in relatie tot een bestemmingsplan Goed welstandsbeleid en een goede welstandsbeoordeling vormen een essentiële laatste schakel in de realisering en handhaving van een hoge ruimtelijke kwaliteit. Nota "Provinciaal Bouwheerschap in de provincie Groningen" Ruimte in kwaliteit, kwaliteit in ruimte, p. 18. "Elk plan beschrijft het (voorgenomen) welstandsbeleid en de daarmee samenhangende vereisten." Commentaar/uitleg: Door inzicht te geven in het (voorgenomen) welstandsbeleid en de daarmee samenhangende vereisten in de ruimtelijke kwaliteitsparagraaf van een ruimtelijk plan kan duidelijk gemaakt worden in welke mate de welstand bijdraagt aan de beoogde kwaliteit. Het nut hiervan wordt geïllustreerd met twee voorbeelden:

18

•

•

Aanleg van een nieuwe woonwijk aan de rand van een kern Bij de opstelling/beoordeling van een bestemmingsplan is het van belang te weten of voor het plangebied het gemeentelijke welstandsbeleid gaat gelden of niet. In het laatste geval worden andere eisen gesteld aan de inhoud van de bestemmingsplanvoorschriften. Een verdere verfijning van de ruimtelijke kwaliteit die de gemeente nastreeft door middel van het welstandstoezicht is dan immers niet mogelijk. Bestaande wijk waarvoor een welstandsnota geldt Als er voor de wijk welstandsbeleid geldt en de welstandsnota bevat stedenbouwkundige criteria voor de ruimtelijke kwaliteit van het plangebied, dan kunnen deze criteria desgewenst in het bestemmingsplan worden overgenomen. Nieuwe ontwikkelingen moeten in principe passen binnen dit kader. Verdere verfijning van de gewenste kwaliteit is via het welstandstoezicht mogelijk.

De jurisprudentie geeft aan dat in een bestemmingsplan in het algemeen alleen welstandseisen kunnen worden opgenomen van stedenbouwkundige aard (bijvoorbeeld eisen ten aanzien van de nok- en goothoogte van gebouwen, dakhelling, situering van bijgebouwen, vastleggen van voorgevel rooilijnen). Aan vormgeving, kleuren en het materiaalgebruik, kunnen geen nadere eisen worden gesteld. Als het echter gaat om een beschermd stads- of dorpsgezicht of de bescherming van beeldbepalende panden is een uitzondering op deze regel mogelijk. Verder kan in een beschrijving in hoofdlijnen van de planvoorschriften een afstemmingsbepaling worden opgenomen met het gemeentelijke welstandsbeleid. Verwijzingen: H 1.1 Duurzame ontwikkeling H 1.2 Duurzaam bouwen H. 1.6 Landschap en cultuurhistorie H 1.7 Beschermde stads- en dorpsgezichten H. 4.3 Agrarische bouwperceel inclusief mestopslag H. 9.5 Bodem: ketenbeheer grond H. 4.10 Vrijkomende (agrarische) bebouwing Nota "Provinciaal Bouwheerschap in de provincie Groningen - Ruimte in kwaliteit, kwaliteit in ruimte", vastgesteld door Provinciale Staten 18-12-2001, uitgave maart 2003. Nota "Stroomversnelling", cultuurnota 2005-2008 van de provincie Groningen Nota "Agrarische bouwblokken en landschap (pilot Regio Noord)" in relatie tot ruimtelijke kwaliteit zie Index Nota Ruimte (p.191 e.v.) onder begrippen als ruimtelijke kwaliteit, basiskwaliteit, lagenbenadering, kernkwaliteiten, belevingskwaliteit, belevingswaarde, gebruikskwaliteit, landschappelijke kwaliteit, culturele kwaliteit enz. Beleidsnota "Vrijkomende agrarische bebouwing Westerkwartier", Stuurgroep Regio West 13 december 2004 Contactpunt: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen

Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Het plan moet een helder verwoorde en verbeelde ruimtelijk visie bevatten op basis van een goede ruimtelijke analyse. • Het plan moet een ruimtelijke kwaliteitsparagraaf bevatten die aangeeft hoe de uitwerking van de beoogde kwaliteit gerealiseerd kan worden. De planvoorschriften moeten hiermee in overeenstemming zijn. • Als een beeldkwaliteitsplan wordt vertaald in een bestemmingsplan, is dat dan correct gedaan? • Gevraagd wordt in de plantoelichting aan te geven of de gemeentelijke welstandsnota geldt voor het plangebied. Zo ja, welke onderdelen uit deze nota zijn dan relevant voor de ruimtelijke kwaliteit van het plan?

19

H 1.6

Landschap en cultuurhistorie

Het bijzondere karakter van het Groninger landschap is op veel plaatsen gelukkig nog aanwezig. Toch heeft het landschap door allerlei ontwikkelingen in het verleden een deel van zijn kleur verloren. Het landschap dreigt in de toekomst verder aangetast te worden door nieuwe ingrepen. Dat is een ontwikkeling die velen zorgen baart. POP2: hfdst. 2.2 Koersen op karakter, Centrale uitgangspunten omgevingsbeleid, onderdeel II Eigen Karakter handhaven en versterken, p 22; hfdst. 3.3.Karakteristiek Groningen, par. 19 Groninger landschap vertrekpunt, onderdeel Landschapskenmerken, p 41; hfdst 3.6 Functietoekenning, p 69, kaart 1 (Functiekaart 2010), kaart 2 (Aanduidingen water en milieu)"; par. 20, Landschapsontwikkeling en beheer, onderdeel Cultuurhistorische en landschappelijke waarden, p. 43. Centraal uitgangspunt: "Bij alle ontwikkelingen en ingrepen nemen we het streekeigen karakter van het gebied als vertrekpunt. We zullen bij alle nieuwbouw nadrukkelijk aandacht besteden aan de inpassing in het landschap en aan de bouwstijl. Kenmerken die het karakter van het landschap bepalen, worden gehandhaafd en waar mogelijk hersteld en verder ontwikkeld." p. 22 "Bij alle ontwikkelingen en ingrepen zullen we het streekeigen karakter van het gebied als vertrekpunt nemen. Uitgangspunten daarbij zijn: • de historisch gegroeide ruimtelijke inrichting is de basis voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen; • de diversiteit aan landschapstypen wordt zoveel mogelijk in stand gehouden en versterkt." p. 41 "Wij zullen via overleg met het Rijk trachten, binnen de landelijke regelingen, zoals het Investeringsbudget Landelijk Gebied, voldoende financiële middelen te krijgen voor het beheer van de cultuurhistorisch waardevolle Groningse gebieden. Wij willen zorgdragen voor een goed behoud van aardkundige, archeologische, cultuurhistorische en landschappelijke waarden en vragen gemeenten om deze waarden in hun bestemmingsplannen vast te leggen. Als basis daarvoor stellen de Archeologische Monumenten Kaart (AMK) ter beschikking." p. 43 Commentaar/uitleg: De cultuurhistorisch waardevolle Groningse gebieden staan genoemd in de Nota Belvedère: het Groninger wierdengebied, Zuidelijk Westerkwartier, Oude Veenkoloniën, Oldambt, Westerwolde en de landgoederenzone langs de Drentse Aa op de grens met Drenthe. Bij alle nieuwbouw (woningen, (agrarische) bedrijfsgebouwen) en werkzaamheden besteedt de provincie nadrukkelijk aandacht aan de inpassing in het landschap en de stijl waarin wordt gebouwd. Natuurlijke en cultuurhistorische kenmerken die het karakter van het landschap bepalen, worden gehandhaafd en waar mogelijk hersteld en verder ontwikkeld. Voor het beleid ten aanzien van het aanvullen van wierden, dijken en essen heeft de provincie een beleidsnotitie "Afgegraven en weer aangevuld" vastgesteld, waarin staat aangegeven welke wierden, dijken en essen met grond zouden kunnen worden aangevuld. Een deel van het Groninger wierdenlandschap, te weten het gebied Middag Humsterland, is thans door het Rijk aangewezen als nationaal landschap. De in het gebied gemaakte afspraken in het kader van het convenant Middag Humsterland en de daarbij behorende kaart gelden ook nu het gebied de status van nationaal landschap heeft gekregen. Hetzelfde gebied staat ook genomineerd voor plaatsing op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Er komen geen nieuwe wetten of regels bij door de erkenning tot werelderfgoed. Ook het beekdallandschap Drentse A is door het Rijk aangewezen als nationaal landschap. Een deel van dit gebied is gelegen in de provincie Groningen, maar het grootste deel van dit gebied ligt in Drenthe (begrenzing nog niet definitief).

20

"Kaart Identiteit Landschap" De provincie heeft een "Conceptkaart Identiteit Landschap" waarop alle in het POP2 genoemde landschappelijke elementen aangeduid staan. Het gaat daarbij om landschapstypen, archeologische waarden, waardevolle bebouwing, cultuurhistorische waarden en aardkundige waarden. De kaart heeft een informatieve status en kan gebruikt worden als naslagwerk. Het is een momentopname, niet alle onderdelen zijn actueel. De kaart is digitaal beschikbaar. Voor nadere informatie kan contact worden opgenomen met de Afdeling Landelijk Gebied en Water. Rijk: Nota Belvedere (bron: www.belvedere.nl) "Belvedère is een initiatief van vier ministeries: VROM, OCenW, LNV en V&W. Hun streven om cultuurhistorie meer te betrekken bij ruimtelijke ontwikkelingen staat verwoord in de Nota Belvedere. Deze nota is in november 1999 in de Tweede Kamer besproken." "De Nota Belvedère bestaat uit twee delen: de nota (waarin opgenomen de Belvedere-kaart) met de beleidsuitgangspunten en een bijlage met gebiedsbeschrijvingen. Verder staan er in de nota verschillende voorbeeldprojecten. " "Belvedère richt zich op het dichten van de kloof tussen verleden en toekomst. Traditioneel staan cultuurhistorie en ruimtelijke inrichting tegenover elkaar. Cultuurhistorie is gericht op het beschermen van het verleden. Ruimtelijke ordening is gericht op het ontwerpen voor de toekomst.” Commentaar/uitleg: Cultuurhistorisch waardevolle elementen, ensembles en deelgebieden in 17 Belvedere-gebieden zijn in deze nota voorzien van een groene contour. Deze contour biedt een hoge mate van bescherming voor de aanwezige cultuurhistorische waarden. Voor het landelijke gebied zonder groene contour worden provincies gevraagd ontwikkelingsgerichte landschapsstrategieën op te stellen. De landschappelijke raamwerken voor Noord- en West-Groningen zijn een eerste aanzet daartoe. Met als doel de kernkwaliteiten van deze gebieden te benutten en te versterken. Tot deze kernkwaliteiten behoort ook de culturele diversiteit. De subsidieregeling Belvedère is een belangrijk instrument om het Belvedere-beleid te stimuleren. Voor de uitvoering van Belvedère is tien jaar uitgetrokken; van 2000 tot 2009. Er is een budget beschikbaar voornamelijk bedoeld voor de ontwikkeling van ontwerpopgaven en communicatie. Status: De Belvedere-kaart heeft op zichzelf geen formele status. Wel vormt de kaart het startpunt voor een beleidsmatige aanpak, zoals voor de Nota Ruimte. Aanvullende informatie Rijk: Nota Ruimte, Gebieden voor behoud en ontwikkeling, Nationale landschappen (par. 3.4.3, p. 118) Commentaar/uitleg: Het Rijk heeft in de Nota Ruimte 20 nationale landschappen aangewezen. Dit zijn gebieden met internationaal zeldzame of unieke en nationaal kenmerkende landschapskwaliteiten en in samenhang daarmee bijzondere natuurlijke en recreatieve kwaliteiten. Het doel is die kwaliteiten te behouden en waar mogelijk te versterken. Uitgangspunt voor het ruimtelijke beleid is "behoud door ontwikkeling". De provincie is verantwoordelijk voor de begrenzing, de organisatie en het uitvoeringsprogramma. Bij de keuze van nationale landschappen is een selectie gemaakt uit de waardevolle cultuur landschappen uit het oude structuurschema Groene Ruimte en de Belvedère gebieden uit de Nota Belvedère. Rijk: Nota Ruimte, PKB kaart 7 Nationale landschappen p. 118 Commentaar/uitleg: De selectie van nationale landschappen op deze kaart betreft de gebieden waarvoor in de nota continuering of introductie van bescherming op grond van een planologische kernbeslissing (PKB) is voorgesteld.

21

Verwijzingen: De landschapskenmerken worden in het POP2 uitgebreid beschreven, zowel in hoofdstuk 3.3 "Karakteristiek Groningen", als in de afzonderlijke "landschappelijke raamwerken" bij de vier regio's. Zie ook hoofdstuk 3.6 Functietoekenning. Het POP2 heeft in de regio's Noord, West en Oost inmiddels een nadere uitwerking gekregen door middel van de opstelling van een landschappelijk raamwerk en landschapsontwikkelingsplannen. Ze geven een mogelijke benaderingswijze weer van hoe om te gaan met de verschillende landschappelijke onderdelen. De Landschapsontwikkelingsplannen kunnen gebruikt worden als hulpmiddel bij o.a. het vervaardigen van een bestemmingsplan buitengebied. P. 42 van POP2. Op deze pagina is een kaart met landschapswaarden te vinden, die een vereenvoudigde weergave is van de Kaart Identiteit Landschap. Op de kaart met landschapswaarden staat ook 'natuurlijk reliëf' aangegeven. Dit natuurlijke reliëf betreft aardkundig waardevolle gebieden, zoals die in 2000 in overleg met LNV zijn geselecteerd. Alleen in die gebieden die binnen de aanduiding 'gaaf landschap' vallen kan dit reliëf worden afgegraven, aangevuld of geëgaliseerd in 5 het geval van zwaarwegende belangen Landschapsontwikkelingsplan Noord Groningen, september 2004. Bureau Bosch Slabbers in opdracht van de provincie. Landschappelijk Raamwerk Westerkwartier, begin 2003. Bureau Middelkoop in opdracht van de provincie. Landschapsontwikkelingsplan Oldambt, Westerwolde en Veenkoloniën, maart 2006. Stuurgroep Oost en Stuurgroep Agenda voor de Veenkoloniën. Convenant Middag-Humsterland. Voor het gebied Middag-Humsterland is een convenant opgesteld, waarin afspraken zijn gemaakt over het instandhouden van landschappelijke waarden, zoals vastgelegd op een kaart. Het gaat dan om wierden, dijken, natuurlijke waterlopen en daarmee samenhangende natuurlijk reliëf en karakteristieke sloten, die ooit priel of geul zijn geweest of de onregelmatige blokverkaveling accentueren. H 1.5 Ruimtelijke kwaliteit H 1.7 Beschermde stads- en dorpsgezichten, monumenten en beeldbepalende panden H 1.10 Archeologie (Verdrag van Malta) H 3.3 Locatiebeleid bedrijventerreinen/duurzame bedrijventerreinen H 5.5 Milieubeschermingsgebieden H 6.1 Cultuurtoerisme Nota Ruimte, Nationale landschappen: par. 2.3.2.2. p. 83, hfdst. 3 p. 102/103, par. 3.4.3. pkb kaart 7 Nationale landschappen, p. 118-122, par. 3.4.4. (kernkwaliteiten van het landschap) p. 125 Nota Belvedere: par. 1.5.1. p. 48, par. 3.4.4. p. 125 en par. 4.8.3.1. p. 168 Cultuurhistorie: par. 1.3.4.2. p. 30, par. 1.3.5.2 p. 34, par. 1.5.1 p. 48/49 en par. 3.4.4. p. 125

5

Er vindt interprovinciaal overleg plaats over een standaard voor de beschrijving en (her)waardering van de aardkundig waardevolle gebieden. Hierin zullen ook adviezen worden opgenomen hoe met deze terreinen om te gaan. Uiteindelijk moet dit leiden tot een gemeenschappelijk beleid van Rijk en provincies ten aanzien van aardkundige waarden c.q. het natuurlijke reliëf

22

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water

Tel. 050 316 4543

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Past de voorgenomen ruimtelijke ingreep in het landschap en de stijl waarin wordt gebouwd? • Er wordt bij Belvedère van uitgegaan dat nieuwe ontwikkelingen mogelijk moeten zijn, alleen wordt gevraagd meer rekening te houden met de huidige kwaliteiten. • Gevraagd wordt bij het opstellen of herzien van bestemmingsplannen rekening te houden met de effecten van ruimtelijke ingrepen op de visuele invloedssfeer van wierden(dorpen) voor zover deze wierden hoger zijn dan 1,5 m. Op POP2 kaart 2 staan de wierden die in de milieubeschermingsgebieden zijn opgenomen vanwege hun kwetsbare landschappelijke waarden. • Gevraagd wordt bij het opstellen of herzien van bestemmingsplannen rekening te houden met de effecten van ruimtelijke ingrepen op nederzettingen met landschappelijke waarde.

23

H 1.7

Beschermde stads- en dorpsgezichten, monumenten, beeldbepalende panden

Groningen telt diverse waardevolle stads- en dorpsgezichten. Sommige hebben zelfs een wettelijk beschermde status en zijn op grond van de Monumentenwet door het Rijk aangewezen als beschermd stads- of dorpsgezicht. Ook kent de provincie ongeveer 3000 individuele rijksmonumenten en vele beeldbepalende panden. POP2: hfdst. 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 19 Groninger landschap vertrekpunt, p 41; hfdst. 4 Regioperspectieven, Landschappelijk raamwerk per regio, met een nadere beschrijving van de landschapselementen, p. 79, 86, 95 en 104. "Bij alle ontwikkelingen en ingrepen zullen we het streekeigen karakter van het gebied als vertrekpunt nemen. Uitgangspunten daarbij zijn: - de historisch gegroeide ruimtelijke inrichting is de basis voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen; - de diversiteit aan landschapstypen wordt zoveel mogelijk in stand gehouden en versterkt. (….) "Het karakter van het landschap (fig. 3.3.1) wordt bepaald door: (….) . Landschapselementen Per landschapstype dragen afzonderlijke elementen bij aan het karakter van het landschap. (….) De landschapselementen waar het om gaat zijn: (….) - cultuurhistorische objecten (dijken, houtsingels, wegen, waterlopen met kunstwerken als bruggen en sluizen, verkavelinstypen); - waardevolle bebouwing (monumenten, beschermde stads- en dorpsgezichten, landgoederen)." p. 41 Commentaar/uitleg: In de ruimtelijke kwaliteitsparagraaf van gemeentelijke plannen (zie ook onderwerp 23) moet worden aangegeven op welke wijze de historie aangrijpingspunt is geweest voor nieuwe ontwikkelingen. Het ruimtelijke beleid ten aanzien van rijks- en gemeentelijke individuele monumenten en beeldbepalende panden hoort eveneens in deze paragraaf thuis. Voor wat betreft het provinciale beleid ten aanzien van onroerend erfgoed wordt verder verwezen naar "Stroomversnelling", de cultuurnota 2005-2008 van de provincie Groningen (p. 76) Verwijzingen: Nota "Provinciaal bouwheerschap in de provincie Groningen - Ruimte in kwaliteit, kwaliteit in ruimte", vastgesteld door Provinciale Staten 18-12-2001, uitgave maart 2003. "Stroomversnelling", cultuurnota 2005-2008 van de provincie Groningen, p. 76. Nota Belvedère, Ministeries OCW, VROM, LNV, VenW, 1999 Nota Architectuurbeleid, Ministerie VROM H 1.5 Ruimtelijke kwaliteit H 1.6 Landschap en cultuurhistorie H 1.8 Traditionele molens H 1.10 Archeologie

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen) Afdelingssecretariaat Cultuur en Welzijn - monumenten

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4961

24

Rijk: Monumentenwet 1988, artikel 35 en 36. Artikel 35: "Gehoord de gemeenteraad, Gedeputeerde Staten, de Rijksplanologische Commissie en de Raad, kunnen Onze minister en Onze Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer stads- en dorpsgezichten aanwijzen als beschermd stads- en dorpsgezicht en kunnen zij zodanige aanwijzingen intrekken." Artikel 36: "De gemeenteraad stelt ter bescherming van een beschermd stads- of dorpsgezicht een bestemmingsplan vast als bedoeld in de Wet op de Ruimtelijke Ordening…." Commentaar/uitleg: Aanwijzing van een beschermd stads- of dorpsgezicht is gericht op bescherming van de historischruimtelijke karakteristiek in combinatie met een verdere ruimtelijke ontwikkeling geïnspireerd door en aansluitend op bestaande waardevolle kenmerken van de structuur, openbare ruimte en bebouwing; In de bijlage zijn de stads- en dorpsgezichten vermeld die wettelijk beschermd zijn of die via het Monumenten Selectie Project geselecteerd zijn om aangewezen te worden als beschermd gezicht. De beschermde stads- en dorpsgezichten moeten op grond van de Monumentenwet een toegesneden bestemmingsplan krijgen. Het beschermen door middel van een bestemmingsplan impliceert dat vervanging van bebouwing in beginsel is toegestaan, wanneer een bouwplan past binnen de randvoorwaarden die in het bestemmingsplan zijn vastgelegd. Daarmee gaat de (stedenbouwkundige) bescherming bij een aanwijzing als beschermd gezicht dus aanmerkelijk minder ver dan de objectbescherming door plaatsing op de monumentenlijst. Een beschermend bestemmingsplan kan tot stand komen door het opstellen van een volledig nieuw plan door de gemeente, of door het aanpassen van het geldende plan. Het is echter denkbaar dat het geldende bestemmingsplan al zo zorgvuldig is opgesteld dat een aanpassing ervan achterwege kan blijven. Het aanwijzingsbesluit geeft hierover uitsluitsel en kan ook een termijn stellen waarbinnen het opstellen of aanpassen van het bestemmingsplan zal moeten plaatsvinden. Gedurende de periode voorafgaande aan het van kracht worden van het beschermende bestemmingsplan is een 'interimbescherming' van toepassing, die intreedt op het moment van de formele aanwijzing. Voor het realiseren van bouwplannen en andere werken of werkzaamheden in het beschermde stads- of dorpsgezicht is dan op grond van artikel 51, lid 3 Woningwet respectievelijk artikel 46, lid 4 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening een verklaring van geen bezwaar van Gedeputeerde Staten nodig nadat de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten advies heeft uitgebracht. G.S. geven geen verklaring van geen bezwaar - voor het doorbreken van de aanhoudingsplicht - af indien er nog geen beschermend bestemmingsplan in voorbereiding is genomen (ontwerpplan moet in ieder geval ter inzage zijn gelegd, voor de uitzonderingen hierop: zie deel A van de Handreiking, onder "Algemene verklaring van geen bezwaar beschermde stads- en dorpsgezichten") Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) Bij archeologische monumenten moet de RACM geraadpleegd worden bij vergunningaanvragen; voor wettelijk beschermde monumenten buiten een bebouwde kom is ook advies van de provincie nodig. In de praktijk is er overleg tussen de RACM en provincie over alle adviezen. Wat landinrichtingsprojecten betreft heeft de RACM haar toetsende en begeleidende taak afgestoten. Wettelijk beschermde monumenten vallen onder het regime van de Monumentenwet (1988). In ruimtelijke plannen worden daarom voor deze terreinen geen beschermende regelingen getroffen. Wel dienen deze terreinen op plankaarten te worden vermeld en daarnaast is het raadzaam in de toelichting op het beschermingsregime en vergunningstelsel in te gaan.

Verwijzingen: H.1.10 Archeologie Contactpunten: - Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten, http://www.racm.nl

25

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • In de ruimtelijke kwaliteitsparagraaf van het plan moet ook aandacht worden geschonken aan het beleid t.a.v. beschermde stads- en dorpsgezichten, individuele monumenten en beeldbepalende panden. • Als het plangebied is aangewezen als beschermd stads- of dorpsgezicht, dan moet er een ter bescherming strekkend bestemmingsplan gelden of in procedure zijn gebracht • Als het plan is opgesteld naar aanleiding van de aanwijzing van een beschermd stads- of dorpsgezicht, dan moet het beschermingplan voldoende rekening houden met de in de aanwijzing genoemde ruimtelijke kwaliteiten. • Als het project in of nabij een beschermd stads- of dorpsgezicht of nabij een individueel monument of beeldbepalend pand ligt, moet aandacht zijn besteed aan de effecten van het project op het beschermde stads- of dorpsgezicht of het monument of beeldbepalend pand. • Als sprake is van beschermde (archeologische) monumenten, moet overleg zijn gevoerd met de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten. • Bij elke afwijking van het bestemmingsplan moet een toetsing plaatsvinden aan de cultuurhistorische waarden van het beschermde stads- of dorpsgezicht. Dit geldt zowel voor artikel 19, lid 1, 19, lid 2 als 19, lid 3 WRO. Overzicht beschermde stads- en dorpsgezichten Gemeente:

Beschermd gezicht:

Aanwijzing:

Evt. aanvull. aanwijz:

Appingedam Appingedam

Appingedam Marsum

13-11-1972 27-09-1991

uitbr: 28-03-1991

Bedum

Onderdendam

27-09-1991

Bellingwedde

Oudeschans

28-03-1991

Delfzijl Delfzijl Delfzijl

Spijk Termunterzijl Uitwierde

27-09-1991 27-09-1991 10-12-1991

De Marne

Eenrum

27-09-1991

Eemsmond

Warffum

27-09-1991

Groningen Groningen Groningen Groningen Groningen Groningen Groningen Groningen

Groningen (binnenstad) Korrewegwijk Bloemenbuurt Oosterpoort-Oost Petrus Campersingel Schildersbuurt Verlengde Hereweg Zuiderpark

23-01-1991 09-05-2000 09-05-2000 09-05-2000 09-05-2000 09-05-2000 09-05-2000 09-05-2000

Hoogezand

Kiel-Windeweer

27-02-2003

Loppersum Loppersum Loppersum Loppersum Loppersum

Huizinge Loppersum Middelstum Stedum Westeremden

04-10-1991 28-03-1991 27-09-1991 28-03-1991 28-03-1991

Reiderland

Nieuweschans

08-11-1974

Scheemda

Oostwold

17-12-1991

Slochteren

Slochteren

05-12-1990

uitbr. 06-05-2002

uitbr. (MSP) uitbr. (MSP)

uitbr. (MSP)

26

Stadskanaal

Smeerling

07-02-1974

Ten Boer

Lellens

27-09-1991

Vlagtwedde

Bourtange

01-12-1967

Winsum Winsum Winsum Winsum

Ezinge Garnwerd Oostum Winsum-Obergum

29-08-1991 29-08-1991 04-10-1991 30-09-1982

Zuidhorn Zuidhorn

Niehove Saaksum

04-10-1991 27-09-1991

Monumenten Selectie Project – Te beschermen gezichten MSP-gezichten provincie Groningen (allen in procedure): - Bellingwolde (gem. Bellingwedde), aanwijzingsprocedure gestart in 2005 - Wadwerderweg (gem. Eemsmond), aanwijzingsprocedure gestart in 2004 - Rijksstraatweg (gem. Haren), aanwijzingsprocedure gestart in 2004 - Stationsgebied Loppersum (gem. Loppersum), aanwijzingsprocedure gestart in 2005 - Van Ankenweg Middelstum (gem. Loppersum), aanwijzingsprocedure gestart in 2005 - Nieuw-Beerta (gem. Reiderland) - Huningaweg Oostwold (gem. Scheemda), aanwijzingsprocedure gestart - Oosterdiep (gem. Veendam), aanwijzingsprocedure gestart in 2004 - Tusschendiepen (gem. Veendam), aanwijzingsprocedure gestart in 2004 - De Gast (gem. Zuidhorn), aanwijzingsprocedure gestart in 2005

27

H 1.8

Traditionele molens, molenbiotoop

In Groningen staan behalve moderne windturbines ook nog verschillende traditionele molens. POP2: hfdst 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 20, onderdeel Molens, p 44 "Wij zijn van mening dat traditionele molens en hun directe omgeving moeten worden beschermd. Wij vragen gemeenten om in hun bestemmingsplannen molenbeschermingszones aan te geven, waarbinnen rekening wordt gehouden met de windvang en de landschappelijke waarde van de molens. Dit kan door beperkingen te stellen aan de hoogte van bebouwing en begroeiing." Commentaar/uitleg: Het citaat uit het POP2 doelt op twee aspecten: – windvang; hiermee wordt het functioneren van de molen mogelijk gehouden; dit werd vanouds vastgelegd in een windrecht, een privaatrechtelijke aangelegenheid. Door het toelaten van bestemmingen die hiermee in strijd zijn ontstaat een discrepantie tussen publiek en privaat recht. Bestemmingsplanregels kunnen het windrecht ondersteunen, of dit zelfs vervangen als er geen recht gevestigd is. – landschappelijke waarde; hiermee wordt de 'landmark-functie' van de molen mogelijk gehouden; dit is te regelen door een positieve bestemming in het bestemmingsplan. Voor wat betreft de bescherming van molens die aangewezen zijn als monument op grond van de Monumentenwet of deel uitmaken van een beschermd stads- of dorpsgezicht wordt ook verwezen naar H 1.7 Beschermde stads- en dorpsgezichten. Verwijzingen: Als het gaat om beschermde molens op grond van de Monumentenwet: Afdeling molens van de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM), telefoon 033-4217421of via internet: www.racm.nl H 1. 7 Monumenten en Beschermde stads- en dorpsgezichten

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen)

Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Functioneert de molen nog of kan hij in de toekomst nog functioneren? Dit is van belang om te weten of een molenbeschermingszone nodig is. • Is de molen een beschermd monument op grond van de Monumentenwet of maakt deze deel uit van een beschermd stads- of dorpsgezicht? Daarmee moet in het plan rekening worden gehouden. • De molen moet een toegesneden bestemming krijgen. • De molenbeschermingszone moet op de plankaart zijn aangegeven; voor het plangebied binnen de zone moeten in de planvoorschriften beperkingen worden gesteld aan de hoogte van bebouwing en begroeiing. • Is bij een nieuwe ruimtelijke ingreep binnen een molenbeschermingszone voldoende rekening gehouden met het belang van de molen?

28

H 1.9

Oude Groninger dijken

De provincie wil de cultuurhistorisch en landschappelijk waardevolle oude Groninger dijken en de daarbij samenhangende elementen als schotbalkloodsen, coupures, etc. in stand houden, ondanks het feit dat deze oude dijken hun waterkerende functie hebben verloren. De ontstaansgeschiedenis van een gebied is af te lezen uit de aanwezigheid van de oude dijken. Daarnaast geven dijken een min of meer besloten karakter aan het doorgaans open landschap. POP2: hfdst 3.3, par. 20 Landschapsontwikkeling en –beheer, onderdeel Dijken, p 43 "In de nota's Oude Groninger Dijken (1985) en Voormalige Slaperdijken (1992) hebben wij ons beleid voor het behoud van de oude Groninger dijken vastgelegd. Behoud en eventueel herstel van landschappelijk en cultuurhistorisch waardevolle dijken en daarmee samenhangende elementen als coupures en schotbalkloodsjes staan voorop. Aanpassingen zullen wij in het algemeen niet meer toestaan. In 1998 en 1999 zijn alle oude dijken opnieuw geïnventariseerd en ingemeten. Gemeenten wordt gevraagd de profielen en het gebruik van de te behouden dijken vast te leggen in hun bestemmingsplannen." Commentaar/uitleg: Voor alle ingrepen aan de landschappelijk en cultuurhistorisch waardevolle dijken is op grond van de Ontgrondingenwet en de Ontgrondingenverordening Groningen 1998 een ontgrondingenvergunning van Gedeputeerde Staten vereist. Vergunningaanvragen worden getoetst aan het provinciale beleid, zoals dat is verwoord in de nota's "Oude Groninger dijken", deel I (1985) en deel II (voormalige slaperdijken: 1992). Aangezien het beleid het afgraven van dijken niet toelaat zullen daartoe strekkende vergunningaanvragen vrijwel steeds worden geweigerd. Een uitzondering wordt gemaakt voor dijkdoor- en dijkovergangen. Daar waar deze voorzieningen tot onevenredig zware hinder voor de landbouw leiden, kunnen deze binnen bepaalde grenzen (met vergunning) worden verbreed. In de Nota "Afgegraven en weer aangevuld? Een beleidsnotitie over de wenselijkheid van het aanvullen van afgegraven wierdesectoren, dijken en essen in Groningen" is een kaart opgenomen, waarop de (deels) afgegraven dijken zijn aangegeven waar dijkherstel wordt voorgesteld door aanvulling met grond. In die gevallen is ophogen toegestaan. Essentieel voor de bescherming van de landschappelijk en cultuurhistorisch waardevolle dijken is, dat dijken uitsluitend worden gebruikt als grasland. Dit geeft een betere bescherming tegen aantasting van de dijken door ingrepen vanuit de agrarische sector, zoals ploegen e.d. Ook vanuit landschappelijk en cultuurhistorisch perspectief is het gebruik van dijken als grasland goed te verdedigen. Het bijzonder reglement van het (voormalig) waterschap Ommelanderzeedijk schreef het uitsluitende gebruik in grasland van (slaper-) dijken voor. Daarnaast is van belang, dat oude grasdijken in de overwegend door akkerbouw beheerste gebieden, als het ware groene linten in het landschap vormen. Ook zijn de dijken in gras in potentie goede verbindingszones voor flora en fauna.

Verwijzingen: H 1.6 Landschap en cultuurhistorie H 1.12 Ontgrondingen H. 9.5 Bodem: ketenbeheer grond Nota "Afgegraven en weer aangevuld? Een beleidsnotitie over de wenselijkheid van het aanvullen van afgegraven wierdesectoren, dijken en essen in Groningen"

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water(landschappelijke en cultuurhistorische aspecten) Tel. 050 316 4543 Afdelingssecretariaat Milieubeleid en Bodemsanering (ontgrondingen) Tel. 050 316 4766

29

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Landschappelijk/cultuurhistorisch waardevolle dijken moeten in het plan worden beschermd. • Het profiel daarvan en het gebruik als grasland moet in het plan zijn vastgelegd. • Er moet een verbod worden opgenomen om dijken op te hogen, af te graven, dan wel te egaliseren. • Ook moet een verbod zijn opgenomen om grasland op dijken om te zetten in bouwland.

30

H 1.10 Archeologie De bodem is een belangrijke bron van informatie over het culturele erfgoed. Sinds de ondertekening van het verdrag van Valletta (Malta, 1992) heeft Nederland de gedragscode ten aanzien van het bodemarchief geregeld. Implementatie van het verdrag heeft plaatsgevonden in de Wet op de Archeologische Monumentenzorg, die op 1 september 2007 in werking is getreden (met uitzondering van 1 onderdeel, dat op 1 januari 2008 in werking treedt). Met de inwerkingtreding van deze wet is ook de Monumentenwet 1988 gewijzigd. POP2: hfdst 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 20 Landschapsontwikkeling en -beheer, onderdeel Archeologische waarden p 43 "In overeenstemming met het verdrag van Malta zullen wij ons inzetten voor het bewaren in situ van de archeologische waarden in onze provincie. Dat kan bijvoorbeeld door deze waarden in te passen in nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen, waardoor het eigen karakter van de betreffende locatie wordt versterkt. Indien het bodemarchief op grond van zwaarwegende maatschappelijke belangen toch moet worden aangetast, dient opgraving plaats te vinden op kosten van de initiatiefnemer (…) De bekende archeologische waarden staan weergegeven op de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden." p 43 Commentaar/uitleg: Op pagina 43 is in de bovenvermelde slotzin verzuimd de Archeologische Monumenten Kaart te vermelden. Doel is behoud van de sporen in de bodem; is dat op grond van maatschappelijke afwegingen niet mogelijk dan dient er een waardestellend onderzoek te worden uitgevoerd op kosten van de verstoorder/initiatiefnemer. Hierna volgt een selectiebesluit en kan een opgraving of een lichtere vorm van documentatie verlangd worden, voordat de verstorende werkzaamheden kunnen plaatsvinden (eveneens op kosten van de verstoorder/ initiatiefnemer). Opgraven geschiedt door vergunninghouders op basis van vrije marktwerking. Nu de nieuwe Wet op de Archeologische Monumentenzorg in werking is getreden kan de provincie gebieden aanwijzen waar bij voorgenomen bodemingrepen archeologisch onderzoek dient plaats te vinden: zogenaamde 'attentiegebieden'. Het is verplicht in ruimtelijke plannen het behoud van archeologische en cultuurhistorische waarden vorm te geven. Ook waarden die (nog) niet zijn aangetoond maar die met grote waarschijnlijkheid in een plangebied aanwezig zijn, dienen door middel van een ruimtelijk plan te worden beschermd (Jurisprudentie Raad van State). Archeologische Monumenten Kaart (AMK) Bekende archeologische waarden zijn aangegeven op de Archeologische Monumenten Kaart. (AMK). Deze is tot stand gekomen in samenwerking tussen de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB, vanaf 2007 Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten: RACM) en de provincie Groningen. De RACM is juridisch eigenaar. De AMK bestaat nu nog in de vorm van een CD, straks op het web. Van de AMK is geen papieren versie beschikbaar, zo zal de gebruiker steeds de nieuwste versie downloaden. Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) Op grond van de nieuwe Monumentenwet dient ook nadrukkelijk rekening te worden gehouden met de te verwachten archeologische waarden. Te verwachten archeologische waarden staan op de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW), ook gemaakt en beheerd door de RACM. De Groninger versie behoeft verfijning, deze is thans te globaal. Gemeenten maken er al wel gebruik van. In het kader van de aanwijzing van attentiegebieden zal verfijning vooral via de provincie tot stand moeten komen. Als een plan binnen een gebied valt met een "indicatieve waarde" dan moet archeologisch vooronderzoek (bureauonderzoek) worden uitgevoerd. Bronnen als de AMK, de digitale database ARCHIS, het

31

kadaster, hoogtekaarten, bodemkaarten, historische kaarten/atlassen dienen te worden geraadpleegd. Het bureauonderzoek richt zich op beter inzicht in het bodemarchief. Een aanbeveling hieruit kan zijn dat er prospectief veldonderzoek geschiedt, zonder dat archief op te ruimen (non-destructief onderzoek). Het doen van prospectief onderzoek voorkomt het probleem dat er een knelpunt ontstaat tijdens de uitvoering van werken. Dit onderzoek kan leiden tot de volgende aanbevelingen: 1. de waarde is niet hoog genoeg om verdere actie te ondernemen 2. behoud van het terrein bij gebleken hoge waarde 3. indien behoud niet mogelijk is opgraven van het terrein om de gegevens veilig te stellen voordat ze worden opgeruimd (opgraven is immers definitief verwijderen). Wettelijk beschermde monumenten Wettelijk beschermde monumenten vallen onder het regime van de Monumentenwet en vallen onder de verantwoordelijkheid van de RACM. In ruimtelijke plannen worden daarom voor deze terreinen geen beschermende regelingen getroffen. Wel dienen deze terreinen op plankaarten te worden vermeld en daarnaast is het raadzaam in de toelichting op het beschermingsregime en vergunningstelsel in te gaan. Nota Archeologiebeleid regio Noord-Groningen Om de gemeenten op weg te helpen in het nieuwe bestel, stimuleerde de provincie de totstandkoming van een uniform archeologiebeleid voor de regio Noord. Samen met de acht gemeenten zijn beleidsuitgangspunten geformuleerd en vastgesteld middels de Archeologienota Noord. Een bijbehorende beleidskaart (fase 2) is in de maak. Ter overbrugging van de oude naar de nieuwe situatie is een interimregeling voor ruimtelijke ontwikkelingen afgesproken. Rijk: Wet op de Archeologische Monumenten Zorg (2006, inwerking getreden op 1 september 2007, met uitzondering van 1 onderdeel dat op 1 januari 2008 in werking treedt) Commentaar/uitleg: Deze wet is opgesteld ter uitvoering van het Verdrag van Malta en legt een relatie met de ruimtelijke ordening en met de instrumenten die de Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) kent. De gemeenteraad moet bij de vaststelling van een nieuw bestemmingsplan en bij de bestemming van de in het plan begrepen grond, rekening houden met de in de grond aanwezige en te verwachten archeologische waarden. Bij een bestemmingsplan kunnen verder de volgende zaken worden geregeld (zie de artikelen 38, 39 en 40 van de wet): • in het belang van de archeologische monumentenzorg kan een aanlegvergunning als bedoeld in artikel 14 van de WRO verplicht worden gesteld. • bepaald kan worden dat de aanvrager van een aanlegvergunning een rapport dient over te leggen opdat de archeologische waarden die bij bewerking van de concrete locatie in het geding kunnen zijn, bekend worden bij de gemeente (archeologisch vooronderzoek). • ook kan vastgesteld worden dat de aanvrager van een reguliere bouwergunning op grond van de Woningwet een dergelijk rapport dient over te leggen Bij vrijstellingsprocedures als bedoeld in de artikelen 15, 17 of 19 van de WRO, kan de aanvrager eveneens worden verplicht om een rapport over te leggen (art. 41 wet). Verder regelt de wet de wijze van financiering van de kosten van vooronderzoek en die van een opgraving: in principe betaalt de verstoorder, respectievelijk de initiatiefnemer. Thans wordt gewerkt aan het Besluit op de Archeologische Monumentenzorg met regels over excessieve kosten en de opgraafvergunning. Bescherming dient te worden gerealiseerd door het bestemmen van de archeologische waarden (doorgaans door middel van een 'nadere aanduiding' of een dubbelbestemming). Het doel van de bestemming is behoud. Hiertoe dient doorgaans een verbod te worden ingesteld voor: bodemingrepen dieper dan 40 cm, inbegrepen: egaliseren, afgraven, diepploegen en - woelen, aanleggen van leidingen. In bepaalde situaties dient ook ophogen en verlagen/verhogen van waterpeilen onder het verbod te vallen.

32

Een aanlegvergunningstelsel moet het mogelijk maken onder voorwaarden (doorgaans een onderzoeksverplichting) een ontheffing voor (een deel van) de ingestelde verboden te krijgen. Minimaal dienen in ruimtelijke plannen de terreinen van de AMK te zijn opgenomen. Hetzelfde geldt voor terreinen die niet op de AMK zijn vermeld, maar die onbetwistbaar (op basis van bureauonderzoek) archeologisch/cultuurhistorisch waardevol zijn. Terreinen die zijn omgeven door een (cultuur)landschappelijk gaaf en waardevol gebied en een duidelijke relatie hebben met dat gebied, dienen bij voorkeur in combinatie met dat gebied te worden beschermd. Het bestemmen van te verwachten archeologische waarden is vooral noodzakelijk in gebieden waar ruimtelijke ontwikkelingen worden voorzien of mogelijk worden gemaakt. Ook in gebieden waar geen ruimtelijke ontwikkelingen aan de orde zijn, maar waar een bepaalde bestemming schadelijk kan zijn voor vermoedelijk aanwezige archeologische waarden, is het bestemmen van deze te verwachten waarden noodzakelijk (jurisprudentie Raad van State). Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) De RACM beoordeelt namens de minister vergunningen op wettelijk beschermde archeologische monumenten. Voor wettelijk beschermde monumenten buiten een bebouwde kom is sinds juli 2005 niet langer een advies van de provincie nodig. Rijk: Monumentenwet 1988, art 47. "Hij die anders dan bij het doen van opgravingen een zaak vindt, waarvan hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat het een monument is, is verplicht hiervan binnen drie dagen aangifte te doen." Commentaar/uitleg: Hoewel het risico van toevalsvondsten met de nieuwe aanpak zoveel mogelijk wordt teruggedrongen, komen archeologisch waardevolle zaken soms pas aan het licht bij graafwerkzaamheden. De meldingsplicht hieromtrent bij de burgemeester van de gemeente waar de vondst is gedaan, is in de wet omschreven. De minister kan voorschriften geven met betrekking tot wetenschappelijk onderzoek of stillegging van de uitvoering van werken gelasten. In de praktijk worden meestal oplossingen gevonden om deze weg te bekorten. Vondstmelding geschiedt volgens een afspraak met de RACM bij de provinciaal archeoloog, die een eerste afweging maakt. Verwijzingen: H 1.6 Landschap en Cultuurhistorie H 1.7 Monumenten en Beschermde stads- en dorpsgezichten www.archeologie-gemeenten.nl (op deze website is o.a. een Voorbeeldbeleidsplan Gemeentelijke Archeologische Monumentenzorg te vinden.) Nota Archeologiebeleid regio Noord-Groningen (Bureau BAAC in opdracht van Regioraad NoordGroningen, augustus 2006) http://www.racm.nl www.opmaatnieuw.sdu.nl Contactpunten: Afdelingssecretariaat Cultuur en Welzijn Libau, steunpunt Monumenten

Tel. 050 316 4961 Tel. 050 312 6564

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Het nieuwe bestel vraagt van ons de archeologische waarden zoveel mogelijk in de grond te laten zitten. Dat kan door een aangepast beheer en/of door een planologische inpassing. • Indien binnen het plangebied archeologische terreinen aanwezig zijn (raadpleeg AMK) dan moet ter bescherming van de archeologische waarden voor de uitvoering van bepaalde werken en werkzaamheden een aanlegvergunningenstelsel worden opgenomen. • Als het plan leidt tot verstoring van het archeologische bodemarchief, dan is dat alleen gerechtvaardigd als aangetoond is dat behoud niet mogelijk is (bijvoorbeeld door alternatieven te zoeken) en sprake is van een overwegend maatschappelijk belang.

33

• •

•

In de plantoelichting dient in dat geval te worden aangegeven wie de verstoorder/initiatiefnemer is en hoe de financiering van vooronderzoek, documentatie, en een eventuele opgraving plaatsvindt. Indien een plan valt binnen een gebied met middelhoge of hoge archeologische waarden dan wordt geadviseerd zo snel mogelijk een bureauonderzoek uit te voeren. Het onderzoek moet in ieder geval zijn uitgevoerd en het daaruit voortvloeiende advies moet bekend zijn vóór de vaststelling van het plan of voordat de verklaring van geen bezwaar art. 19 WRO kan worden afgegeven. In de plantoelichting moet verwezen worden naar het gemeentelijk archeologisch beleid

34

H 1.11 Reclame-uitingen De provincie voert specifiek beleid ten aanzien van reclame-uitingen. POP2: hfdst 2.2 Koersen op karakter, Concrete beleidsbeslissing p. 22; hfdst 3.3. Karakteristiek Groningen, par.19 Groninger landschap vertrekpunt,onderdeel Reclame langs wegen, p. 41 en 43 "Wij merken het volgende onderdeel van dit plan aan als concrete beleidsbeslissing op grond van de Wet op de ruimtelijke ordening in samenhang met de Algemene wet bestuursrecht: * Nieuwe reclamemasten hoger dan zes meter zijn niet toegestaan." (zie paragraaf 3.3. Karakteristiek Groningen, punt 19: Groninger landschap vertrekpunt.") p. 22 "Wij willen een einde maken aan de aantasting van het landschapsbeeld door reclame-uitingen langs wegen. Daarom vragen wij gemeenten om in hun bestemmingsplannen en/of verordeningen regels op te nemen waarmee landschappelijk ongewenste reclame-uitingen kunnen worden voorkomen en bestreden. Nieuwe reclamemasten hoger dan zes meter zijn niet toegestaan." p. 41 en 43 Commentaar/uitleg: Reclame-uitingen langs wegen kunnen het landschap ontsieren. Het gaat hierbij zowel om reclamemasten en -borden als om reclame op karretjes, spandoeken e.d. De provincie vraagt daarom gemeenten – in hun plannen en/of verordeningen – regels op te nemen. De provincie is voornemens samen met de gemeenten een beleidsimplementatie te maken. Langs wegen met een hoge landschappelijke waarde zouden reclame-uitingen uitgesloten moeten worden. De provincie wil geen nieuwe reclamemasten hoger dan 6 meter toestaan. Dit is een concrete beleidsbeslissing, wat wil zeggen dat gemeenten bij de vaststelling van hun bestemmingsplannen niet van dit beleid mogen afwijken. Ook burgers kunnen voor wat betreft dit onderwerp geen zienswijzen indienen tegen een bestemmingsplan (art. 24 WRO). De concrete beleidsbeslissing geldt zowel voor masten in het landelijk als in het stedelijk/bebouwd gebied. Vigerende bestemmingsplannen dienen via planherziening in overeenstemming te worden gebracht met deze concrete beleidsbeslissing. Richtlijnen voor het plaatsen en laten staan van reclameborden langs wegen in beheer bij de provincie Groningen (Provincie Groningen, december 1995). Citaat: blz. 1, Doel van de regeling: "Tot 1993 waren reclameborden langs provinciale wegen niet toegestaan. In het algemeen is de vraag naar mogelijkheden voor reclame-uitingen de laatste jaren sterk toegenomen. De provincie wil hieraan tegemoetkomen door bepaalde weggedeelten ter beschikking te stellen voor reclameborden. Deze moeten dan wel binnen een bepaalde vorm en bepaalde afmetingen blijven." Commentaar/uitleg: Toestemming van de provincie is nodig voor het plaatsen en laten staan van reclameborden langs wegen in beheer bij de provincie Groningen. Toetsingscriterium is de verkeersveiligheid. Rijk: Relatie met Richtlijnen van Rijkswaterstaat. Commentaar/uitleg: Ook het Rijk hanteert richtlijnen met betrekking tot niet uit verkeersbelang geplaatste aanduidingen langs rijkswegen. Deze zijn: - aanduidingen dienen de verkeersveiligheid en de doorstroming van het verkeer vanwege de afleidende werking ten aanzien van de weggebruiker niet te schaden; - knipperende en wisselende boodschappen moeten worden vermeden evenals verlichting uitgevoerd in kleurencombinaties die in verkeersregelinstallaties gebruikelijk zijn; - verlichting van een reclameobject moet zodanig zijn dat de weggebruiker er niet door wordt verblind. Rijkswaterstaat adviseert deze richtlijnen te effectueren door opname in een nadere-eisenregeling.

35

Verwijzingen: Provinciale Beleidsregels Symboolborden: beleid voor het plaatsen van borden ter verwijzing van objecten door middel van symbolen bij wegen in beheer bij de provincie Groningen (Provinciaal blad nr. 37, 1999). Als een bord wordt geplaatst in de berm van een provinciale weg en deze berm maakt onderdeel uit van de weg, dan is een vergunning nodig van de provincie.

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen) Afdelingssecretariaat Wegbeheer - vergunningverlening

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4019

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • De bestemmingsplantoelichting moet aandacht schenken aan het gemeentelijke beleid ten aanzien van reclame-uitingen langs wegen. Is dit ook in een verordening opgenomen? • Langs wegen met een hoge landschappelijke waarde moeten reclame-uitingen uitgesloten worden • Nieuwe reclamemasten hoger dan 6 m mogen niet worden opgericht. Dit geldt zowel voor het landelijke gebied als het stedelijk/bebouwd gebied. In de bestemmingsvoorschriften moet de oprichting van dergelijke masten worden uitgesloten (let ook op de algemene regeling in de voorschriften ten aanzien van de hoogte van andere bouwwerken). • Kan voor het oprichten van reclamemasten/borden in de bermen van wegen in beheer bij de provincie Groningen vergunning worden verleend?

36

H 1.12 Ontgrondingen Om te voorzien in de behoefte aan bouwgrondstoffen is de winning van oppervlakte-delfstoffen (zoals zand en klei) onontbeerlijk voor de voortgang van onze economie, in het bijzonder voor de bouwnijverheid. De winning van deze oppervlaktedelfstoffen is in principe eindig. Uitgangspunt van het beleid is, dat iedere provincie, uiteraard afhankelijk van de geologische voorkomens, zoveel mogelijk in de eigen behoefte voorziet. Vooral beton- en metselzand zijn een schaars product, die in onze provincie slechts op enkele plaatsen op winbare diepte aanwezig zijn. Het is daarom noodzakelijk zuinig om te gaan met de aanwezige voorraden. Het beleid is erop gericht om ruimtelijke ingrepen, die de (toekomstige) winning van schaarse oppervlaktedelfstoffen onmogelijk maken, te voorkomen. POP2: hfdst 3.5, par. 40 Gebruik ondergrond en delfstoffen, tevens par. 40 onderdeel Oppervlaktedelfstoffen p. 64 en tabel 3.5.1 p. 63-64; POP2 kaarten 1, 2 en 3. "Voor de bouwnijverheid is de winning van oppervlaktedelfstoffen als zand en klei belangrijk. We willen voorzien in de behoefte aan bouwgrondstoffen en tegelijkertijd rekening houden met andere belangen zoals karakteristieke landschapswaarden door het aantal ontgrondingen te beperken." p. 63 "De winning van bouwgrondstoffen door ontgrondingen heeft vaak ingrijpende gevolgen voor het landschap. De hoeveelheid te winnen bouwgrondstoffen kan worden beperkt door een zuinig beheer. Grondstoffen moeten door hergebruik zo lang mogelijk in de gebruiksketen worden gehouden. Wij zullen stimuleren dat in de behoefte aan bouwgrondstoffen voor een belangrijk wordt voorzien door hergebruik en grondstoffen die vrijkomen bij de aanleg van werken (….) Projectgebonden winningen willen we alleen toelaten wanneer blijkt dat niet op een andere wijze in de behoefte aan bouwgrondstoffen kan worden voorzien. Ons beleid is gericht op concentratie van winning in regionale zand- en kleiwinplaatsen. (…) De eindbestemming voor deze winplaatsen staat in tabel 3.5.1." p. 63-64 "Beton- en metselzand is een schaars product. We willen zoveel mogelijk in de eigen behoefte binnen de provincie kunnen voorzien. Op plaatsen waar op winbare diepte beton- en metselzand in de bodem voorkomt, mogen nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen de toekomstige winning niet onmogelijk maken." p. 64 (….) Tabel 3.5.1 Eindbestemming regionale winningen voor oppervlaktedelfstoffen: p 64 Regionale winningen Zandwinningen Strandheem, Opende (Grootegast) Borgmeren, Harkstede (Slochteren) Uiterburen, Zuidbroek (Menterwolde) Heeresveld (Pekela) Sellingerbeetse (Vlagtwedde) Kleiwinningen

Eindbestemming Recreatie en natuur (ontwikkeling) op en langs de oeverstrook Recreatie/woningbouw en natuur langs de overige oevers en op delen van het water Recreatie Natuur en recreatief medegebruik op de oevers Natuur en dagrecreatie Landbouwkundig gebruik of natuurontwikkeling moet mogelijk zijn"

Commentaar/uitleg: De regionale winning Kruiselwerk, Alteveer (Pekela) is niet in het POP2 genoemd, maar hiervoor geldt de eindbestemming Natuur en recreatief medegebruik op de oevers. Met eindbestemming wordt de toekomstige definitieve bestemming bedoeld na beëindiging van de regionale winning. Nadere regelgeving op het gebied van ontgrondingen in de provincie Groningen is formeel geregeld in de Ontgrondingenverordening Groningen 1998. Het uitgangspunt is dat er niet mag worden ontgrond zonder een daartoe strekkende vergunning van G.S. In de Ontgrondingenverordening is ook een opsomming opgenomen van werkzaamheden die zijn vrijgesteld van het vereiste van een ontgrondingenvergunning. Het provinciale ontgrondingenbeleid is nader uitgewerkt in de Nota "Zand in Balans, bouwstenen voor een evenwichtig ontgrondingenbeleid" (Provinciale Staten d.d. 29-9-1998, nummer 39/1998).

37

Het beleid gaat uit van de concentratie van zand- en kleiwinning in een aantal als zodanig aangewezen regionale winplaatsen. Het gaat hier vooral om zand uit de normale "winkelverkoop". Uit oogpunt van het zuinig omgaan met primaire grondstoffen is het provinciale beleid in toenemende mate gericht op het bevorderen van gebruik van secundaire grondstoffen (hergebruik). Daarnaast wordt het gebruik van zand uit zogenaamde secundaire ontgrondingen gestimuleerd. Dit zijn maatschappelijk gewenste ontgrondingen, waarbij de winning van oppervlaktedelfstoffen niet het primaire doel is. De meeste secundaire ontgrondingen worden gevormd door de aanleg van recreatieprojecten, natuurprojecten of waterpartijen, waarbij hoeveelheden zand of klei vrijkomen die elders weer kunnen worden gebruikt. Het provinciale beleid is erop gericht een spoedige realisatie van dergelijke projecten te stimuleren, door voor de zandbehoefte voor grote infrastructurele projecten zoveel mogelijk gebruik te maken van zand dat vrijkomt bij dergelijke secundaire winningen. Hoogwaardige grondstoffen mogen niet worden gebruikt voor doeleinden, waarvoor ook laagwaardiger grondstoffen kunnen worden gebruikt. Beton- en metselzand mogen om die reden niet voor ophoogdoeleinden worden gebruikt. Aan de te verlenen vergunningen worden daarom voorwaarden verbonden die het gebruik van zand voor laagwaardige doeleinden tegengaan. Rijk: Relatie met Ontgrondingenwet en Nota Ruimte Nota Ruimte, par. 4.8.1.3 Bouwgrondstoffentoets, p. 166 "Voor nieuwe ruimtelijke plannen buiten het bestaande bebouwde gebied gelden voor initiatiefnemers de volgende uitgangspunten: - De effecten op de bouwgrondstoffenvoorziening moeten worden betrokken in de afweging; - Er moet rekening worden gehouden met de geologische voorkomens van schaarse bouwgrondstoffen als beton- en metselzand, grind, kalksteen, klei voor de grofkeramische industrie en zilverzand, om zo de winningmogelijkheden voor toekomstige generaties niet te belemmeren; - Er moet worden afgewogen of in combinatie met andere functies winning van oppervlaktedelfstoffen mogelijk is (multifunctionele winning). Hierbij wordt het dieper maken van de ontgronding dan strikt noodzakelijk is voor de gewenste functie of eindbestemming niet uitgesloten." Commentaar/uitleg: De Ontgrondingenverordening Groningen is gebaseerd op de Ontgrondingenwet. Het beleid van de rijksoverheid m.b.t. de grondstoffenvoorziening voor de bouw heeft tot doel, om (op een maatschappelijk verantwoorde wijze) te voorzien in de behoefte van particulieren, bedrijven en overheid aan bouwgrondstoffen, door: - te bevorderen dat grondstoffen zo zuinig mogelijk worden gebruikt; - te bevorderen dat op een verantwoorde manier zo veel mogelijk secundaire grondstoffen worden ingezet; - te bevorderen dat meer vernieuwbare grondstoffen worden ingezet (bv hout uit productiebossen); - te zorgen voor het tijdig winbaar zijn van een voldoende aandeel oppervlaktedelfstoffen uit Nederlandse bodem in de totale "bouwgrondstoffenvoorziening".

Verwijzingen: H 6.3 Vaarrecreatie en jachthavens H 9.5 Bodem rapport "Van last naar lust" Grondstromenbeleid provincie Groningen, G.S. 24-09-02 Nota "Afgegraven en weer aangevuld? Een beleidsnotitie over de wenselijkheid van het aanvullen van afgegraven wierdesectoren en de aanvulling van dijken en essen in Groningen" (september 2003)

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Milieubeleid & Bodemsanering

Tel. 050 316 4766

38

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Primaire zand- of kleiwinning moet plaatsvinden binnen de aangewezen regionale winplaatsen. Nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen mogen de toekomstige winning niet onmogelijk maken. • In de bestemmingsplantoelichting moet aandacht worden besteed aan de eindbestemming zoals hierboven aangegeven. Het bestemmingsplan mag de realisering van deze toekomstige bestemming niet onmogelijk maken. • Voor de vaststelling van het bestemmingsplan of de afgifte van een verklaring van geen bezwaar op basis van artikel 19 WRO moet de ontgrondingenvergunning zijn verleend of in ieder geval de zekerheid kunnen worden gegeven dat de vereiste vergunning kan worden verleend. • In de plantoelichting of ruimtelijke onderbouwing van het plan moet worden aangegeven of de realisering van het plan een secundaire ontgronding met zich meebrengt en of te verwachten valt dat daarvoor een vergunning kan worden verleend voor de vaststelling van het bestemmingsplan of de afgifte van een verklaring van geen bezwaar. • Heeft er een bouwgrondstoffentoets plaatsgevonden? • Het afgraven van natuurlijk reliëf (zie kaart op pagina 42 van het POP2 en zie H 1.6 Landschap en cultuurhistorie voor wat betreft de (her)waardering van aardkundig waardevolle gebieden in IPO-verband) is in gebieden met de aanduiding 'gaaf landschap' alleen mogelijk als er sprake is van zwaarwegende (economische en/of maatschappelijke) belangen

39

H 1.13 Watertoets De Watertoets maakt onderdeel uit van het waterbeheer en heeft als doelstelling water een prominentere rol te geven in ruimtelijke plannen, waarbij wordt geanticipeerd op de klimaatsverandering (waterhuishoudkundige doorkijk tot 2050). POP2: hoofdstuk 2.2 Koersen op karakter, onderdeel Centrale uitgangspunten omgevingsbeleid - II Eigen Karakter handhaven en versterken p. 22, hoofdstuk 3.2 Wonen in Groningen, par. 17 Duurzame inrichting en beheer - duurzaam waterbeheer - samenwerking gemeente en waterschap p 38 en 39, hoofdstuk 3.3 Karakteristiek Groningen par. 25 ruimte voor water p. 49, hoofdstuk 3.5 Schoon en Veilig Groningen par. 35 Schoon Milieu p 59 t/m 62 en par. 42 Beheersen van risico's p 65, hoofdstuk 3.6 Functietoekenning p 69 e.v., Bijlage A/Waterfuncties p. 111, Bijlage B/Grondwaterbeheer, p. 114 en POP2-kaarten 1 en 2. Centraal uitgangspunt: "We richten ons op behoud en herstel van het natuurlijke karakter van de waterhuishouding zowel in landelijk als in stedelijk gebied. Daarbij blijft de veiligheid tegen overstromingen minstens gehandhaafd….." p. 22 Commentaar/uitleg: De procedure van de Watertoets is van toepassing op ruimtelijke plannen die na 14 februari 2001 worden opgesteld. De waterparagraaf en de samenwerking tussen waterschap en gemeente worden benoemd in het POP2. Het uitvoeren van de watertoets is voor sommige ruimtelijke plannen sinds 1 november 2003 wettelijk verplicht volgens het gewijzigde Besluit op de Ruimtelijke Ordening. Bestemmingsplannen, structuurplannen en de ruimtelijke onderbouwing bij vrijstellingen op grond van artikel 19, eerste lid, WRO moeten zijn voorzien van een waterparagraaf, waarin een beschrijving is opgenomen van de wijze waarop rekening is gehouden met de gevolgen van het plan voor de waterhuishouding. Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen hebben echter bestuurlijk met elkaar afgesproken dat de watertoets ook wordt toegepast bij waterhuishoudkundig relevante ruimtelijke plannen en besluiten die niet vallen onder de wettelijke verankering in het Bro, bv. structuurvisies, stedenbouwkundige plannen, artikel 19, lid 2 WRO procedures. Ook bij het opstellen van een identiteitsvisie moet door de initiatiefnemer de waterkansenkaart van het waterschap worden betrokken. De conclusies moeten in de visie worden opgenomen. Een gedetailleerde waterparagraaf is hierbij niet aan de orde. Dat komt later, als voorgenomen ontwikkelingen in een bestemmingsplan worden opgenomen. De waterparagraaf is onderdeel van de zogenaamde Watertoets. De Watertoets is het hele proces van vroegtijdig informeren, adviseren, afwegen en uiteindelijk beoordelen van waterhuishoudkundige aspecten in ruimtelijke plannen. Door middel van de Watertoets worden ruimtelijke plannen op alle ruimtelijk relevante waterhuishoudkundige aspecten beoordeeld (naast veiligheid en wateroverlast ook waterkwaliteit en verdroging). Uitgangspunt is in het algemeen het "niet afwentelen van problemen". Dit betekent dat ingrepen geen problemen mogen veroorzaken in de toekomst of in nabij gelegen gebieden. Dit geldt voor de waterkwaliteit en waterkwantiteit van het grond- en oppervlaktewater in zowel het stedelijk als het landelijke gebied. Voor de waterkwantiteit is dit verwoord met de trits: vasthouden, bergen en afvoeren. Water moet zoveel mogelijk ter plekke worden vastgehouden (bijvoorbeeld door het verharde oppervlak te verminderen), vervolgens mag het worden geborgen en pas in laatste instantie mag het worden afgevoerd. Voor de waterkwaliteit bestaat de trits uit: schoonhouden, scheiden en zuiveren. Hier is voorkomen van vuil water het uitgangspunt en pas daarna scheiden, of als dat niet mogelijk is zuiveren.

40

Bijvoorbeeld: stedelijke uitbreidingen mogen niet leiden tot versnelde afvoer van regenwater naar de boezemwatersystemen. De toepassing van extra groen, vijverpartijen of grasdaken kan daarvoor een oplossing zijn. Nadelige effecten Als blijkt dat er negatieve effecten worden verwacht, dan zijn de te volgen stappen: - Nagaan of er alternatieven zijn (alternatief ontwerp, locatie). - Indien er geen alternatieven zijn, kijken naar compenserende maatregelen, eerst binnen het plangebied en indien niet mogelijk, buiten het plangebied. Voorbeeld: als het maatschappelijk noodzakelijk is dat bergingscapaciteit aan het plangebied wordt onttrokken door het dempen van een sloot en er zijn geen alternatieven, dan zal de vermindering van bergingscapaciteit gecompenseerd moeten worden. Initiatiefnemer Bij de watertoets is de initiatiefnemer formeel altijd een overheid: gemeente, provincie of Rijk. Dit geldt ook als private partijen het initiatief nemen voor een plan. De formele initiatiefnemer stelt de waterparagraaf op. De initiatiefnemer is verder verantwoordelijk voor het regelen van financiering voor alle maatregelen, dus ook de compenserende maatregelen. Dat wil dus niet zeggen dat de initiatiefnemer betaalt. De kosten van de maatregelen zijn een onderdeel van de economische haalbaarheid van het plan. Belangrijk is dat de afspraken over compensatie gemaakt moeten zijn gelijktijdig of voorafgaand aan de vaststelling van het bestemmingsplan door de gemeenteraad of het besluit om aan Gedeputeerde Staten een verklaring van geen bezwaar als bedoeld in artikel 19, lid 1 of 2 WRO aan te vragen. De waterparagraaf bevat ten minste: • Een beschrijving in de plantoelichting van het huidige watersysteem in en nabij het plangebied, b.v. grondwaterstanden (of indien vastgesteld het Gewenst Grond en Oppervlakte water Regime = 6 GGOR ), drooglegging, bodemopbouw. • De beschrijving van het waterbeleid, zoals waterhuishoudingsplan (zie POP2), waterbeheersplan van de waterbeheerder, gemeentelijk waterplan) • Beschrijving van de gevolgen van het plan voor het watersysteem (voor de waterkwaliteit en waterkwantiteit) • Beschrijving regen- en afvalwatersysteem, bijvoorbeeld: - wordt een enkelvoudig riool vervangen door een gescheiden systeem? - functioneren de huidige gescheiden rioleringen goed (capaciteit, overstortplaatsen, besmetting drinkwater vee of "zwemwater") - is de capaciteit van het huidige rioleringssysteem voldoende om nieuwbouw/uitbreiding van bebouwing of lozingen op te vangen (dit speelt vooral bij bedrijfsterreinen) • De wijze waarop rekening is gehouden met de tritsen vasthouden-bergen-afvoeren en schoonhouden-scheiden-zuiveren (geconstateerde knelpunten en gekozen oplossingen) • De wijze waarop de gemaakte keuzes in het ruimtelijke plan zijn vertaald • Een onderbouwing van de noodzaak van eventuele compensatie, de wijze waarop deze compensatie is geregeld (ook financieel) en de uitvoering daarvan. • Een samenvatting van het schriftelijke advies van de waterbeheerder (bij oppervlaktewater is dit vaak het Waterschap, de provincie beheert het grondwater). Afwijkingen van het advies van de waterbeheerder dienen duidelijk te worden gemotiveerd in de waterparagraaf. Daarnaast moet worden aangegeven hoe met die afwijkingen wordt omgegaan. Het advies wordt als bijlage bij het plan gevoegd. Omdat belangrijke beslissingen zoals de locatiekeuze van nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen doorgaans in het begin van het plantraject worden genomen, is het noodzakelijk dat vroegtijdig overleg wordt gevoerd met de waterbeheerder. De waterbeheerder wordt gevraagd inzicht te geven in het beleid ten aanzien van het waterbeheer voor het plangebied en geeft de randvoorwaarden aan.

6

het GGOR is een instrument om verdroging en wateroverlast van natuur- en landbouwgebieden te verminderen. In een GGOR worden grondwater- en oppervlaktewaterstanden onderling op elkaar afgestemd op het overheersende grondgebruik (waterdoelen).

41

Voor kleine ruimtelijke ingrepen en consoliderende ruimtelijke plannen (dus geen herstructureringsplannen), kan worden volstaan met een meer summiere waterparagraaf, waarbij het advies van de waterbeheerder is gevoegd. In het kader van de goedkeuring van een bestemmingsplan of een artikel 19 WRO procedure beoordeelt de provincie de waterparagraaf op: • De gevolgen van het plan voor de veiligheid, voor wateroverlast, voor verdroging in het plangebied en ook daarbuiten en voor de waterkwaliteit en de wijze waarop wordt geanticipeerd op klimaatsverandering. • De effecten van het plan op zowel de waterkwantiteit als de waterkwaliteit. • De resultaten van het gevoerde overleg met en het advies van de waterbeheerder in het licht van het provinciale beleid. • De provincie gaat daarbij na in hoeverre rekening is gehouden met de stroomgebiedsvisie(s), regionale waterkansenkaarten, GGOR (Gewenst Grond en Oppervlaktewater Regiem) en inzicht in de veranderende neerslagpatronen (nieuwe ontwerpcriteria). • De noodzaak en regeling van compensatie, ook financieel. Waterkering POP2: hfdst. 3.5. Schoon en Veilig Groningen, par. 42 Dijken als (levens)verzekering, onderdeel Waterkering p. 65 "In het belang van de bescherming tegen overstromingen door de primaire waterkeringen langs de Waddenzee, Eems en Dollard is het noodzakelijk dat de landwaartse grens van het kustfundament planologisch wordt vastgelegd. (…) Wij stellen na overleg met waterschappen, gemeenten en rijk een waterkeringsparagraaf op. (….) Gemeenten leggen deze, waar het ruimtelijke reserveringsmaatregelen betreft, vast in bestemmingsplannen." p. 65 Commentaar/uitleg: Aan de opstelling van de waterkeringsparagraaf wordt nog gewerkt. Dit betekent dat nog geen uitspraken gedaan kunnen worden over de maat voor de reserveringszone, de definitieve begrenzing van het bestaande bebouwde gebied, het bouwbeleid en de doorvertaling in het gemeentelijke bestemmingsplan en de instrumenten van de waterschappen. Waterbergingsgebieden POP2: hfdst. 3.5 Schoon en Veilig Groningen, par. 42 Dijken als (levens)verzekering, onderdeel Waterbergingsgebieden, p. 65-66 "Op grond daarvan is geadviseerd tot verhoging van boezemkaden en het aanwijzen en inrichten van een aantal waterbergingsgebieden. Die aanwijzing vindt plaats via een uitwerking van het POP. Het betreft bergingsgebieden, die vaker dan gemiddeld eens per honderd jaar worden ingezet en noodbergingsgebieden, die eens per honderd jaar of minder vaak worden ingezet. Provincie, waterschappen en de betreffende gemeenten bepalen samen de voorwaarden die aan het gebruik van genoemde gebieden moeten worden gesteld om ze geschikt te maken en te houden voor waterberging. Deze voorwaarden worden in het betreffende beheersplan en bestemmingsplan opgenomen. Zolang ze nog niet zijn vastgelegd, wordt iedere wijziging van het gebruik van de aangewezen gebieden en iedere daarin uit te voeren ingreep beoordeeld door de provincie, het waterschap en de gemeente. De waterschappen en de betreffende gemeenten nemen de aanwijzing van de waterbergingsgebieden over in hun beheersplan en bestemmingsplan." p. 65-66

42

Commentaar/uitleg: De provincie heeft een uitwerking van het POP2 vastgesteld. Daarin is een aantal waterbergingsgebieden aangewezen. Onderscheid wordt daarbij gemaakt tussen noodbergingsgebieden en waterbergingsgebieden. Noodbergingsgebieden dienen voor de tijdelijke berging van overtollig boezemwater om overstroming van boezemkaden te voorkomen. Bij noodbergingsgebieden wordt ervan uitgegaan dat zij 1x of minder dan 1 x in de 100 jaar nodig zijn. Bergingsgebieden worden vaker dan gemiddeld 1 x per 100 jaar gebruikt. De betreffende gemeenten nemen deze gebieden op in hun bestemmingsplannen. Dit kan bijvoorbeeld door aan het desbetreffende gebied een dubbelbestemming (nood)berging toe te kennen. Ruimtelijke ontwikkelingen mogen locaties die zijn aangewezen voor waterberging niet ongeschikt maken voor dit doel. Zwemwater Gedeputeerde Staten stellen jaarlijks badzones vast. Als een nieuwbouwwijk aan het water wordt gebouwd is het gewenst stil te staan bij de vraag of dit water ook bedoeld is als zwemwater voor de toekomstige bewoners en zo ja of er dan voorzieningen nodig zijn, of de waterkwaliteit geschikt is en wie het beheer gaat voeren. Hetzelfde geldt voor de aanleg van nieuwe recreatieplassen. Nota Ruimte: paragraaf 3.2 Anticiperen op en meebewegen met water, 3.2.3 Ruimtelijk Waterbeleid Kaderrichtlijn Water In deze Europese richtlijn staat de waterkwaliteit centraal. Belangrijkste doelstellingen zijn: voor iedereen schoon drinkwater, veilig zwemwater, goed bodemwater en ecologisch gezonde meren, rivieren en sloten. Voor Groningen gaat de provincie de Kaderrichtlijn uitvoeren samen met het Rijk, waterschappen en gemeenten. Om de doelstellingen te bereiken is met een eerste analyse in beeld gebracht hoe het gesteld is met de waterkwaliteit en ecologie van de wateren in de provincie Groningen en welke bedreigingen er zijn. Deze beschrijving is in 2004 afgerond. Vervolgens moet worden vastgesteld welke kwaliteit wordt nagestreefd. Definitieve plannen, met daarin omschreven de doelstellingen en maatregelen, moeten in 2009 klaar zijn. Deze zogenoemde beheersplannen zullen per stroomgebied gemaakt worden. De provincie Groningen ligt in twee stroomgebieden (Eems en Rijn) en heeft straks te maken met twee plannen. De doelstellingen moeten voor beschermde gebieden (zoals zwemwater, gebieden waaruit water voor drinkwater komt, natuurgebieden) in 2015 gehaald zijn. Voor niet-beschermde gebieden geldt in principe ook 2015, maar is uitstel tot twee keer zes jaar mogelijk; dus tot maximaal 2027. Ten behoeve van de doorwerking van deze richtlijn in de Nederlandse wetgeving is in 2005 de zogenaamde Implementatiewet KRW vastgesteld. Deze behelst een aanpassing van de Wet op de Waterhuishouding en de Wet Milieubeheer. Verwijzingen: H 1.14 Gemeentelijk waterplan H 5.5 Milieubeschermingsgebieden H 5.7 Compensatiebeginsel (Stappenschema Uitwerkingsnotitie compensatie bos en natuur) H 8.2 Vaarwegen en vaarwegbeheer H. 9.5 Bodem: ketenbeheer grond Besluit van 3 juli 2003 tot wijziging van het Besluit op de ruimtelijke ordening 1985 in verband met gevolgen van ruimtelijke plannen voor de waterhuishouding (watertoets). Staatsblad 2003, nr. 294, in werking getreden 1 november 2003 (Staatsblad 2003, 327) Handreiking Watertoets 2 (Samenwerken aan water in ruimtelijke plannen), Ministerie van Verkeer en Waterstaat december 2003, zie ook hoofdstuk 9 Strategische Milieubeoordeling (SMB) en de Watertoets, aanvulling op Handreiking 2005. Werkwijze watertoets en de tracé/m.e.r.-procedure Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Nota "Stedelijk Water", waterschap Noorderzijlvest, 2001 De aanwijzing van bergingsgebieden en noodbergingsgebieden in het waterschap Hunze en Aa's, Streekplanuitwerking vastgesteld door Gedeputeerde Staten 13 december 2005

43

Richtlijn 2000/60/EG van 23 oktober 2000 tot vaststelling van een kader voor communautaire maatregelen betreffende het waterbeleid (Kaderrichtlijn Water) http://www.watertoets.net Nota Ruimte, par. 2.3.2.8 p. 88 en par. 3.2.4.1 p. 109

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water Afdelingssecretariaat Milieutoezicht - zwemwater - toezicht zwemwater

Tel. 050 316 4369 Tel. 050 316 4323

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Het ruimtelijke plan moet een waterparagraaf bevatten. • Wanneer een gemeente over een gemeentelijk waterplan beschikt, kan voor een groot aantal onderdelen van de waterparagraaf verwezen worden naar het waterplan. Aangegeven moet worden hoe de ruimtelijke opgaven uit het waterplan zijn doorvertaald in het bestemmingsplan/ structuurplan. • Is de procedure van de watertoets gevolgd (hoe gaat men om met het advies van de waterbeheerder en wordt voldoende geanticipeerd op klimaatsveranderingen?) • Worden er watergangen of waterpartijen gedempt of gegraven? • Is er voldoende oppervlaktewater in het plangebied en is de ontwatering afdoende geregeld? • Is voldoende rekening gehouden met de waterhuishoudkundige consequenties van toegekende bestemmingen voor bijvoorbeeld ecologische verbindingszones en natuurterreinen (andersom geldt hetzelfde: bij het geven van een natuurbestemming moeten de waterhuishoudkundige consequenties voor de omgeving in beeld worden gebracht) • "Water" als bovengeschikte functie moet op de plankaart staan en in de planvoorschriften • De noodzaak van eventuele compensatie, de regeling en de financiering daarvan. Is de financiering van waterhuishoudingsmaatregelen in de exploitatieopzet van het bestemmingsplan meegenomen? 7 • p.m. toetsingscriteria waterkering • Als een gebied is aangewezen als waterbergingsgebied, is dan - aandacht besteed aan bouwverbod/hoogwaterbestendig bouwen - begrenzing van gebied goed aangegeven • Aanbevolen wordt om bij ruimtelijke plannen waarin in zwemwater is voorzien vroegtijdig contact op te nemen met de afdeling Milieutoezicht van de provincie

7

bij het opstellen van de Handreiking waren deze toetsingscriteria nog niet bekend

44

H 1.14 Gemeentelijk waterplan Een belangrijk instrument om het duurzame waterbeheer op lokaal (gemeentelijk) niveau vorm en inhoud te geven is het opstellen van een gemeentelijk waterplan. Bij het opstellen van bestemmingsplannen kan deze informatie nuttig worden gebruikt. POP2: hfdst. 3.2., par. 17 Duurzame inrichting en beheer, onderdeel Samenwerking gemeente en waterschap, p 39 "Duurzaam waterbeheer in bebouwd gebied vereist een goede samenwerking tussen gemeente(n) en waterschap. Belangrijke acties in de planperiode zijn: - opstellen van waterkansenkaarten (….) door de waterschappen; - opstellen van lokale waterplannen (visie op het gemeentelijk waterbeheer) door de gemeente(n) in samenwerking met het waterschap op basis van onder andere de waterkansenkaarten en de functietoekenning in dit plan (kaart 1 en 2); - opnemen van een paragraaf over afstemming met ruimtelijke bestemmingen en milieubeleid in beheersplannen van waterschappen; - opnemen van een waterparagraaf over afstemming met waterfuncties in bestemmingsplannen en milieubeleidsplannen van gemeenten; - opstellen van de tweede generatie rioleringsplannen door gemeenten op basis van onder andere het lokale waterplan en de waterkansenkaarten. ………." Commentaar/uitleg: Een waterplan is geen verplicht planfiguur in tegenstelling tot bijvoorbeeld het gemeentelijk rioleringplan. Een waterplan schetst o.a. een visie voor het waterbeheer voor de komende decennia (vaak een tijdstek van 30 jaar) en is mederichtinggevend voor diverse (verplichte) planfiguren en beleidsdocumenten en ruimtelijke plannen die betrekking hebben op het plangebied. Om het waterplan toch een status te geven, kunnen de partijen een bestuursconvenant ondertekenen. Het opstellen van stedelijke waterplannen is een belangrijk speerpunt in het POP2 en in het Regionaal Bestuursakkoord Water (RBW). Mogelijkheden voor duurzaam waterbeheer zijn in het POP2 inhoudelijk beschreven in hfdst. 3.2, par. 16 en 17 onder de onderdelen Duurzaam bouwen en Duurzaam waterbeheer. Verwijzingen: H 1.13 Watertoets POP2 par. 16 en 17, p. 38 en 39 Regionaal Bestuursakkoord Water Groningen, noord en oost Drenthe 2005 (paragraaf 3.2) Brochure "De watertoets een machtig instrument" o.a. provincie Groningen 2003 Notitie "Stedelijk Water", Waterschap Noorderzijlvest, 2006 Notitie "Stedelijk Waterbeheer", Waterschap Hunze en Aa's, 2003 Besluit op de Ruimtelijke Ordening juli 2003 (waterparagraaf) "De waterparagraaf Handreiking water in bestemmingsplannen." Ministerie VROM, november 2000 "Handreiking Watertoets 2", Ministerie van Verkeer en Waterstaat december 2003 http://www.watertoets.net H 9.5 Bodem: ketenbeer grond

45

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water

Tel. 050 316 4369

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Op welk gebied heeft het plan betrekking? • Is er sprake van samenwerking met een buurgemeente? • Is er aandacht besteed aan het huidige en het toekomstige waterbeleid? • Wat is de gezamenlijke visie van de gemeente en de betrokken waterbeheerders voor het watersysteem in de toekomst? • Hoe functioneert het waterhuishoudkundige systeem en wat zijn de knelpunten op diverse beleidsterreinen? Hoe gaan de organisaties hier in de toekomst mee om? • Op welke wijze wordt omgegaan met klimaatsverandering en gevolgen voor de ruimtelijke ordening (bijvoorbeeld ruimteclaim ten behoeve van extra waterberging en de toepassing van de watertoets)? • Op welke wijze wordt de "watertoets" toegepast bij ruimtelijke plannen? Wanneer een gemeente over een gemeentelijk waterplan beschikt, kan voor een groot aantal onderdelen van de waterparagraaf in een structuurplan/bestemmingsplan verwezen worden naar het waterplan. Aangegeven moet dan worden hoe de ruimtelijke opgaven uit het waterplan zijn doorvertaald in het structuurplan/bestemmingsplan. • Wat zijn de gemeenschappelijke ambities voor de toekomst(maatregelen op korte, midden en lange termijn)? • Hoe denkt men de uitvoering te organiseren en te financieren?

46

H 1.15 Milieu-effectrapportage (m.e.r.) en strategische milieubeoordeling (SMB), tegenwoordig planm.e.r. genaamd In het Besluit m.e.r. en in Milieuverordening provincie Groningen (PMV) is een limitatieve lijst opgenomen van activiteiten, plannen en besluiten die m.e.r.-plichtig zijn en waarvoor een milieueffectrapport (MER) moet worden opgesteld. Een MER is een openbaar document waarin zo objectief mogelijk is beschreven welke milieueffecten te verwachten zijn wanneer een bepaalde activiteit wordt ondernomen. Planm.e.r.(hierna aan te duiden als plan-MER) is de nieuwe naam voor de strategische milieubeoordeling. Hoofdstuk 7 Wet milieubeheer, Besluit m.e.r. en de Milieuverordening provincie Groningen (bijlage: 8 Milieu-effectrapportage). De m.e.r.-regeling is verwoord in hoofdstuk 7 van de Wet milieubeheer (met onder andere de procedure en de eisen waaraan een MER moet voldoen). In het Besluit m.e.r. is in onderdeel C vermeld voor welke activiteiten, plannen en besluiten een MER opgesteld moet worden. De lijst bestaat uit vier kolommen. De eerste kolom bevat een omschrijving van de m.e.r.-plichtige activiteiten. De tweede kolom vermeld eventuele drempelwaarden, alleen wanneer de omvang van de activiteit groter dan of gelijk is aan deze drempelwaarde is er sprake van m.e.r.-plicht. In de derde en vierde kolom zijn de plannen en besluiten aangegeven waarvoor het MER dient te worden opgesteld. In onderdeel D van het Besluit m.e.r. is vermeld welke activiteiten, plannen en besluiten m.e.r.- beoordelingsplichtig zijn. De systematiek van onderdeel D is gelijk aan die van onderdeel C, de vier kolommen. Op basis van de PMV geldt aanvullende m.e.r.-plicht voor bepaalde activiteiten in het Waddengebied. Commentaar/uitleg: Voor activiteiten, plannen en besluiten van onderdeel C van het Besluit m.e.r. geldt directe m.e.r.plicht. Onderdeel D vermeldt welke activiteiten, plannen en besluiten m.e.r.-beoordelingsplichtig zijn. Het bevoegd gezag moet bij beoordelingsplicht per individueel project beoordelen of er sprake is van m.e.r.-plicht. In de wet milieubeheer zijn hiervoor criteria opgenomen op basis waarvan die beoordeling plaats moet vinden. In het Besluit m.e.r. zijn drempelwaarden opgenomen. Bijvoorbeeld voor de bouw van 2000 woningen of meer buiten de bebouwde kom of 4000 woningen of meer binnen de bebouwde kom geldt m.e.r.plicht. Voor 2000 of meer woningen binnen de bebouwde kom geldt m.e.r.-beoordelingsplicht. In het Waddengebied (de Waddenzee en de aangrenzende gemeenten) gelden vanwege de gevoeligheid van het gebied aanvullende regels op basis van de PMV. Voor een aantal activiteiten geldt dan eerder een m.e.r.-plicht dan op basis van de landelijke regelgeving het geval zou zijn. Ter illustratie het volgende voorbeeld. Voor windmolens geldt op basis van het Besluit m.e.r. beoordelingsplicht voor minimaal 10 windmolens of een gezamenlijk vermogen van 10 megawatt per jaar of meer. Op basis van de PMV geldt voor deze activiteit in het Waddengebied m.e.r.-plicht. Voor ruimtelijke plannen heeft m.e.r.-plicht meestal betrekking op wegen, spoorwegen, hoogspanningsleidingen, woningbouw, bedrijventerreinen, glastuinbouwgebieden, windmolens, golfbanen of recreatieve voorzieningen. Maar ook een bepaald aantal dierplaatsen bij intensieve varkenshouderijen pluimveebedrijven is m.e.r.-plichtig. Vanaf 21 juli 2004 moeten overheden in Nederland rekening houden met de Europese richtlijnen voor strategische milieubeoordeling (betreffende de beoordeling van de gevolgen voor het milieu) wanneer zij plannen willen vaststellen. Deze Europese richtlijn is op 28 september 2006 middels een wijziging van de Wet milieubeheer en een wijziging van het Besluit m.e.r. in de Nederlandse regelgeving geïmplementeerd. De strategische milieubeoordeling (SMB) wordt nu planm.e.r (plan-MER) genoemd. Wanneer is een plan-MER nodig? Kortweg is een plan-MER nodig voor wettelijk of bestuursrechtelijk verplichte plannen • die het kader vormen voor toekomstige projectm.e.r.-plichtige of projectm.e.r.beoordelingsplichtige besluiten of • waarvoor een passende beoordeling nodig os op grond van de Natuurbeschermingswet 1998

47

Concreet gaat het bij plan-MER in relatie tot ruimtelijke ordening veelal om de volgende plannen: PKB, streekplan (POP2), gemeentelijk structuurplan, bestemmingsplan, uitwerkingsplan van het bestemmingsplan of een regionaal structuurplan. Het doel van plan-MER is om bij de besluitvorming over plannen en programma's het milieu op strategisch niveau een volwaardige plaats te geven met het oog op de bevordering van een duurzame ontwikkeling. Plan-MER is gekoppeld aan plannen die (uiteindelijk) kunnen leiden tot concrete projecten of activiteiten met mogelijke belangrijke nadelige gevolgen voor het milieu. Vaststelling en goedkeuring van het ruimtelijk plan kan alleen plaatsvinden indien voldaan is aan de wettelijke vereisten van m.e.r.

Verwijzing: Handleiding m.e.r. (VROM): beoordelingsschema m.e.r-plicht op p 17.

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Milieutoezicht

Tel. 050 316 4323

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Indien sprake is van een (plan)m.e.r.-plichtige activiteit, besluit of plan (Lijst C van het Besluit m.e.r.), moet een (plan-)MER zijn bijgevoegd. • Indien sprake is van een m.e.r.-beoordelingsplichtige activiteit (Lijst D van het Besluit m.e.r.) moet het besluit zijn bijgevoegd en moet de procedure correct zijn uitgevoerd. Indien het besluit inhoudt dat er een MER gemaakt moet worden, moet het MER zijn bijgevoegd. • Bij een (plan)m.e.r.(beoordelings)plichtige activiteit is het raadzaam om altijd contact op te nemen met een m.e.r.-deskundige, bijvoorbeeld een provinciale m.e.r.-coördinator (voor Groningen Hans Roelofs, Ebel Pol of Wilma Degenhart Drenth, afdeling Milieutoezicht).

48

H 1.16 Sociale veiligheid De ruimtelijke ordening kan van invloed zijn op de sociale veiligheid. POP2: hfdst 3.2.Wonen in Groningen, par. 11 Stedelijke vernieuwing, onderdeel Sociale aspecten en veiligheid, p 34. " Bij een structurele en systematische benadering van veiligheid dient ook te worden gedacht aan de inrichting van de openbare ruimte. Deze is vooral bepalend voor een veilige leefomgeving en voor het veiligheidsgevoel van de burgers. Door bij ruimtelijke inrichting en stedenbouw al in een vroeg stadium aandacht te schenken aan de veiligheidsaspecten kan een zo veilig mogelijke woonomgeving gerealiseerd worden. Ook het beheer van de leefomgeving speelt in deze een belangrijke rol. Een integrale benadering en samenwerking tussen de betrokken actoren zijn hierbij noodzakelijk. Aan gemeenten wordt gevraagd bij de opstelling van bestemmingsplannen aan het aspect sociale veiligheid structureel en systematische aandacht te besteden. Wij zullen de implementatie zoveel mogelijk stimuleren." Commentaar/uitleg: De provincie wil zich samen met gemeenten richten op het vergroten van de sociale samenhang en het verbeteren van de sociale voorzieningen. Duurzame versterking van de sociale infrastructuur is van invloed op de sociale veiligheids(beleving). Verwijzingen: H 6.2 Routegebonden recreatie en dagrecreatie H 8.1 Wegennet: verkeersafwikkeling, categorisering en inrichting van wegen, Duurzaam veilig Beleidsplan Welzijn 2005-2008; Wel(en)levend Groningen van de provincie Groningen Nota Bouwen en Wonen 2005-2008, G.S. juli 2005, paragraaf 3.5 (Wonen, welzijn en zorg)

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen) Afdelingssecretariaat Cultuur en Welzijn

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4961

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Is in de plantoelichting van het bestemmingsplan aandacht geschonken aan het aspect sociale veiligheid? Aandachtspunten zouden bijvoorbeeld kunnen zijn: - Inrichting van de openbare ruimte (waaronder ook recreatiegebieden en groengebieden); - Overzichtelijkheid, herkenbaarheid en oriëntatiemogelijkheden; - Routes naar bedrijven, scholen en voorzieningen (winkels, sportvoorzieningen); - Ontsluiting van woonwijken voor langzaam verkeer; - Kan men eventueel een alternatieve route kiezen? - Situering van woningen; - Knooppunten van (openbaar) vervoer inclusief parkeergelegenheid voor auto's en fietsenstallingen; - Haltevoorzieningen voor het openbaar vervoer, transferia en stations en de paden er naar toe, zijn deze sociaal veilig en toegankelijk? - Aanwezigheid en situering van sociale voorzieningen.

Hoofdstuk 2 Wonen H 2.1

Wonen

Het wonen wordt geconcentreerd in de stedelijke centra, centrumdorpen en de zogenoemde 'complete' dorpen. Woningbouw in het buitengebied is in beginsel uitgesloten. Voor de Blauwe Stad en het Hogeland geldt speciaal beleid. Op enkele plaatsen wil de provincie - op zeer bescheiden schaal - de realisering van exclusieve woonvormen toelaten (zie verder H 2.4 Exclusieve woonvormen, o.a. landgoederen en buitenplaatsen). Stedelijke centra POP2: hfdst. 2.2 Koersen op karakter, Centrale uitgangspunten omgevingsbeleid, p. 20; hfdst. 3.2 Wonen in Groningen, par. 10 Concentratie nieuwbouw, p. 33 Centraal uitgangspunt omgevingsbeleid: "Om de positie van de stedelijke centra te versterken zullen nieuwe woningen vooral in de stad Groningen en in Hoogezand-Sappemeer, Veendam, Winschoten, Stadskanaal en Delfzijl gebouwd worden." p22. Concentratie nieuwbouw: "Uitgangspunt voor ons is dat nieuwe woningen vooral in de stad Groningen en ook in Hoogezand-Sappemeer, Leek, Veendam, Stadskanaal, Winschoten en Delfzijl moeten worden gebouwd. Daarbij moet prioriteit worden gegeven aan nieuwbouw als vervanging van sloopwoningen in te vernieuwen (te herstructureren) woonwijken." p. 33 Commentaar/uitleg: De voorzieningen in deze centra zijn van groot belang voor zowel de eigen bevolking als voor de bewoners van de omliggende gebieden. De provincie kiest er daarom nadrukkelijk voor om door bundeling van wonen en werken de positie van de steden te versterken. Door vooral in de steden te bouwen sparen we het landschap en beperken we de mobiliteit zoveel mogelijk. Ook wordt het draagvlak voor voorzieningen, zoals openbaar vervoer, vergroot. Bouwen in stadsranden POP2: hfdst. 2.2 Koersen op karakter, Centrale uitgangspunten Omgevingsbeleid, p. 20; hfdst. 3.2 Wonen in Groningen, Bouwen in stadsranden p. 35 en par. 12 Aantrekkelijk woonmilieu stadsranden, p. 35. Centraal uitgangspunt omgevingsbeleid: "De woonkwaliteit in de stadsranden moet kunnen concurreren met die in het omliggende gebied. Aan de inrichting van stadsrandzones, aan de ontsluiting van het omringende landelijk gebied en aan het voorzieningenniveau stellen wij hoge eisen", p 20. "De stadsranden moeten enerzijds een aantrekkelijk woonmilieu bieden en anderzijds zoveel mogelijk aansluiten bij het karakter en de cultuurhistorische kenmerken en recreatieve kwaliteiten van de bestaande landschappen, waarin de toekomstige wijken ontwikkeld gaan worden", p 35. "Voor de stadsrandzone is een duurzaam en dus integraal ontwerp nodig, waarin veel aandacht wordt geschonken aan de relaties met de bestaande stad. Daar zijn immers werk en voorzieningen geconcentreerd. Een integrale, gezamenlijke aanpak van provincie en gemeenten biedt kansen voor de toekomst. In een aantal gevallen kan worden voortgebouwd op een reeds in gang gezette samenwerking. Juist de gebieden in de stadsrandzones zijn interessant voor proefprojecten en experimenten, waarin gedurfde ontwerpen en nieuwe ideeën een kans krijgen". p. 35

50

Commentaar/uitleg: - watersystemen en bestaande vervoerssystemen bepalen mede de zoekrichting voor verstedelijking. Ze zijn belangrijk voor de relatie tussen stad, stadsrand en omliggend gebied - er mag volgens het POP2 geen ongewenste verstening van het landelijke gebied plaatsvinden door uitwaaiering van bouwactiviteiten vanuit stadsrandzones. Dit is een stedenbouwkundige en (landschaps)architectonische opgave. - aanbod van exclusieve woonvormen is gewenst. - de toegankelijkheid vanuit de stad naar landelijk gebied en andersom moet gewaarborgd zijn. Speciale aandacht is nodig voor de fietsinfrastructuur. - natuur, groen en water in de stad moeten in verbinding met elkaar en met de omgeving staan; ecologische verbindingszones mogen niet worden onderbroken. - in uitbreidingsplannen moet zoveel mogelijk worden gestreefd naar combinatie van de functies wonen, landschap, natuur en recreatie. "De Leegte gekoesterd", visie westelijke stadsrand Groningen, provincie Groningen 2001. Commentaar/uitleg: Deze beleidsvisie van de provincie Groningen, de gemeenten Groningen, Leek en Zuidhorn, en het waterschap Noorderzijlvest heeft betrekking op de langere termijn ontwikkeling en is toegespitst op de groene, landelijk gebied functies (landbouw, natuur, cultuurhistorie, water, recreatie e.d.) en de ruimtelijke kwaliteit. Bij de vaststelling van de visie door Gedeputeerde Staten is bepaald dat de visie een nadere invulling geeft van het POP(2) en als zodanig een bouwsteen kan zijn voor de opstelling van gemeentelijke bestemmings- en structuurplannen, waterbeheersingsplannen en de actualisering van de regiovisie. Dorpen en landelijk gebied POP2: hfdst. 2.2 Koersen op karakter, Centrale uitgangspunten omgevingsbeleid, p. 20-21; hfdst. 3.2 Wonen in Groningen, par. 13. Nieuwbouw vooral in centrumdorpen, p 35-36 Centraal uitgangspunt omgevingsbeleid: "In dorpen waar de meest wezenlijke voorzieningen nog aanwezig zijn, kan worden gebouwd voor de lokale behoefte, die wordt bepaald door de te verwachten groei van het aantal huishoudens. In de kleinste dorpen mag alleen incidenteel gebouwd worden, bijvoorbeeld om het beeld van dorp of landschap te versterken of voor specifieke doelgroepen als ouderen en gehandicapten.", p. 20-21. "Bij het bouwen voor de eigen behoefte van het landelijk gebied moet worden gestreefd naar concentratie van woningbouw in de centrumdorpen. Dat zijn de dorpen met een redelijk volwaardig en compleet pakket aan voorzieningen", p. 35. "Een aantal dorpen - niet zijnde centrumdorpen - beschikt nog over behoorlijke voorzieningen. Ze kunnen in dat opzicht worden aangemerkt als 'complete dorpen'. In deze dorpen kan in ieder geval gebouwd worden voor de eigen behoefte die voortvloeit uit de gezinsverdunning. Om de leefbaarheid en de lokale voorzieningen in stand te houden zou deze categorie dorpen gebaat kunnen zijn bij beperkte nieuwbouwimpulsen", p.36. "Vanwege ons streven naar concentratie zijn we zeer terughoudend met het toestaan van het bouwen van nieuwe woningen in kleinere dorpen. Naar onze mening is, gelet op de algemene trend van schaalvergroting, het voorzieningenniveau in de kleinste dorpen niet te herstellen met de bouw van enkele woningen. Woningbouw is daar alleen wenselijk wanneer daarmee de beeldkwaliteit van deze dorpen wordt versterkt, bijvoorbeeld door het opvullen van storende open ruimten in de bestaande bebouwing." p 36

51

Commentaar/uitleg: "Complete" dorpen In het rapport "Voorzieningen in dorpen in de provincie Groningen" van november 2000 dat in opdracht van de provincie Groningen in het kader van het POP2 is opgesteld, is een definitie gegeven van complete dorpen. Een dorp wordt als compleet beschouwd indien er sprake is van minimaal één basisschool, huisarts, winkel en dorpshuis en er aansluiting is op het openbaar vervoer (zie bijlage). Kleinste dorpen In de kleinste dorpen is onder voorwaarden nog op heel beperkte schaal woningbouw mogelijk voor specifieke doelgroepen. Daarnaast gaat het om de bouw van een of enkele woningen, die in stedenbouwkundige zin een meerwaarde (moeten) hebben voor het dorpsbeeld. Uitsluitend in die situatie dat de nieuwbouw een onmiskenbare meerwaarde heeft voor het stedenbouwkundig beeld, is incidentele woningbouw in deze dorpen nog aanvaardbaar. Te denken valt bijvoorbeeld aan het opvullen van een open plek, de versterking van een dorpsentree of de afronding van de dorpsrand. Het gaat hierbij nadrukkelijk niet (alleen) om de beeldkwaliteit van het individuele gebouw, maar vooral om de versterking van de beeldkwaliteit van het geheel, de stedenbouwkundige kwaliteit. Voor de beoordeling van eventuele nieuwbouwplannen in de kleinste dorpen is het daarom essentieel dat in het bijzonder stedenbouwkundige motieven van de gemeente goed zijn verwoord. Uitbreidingen op grotere schaal die een verdere uitleg van de dorpsstructuur omvatten, met andere woorden die niet gericht zijn op verbetering van de bestaande structuur, maar op een verdere uitbouw daarvan, zijn niet toegestaan Landelijk gebied In het landelijk gebied wordt geen ruimte geboden aan de bouw van nieuwe woningen, omdat hier de functies landbouw, recreatie, water, bos en natuur voorop staan. Een uitzondering op dit beleid wordt gemaakt voor woningbouw ten behoeve van exclusieve woonvormen en dienstwoningen. Bestaande burger- of dienstwoningen in het landelijk gebied kunnen worden vervangen, vernieuwd, veranderd of uitgebreid. Mits de uitbreiding plaatsvindt op de daartoe bestemde gronden die aansluiten bij de woning, kan worden uitgebreid tot maximaal 200 m2 inclusief de oppervlakte van de aanwezige aan- en uitbouwen alsmede bijgebouwen, en de uiterlijke verschijningsvorm van de woning - zoals die onder meer wordt bepaald door de oppervlakte, (goot)hoogte, kapvorm en dakhelling – grotendeels gehandhaafd blijft (zie besluit G.S. 8 augustus 2006 over toepassing artikel 19, lid 2, WRO). Wonen als economische impuls POP2: hfdst. 3.2 Wonen in Groningen, par. 14 Wonen als economische impuls, p. 36 "Het instandhouden en verbeteren van werkgelegenheid en voorzieningen is ook op het platteland een nadrukkelijk aandachtspunt, vooral in die gebieden waar door de teruglopende werkgelegenheid in de landbouwsector wordt gezocht naar nieuwe economische impulsen. Het bouwen van meer woningen dan voor de eigen behoefte kan als zo'n impuls worden beschouwd. Het ombuigen van de neergaande leefbaarheidsspiraal is één van de overwegingen die hebben geleid tot de ontwikkeling van De Blauwe Stad in Oost-Groningen. Wij denken in dit verband verder aan gebieden met de grootste leefbaarheidsproblemen in de provincie en binnen deze gebieden vooral aan kernen langs de spoor- en provinciale wegen. (….) Een en ander zal verder gebiedsgericht worden uitgewerkt. Vooralsnog denken wij hierbij alleen aan het Hogeland.", p. 36. Noord-Groningen De Stuurgroep Noord, waarin gemeenten, waterschap en provincie samenwerken, heeft voor NoordGroningen de "Gebiedsuitwerking Noord-Groningen" gemaakt met een regioprogramma. Voor het onderdeel bouwen en wonen heeft de Stuurgroep gebruik gemaakt van het rapport "Landschappelijke woonconcepten voor het Hogeland, Noord-Groningen". Uit de verschillende mogelijkheden die dit rapport aangeeft is gekozen voor functieverandering van bestaande panden en voor bouwen op locaties binnen bestaande vestigingspatronen. Te denken valt daarbij aan:

52

fabriekscomplexen en grote panden die hun (openbare functie) hebben verloren zoals bijvoorbeeld scholen, karakteristieke boerderijen, schuren, ruïnes - nieuwe linten, voortbordurend op of aansluitend bij bestaande linten - "gaten" en open ruimten in linten en dorpen. De concepten die zich richten op de ontwikkeling van nieuwe wierden, dorpen, gehuchten en strooisel worden niet toegepast, omdat deze ten koste gaan van de openheid en de ruimte in het landschap. Beleidskader blijft het POP2. Voor het Hogeland wil de stuurgroep in overeenstemming met het POP2 een economische impuls geven met extra woningbouw. Voor de uitvoering van deze extra woningbouwopgave hebben Gedeputeerde Staten een contingent van 150 woningen beschikbaar gesteld. Het is de bedoeling dat de woningen uiterlijk in 2008 gebouwd zijn. De woningen worden zoveel mogelijk in dorpen gerealiseerd die zich langs de spoorlijnen en provinciale wegen bevinden. -

Landschappelijke raamwerken Het POP2 heeft in de regio's Noord en West een nadere uitwerking gekregen door middel van de opstelling van een landschappelijk raamwerk. Het Landschappelijk Raamwerk geeft een mogelijke benaderingswijze weer van hoe om te gaan met de verschillende landschappelijke onderdelen. De Landschappelijke Raamwerken kunnen gebruikt worden als hulpmiddel bij o.a. het vervaardigen van een bestemmingsplan buitengebied. Rijk: Nota Ruimte, par. 2.3.2 Bundeling van verstedelijking en economische activiteiten, p. 82, 84, 87. SER-ladder "Uitbreidingsmogelijkheden in het buitengebied moeten altijd in samenhang met de opties binnen bestaand stedelijk gebied worden bekeken. De SER-ladder is een bruikbaar redeneerschema om hieraan invulling te geven. Het schema is daarmee niet dwingend voor de beleidskeuzen of voor de uitvoering van het beleid, maar het kan wel een zorgvuldige afweging en een duurzaam ruimtegebruik ondersteunen." Op basis van de Nota Ruimte vraagt het Rijk gemeenten bij het opstellen van een bestemmingsplan 8 rekening te houden met de zogenaamde SER-ladder Bij deze ladder gaat het erom dat de verschillende ruimtelijke mogelijkheden voor wonen, werken en infrastructuur zorgvuldig worden afgewogen en zo optimaal mogelijk worden benut. Het schema bestaat uit drie onderdelen en is bedoeld als een hulpmiddel bij de besluitvorming. De ladder kent de volgende sporten: 1. besteed aandacht aan een optimaal gebruik van de beschikbare (of door herstructurering beschikbaar te maken) ruimte, 2. besteed aandacht aan de mogelijkheden om door meervoudig ruimtegebruik de ruimteproductiviteit te verhogen (bijvoorbeeld door hoogbouw, ondergrondsbouwen en multifunctioneel ruimtegebruik) en 3. besteed aandacht aan uitbreiding van het ruimtegebruik waarbij relevante waarden en belangen in een gebiedsgerichte aanpak goed worden afgewogen. Het Rijk wil een onderbouwing van de noodzaak voor de vele uitbreidingslocaties, boven mogelijke inbreidingslocaties. Verwijzingen: Nota Bouwen en Wonen 2005-2008, Gedeputeerde Staten juli 2005 "Voorzieningen in dorpen in de provincie Groningen" van november 2000 van het provinciaal Ontwikkelingsinstituut Zorg en Welzijn Groningen (POZW) Brief G.S. van 24 januari 2002 aan de gemeenten in de provincie Groningen over de bouw van dienst- en bedrijfswoningen in relatie tot woningbouwcontingenten Gebiedsuitwerking Noord-Groningen (Stuurgeroep Noord, 2004)en regioprogramma Landschappelijke woonconcepten voor het Hogeland, Noord-Groningen, Bureau Middelkoop, april 2002 Landschappelijk Raamwerk Noord - Groningen (oktober 2002, Bureau Middelkoop in opdracht van de provincie) Landschappelijk Ontwikkelingsplan Noord-Groningen (Arcadis/Bosch Slabbers in opdracht van provincie, gemeenten en waterschap, juli 2005) Landschappelijk Raamwerk Westerkwartier (begin 2003, Bureau Middelkoop in opdracht van de provincie) 8

Sociaal Economische Raad (SER), Commentaar op de Nota Ruimtelijke Economisch Beleid, Den Haag, 1999, publicatienr. 99/17, pp.30 en 31

53

Beleidsnota "Vrijkomende agrarische bebouwing" voor het Westerkwartier van Stuurgroep West, december 2004 Identiteitsvisie Damsterdiep (Bosch Slabbers/De Zwarte Hond op initiatief van de provincie en de stuurgroep Eemsmondgebied, juni 2004) Nota Ruimte, deel 4 tekst na parlementaire behandeling, VROM 2006 H 1.1 Duurzame ontwikkeling H 1.2 Duurzaam bouwen H 1.3 Energiebesparing en duurzame energie H 1.15 Milieueffectrapportage (MER) H 2.2 Omvang en fasering woningbouwmogelijkheden in bestemmingsplannen H 2.4 Exclusieve woonvormen(o.a. landgoederen en buitenplaatsen) H 4.10 Vrijkomende (agrarische) gebouwen

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen - cluster Gemeentelijke Plannen - cluster Bouwen en Wonen (woningbouwafspraken) - cluster Regionale Plannen (stedenbouw) Afdelingsecretariaat Landelijk Gebied en Water - stadsrandzones - ecologie en landschap Informatie over "De Leegte gekoesterd": Afdelingssecretariaat Omgevingsbeleid en Projectbureau

Tel. 050 316 4792

Tel. 050 316 4543

Tel. 050 316 4859

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Concentratie woningbouw volgens POP2-beleid. • Stadsrandzones: - Als het plan valt binnen een gebied wat valt aan te merken als (toekomstige) stadsrandzone, is bij de inrichting daarvan dan rekening gehouden met de in het POP2 aangegeven richtlijnen? - De ecologische verbindingszones zoals opgenomen in de Nota EVZ mogen niet worden doorsneden. - De toegankelijkheid vanuit de stad naar het landelijke gebied moet zijn gewaarborgd. - Er mag geen ongewenste verstening van het landelijke gebied plaatsvinden door uitwaaiering van bouwactiviteiten vanuit stadsrandzones. • In centrumdorpen en "complete dorpen" bouwen voor de eigen behoefte. • Kleinste dorpen. Wordt voldaan aan de criteria van het POP2? Als het gaat om verbetering van het dorpsbeeld dan moet er een visie zijn met de stedenbouwkundige motieven, waarbij aandacht moet zijn besteed aan de relatie met het landschap. Is er een identiteitsstudie? • Valt het plan onder de noemer Wonen als economische impuls of onder Exclusief wonen? • De woningbouwmogelijkheden moeten passen binnen het toegekende woningcontingent op basis van de Nota Bouwen en Wonen (zie voor omvang en fasering woningbouwmogelijkheden verder H 2.2).

54

Overzicht centrumdorpen en complete dorpen -

Gemeente Appingedam Bedum

-

Bellingwedde

-

De Marne

-

Delfzijl

-

Eemsmond

-

Grootegast

-

Haren

-

Hoogezand-Sappemeer Leek

-

Loppersum Middelstum

-

Marum

-

Menterwolde

-

Pekela

-

Reiderland

-

Scheemda

-

Slochteren Stadskanaal

-

Ten Boer

-

Veendam Vlagtwedde

-

Winsum

Centrumdorpen en complete dorpen Appingedam Bedum Zuidwolde Bellingwolde/Den Ham/Rhederveld Blijham Wedde/Wedderveer Ulrum Eenrum Zoutkamp Kloosterburen Farmsum Wagenborgen Spijk Holwierde Uithuizen Uithuizermeeden Warffum Usquert Roodeschool/Oosteinde Grootegast Niekerk Kornhorn Haren Glimmen Hoogezand-Sappemeer Leek/Tolbert Zevenhuizen Loppersum Stedum ’t Zandt Marum De Wilp Muntendam Zuidbroek Noordbroek Meeden Oude Pekela Nieuwe Pekela Finsterwolde Beerta Nieuweschans Scheemda Midwolda Slochteren Musselkanaal Onstwedde Alteveer Ten Boer Garmerwolde Wildervank Ter Apel Vlagtwedde Sellingen Winsum Baflo Sauwerd

55

-

Zuidhorn

Ezinge Zuidhorn Grijpskerk Aduard Oldehove

Bovenstaande lijst is niet uitputtend. Wanneer een bepaald dorp niet in deze lijst is opgenomen, dan betekent dat, dat op het moment van onderzoek één of meerdere basisvoorzieningen in dat dorp ontbraken. In geval de ontbrekende voorziening inmiddels wel aanwezig is of binnen een redelijke afstand in een naburig dorp aanwezig is, dan kan mogelijk ook het niet in de lijst opgenomen dorp als compleet dorp worden gezien. Het is aan de gemeente dit te motiveren.

56

H 2.2

Omvang en fasering woningbouwmogelijkheden in bestemmingsplannen

Het provinciaal bestuur heeft zich ten doel gesteld om een kwalitatief hoogwaardig woningaanbod in de provincie Groningen te creëren. Gemeenten hebben daartoe woonplannen opgesteld, deze hebben betrekking op de periode 2002-2006. Bij de uitvoering van de woonplannen is aanzienlijk vertraging opgetreden, zowel bij de nieuwbouw als ook in mindere mate bij de transformatie. De komende jaren wordt prioriteit gegeven aan de uitvoering van de bestaande woonplannen. Gemeenten krijgen twee jaar extra de tijd, dus tot en met 2008, om hun woonplannen te realiseren. Het combineren van wonen met zorg vormt daarbij een belangrijk element. In beginsel is het bestemmingsplan het instrument waarin (het tempo van) woningbouw dient te worden geregeld. POP2: hfdst 3.2. Wonen in Groningen, par. 18 Afstemming regionale woningvoorraad, onderdeel Nota Bouwen en Wonen, p. 40 “In de nota Bouwen en Wonen zullen wij periodiek de aantallen te bouwen woningen per gemeente vastleggen.” Nota Bouwen en Wonen 2005-2008 (p. 24 en 28) van Gedeputeerde Staten d.d. 12 juli 2005: "Wij kiezen er daarom voor om de bestaande afspraken met de gemeenten op basis van de nota Bouwen en Wonen 2002-2006 (zie Tabel 4) te handhaven. Gemeenten krijgen van ons twee jaar extra de tijd, dus tot en met 2008, om hun woonplannen en bijbehorende afspraken met ons college te realiseren." "Alle gemeenten krijgen van ons daarom de ruimte om ook bouwcapaciteit te ontwikkelen voor de periode 2009 t/m 2014. Deze capaciteit is opgenomen in Tabel 4." "In de nota Bouwen en Wonen 2002-2006 wordt als voorwaarde gesteld dat de woningbouw voor de periode tot en met 2006 (wordt nu 2008) gefaseerd moet worden in twee periodes van ieder twee jaar. Deze eis komt te vervallen. In het licht van de achterblijvende bouwproductie heeft het handhaven van deze eis geen zin meer. Voor de bouwcapaciteit vanaf 2009 (….) in bestemmingsplannen geldt dat wij deze afhankelijk stellen van een "slagboomconstructie"in de vorm van een wijzigingsbevoegdheid ex artikel 11 WRO of van een bouwverbod met vrijstelling/verklaring van geen bezwaar. De reden om vanaf 2009 geen direct bouwrecht toe te kennen is de onzekerheid over de ontwikkeling van de woningbehoefte. Door middel van een dergelijke constructie kan per concreet ruimtelijk plan of project worden beoordeeld of de daarin voorziene woningbouw aanvaardbaar is in het licht van de zich dan voordoende feitelijke ontwikkelingen en beleidsinzichten." Commentaar/uitleg: De nota Bouwen en Wonen 2005-2008, die een formele uitwerking van het POP2 is, geeft gemeenten de ruimte om tot en met 2014 hun woningvoorraad tot een bepaald maximum uit te breiden (tabel 4 van de nota). Daarbij zijn twee perioden te onderscheiden, te weten de periode 2002 t/m 2006/2008 en de periode 2009 t/m 2014. Voor de eerste periode mag het toegekende woningbouwcontingent worden vervat in direct bouwrecht. Het contingent voor de tweede periode dient, vanwege de onzekerheid over de ontwikkeling van de woningbehoefte in die periode, te worden geëffectueerd via indirect bouwrecht in de vorm van een bouwverbod met vrijstellingsbevoegdheid/verklaring van geen bezwaar of een wijzigingsbevoegdheid. Doordat de toepassing van deze bevoegdheden afhankelijk is gesteld van goedkeuring van de provincie (slagboomconstructie) kan de provincie er op toezien dat de via vrijstelling of planwijziging geboden woningbouwmogelijkheden aanvaardbaar zijn in het licht van het geldende beleid ten tijde van het nemen van het besluit. Bij de beoordeling van de aanvaardbaarheid van woningbouwmogelijkheden wordt niet alleen achtgeslagen op het nog beschikbare toegekende woningbouwcontingent maar tevens op eventueel onbenutte woningbouwcapaciteit in geldende bestemmingsplannen. Deze (rest)capaciteit wordt in mindering gebracht op het restcontingent om te voorkomen dat meer woningen aan de voorraad worden toegevoegd dan volgens het provinciale beleid toelaatbaar is.

57

De optie planwijziging is in elk geval aangewezen voor het creëren van nieuwe woningbouwmogelijkheden in hoogdynamisch bestaand stedelijk gebied en in nieuwe uitbreidingslocaties. Daarbij geldt als voorwaarde dat: 1. het aantal te bouwen woningen in de wijzigingsbevoegdheid (regeling) wordt gelimiteerd; 2. als (wijzigings)grens wordt gesteld dat het op het moment van planwijziging geldende provinciale volkshuisvestingsbeleid in acht wordt genomen. Van het voorgaande mag worden afgeweken ingeval de gemeente, als eigenaar van de grond, de exploitatie van het bestemmingsplan zelf ter hand neemt en aldus via de kaveluitgifte de omvang en het tempo van de woningbouw kan sturen. Voorwaarde daarbij is dat een en ander in een bestuursovereenkomst met G.S. wordt vastgelegd, die de instemming van de gemeenteraad heeft. Uit een dergelijke overeenkomst dient minimaal te blijken: 1. dat de gemeente de betrokken gronden in eigendom heeft; 2. hoeveel woningen worden gebouwd en in welk tempo; 3. dat wanneer de grond wordt verkocht aan een derde, bij de verkoop zodanige juridisch afdwingbare afspraken worden gemaakt, dat de gemeente de zeggenschap over het aantal te bouwen woningen en het bouwtempo behoudt; 4. dat bij een eventuele herziening van het provinciale beleid of wijziging in de gemeentelijke prioritering van woningbouwplannen de bestuursovereenkomst dienovereenkomstig wordt aangepast. In de toelichting van de betreffende bestemmingsplannen zal worden verwezen naar de bestuursovereenkomst. Op deze wijze is een bestuursovereenkomst voor de gemeente een helder toetsingskader voor de uitgifte van gronden en wordt de provincie in staat gesteld om de nakoming van de overeenkomst te toetsen. Voor laagdynamische gebieden kan volstaan worden met een vrijstellingsbevoegdheid zonder vereiste van een verklaring van geen bezwaar, indien het gaat om incidentele woningbouw met een maximum van 1 of 2 woningen per locatie. Aan de vrijstellingsbevoegdheid dient de voorwaarde te worden verbonden dat het op het moment van het verlenen van vrijstelling geldende provinciale volkshuisvestingsbeleid in acht wordt genomen. Daarnaast stelt de provincie als eis dat: 1. in de plantoelichting een verwachting wordt uitgesproken over het aantal woningen dat maximaal via het verlenen aan de bestaande voorraad zal worden toegevoegd; 2. voor de geboden bouwmogelijkheden een post onvoorzien/knelpuntenpost wordt opgenomen in de contingentenboekhouding; 3. van verleende vrijstelling een kopie aan de provincie wordt gezonden (verantwoording). Voor het scheppen van meer woningbouwmogelijkheden binnen een bestaand laagdynamisch gebied is de wijzigingsbevoegdheid het aangewezen instrument. Aan de wijzigingsbevoegdheid dient in dat geval de voorwaarde te worden verbonden dat het gaat om incidentele woningbouw en tevens dat het op het moment van planwijziging geldend provinciale volkshuisvestingsbeleid in acht wordt genomen. Tevens wordt als eis gesteld dat: 1. in de plantoelichting een verwachting wordt uitgesproken over het aantal woningen dat maximaal via planwijziging aan de voorraad zal worden toegevoegd; 2. voor de geboden bouwmogelijkheden een post onvoorzien/knelpuntenpost wordt opgenomen in de contingentenboekhouding. De toegekende bouwcapaciteit heeft in principe betrekking op alle zelfstandige woningen, dus ook bijvoorbeeld op woningen met zorg. Uitzonderingen zijn: * de realisatie van bedrijfswoningen * het omzetten van een vrijkomend agrarisch bedrijfspand in 1 individuele woning * nieuwbouw ter vervanging van niet-zelfstandige woonruimte voor ouderen en gehandicapten * exclusieve woonvormen, als het gaat om incidentele projecten en geringe aantallen

58

Rijk: Nota Ruimte, par. 2.3.2 Bundeling van verstedelijking en economische activiteiten, p. 82, 84, 87. SER-ladder "Uitbreidingsmogelijkheden in het buitengebied moeten altijd in samenhang met de opties binnen bestaand stedelijk gebied worden bekeken. De SER-ladder is een bruikbaar redeneerschema om hieraan invulling te geven. Het schema is daarmee niet dwingend voor de beleidskeuzen of voor de uitvoering van het beleid, maar het kan wel een zorgvuldige afweging en een duurzaam ruimtegebruik ondersteunen." Op basis van de Nota Ruimte vraagt het Rijk gemeenten bij het opstellen van een bestemmingsplan 9 rekening te houden met de zogenaamde SER-ladder Bij deze ladder gaat het erom dat de verschillende ruimtelijke mogelijkheden voor wonen, werken en infrastructuur zorgvuldig worden afgewogen en zo optimaal mogelijk worden benut. Het schema bestaat uit drie onderdelen en is bedoeld als een hulpmiddel bij de besluitvorming. De ladder kent de volgende sporten: 1. besteed aandacht aan een optimaal gebruik van de beschikbare (of door herstructurering beschikbaar te maken) ruimte, 2. besteed aandacht aan de mogelijkheden om door meervoudig ruimtegebruik de ruimteproductiviteit te verhogen (bijvoorbeeld door hoogbouw, ondergrondsbouwen en multifunctioneel ruimtegebruik) en 3. besteed aandacht aan uitbreiding van het ruimtegebruik waarbij relevante waarden en belangen in een gebiedsgerichte aanpak goed worden afgewogen. Het Rijk wil een onderbouwing van de noodzaak voor de vele uitbreidingslocaties, boven mogelijke inbreidingslocaties. Verwijzingen: - Brief G.S. van 24 januari 2002 aan de gemeenten in de provincie Groningen over de bouw van dienst en bedrijfswoningen in relatie tot woningbouwcontingent; - Brief G.S. van 28 februari 2007 over restcapaciteit in relatie tot woningbouwcontingent - Nota Bouwen en Wonen 2005-2008, G.S. 12 juli 2005 - H. 2.1 Wonen

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen - cluster Gemeentelijke Plannen (regeling in bestemmingsplannen) - cluster Bouwen en Wonen (woningbouwafspraken)

Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • De woningbouwmogelijkheden moeten passen in het toegekende woningbouwcontingent op basis van de Nota Bouwen en Wonen. • Wat is de (rest) capaciteit in nog geldende bestemmingsplannen? • Een eventuele uitwerkingsverplichting moet onvoorwaardelijk zijn geformuleerd en de uitwerkingsregels moeten voldoende concreet zijn (artikel 13, lid 2, BRO). • Voor de periode 2002-2008 mag het toegekende woningbouwcontingent worden vervat in direct bouwrecht. • Het contingent voor de periode 2009-2014 dient, vanwege de onzekerheid over de ontwikkeling van de woningbehoefte in die periode, te worden geëffectueerd via indirect bouwrecht in de vorm van een bouwverbod met vrijstellingsbevoegdheid/verklaring van geen bezwaar of een wijzigingsbevoegdheid. Een eventuele wijzigingsbevoegdheid moet voldoende objectief begrensd zijn en de reikwijdte ervan moet ondergeschikt zijn aan het totale planconcept. Een wijzigingregeling mag volgens jurisprudentie niet zover gaan dat daarmee de structurele opzet van het bestemmingsplan wezenlijk kan worden aangetast. De grenzen van de door artikel 11 WRO geboden delegatiemogelijkheden aan B&W zouden daarmee worden overschreden. Dus geen wijzigingsregelingen die betrekking hebben op (nagenoeg) het hele plangebied en/of op (nagenoeg) alle in het bestemmingsplan geregelde bestemmingen. • Is er eventueel een bestuursovereenkomst met G.S. afgesloten? 9

Sociaal Economische Raad (SER), Commentaar op de Nota Ruimtelijke Economisch Beleid, Den Haag, 1999, publicatienr. 99/17, pp.30 en 31

59

• •

De maximale aantallen woningen moeten hetzij op de plankaart zijn aangegeven hetzij in de voorschriften tot uiting worden gebracht Het provinciale beleid moet ten tijde van de goedkeuring van een planwijziging/de verlening van een verklaring van geen bezwaar (nog) ruimte voor de beoogde woningbouw toelaten.

60

H 2.3

Stadsecologie

Het nut van natuur rond en in bewoningskernen wordt steeds meer erkend als belangrijk. Het is – behalve positief voor plant en dier – van groot belang voor de beleving van de stadbewoners en op veel plekken is een zorgvuldige begrenzing tussen woon- en landelijk c.q. buitengebieden wenselijk. POP2: hfdst. 3.2 Wonen in Groningen, par. 12 Aantrekkelijk woonmilieu stadsranden, p 35; par. 17, Duurzame inrichting en beheer, p 38; hfdst. 3.3. Karakteristiek Groningen, par.22, Natuur buiten de EHS niet vergeten, p 48. "Natuur, groen en water in de stad moeten in verbinding met elkaar en met de omgeving staan; ecologische verbindingszones mogen niet onderbroken worden", p 35. "We streven in bebouwd gebied naar een zo natuurlijk mogelijke waterhuishouding…", p 38. "Natuur nabij de stad is nodig voor een goed leefklimaat. Daarom moeten we ook aan de randen van stedelijk gebied voldoende leefruimte bieden aan wilde planten en dieren. Die moeten zich kunnen verplaatsen door groene en blauwe aders, die aansluiten op het buitengebied", p 48. Commentaar/uitleg: Het ecologiebeleid heeft betrekking op zowel steden als dorpen. In het POP2 is een aantal richtlijnen opgenomen waar rekening mee kan worden gehouden. - Waar belangrijke natuur- en landschapswaarden in het geding zijn, is een scheiding gewenst tussen de woon- en natuurfuncties. Voor het overige is een geleidelijke overgang en verweving tussen de woongebieden en het buitengebied op zijn plaats. - Natuur, groen en water in de stad moeten in verbinding met elkaar en met de omgeving staan; ecologische verbindingszones mogen niet worden onderbroken. - In uitbreidingsplannen moet zoveel mogelijk worden gestreefd naar combinatie van de functies wonen, landschap, natuur en recreatie. Rijk: Nota Ruimte, groen in en om de stad, p. 30, 40, 45 en 47 P. 30, groen in en om de stad = basiskwaliteit economie, infrastructuur en verstedelijking. Geactualiseerde Regiovisie Groningen-Assen 2030 (2003) "De keuze voor bundeling van het wonen en werken op de T-structuur is ingegeven door het zoveel mogelijk behouden van gebiedskwaliteiten, die betrekking hebben op natuur en landschap. Meer aandacht is nodig voor (….) het investeren in het landschap voor toekomstige woningbouw. Vanuit deze context zet de stuurgroep in op de regionale projecten Regiopark en het voorinvesteren in het landschap voor toekomstige woningbouw." Commentaar/uitleg: Binnen de provincie Groningen krijgt stadsecologie in het gebied van de Regiovisie Groningen-Assen speciale aandacht, vanwege haar bijdrage aan het woon- en werkklimaat. Via het project Regiopark en het fonds Kleine regionale projecten, kunnen initiatieven voor stadsecologie worden ondersteund. Verwijzingen: H 1.5 Ruimtelijke kwaliteit H 2.1 Wonen (onderdeel bouwen in stadsranden) H 5.3 Ecologische Hoofdstructuur Nota ecologische verbindingszones (G.S. 1999) Uitvoeringsprogramma ecologische verbindingszones (G.S. januari 2002) Visie stadslandschappen, Ministerie LNV 1995 Geactualiseerde Regiovisie Groningen-Assen 2030 (2003), www.groeieninruimte.nl

61

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water Projectbureau Regiovisie: Lianne Huzen

Tel. 050 316 4543 Tel. 050 316 4418

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Wordt in het plan aandacht besteed aan groen en/of ecologie binnen de bebouwde kom? • De ecologische verbindingszones zoals opgenomen in de Nota ecologische verbindingszones mogen niet worden doorsneden.

62

H 2.4

Exclusieve woonvormen (o.a. landgoederen en buitenplaatsen)

Concentratie van woningbouw in de stedelijke centra en de (centrum)dorpen is uitgangspunt. Speciaal beleid wordt gevoerd voor De Blauwe Stad en het Hogeland (zie verder H 2.1 Wonen). Daarnaast wil de provincie - op zeer bescheiden schaal - de realisering van exclusieve woonvormen toelaten. In het POP2 wordt aangegeven om welke woonvormen het gaat. POP2: hoofdstuk 3.2 Wonen in Groningen, par.14 Exclusieve woonvormen, onder Wonen als economische impuls, p 37. "Op enkele plaatsen sluiten wij - op zeer bescheiden schaal - de realisering van exclusieve woonvormen niet uit….. Deze woonvormen kunnen, mits in een passende stijl gebouwd, een waardevolle bijdrage aan de kwaliteit van het landschap leveren. Wij bieden ruimte voor de volgende exclusieve woonvormen: - Landgoederen Onder een landgoed wordt verstaan een functionele eenheid van ten minste 25 ha met een afwisselend patroon van bos en open ruimten, dat deels is opengesteld voor recreanten, met daarin een woongebouw van allure. - Buitenplaatsen en borgwonen Hieronder wordt verstaan een boscomplex van minimaal 5 ha multifunctioneel bos, dat deels is opengesteld voor recreanten, met daarin een woongebouw van allure - Overige vormen Het gaat hier om andere vormen van woningbouw in het landelijk gebied ter verbetering of versterking van het landschapsbeeld, zoals bijvoorbeeld woningbouw op voormalige fabriekscomplexen. Het gaat in alle gevallen nadrukkelijk om incidentele projecten. Wij zullen projecten afzonderlijk beoordelen op basis van een samenhangende ruimtelijke visie van de gemeente. Deze woonvormen mogen vanuit de milieuwetgeving geen nieuwe beperkingen opleggen aan de ontwikkelingsmogelijkheden van bestaande agrarische bedrijven. Kansrijke gebieden voor landgoederen en buitenplaatsen zouden kunnen zijn Westerwolde, Westerkwartier en het Hogeland." Commentaar/uitleg: Alleen bij aanleg van minimaal 25 ha nieuw bos op landbouwgronden, is de realisering van een gebouw van allure mogelijk in het kader van de realisering van nieuwe landgoederen. Voor buitenplaatsen en borgwonen geldt een minimum van 5 ha bos. Overigens hoeft het terrein bij de genoemde woonvormen niet noodzakelijk helemaal met bos te worden volgeplant: ook open natte natuur is mogelijk als gedeeltelijke invulling. Hier valt voornamelijk bij borgwonen aan te denken. Er mogen geen beperkingen ontstaan voor bestaande agrarische bedrijven. Nota Bouwen en Wonen 2005-2008, Gedeputeerde Staten juli 2005, par. 3.2., p. 29 "De toegekende bouwcapaciteit heeft in principe betrekking op alle zelfstandige woningen, dus ook bijvoorbeeld op woningen met zorg. Uitzonderingen zijn: . (….) . exclusieve woonvormen, als het gaat om incidentele projecten en geringe aantallen." Relatie met Rijksbeleid: Natuurschoonwet, Nota Ruimte

63

Commentaar/uitleg: Voor zover exclusieve woonvormen in het landelijke gebied worden gerealiseerd en het daarbij niet gaat om buitenplaatsen of landgoederen zijn deze woonvormen in strijd met het geldende rijksbeleid. Ruimtelijke ordeningslijn voor nieuw te realiseren landgoederen. Het Rijk heeft een andere norm voor de aanleg van landgoederen, nl. met 5 ha bos. De ministeries van VROM en LNV hebben in een gezamenlijk standpunt (VROM: "Mobiliteitstoename in het buitengebied" en LNV: "Rood betaalt voor Groen") bepaald dat de aanleg van 5 ha nieuw bos op landbouwgronden voldoende is om daarin een gebouw van allure te mogen realiseren. LNV subsidieert in principe alle aanleg van nieuw bos. Ook bijvoorbeeld 0,5 ha. Het provinciale beleid voor landgoederen is in dit geval maatgevend. Naast de ruimtelijke ordeningslijn, krijgt men bij het realiseren van een landgoed ook te maken met de "Natuurschoonwet". Voor het verkrijgen van fiscale vrijstelling kunnen bestaande en in het kader van bovengenoemde regeling nieuw gerealiseerde landgoederen worden gerangschikt onder de Natuurschoonwet. Op basis van deze wet moet het complex minimaal 5 ha groot zijn: het gedeeltelijk openstellen van het complex voor recreanten is daarbij een harde voorwaarde. Nota Ruimte, par. 3.4.5.1. Optimale benutting van de bestaande bebouwing en ruimte voor nieuwbouw, p. 125. ". Nieuwbouw in het buitengebied: los van de sloop van vervanging of hergebruik van bestaande verspreide bebouwing kan voor verbetering van het buitengebied soms ook nieuwbouw van woningen en mogelijkheden voor werken wenselijk zijn. Zo kunnen bijvoorbeeld met behulp van woningbouw financiële middelen worden gegeneerd voor de aanleg van recreatie- en/of natuurgebieden ('rood voor groen', landgoederen, buitenplaatsen) (…..)" (….) "Om (….) de mogelijkheden te benutten die nieuwbouw biedt om de kwaliteit en vitaliteit van de groene ruimte te vergroten, vraagt het rijk aan provincies om een planologisch kader op te stellen voor het thema bebouwing in het buitengebied." Verwijzingen: Ministerie van LNV, www.minlnv.nl NOG HYPERLINK MAKEN!! Natuurschoonwet 1928 Handleiding Natuurschoonwet 1928 (min. LNV) Nota Bouwen en Wonen 2005-2008, Gedeputeerde Staten juli 2005 H 2.1 Wonen H 4.9 Houtteelt en bosaanleg H. 9.5 Bodem: ketenbeheer grond

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water - landschappelijke r.o. aspecten - Natuurschoonwet

Tel. 050 316 4543

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: Landgoederen, buitenplaatsen, borgwonen • Is voldaan aan de provinciale criteria voor landgoederen, buitenplaatsen en borgwonen? Alle vormen van exclusief wonen: • Er moet een samenhangende ruimtelijke visie zijn opgesteld. Hierin moet ook aandacht zijn besteed aan de relatie van het plan tot de omgeving. • Er mogen geen beperkingen ontstaan voor de ontwikkelingsmogelijkheden van bestaande agrarische bedrijven Exclusief wonen valt niet onder de woningbouwcontingentering, met uitzondering van gevallen die vallen onder oude afspraken (gemeente Slochteren: Schatterswold en gemeente De Marne: Hunzegat)

64

H 2.5

Aan huis gebonden beroep of bedrijf

Waar mogelijk streeft de provincie naar combinatie van functies. Hiermee is zowel de leefbaarheid gediend alsook een efficiënt ruimtegebruik. Wonen kan bijvoorbeeld worden gecombineerd met het uitoefenen van een aan huis verbonden beroep of bedrijf. POP2: hfdst 3.2. Wonen in Groningen, Inzet woningbouw, p. 35 en par. 12 Aantrekkelijk woonmilieu stadsranden, p 35. "Onze inzet voor woningbouw is vooral gericht op ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid, zowel in de steden als in de dorpen." p 35 "In uitbreidingsplannen moet zoveel mogelijk worden gestreefd naar combinatie van functies." p 35 Commentaar/uitleg: Een aan huis gebonden beroep mag in een woning zonder meer worden uitgeoefend. Bij aan huis gebonden beroepen wordt volgens jurisprudentie over het algemeen gedacht aan "vrije", dienstverlenende, beroepen zoals arts, advocaat, architect of accountant. Prostitutie wordt niet beschouwd als een aan huis gebonden beroep. Als een gemeente ook kapsalons, schoonheidssalons of een hondentrimsalon als een aan huis gebonden beroep wil beschouwen en onder de woonfunctie wil laten vallen, dan zal dat uit de begripsbepaling moeten blijken. Toetsingscriteria: • Volgens jurisprudentie moet het perceel in overwegende mate zijn woonfunctie houden. Ter voorkoming van interpretatieverschillen is het gewenst dat het gebruik van een woning ten behoeve van een aan huis gebonden beroep wordt beperkt tot een bepaalde oppervlakte of wordt gebonden aan een percentage van het hoofdgebouw inclusief bijgebouwen. • Het beroep moet een ruimtelijke uitwerking of uitstraling hebben die met de woonfunctie in overeenstemming is. Het aan huis uitoefenen van een beroep of praktijk mag niet leiden tot parkeeren verkeersoverlast, milieuhinder voor de naaste woonomgeving en visuele hinder bv. als gevolg van lichtreclames. • Detailhandel kan worden toegestaan als dit verband houdt met het aan huis gebonden beroep en daaraan ondergeschikt is. Het uitoefenen van een bedrijf past in beginsel niet in een woonbestemming. Als niettemin de uitoefening van een bedrijf aan huis wordt toegestaan dan kan dat alleen voor bedrijven die zich verdragen met een woonfunctie en passen binnen een woonomgeving. Het verdient aanbeveling om de beroepen anders dan die voor arts, advocaat enz. alleen bij vrijstelling toe te laten, waarbij moet worden aangegeven om welk soort bedrijven het gaat (bv. bedrijven uit categorie I van de VNG-handreiking "Bedrijven en Milieuzonering"). De hierboven genoemde toetsingscriteria zijn eveneens van toepassing. Verwijzing: Voor regeling van prostitutie: zie H 3.9 Prostitutiebedrijf/seksinrichting

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen)

Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Als het bestemmingsplan aan huis gebonden beroepen en/of bedrijven (bij recht) aan huis toelaat, moet uit de begripsbepaling blijken welke beroepen of bedrijven zijn toegestaan. Vrije beroepen zoals dat van een arts, advocaat enz. mogen direct noch indirect worden uitgesloten binnen een woonbestemming. • De planvoorschriften moeten in overeenstemming zijn met de genoemde toetsingscriteria. • De vrijstellingsbevoegdheid voor bedrijfsactiviteiten aan huis moet voldoende zijn begrensd, de belangen waaraan getoetst moet worden, dienen te worden vermeld.

65

H 2.6

Aan-, uitbouw en bijgebouw

Aan-, uitbouwen en bijgebouwen kunnen een aanzienlijke invloed hebben op de ruimtelijke kwaliteit van een gebied. POP2: hfdst. 3.2 Wonen in Groningen par. 16 Kwaliteit bebouwing, p 38. "Bebouwing in de vorm van steden, dorpen, linten of verspreide agrarische bebouwing vormt een wezenlijk onderdeel van het karakteristieke Groninger landschap. In sommige gevallen draagt de bebouwing bij aan de ruimtelijke kwaliteit, in andere gevallen doet bebouwing afbreuk aan de kwaliteit. Wij willen daarom een verhoogde aandacht voor de gebiedsgebonden ruimtelijke kwaliteit van bebouwing in relatie tot de omgeving.(…..) In sommige gebieden zijn, geredeneerd vanuit de gebiedsgebonden kwaliteiten, ruimere ontwikkelingsmogelijkheden voor bebouwing dan in andere gebieden. In gebiedsuitwerkingen of structuur- en bestemmingsplannen kan dit worden uitgewerkt." Commentaar/uitleg: Aan- en uitbouwen zijn bouwwerken die in directe verbinding staan met het gebouw waaraan zij worden gebouwd. Een aanbouw is een toevoeging van een afzonderlijke ruimte, terwijl een uitbouw een vergroting is van een bestaande ruimte. Deze bouwwerken leveren feitelijk een uitbreiding van het bestaande (hoofd)gebouw op. Bijgebouwen zijn op zichzelf staande gebouwen, zoals een schuur of een garage. Over het begrip bijgebouw is veel jurisprudentie. In het algemeen wordt hierbij aangehouden dat bij een bijgebouw ook sprake moet zijn van een uit architectonisch oogpunt herkenbare, afzonderlijke en qua bouwmassa duidelijk ondergeschikte aanvulling op een hoofdgebouw. In de praktijk komen in bestemmingsplannen van gemeenten talloze begripsomschrijvingen van aan-, uit- en bijgebouwen voor die niet uniform zijn. Het verdient aanbeveling in bestemmingsplannen die binnen 1 gemeente liggen, dezelfde terminologie te hanteren. Het is tevens belangrijk dat het begrip "aan- en uitbouw" goed wordt onderscheiden van het begrip "bijgebouw". Bouwvergunningsvrije bouwwerken Zowel aan- en uitbouwen als bijgebouwen kunnen in sommige gevallen aangemerkt worden als bouwvergunningsvrije bouwwerken (zie artikel 2, onderdelen a en in artikel 2, eerste lid van het Besluit bouwvergunningsvrije en licht-bouwvergunningsplichtige bouwwerken (Bblb)). Met de wijziging van de Woningwet op 1 januari 2003 is ook artikel 20 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) gewijzigd. Dit artikel bepaalt dat de bebouwingsvoorschriften van het bestemmingsplan bij het bouwvergunningsvrije bouwen niet van toepassing zijn. Ook bepaalt artikel 20 van de WRO dat de voorschriften van het bestemmingsplan niet van toepassing zijn voorzover deze betrekking hebben op het gebruik van bouwwerken en standplaatsen dat voldoet aan de voorschriften die zijn gegeven in het Bblb. Dit betekent dat de gebruiksvoorschriften van het bestemmingsplan niet van toepassing zijn indien het Bblb voorschriften geeft over het gebruik. Het uiterlijk van bouwvergunningsvrije bouwwerken hoeft niet aan redelijke eisen van welstand te voldoen. Om eventueel toch op te kunnen treden tegen zaken die erg verstorend zijn, is in artikel 19 van de Woningwet een excessenregeling opgenomen. Het toepassingsbereik van deze regeling is met de nieuwe Woningwet verder uitgebreid tot de bouwvergunningsvrije bouwwerken. Bij het opstellen van regelingen voor aan-, uitbouwen en bijgebouwen in bestemmingsplannen vragen wij gemeentebesturen aandacht te besteden aan de consequenties van bouwvergunningsvrije bouwwerken in relatie tot de kwaliteit van de bebouwing en van de inrichting van het bebouwde gebied. Betreffende het provinciale beleid ten aanzien van bijgebouwen in het landelijke gebied wordt in dit kader verwezen naar wat is vermeld in het algemene deel van deze nota (provinciale projectenlijst artikel 19, lid 2 WRO Projecten in het landelijke gebied onder C). Voor aan-, uit- en bijgebouwen in de bebouwde kom geldt geen strikte provinciale norm. De provincie hanteert voor dorpen en steden geen maximumoppervlakte maten. Uiteraard geldt ook ten aanzien van deze bebouwing dat aandacht wordt gevraagd voor de ruimtelijke kwaliteit, bij voorkeur via een beeldkwaliteitsplan of via specifiek (gemeentelijk) beleid bij de uitoefening van de vrijstellingsbevoegdheid als bedoeld in artikel 19, lid 3 van de WRO voor de uitbreiding van aan-, uit- en bijgebouwen in de bebouwde kom.

66

Verwijzingen: H 1.5 Ruimtelijke kwaliteit

Contactpunt: Afdelingsecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen)

Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Doet het plan voor wat betreft de bebouwingsmogelijkheden voor aan-, uit- en bijgebouwen geen afbreuk aan de ruimtelijke kwaliteit van het plangebied?

67

Hoofdstuk 3 Handel en bedrijven H 3.1

Winkelvoorzieningen en detailhandel

Voor winkelvoorzieningen in dorpen en steden zijn in het POP2 duidelijke richtlijnen gegeven. Voor perifere detailhandelsvestigingen (PDV) en grootschalige concentraties van detailhandel (GDV) gelden beperkingen. POP2: hfdst 3.2. Wonen in Groningen, par. 11 onderdeel Winkelvoorzieningen en detailhandel, p 34. “Wij streven naar behoud en versterking van de winkelconcentraties in de binnensteden en in de overige bestaande winkelcentra. (……). Weilandwinkels zijn uitgesloten. Detailhandel dient in beginsel plaats te vinden in of aansluitend aan bestaande en geplande winkelgebieden. Een uitzondering kan gemaakt worden voor bepaalde branches. Het gaat daarbij om winkelformules die vanwege de omvang en aard van de gevoerde artikelen een groot oppervlak nodig hebben voor de uitstalling (auto's, boten en caravans, tuincentra, bouwmarkten, grove bouwmaterialen, keukens, sanitair, alsook woninginrichting, waaronder meubels). Daardoor kunnen deze branches niet in het centrum worden geplaatst, maar moeten ze op een perifere locatie gevestigd worden. Bepaalde branches verkopen goederen die gevaar opleveren voor de omgeving (bijvoorbeeld explosieven). Om te voorkomen dat deze branches zich in een bestaand winkelcentrum kunnen vestigen, zullen wij de instrumenten die wij hebben op het gebied van de ruimtelijke ordening inzetten. 2 Bij perifere detailhandelsvestigingen (PDV) met een oppervlakte van meer dan 1500 m staan wij concentratie voor op daartoe geschikte bedrijventerreinen bij Groningen, Hoogezand-Sappemeer, Delfzijl, Veendam, Winschoten en Stadskanaal. Detailhandel heeft een ander karakter dan op terreinen aanwezige bedrijven en zou daarom alleen na een nadere afweging mogen worden toegestaan op bedrijventerreinen. Om een ongestructureerd uitwaaieren van detailhandel over stadsrandzones te voorkomen en in verband met het parkeer- en locatiebeleid nodigen wij gemeenten uit een visie op te stellen voor perifere vestiging van detailhandel. De eventuele ontwikkeling van een specifieke locatie voor alle soorten grootschalige detailhandelsvestigingen, de GDV-locatie, zal alleen worden toegestaan bij de stad Groningen. Dit geldt ook voor de zogenaamde factory outlet centres (FOC), waar consumenten rechtstreeks van de fabriek kunnen kopen. (…) Uitgangspunt is dat vestiging van detailhandel in het landelijk gebied niet mag leiden tot een onevenredige aantasting van de verzorgingsstructuur van kernen. Grootschalige detailhandel is hier daarom uitgesloten. Voor detailhandel in het landelijk gebied (bijvoorbeeld als nevenactiviteit van een agrarisch bedrijf, of als activiteit in vrijkomende agrarische bedrijfsbebouwing) geldt een maximale bedrijfs2 vloeroppervlakte van 60 m . De ontwikkeling van een primaire agrarische activiteit zoals een kwekerij tot een perifere detailhandelsvestiging zoals een tuincentrum vinden wij ongewenst.” Commentaar/uitleg: Het begrip "perifeer"betreft de ligging van voorzieningen ten opzichte van de bestaande winkelconcentraties. "Grootschalig" heeft betrekking op de omvang van voorzieningen, die wordt onderscheiden naar aard, schaal of functie. Bevoorrading Voor een goede afhandeling van goederenvervoer in steden en dorpen is het noodzakelijk dat goed wordt nagedacht over hoe de distributie plaatsvindt. Een efficiënte bevoorrading vanuit het oogpunt van bereikbaarheid, veiligheid en milieubelasting is hierbij het doel. Rijk: Nota Ruimte, par. 2.3.2.6 p 86 locatiebeleid voor bedrijven en voorzieningen Commentaar/uitleg: Uitgangspunt is dat nieuwe vestigingslocaties voor detailhandel niet ten koste mogen gaan van de bestaande detailhandelsstructuur in wijkwinkelcentra en binnensteden. Gemeenten dienen de mogelijkheid te hebben om in bestemmingsplannen een aparte bestemming voor perifere detailhandel op te nemen en er moet ook voldoende ruimte zijn voor lokaal maatwerk bij de invulling van branchebeperkingen. De provincies (IPO) stellen (in reactie op de Nota Ruimte) gezamenlijk richtlijnen op met betrekking tot branchebeperkingen voor perifere detailhandel, die vervolgens door het kabinet worden

68

geaccordeerd. Het IPO heeft bij brief van 23 februari 2006 aan de minister van VROM laten weten dat de doelstellingen van het vestigingsbeleid voor perifere detailhandel door alle provincies in het beleid zijn opgenomen. De bestaande detailhandelsstructuur wordt ondersteund en beschermd. In alle provincies zijn weidewinkels expliciet in het beleid verboden. Ook in de toekomst zal het accent hierop blijven liggen. Het IPO laat weten dat de provincies weinig behoefte hebben aan een strikte uniforme uitwerking van de algemene doelen van de Nota Ruimte, zoals het opstellen van uniforme richtlijnen met betrekking tot branchebeperkingen. De voorkeur gaat uit naar regionaal maatwerk, dat rekening houdt met verschillen in vestigingsomstandigheden. Voorover de provincies (in Gipsverband) richtlijnen hebben opgesteld t.a.v. branchebeperkingen voor perifere detailhandel zijn deze bedoeld als een 10 minimumpakket, waarmee een gezamenlijke bodem in het beleid van iedere provincie wordt gelegd. Sommige provincies, zoals Groningen, voeren een strenger beleid. Het kabinet stemt van harte in met de keuze van de provincies voor regionaal maatwerk en het afwijzen van strikte uniformering (Tweede Kamer 2006/2007, nr. 26570 - nr. 23 Herdruk). Ook stemt het kabinet in met het achterwege laten van het opstellen van specifieke richtlijnen voor nevenassortimenten, verkoop aan consumenten buiten specifieke detailhandelslocaties en ondersteunende detailhandel op bedrijventerreinen. Ook hier is regionaal maatwerk de beste keuze. Het kabinet kondigt, op verzoek van de VNG, aan dat in het nieuwe Besluit op de ruimtelijke ordening (dus wettelijk) zal worden geregeld dat branchering in bestemmingsplannen is toegestaan. Nu kan op grond van bestaande jurisprudentie worden geconstateerd dat branchering alleen mogelijk is als de ruimtelijke relevantie kan worden aangetoond. Anticiperend op de definitieve regeling kan op grond van de tekst van de Nota Ruimte branchering ook onder de huidige WRO worden toegestaan als onderdeel van het begrip "goede ruimtelijke ordening". Overigens blijft daarbij gelden dat er sprake moet zijn van ruimtelijke relevantie. Rijk: Nota Mobiliteit, PKB, deel IV: 3.2 klantgerichte benadering Stedelijke distributie is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van bedrijfsleven (producenten, vervoerders, verladers en ontvangers) en decentrale overheden, in het bijzonder de gemeenten. Met elkaar hebben zij de zorg voor voldoende mogelijkheden voor stedelijke distributie en regionaal goederenvervoer. Bundeling van goederenstromen, uniformiteit in voertuigeisen, regionale samenhang in venstertijden en samenwerking bij ontvangende partijen zijn hierbij de uitgangspunten. Commentaar/uitleg: Een betere manier van bevoorraden van de binnensteden kan worden opgepakt aan de hand van de werkwijze van het Platform Stedelijke Distributie. Mogelijke maatregelen zijn bv. het werken met een distributiecentrum, venstertijden, kleinere voertuigen en goede bevoorradingsroutes. Verwijzingen: H 2.5 Aan huisgebonden beroep of bedrijf H 3.3 Locatiebeleid bedrijventerreinen, duurzame bedrijventerreinen H 3.4 Locatiebeleid en parkeren bezoekersintensieve functies H 4.10 Vrijkomende (agrarische) gebouwen H 8.1 Wegennet: Duurzaam veilig, categorisering en inrichting Platform Stedelijke Distributie-werkboek (2001) http://www.ez.nl/brief staatssecretaris EZ en minister VROM d.d. 10 november 2006, kenmerk OI/REB/CGB6088492.b40, aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, in reactie op de IPO-richtlijnen perifere detailhandel www.minvenw.nl

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Verkeer en Vervoer - verkeersaspecten winkelvoorzieningen en detailhandel

10

Tel. 050 316 4674

Aangegeven wordt dat het moet gaan om detailhandel voor niet-frequente doelgerichte aankopen wanneer deze moeilijke · inpasbaar is in bestaande winkelgebieden. Thematische ontwikkelingen zijn toegestaan als aangrenzend aan bestaande centra geen plek is en het thema specifiek aan perifere locaties is gebonden

69

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Heeft de gemeente in haar bestemmingsplan een aparte bestemming voor perifere detailhandel opgenomen en zo ja, biedt de regeling voldoende ruimte voor lokaal maatwerk bij de invulling van branchebeperkingen? • Vestiging van detailhandel buiten de stedelijk centra is alleen toegestaan voor de branches die onder perifere detailhandel vallen (veel ruimtevragende goederen of goederen die gevaar kunnen opleveren voor de omgeving (zie ook H 9.6 Externe veiligheid/risico). • Bestemmingen met PDV, moeten nauwkeurig omschrijven welke activiteiten zijn toegelaten. • Branchebeperkingen in bestemmingsplannen moeten ruimtelijk relevant zijn • Een locatie voor grootschalige detailhandel, of detailhandel die zich ontwikkelen kan tot grootschalige detailhandel, is alleen toegestaan bij de stad Groningen. • Supermarkten horen in principe in de winkelgebieden in de kernen thuis. • Er mag geen sprake zijn van solitaire vestiging van detailhandel in landelijk gebied – dus geen weilandwinkel. • Detailhandel als nevenactiviteit van een agrarisch bedrijf of in vrijkomende agrarische bebouwing 2 is toegestaan tot een maximum bedrijfsvloeroppervlakte van 60 m . • Bij keuze voor de locatie moet rekening worden gehouden met bereikbaarheidsaspecten. • Er moet worden gemotiveerd dat er voldoende parkeergelegenheid is • Uit de plantoelichting moet blijken dat de bevoorradingsmogelijkheden van goederen enerzijds voldoende zijn en anderzijds leiden tot zo min mogelijk hinder voor omwonenden. Dit geldt zowel voor de steden als voor de dorpen.

70

H 3.2

Behoefteraming bedrijventerreinen

Het vaststellen van de behoefte aan bedrijventerrein is een essentieel onderdeel van de beoordeling van nieuwe plannen of uitbreiding van bestaande bedrijventerreinen. Voor het vaststellen van de behoefte is het onderscheid tussen ligging in of buiten de kernzone van belang. In het eerste kader wordt de beleidslijn voor bedrijfsterreinen in de kernzone behandeld. In het tweede kader voor de bedrijventerreinen buiten de kernzones. POP2: hfdst 3.1. Ondernemend Groningen, par. 2 Nieuwe bedrijventerreinen en uitbreidingen, p 25. "We willen ervoor zorgen dat er een "ijzeren voorraad" aan bedrijventerreinen beschikbaar is van drie tot vijfmaal de jaarlijkse uitgifte. (.…) Om goed te kunnen inspelen op de vraag hanteren wij ook een globale prognose van de vraag per categorie bedrijventerreinen." Commentaar/uitleg: Voor de bovenregionale terreinen in de kernzone kan de behoefteraming voor een gemeente of regio worden gebaseerd op de gemiddelde jaarlijkse uitgifte in de afgelopen 10 jaar. De capaciteit in bestemmingsplannen voor nieuwe terreinen of uitbreidingen dient daaraan gerelateerd te zijn. Dat wil zeggen dat een gemeente of regio steeds voldoende voorraad aanbiedt om die jaarlijkse gemiddelde uitgifte te kunnen realiseren. Vanwege onverwachte ontwikkelingen en lange voorbereidingstijd van het realiseren van nieuwe plannen wordt aanbevolen om een "ijzeren voorraad" van 3 tot 5 maal de gemiddelde jaarlijkse uitgifte als buffer te hanteren. Belangrijk is het daarbij in regionaal verband te streven naar een goede verdeling over de verschillende typen bedrijventerrein. In regionaal verband kunnen ook afspraken worden gemaakt over een eventuele onderlinge verdeling van de ijzeren voorraad. Daarbij zal vanzelfsprekend met lokale en regionale omstandigheden rekening gehouden moeten worden. De stad Groningen heeft daarin een andere positie dan bijvoorbeeld de regio Eemsmond, met de zeehaventerreinen. POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 3.1.3, par. 3 onderdeel Lokale bedrijventerreinen, p 26. "……..De behoefte van het bestaande bedrijfsleven is hierbij een belangrijke afwegingsfactor. Aard, schaal en omvang van terreinen of uitbreidingen moeten aangepast zijn aan de lokale situatie en een relatie hebben met de beeldkwaliteit van de dorpen.” Commentaar/uitleg: Basis voor het vaststellen van de behoefte in regio's buiten de kernzone is de concrete vraag van al gevestigde bedrijven of lokale nieuwe initiatieven die passen in de schaal van de potentiële vestigingsplaats. Voor het aanleggen van nieuwe terreinen dient deze vraag aantoonbaar gemaakt te kunnen worden. Voor de plaatsen met een lokale of regionale functie voor werken en voorzieningen, die in de afgelopen tien jaar gemiddeld bijvoorbeeld ongeveer een hectare uitgegeven hebben is het reëel te veronderstellen dat die behoefte in de komende tien jaar op een vergelijkbaar niveau blijft, tenzij lokale omstandigheden tot een andere conclusie leiden. Voor locaties in kleinere plaatsen is het beleid terughoudender. De argumenten om juist hier een locatie voor bedrijvigheid (voor bedrijven uit de nabije omgeving) te ontwikkelen moeten sterker zijn (zie: H 3.6 Bedrijven(terreinen) buiten de economische kernzones). Voor bestemmingsplannen betekent dit dat de omvang van de uitbreiding van het bedrijfsterrein nadrukkelijk gemotiveerd dient te worden op grond van bijvoorbeeld een geïnventariseerde vraag naar concrete bedrijfsruimte voor de komende 10 jaar. In het kader van het formuleren van de uitbreidingsbehoefte past een voorafgaand onderzoek naar de ruimte op de bestaande bedrijventerreinen. De gemeenten dienen daarnaast te bezien in hoeverre in de berekende uitbreidingsbehoefte kan worden voorzien door het revitaliseren of het transformeren van bestaande bedrijventerreinen. Notitie "Monitor bedrijventerreinen provincie Groningen" augustus 2002.

71

Commentaar/uitleg: Deze notitie is een jaarlijks bijgesteld werkdocument waarin de antwoorden op de jaarlijkse enquête bedrijventerreinen worden verwerkt. In dit document wordt een analyse gemaakt van de uitgiftes in de afgelopen jaren en worden verwachtingen uitgesproken aangaande de toekomstige behoefte aan terreinen. Dit document kan worden gebruikt als onderbouwing voor het bepalen van de behoefteraming.

Verwijzingen: Kompas voor de toekomst - Ruimte voor ontwikkeling van Noord-Nederland/Samenwerkingsverband Noord-Nederland januari 1998. Hierin zijn de afspraken gemaakt voor de globale vaststelling van de kernzones in Noord-Nederland. H 1.1 Duurzame ontwikkeling H 1.15 Milieueffectrapportage (MER) H 3.3 Locatiebeleid bedrijventerreinen, duurzame bedrijventerreinen H 3.5 Bedrijventerreinen in economische kernzones H 3.6 Bedrijven(terreinen) buiten de economische kernzones H. 9.5 Bodem: ketenbeheer grond

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen - planning bedrijventerreinen/monitoring beleid - stedenbouwkundige kwaliteit Afdelingssecretariaat Economische Zaken - economisch beleid/subsidieregelingen Afdelingssecretariaat Milieubeleid en Bodemsanering - duurzaamheidsaspecten/milieuaspecten Afdelingssecretariaat Milieutoezicht - milieueffectrapportage

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4462 Tel. 050 316 4766 Tel. 050 316 4323

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Bij uitbreiding van een bestaand of aanwijzing van een nieuw bedrijfsterrein moet de behoefte worden aangetoond. Er moet ook gekeken zijn naar de ruimte op bestaande bedrijventerreinen. • Inpasbaarheid in de omgeving van uitbreidingen van bestaande en de aanleg van nieuwe bedrijventerreinen is altijd een vereiste. • Binnen de economische kernzone moet de omvang van het terrein passen in een behoefteberekening, rekening houdend met de vuistregel voor het realiseren van een ijzeren voorraad van 3 tot 5 maal de gemiddelde jaarlijkse uitgifte. • Buiten de kernzone, maar in een kern met een regionale functie, is de gemiddelde jaarlijkse uitgifte in de afgelopen 10 jaar een indicatie voor de behoefteraming. Een "ijzeren voorraad" dient buiten de kernzone niet te worden gehanteerd. • Voor de overige plannen buiten de kernzone: harde aantoonbare behoefte van locale bedrijvigheid kan aanleiding zijn om een terrein of uitbreiding op maat toe te staan. • Nieuwe terreinen in het landelijke gebied zijn in principe uitgesloten.

72

H 3.3

Locatiebeleid bedrijventerreinen / duurzame bedrijventerreinen

Nieuwe bedrijventerreinen dienen aansluitend op de bestaande woon-werkgebieden te worden gerealiseerd. Concentratie binnen de kernzone moet voorkomen dat de kwaliteit van het landelijke gebied onnodig wordt aangetast. POP2: hfdst 3.1, par. 4 Bedrijven en omgeving, onderdeel Duurzame bedrijventerreinen en onderdeel Belangrijke duurzaamheidsaspecten van bedrijventerreinen, p. 27 "We willen zowel de ruimtelijk-economische structuur als de omgevingskwaliteit versterken. Daarom houden we zoveel mogelijk rekening met duurzaamheidsaspecten bij de locatiekeuze, het ontwerp en het gebruik van bedrijventerreinen en kantoorlocaties. Bedrijven met veel woon-werkverkeer en/of bezoekers worden gesitueerd nabij knooppunten van openbaar vervoer. Locaties met veel transport en distributie worden gesitueerd nabij het hoofdwegennet (zie ook het parkeer- en locatiebeleid in paragraaf 3.4). " p. 27 "Belangrijke duurzaamheidsaspecten van bedrijventerreinen Locatiekeuze - aanleg in of tegen een bestaande kern om aantasting van het landelijk gebied te beperken; - rekening houden met milieugebruiksruimte van bedrijven in relatie tot de (woon)omgeving; - gebruik maken van infrastructurele knooppunten (weg-, water en/of rail) om het vervoernetwerk optimaal te benutten; - bij aanleg/uitbreiding zo weinig mogelijk verstoring van watersystemen. Ontwerp - inpassing in het landschap; - intensief gebruik van de ruimte; - nutsvoorzieningen met een hoog rendement; - multimodale ontsluiting (ook intern); - afhankelijk van type locatie aandacht voor goede ontsluiting voor auto, openbaar vervoer en fiets; - gezamenlijke bedrijfsvoorzieningen; - een waterhuishouding die waterverontreiniging en verdroging tegengaat en voorzieningen heeft voor het opvangen en vasthouden van hemelwater. Bedrijfsvoering - uitwisseling van energie, grondstoffen en water; - gezamenlijk gebruik van utilities en bedrijfsfuncties; - collectief inzamelen en vervoeren van afvalstoffen; 11 - combineren van het vervoer van goederen en van personen." p. 27 Commentaar/uitleg: Voor het realiseren van voldoende werkgelegenheid en het behouden of verbeteren van de leefbaarheid voor mens en natuur in Groningen is het noodzakelijk dat de principes van duurzame bedrijfsterreinen worden toegepast. De provincie stimuleert het revitaliseren van bedrijventerreinen en het inrichten van nieuwe bedrijventerreinen op een duurzame wijze. Een financiële bijdrage van de provincie behoort tot de mogelijkheden. Bij revitaliseren moet nadrukkelijk aandacht worden besteed aan versterking van de landschappelijke identiteit. Bij nieuwe locaties met veel transport en distributie wordt bovendien gestreefd naar een multimodale ontsluiting (naast het wegvervoer tevens per schip en/of per spoor).

11

Ketenbeheer De wijze van bedrijfsvoering maakt deel uit van het concept Ketenbeheer. Het concept Ketenbeheer komt voort uit de gedachte dat een voortbrengingsproces van goederen of diensten is opgebouwd uit een aantal deelprocessen. De deelprocessen vormen een keten (grondstof, productie, consumptie, afval). Doelstelling van Ketenbeheer bedrijven provincie Groningen is: het in staat stellen van bedrijven in de provincie Groningen om daar waar mogelijk kansen en mogelijkheden op het gebied van ketenbeheer te benutten. Ketenbeheer omvat de volgende thema's: Integraal Ketenbeheer, Milieugerichte Productontwikkeling en Productgerichte Milieuzorg.

73

12

Zorg dat het juiste bedrijf op de juiste locatie komt wat betreft geluid, stof, geur, risico, lichthinder , transport, indirecte hinder enz. In tabel 3.2 van het POP2 op p. 26 is aangegeven in welke plaatsen de vestiging van zware industrie mogelijk is en welke locaties geschikt zijn voor distributie, gemengde dan wel hoogwaarde bedrijvigheid. De locatie moet zodanig zijn dat het ook inderdaad mogelijk is om een milieuvergunning af te geven. Verwijzingen: Provinciaal Uitvoeringsprogramma "Met Preventie naar duurzaam ondernemen" 2002 - 2005 "Ketenbeheer bedrijven Provincie Groningen 2002 – 2005" (uitwerking van bovengenoemd Uitvoeringsprogramma) H 1.1 Duurzame ontwikkeling H 1.2 Duurzaam bouwen H 1.3 Energiebesparing en duurzame energie H 3.1 Winkelvoorzieningen en detailhandel H 3.2 Behoefteraming bedrijventerreinen H 3.4 Locatiebeleid en parkeren bezoekersintensieve functies H 3.5 Bedrijventerreinen in economische kernzones H 3.6 Bedrijven(terreinen) buiten de economische kernzones H 3.8 Inpasbaarheid van bedrijven (Milieuzonering) H 5.6 Duisternis H 9.2 Geluidsgezoneerde industrieterreinen (Wgh) H 9.5 Bodem: ketenbeheer grond

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen - planning bedrijventerreinen/monitoring beleid - stedenbouwkundige kwaliteit Afdelingssecretariaat Economische Zaken - economisch beleid Afdelingssecretariaat Milieubeleid en Bodemsanering - duurzaamheidsaspecten /milieuaspecten - ketenbeheer - duurzaam bouwen Afdelingssecretariaat Verkeer en Vervoer

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4462 Tel. 050 316 4766 Tel. 050 316 4964 Tel. 050 316 4674

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Bij bedrijventerreinen met omvangrijke goederenstromen: heeft de locatie, naast een goede wegontsluiting ook ontsluiting op het beroepsvaarwegennet en/of rail? • Bij transportgerelateerde activiteiten: vindt concentratie plaats bij bestaande knooppunten voor goederenvervoer? • Zijn bezoekerintensieve bedrijven/kantoren gevestigd nabij een knooppunt van OV en is dit knooppunt goed bereikbaar voor langzaam verkeer? • Voor nieuwe locaties met veel transport en distributie: is de locatie gelegen nabij het hoofdwegennet met goede aansluiting daarop en is er ook ontsluiting op het beroepsvaarwegennet en/of rail? • Wordt de bedrijvigheid in de gemeente geconcentreerd? • Aan de genoemde basisvoorwaarden voor locatie en ontwerp moet zijn voldaan. • Is er in de toelichting aandacht besteed aan het uitgiftebeleid in relatie tot het beleid van duurzame bedrijventerreinen.?

12

Aandacht voor stilte en donker, zie p. 47 van het POP2 (stilte, rust en duisternis)

74

H 3.4

Locatiebeleid en parkeren bezoekersintensieve functies

Doel van het locatiebeleid is om bedrijven en instellingen die veel personenvervoer genereren op een locatie te vestigen die een goede ontsluiting heeft voor openbaar vervoer en fiets. Om het autogebruik te ontmoedigen wordt op die locatie het parkeren ingeperkt. Bij bezoekersintensieve functies gaat het om kantoren, bedrijven met veel werknemers, streekscholen, openbare of recreatieve voorzieningen die veel publiek trekken. POP2: hfdst 3.4 Bereikbaar Groningen, par. 33 Wonen en werken op de juiste plek, p 56; par. 27 Verbetering hoofdinfrastructuur, onderdeel Voorlopig geen prijsbeleid voor de auto, p 53 "Binnen de economische kernzone willen wij tot een zodanige locatiekeuze voor bedrijven en voorzieningen komen dat niet-noodzakelijk autoverkeer wordt tegengegaan, het draagvlak voor openbaar vervoer wordt vergroot en de bereikbaarheid van economische centra gehandhaafd blijft. In plaats van uit te gaan van stringente parkeernormen voor arbeidsintensieve locaties zal meer worden gewerkt vanuit een integraal gebiedsgericht parkeerbeleid, met daarin aandacht voor beprijzing als onderdeel van het gebiedsgerichte maatregelenpakket." p. 56 "Wij zijn op korte termijn, met uitzondering van betaald parkeren, geen voorstander van prijsbeleid in Groningen. (……..) Wij ondersteunen wel een regionaal afgestemd parkeerbeleid." p. 53 Commentaar/uitleg: Locatiebeleid: uitgangspunt is dat arbeidsintensieve diensten en bedrijven geconcentreerd worden, waarbij vooral de knooppunten van openbaar vervoer ( maar eventueel ook kleinere transferia) goede vestigingsplaatsen zijn.. Rijk: Nota Ruimte par. 2.3.2.6 Locatiebeleid voor bedrijven en voorzieningen Het locatiebeleid voor bedrijven en voorzieningen (ABC-locatiebeleid) en het locatiebeleid voor Perifere en Grootschalige Detailhandelsvestiging (PDV/GDV beleid) worden vervangen door een integraal locatiebeleid voor bedrijven en voorzieningen. Door het nieuwe integrale locatiebeleid te decentraliseren naar de provincies kan in de afweging tussen dergelijke aspecten regionaal maatwerk worden geleverd. Het doel van het nieuwe locatiebeleid is een goede plaats voor ieder bedrijf te bieden, zodat een optimale bijdrage wordt geleverd aan de versterking van de kracht van steden en dorpen. Het nieuwe locatiebeleid dient verschillende doelstellingen: • Economische ontwikkelingsmogelijkheden: het bieden van voldoende geschikte vestigingsplaatsen voor bedrijvigheid en voorzieningen; • Bereikbaarheid: het optimale gebruik van alle vervoersmogelijkheden voor personen en goederen over de weg, het spoor en het water; • Leefbaarheid: kwaliteit, variatie, architectonische vormgeving en landschappelijk inpassing van vestigingsplaatsen voor alle stedelijke activiteiten, zorgvuldig ruimtegebruik, fijnmazige detailhandelsstructuur, functiemening en kwaliteit van de leefomgeving (veiligheid, emissies en geluid) Rijk: Nota "Openbaar vervoer in beweging" (Ministerie Verkeer en Waterstaat 1998) p 26, p.54. “De provincie stimuleert een zodanig locatiebeleid dat nieuwe arbeidsintensieve diensten en bedrijven en omvangrijke woonwijken binnen het invloedsgebied van het openbaar vervoer worden gesitueerd.” “De provincie wil stimuleren dat gemeenten zoveel mogelijk functies en voorzieningen koppelen aan knooppunten.” Commentaar/uitleg: Naast het intensiveren rondom bestaande OV-knooppunten is eventueel ook uitbreiding van het OVnetwerk naar de nieuwe uitbreiding een optie. Rijk: Nota Mobilteit, PKB, deel 4, hfdst. 3.2 Klantgerichte benadering, p. 9 "Parkeernormen leveren een bijdrage aan de lokale bereikbaarheid, de economie en de leefomgeving. In beginsel is het aan de gemeenten om daaraan in hun plannen invulling te geven."

75

Commentaar / uitleg: Parkeerbeleid: het parkeerbeleid (in enge zin) is een gemeentelijke zaak. Wel kan in bepaalde gebieden een regionaal afgestemd parkeerbeleid gewenst zijn, waarbij er aandacht moet zijn voor betaald parkeren. Er kan onderscheid gemaakt worden in bedrijfsgebonden parkeren, consumptiegebonden parkeren, woongebonden parkeren en transferia. Er zijn op dit moment nog geen gebieden aangewezen waar regionale afstemming noodzakelijk is. Verwacht wordt dat in eerste instantie afstemming wordt gevraagd van het parkeerbeleid in het gebied van de regiovisie Groningen-Assen. Verwijzingen: H 3.3 Locatiebeleid bedrijventerreinen/duurzame bedrijventerreinen www.minvenw.nl

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Verkeer en Vervoer

Tel. 050 316 4674

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Uitbreidingen die veel personenvervoer genereren moeten in beginsel gunstig zijn gelegen t.o.v. (knooppunten van) het openbaar vervoer. • Is er sprake van (regionaal afgestemd) parkeerbeleid?

76

H 3.5

Bedrijventerreinen in de economische kernzones

Voor het provinciale beleid ten aanzien van planning van bedrijventerreinen is het onderscheid tussen locaties binnen of buiten de economische kernzonegebieden essentieel. Dit is een uitvloeisel van het "Kompasbeleid" voor het noorden, dat erop gericht is tot bundeling van de economische activiteiten te komen. POP2: hfdst. 2.2 Koersen op karakter, Centrale uitgangspunten omgevingsbeleid, p 20; hfdst. 3.1 Ondernemend Groningen, par. 2 Stuwende bedrijvigheid in kernzones p. 24 en onderdeel Kernzones p. 25, par. 4 Bedrijven en omgeving, p 26. Centraal uitgangspunt omgevingsbeleid: "Stuwende bedrijvigheid moet worden gevestigd binnen de economische kernzones (fig.1.2). Wij stimuleren dit door binnen deze zones betere vestigingsvoorwaarden te bieden dan daarbuiten. Daar is alleen beperkte aanleg of uitbreiding van bedrijventerreinen voor bestaande lokale en subregionale bedrijven mogelijk." p. 20 "De kwaliteit van het landelijk gebied verhoogt de aantrekkelijkheid van onze provincie als vestigingsgebied voor wonen en werken. Daarom willen we ook binnen de kernzones het principe van concentratie hanteren door nieuwe bedrijventerreinen alleen aansluitend op bestaande woon-werkgebieden te realiseren. Voorkomen moet worden dat langs de infrastructuur één groot lint van bebouwing ontstaat." p. 26 "Stuwende bedrijvigheid willen we concentreren op bedrijventerreinen in de economische kernzones: Leek-Groningen-Assen-Hoogezand-Veendam-Winschoten langs de A7, de A28 en N33 én bij de haventerreinen van Delfzijl en de Eemshaven (fig. 1.2). Ook het bedrijvenpark Zuid-Groningen bij Ter Apelkanaal beschouwen we als kernzone." p. 24 "Grote kantoorlocaties zijn alleen mogelijk in de gemeente Groningen (Europapark en stationsgebied Zuid). Op andere plaatsen binnen de economische kernzones is alleen ruimte voor kleinere kantoorlocaties voor bedrijven met een regionaal verzorgende functie". p. 25 Commentaar/uitleg: Streven naar bundeling is een algemeen principe en vormt in feite de basis van het beleid gericht op kernzones. Er wordt gestreefd naar bundeling van stuwende bedrijvigheid ( = bedrijvigheid met een 13 spin off effect ) in de economische kernzones. Dat betekent dat initiatieven voor nieuwe bedrijventerreinen of uitbreidingen die door omvang en invulling gekarakteriseerd moeten worden als bovenregionaal buiten de genoemde kernzones niet zullen worden toegestaan. POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 2 Stuwende bedrijvigheid in kernzones, onderdeel Nieuwe bedrijventerreinen en uitbreidingen p 25. "We willen ervoor zorgen dat er een ‘ijzeren voorraad’ aan bedrijventerreinen beschikbaar is van drietot vijfmaal de jaarlijkse uitgifte." p. 25 Commentaar/uitleg: Dit geldt voor terreinen met een grote strategische betekenis voor de gehele noordelijke regio, zoals voor de grote gemengde terreinen bij de stad Groningen. Behoefteraming en monitoring van uitgifte is neergelegd in het werkdocument Monitor Bedrijventerreinen Provincie Groningen” (zie ook H 3.2 Behoefteraming bedrijventerrein) De realisering van voldoende voorraad wordt steeds meer een opgave die de gemeentegrenzen overstijgt. Een schoolvoorbeeld daarvan is het bedrijventerrein Rengers dat op grondgebied van Slochteren is ontwikkeld, feitelijk een uitbreiding voor het industriegebied van Hoogezand is en waarover ook met de stad Groningen afstemming heeft plaatsgevonden over de planning van de terreinen. 13

'Spin off' betekent dat vestiging van een bedrijf gerelateerde andere bedrijvigheid aantrekt of stimuleert. Die andere bedrijven kunnen zijn toeleveringsbedrijven of dienstverlenende bedrijven.

77

POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 2 Stuwende bedrijvigheid in kernzones, onderdeel Categorieën bedrijventerreinen, p 25. "Naast de ruimtelijke bundeling is ook een zeker functioneel onderscheid binnen de kerngebieden en tussen de bovenregionale bedrijventerreinen gewenst om optimaal op de specifieke voorkeuren van de diverse bedrijfssectoren in te kunnen spelen." Commentaar/uitleg: In het POP2 zelf wordt op p. 25 en 26 uitgebreid ingegaan op het beoogde functieprofiel van de verschillende bedrijventerreinen in de kernzones. Samenwerking op regionaal niveau, bijvoorbeeld in het kader van de Regiovisie Groningen-Assen, is daarvoor gewenst om de omvang en realiseringstermijnen, maar ook de functionele invulling op elkaar af te kunnen stemmen. Leidraad voor een goede kwalitatieve afstemming moet zijn dat niet overal het zelfde moet worden aangeboden, maar dat het aanbod aanvullend moet zijn. Door een ruim en goed gevarieerd aanbod binnen de provincie, of nog daarboven de gehele noordelijk regio kunnen meer kansen gecreëerd worden voor nieuwe economische activiteiten, die de gehele regio ten goede komen. Algemeen: Plannen voor uitbreiding van bestaande of nieuwe locaties moeten ook getoetst worden aan algemeen geldende regels voor een goede ruimtelijke ordening zoals: hinderaspecten in relatie tot woonbebouwing, duurzaamheid, verkeersontsluiting, de stedenbouwkundige kwaliteit van het plan en de inpassing in de omgeving. Rijksbeleid Nota Ruimte Opgave voor de ruimtelijke ordening in algemene zin is om het wonen en werken te bundelen in stedelijke gebieden en het omliggende landelijke gebied zoveel mogelijk open te houden. Verwijzingen: H 1.1 Duurzame ontwikkeling H 1.3 Energiebesparing en duurzame energie H 1.5 Ruimtelijke kwaliteit H 1.15 Milieu-effectrapportage (MER) H 3.1 Winkelvoorzieningen en detailhandel H 3.2 Behoefteraming bedrijventerrein H 3.3 Locatiebeleid bedrijventerreinen, duurzame bedrijventerreinen H 3.4 Locatiebeleid en parkeren bezoekersintensieve functies H 3.6 Bedrijventerreinen buiten de kernzones H 3.8 Inpasbaarheid van bedrijven (milieuzonering) H 9.2 Geluidgezoneerde industrieterreinen H 9.6 Externe veiligheid/risico Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen - planning bedrijventerreinen/monitoring beleid - stedenbouwkundige kwaliteit Afdelingssecretariaat Economische Zaken - economisch beleid/subsidieregelingen Afdelingssecretariaat Milieubeleid en Bodemsanering - duurzaamheidsaspecten /milieuaspecten Afdelingssecretariaat Milieutoezicht (milieueffectrapportage)

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4462 Tel. 050 316 4766 Tel. 050 316 4323

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • • •

Stuwende bedrijvigheid moet binnen de economische kernzone worden geconcentreerd. Is er een gemeentelijke of intergemeentelijke visie voor bedrijventerreinenontwikkeling waarnaar verwezen kan worden? De noodzaak van de uitbreiding of nieuwe locatie moet voldoende zijn aangetoond.

78

• • • • • • • • •

De omvang moet passen in een behoefteberekening, rekening houdend met de vuistregel voor het realiseren van een ijzeren voorraad van 3 tot 5 maal de gemiddelde jaarlijkse uitgifte. Geadviseerd wordt bij grote plannen die over een langere termijn worden ontwikkeld een fasering voor de realisering op te nemen. De functionele invulling van het plan moet duidelijk en voldoende zijn afgestemd op vraag en aanbod in de gemeente en/of regio. Past de invulling bij het in het POP2 genoemde functieprofiel? Grote kantoorlocaties zijn alleen mogelijk in de gemeente Groningen (Europapark en stationsgebied Zuid). Er moet aandacht worden besteed aan milieuaspecten en hinder voor de omgeving (toegestane milieucategorieën, geluidszones, hinder van toeleverend c.q. bezoekend verkeer etc.). Er moet een goede verkeersontsluiting worden gerealiseerd. Wordt door een project een belangrijke recreatieve route gebarricadeerd? En op welke wijze worden knelpunten m.b.t. deze routes opgelost? De stedenbouwkundige kwaliteit van het plan moet voldoende worden gewaarborgd en het plan moet goed passen in de omgeving

79

H 3.6

Bedrijven(terreinen) buiten de economische kernzones

Voor het provinciale beleid ten aanzien van planning van bedrijventerreinen is het onderscheid tussen locaties binnen of buiten de economische kernzonegebieden essentieel. Dit is uitvloeisel van het "Kompasbeleid" voor het noorden, dat erop gericht is tot bundeling van de economische activiteiten te komen. Aanleg van bedrijventerreinen ten behoeve van lokale bedrijven is buiten de kernzones op een beperkte schaal mogelijk. Daarbij wordt bundeling in grotere kernen voorgestaan om versnippering, die de kwaliteit van het landschap bedreigt, te voorkomen. POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen par. 3 Bedrijvigheid buiten kernzones ook bundelen p. 26 en par. 3 onderdeel Lokale bedrijventerreinen, p 26. "Buiten de kernzones willen we evenzeer bundeling van bedrijvigheid bevorderen. Het overal laten ontstaan van kleine bedrijventerreinen is niet in het belang van het vestigingsklimaat en de kwaliteit van het landschap." p 26 Aanleg van kleine bedrijven(terreinen) of uitbreiding van bedrijven(terreinen) buiten de kernzones blijft mogelijk voor bestaande lokale bedrijven. De behoefte van het bestaande bedrijfsleven is hierbij een belangrijke afwegingsfactor. Aard, schaal en omvang van terreinen of uitbreidingen moeten aangepast zijn aan de lokale situatie en een relatie hebben met de beeldkwaliteit van de dorpen. Nieuwe plannen voor lokale bedrijven willen we concentreren in plaatsen met een regionale functie op het terrein van verzorging, voorzieningen en werkgelegenheid. ……" p 26. Commentaar/uitleg: De kleine bedrijven(terreinen) buiten de kernzones dienen gebundeld te worden in de grotere kernen in het landelijke gebied. De nadruk op de economische kernzones betekent niet dat de overige gebieden op slot zitten en niet een eigen ontwikkeling kunnen doormaken. Wel betekent het dat de schaal van de ontwikkeling van de bedrijven/ bedrijfsterreinen aan grenzen is gebonden, die verband houdt met de lokale of regionale omstandigheden. Nieuwe locaties of uitbreidingen voor aantoonbare behoefte van de lokale bedrijvigheid dienen zorgvuldig te worden gekozen en ontwikkeld. De kwaliteit van het landelijke gebied verhoogt de aantrekkelijkheid van onze provincie als vestigingsgebied voor wonen en werken. Het is naast een aspect van leefbaarheid ook een economische factor van betekenis. Bundeling van bedrijvigheid moet daarom worden nagestreefd in plaatsen met een regionale functie op het gebied van verzorging, voorzieningen en werkgelegenheid. Aan plaatsen die van oudsher een regionale functie vervullen voor wat betreft industriële bedrijvigheid of voorzieningen, zoals Stadskanaal en, op kleinere schaal, de Pekela's worden ruimere mogelijkheden toegedacht dan dorpen met een traditioneel agrarische en/of woonfunctie in het landelijke gebied. Zie ook hfdst. 2.2 Koersen op karakter (onderdeel Centrale uitgangspunten omgevingsbeleid), p. 20: "Stuwende bedrijvigheid moet worden gevestigd binnen de economische kernzones (…) daarbuiten (……) Daar is alleen beperkte aanleg of uitbreiding (…..) concentratie in de grotere plaatsen." Kwalitatieve toetsing Naast bundeling is een goede kwalitatieve inpassing van bedrijvigheid even belangrijk. Daarbij gelden belangrijke toetsingscriteria met relaties naar andere beleidsthema's als hinderaspecten in relatie tot woonbebouwing, duurzaamheid, verkeersontsluiting (ook weer met hinderaspecten daarbij) en ook de stedenbouwkundige kwaliteit van het plan. Voor het provinciale beleid ten aanzien van vestiging of uitbreiding van niet-agrarische of niet aan de landbouw verwante bedrijven in het buitengebied wordt verwezen naar H4.11 Niet-agrarische bedrijven in het landelijke gebied. Zie ook de beschrijving in het POP2 van voorgestane beleid: 3.6 Functietoekenning: Bedrijventerrein (p. 70).

80

Verwijzingen: Kompas voor de toekomst - Ruimte voor ontwikkeling van NoordNederland/Samenwerkingsverband Noord-Nederland januari 1998 H 1.1 Duurzame ontwikkeling H 1.15 Milieueffectrapportage (MER) H 3.1 Winkelvoorzieningen en detailhandel H 3.2 Behoefteraming bedrijventerrein H 3.3 Locatiebeleid bedrijventerreinen, duurzame bedrijventerreinen H 3.5 Bedrijventerreinen in de economische kernzones H 3.8 Inpasbaarheid van bedrijven (milieuzonering) H 4.11 Niet-agrarische bedrijven in het landelijk gebied

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen - planning bedrijventerreinen/monitoren beleid - stedenbouwkundige kwaliteit Afdelingssecretariaat Economische Zaken - economisch beleid/subsidieregelingen Afdelingssecretariaat Milieubeleid en Bodemsanering - duurzaamheidsaspecten/milieuaspecten

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4462 Tel. 050 316 4766

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Is er een door de Commissie Bestemmingsplannen beoordeelde gemeentelijke of intergemeentelijke visie voor bedrijventerreinenontwikkeling waarnaar verwezen kan worden? • Het bedrijf of het bedrijventerrein (of de uitbreiding daarvan) moet in beginsel lokaal van aard zijn en qua schaal en omvang passen bij de lokale situatie. • Nieuwe plannen concentreren in plaatsen met een regionale functie. • De behoefte aan bedrijventerrein moet zijn aangetoond. • Is er een fasering voorzien in realisering? • De functionele invulling van het plan moet duidelijk en voldoende zijn afgestemd op vraag en aanbod in de gemeente resp. regio. • Er moet in de plantoelichting aandacht zijn besteed aan milieuaspecten en hinder binnen het plangebied en m.b.t. de omgeving (toegestane milieucategorieën, geluidszones, verkeershinder etc.) • Er moet sprake zijn van een adequate verkeersontsluiting. • Wordt door een project een belangrijke recreatieve route gebarricadeerd? Zo ja op welke wijze worden knelpunten m.b.t. deze routes opgelost? • Er moeten voldoende waarborgen zijn voor de stedenbouwkundige kwaliteit van het plan, ook in relatie tot de omgeving.

81

H 3.7

Bedrijfswoningen op bedrijventerreinen

De aanwezigheid van woningen op een bedrijventerrein kan verstrekkende gevolgen hebben voor de gebruiksmogelijkheden van het terrein. Daarom wordt een restrictief toelatingsbeleid gevoerd Wet- en regelgeving: VNG-handreiking "Bedrijven en milieuzonering", Wet milieubeheer, Wet geluidhinder, Besluit luchtkwaliteit, Nederlandse emissieRichtlijnen (NER), hoofdstuk geur Commentaar/uitleg: Een bedrijfswoning is planologisch alleen toelaatbaar als er een functionele relatie is met het bedrijf en de bedrijfswoning noodzakelijk is voor het bedrijf. Functionele relatie: de bedrijfswoning mag slechts gebruikt worden ten behoeve van de huisvesting van de persoon (en eventueel zijn of haar gezin) die daadwerkelijk bij de dagelijkse (of 'nachtelijke') bedrijfsvoering is betrokken. Het moet verder aannemelijk zijn dat met de bedrijfswoning een substantieel bedrijfseconomisch belang is gediend en niet slechts een marginaal belang. Noodzaak: aangetoond moet worden dat de bedrijfswoning noodzakelijk is in verband met het houden van toezicht en/of een doelmatige bedrijfsvoering. De noodzaak in verband met toezicht kan betrekking hebben op een verhoogde kans op inbraak, vernielingen ten gevolge van vandalisme of schade ten gevolge van calamiteiten, maar kan ook samenhangen met de aard van de in het bedrijf verwerkte of aanwezige - al dan niet levende - materialen. Voorts kan toezicht ook noodzakelijk zijn vanwege de aard van het product dat het bedrijf aanbiedt. Daarbij kan gedacht worden aan frequente aan- en/of afvoer van producten op onregelmatige tijdstippen buiten de normale werktijden om. Bij een doelmatige bedrijfsvoering moet gedacht worden aan situaties waarbij directe aanwezigheid vereist is gelet op de aard van het product of van de dienst die het bedrijf aanbiedt. Dit is bijvoorbeeld vaak het geval bij bedrijven als een hotel of camping. Directe aanwezigheid kan ook vereist zijn vanwege het bijzondere verloop van het productieproces; daarbij valt bijvoorbeeld te denken aan bedrijven die (ook) 's avonds en 's nachts werken zoals een ambachtelijke bakkerij. Op grond van de milieuwetgeving moeten bedrijven rekening houden met de aanwezigheid van dienstwoningen bij andere bedrijven. Dergelijke woningen kunnen daardoor belemmerend werken voor de vestiging van nieuwe of de ontwikkelingsmogelijkheden (uitbreiding of omschakeling) van bestaande bedrijven. Het toestaan van bedrijfswoningen wordt gekoppeld aan het toestaan van milieucategorieën. Op terreinen voor bedrijven in de milieucategorie 1 en 2 kunnen bedrijfswoningen bij recht worden toegestaan. Immers deze categorieën bedrijvigheid worden over het algemeen ook in een woonwijk toegestaan. In de voorschriften moet wel zijn vastgelegd dat er sprake is van een functionele relatie met het bedrijf en dat de noodzaak om bij het bedrijf te wonen, aanwezig moet zijn. Op terreinen waar bedrijven in de categorie 1, 2 en 3 zijn toegestaan, moet de toelating van dienstwoningen worden gekoppeld aan een vrijstellingsprocedure met de volgende voorwaarden: - de bedrijfswoning moet noodzakelijk zijn voor het functioneren en organiseren van het bedrijf. - omliggende bedrijven mogen in hun functioneren en in hun ontwikkelingsmogelijkheden niet onaanvaardbaar worden beperkt door de aanwezigheid van de woning. - er moet sprake zijn van een aanvaardbaar woonklimaat. Op terreinen waar bedrijven in de milieucategorieën tot en met 4 zijn toegestaan moeten dienstwoningen worden uitgesloten. Slechts in bijzondere omstandigheden kan via bijvoorbeeld een wijzigingsbevoegdheid ex artikel 11 WRO een mogelijkheid daarvoor worden opengehouden. Op bedrijfsterreinen waar milieucategorieën tot en met 5 zijn toegestaan moeten dienstwoningen worden uitgesloten. Het kan voorkomen dat burgerwoningen (gewone woningen, dus geen bedrijfswoningen) op bedrijfsterreinen aanwezig zijn. Vooral op oudere bedrijfsterreinen komt dit voor. Voor zover deze woningen aanwezig zijn op bedrijfsterreinen waarbinnen bedrijven met een milieucategorie van 3 of hoger zijn toegestaan dienen deze in beginsel wegbestemd te worden. Wel dient ingeval van wegbestemmen zekerheid te worden geboden over de mogelijkheden om de woningen binnen de planperiode te saneren (functieverandering of sloop). Voor vergunningverlening in het kader van de Wet milieubeheer wordt de "Handreiking industrielawaai en vergunningverlening" gehanteerd. Voor vergunningverlening geldt primair de vraag om welk soort

82

woningen het gaat: bedrijfswoning of burgerwoning. Vaak is er sprake van een niet duidelijk planologisch geregelde woonvorm. Soms betreft het de woning van de eigenaar of een medewerker van het bedrijf. Dit zijn bedrijfswoningen. Woningen in de nabijheid van dat bedrijf waarvan de bewoners geen functionele relatie hebben met het bedrijf worden aangemerkt als burgerwoningen. In het kader van de vergunningverlening doet zich dan de vraag voor of en zo ja welke geluidgrenswaarden voor deze woningen gehanteerd moeten worden. Daarbij moet worden opgemerkt dat er (planologisch) geen burgerwoningen aanwezig kunnen zijn op een gezoneerd industrieterrein, en dat voor bedrijfswoningen op die terreinen op grond van jurisprudentie in het kader van de Wet geluidhinder en Wet milieubeheer formeel geen (maximum) grenzen kunnen worden gesteld. In de handreiking worden de volgende richtwaarden voor woningen op industrieterreinen genoemd: Burgerwoning Bedrijfswoning

Gezoneerd industrieterrein niet mogelijk

Niet-gezoneerd industrieterrein streven naar 55 dB(A), doch maximaal 65 dB(A)

formeel geen grenswaarde te stellen; in ieder geval streven naar maximaal 65 dB(A)

streven naar 55 dB(A), doch maximaal 65 dB(A)

Externe veiligheid. Bedrijfswoningen worden op grond van het BEVI en de risiconormering vervoer gevaarlijke stoffen -6 gezien als beperkt kwetsbaar object. Beleidsuitgangspunt is om dienstwoningen buien de 10 contour te krijgen (plaatsgebonden risico). Indien de bedrijfswoningen toch binnen die contour vallen, dan moet dit nader worden gemotiveerd. Luchtkwaliteit. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen bedrijfswoningen en burgerwoningen. Voor beiden geldt dezelfde normering. Geur. In het hoofdstuk "Geur" van de Nederlandse Emissierichtlijnen (NeR) wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten geurgevoelige objecten en het daarbij behorende beschermingsniveau. Bedrijfswoningen behoren tot een categorie waarvoor een lager beschermingsniveau wordt gehanteerd. Woningbouwcontingentering Bedrijfswoningen worden niet meegerekend bij de beoordeling of aan de afspraken over de woningbouwcontingentering wordt voldaan.

Verwijzingen: - "Bedrijven en Milieuzonering", VNG-handreiking 2007: zie ook www.vng.nl/bedrijven en milieuzonering - H 9.2 Geluidgezoneerde industrieterreinen H 9.4 Luchtkwaliteit en geur H 9.6 Externe Veiligheid H 9.7 Transport gevaarlijke stoffen Brief G.S. van 24 januari 2002 aan alle colleges van B&W (bouw van bedrijfswoningen in relatie tot woningbouwcontingent)

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen) Afdelingssecretariaat Milieuvergunningen

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4760

83

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Een woning op het bedrijfsterrein moet functioneel samenhangen met het daarbij behorende bedrijf en er moet een noodzaak voor de bedrijfswoning op het bedrijventerrein zijn. • Voor terreinen voor bedrijven van de milieucategorieën 1 en 2, kunnen bedrijfswoningen bij recht onder voorwaarden worden toegestaan • Voor bedrijventerreinen voor de milieucategorieën tot en met 3 moet, ingeval bedrijfswoningen mogelijk zijn, een vrijstellingsregeling worden opgenomen met voorwaarden. • Bedrijfswoningen op terreinen voor milieucategorieën tot en met 5 moeten in beginsel worden uitgesloten. Op de terreinen voor milieucategorie tot en met 4 kunnen bedrijfswoningen in uitzonderingssituaties worden toegestaan. Hiervoor kan een wijzigingsbevoegdheid met voorwaarden in het plan worden opgenomen. -6 • Indien woningen vallen binnen de 10 contour (plaatsgebonden risico), moet in het plan hieraan een nadere afweging worden gewijd. • Wordt voldaan aan de wettelijke normering ten aanzien van luchtkwaliteit? • Bedrijfswoningen vallen buiten de woningbouwcontingentering mits de woning daadwerkelijk noodzakelijk is voor de bedrijfsvoering (zie brief G.S. van 24-01-2002)

84

H 3.8

Inpasbaarheid van bedrijven (milieuzonering)

Een zekere menging van verschillende functies (wonen, werken, dienstverlening) kan de aantrekkelijkheid van steden en dorpen vergroten. Deze functies kunnen echter ook met elkaar op gespannen voet staan. Zo kunnen bepaalde vormen van bedrijvigheid belastend zijn voor milieugevoelige functies. Andersom kunnen milieugevoelige functies beperkingen opleveren voor (bestaande) milieubelastende bedrijven. Door een juiste toepassing van het ruimtelijk en milieubeleid kunnen conflicterende situaties worden voorkomen. Het bestemmingsplan is op gemeentelijk niveau het afstemmingskader tussen beide beleidsvelden. POP2: hfdst. 3.1 Ondernemend Groningen, par. 4 onderdeel Milieugebruiksruimte, p 27. "Het bewaren van afstand tussen milieubelastende (zoals sommige bedrijventerreinen) en milieugevoelige functies (zoals al dan niet toekomstige woonlocaties) vinden wij nog steeds noodzakelijk. Het hanteren van streefwaarden, waarbij het risico voor mens en natuur te verwaarlozen is, is hierbij uitgangspunt. Deze benadering is niet zonder meer in elke situatie toepasbaar. Naarmate de afwijking van de streefwaarde groter is, moet dit beter worden gemotiveerd…" Commentaar/uitleg: Volgens vaste jurisprudentie biedt een bestemmingsplan een juridisch planologisch kader waarbinnen ook de gevolgen voor het milieu dienen te worden meegewogen. Voor bestaande bebouwde gebieden dient het bestemmingsplan enerzijds ruimte te bieden aan een zekere functionele verscheidenheid en anderzijds waarborgen te bevatten ter voorkoming van conflicten tussen het belang van een goed woon- en leefklimaat en de belangen van (bestaande) bedrijven. Bij het opstellen daarvan kan de publicatie "Bedrijven en Milieuzonering" van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG april 2007) een hulpmiddel zijn. Deze handreiking richt zich op industriële en dienstverlenende bedrijvigheid, landbouw, vormen van publieke dienstverlening en recreatie. N.B. Ook scholen, sporthallen en sportvelden vallen hieronder. In de publicatie zijn voor de meest voorkomende bedrijfstypen - op basis van de potentiële milieubelasting - een "milieucategorie" en een "grootste afstand" vermeld. Uitgangspunt is het gemotiveerd toepassen van de handreiking, met als doel te komen tot maatwerk op lokaal niveau. De handreiking is bedoeld voor het plannen en toetsen van nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Zij is nadrukkelijk niet bedoeld voor de beoordeling van bestaande situaties en evenmin voor milieuvergunningverlening. Wel bevat de publicatie stappenplannen waarin wordt aangegeven hoe een gemeente bij het opstellen van een bestemmingsplan met bestaande situaties kan omgaan (zie hoofdstukken 3, 4 en 5). Verwijzing: H 1.15 Milieueffectrapportage (MER) H 4.2 Agrarische bedrijven en hinder (zonering) H 9.2 Geluidsgezoneerde industrieterreinen H 9.4 Luchtkwaliteit en geur H 9.5 Bodem H 9.6 Externe veiligheid/risico "Besluit externe veiligheid en inrichtingen" (2004) Contactpunt: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen)

Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Wordt er bij nieuwe ontwikkelingen voldoende afstand in acht genomen tussen milieubelastende activiteiten en gevoelige functies (zoals woningen en scholen)? • Als de publicatie 'Bedrijven en Milieuzonering' wordt gehanteerd, dan moet deze gemotiveerd worden toegepast. • De toelaatbaarheid van niet genoemde, maar qua milieuhygiënische gevolgen vergelijkbare bedrijven moet aan een vrijstellingsregeling zijn gekoppeld. Er moet sprake zijn van voldoende geobjectiveerde vrijstellingscriteria. • De toelaatbaarheid van een hogere milieucategorie moet afhankelijk zijn gesteld van een wijzigingsbevoegdheid ex artikel 11 van de Wet op de ruimtelijke ordening.

85

• • •

Bestaande bedrijven moeten in overeenstemming met de feitelijke situatie worden bestemd. Afwijkingen moeten worden gemotiveerd. De "staat van bedrijven" moet zijn toegesneden op de omschreven bedrijfsbestemming/kenmerken van het gebied. Er moet rekening worden gehouden met milieuvergunningen van bedrijven waarin zones zijn opgenomen (Zie ook H 9.4 Luchtkwaliteit en geur).

86

H 3.9. Prostitutiebedrijf/seksinrichting Per 1 oktober 2000 is het in de praktijk niet efficiënt blijkende strafrechtelijke verbod op het "bedrijfsmatig exploiteren van prostitutie" vervallen. Doel hiervan is prostitutie te onttrekken aan het criminele circuit en de mogelijkheid van regulering te bieden ter bestrijding en voorkoming van misstanden. Deze regulering is vooral een taak voor de gemeentelijke overheid. De provincie Groningen voert op dit terrein zelf geen specifiek beleid, in het Provinciaal Omgevingsplan2 is hierover ook niets opgenomen. Dit neemt natuurlijk niet weg dat het gemeentelijk ruimtelijke beleid in overeenstemming dient te zijn met het "reguliere" provinciale beleid. Zo is onder meer van belang dat de uitoefening van een prostitutiebedrijf en/of de exploitatie van een seksinrichting (bijvoorbeeld seksbioscoop, parenclub, sekstheater, erotische massagesalon) geen activiteit is die functioneel aan het buitengebied gebonden is; voorzover de gemeente toch vestiging van een prostitutiebedrijf en/of seksinrichting in het buitengebied mogelijk wil maken, wordt hier verwezen naar het gestelde ten aanzien van de functiewijziging van voormalige bedrijfsbebouwing in het buitengebied, wat onverkort van toepassing is. Overigens is gebleken dat diverse gemeenten in de onjuiste veronderstelling leven dat op basis van het grondwettelijke recht op vrije arbeidskeuze in elke gemeente planologisch moet worden voorzien in tenminste één vestigingslocatie voor een prostitutiebedrijf/seksinrichting. Jurisprudentie heeft inmiddels uitgewezen dat een algemeen "bordeelverbod" niet op religieuze en/of ethische, maar wel op ruimtelijke afwegingen gebaseerd mag zijn. Rijk: Nota Ruimte, par. 2.3.2.6. Locatiebeleid voor bedrijven en voorzieningen, p. 86 "Het beleid richt zich op de ontwikkeling van voldoende geschikte vestigingsmogelijkheden voor bedrijven en voorzieningen in elke regio, inclusief kantoren, detailhandel, attractieparken en andere vrijetijdsvoorzieningen, onderwijs, zorg en welzijn, niet-grondgebonden en/of kapitaalsintensieve landbouw en specifieke voorzieningen, zoals bordelen."

Verwijzing: Brief van de Commissie Bestemmingsplannen d.d. 18 oktober 2000 inzake ontwerp bestemmingsplannen "Aanvullende regeling seksinrichting", in afschrift gezonden aan alle Groninger gemeentebesturen. H 4.10 Vrijkomende (agrarische) bedrijfsbebouwing

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen)

Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Het ruimtelijke beleid van gemeenten ten aanzien van prostitutiebedrijven/seksinrichtingen moet in overeenstemming zijn met het "reguliere" provinciale ruimtelijke beleid zoals verwoord in het Provinciaal Omgevingsplan.2.

87

Hoofdstuk 4 Landbouw, tuinbouw, bosbouw H 4.1

Wet ammoniak en veehouderij (Wav)

Ammoniakuitstoot kan zorgen voor een ongewenste vermindering van de milieukwaliteit door veehouderijen in voor verzuring gevoelige gebieden POP2: hfdst 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 21 Extra aandacht voor EHS, onderdeel Bufferzones, p 46. "Op grond van het voorgenomen rijksbeleid voor ammoniak worden mogelijk rond de kwetsbare en meest kwetsbare, voor verzuring gevoelige onderdelen van de eerste fase van de EHS (aangelegd vóór 1 mei 1988) ammoniakzones ingesteld van 250 respectievelijk 500 meter waarbinnen het standstillprincipe geldt voor de hoeveelheid vee (paragraaf 3.1)." p. 46 Commentaar/uitleg: In de Wet ammoniak en veehouderij (WAV) is het in het POP2 aangekondigde rijksbeleid vastgelegd. Let op: de Wav is van toepassing is op de zeer kwetsbare gebieden en een zone van 250 meter daaromheen. Er zullen dus geen zones van 500 m komen, zoals in het POP2 nog voor mogelijk wordt aangenomen. Rijk: Wet ammoniak en veehouderij (Wav) artt. 2, 4 en 5. Art. 4, lid 1: ”Een vergunning voor het oprichten van een veehouderij wordt geweigerd, indien een tot de veehouderij behorende dierenverblijf geheel of gedeeltelijk is gelegen in een zeer kwetsbaar gebied, dan wel in een zone van 250 meter rond een zodanig gebied". Commentaar/uitleg: De Wav geeft regels voor ammoniakemissie bij vergunningverlening voor veehouderijstallen in zeer kwetsbare gebieden met een zone van 250 meter daaromheen. De zeer kwetsbare gebieden zijn de zogenaamde voor verzuring gevoelige gebieden (vvgg) binnen de EHS (zie artikel 1 en artikel 2 van de Wav). De voor vvgg zijn onder de Interimwet ammoniak en veehouderij aangewezen. De Tweede en Eerste Kamer hebben de wet aanvaard. Ter bescherming van de vvgg in de EHS moet de provincie nu een besluit tot vaststelling van de exacte begrenzing van de EHS gaan opstellen en een definitieve Wav-kaart gaan maken. Totdat die begrenzing is vastgesteld, gelden nog formeel als kwetsbare gebieden, de gebieden die onder de Interimwet ammoniak en veehouderij als beschermd zijn aangewezen. Binnen de kwetsbare gebieden en de aangrenzende zone is nieuwvestiging van veehouderijen niet toegestaan. Dit verbod geldt ook voor nieuwe bedrijven die stallen willen bouwen die gedeeltelijk buiten de zone liggen. Bestaande bedrijven hebben beperkte uitbreidingsmogelijkheden. Voor deze bedrijven worden emissieplafonds vastgesteld waarbij rekening wordt gehouden met verschillende soorten diergroepen (varkens, kippen, koeien). Er worden geen beperkingen gesteld voor paarden of schapen, dieren die biologisch worden gehouden of dieren ten behoeve van natuurbeheer. Aanvragen waarbij het aantal dieren niet wordt uitgebreid, mogen niet worden geweigerd. Dat betekent dat bijvoorbeeld vanwege dierenwelzijn het oppervlak voor intensieve veehouderijen onder deze wet kan toenemen. Melkrundveehouderijen mogen doorgroeien tot de omvang van een normaal gezinsbedrijf (200 stuks melkvee en 140 stuk vrouwelijk jongvee) Ook buiten de zones rondom de zeer kwetsbare gebieden moet een vergunning worden geweigerd als er sprake is van een "belangrijke verontreiniging" in de zin van de Europese richtlijn voor geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging (IPPC-richtlijn). De zeer kwetsbare gebieden en de zone moeten op de bestemmingsplankaart worden aangegeven en in de voorschriften worden geregeld. Nieuwvestiging van veehouderijen binnen deze gebieden inclusief de 250 meter zone moet worden uitgesloten. Wat betreft de vraag of de zonering uit de wet wel aansluit bij de Europese Habitatrichtlijn - die geen zonering voorstelt maar wel vereist dat activiteiten in en rond Vogel- en Habitatrichtlijngebieden (Natu-

88

ra 2000-gebieden) worden beoordeeld op de mogelijke significante effecten op deze gebieden - het volgende. De Wav is niet bedoeld ter implementatie van de Habitatrichtlijn. Het zoneringsbeleid zoals dat in de Wav is uitgewerkt is nationaal beleid. Het beschermingsregime voor Vogel- en Habitatrichtlijngebieden is opgenomen in de Natuurbeschermingswet (Nb-wet 1998). Wav en Nb-wet verschillen ten aanzien van de gebieden die worden beschermd en voor wat betreft het toetsingskader en het beschermingsniveau. In de Wav zijn de zoneringsmaatregelen bijvoorbeeld vastgelegd in algemene regels die voor alle kwetsbare gebieden gelden, terwijl het toetsingkader van de Nb-wet een beoordeling per geval vereist, waarbij onder andere de specifieke kenmerken van het natuurgebied in beschouwing moeten worden genomen Beide regelgevingen kunnen dus van toepassing zijn. Binnen drie jaar na aanwijzing van de gebieden als Natura 2000-gebied (verzamelnaam Vogel- en Habitatrichtlijngebieden) moet het bevoegde gezag een beheerplan vastgesteld hebben. In dit beheerplan wordt uitwerking gegeven aan de instandhoudingsdoelstellingen voor het gebied en wordt het bestaande gebruik dat niet vergunningplichtig is, opgenomen. Dit bestaande gebruik, waaronder ook agrarische bedrijven kunnen vallen, dient getoetst te worden aan de Nb-wet. Wanneer dit gebruik niet leidt tot significant negatieve effecten kan het opgenomen worden in het beheerplan en is het voorts niet meer vergunningplichtig. Eventuele uitbreidingen die tot significante gevolgen voor een Natura 2000-gebied kunnen leiden zijn mogelijk wel vergunningplichtig. Voor de periode totdat de beheerplannen vastgesteld zijn, heeft LNV het Toetsingskader ammoniak en Natura 2000 uitgebracht. Hiermee kunnen overheden en agrarische bedrijven beoordelen of een bedrijfsuitbreiding nadelige gevolgen kan hebben voor een naastgelegen Natura 2000 gebied. Verwijzingen: Handreiking ammoniak en veehouderij, gepubliceerd vanuit Infomil, de helpdesk van VROM; (hiermee kunnen vergunningverleners aanvragen voor vergunningen beoordelen); www.infomil.nl www.minlnv.nl (ministerie van lnv) Vogel- en Habitatrichtlijn Natuurbeschermingswet Beleidsplan toepassing IPPC-richtlijn voor de beoordeling van de ammoniakemissie vanuit veehouderijen Toetsingskader ammoniak en Natura 2000, ministerie van LNV mei 2007

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water

Tel. 050 316 4543

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • De kwetsbare gebieden en de zone moeten op de plankaart worden aangegeven; • Nieuwvestiging van veehouderijen binnen de kwetsbare gebieden en de zone daaromheen moet worden uitgesloten.

89

H 4.2

Agrarische bedrijven en hinder (zonering)

De uitoefening van een agrarisch bedrijf kan nadelige effecten hebben op de omgeving in de vorm van onder meer stank- en geluidhinder. In verband daarmee is het gewenst dat een bepaalde afstand wordt aangehouden tussen agrarische bedrijven en burgerwoningen. Bij de beantwoording van de vraag welke afstand in het concrete geval toereikend is, moeten de meest recente milieuhygiënische inzichten tot uitgangspunt worden genomen. Rijk: • Wet milieubeheer (Wm) • Besluit landbouw milieubeheer (6 december 2006 in werking getreden) • Besluit glastuinbouw • Wet Geurhinder en veehouderij (3 oktober 2006 goedgekeurd door de Eerste Kamer, in werking getreden op 1 januari 2007 nr. 30453 • Regeling geurhinder en veehouderij (18 juli 2007, Staatscourant 136) Commentaar/uitleg: Besluit landbouw milieubeheer Het Besluit landbouw milieubeheer bevat algemene regels voor akkerbouw- of tuinbouwbedrijven met open grondteelt, melkrundveehouderijen, gemechaniseerde loonbedrijven, witloftrekkerijen, teeltbedrijven met eetbare paddenstoelen, paardenhouderijen, kinderboerderijen, kleinschalige veehouderijen, spoelbassins en opslagen van vaste mest. Met de inwerkingtreding van het Besluit landbouw milieubeheer zijn de Besluiten melkrundveehouderijen en akkerbouwbedrijven vervallen Voor bedrijven waar landbouwhuisdieren worden gehouden gelden bepaalde afstanden tot voor geurgevoelige objecten (categorieën I tot en met V). Voor bedrijven waar geen landbouwhuisdieren worden gehouden gelden andere afstanden. In de bijlage bij het Besluit zijn ook nog voorschriften opgenomen ten aanzien van de afstand tot de opslag van bv mest, gebruikt substraatmateriaal, afval en veevoer. Wet geurhinder en veehouderij De Wet geurhinder en veehouderij is op 1 januari 2007 inwerking getreden en vormt het nieuwe beoordelingskader voor stank (geurhinder) uit de veehouderij. De wet vervangt de Richtlijn Veehouderij en Stankhinder 1996, de Brochure Veehouderij en Hinderwet 1985 en het Cumulatierapport. De Wet geurhinder en veehouderij (Wgv) vormt vanaf 1 januari 2007 het toetsingskader voor de milieuvergunning, als het gaat om geurhinder vanwege dierenverblijven van veehouderijen. De Wet geurhinder en veehouderij geeft normen voor de geurbelasting die een veehouderij mag veroorzaken op een geurgevoelig object (bijvoorbeeld een woning). De Wet geurhinder en veehouderij geeft twee methoden voor de beoordeling van de geur van een veehouderij. Als de geuremissie van een dier bekend is, wordt met het verspreidingsmodel (de zogenaamde V-Stacks vergunning) de geurbelasting op een geurgevoelig object (zoals een woning) berekend. De geurbelasting op het geurgevoelige object wordt getoetst aan de normen (in de wet 'waarden' genoemd). Als de geuremissie van een dier niet bekend is, stelt de wet minimumafstanden tussen de veehouderij en een geurgevoelig object (50 tot 100meter). De geuremissies per dier en de minimumafstanden voor pelsdieren zijn opgenomen in de Regeling geurhinder en veehouderij. Zowel de Wet geurhinder en veehouderij als de Regeling geurhinder en veehouderij en de gebruikshandelingen bij V-Stacks-vergunning en V-Stacks gebied zijn eenvoudig te downloaden via de website van Infomil. www.infomil.nl Gemeenten mogen bij verordening van de normen van de Wet geurhinder en veehouderij afwijken, binnen bepaalde grenzen (artikel 6 van de wet). Afwijkende normen gelden binnen een bepaald gebied. Het hanteren van afwijkende normen moet worden onderbouwd vanuit een ruimtelijke visie op de ontwikkeling van het gebied, de zogenaamde gebiedsvisie. Daarbij moet een relatie worden gelegd met de bestaande en te verwachten achtergrondbelasting aan geur in het gebied. Hierbij kan gebruik worden gemaakt van het verspreidingsmodel V-Stacks gebied.

90

Om te voorkomen dat een gebied minder geschikt wordt voor het behalen van de met de verordening te verwezenlijken doelstelling kan de gemeenteraad besluiten dat in afwachting van die verordening een vergunningaanvraag wordt aangehouden. Bij het aanhoudingsbesluit wordt bepaald voor welk gebied het geldt en met ingang van welke dag het in werking treedt. Uit een oogpunt van goede ruimtelijke ordening kan het gewenst zijn om bij het bepalen van de afstand tussen nieuwe woonbebouwing en een bestaand agrarisch bedrijf rekening te houden met eventuele concrete uitbreidingsplannen van het bedrijf. Omgekeerd zal bij de locatiekeus voor de vestiging van een agrarisch bedrijf of de uitbreiding van een bestaand agrarisch bedrijf niet alleen moeten worden gelet op de bestaande situatie maar ook rekening moeten worden gehouden met redelijkerwijs te verwachten nieuwe planologische ontwikkelingen. Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Ligt geplande woningbouw binnen de invloedssfeer van een bestaand agrarisch bedrijf, dan moet worden nagegaan wat de "milieurechten" van het bestaande bedrijf zijn en of het bedrijf eventueel concrete uitbreidingsplannen heeft. • Bepaal of de Wet geurhinder en veehouderij of een Besluit van toepassing is voor het bedrijf. • Liggen er geurgevoelige objecten binnen de invloedssfeer van het agrarische bedrijf? • Indien relevant moet er bij de voorgenomen nieuwvestiging of uitbreiding van een agrarisch bedrijf rekening worden gehouden met redelijkerwijs te verwachten nieuwe ontwikkelingen

91

H 4.3

Agrarisch bouwperceel inclusief mestopslag en mestvergisting en biomassa

Het POP2 gaat uit van concentratie van agrarische bedrijfsbebouwing binnen een bouwperceel. Voor de ruimtelijke inpassing van alle vormen van agrarische bebouwing is specifiek beleid geformuleerd. Het onderscheid tussen grondgebonden en niet grondgebonden agrarische bedrijven is verlaten. POP2: hfdst. 3.1 Ondernemend Groningen, par. 6 Kansen voor de landbouw, onderdeel Vestiging agrarische bedrijven, p 29 “Agrarische bedrijfsbebouwing moet worden geconcentreerd binnen in het bestemmingsplan aan te geven bouwpercelen om onnodige versnippering en verstening te voorkomen.” Commentaar/uitleg: De provincie wil agrarische bedrijfsbebouwing concentreren om onnodige versnippering en verstening van het landelijke gebied te voorkomen. Voor de regeling van agrarische bebouwing moet een bouwpercelensysteem worden gehanteerd. Het oprichten van agrarische bedrijfsbebouwing (schuren, stallen en de dienstwoning) is alleen toegestaan binnen op de plankaart aangegeven of aangeduide (eventueel denkbeeldige) bouwpercelen. Een bouwperceel van 1 hectare biedt meestal voldoende ruimte. Er kan aanleiding zijn om een wijzigingsbevoegdheid op te nemen ten behoeve van een groter bouwperceel. Is een bestaand bedrijf groter dan 1 ha dan zal bij recht een groter bouwperceel worden toegekend. Ook is het mogelijk dat een kleiner bouwperceel wordt vastgelegd vanwege andere belangen die een rol spelen (bv. milieuhinder, cultuurhistorische waarden, omvang van het bedrijf). Bij de toekenning van de functie agrarisch bouwperceel en het toestaan van wijzigingen van het bouwperceel moeten behalve de agrarische belangen ook de belangen van landschap, cultuurhistorie, natuur, milieu, water e.d. in de afweging worden betrokken (zie POP2, hoofdstuk 3.6, Functietoekennning. p. 69 e.v.). POP2: hfdst. 3.1 Ondernemend Groningen, par. 7 Intensieve veehouderij p 30 "…Wij zien daarom geen rechtvaardiging meer om vanuit milieuhygiënische overwegingen nog aanvullend ruimtelijk beleid te voeren om zodoende tot een bepaalde ordening van intensieve veehouderijen te komen. Bebouwing ten dienste van intensieve veehouderij onderscheidt zich bovendien ook in ruimtelijk opzicht nauwelijks meer van bebouwing voor andere moderne agrarische bedrijven (…..) Er is ook daarom geen reden meer om onderscheid te maken." Commentaar/uitleg Voor intensieve veehouderij gelden volgens het POP2 dezelfde beperkingen als voor andere agrarische bedrijven. Dit was anders onder het POP, toen de omvang van de toegestane bebouwing nog werd geregeld in verband met onder meer de milieuaspecten. Nu de milieuwetgeving voldoende handvatten biedt om ongewenste ontwikkelingen tegen te gaan, is het onderscheid tussen grondgebonden en niet-grondgebonden agrarische bedrijven in het POP2 verlaten. POP2: hfdst. 3.1 Ondernemend Groningen, par. 8 Ruimtelijke Inpassing Agrarische bebouwing p30: "Voor de ruimtelijke inpassing van alle vormen van agrarische bebouwing is het beleid zoals geformuleerd in dit omgevingsplan en de daaruit voortvloeiende nota "Ruimte in kwaliteit, kwaliteit in ruimte" kaderstellend. Dit beleid werken wij, in samenwerking met onze bestuurlijke partners en doelgroepen, verder uit via de gebiedsgerichte aanpak. Wij vragen aan de gemeente om op basis hiervan, aan de hand van een ruimtelijke kwaliteitsafweging en met inachtneming van de milieuwetgeving in bestemmingsplannen, opnieuw af te wegen waar en eventueel onder welke voorwaarden (grootschalige) agrarische bouwontwikkeling kan plaatsvinden en waar niet. Commentaar/uitleg Voor de ruimtelijke inpassing van alle vormen van agrarische bebouwing is beleid geformuleerd. Via gebiedsgerichte aanpak wordt dit beleid verder uitgewerkt. Aan gemeenten wordt daarbij gevraagd om aan de hand van een ruimtelijke kwaliteitsafweging en met inachtneming van de milieuwetgeving in bestemmingsplannen opnieuw af te wegen waar en onder welke voorwaarden (grootschalige) agrarische bouwontwikkeling kan plaatsvinden en waar niet. Deze voorwaarden zijn: • Het respecteren van de historisch gegroeide landschapsstructuur • Afstand houden tot ruimtelijke elementen

92

• Goede infrastructurele ontsluiting • Zorgvuldige en evenwichtige ordening, maatvoering en vormgeving van de bedrijfsgebouwen • En een erfinrichting afgestemd op het zorgvuldig inpassen in het landschapstype (zie POP2 hoofdstuk 3.1.8). Bedoelde gebiedsgerichte uitwerking heeft voor de regio Noord inmiddels plaatsgevonden. De Stuurgroep Noord heeft in 2006 de Nota Agrarische Bouwblokken en Landschap Noord vastgesteld, waarin partijen zich hebben verplicht de methodiek zoals beschreven in deze nota toe te passen en te verwerken in bestemmingsplannen. De maatwerkbenadering met keukentafelgesprekken waarbij landschappelijke inpassingsafspraken in een privaatrechtelijke overeenkomst worden vastgelegd, wordt inmiddels veelvuldig toegepast. Op dit moment wordt de aanpak van de pilot Noord doorvertaald naar de regio Oost. POP2: hfdst 2.2 Koersen op karakter, centrale uitgangspunten omgevingsbeleid p. 22; hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 6 Kansen voor de landbouw, onderdeel Ruimte voor grootschalige landbouw p 28 en onderdeel Verbrede landbouw bij natuur en waardevol landschap p. 29. Centraal uitgangspunt omgevingsbeleid "Op het Hogeland en in het Oldambt zullen wij, rekening houdend met de landschappelijke kwaliteiten, de ruimte geven aan grootschalige landbouw met een voortrekkersrol in Europa. Ook in de Veenkoloniën bieden wij de komende jaren ruimte voor ontwikkeling van de landbouw. In gebieden met hoge natuur- en landschapswaarden stimuleren wij het verbreden van de agrarische bedrijfsvoering met nevenactiviteiten" p. 22 “Op het Hogeland en in het Oldambt zijn de productieomstandigheden voor internationaal concurrerende en duurzaam producerende landbouwbedrijven uitstekend. In deze gebieden willen we, rekening houdend met de landschappelijke kwaliteiten, de ruimte geven aan grootschalige landbouw met een voortrekkersrol in Nederland en Europa.” p. 28 “Vooral in gebieden met hoge natuur- en landschapswaarden liggen mogelijkheden voor de landbouw om in te zetten op een productiewijze met aanvullende inkomsten uit nevenactiviteiten. Dat betekent overigens niet dat er in deze gebieden helemaal geen ruimte meer is voor schaalvergroting. Landbouwkundige ontwikkeling blijft hier mogelijk binnen het landschappelijk raamwerk” p. 29 Commentaar/uitleg: Het POP2 geeft geen eenduidige richtlijnen voor de grootte van agrarische bedrijven. Dit wordt via gebiedsgericht beleid verder uitgewerkt. Wel wordt aangegeven dat met name op het Hogeland en in het Oldambt de ruimte wordt gegeven aan grootschalige landbouw. Schaalvergroting is niet uitgesloten in gebieden met hoge natuur- en landschapswaarden. Echter, behoud van de landschappelijke waarden is hier van groot belang. Mestopslag en silo's Ook de opslag van mest en het oprichten van sleuf- en andere silo's moet in principe binnen het bouwperceel plaatsvinden. Mestopslag Bedrijven die mest produceren moeten volgens de Wet milieubeheer over voldoende mest- opslagcapaciteit beschikken. Uitgangspunt is dat de mestopslag binnen het bouwperceel plaatsvindt. Afwijking is alleen gerechtvaardigd: - op grond van ruimtelijke en milieuhygiënische overwegingen: indien er onvoldoende ruimte binnen het bouwperceel aanwezig is en verandering van de omvang en/of vorm van het bouwperceel feitelijk niet tot de mogelijkheden behoort. - op grond van bedrijfseconomische overwegingen, in het bijzonder als de bijbehorende cultuurgronden op aanzienlijke afstand van het bedrijfscentrum zijn gelegen. Dan kan het gewenst zijn, de mestopslagplaats zo centraal mogelijk ten opzichte van de kavels te situeren. In alle gevallen geldt dat de noodzaak moet worden aangetoond voor opslag buiten het bouwperceel. De mogelijkheid tot mestopslag buiten het bouwperceel moet niet worden geboden in gebieden met zeer hoge landschappelijke en/of natuurlijke waarden, in of nabij natuurgebieden en nabij (toekomstige) woongebieden en recreatieterreinen.

93

Toegestane maten mestsilo's: - binnen het bouwperceel vrij, - buiten het bouwperceel maximaal 750 m2 via wijzigingsbevoegdheid ex art. 11 WRO Maximale bouwhoogte, zowel binnen als buiten het bouwperceel mag maximaal 6 meter inclusief kap bedragen. Sinds het begin van de jaren negentig is ter beperking van de ammoniakemissie afdekking van mestsilo's verplicht geworden. De dakhelling van deze afdekking bedraagt veelal zo'n 20º. Hiervan uitgaand kan een silo van een gemiddelde capaciteit van 1000 tot 1500 m3 niet worden gebouwd met een maximale bouwhoogte van 6 m. Als landschappelijke of cultuurhistorische waarden zich daar niet tegen verzetten, kan in zo'n geval bij vrijstelling 8 m worden toegestaan. Mestbassin Foliemestbassins kunnen door hun hoogte, vorm en functie invloed hebben op het landschapsbeeld. Dergelijke voorzieningen dienen dan ook te worden getroffen binnen het bouwperceel. De realisatie van foliemestbassins buiten het bouwperceel dient in beginsel te worden uitgesloten in de gebruiksbepalingen. Via een vrijstellingsregeling, die is gekoppeld aan landschappelijke voorwaarden, kan de aanleg van foliemestbassins (incidenteel) worden toegestaan als kan worden aangetoond dat binnen het bouwperceel onvoldoende ruimte aanwezig is of dat milieuhygiënische knelpunten dan wel planologische redenen een belemmering opleveren. Sleufsilo's Ook voor sleufsilo's geldt dat zij in principe binnen het bouwperceel dienen te worden opgericht. In het plan kan een wijzigingsbevoegdheid worden opgenomen om buiten het bouwperceel een sleufsilo op te richten tot een maximale hoogte van 3 m als binnen het bouwperceel onvoldoende ruimte aanwezig is of milieuhygiënische knelpunten dan wel planologische redenen hiervoor een belemmering opleveren. De wijzigingsbevoegdheid moet zijn gekoppeld aan landschappelijke voorwaarden. Torensilo's Voor torensilo’s binnen het bouwblok geldt een maximale hoogte van 18 m, waarbij via vrijstelling een hoogte van maximaal 25 m mogelijk is nadat Gedeputeerde Staten een verklaring van geen bezwaar hebben afgegeven. Mestvergistingsinstallaties Nota Mestvergisting provincie Groningen, p 13: "Vanuit provinciaal perspectief streven wij naar maximale energie-opbrengst binnen ruimtelijke randvoorwaarden". Voor mestvergisting gelden de ruimtelijke criteria voor inpassing van agrarische bebouwing zoals bedoeld in hoofdstuk 3.1.8 van POP2 en de Nota mestvergisting zoals vastgesteld door de provincie in mei 2006. Mestvergisters en bijbehorende opslagfaciliteiten worden volgens de Nota als agrarische bebouwing beschouwd als zij vallen onder categorie A, B of C (zie p. 10). Bij agrarische bedrijven acht de provincie alleen mestvergistingsinstallaties in deze categorieën toelaatbaar. Vanwege de (specifieke) landschappelijke en infrastructurele gevolgen die daaraan verbonden kunnen zijn, acht de provincie de plaatsing van dergelijke installaties (binnen agrarische bouwpercelen) slechts toelaatbaar na een voorafgaande belangenafweging aan de hand van een vrijstellingsbevoegdheid als bedoeld in artikel 15 van de WRO. Deze belangenafweging dient gebaseerd te zijn op zo objectief mogelijk geformuleerde toetsingscriteria. Voor wat de infrastructurele aspecten (transportbewegingen) betreft kan aansluiting worden gezocht bij de criteria die voor indirecte hinder gelden in het kader van de Wmvergunning. Voor wat betreft de ruimtelijke inpasbaarheid adviseert de provincie gemeenten om daarover in een vroegtijdig stadium gesprekken te arrangeren met initiatiefnemer, eventueel begeleidende adviseur en provincie. Doel van die gesprekken is om te bezien of het met de functionele verbreding (vergisting naast reguliere activiteiten) samenhangende extra ruimtebeslag c.q. vergroting van het bouwblok mogelijk is binnen de ruimtelijke randvoorwaarden zoals geformuleerd in paragraaf 8 van hoofdstuk 3.1 van het POP2.

94

Voor mestvergistingsinstallaties die vallen onder de categorie D, waar mestvergisting moet worden gezien als een industriële activiteit, geldt dat deze in principe moeten worden gevestigd op speciaal daarvoor aangewezen bedrijfsterreinen. Voor de locatiebepaling volgt de provincie de stappen uit de "Handreiking (co-) vergisting van mest" van het Ministerie van VROM (zie ook bijlage III van de Nota). Verwijzingen: Beleidsnotitie landbouw 2002 Provinciale Staten van Groningen Nota Mestvergisting provincie Groningen, mei 2006 Handreiking (co-) vergisting van mest, Ministerie van VROM 10 januari 2005 Nota Agrarische bouwblokken en landschap pilot regio Noord H 1.2 Duurzaam bouwen H 4.4 Nieuwvestiging agrarisch bedrijf H 4.5 Intensieve veehouderij H 4.6 Glastuinbouw H.4.11 Niet agrarische bedrijven in het landelijke gebied

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen) Afdelingssecretariaat Economische Zaken (cluster Landbouw)

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4462

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • De regeling voor agrarische doeleinden moet zorgdragen voor concentratie van de bebouwing. • Mestopslag binnen een bouwperceel is vrij. • Mestopslag buiten het bouwperceel wordt in alle gevallen aan een vrijstellingsbepaling (gebruik) of wijzigingsbevoegdheid (bouwwerken) gekoppeld • Geldt voor een mestvergistingsinstallatie een MER-beoordelingsplicht? • Valt een mestvergistingsinstallatie onder categorie A, B, C of D? • Mestvergistingsinstallaties in de categorieën A, B of C alleen toelaatbaar (binnen agrarische bouwpercelen) na een voorafgaande belangenafweging aan de hand van een vrijstellingsbevoegdheid in het bestemmingsplan als bedoeld in artikel 15 WRO • Mestvergistingsinstallaties in de categorie D moeten in principe worden gevestigd op een speciaal daarvoor aangewezen bedrijfsterrein

95

H 4.4

Nieuwvestiging agrarisch bedrijf

Het POP2 is zeer terughoudend bij het toestaan van nieuwe bouwpercelen voor agrarische bedrijven. POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 6 Kansen voor de landbouw, onderdeel Vestiging agrarische bedrijven, p 29; hfdst 3.6 Functietoekenning, p 69-73 “Ten gevolge van schaalvergroting komen steeds vaker boerderijen leeg te staan, die vervolgens als niet agrarische woning worden gebruikt. Dat heeft economische voordelen, maar leidt wel tot verdere versnippering en verstening van het landelijk gebied. Wij willen deze ontwikkeling tegengaan. Daarom staan wij in principe geen nieuwe bouwlocaties voor nieuw- of hervestiging van agrarische bedrijven meer toe, tenzij sprake is van uitplaatsing uit de EHS of uit het gebied van de Blauwe Stad of van het oplossen van bestaande knelpunten zoals uitplaatsing uit linten en in verband met ruimtegebrek of milieuhinder. Op basis van een samenhangende ruimtelijke visie, bijvoorbeeld bij een gebiedsuitwerking, of een specifieke taakstelling kan van dit principe worden afgeweken.” p 29. Commentaar/uitleg: De provincie werkt slechts in bepaalde gevallen mee aan het creëren van nieuwe agrarische bouwpercelen. Bij uitplaatsing uit de EHS of het oplossen van knelpunten moet het in principe gaan om situaties die zich voordoen binnen de provincie Groningen. Bij het oplossen van bestaande knelpunten kan het bijvoorbeeld gaan om bedrijven die in een dorp zitten en geen mogelijkheid meer hebben voor een doelmatige bedrijfsvoering of bedrijfsuitbreiding, of milieuhinder veroorzaken voor de naaste omgeving. Op basis van een samenhangende ruimtelijke visie of een specifieke taakstelling kunnen in afwijking van de regel nieuwe bouwlocaties worden toegelaten. Te denken valt daarbij aan de beoogde visie voor het Oldambt. In de categorie 'specifieke taakstelling' kan het project "Inplaatsing melkveehouderij Veenkoloniën" worden genoemd. Op grond hiervan kan, in voorkomende gevallen, medewerking worden verleend aan het creëren van nieuwe bouwlocaties, indien aan de daartoe gestelde planologische randvoorwaarden wordt voldaan. In het geval het gaat om vestiging in een bestaand pand gelden er geen bijzondere randvoorwaarden. In het geval het gaat om nieuwvestiging, dan dient er, in de vorm van een goede ruimtelijke onderbouwing, gemotiveerd te worden dat de beoogde locatie zicht leent voor nieuwvestiging. Ook nieuwvestiging buiten het lint wordt in beginsel toegelaten indien ruimtelijk relevante belangen zich daar niet tegen verzetten. Ter toelichting op dit project kan worden vermeld dat het POP2 (p. 28) aangeeft dat zich in de Veenkoloniën een bijzondere situatie voordoet. Een verder afnemend areaal voor fabrieksaardappelen roept namelijk de vraag op hoe de vrijkomende grond moet worden benut. De ruimte zou kunnen worden benut voor de inplaatsing van veehouderijbedrijven of van agrarische bedrijven die uit de EHS worden geplaatst of voor versterking van het landschap. Ook kan de vrijkomende grond worden gebruikt voor extensivering van de bestaande bedrijven. De provincie neemt het initiatief om samen met het gebied een nieuw integraal toekomstperspectief te ontwikkelen (Agenda Veenkoloniën, zie ook p. 93 van het POP2) Binnen de kwetsbare gebieden en de zone van 250 m daaromheen is nieuwvestiging van veehouderijen als bedoeld in de Wet ammoniak en veehouderij (Wav) uitgesloten (zie H 4.1). POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 6 Kansen voor de landbouw, onderdeel Vestiging agrarische bedrijven, p 29. “Bij nieuwvestiging moet het gaan om volwaardige bedrijven. Een agrarisch bedrijf is volwaardig als het volledige werkgelegenheid en een aanvaardbaar inkomen biedt aan tenminste één arbeidskracht of wanneer daarop op termijn uitzicht bestaat. Met de volwaardigheidseis wordt soepeler omgegaan als het gaat om bedrijfsverplaatsingen met een algemeen belang bijvoorbeeld de realisering van de EHS.”

96

Commentaar/uitleg: De provincie wil voorkomen dat bouwlocaties worden toegekend voor agrarische activiteiten die als hobby worden uitgeoefend. Er wordt alleen meegewerkt aan nieuwvestiging van een bedrijf waarvan verwacht mag worden dat de bedrijfsvoering op termijn duurzaam in stand kan worden gehouden. Getoetst wordt daarbij aan de bedrijfsomvang en de continuïteit. Bij het beoordelen van de continuïteit kunnen opleiding, ervaring en de aanwezigheid van een bedrijfsopvolger eveneens van belang zijn. In geval van twijfel kan de ondernemer verzocht worden om een ondernemersplan over te leggen van een agrarische adviesinstantie. In twee gevallen kan een uitzondering worden gemaakt op het volwaardigheidscriterium. 1. Bij een perspectiefvol startend bedrijf. Soms worden bouwaanvragen ingediend voor startende bedrijven die nog niet volwaardig maar wel perspectiefvol zijn. Het al dan niet perspectiefvol zijn van deze bedrijven kan worden beoordeeld op grond van een ondernemersplan, opgesteld door een agrarische adviesinstantie. Van perspectiefvolle bedrijven mag worden verwacht dat ze binnen enkele jaren volwaardig zullen worden. Op het moment van aanvraag dient minimaal sprake te zijn van een reëel agrarisch bedrijf (0,5-1 volwaardige arbeidskracht (vak)). 2. Bij verplaatsing van een bedrijf vanwege algemeen belang. Dan hoeft slechts sprake te zijn van een reëel bedrijf. Denk bijvoorbeeld aan verplaatsing vanwege de toepassing van de Wet Milieubeheer, de aanleg van een woonwijk, kavelruil ter verbetering van de landbouwstructuur of reservaatvorming dan wel natuurontwikkeling in het kader van de EHS.

Verwijzingen: Brief G.S. van 24 februari 2003, nr. 19347 over het creëren van nieuwe bouwlocaties voor agrarische bedrijven in het buitengebied Brief G.S. van 6 november 2003, nr. 19180 aan de leden van PS, over de inplaatsing van melkveehouderijen in de Veenkoloniën in relatie tot het POP(2) H 4.1 Wet ammoniak en veehouderij H 4.2 Agrarische bedrijvigheid en hinder (zonering) H 4.3 Agrarisch bouwperceel inclusief mestopslag en mestvergisting en biomassa H 4.11 Niet-agrarische bedrijven in het landelijke gebied

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen) Afdelingssecretariaat Economische Zaken (cluster Landbouw)

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4462

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Als een plan nieuwvestiging mogelijk maakt, moet een van de in het POP2 genoemde uitzonderingen van toepassing zijn. • Bij nieuwvestiging moet worden voldaan aan het volwaardigheidscriterium, tenzij sprake is van de genoemde uitzonderingen. Dit moet worden gemotiveerd.

97

H 4.5

Intensieve veehouderij

Groningen is relatief schoon en moet zo blijven. De provincie wil de groei van de intensieve veehouderij zodanig beperken, dat geen onomkeerbare aantasting van milieu, natuur en landschap optreedt. Zij streeft naar grondgebonden veehouderij, waarbij productie en gebruik van dierlijke mest binnen de regio Noord-Nederland in evenwicht zijn. POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 7 Interimbeleid intensieve veehouderij, p 31 en 32. "Op hoofdlijnen handhaven wij de komende twee jaar ons bestaande interimbeleid voor de intensieve veehouderij. Op grond van de recent verschenen richtlijnen van het Informatie- en Kenniscentrum Landbouw (IKC, juni 1999) hebben wij in gebieden waar voldoende milieuruimte wordt voorzien, de normen voor bedrijfsvloeroppervlakten verruimd. Wij willen een definitieve regeling voor de intensieve veehouderij zodra het rijksbeleid terzake verder is ontwikkeld en het provinciaal onderzoek naar de milieuruimte is afgerond." Commentaar/uitleg: In het POP2 is interimbeleid opgenomen waarbij de vestiging van nieuwe intensieve veehouderijbedrijven, wordt uitgesloten en beperkingen worden gesteld aan bestaande, volwaardige intensieve bedrijven om uit te breiden. Uitzonderingen op de nieuwvestiging zijn de navolgende gevallen: verplaatsing vanuit het gebied De Blauwe Stad, verplaatsing uit de voor EHS aangewezen gebieden en bij een knelpunt in een lintsituatie. Ook stelt het POP2 beperkingen aan het ontwikkelen van een neventak intensieve veehouderij bij bestaande grondgebonden bedrijven om doorgroei naar een volwaardig intensief bedrijf onmogelijk te maken. Op 31 december 2002 is het interimbeleid vervallen, terwijl nog geen definitieve regeling is vastgesteld. In verband hiermee hebben Provinciale Staten op 5 februari 2003 besloten om het interimbeleid voor de intensieve veehouderij te continueren totdat een definitieve regeling is vastgesteld. Daarbij hebben zij aan Gedeputeerde Staten de vrijheid geboden om, na overleg met de Statencommissie Ruimte, Groen en Water, van het beleid af te wijken in situaties die daartoe- gelet op de huidige inzichten- redelijkerwijze aanleiding geven. Te denken valt daarbij aan situaties waarin aan alle geldende milieuvoorwaarden kan worden voldaan en geen landschappelijke belangen worden geschaad. Het oordeel dat dat het geval is dient te berusten op een goede ruimtelijke onderbouwing. In voorkomende gevallen kan het gewenst zijn om over een dergelijke onderbouwing vooraf overleg te plegen met de Commissie Bestemmingsplannen. Het definitieve beleid zal in de vorm van een gedeeltelijke herziening van het POP2 worden neergelegd. De verwachting is dat deze herziening in 2004 wordt vastgesteld. POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 7 Interimbeleid intensieve veehouderij, neventak, p 31 en 32. •

• • • •

“Uitgangspunt is het voorkomen van ongewenste ontwikkelingen. Daarom zullen wij voor het Zuidelijk Westerkwartier (gemeenten Grootegast, Marum en Leek), Gorecht (gemeente Haren) en Westerwolde (gemeenten Vlagtwedde en Bellingwedde) uitbreiding met een neventak beperkt toestaan. (……) Voor het Noordelijk Zeekleigebied, Oldambt en Veenkoloniën is de milieudruk minder, zodat in die gebieden de komende twee jaar het oprichten van een rendabele neventak voor intensieve veehouderij bij landbouwbedrijven voorlopig wordt toegestaan. Uitgangspunt hierbij vormen de richtlijnen van het IKC, waarin een rendabele neventak werk biedt aan 0,75 volwaardige arbeidskracht (vak).Voor het Zuidelijk Westerkwartier, Gorecht en Westerwolde gaan wij uit van een neventak van 0,55 vak.” "Vestiging van nieuwe bedrijven is niet toegestaan. Bestaande, volwaardige intensieve bedrijven mogen, afhankelijk van de veesoort, worden uitgebreid tot maximaal 3.600 m² bedrijfsvloeroppervlakte.” Bestaande, volwaardige intensieve bedrijven met een bedrijfsvloeroppervlakte van meer dan 3.600 m² mogen die oppervlakte met maximaal 15% uitbreiden.” Er wordt gestreefd naar het verplaatsen van intensieve veehouderijbedrijven uit de EHS. In overeenstemming met het bestuursakkoord Rijk-IPO-VNG geldt een uitbreidingsverbod voor alle vee-

98

•

•

•

houderijbedrijven in de gebieden die vallen onder de eerste fase van de (EHS (vastgesteld óór 1 mei 1998). Bestaande, grondgebonden landbouwbedrijven hebben de mogelijkheid een neventak intensieve 2 veehouderij op te richten tot, afhankelijk van de veesoort, maximaal 2000 m bedrijfsvloeroppervlakte in het Zuidelijk Westerkwartier, Gorecht en Westerwolde en tot, afhankelijk van de veesoort, 2 maximaal 2700 m in de overige delen van de provincie. Voor biologische bedrijven en volwaardige bedrijven die, bijvoorbeeld door de standaardoppervlaktematen van stallen, onevenredig worden beperkt in hun ontwikkeling, is maatwerk mogelijk. Daarbij wordt wel rekening gehouden met het provinciale beleid op het gebied van duurzame landbouw; er zal sprake moeten zijn van een redelijke mate van grondgebondenheid van het bedrijf (zie ook provinciale Beleidsnotitie Landbouw 2002). De hiervoor genoemde oppervlakten zijn bruto stalmaten volgens de hiervoor genoemde IKCrichtlijnen en zijn exclusief toekomstige eisen voor dierwelzijn.

De eisen voor dierwelzijn blijven in beweging. Voor sommige diersoorten zijn recent regels vastgesteld (bijvoorbeeld de wijziging van het Varkensbesluit in 1998), voor andere worden aanbevelingen gedaan die nog niet in wetgeving zijn omgezet (….). Op het moment dat er nieuwe normen gaan gelden, kunnen gemeenten daarvoor ruimte bieden via een vrijstellingsregeling in hun bestemmingsplan, waarbij dient te worden vastgelegd dat deze uitbreiding uitsluitend gebruikt mag worden om te voldoen aan dierwelzijnseisen." Commentaar/uitleg: Bij de bestaande volwaardige intensieve bedrijven van kleiner dan 3600 m2 is abusievelijk aangegeven dat dit maximum afhankelijk is van de veesoort. Dit slaat echter op een neventak intensieve veehouderij.

Verwijzingen: H 1.15 Milieu-effectrapportage (MER) H 4.1 Wet ammoniak en veehouderij H 4.3 Agrarisch bouwperceel inclusief mestopslag en mestvergisting en biomassa H 4.4 Nieuwvestiging agrarisch bedrijf Beleidsnotitie Landbouw 2002 Provinciale Staten van Groningen Notitie "Bedrijfsoppervlakten intensieve veehouderij als neventak" opgesteld door het IKCLandbouw van het ministerie van LNV, juni 1999 (thans Expertise Centrum LNV Onderdeel Landbouw in Ede)

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen) Afdelingssecretariaat Economische Zaken (cluster Landbouw)

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4462

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Plannen moeten worden getoetst aan het interim-beleid. • Als sprake is van maatwerk en/of afwijking van het interim-beleid dient een uitgebreide ruimtelijke onderbouwing te worden toegevoegd

99

H 4.6

Glastuinbouw

Kassen kunnen gewenste landschappelijke kenmerken negatief beïnvloeden. De provincie wil daarom de ontwikkeling van glastuinbouw concentreren in daartoe aangewezen gebieden. POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen par. 6 Glastuinbouw p 29-30, Kaart 1 (Functiekaart 2010). "Glastuinbouw Ontwikkeling van bestaande glastuinbouwbedrijven en de vestiging van nieuwe bedrijven worden bevorderd in de op kaart 1 aangegeven gebieden bij de Eemshaven en ten noorden van HoogezandSappemeer. Wij streven naar concentratie in deze gebieden vanwege de schaalvoordelen en het ontwikkelen van een centrumfunctie en vanuit een oogpunt van bescherming van milieu (lichthinder) en landschap. Belangrijke voordelen van de glastuinbouwlocaties bij de Eemshaven zijn gelegen in de te realiseren schaalgrootte en de goede verbindingen met de voor de tuinbouw belangrijke Duitse afzetmarkt. De locatie heeft als bijkomend voordeel dat gebruik gemaakt kan worden van koppeling met het haventerrein op het gebied van energie. Bovendien is deze locatie vanuit landschappelijk oogpunt te prefereren vanwege de ruimtelijke aansluiting bij het haventerrein." Commentaar/uitleg: Kassen kunnen vanwege hun aard en verschijningsvorm het milieu en landschap aantasten. Onder meer om die reden zijn in het POP2 gebieden aangewezen waar de vestiging van volwaardige glastuinbouwbedrijven moet worden geconcentreerd. Deze redenen geven aanleiding tot een terughoudend beleid ten aanzien van de mogelijkheden voor kassenbouw buiten de gebieden met een centrumfunctie. Bestaande glastuinbouwbedrijven kunnen positief worden bestemd in het bestemmingsplan. Willen zij uitbreiden dan wordt vestiging bevorderd in de aangegeven gebieden. Een beperkte uitbreiding van bestaande glastuinbouwbedrijven is mogelijk, mits deze naar aard en schaal passen binnen hun omgeving. In gebieden waar volgens de functietoekenning in het POP2 landbouw bovengeschikt of gelijkwaardig is aan natuur en landschap, bestaat voor agrarische bedrijven de mogelijkheid een reële neventak voor kassen te realiseren. Hier wil de provincie 1.000 m2 voor de neventak toestaan. Omdat met deze oppervlakte niet voor iedere teeltsoort een reële tak kan worden gerealiseerd, kan een vrijstellingsregeling worden opgenomen met een maximum van 2.000 m2. De vrijstellingsregeling moet wel aan de voorwaarden worden gebonden dat de bouw van de kassen de landschappelijke en natuurlijke waarden niet onevenredig mag aantasten, evenals het woon- en leefklimaat. Voor zover het bedrijf mede is gericht op verkoop van producten mag deze uitsluitend betrekking hebben op binnen het bedrijf zelf geproduceerde producten. De vestiging van tuincentra in het buitengebied is niet toegestaan. Rijk: Nota Ruimte, p 48, p 65 en p 129 - landbouwontwikkelingsgebieden glastuinbouw "Nationale RHS: Bundeling van glastuinbouw in landbouwontwikkelingsgebieden glastuinbouw" p 48 PKB-kaart 1, met aanduiding landbouwontwikkelingsgebieden glastuinbouw p 65. "Mocht er een specifieke regionale behoefte zijn aan ruimte voor de glastuinbouw, die redelijkerwijs niet kan worden geaccommodeerd in een van de 10 landbouwontwikkelingsgebieden, dan kunnen provincies, bij voorkeur in onderling overleg, aanvullend ook andere gebieden voor dit doel aanwijzen. De ontwikkeling van dergelijke regionale glastuinbouwgebieden moet tevens worden gekoppeld aan een regionale herstructureringsopgave. Bundeling van verspreid liggend glas kan onderdeel van deze opgave vormen." p 129

100

Commentaar/uitleg: Het Rijk wil glastuinbouw bundelen in landbouwontwikkelingsgebieden glastuinbouw (zie PKB-kaart 1, p. 65 Nota Ruimte). De concentratiegebieden Eemshaven en Sappemeer vallen hier niet onder. In het POP2 zijn deze gebieden wel aangewezen. De provincie blijft achter de ontwikkeling van deze gebieden staan. Verwijzing: H 1.15 Milieueffectrapportage (MER) H 5.6 Duisternis Besluit Glastuinbouw (in verband met eisen t.a.v. onder meer lichtuitstoot) Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen) Afdelingssecretariaat Economische Zaken (cluster Landbouw)

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4462

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Vestiging van volwaardige glastuinbouwbedrijven is alleen binnen de daarvoor aangewezen concentratiegebieden toegestaan • Binnen de gebieden waar volgens de functietoekenning in het POP2 landbouw bovengeschikt of gelijkwaardig is aan natuur en landschap, bestaat de mogelijkheid voor agrarische bedrijven om een neventak voor kassen op te richten tot maximaal 1000 m2 en via vrijstelling tot maximaal 2000 m2. Aan de vrijstelling moeten de genoemde voorwaarden als toetsingscriteria worden gekoppeld. De vestiging van tuincentra is uitgesloten. • Leidt de mogelijke vestiging van een kassenbedrijf ook tot milieuhinder waaronder hinder als gevolg van assimilatiebelichting (horizontaal en verticaal.

101

H 4.7

Tweede agrarische bedrijfswoning

Bij elk volwaardig agrarisch bedrijf is één bedrijfswoning toegestaan. De provincie voert een terughoudend beleid ten aanzien van tweede agrarische bedrijfswoningen. Veelal ontbreekt de landbouwkundige noodzaak en is de uitoefening van voldoende toezicht mogelijk vanuit één bedrijfswoning, zeker nu gebruik kan worden gemaakt van moderne communicatie- en beveiligingssystemen. Op den duur worden tweede bedrijfswoningen dikwijls burgerwoningen. De provincie wil voorkomen dat er nietfunctionele bebouwing ontstaat waardoor de landbouw in zijn ontwikkeling kan worden belemmerd. POP2: hfdst 3.1, Ondernemend Groningen, par. 6 Kansen voor de landbouw, onderdeel Vestiging agrarische bedrijven, p 29. “Een tweede agrarische bedrijfswoning is alleen mogelijk als de noodzaak is aangetoond en er sprake is van een duurzaam volwaardig tweepersoonsbedrijf. Meer dan twee agrarische bedrijfswoningen zijn niet toegestaan.” p. 29 Commentaar/uitleg: De noodzaak van een tweede agrarische bedrijfswoning wordt uit landbouwkundig oogpunt beoordeeld aan de hand van drie criteria: aard, omvang en continuïteit. Dit is gebaseerd op "Advies agrarische bouwaanvragen en aanlegvergunningen" van de voormalige Directeur Landbouw, Natuur en Openluchtrecreatie in Groningen (1992). •

• •

Aard van het bedrijf De noodzaak van een tweede bedrijfswoning moet in verband met toezicht gemotiveerd worden. Van belang is daarbij de aard van het bedrijf. Het gaat om: - constant toezicht en verzorging van vee, - constant toezicht en onderhoud van apparatuur ter preventie van calamiteiten, - onregelmatige werktijden, constante bereikbaarheid en organisatorische efficiency. Bij bedrijven met twee takken, waarvan de ene wel en de andere geen constant toezicht behoeft is de noodzaak voor een tweede woning uit oogpunt van extra toezicht niet te motiveren. Voorbeeld: akkerbouwbedrijf met een neventak intensieve veehouderij. Ook bij akkerbouwbedrijven met vollegrond groenteteelt zonder verdere verwerking of conditionering van opgeslagen producten is geen tweede bedrijfswoning uit landbouwkundig oogpunt te motiveren. Omvang De omvang van het bedrijf moet zodanig zijn dat er sprake is van een volwaardig tweepersoonsbedrijf. Zie ook bij H 4.4 Nieuwvestiging agrarisch bedrijf, de passage over "volwaardig bedrijf". Continuïteit Het bedrijf moet aannemelijk maken dat het de komende tien jaar als volwaardig tweepersoonsbedrijf blijft bestaan. Voor de bepaling van de duurzaamheid van het tweepersoonsbedrijf is de leeftijd van de huidige ondernemer(s) relevant. Als het de bedoeling is om het bedrijf binnen 10 jaar over te doen aan een bedrijfsopvolger, dan wordt de opleiding van de beoogde opvolger in de beoordeling betrokken. Als indicatie voor een duurzaam tweepersoonsbedrijf wordt gekeken naar: - bedrijfsopzet, - uitgezette pad voor bedrijfsovername, - gebouwen en stalcapaciteit, - productierechten, - leeftijd, opleiding en ervaring van beide arbeidskrachten. Ingeval van twijfel kan de betrokkenen worden verzocht een ondernemersplan te overleggen opgesteld door een agrarische adviesinstantie.

Uit oogpunt van een goede ruimtelijke ordening dient de tweede bedrijfswoning binnen het bouwperceel bij de bedrijfsbebouwing en bij de bestaande eerste bedrijfswoning te worden gesitueerd. Zie ook H 4.3 Agrarisch bouwperceel inclusief mestopslag en mestvergisting en biomassa. Tweede bedrijfswoningen kunnen alleen via een vrijstellingsbevoegdheid in het bestemmingsplan worden toegelaten.

102

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen) Afdelingssecretariaat Economische Zaken (cluster landbouw)

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4462

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Als het plan het oprichten van een tweede bedrijfswoning toelaat, kan dat alleen via een vrijstellingsbevoegdheid met ten minste de volgende voorwaarden: de noodzaak moet zijn aangetoond en er moet sprake zijn van een duurzaam volwaardig tweemansbedrijf. • De agrarische bedrijfswoning dient binnen het bouwperceel te worden gebouwd. • Bedrijfswoningen vallen buiten de woningbouwcontingentering, mits de noodzaak daadwerkelijk is aangetoond (zie brief G.S. van 24 januari 2002 aan alle colleges van B&W).

103

H 4.8

Niet-agrarische nevenactiviteiten agrarische bedrijven

De landbouw wordt in toenemende mate geconfronteerd met veranderende ruimtewensen, zowel voor de landbouw zelf als ook voor andere functies zoals wonen, natuur, recreatie en water. De provincie geeft de landbouw de ruimte om op deze ontwikkelingen in te spelen. POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 6 Kansen voor de landbouw, onderdeel Verbrede landbouw bij natuur en waardevol landschap p. 29, onderdeel Ontwikkeling land- en tuinbouw p. 29 en hfdst. 3.2 Wonen in Groningen, par. 11 Stedelijke vernieuwing, onderdeel Winkelvoorzieningen en detailhandel p. 34 "Wij willen milieuvriendelijke produktie, agrarisch natuurbeheer, biologische landbouw en het verbouwen van streekeigen produkten stimuleren. Vooral in gebieden met hoge natuur- en landschapswaarden liggen mogelijkheden voor de landbouw om in te zetten op een produktiewijze met aanvullende inkomsten uit nevenactiviteiten. Dat betekent overigens niet dat er in deze gebieden helemaal geen ruimte meer is voor schaalvergroting. Landbouwkundige ontwikkeling blijft hier mogelijk binnen het landschappelijke raamwerk. Daarnaast kan juist in dergelijke gebieden verbreding van de landbouw in combinatie met andere functies een uitkomst zijn. Bij de gebiedsuitwerking zal aan een en ander vorm moeten worden gegeven." p. 29 "Gezien vanuit de fysieke leefomgeving richten wij ons op verbetering van: (….) . nevenactiviteiten zoals natuur-, landschaps- en waterbeheer, agrotoerisme, welzijnszorg, energieopwekking in combinatie met extensivering van de agrarische productie;" p. 29 "Voor detailhandel in het landelijk gebied (bijvoorbeeld als nevenactiviteit van een agrarisch bedrijf, of als activiteit in vrijkomende agrarische bedrijfsbebouwing) geldt een maximale bedrijfsvloeroppervlakte van 60 m2." p. 34 Commentaar/uitleg: Gezien vanuit de fysieke leefomgeving richt de provincie zich onder andere op de ontwikkeling van nevenactiviteiten zoals natuur-, landschaps- en waterbeheer, agrotoerisme, welzijnszorg, energieopwekking in combinatie met extensivering van de agrarische productie. Bij de ontwikkeling van nevenactiviteiten op het terrein van de welzijnszorg kan bijvoorbeeld worden gedacht aan de vestiging van een zorgboerderij. Uitgangspunt is dat het initiatief niet leidt tot verdere verstening van het buitengebied. Er moet sprake zijn van een levensvatbaar bedrijf op een bestaand agrarisch bouwvlak en een nauwe verwevenheid van de zorgfunctie met de agrarische functie. Voor detailhandel in het landelijke gebied als nevenactiviteit van een agrarisch bedrijf geldt een maximale bedrijfsvloeroppervlakte van 60 m2 binnen de bestaande bebouwing. Deze norm vloeit voort uit het uitgangspunt dat vestiging van detailhandel in het landelijke gebied niet mag leiden tot een onevenredige aantasting van de verzorgingsstructuur van kernen. Grootschalige detailhandel is hier daarom uitgesloten. (POP2, hfdst. 3.2, pagina 34). Voor mestvergisting gelden de ruimtelijke criteria voor inpassing van agrarische bebouwing zoals bedoeld in hoofdstuk 3.1.8 van POP2 en de Nota mestvergisting zoals vastgesteld door de provincie in mei 2006. Zie hiervoor verder H 4.3 Agrarisch bouwperceel inclusief mestopslag en mestvergisting en biomassa Verwijzing: Beleidsnotitie Landbouw vastgesteld door Provinciale Staten in 2002 H 4.3 Agrarisch bouwperceel inclusief mestopslag en mestvergisting en biomassa H. 4.11 Niet-agrarische bedrijven in het landelijke gebied Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen) Afdelingssecretariaat Economische Zaken (cluster Landbouw)

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4462

104

KOMPAS van het Noorden; Plattelands Ontwikkelings Plan. Commentaar/uitleg: In het kader van het Plattelands Ontwikkelings Plan is (Europese) subsidiëring mogelijk van voortrekkerprojecten op het gebied van o.a. verbrede plattelandsontwikkeling. Vanaf 1 januari 2007 zal subsidiering mogelijk zijn in het kader van het Provinciale MeerJarenprogramma Platteland (PMJP).

Contactpunt Afdelingssecretariaat Programma's en Projecten - Kompas van het Noorden

Tel. 050 316 4271

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Het gaat om nevenactiviteiten. • Detailhandel als nevenactiviteit is toegestaan met een maximale bedrijfsvloeroppervlakte tot 60 m2.

105

H 4.9

Houtteelt en bosaanleg

Ter versterking van het landschap wil de provincie in bosontwikkelingszones bosaanleg stimuleren. Daarbuiten is bosaanleg in principe uitgesloten. POP2: hfdst 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 20, Landschapsontwikkeling en -beheer, onderdeel Bosaanleg p 44 en kaart 1 (Functiekaart 2010) "Wij bieden binnen bosontwikkelingszones (kaart 1) mogelijkheden voor de aanleg van bij voorkeur permanent bos met meerdere functies. (…..) Buiten de bosontwikkelingszones is bosaanleg alleen mogelijk als die integraal onderdeel is van meer omvattende functieveranderingen en plaatsvindt in aansluiting op bebouwd gebied en aangrenzende bebouwingslinten. Daarbij is altijd een ondersteunende ruimtelijke visie van de gemeente nodig". Tijdelijk bos voor houtteelt is binnen de ruimtelijke ordening gelijk gesteld aan permanent bos en is daarom alleen mogelijk binnen de bosontwikkelingszones. Wij vragen gemeenten de bosontwikkelingszones te begrenzen en criteria voor bosaanleg op te nemen in hun bestemmingsplannen." p. 44 Commentaar/uitleg: Het beleid is er op gericht om bosbouwinitiatieven zoveel mogelijk te clusteren in grotere ruimtelijke eenheden. Uitgangspunt is dat wonen en recreatiemogelijkheden zoveel mogelijk profiteren en worden versterkt en dat aantasting van natuur en landschap wordt voorkomen. Bosaanleg binnen een bosontwikkelingszone, grenzend aan grootschalig open gebieden is alleen mogelijk op basis van een afgewogen visie van de gemeente. Bij bosaanleg buiten de bosontwikkelingszone is altijd een ondersteunende ruimtelijke visie van de gemeente nodig. Deze visie kan uit een apart document bestaan, maar kan bijvoorbeeld ook onderdeel uitmaken van een bestemmingsplan. Hoewel houtteelt (tijdelijk bos) wordt beschouwd als een agrarische activiteit, is het effect van de aanplant op het landschap gelijk te stellen aan dat van permanent bos. Daarom is de aanleg alleen mogelijk binnen de bosontwikkelingszones. Herplant van tijdelijk bos of omvorming naar permanent bos is buiten de bosontwikkelingszones niet mogelijk.

Verwijzing: H 2.4 Exclusieve woonvormen (o.a. landgoederen en buitenplaatsen) H 5.7 Compensatiebeginsel Contactpunt: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water

Tel. 050 316 4543

Rijk: Nota Ruimte: paragraaf 2.3.2.7 Balans tussen rood en groen/blauw "Het is belangrijk dat provincies en gemeenten voldoende ruimte voor parken, groengebieden, sportterreinen en 'groene' en 'blauwe' recreatiemogelijkheden reserveren in en om de stad. Daarbij is het wenselijk dat provincies en gemeenten in hun ruimtelijk beleid ook bosaanplant als optie meenemen, omdat met name bos een stevige natuurlijke buffer kan vormen tegen ongewenste verstedelijking." Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Bij houtteelt en/of bosaanleg buiten een bosontwikkelingszone is een ruimtelijke onderbouwing nodig waaruit blijkt dat de bosaanleg integraal onderdeel is van meeromvattende functieveranderingen en plaatsvindt aansluitend op bebouwd gebied aan aangrenzende bebouwingslinten. • Aan bosaanleg grenzend aan open gebieden moet een visie van de gemeente ten grondslag liggen. • Houtteelt als agrarische activiteit moet in overeenstemming met het beleid in het plan worden geregeld. • Negatieve effecten (bijvoorbeeld schaduwschade) voor aangrenzende gronden moeten zoveel mogelijk worden beperkt.

106

H 4.10 Vrijkomende (agrarische) gebouwen In het POP2 wordt de mogelijkheid geboden om vrijkomende waardevolle panden in het buitengebied te gebruiken voor allerlei activiteiten die functioneel niet of minder aan het buitengebied zijn gebonden. POP2: hfdst. 3.1 Ondernemend Groningen, par. 3 Bedrijvigheid buiten kernzones ook bundelen, onderdeel Landelijk gebied, p. 26; .hfdst 3.2 Wonen in Groningen, par. 15 Voorzieningen op maat, onderdeel Vrijkomende waardevolle panden, p. 38 "Nieuwe niet - agrarische of aan de landbouw verwante bedrijven moeten op bedrijventerreinen worden gevestigd. We willen daarbuiten alleen ruimte geven aan kleine bedrijven, die zich willen vestigen in vrijkomende waardevolle panden zoals oude boerderijen (…..) Instandhouding van het pand is daarbij het uitgangspunt." p. 26 "Wij willen meer mogelijkheden bieden voor het gebruik van vrijkomende waardevolle panden zoals oude boerderijen om zo nieuwe en bestaande activiteiten op het gebied van wonen, werken en recreeren te stimuleren. Daarmee willen we bijdragen aan verbetering van de leefbaarheid van het platteland en het instandhouden van het cultureel erfgoed. Wij denken hierbij vooral aan gebruik voor wonen en diverse vormen van kleinschalige bedrijvigheid en dienstverlening. Afgezien van geringe aanpassingen zullen deze functies binnen de bestaande bebouwing plaats moeten vinden. Bij de afweging op gemeentelijk niveau moet rekening worden gehouden met ongewenste effecten voor het landelijk gebied (bijvoorbeeld verkeersaantrekkende werking, opslag van materialen of structurele verstoring van bestaande winkelvoorzieningen). In de beleidsnota voor het Westerkwartier (Kadernota Buitengebied Regio West-Groningen) is beschreven in welke gevallen en onder welke voorwaarden kan worden meegewerkt aan functiewijzingen en/of sloop en vervangende nieuwbouw. Hierbij is de mogelijkheid tot functiewijziging niet beperkt tot aan het agrarische gebruik onttrokken waardevolle bebouwing. Wij gaan na of de voor het Westerkwartier ontwikkelde aanpak verbreed kan worden voor de hele provincie." p. 38 Commentaar/uitleg: In beginsel biedt het POP2 alleen mogelijkheden voor functiewijziging in waardevolle panden. Met waardevol wordt gedoeld op: 1. de cultuurhistorische waarde van de bebouwing in relatie tot het landschap en/of 2. de architectonische waarde. Om deze waarden te bepalen, kunnen de volgende hulpmiddelen worden gebruikt: - POP2 - landschappelijk raamwerk per regio (hoofdstuk 4), de gebiedskenmerken en kaart 1 met de functietoekenning, - het provinciale rapport “de toestand van natuur en landschap van de provincie” van 1998, - MIP-inventarisaties, (rijks-) monumenten, algemene cultuurhistorische achtergrondinformatie. Het hergebruiken en zonodig in verband daarmee inpandig verbouwen van aan het agrarische gebruik onttrokken waardevolle bebouwing, zoals historische boerderijen en agrarische bedrijfswoningen is mogelijk voor (burger) bewoning, al dan niet gecombineerd met hobbymatige agrarische activiteiten, woon-/zorgfuncties, recreatieve functies, culturele activiteiten, zoals een atelier of expositieruimte, de uitoefening van kleinschalige niet-milieubelastende bedrijfsactiviteiten of dienstverlening alsmede statische opslagactiviteiten. Aan de mogelijkheden voor functiewijziging worden de volgende voorwaarden verbonden: - zinvol gebruik overeenkomstig de geldende agrarische bestemming is objectief bezien niet meer mogelijk; - de functie wonen mag uitsluitend binnen hoofdgebouw (boerderij of bedrijfswoning) plaatsvinden; - functieverandering en een daartoe noodzakelijke verbouwing mogen uitsluitend inpandig plaatsvinden, behoudens ondergeschikte uitwendige aanpassingen waarbij de bestaande (karakteristieke) verschijningsvorm van de gebouwen gehandhaafd blijft; - ten behoeve van bewoning mogen, indien bouwkundig toelaatbaar, in een boerderij meerdere woningen worden ondergebracht met inachtneming van het gemeentelijke woningbouwcontingent. Het gebruik voor 1 woning valt buiten het woningbouwcontingent; - bedrijvigheid mag uitsluitend de milieucategorieën 1 en 2 van de VNG-handreiking "Bedrijven en Milieuzonering" betreffen; - opslag op het erf (bv. caravans) moet worden uitgesloten/gereguleerd;

-

-

functieverandering mag, mede in relatie tot de bestaande verkeersinfrastructuur, geen onaanvaardbare verkeersaantrekkende werking hebben; de landschappelijke kenmerken van het bijbehorende erf mogen niet worden aangetast; functieverandering mag niet leiden tot extra beperkingen van de exploitatie- en ontwikkelingsmogelijkheden van omliggende agrarische bedrijven. Dit dient aangetoond te worden aan de hand van de in het concrete geval van toepassing zijnde milieuregelgeving en de daarop gebaseerde jurisprudentie (omgekeerde werking); detailhandelsactiviteiten dienen beperkt te blijven tot een vloeroppervlakte van 60 m2.

Functiewijziging in een bestemmingsplan wordt geregeld door het opnemen van een wijzigingsbevoegdheid zoals bedoeld in artikel 11 van de WRO. De hiervóór genoemde voorwaarden voor functiewijziging moeten als toetsingscriteria bij de wijzigingsbevoegdheid worden opgenomen. Als het geldende bestemmingsplan voor een dergelijke functiewijziging geen regeling bevat en de gemeente toch mee wil werken aan een concreet plan dan is daarvoor een procedure nodig op grond van artikel 19 WRO. Verwezen wordt naar de brief van Gedeputeerde Staten d.d. 11 augustus 2006 aan het college van Burgemeester en Wethouders van gemeenten in de provincie Groningen, inzake de toepassing van artikel 19, lid 2, van de WRO en naar deel A van deze Handreiking (provinciale vrijstellingenlijst landelijk gebied). Voor het Westerkwartier geldt een enigszins afwijkende regeling omdat hier gebiedsspecifieke omstandigheden gelden die afwijking van het reguliere beleid rechtvaardigen. Deze gebiedsspecifieke omstandigheden zijn beschreven in voornoemde Kadernota/beleidsnota. Hierdoor krijgt de regio ook een aantal mogelijkheden voor functiewijziging en/of vervangende nieuwbouw van niet-waardevolle panden. De Westerkwartiergemeenten worden op basis van die nota in staat gesteld om - vooruitlopend op de herziening van hun bestemmingsplannen voor het buitengebied - per concreet geval te beoordelen of hergebruik en/of vervangende nieuwbouw van vrijkomende niet-waardevolle bebouwing zich verdraagt met het belang van een goede ruimtelijke ordening. Middels toepassing van de in artikel 19, lid 2, van de WRO opgenomen aangewezen projectprocedure - kunnen de betrokken gemeentebesturen voor die gevallen vrijstelling verlenen van het bestemmingsplan Buitengebied. Omdat er ook vanuit andere regio's binnen de provincie Groningen wel eens signalen zijn geweest dat het beleid van de provincie ten aanzien van het hergebruik van vrijkomende (waardevolle) panden te veel beperkingen oplegt, zal nog bekeken worden in hoeverre voor de betreffende regio's een regeling zoals voor het Westerkwartier moet worden ingesteld. Project G van de provinciale vrijstellingenlijst ex artikel 19, lid 2, WRO voor het landelijke gebied (zie deel A van de Handreiking en de brief van G.S. d.d. 11 augustus 2006) is inmiddels aangepast (vereiste van een verklaring van geen bezwaar van G.S. vervallen). Rijk: Nota Ruimte, par. 3.4.5.1. Optimale benutting van de bestaande bebouwing en ruimte voor nieuwbouw p. 125 -

-

-

"Hergebruik van vrijkomende bebouwing: vrijkomende bebouwing kan worden omgezet in een woonbestemming of dienen als vestigingsruimte voor kleinschalige bedrijvigheid. Het kan daarbij gaan om bedrijvigheid die gelieerd is aan de functie van het buitengebied, zoals bijvoorbeeld recreatiebedrijven. Daarnaast kunnen vestigingsmogelijkheden worden geboden aan niet direct aan het buitengebied gebonden activiteiten en bedrijvigheid, zoals galerieën, kinderdagverblijven, advies- of architectenbureaus. Ook kan de beschikbare ruimte worden gebruikt ten behoeve van mantelzorg; 'Ruimte voor ruimte': om te voorkomen dat gebouwen langdurig leegstaan en verpauperen, hebben provincies de mogelijkheid om naast hergebruik, deze gebouwen te slopen en in ruil daarvoor - en ter financiering daarvan - woningen terug te bouwen ('ruimte voor ruimte'). 'Ruimte voor ruimte' leidt per saldo tot een substantiële vermindering van het bebouwde oppervlak. (….) Nieuwbouw in het buitengebied: los van de sloop van vervanging of hergebruik van bestaande verspreide bebouwing kan voor verbetering van het buitengebied soms ook nieuwbouw van woningen en mogelijkheden voor werken wenselijk zijn. Zo kunnen bijvoorbeeld met behulp van woningbouw financiële middelen worden gegenereerd voor de aanleg van recreatie- en/of natuurgebieden ('rood voor groen', landgoederen, buitenplaatsen) of voor creatie van ruimte voor waterberging ('rood voor blauw')."

108

Commentaar/uitleg: Het Rijk stelt dat het aantal vrijkomende gebouwen in het buitengebied blijft stijgen, doordat deze bebouwing haar oorspronkelijke functie verliest. Dit heeft er inmiddels toe geleid dat steeds meer provincies overgaan tot het opstellen van beleidsregels betreffende bebouwing in het buitengebied. Het Rijk vraagt dit ook aan de provincies, om een planologisch kader op te stellen voor het thema bebouwing in het buitengebied, teneinde het hergebruik van leegstaande gebouwen te stimuleren en de mogelijkheden te benutten, die nieuwbouw biedt om de kwaliteit en vitaliteit van de groene ruimte te vergroten. Het Rijk denkt dat hiermee een belangrijke bijdrage kan worden geleverd aan zowel de landschappelijke kwaliteit van het buitengebied, als aan de vergroting van de mogelijkheden om er te wonen, werken en te recreëren. In het provinciale beleidskader legt de provincie vast welke randvoorwaarden zij hanteert betreffende 1. de mogelijkheid voor het gebruik van bestaande vrijkomende bebouwing; 2. de mogelijkheid om bestaande onbruikbare of niet-waardevolle bebouwing te saneren met behulp van nieuwbouw van woningen (ruimte voor ruimte) en 3. de mogelijkheden voor nieuwbouw gekoppeld aan een substantiële kwaliteitsverbetering van natuur, water, landschap en/of recreatie. Voor de eerstgenoemde mogelijkheid kan worden verwezen naar de hierboven beschreven beleidsregels voor vrijkomende (agrarische) bebouwing. De provincie heeft niet gekozen voor een 'Ruimte voor ruimte'-regeling (mogelijkheid 2). Ook de laatstgenoemde mogelijkheid (nieuwbouw in het buitengebied) past niet in het huidige provinciale beleid (het weren van niet aan het buitengebied gebonden functies). In het kader van de regionale gebiedsuitwerkingen worden dit soort mogelijkheden wel onderzocht. Verwijzingen: (Voor het onderdeel nieuwbouw in het buitengebied wordt verder vooral verwezen naar) H 2.1 Wonen brief G.S. van 24 februari 2003, nr. 19347 over wijzigingsplannen t.b.v. vervangende functies in waardevolle panden Kadernota Buitengebied Regio West-Groningen (beleidsnota vrijkomende - agrarische - bebouwing) H 3.6 Bedrijven(terreinen) buiten de economische kernzones H 4.11 Niet-agrarische bedrijven in het landelijk gebied

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen)

Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Het toestaan van functiewijziging in vrijkomende waardevolle panden moet in het bestemmingsplan via een wijzigingsbevoegdheid met de hiervoor genoemde toetsingscriteria worden geregeld. • functiewijziging moet plaatsvinden binnen de bestaande bebouwing • de maatvoering (situering en hoofdvorm) van de gebouwen moet in het bestemmingsplan worden vastgelegd. • Het toestaan van functiewijziging in vrijkomende waardevolle panden moet in het bestemmingsplan via een wijzigingsbevoegdheid met de hiervoor genoemde toetsingscriteria worden geregeld.

109

4.11

Niet-agrarische bedrijven in het landelijke gebied

Om verdere verstening en versnippering van het platteland te voorkomen is vestiging van nieuwe en uitbreiding van bestaande niet-agrarische of aan de landbouw verwante bedrijven in beginsel ongewenst. Bij uitbreiding van bestaande bedrijven dient in principe uitgegaan te worden van verplaatsing naar een bedrijventerrein. POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 3 Bedrijvigheid buiten kernzones ook bundelen, onderdeel Landelijk gebied, p. 26 "Nieuwe niet-agrarische of aan de landbouw verwante bedrijven moeten op bedrijventerreinen worden gevestigd. We willen daarbuiten alleen ruimte geven aan kleine bedrijven, die zich willen vestigen in vrijkomende waardevolle panden zoals oude boerderijen (zie paragraaf 3.2). Instandhouding van het pand is daarbij uitgangspunt. Uitbreiding van niet-agrarische bedrijven in het landelijk gebied is in principe niet toegestaan. Eerst dient gekeken te worden of verplaatsing naar een bedrijventerrein een alternatief is. Is dit objectief aantoonbaar niet mogelijk, dan is uitbreiding slechts aanvaardbaar om het voortbestaan van het bedrijf te garanderen. De uitbreiding moet ondergeschikt zijn, mag niet nadelig zijn voor landschap en/of milieu en mag geen ontoelaatbare toename van mobiliteit veroorzaken." p. 26 Commentaar/uitleg: Objectief aantoonbaar houdt in dat bijvoorbeeld uit een onderzoeksrapport van een onafhankelijke accountant moet blijken of een bedrijf (on-)voldoende draagkracht heeft om een verplaatsing te bekostigen. Met aan de landbouw verwante bedrijven worden bedrijven bedoeld die uitsluitend of overwegend gericht zijn op het leveren van diensten aan agrarische bedrijven met behulp van agrarische werktuigen en apparatuur (loonbedrijf) of op het verrichten van werkzaamheden tot onderhoud of reparatie van agrarische werktuigen of apparatuur (landbouwmechanisatie-bedrijf). Of een locatie tot het landelijke gebied moet worden gerekend is afhankelijk van de feitelijke situatie (en niet van een bestemming of een bord 'bebouwde kom') Paardenhouderij De laatste jaren is er een toename te zien van het aantal paardenhouderijen. Het Provinciaal Omgevingsplan 2 van de provincie Groningen bevat geen specifiek beleid ten aanzien van paardenhouderijen. Het houden van paarden kan een agrarische activiteit zijn, maar dat is meestal niet het geval. Volgens de VNG-handreiking 'Paardenhouderij en Ruimtelijke Ordening' zijn bedrijven agrarisch als zij uitsluitend paarden fokken, opfokken, als hengstenhouderij in gebruik zijn of paarden voor melkproductie houden. Voor deze bedrijven geldt het algemene provinciale beleid met betrekking tot agrarische bedrijven (zie H 3.1 Ondernemend Groningen, veranderende landbouw p. 28). Niet-agrarische paardenhouderijen zijn: trainings- en africhtingstallen, sportstallen, handelsstallen en pensionstallen en maneges. Zij kunnen zich in vrijkomende (agrarische) gebouwen vestigen. Daarbij geldt dat afgezien van geringe aanpassingen, de functies binnen de bestaande bebouwing een plaats moeten vinden. Zie ook H 4.10 Vrijkomende (agrarische) gebouwen. Gaat het om een grotere uitbreiding of om nieuwvestiging van dergelijke activiteiten dan is het bestendig beleid van Gedeputeerde Staten dat hiervoor ruimte gezocht moet worden in de zones rond kernen. Toetsingscriteria zijn dan onder meer de landschappelijke, cultuurhistorische en natuurlijke waarden van een gebied, de verkeersaantrekkende werking inclusief de ontsluiting voor het verkeer en parkeergelegenheid, evenals mogelijke hinder voor de omgeving. In toenemende mate komt het voor dat paardenhouderijen (agrarisch) tevens pension bieden aan paarden van derden. Dan is het wenselijk om te onderzoeken of het om een secundaire activiteit gaat of niet. Verwijzingen: H 4.10 Vrijkomende (agrarische) gebouwen Als het gaat om een paardenhouderij zie dan behalve H 4.10 ook H 4.2 Agrarische bedrijven en hinder(zonering), H. 4.3 Agrarisch bouwperceel inclusief mestopslag en mestvergisting en biomassa, H 4.4 Nieuwvestiging agrarische bedrijf

110

H 4.8 Niet-agrarische nevenactiviteiten agrarische bedrijven "Paardenhouderij en Ruimtelijke Ordening, Handreiking voor de praktijk" , VNG 1 mei 2005(hulpmiddel bij het opstellen van bestemmingsplannen, het nemen van besluiten ex artikel 19 WRO en het toetsen van aanvragen om bouwvergunning.) "Visie Paard & Landschap", Minister van LNV d.d. juli 2006

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen)

Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • •

• • •

Niet-agrarische of aan de landbouw verwante bedrijven horen niet in het landelijke gebied, maar op een bedrijventerrein plaats, tenzij het gaat om kleine bedrijven die zich willen vestigen in vrijkomende waardevolle panden Zijn er uitbreidingsmogelijkheden opgenomen t.o.v. de bestaande oppervlakte van niet-agrarische of aan de landbouw verwante bedrijven? Zo ja, blijkt dan uit objectief onderzoek dat verplaatsing naar een bedrijventerrein niet mogelijk is? In laatstgenoemd geval dient de uitbreiding ondergeschikt te zijn en mag deze geen nadelige effecten voor het landschap en het milieu hebben of een ontoelaatbare toename van mobiliteit veroorzaken. Paardenhouderij: als de paardenhouderij een bedrijfsmatig karakter heeft, gaat het dan om een agrarisch bedrijf of een niet-agrarisch bedrijf? Maneges en daaraan gerelateerde activiteiten: als het gaat om een grotere uitbreiding of om nieuwvestiging, worden deze dan ondergebracht in een zone rond kernen? Zijn de bedrijfsmatige activiteiten secundair van aard of niet?

111

Hoofdstuk 5 Natuur H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel- en Habitatrichtlijn Een deel van de natuurgebieden valt onder de Europese Habitat- en Vogelrichtlijn. Deze richtlijnen zijn onder meer geïmplementeerd in de Nederlandse Natuurbeschermingswet. POP2: hfdst 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 21 Extra aandacht voor EHS, onderdeel Habitat- en Vogelrichtlijn, p 47. "Op de EHS, waaronder robuuste verbindingszones, VHR en NB-wetgebieden is een planologische basisbescherming van toepassing die is gericht op voorkoming van onomkeerbare ingrepen. Voor bepaalde delen van de EHS die als speciale beschermingszone op grond van de Vogelrichtlijn of Habitatrichtlijn zijn of worden aangewezen, is het afwegingskader van de Habitatrichtlijn van toepassing. (…..) Toepassing van het afwegingskader houdt in dat voor de besluitvorming over nieuwe activiteiten of plannen die significante gevolgen kunnen hebben voor te beschermen flora en fauna, er een passende rapportage plaatsvindt. Toestemming kan slechts worden gegeven indien zekerheid is verkregen dat de natuurlijke kenmerken van het gebied niet worden aangetast. Alleen bij een dringende maatschappelijke noodzaak en bij afwezigheid van alternatieven, mag aantasting van de natuurlijke kenmerken plaatsvinden, warbij alle nodige compenserende maatregelen dien te worden genomen. Dit afwegingskader is niet alleen van toepassing op activiteiten binnen het aangewezen gebieden, maar ook op activiteiten in de nabijheid hiervan. Implementatie van deze richtlijnen zal met name moeten plaatsvinden in het bestemmingsplan en bij de toepassing van de Natuurbeschermingswet 1998." Commentaar/uitleg: Toepassing van het afwegingskader houdt in dat handelingen of projecten die kunnen leiden tot verslechtering van de kwaliteit van habitats of een verstorend effect kunnen hebben zijn verboden, tenzij vergunning wordt verleend door Gedeputeerde Staten. Voor nieuwe handelingen of projecten (zoals plannen), die niet direct nodig zijn voor het beheer van het gebied en afzonderlijk of in combinatie met andere projecten of handelingen, significante gevolgen kunnen hebben voor de instandhoudingsdoelstellingen van het gebied, moet een passende beoordeling worden gemaakt. Een vergunning kan slechts worden verleend indien zekerheid is verkregen dat de natuurlijke kenmerken van het gebied niet worden aangetast. Alleen bij een dringende maatschappelijke noodzaak en bij afwezigheid van alternatieven, mag aantasting van de natuurlijke kenmerken plaatsvinden, waarbij alle nodige compenserende maatregelen dienen te worden genomen. Dit afwegingskader is niet alleen van toepassing op activiteiten binnen het aangewezen gebied, maar ook op activiteiten in de nabijheid hiervan (externe werking). Rijk - Afwegingskader Natuurbeschermingswet 1998 (Vogel- en Habitatrichtlijn) " Art 19d lid 1: Het is verboden zonder vergunning van gedeputeerde staten projecten of handelingen te realiseren of te verrichten die gelet op de instandhoudingsdoelstellingen de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van soorten in een Natura 2000-gebied kunnen verslechteren of een verstorend effect kunnen hebben op de soorten waarvoor het gebied is aangewezen. Art 19f, lid 1: Voor nieuwe projecten of andere handelingen die niet direct verband houden met of nodig zijn voor het beheer van het gebied, maar die afzonderlijk of in combinatie met andere projecten of handelingen significante gevolgen kunnen hebben voor het desbetreffende gebied, maakt de initiatiefnemer een passende beoordeling van de gevolgen voor het gebied waarbij rekening wordt gehouden met de instandhoudingsdoelstellingen van het gebied. Art 19g lid 1: Een vergunning kan slechts worden verleend indien gedeputeerde staten uit de passende beoordeling zich hebben verzekerd dat de natuurlijke kenmerken van het desbetreffende gebied niet zullen worden aangetast. Art 19g lid 2: Bij ontstentenis van alternatieve oplossingen kunnen gedeputeerde staten een vergunning voor het realiseren of verrichten van het desbetreffende project of de desbetreffende handeling slechts verlenen om dwingende redenen van groot openbaar belang met inbegrip van redenen van sociale of economische aard.

112

Art 19g lid 3: Ten aanzien van aangewezen gebieden, waar een prioritair type natuurlijke habitat of prioritaire soort voorkomt, kunnen gedeputeerde staten bij ontstentenis van alternatieve oplossingen voor een project of handeling een vergunning slechts verlenen: - op argumenten die verband houden met de menselijke gezondheid, de openbare veiligheid of voor het milieu wezenlijke gunstige effecten of - na advies van de Commissie van de Europese Gemeenschappen om andere dwingende redenen van groot openbaar belang. Art 19h: Indien een vergunning om dwingende redenen van groot openbaar belang wordt verleend, waarvan niet met zekerheid vaststaat dat die projecten of handelingen de natuurlijke kenmerken van het aangewezen gebied niet aantasten, verbinden gedeputeerde staten aan die vergunning in ieder geval het voorschrift inhoudende de verplichting compenserende maatregelen te treffen. Art 19j: Een besluit tot het vaststellen van een plan behoeft de goedkeuring van gedeputeerde staten als het, gelet op de instandhoudingsdoelstellingen voor een gebied, de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van soorten in het aangewezen gebied kan verslechteren of een verstorend effect kan hebben op de soorten waarvoor het gebied is aangewezen. Art 2 lid 1: Onder gedeputeerde staten wordt verstaan gedeputeerde staten van de provincie waarin Natura 2000-gebieden, beschermde natuurmonumenten of landschapsgezichten geheel of grotendeels zijn gelegen. Art 2 lid 5: Gedeputeerde staten beslissen niet op een aanvraag van een vergunning dan in overeenstemming met gedeputeerde staten van de andere provincies waarin het gebied mede is gelegen voorzover die vergunning betrekking heeft op delen van het gebied, gelegen in die andere provincies. Art 19a lid 1: Gedeputeerde Staten stellen na overleg met eigenaar, gebruiker en andere belanghebbenden, een beheersplan vast waarin met inachtneming van de instandhoudingsdoelstellingen wordt beschreven welke instandhoudingsmaatregelen getroffen dienen te worden en op welke wijze. Commentaar/uitleg: De Natuurbeschermingswet 1998 kent drie typen gebieden: - Natura 2000-gebieden (Vogel- en Habitatrichtlijngebieden) - Beschermde natuurmonumenten - Gebieden die de Minister van LNV aanwijst ter uitvoering van verdragen of andere internationale verplichtingen, met uitzondering van verplichtingen op grond van de Vogel- en Habitatrichtlijn. Natura 2000 is een netwerk van Europese natuurgebieden. De Habitatrichtlijn is in 1992 vastgesteld. Daarbij is o.a. bescherming geboden aan bedreigde leefgemeenschappen (habitats) van planten en dieren en aan bedreigde soorten planten en dieren en hun leefgebieden. De lidstaten werden o.a. verplicht om speciale beschermingszones aan te wijzen, de zogenaamde Habitatrichtlijngebieden. Voor deze gebieden en de nabije omgeving geldt een zwaar afwegingskader voor nieuwe ingrepen. Als Habitatrichtlijngebied zijn aangemeld de Waddenzee, de Breebaart-polder, de plaat Hond/Paap, de Dollard, en het Lieftinghsbroek (gemeente Vlagtwedde). Duitsland en Nederland gaan gezamenlijk de ontbrekende delen van het Habitatrichtlijngebied Eems-Dollard aanmelden. In 1993 werd in een aanpassing van de al bestaande Vogelrichtlijn het afwegingskader uit de Habitatrichtlijngebieden van overeenkomstige toepassing verklaard op Vogelrichtlijngebieden. Vogelrichtlijngebieden zijn de Waddenzee (incl. Eems en Dollard), de Breebaart-polder, het Lauwersmeergebied, het Zuidlaardermeergebied en het Leekstermeergebied. De Vogel- en Habitatrichtlijn zijn geïmplementeerd in de nationale wetgeving. In de gewijzigde Natuurbeschermingswet 1998 is dit gebeurd voor wat betreft de bescherming van gebieden, in de Flora- en faunawet is dit gebeurd voor wat betreft de bescherming van soorten (in het wild levende planten en dieren). Binnen drie jaar na aanwijzing of aanpassing van het aanwijzingsbesluit moet voor elk Natura 2000gebied (Vogel- en Habitatrichtlijngebied) een beheersplan worden vastgesteld. Een beheersplan bevat in ieder geval: - een uitwerking van de instandhoudingsdoelstellingen in ruimte en tijd én -de beoogde resultaten met het oog op het behoud of herstel van natuurlijke habitats en populaties van wilde plant- en diersoorten, in samenhang met het bestaande gebruik.

113

Bestaande vormen van gebruik, waarvan via de habitattoets kan worden vastgesteld dat deze de instandhoudingsdoelstellingen van het betreffende Natura 2000-gebied niet benadelen, worden opgenomen in het beheersplan en komen daarmee buiten de vergunningplicht te vallen. In principe kan bestaand gebruik worden gecontinueerd, indien met zekerheid gesteld kan worden dat dit gebruik geen verslechtering van de kwaliteit of significante gevolgen heeft voor het Natura-2000 gebied. Bij het verlenen van een bouwvergunning, het volgen van de artikel 19 WRO-procedures, alsook het vaststellen van bestemmingsplannen moet dus rekening gehouden worden met de Natuurbeschermingswet 1998. Het is van belang het benodigde onderzoek tijdig te plannen (NB: denk er om dat bepaalde planten/dieren alleen in sommige seizoenen aanwezig zijn). Ook is het van belang tijdig vooroverleg met de provincie te voeren.

Verwijzingen: H 5.2 Soortenbescherming Flora- en faunawet H 5.8 Waddengebied H 5.9 Nationaal park Lauwersmeer Nota Ruimte, met name hoofdstuk 3 Ministerie van LNV: * Handreiking Bestemmingsplan en natuurwetgeving * Handreiking Beheersplannen Natura 2000-gebieden * Checklist gewijzigde Natuurbeschermingswet 1998 www.minlnv.nl/ natura 2000

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen

Tel. 050 316 4543 Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Bij het opstellen van een bestemmingsplan dient het volgende in acht te worden genomen: • Moet het plan goedgekeurd worden op grond van artikel 19, lid j, van de Natuurbeschermings14 wet ? • Als het plangebied binnen of nabij een gebied ligt dat is of zal worden aangewezen op grond van de Habitat/Vogelrichtlijn, dan moet uit de plantoelichting van het bestemmingsplan blijken dat aan het afwegingskader van de richtlijn is getoetst (HR art. 6, lid 3 en lid 4) en dat de opgenomen bestemmingen hiermee in overeenstemming zijn. Als er sprake is van significante effecten dan moet er een passende beoordeling zijn gemaakt zoals hierboven aangegeven. • Voor artikel 19 WRO projecten moet uit de ruimtelijke onderbouwing blijken dat getoetst is aan het afwegingskader van de richtlijnen (HR art. 6, lid 3 en lid 4) en dat het project daarmee in overeenstemming is. • Nagegaan moet worden door de gemeente of bestaand gebruik wel gecontinueerd kan worden. Dit is ook van belang voor het overgangsrecht. (HR art. 6, lid 2) • De bestemmingen van de beschermingszones moeten zijn afgestemd op de instandhoudingdoelstelling van de aanwijzing op grond van de Habitat/Vogelrichtlijn. • Aan de planvoorschriften wordt het afwegingskader toegevoegd (bijvoorbeeld in de Beschrijving in Hoofdlijnen voor alle activiteiten of als toetsingscriterium voor het verlenen van aanlegvergunningen/opstellen van wijzigingsplannen ex artikel 11 WRO en het verlenen van binnenplanse vrijstelling).

14

Er is een wetsvoorstel ingediend om artikel 19, lid j, weer te schrappen

114

•

Ook moet zijn nagegaan of een ontheffing als bedoeld in artikel 75 van de Flora-en faunawet of de Natuurbeschermingswet nodig is en zo ja of deze is verleend of naar verwachting verleend kan worden

115

H 5.2

Soortenbescherming: Flora- en faunawet

In de Flora- en faunawet (Ffw) is de bescherming van diverse inheemse en uitheemse planten en dieren geregeld. In de wet is onder meer bepaald dat beschermde dieren niet gedood, gevangen of verontrust mogen worden en beschermde planten niet geplukt, uitgestoken of verzameld. Beschermen staat voorop, ingrijpen is een uitzondering. In de praktijk betekent dit dat bepaalde handelingen ten aanzien van dieren en planten slechts onder strikte voorwaarden mogelijk zijn. De Ffw heeft dan ook de nodige consequenties en gevolgen voor ruimtelijke ingrepen. De soortenbescherming zoals geformuleerd in de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn is in de Ffw opgenomen. De Ffw geldt overal zowel binnen als buiten natuurgebied, ongeacht de bestemming. Rijk: Flora- en faunawet (Stb. 1988, 402) en het Besluit vrijstelling beschermde dier- en plantensoorten (Stb. 2000, 525). • • • •

Artikel 8 Ffw: verbodsbepalingen betreffende planten op hun groeiplaats. Artikel 9 t/m 12 Ffw: verbodsbepalingen betreffende dieren in hun natuurlijke leefomgeving. Artikel 75 Ffw: betreffende mogelijkheden voor de Minister van LNV om vrijstellingen en ontheffingen van bovenstaande verbodsbepalingen te verlenen ten behoeve van ruimtelijke ingrepen. Artikel 2, lid 2, onderdeel e, van het Besluit vrijstelling beschermde dier- en plantensoorten; benoemt, bij het verlenen van ontheffing of vrijstelling van verbodsbepalingen, het belang van "dwingende redenen van openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale aard, en voor het milieu wezenlijk gunstige effecten, met dien verstande dat vanwege dit belang geen ontheffing of vrijstelling kan worden verleend ten aanzien van vogels behorende tot een beschermde inheemse diersoort".

Commentaar/uitleg: Bij het ontwikkelen van plannen en projecten is het verstandig om vooraf goed te beoordelen of er mogelijke nadelige consequenties voor beschermde inheemse soorten zijn. In beginsel is de initiatiefnemer daarvoor zelf verantwoordelijk. Tijdens de uitwerking van de plannen of tijdens het plannen van werkzaamheden dient het volgende in kaart te worden gebracht: • Welke beschermde dieren en plantensoorten komen in en nabij het plangebied voor? • Leidt het realiseren van het plan of de uitvoering van de geplande werkzaamheden tot handelingen die strijdig zijn met de verbodsbepalingen van de Ffw betreffende planten op hun groeiplaats of dieren in hun natuurlijke leefomgeving? • Kunnen het plan of de voorgenomen werkzaamheden zodanig aangepast worden dat dergelijke handelingen niet of in mindere mate gepleegd worden? • Is om de plannen te kunnen uitvoeren of de werkzaamheden te kunnen verrichten ontheffing (ex. art. 75 Ffw) van de verbodsbepalingen betreffende planten op de groeiplaats of dieren in natuurlijke leefomgeving vereist? Bij het beoordelen van aanvragen voor ontheffing ex art. 75 Ffw wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende categorieën van soorten. Voor soorten genoemd in bijlage IV van de Europese Habitatrichtlijn en ingevolge art. 75, vijfde lid, bij Algemene maatregel van bestuur aangewezen bedreigde soorten gelden de strengste toetsingscriteria om een ontheffing ex art. 75 te verkrijgen. Als er geen alternatieven zijn en er sprake is van dwingende redenen van groot openbaar belang en om die reden wordt overwogen om ontheffing te verlenen, zullen compenserende maatregelen worden voorgeschreven, als mitigerende (verzachtende) maatregelen niet afdoende blijken. Voor beschermde inheemse vogels geldt dat de Europese Vogelrichtlijn het niet toestaat dat ingrepen plaats vinden, die leiden tot een verstoring van de vogels tijdens het broedseizoen (meestal medio maart tot medio juli). Voor meer algemene soorten (die bij AMvB worden aangewezen) geldt een vrijstellingsregeling. Ontheffingen ex. art. 75 Ffw worden verleend door de Minister van LNV. De aanvraag moet worden ingediend bij LASER in Dordrecht. (Aanvraagformulieren kunnen worden aangevraagd via het LNV-loket tel. 0800-22 333 22). In de toelichting op een bestemmingsplan of de ruimtelijke onderbouwing van een aanvraag om een verklaring van geen bezwaar van Gedeputeerde Staten voor de uitvoering van een project wordt een uitleg verlangd van de consequenties van het ruimtelijke plan op de waarden die worden beschermd

116

door de Ffw. Hierbij zal aangegeven dienen te worden dat naar verwachting aangenomen wordt dat de ontheffing in het kader van de Ffw. zal worden verleend. De provincie heeft op dit moment geen handreiking of schriftelijke toelichting voor de te volgen procedures bij plannen en projecten. Verwezen wordt naar de beschikbare informatie van het ministerie van LNV. Verwijzingen: Brochure "Soortbescherming bij ruimtelijke ingrepen en dergelijke" van het ministerie van LNV. (april 2002) www.minlnv.nl onder beleidsthema "natuur"en link naar "natuurwetgeving" voor informatie over de Ffw. Ook is hierop een volledig overzicht van beschermde planten- en diersoorten opgenomen. www.natuurloket.nl voor een indicatie over de aanwezigheid van beschermde soorten binnen en in de omgeving van het plangebied H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel- en Habitatrichtlijn H 5.4 Agrarisch Cultuurlandschap

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water

Tel. 050 316 4543

Beschermde leefomgeving Op grond van artikel 19 tot en met 28 van de Ffw zijn Gedeputeerde Staten bevoegd om een plaats, die van wezenlijke betekenis is als leefomgeving voor een beschermde inheemse planten- of diersoort, ten behoeve van die soort, aan te wijzen als beschermde leefomgeving. Besluit Beschermde leefomgeving (in voorbereiding). Commentaar/uitleg: In 2004 zullen Gedeputeerde Staten een besluit nemen over de inzet van het instrument “Beschermde leefomgeving in de provincie Groningen”. Indien besloten wordt tot inzet van het instrument kunnen leefgebieden aangewezen worden op verzoek van derden of vanuit het initiatief van de provincie. Rijk: Flora- en faunawet (Stb. 1998, 402). Artikel 20 Ffw: "Een besluit tot aanwijzing van een plaats als beschermde leefomgeving vermeldt handelingen die een aantasting van de betekenis van de aangewezen plaats als leefomgeving van de in dat besluit genoemde beschermde inheemse planten- of diersoort ten gevolge kunnen hebben." Artikel 26, lid 3, Ffw: "Het is verboden de in een besluit tot aanwijzing van een plaats als beschermde leefomgeving krachtens artikel 20 vermelde handelingen te verrichten of te doen verrichten." Commentaar/uitleg: Voor aanwijzing komen in aanmerking kleinere, natuurlijke, duidelijk bepaalbare elementen in het landschap of gebouwde objecten. In de wet is aangegeven welke procedure gebruikers van een beschermde leefomgeving, evenals Gedeputeerde Staten, in acht moeten nemen indien er sprake is van handelingen die een aantasting van deze elementen of objecten kunnen betekenen. Een dergelijke aanwijzing kan beschouwd worden als vangnetbescherming voor gebieden die niet middels overige planologische bestemmingen (o.a. bestemmingsplan, Vogelrichtlijn/ Habitatrichtlijn-gebied) beschermd worden en als leefgebied voor beschermde soorten van grote waarde zijn.

117

Verwijzingen: Brochure "Soortbescherming bij ruimtelijke ingrepen en dergelijke" van het ministerie van LNV. (april 2002) www.minlnv.nl onder beleidsthema "natuur"en link naar "natuurwetgeving" voor informatie over de Ffw. Ook is hierop een volledig overzicht van beschermde planten- en diersoorten opgenomen. www.natuurloket.nl voor een indicatie over de aanwezigheid van beschermde soorten binnen en in de omgeving van het plangebied H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel- en Habitatrichtlijn H 5.4 Agrarisch Cultuurlandschap

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water

Tel. 050 316 4543

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: Tijdens de uitwerking van de plannen of tijdens het plannen van werkzaamheden dient het volgende in kaart te worden gebracht: • Geadviseerd wordt het onderzoek in het kader van de Ffw in een zo vroeg mogelijk stadium uit te voeren. Het onderzoek moet in ieder geval zijn uitgevoerd en de resultaten daarvan moeten bekend zijn vóór de vaststelling van het bestemmingsplan of vóór de afgifte van de verklaring van geen bezwaar. • Uit het onderzoek moet duidelijk worden welke beschermde dieren en plantensoorten in en nabij het plangebied voorkomen. Verder moet worden aangegeven of het realiseren van het plan of de uitvoering van de geplande werkzaamheden leidt tot handelingen die strijdig zijn met de verbodsbepalingen van de Ffw betreffende planten op hun groeiplaats of dieren in hun natuurlijke leefomgeving. • Indien strijdigheid niet kan worden opgeheven moet vóór de vaststelling van het bestemmingsplan of de afgifte van de verklaring van geen bezwaar als bedoeld in artikel 19 WRO duidelijk zijn of ontheffing (ex. art. 75 Ffw) van de verbodsbepalingen betreffende planten op de groeiplaats of dieren in natuurlijke leefomgeving naar verwachting kan worden verleend. • Ligt het plan in een aangewezen beschermde leefomgeving of vormt een aangewezen beschermde leefomgeving onderdeel van het plan? • Vormt (de uitvoering van) het plan een aantasting van de betekenis van de aangewezen plaats als beschermde leefomgeving?

118

H 5.3

Ecologische Hoofdstructuur (EHS)

De Ecologische Hoofdstructuur (EHS) is een samenhangende structuur van natuurgebieden in Nederland. Deze samenhangende structuur wordt gevormd door bestaande natuurgebieden, nieuw te ontwikkelen natuurgebieden, beheersgebieden en ecologische verbindingszones. Bij verbindingszones wordt onderscheid gemaakt tussen ecologische verbindingszones en robuuste verbindingszones. Deze zones worden voor de natuur ingericht en hebben tot doel de leefgebieden van dieren te verbinden, zodat er gemakkelijk een uitwisseling kan ontstaan. In Groningen zijn de nieuw te ontwikkelen gebieden en beheersgebieden inmiddels begrensd in het Gebiedsplan Programma Beheer (voor het laatst herzien in 2006). De verbindingszones zijn globaal aangegeven en zullen worden gerealiseerd in samenhang met uitvoering van andere projecten. Begrenzing van de verbindingszones vindt plaats zodra er zekerheid is over het gewenste tracé. Beoogde realiseringstermijn van de EHS is 2018. POP2: hfdst. 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 21 Extra aandacht voor EHS p. 44, par. 21, onderdeel Kwaliteit EHS p. 44, par. 21 onderdeel Milieubeschermingsgebieden p. 46, par. 21 onderdeel Bufferzones p. 46 en par. 21 onderdeel Ecologische en robuuste verbindingszones p. 46; hfdst 3.6 Functietoekenning p. 71 en 72, kaart 1 (Functiekaart 2010), kaart 2 (Aanduidingen water en milieu); hfdst 3.2 Wonen in Groningen, par. 12 Aantrekkelijke woonmilieu stadsranden, p. 35 "Ons natuurbeleid is voor een belangrijk deel gericht op de realisatie van de EHS. We zullen ons extra inzetten voor het realiseren van de EHS en de daarin gewenste natuurkwaliteit door het uitvoeren van een pakket aanvullende maatregelen. (…….) Bij het verbeteren van de milieukwaliteit in en rond natuurgebieden is water een belangrijke sturende factor. Kwetsbare gebieden mogen geen nadelen ondervinden van watergebruik in andere gebieden." p 44 "Voor de gewenste natuurkwaliteit in de EHS moet op veel plaatsen de kwaliteit van water en milieu in en buiten de EHS worden verhoogd. Beïnvloeding van natuurgebieden vindt grotendeels plaats via het water. " p. 44 onderdeel Kwaliteit EHS "Het instrumentarium van de Wet milieubeheer is van groot belang voor verbetering van de kwaliteit van de EHS: in milieubeschermingsgebieden (kaart 2) wordt met stimuleringsmaatregelen gestreefd naar een bijzondere milieukwaliteit (paragraaf 3.5)." p. 46 onderdeel Milieubeschermingsgebieden "In beginsel worden geen hydrologische bufferzones buiten de begrenzing van de EHS ingesteld. Wederzijdse nadelige beïnvloeding van landbouw en natuur wordt voorkomen of beperkt door te streven naar grote, aaneengesloten natuurgebieden met natuurlijke grenzen en door zonodig technische maatregelen te treffen." p. 46 onderdeel Bufferzones "Op de EHS, waaronder robuuste verbindingszones, VHR en NB-wetgebieden is een planologische basisbescherming van toepassing die is gericht op voorkoming van onomkeerbare ingrepen. Voor bepaalde delen van de EHS die als speciale beschermingszone op grond van de Vogelrichtlijn of Habitatrichtlijn zijn of worden aangewezen, is het afwegingskader van de Habitatrichtlijn van toepassing." (…..)"Verbindingszones mogen geen beperkingen opleggen aan het aangrenzende grondgebruik en niet leiden tot toename van schade door onkruiden of fauna." p. 46 onderdeel Ecologische en robuuste verbindingszones "Natuur, groen en water in de stad moeten in verbinding met elkaar en met de omgeving staan; ecologische verbindingszones mogen niet onderbroken worden." p 35

Commentaar/uitleg: Het beleid komt dus neer op: - Afstemmen milieukwaliteit op de te realiseren natuurdoelen - In gebieden met bestaande natuurwaarden zijn geen ingrepen (egaliseren, ontgronden, diepploegen, scheuren van grasland om het om te zetten in bouwland) en ruimtegebruik toegestaan, die strijdig zijn met het behoud van de aanwezige natuur- en landschapswaarden. Bestaande functies kunnen in die gebieden worden voortgezet (POP2, p. 71)

119

-

Op de EHS inclusief de robuuste verbindingszones is een planologische basisbescherming van toepassing die is gericht op het voorkomen van - voor de gewenste natuurontwikkeling - onomkeerbare ingrepen en ruimtegebruik Bosaanleg is mogelijk voor zover passend binnen de natuurdoelstelling (POP2, p. 72) De mogelijkheden voor recreatief medegebruik worden benut, voor zover dit de natuur- en/of landschapswaarden niet aantast. Nieuwbouw en aanleg van wegen zijn uitgesloten, tenzij die nodig zijn voor het beheer van de natuur en het landschap. Uitbreiding van agrarische bedrijven is mogelijk binnen de geldende milieuregelgeving (POP2, p. 72) Voor verbindingszones moet planologische ruimte worden gereserveerd, doorsnijding van verbindingszones moet worden voorkomen en barrières moeten worden opgeheven. Bij ingrepen van zwaar maatschappelijk belang waarbij landschaps- en/of natuurwaarden worden aangetast is het compensatiebeginsel binnen de EHS van toepassing (zie daarvoor H 5.7 Compensatiebeginsel) Grondverwerving en deelname aan beheersregelingen op basis van vrijwilligheid (zie ook Nota uitwerking EHS en gebiedsvisies uitwerking EHS)

In het algemeen kan als beleid/ richtlijn worden gesteld dat nieuwe ontwikkelingen of functiecombinaties moeten passen binnen de natuurdoelstelling. Zie verder POP2 functietoekenning natuur + bijbehorend beleid (POP2, p. 71-72 en H 5.7 Compensatiebeginsel). Als gevolg van o.a. inspraak en om voldoende draagvlak te bewerkstelligen zijn door Gedeputeerde Staten/Provinciale Staten toezeggingen gedaan met betrekking tot vrijwilligheid, geen extra planologische schaduwwerking en geen bufferzones. Gemeenten wordt gevraagd in hun bestemmingsplannen Buitengebied een wijzigingsbevoegdheid op te nemen als bedoeld in artikel 11 WRO, opdat agrarische gronden binnen de EHS nadat zij zijn verworven, een natuurbestemming kunnen krijgen. De Wet ammoniak en veehouderij beoogt de bescherming van natuurgebieden in de EHS (zie H 4.1 Wet ammoniak en veehouderij). Provinciale Staten wijzen gebieden aan die als zeer kwetsbaar gebied worden aangemerkt. Alleen de in de EHS gelegen voor verzuringgevoelige gebieden (of delen daarvan) kunnen als zeer kwetsbaar gebied worden aangewezen. Voor de definitie van verzuringgevoelig gebied kan worden verwezen naar artikel 1, lid 2, van de Wav. De wet is begin 2007 door de Eerste Kamer vastgesteld.

Verwijzingen: Nota uitwerking EHS ( Provinciale Staten 1993); 8 Gebiedsvisies uitwerking EHS (Gedeputeerde Staten diverse jaren) Nota ecologische verbindingszones (Gedeputeerde Staten 1999); Uitvoeringsprogramma Ecologische Verbindingszones (Gedeputeerde Staten 2001), Natuurdoeltypenkaart (G.S 1999) Gebiedsplan subsidies programma beheer, februari 2007. H 4.1 Wet ammoniak en veehouderij

Rijk: • Natuurbeleidsplan (1990 Min LNV) • Natuur voor mensen, mensen voor natuur” (2000, min LNV) • Nota Ruimte, o.a. H 3.3 en paragraaf 3.3.3. Robuuste ecologische verbindingen e.v. Commentaar/uitleg: Robuuste verbindingszones: betreft nieuw beleid uit Nota 'Natuur voor mensen, mensen voor natuur' om robuuste ecologische verbindingen te realiseren tussen de grotere natuurgebieden in Nederland. Dit beleid is bekrachtigd in de Nota Ruimte. In Groningen gaat het om een robuuste verbinding die deel uitmaakt van de natte as tussen de Biesbosch en Duitsland. Deze as loopt via het Zuidelijk Westerkwartier naar het Leekstermeer en verder naar Midden-Groningen en dan verder richting de

120

Dollard en de Eems. De provincie Groningen heeft een verkenning uitgevoerd naar de uitwerking van dit beleid voor de provincie.

Verwijzingen: H 4.1 Wet ammoniak en veehouderij (2007) H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel- en Habitatrichtlijn H 5.2 Soortenbescherming Flora- en faunawet H 5.4 Agrarisch cultuurlandschap H 5.5 Milieubeschermingsgebieden H 5.7 Compensatiebeginsel

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water

Tel. 050 316 4069

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Als een plan binnen de EHS ligt, dan kan daar alleen mee worden ingestemd als het aan de bepalingen van de functietoekenning voldoet, zoals aangegeven in hoofstuk 3.6, paragraaf Natuur. • Als het plan negatieve gevolgen heeft voor de aanwezige of te ontwikkelen natuurwaarden, dan is dat alleen toegestaan als het gaat om een zwaar maatschappelijk belang, er geen alternatieven voor de ingreep zijn en wordt voldaan aan het stappenschema en de voorwaarden die voor compensatie gelden. • Ligt het plan buiten de EHS maar zijn er effecten te verwachten op natuurwaarden binnen de EHS (bijv. via verstoringsinvloeden of hydrologische invloeden)? • Er moet ruimte worden gereserveerd voor het realiseren van de ecologische verbindingszones zoals deze zijn bepaald in de nota ecologische verbindingszones. Er mag geen doorsnijding van deze verbindingszones plaatsvinden. • De zeer kwetsbare gebieden en de zone als bedoeld in de Wet ammoniak en veehouderij moeten op de plankaart worden aangegeven. • Nieuwvestiging van veehouderijen binnen de zeer kwetsbare gebieden en de zone daaromheen moet worden uitgesloten. • Binnen het zoekgebied van de robuuste verbindingszones geldt een planologische basisbescherming die is gericht op het voorkomen van onomkeerbare ingrepen en ruimtegebruik.

121

H 5.4

Agrarisch cultuurlandschap

In de provincie Groningen komen ook buiten natuurgebieden natuur- en landschapswaarden voor. Het gaat om gebieden met een andere hoofdfunctie dan natuur, zoals landbouwgebieden, stedelijke gebieden of recreatiegebieden. Natuurwaarden die in dergelijke gebieden voorkomen zijn onder andere akkervogels, weidevogels, steltlopers, eenden, ganzen en plantensoorten in o.a. sloten langs oevers en in wegbermen. Het beleid is er op gericht de natuur- en landschapswaarden te behouden en te versterken binnen de mogelijkheden die de hoofdfunctie biedt. Daarbij wordt vanuit het provinciale beleid de nadruk gelegd op het agrarische cultuurlandschap. Dit hoofdstuk beperkt zich dan ook vooral tot het agrarische cultuurlandschap. Binnen het agrarische cultuurlandschap streven we minimaal naar een basiskwaliteit van natuur en landschap. POP2: hfdst 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 22 Natuur buiten EHS niet vergeten, onderdeel Agrarisch cultuurlandschap p. 48, par. 23 Bescherming dier- en plantensoorten, p. 48; hfdst 3.6 Functietoekenning, p. 69-71 "Bij ingrepen in het landelijk gebied wordt rekening gehouden met de aanwezige waarden van natuur, landschap en cultuurhistorie. Behoud en herstel van deze waarden worden zodanig ingepast in de hoofdfunctie, dat geen belangrijke beperkingen voor die hoofdfunctie ontstaan. De basisvoorwaarden als rust, openheid, milieu- en waterkwaliteit, die nodig zijn voor behoud en herstel van natuurwaarden worden verbeterd en hun oevers natuurvriendelijk ingericht en beheerd. (….) In het agrarisch cultuurlandschap stimuleren we maatregelen die zich onder andere richten op (….) . bevorderen van de natuurlijke diversiteit aan dier- en plantensoorten; . opvang van ganzen binnen ganzenfoerageergebieden in het kader van het Beleidskader Faunabeheer van de Flora- en Faunawet." p. 48 "Voor ganzenfoerageergebieden in het kader van het Beleidskader Faunabeheer van de Flora- en Faunawet, willen wij planologisch schaduwwerking vermijden. Voor de ganzenfoerageergebieden mogen daarom geen planologische beperkingen aan agrarische bedrijfsvoering worden opgelegd die voort zouden kunnen vloeien uit het tijdelijk en vrijwillig gedogen van ganzen die hier 's winters komen foerageren." p. 48 Commentaar/uitleg: Behoud en herstel van natuur- en landschapswaarden worden bewerkstelligd door verbetering van de basisvoorwaarden (zie boven) en door stimulering van maatregelen en projecten. Deelname aan projecten en maatregelen gebeurt op basis van vrijwilligheid. Het beleid is gekoppeld aan de functietoekenning in het POP2 (hoofdstuk 3.6). Daarbij gaat het vooral om de functies landbouw, landbouw in grootschalig open gebied, landbouw in gaaf landschap en landbouw in gebied met belangrijke natuurwaarden. Zie voor bescherming van landschapswaarden verder ook H 1.6 Landschap en cultuurhistorie (uitvoering van het beleid is gebaseerd op de) Nota "Actualisatie en uitvoering natuur- en landschapsbeleid Meer Gruin in Grunn" (april 2004) "In het agrarisch cultuurlandschap willen we natuurwaarden behouden en beschermen door het stimuleren van maatregelen." Daarbij gaat het om de volgende maatregelen: - algemene maatregelen in het agrarisch gebied - algemene maatregelen op het boerenland - algemene maatregelen door provincie, waterschappen en gemeenten, gericht op een natuurvriendelijk beheer van bermen, sloten en dijken - gebiedsspecifieke maatregelen voor weidevogelbescherming in weidevogelkerngebieden - maatregelen voor behoud en bescherming van akkervogels - ondersteuning van agrarische natuurverenigingen - bevorderen van de diversiteit aan dier- en plantensoorten - communicatie en informatievoorziening - opvang van ganzen binnen ganzenfoerageergebieden in het kader van het Beleidskader Faunabeheer van de Flora- en Faunawet

122

Commentaar/uitleg: Het betreft vooral stimuleringsbeleid. Voor deelname aan projecten is het belangrijk dat het vrijwillige karakter wordt benadrukt. Dat betekent bijvoorbeeld dat landbouwers die op vrijwillige basis natuurwaarden ontwikkelen in de toekomst niet te maken krijgen met extra beperkingen vanuit het ruimtelijkof milieubeleid als gevolg van de aanwezigheid van natuurwaarden die op vrijwillige basis zijn ontwikkeld. Voor uitvoering van projecten en maatregelen zijn subsidiemogelijkheden beschikbaar van de subsidieregeling agrarisch natuurbeheer (SAN) en provinciale projectsubsidies. De mogelijkheden van de SAN zijn vastgelegd in ons gebiedsplan Programma beheer. De bescherming van planten- en diersoorten vindt vooral plaats door maatregelen in de EHS door verbetering van de leefomstandigheden en door uitvoering van de Flora- en faunawet. Voor het behoud en herstel van soorten die karakteristiek zijn voor Groningen of soorten die van internationale betekenis zijn, willen we projecten stimuleren door het beschikbaar stellen van subsidies. Overig provinciaal beleid Gebiedsplan ganzenfoerageergebieden in de provincie Groningen (2005) Gebiedsplan programma beheer (Gedeputeerde Staten, herziening 2006) Commentaar/uitleg: Het Gebiedsplan programma beheer geeft de gebieden en doelen aan waar de provincie instrumenten in wil zetten op basis van de Subsidieregeling agrarisch natuurbeheer en de Subsidieregeling natuurbeheer. Het Gebiedsplan ganzenfoerageergebieden geeft aan welke gebieden zijn begrensd voor de opvang van ganzen. Rijk: Nota Ruimte, par. 3.3.7.1. Soortenbeleid, p. 117 "Ook buiten de VHR-, NB-wet en EHS-gebieden is veel natuur het waard om adequaat beschermd en ontwikkeld te worden." Commentaar/uitleg: Per geval dient te worden gekeken welke waarden in het geding zijn en op welke wijze schade aan deze waarden kan worden voorkomen. Verwijzingen: Gegevensbestanden biologisch meetnet (provincie) Informatie bijzondere soorten: www.natuurloket.nl Natuurbeleidsplan (1990 Min LNV) Nota "Natuur voor mensen, mensen voor natuur" (2000, min LNV) H 1.6 Landschap en cultuurhistorie H 1.10 Archeologie H 5.2 Soortenbescherming Flora- en faunawet H 5.3 Ecologische Hoofdstructuur

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water

Tel. 050 316 4543

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Als het plan ligt in de streekplanaanduiding "Landbouw", "Landbouw in grootschalig open gebied", "Landbouw in gaaf landschap" of "Landbouw in gebied met belangrijke natuurwaarden" dan moet worden nagegaan of en welke waarden in het geding zijn (bijvoorbeeld overwinteringsgebied voor ganzen, kenmerkend reliëf of verkavelingspatronen) zie ook fig. 3.3.1 en 3.3.2 in H4 van POP 2. • Als blijkt dat die waarden door ingrepen kunnen worden aangetast, dan moet een aanlegvergunningenstelsel worden opgenomen (bijvoorbeeld voor egaliseren, ontgronden, diepploegen, scheuren van grasland e.d.) ter bescherming van aanwezige waarden.

123

• •

Worden karakteristieke soorten of soorten van internationale betekenis of hun leefgebieden bedreigd door het plan? Voor ganzenfoerageergebieden mogen geen planologische beperkingen aan de agrarische bedrijfsvoering worden opgelegd die voort zouden kunnen vloeien uit het tijdelijk en vrijwillig gedogen van foeragerende ganzen.

124

H 5.5

Milieubeschermingsgebieden

In de milieubeschermingsgebieden zet de provincie het instrumentarium van de Wet Milieubeheer in om een bijzondere milieukwaliteit te bereiken. POP2: hfdst 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 21 Extra aandacht voor EHS, onderdeel Milieubeschermingsgebieden, p. 46 en kaart 2 (Aanduidingen water en milieu); hfdst. 3.5 Schoon en veilig Groningen, par. 36 Milieukwaliteit, onderdeel Milieubeschermingsgebieden. p. 60 "(…) in milieubeschermingsgebieden (kaart 2) wordt met stimuleringsmaatregelen gestreefd naar een bijzondere milieukwaliteit (paragraaf 3.5). Per gebied stellen we vast of de actuele milieukwaliteit voldoet aan de eisen, die daaraan worden gesteld vanuit de aan het gebied toegekende functies en/of de in het gebied aanwezige waarden. Voldoet de milieukwaliteit niet, dan wordt eerst nagegaan hoe die voldoende kan worden verbeterd met instrumenten, die door het Rijk worden ingezet voor het realiseren van de landelijk geldende kwaliteitsdoelstellingen. Waar dit onvoldoende effect sorteert, wordt vervolgens aanvullend instrumentarium ingezet (maatwerk)." p. 46 "De provincie heeft gebieden aangewezen waarbinnen, vanwege het gebruik of de aanwezige waarden, bijzondere bescherming geboden moet worden aan het milieu of waar een bijzondere milieukwaliteit moet worden nagestreefd. Die bijzondere kwaliteit kan bestaan uit strengere kwaliteitsnormen of uit het versneld bereiken van de basiskwaliteit en/of de streefwaarden. (…) Deze gebieden zijn zover uitgebreid, dat alle verdroogde natuurgebieden en de watersystemen van Drentse Aa, Hunze, Dwarsdiep/Matsloot, Ruiten Aa en Reitdiep (kaart 2) er geheel binnen vallen. Het aantal wierden dat deel uitmaakt van het milieubeschermingsgebied is op basis van onderzoeksresultaten en veranderd grondgebruik uitgebreid. In milieubeschermingsgebieden van categorie I (bescherming van grondwater en stilte en aangewezen Staatsnatuurmonumenten of wetlands) geldt een hoger beschermingsniveau via regels in de Provinciale Milieuverordening. In de overige milieubeschermingsgebieden (categorie 2) willen we een bijzondere milieukwaliteit bereiken door het stimuleren van maatregelen op vrijwillige basis. Dit zijn gebieden met kwetsbare natuur- en landschapswaarden." p. 60 Commentaar/uitleg: Tot de milieubeschermingsgebieden behoren de stiltegebieden, de grondwaterbeschermingsgebieden en de gebieden met kwetsbare natuur – en landschappelijke waarden, waaronder de Ecologische Hoofd Structuur (EHS), wierden en essen. De doelstellingen voor deze gebieden, voor zover die verder gaan dan het landelijke milieu- en waterhuishoudingsbeleid, kunnen slechts worden bereikt door inzet van stimuleringsmaatregelen. Voor de gebieden Westerkwartier, Gorecht, Westerwolde en de wierden zijn in het kader van de Stimuleringsregeling Gebiedsgericht Beleid (SGB) gebiedsplannen opgesteld. Hierin staan voor verschillende beleidsvelden korte en lange termijn doelstellingen opgesomd en gewenste ontwikkelingen beschreven. Stiltegebieden Op grond van de Wet milieubeheer zijn in de Provinciale Milieuverordening regels opgenomen over beperking van geluid in “stiltegebieden”. Aan deze regels is ook een door G.S. vastgestelde “toestellenlijst” verbonden.

125

POP2: hfdst 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 21 Extra aandacht voor de EHS, onderdeel Stilte, rust en duisternis, p. 47; hfdst 3.5 Schoon en veilig Groningen, par. 36 Milieukwaliteit, onderdeel Milieubeschermingsgebieden, p. 60 en onderdeel Stilte p. 61; POP2- kaart 2: stiltegebieden. “Stilte en rust worden zoveel mogelijk behouden. Niet alleen om natuurwaarden die gevoelig zijn voor verstoring te beschermen, maar ook om de mens in staat te stellen te genieten van natuur en landschap. Onderzocht wordt of de huidige regelgeving voor natuurgebieden voldoende mogelijkheden biedt voor het bevorderen van rust en stilte of dat aanvullende beheersmaatregelen gewenst zijn” p. 47 “De Waddenzee, het Lauwersmeergebied en de oevers van het Schildmeer zijn stiltegebied. Binnen deze gebieden gelden de stilteregels uit de Provinciale Milieuverordening.” p. 61 Commentaar/ uitleg: De provincie Groningen heeft zich bij de aanwijzing van stiltegebieden beperkt tot gebieden die van rechtswege al stiltegebieden zijn, namelijk de natuurmonumenten Waddenzee (inclusief kwelders, Eems en Dollard), Lauwersmeergebied en de oeverzones van het Schildmeer. In het stiltegebied Waddenzee zijn zogenaamde uitzonderingsgebieden aangewezen rond de Eemshaven en het havengebied van Delfzijl. Hier zijn de stilteregels niet van toepassing. De stilteregels bevatten o.a. een lijst met verboden toestellen ter voorkoming en beperking van geluidhinder. Van die regels kan in sommige gevallen ontheffing worden verleend. Ruimtelijke plannen binnen stiltegebieden moeten voldoen aan het POP2 en worden afgestemd met de regels in de Provinciale Milieuverordening. Bij plannen in de omgeving van stiltegebieden wordt gevraagd de effecten van die plannen op het stiltegebied te betrekken in de ruimtelijke afweging. Grondwaterbeschermingsgebieden/ waterwingebieden Ter bescherming van het grondwater en van de drinkwatervoorziening stelt de provincie Groningen in de grondwaterbeschermingsgebieden en de waterwingebieden beperkingen aan de ruimtelijke ontwikkelingen. POP2: hfdst 3.5: Schoon en veilig Groningen, par. 36 Milieukwaliteit, onderdeel Grondwaterbeschermingsgebieden, p.60; hfdst 3.3, Karakteristiek Groningen, par. 21 Extra aandacht voor EHS, onderdeel Milieubeschermingsgebieden, p. 46; POP2-kaart 2 Aanduidingen water en milieu. “In grondwaterbeschermingsgebieden ( kaart 2) zijn de volgende ruimtelijke ontwikkelingen niet toegestaan: • Aanleg van nieuwe wegen ( behalve wegen die in de landinrichtingsprojecten worden aangelegd); • Ingrepen die leiden tot fysische bodemaantasting; • Aanleg van verblijfsrecreatieve complexen (aanleg van dagrecreatieve voorzieningen is toegestaan, mits voorzieningen worden getroffen om de lozing van schadelijke stoffen te voorkomen); In waterwingebieden ( kaart2) zijn alleen activiteiten toegestaan, die direct of indirect samenhangen met de feitelijke drinkwaterwinning." p. 60 Commentaar/ uitleg: Ruimtelijke plannen binnen een grondwaterbeschermingsgebied en/ of een waterwingebied moeten voldoen aan de genoemde criteria in het POP2. Gemeenten dienen deze plannen eveneens af te stemmen met de Provinciale Milieuverordening waarin gedrags- en verbodsregels zijn gegeven voor de grondwaterbeschermingsgebieden. Als er een ontheffing nodig is moet, voordat een bestemmingsplan door de gemeenteraad wordt vastgesteld of voordat Gedeputeerde Staten een besluit nemen over de afgifte van een verklaring van geen bezwaar, duidelijk zijn of de ontheffing kan worden verleend. Verwijzingen: Rijk: Nationaal milieubeleidsplan 3 en Vierde Nota Waterhuishouding Provinciale Milieuverordening (Bijlage over grondwaterbeschermingsgebieden en bijlage 10 stiltegebieden)

126

Besluit tot aanwijzing van toestellen G.S. 30 maart 1992 H 1.6 Landschap en cultuurhistorie H 1.13 Watertoets H 5.1 Gebiedsbescherming Natuurgebieden: Natuurbeschermingswet,Vogel- en Habitatrichtlijn H 5.2 Soortenbescherming Flora- en faunawet H 5.8 Waddengebied H 5.9 Nationaal Park Lauwersmeer H 9.5 Bodem

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water - milieubeschermingsgebieden Westerkwartier, Westerwolde en Gorecht - grondwaterbeschermingsgebieden - stiltegebieden

Tel. 050 316 4543

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: Milieubeschermingsgebieden (categorie 2) • Geen specifieke beoordelingspunten voor ruimtelijke plannen omdat het gaat om stimuleringsbeleid op vrijwillige basis. Beoordeling van ruimtelijke plannen vindt plaats op basis van het reguliere ruimtelijke beleid (zie ook H 5.3 Ecologische Hoofdstructuur en H 1.6 Landschap en cultuurhistorie). Stiltegebieden en/of natuurgebieden • Ligt het plan of de activiteit in of nabij een stiltegebied en/of een natuurmonument? • Als een ontheffing op grond van de Provinciale Milieuverordening vereist is, valt dan te verwachten dat deze kan worden verleend? • Als er een vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet nodig is, valt dan te verwachten dat deze kan worden verleend? Hetzelfde geldt voor een benodigde ontheffing op grond van de Flora en faunawet. Grondwaterbeschermings- en waterwingebieden • Ruimtelijke plannen binnen een grondwaterbeschermingsgebied en/ of een waterwingebied moeten voldoen aan de genoemde criteria in het POP2 (zie hierboven). In de toelichting op een bestemmingsplan of de ruimtelijke onderbouwing van een aanvraag om een verklaring van geen bezwaar van Gedeputeerde Staten als bedoeld in artikel 19 WRO moet hieraan aandacht worden besteed. • Bestemming, inrichting en gebruik van gronden moeten zijn afgestemd op de Provinciale Milieuverordening. In de Plantoelichting/ ruimtelijke onderbouwing moet hieraan aandacht worden besteed. • Als er een ontheffing op grond van de Provinciale Milieuverordening van Gedeputeerde Staten nodig is moet, voordat een bestemmingsplan door de gemeenteraad wordt vastgesteld of voordat Gedeputeerde Staten een besluit nemen over de afgifte van een verklaring van geen bezwaar ex art. 19 WRO, duidelijk zijn of de ontheffing kan worden verleend

127

H 5.6

Duisternis

In de provincie Groningen zijn nog veel gebieden waar het 's nachts donker is. Hinderlijke lichtbronnen moeten worden vermeden. POP2: hfdst 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 21 Extra aandacht voor EHS, onderdeel Stilte, rust en duisternis, p. 47 "Duisternis in de nacht bevordert het natuurlijk karakter van onze omgeving. " Commentaar/uitleg Nachtelijke duisternis is in Nederland een bijzonderheid aan het worden. Het is belangrijk hiervoor aandacht te hebben. Als bronnen van verstoring van de duisternis kunnen worden genoemd: assimilatiebelichting van glastuinbouw, bovenmatige verlichting van sportaccommodaties, gasinstallaties, wegen, industrieparken en lichtreclames. Tegenwoordig wordt duisternis vaak in verband gebracht met zaken als veiligheid, energiebesparing, verstoring van het dag-en-nachtritme, desoriëntatie van dieren en aantasting van de beleving van duisternis. Gemeentes wordt gevraagd bij het opstellen van plannen ten behoeve van ruimtelijke ontwikkelingen de mogelijke effecten van lichtvervuiling op natuur en landschap in de afweging te betrekken. Werken met lichtplannen is een optie. Een lichtplan is een advies van derden zoals van producenten van armaturen en lichtbronnen over een zo duurzaam mogelijke inrichting van bijvoorbeeld een bestemmingsplan. Rijk: Derde Nota Waddenzee, deel 4 van de planologische kernbeslissing (tekst na parlementaire instemming), januari 2007, 2.1. Doelstellingen voor de Waddenzee, p. 9 "behoud van: de landschappelijke kwaliteiten, met name rust, weidsheid, open horizon en natuurlijkheid inclusief duisternis." Commentaar/uitleg: Het kabinet zet zich in om verstoring van de nachtelijke duisternis door grootschalige lichthinder van bijvoorbeeld kassencomplexen, te voorkomen. Verwijzingen: H 4.6 Glastuinbouw – PKB-Waddenzee: deel 4 van de planologische kernbeslissing Derde Nota Waddenzee, januari 2007 – Nota Ruimte, par. 3.3.5.1. EHS-gebieden p. 114 Contactpunt: Afdelingssecretariaat Milieuvergunningen

Tel. 050 316 4760

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Als het bestemmingsplan ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk maakt die lichtvervuiling van de directe omgeving en van natuur en landschap kunnen veroorzaken welke beschermende maatregelen (bv. in de APV) worden dan getroffen? Maatregelen aan de bron dan wel zonering? • Is er een lichtplan opgesteld (facultatief)?

128

H 5.7

Compensatiebeginsel

Het beleid is er op gericht dat ingrepen in het landelijke gebied niet mogen plaats vinden als deze schadelijk zijn voor natuurwaarden. Soms is echter een ingreep onvermijdelijk. In het provinciaal omgevingsplan (POP2) is aangegeven dat in zo'n geval eventuele schade moet worden gecompenseerd. Dit uitgangspunt heet het compensatiebeginsel. POP2: hfdst 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 24 Verlies natuur en bos compenseren p. 48 en onderdeel Compensatie natuur en bos, p. 48 “Soms wegen maatschappelijke belangen zo zwaar, dat een ingreep moet worden toegestaan die schadelijk is voor natuur en bos. Bij verlies van waarden willen we dat de schade die daarbij ontstaat wordt gecompenseerd. p. 48 Onderdeel Compensatie natuur en bos: "Eerst moet echter na zorgvuldige afweging van alle betrokken belangen blijken dat redelijke alternatieven voor een ingreep ontbreken. Daarbij moet nadrukkelijk in beeld komen hoe schade vooraf kan worden beperkt. Verlies moet zowel in kwalitatieve als kwantitatieve zin worden gecompenseerd. ” p. 48 Commentaar/uitleg: De manier waarop schade aan bos en natuurwaarden moet worden gecompenseerd is uitgewerkt in de "Uitwerkingsnotitie compensatie bos en natuur in de provincie Groningen". De uitwerkingsnotitie geeft de spelregels bij de toepassing van het compensatiebeginsel en geeft een stappenplan. In geval van schade aan bos en natuur moet dit stappenschema worden doorlopen. Het stappenplan ziet er als volgt uit: Als wordt geconstateerd dat er sprake is van een schadelijke ingreep i.c. verdwijnen of aantasting van bos dan wel de aanwezige natuurlijke waarden in een gebied waarvoor het compensatiebeginsel van toepassing is, dan moet worden nagegaan of er geschikte alternatieve locaties of methoden voorhanden zijn. Zijn die niet aanwezig, dan moet worden bepaald of de ingreep van zwaarwegend maatschappelijk belang is. Indien daarvan sprake is, moet de ingreep zo goed mogelijk worden ingepast of verzacht (mitigeren) en de schade moet zoveel mogelijk worden beperkt. Voor de resterende schade moet compensatie worden geboden, in beginsel met nieuwe natuur. Er moet daarbij rekening worden gehouden met bestaande kwaliteiten en er moet een "inpassing- en compensatieplan" worden overlegd. Het compensatiebeginsel is van toepassing in de volgende POP2-gebiedscategorieën: - Natuur - Bos - Wadden/ natuur - Landbouw met bijzondere natuurwaarden - Landbouw in gaaf landschap - Natuur- en bosgebieden in gebieden met de functie landbouw en landbouw in grootschalig open gebied - In alle gebiedscategorieën: biotopen van bijzondere soorten (soortenbeleid) en biotopen van Vogel- en Habitatrichtlijn soorten. Per gebiedscategorie is in de uitwerkingsnotitie aangegeven welke waarden en in hoeverre moet worden gecompenseerd. Compensatie Boswet. Let op: ook de Boswet, Tracewet en Wet Milieubeheer regelen gevallen waarin compensatie vereist is! Boswet Het doel van de Boswet is het in stand houden van het Nederlandse bosareaal, zowel kwalitatief als kwantitatief. De minister van LNV is het bevoegde gezag van de wet, Dienst Regelingen is de uitvoerende instantie. De provincie adviseert de minister over Boswetaangelegenheden op haar grondgebied. Naast advisering heeft de provincie een taak in de handhaving.

129

Waar is de Boswet van toepassing? De Boswet is van toepassing buiten de bebouwde kom, mits er voor de gemeente een "Bebouwde kom Boswet" vastgesteld is. De Boswet is van toepassing op bos en houtopstanden met een oppervlakte groter dan 10 are of meer dan 20 bomen in rijbeplanting. Bij houtopstanden kan worden gedacht aan bijvoorbeeld houtwallen, houtsingels, lintbegroeiing van heesters of struiken en bosplantsoen. Waar is de Boswet niet van toepassing? 1. De Boswet geldt niet wanneer er een werk uitgevoerd wordt in een onherroepelijk goedgekeurd bestemmingsplan. 2. De Boswet geldt niet wanneer men dunning uitvoert. Onder dunning verstaan we activiteiten die de leefbaarheid van de overblijvende bomen ten goede komt. 3. De Boswet geldt niet voor: * Erven en tuinen * Eenrijige beplantingen van populieren of wilgen op of langs landbouwgronden (met uitzondering van knotwilgen en knotpopulieren) * Een- of meerrijige beplantingen van populieren of wilgen langs wegen (met uitzondering van knotwilgen en knotpopulieren) Italiaanse populier, Linde, Paardenkastanje en Treurwilg. Binnen drie jaar na het uitvoeren van een velling is men verplicht om daar waar men bomen geveld heeft nieuwe bomen te plaatsen (herplantplicht) en moet de herplant aangeslagen zijn. De Boswet gaat ervan uit dat de bomen worden teruggeplaatst op dezelfde plek als waar zij geveld zijn. In veel gevallen is dit niet mogelijk. Daarom biedt de Boswet de mogelijkheid voor compensatie. De Dienst Regelingen vraagt de provincie om advies over een ingediend compensatieverzoek. In verband hiermee wordt aangeraden de provincie in een vroeg stadium te betrekken bij het compensatieverzoek, zodat zij mee kan denken over de mogelijkheden. Nota Ruimte, par. 3.3.5.1. EHS-gebieden p. 114-115 en par. 3.3.5.3. Compensatie (VHR-NB-wet en EHS) p. 116 "Binnen de gebieden waar het 'nee, tenzij'- regime van kracht is, zijn nieuwe plannen of handelingen niet toegestaan indien deze wezenlijke kenmerken of waarden van het gebied significant aantasten, tenzij er gen reële alternatieven zijn èn er sprake is van redenen van groot openbaar belang. Voor ingrepen die aantoonbaar aan de criteria voldoen geldt het vereiste dat de schade zoveel mogelijk moet worden beperkt door mitigerende maatregelen. Resterende schade dient te worden gecompenseerd." p. 114 Commentaar/uitleg: De nota geeft aan wat met wezenlijke kenmerken en waarden wordt bedoeld. De wezenlijke kenmerken en waarden zijn de actuele en potentiële waarden, gebaseerd op de natuurdoelen voor het gebied. Indien het gebied wel als EHS is begrensd, maar een agrarische bestemming heeft, hoeft alleen rekening te worden gehouden met de actuele natuurwaarden en nog niet met de potentiële. Dit betekent dat voortzetting of uitbreiding van het agrarische gebruik over het algemeen mogelijk is. In paragraaf 3.3.5.3. worden de voorwaarden voor compensatie genoemd. Voor Vogel- en Habitatrichtlijnen in en buiten de EHS gelden scherpere eisen. Hier is financiële compensatie niet mogelijk. Als een ingreep significant effect heeft op deze gebieden is men verplicht vooraf en tijdig vervangende natuur aan te leggen, op een zodanige wijze dat de samenhang van Natura 2000 (de Europese Ecologische Hoofdstructuur) niet in gevaar komt. Verwijzingen: Uitwerkingsnotitie compensatie bos en natuur in de provincie Groningen (G.S. september 2002) H 5.3 Ecologische Hoofdstructuur H 5.4 Agrarisch cultuurlandschap Algemene Handreiking Natuurbeschermingswet 1998, september 2005, ministerie van LNV http://www.minlnv.nl/natuurwetgeving Checklist gewijzigde Natuurbeschermingswet 1998, ministerie van LNV, 2006 Handreiking Bestemmingsplan en Natuurwetgeving van het ministerie van LNV, 2005

130

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water

Tel. 050 316 4543

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Als sprake is van ingrepen in één van de genoemde gebieden waarvoor het compensatiebeginsel geldt dan moet worden nagegaan of de ingreep schadelijke gevolgen heeft voor het gebied. • Als daar sprake van is moet worden nagegaan of er alternatieven zijn waarbij geen schade aan natuur en landschap wordt toegebracht. Hier moet in de toelichting op het plan aandacht aan worden geschonken. • Indien er geen alternatief voorhanden is, moet worden onderbouwd dat sprake is van een ingreep van zwaar maatschappelijk belang. (NB. Verschil in eisen tussen Vogelrichtlijn- en Habitatgebieden)] • De ingreep moet zo goed mogelijk worden ingepast of verzacht. De resterende schade moet worden gecompenseerd met nieuwe natuur of bos. Hierbij moet rekening worden gehouden met bestaande kwaliteiten. Aan de inpassing en compensatie moet in de toelichting aandacht worden geschonken. Er moet een "inpassings- en compensatieplan" worden toegevoegd. • In de plantoelichting moet aandacht worden geschonken aan de economische uitvoerbaarheid van de compensatie. De uitvoering van de compensatie moet financieel zeker zijn gesteld. • Als compensatie plaatsvindt in het zelfde plangebied als de voorgenomen activiteit, dan moet in dat plan ook de compensatie zijn geregeld. Als compensatie plaatsvindt buiten het plangebied, dan moet het besluit over de compensatie tegelijk met de vaststelling van het plan worden genomen. Het vaststellingsbesluit moet uiterlijk zijn genomen voordat Gedeputeerde Staten een besluit over de goedkeuring moeten nemen. • Is de Boswet van toepassing? • Gaat het om bos en houtopstanden met een oppervlakte groter dan 10 are of meer dan 20 bomen in rijbeplanting? • Is er sprake van compensatie?

131

H 5.8

Waddengebied

Een deel van de Nederlandse Waddenzee ligt in de provincie Groningen. Voor het Waddengebied geldt specifiek beleid. POP2: Inleiding, p. 7 en hfdst 3.3, par. 21 Extra aandacht voor EHS, onderdeel Waddenzee, p 47 en kaart 1 (Functiekaart 2010). "Het Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzee 1995, dat een gebiedsgerichte uitwerking is van het Streekplan 1994 en het Milieubeleidsplan 1995-1998, blijft wel van kracht." p. 7 "Het beleid voor de Waddenzee (inclusief Eems en Dollard) is gericht op duurzame bescherming en ontwikkeling van de Waddenzee als natuurgebied en op het behoud van het unieke open landschap. Binnen deze doelstelling zijn menselijke activiteiten met een economische en recreatieve betekenis mogelijk. De drie Waddenprovincies voeren gezamenlijk beleid dat is vastgelegd in het Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzee (IBW) van 1995, dat tevens de status heeft en houdt van gebiedsgerichte uitwerking van het Streekplan 1994 en het Milieubeleidsplan 1995-1998. Het IBW heeft ook zijn invloed op activiteiten buiten het gebied, die effecten (kunnen) hebben op de Waddenzee." p. 47 Commentaar/uitleg: Het Groninger Waddengebied maakt deel uit van het POP2. Voor het Waddengebied geldt een aparte Planologische Kernbeslissing (pkb): de Derde Nota Waddenzee (deel 4, januari 2007). Het Groninger deel van het pkb-gebied wordt in het oosten begrensd door het tussen Nederland en Duitsland betwiste gebied in het Eemsestuarium. Aan de zuidzijde wordt het pkb-gebied begrensd door de buitenteen van de hoogwaterkeringen en havendammen en de havenmondingen van het vasteland. Een nadere omschrijving van de grenzen staat in de pkb genoemd. Het Waddengebied bestrijkt niet alleen het pkb-gebied maar ook de aanliggende eiland- en kustgemeenten. Vanwege de bijzondere natuurwaarden wordt de Waddenzee aangewezen als Natura 2000-gebied. Natura 2000 is een netwerk van Europese natuurgebieden. Sinds 1991 is de Waddenzee al Vogelrichtlijngebied. Het Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzeegebied (IBW 1995) geldt voor hetzelfde gebied als waarop de Derde Nota Waddenzee van toepassing is, maar bevat geen essentiële beleidselementen voor het binnendijkse gebied, omdat hiervoor de beleidsuitspraken in het POP2 leidend zijn. Niettemin bevat het IBW ook een aantal uitspraken (in verband met mogelijke externe werking op natuurwaarden voor de Waddenzee) over bijvoorbeeld havens, windmolens en gaswinning, waaraan in samenhang met het POP2 getoetst moet worden. In de Milieuverordening provincie Groningen (PMV) is de Waddenzee aangewezen als milieubeschermingsgebied, waarvoor de regels gelden van bijlage 10, die geluidhinder moeten voorkomen of beperken. Ook staan in de PMV activiteiten benoemd, ten aanzien waarvan het opstellen van een milieueffectrapportage (m.e.r.) verplicht is. Deze regels, neergelegd in bijlage 8, zijn aanvullend op de landelijke geldende m.e.r.-verplichtingen. Nota: Naar een nieuw watersportbeleid voor de Waddenzee (april 1999) Commentaar/uitleg: Voor de Waddenzee geldt de provinciale Nota "Naar een Nieuw Watersportbeleid" (Gedeputeerde Staten 1999), als interim-beleid op weg naar een nieuw Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzeegebied. Het Rijk heeft voor de havens in en aan de Waddenzee een plafond ingesteld (de Lauwersmeerhavens zijn hier meegerekend). In de planologische kernbeslissing (PKB) Derde Nota Waddenzee (deel 4, p. 15) staat dat er geen nieuwe jachthavens in of direct grenzend aan de Waddenzee mogen worden aangelegd. Op initiatief van de Waddenprovincies wordt - zoals in bovengenoemde Nota is aangekondigd - een convenant opgesteld tussen Rijk, Waddenprovincies en Waddengemeenten. Hierin wordt een integraal beleid voor het beheersbaar maken en houden van recreatie en toerisme op de Waddenzee uitgewerkt. Indien het convenant op 31 december 2007 nog niet in werking is getreden en het alsnog nodig blijkt een capaciteitsbeleid voor jachthavens te hanteren, dan zal het kabinet de PKB op dit onderdeel partieel herzien.

132

Plannen voor aanleg van nieuwe jachthavens of uitbreiding van bestaande jachthavens in of bij de gebieden die zijn aangemeld/aangewezen op grond van de Habitat- en/of Vogelrichtlijn (Lauwersmeer, Waddenzee) zullen eveneens moeten worden getoetst aan deze richtlijnen. Zie ook onderwerp Gebiedsbescherming Natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Habitat- en Vogelrichtlijn, zie H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden. Ook moet in alle gevallen toetsing plaatsvinden op basis van de Flora- en faunawet (zie verder H 5.2 Soortenbescherming: Flora- en faunawet) Denk verder om eventuele M.e.r-(beoordelings)plicht. Verwijzingen: www.waddenzee.nl Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzeegebied (februari 1995) Derde Nota Waddenzee, aangepast deel 3a, Tweede Kamer 31 oktober 2006 H 1.15 Milieueffectrapportage (MER) H 5.9 Nationaal Park Lauwersmeer H 6.3 Vaarrecreatie, jachthavens H 7.1 Militaire oefenterreinen

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Economische Zaken - recreatie Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water Afdelingssecretariaat Milieutoezicht Afdelingssecretariaat Algemene, Bestuurlijke en Juridische Zaken - internationaal overleg

Tel. 050 316 4462 Tel. 050 316 4543 Tel. 050 316 4323 Tel. 050 316 4238

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Als het plan in het gebied van de PKB Waddenzee ligt, dan moet het plan daaraan worden getoetst. Ligt het plan binnen de werkingssfeer van het IBW dan moet het plan in samenhang met het POP2 ook daaraan worden getoetst. • Voor sommige ontwikkelingen is (tijdig) overleg noodzakelijk met Duitsland. • Toetsen of de regels voor stiltebescherming uit de PMV van toepassing zijn • Toetsen of de verzwaarde m.e.r.-verplichtingen uit de PMV van toepassing zijn

133

H 5.9

Nationaal Park Lauwersmeer

Het Lauwersmeer, natuurgebied van internationale allure, is een Nationaal Park (NP). De status van Nationaal Park brengt op zichzelf geen juridisch bindend kader met zich mee. Daarnaast is het NP Lauwersmeer in 2000 aangewezen als 'speciale beschermingszone' in het kader van de Vogelrichtlijn (Europese richtlijn). De implementatie van de Europese richtlijn in de Nederlandse wetgeving heeft plaatsgevonden in de Natuurbeschermingswet 1998. Deze wet is in oktober 2005 in werking getreden. Het Ballastplaatbos is uitgezonderd van de Vogelrichtlijn, maar valt wel onder de werking van de Natuurbeschermingswet. De toepassing van de NB-wet kent een zogenaamde "externe werking", die invloed kan hebben op gebieden in de omgeving. Ook is het gebied aangewezen als 'beschermd wetland' op grond van de Conventie van Ramsar. POP2: hfdst 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 21 Extra aandacht voor EHS, onderdeel Nationale Parken en onderdeel Stilte, rust en duisternis p. 47; par. 25 Naar een natuurlijker waterbeheer, onderdeel Lauwersmeer, p. 49-50; hfdst 3.5 Schoon en veilig Groningen, par. 36 Milieukwaliteit, onderdeel Stilte, p. 61. "Wij nemen actief deel aan de verdere ontwikkeling van het Nationaal Park Lauwersmeergebied. Het Overlegorgaan heeft het Beheer- en inrichtingsplan Nationaal Park Lauwersmeer vastgesteld. (……)De afstemming van het waterbeheer op zowel de eisen van de boezemfunctie als de natuurfunctie van het meer is belangrijk." p. 47 "Duisternis in de nacht bevordert het natuurlijk karakter van onze omgeving. Wij zullen nagaan welke regelgeving mogelijkheden biedt om deze kwaliteit te behouden." p. 47 15

"Het Overlegorgaan van het Nationaal Park Lauwersmeergebied onderzoekt de mogelijkheden voor een natuurlijker waterhuishouding van het Lauwersmeer. Daarbij wordt ook gekeken naar geleidelijke overgangen tussen zoet en zout water. De resultaten worden ingebracht in de onderzoeken naar de toekomstige waterhuishouding van Groningen, Noord-Drenthe en Fryslân…." p. 49-50 "De Waddenzee, het Lauwersmeergebied en de oevers van het Schildmeer zijn stiltegebied." p. 61 Commentaar/uitleg: In maart 2003 is een Beheer- en Inrichtingsplan (BIP) voor het Nationaal Park Lauwersmeer vastgesteld. Het betreft een beleidsplan waarin het beleid voor de komende 10 jaar staat. Het Lauwersmeergebied is in het POP2 aangewezen als stiltegebied. Hier gelden de stilteregels uit de Provinciale Milieuverordening (zie ook H 5.5 Milieubeschermingsgebieden) Het Lauwersmeer heeft in november 2003 de definitieve status van Nationaal Park verworven. Het besluit dat de minister van LNV hiertoe genomen heeft, is gebaseerd op het vastgestelde Beheer- en Inrichtingsplan (BIP). Rijk: Nota Ruimte, par. 3.3.2. Natuur: bescherming van natuurgebieden, p. 112 Nederland heeft zich in mondiaal verband verplicht om grootschalige gebieden die een of meer nationaal of internationaal belangrijke ecosystemen vertegenwoordigen, als nationaal park aan te wijzen. Het beleid is gericht op het instellen van 18 nationale parken. Voor Groningen is het Nationaal Park Lauwersmeer van belang. De nationale parken kennen geen eigenstandig ruimtelijk beleid. Het Rijk stimuleert de samenwerking van overheden, beheerders en grondeigenaren binnen de parken en investeert in de educatieve functie van de parken.

15

i.c. het Bestuurlijk Overleg Watervisie Lauwersmeer (BOWL)

134

Verwijzingen: Ruimtelijke visie Lauwersmeergebied, Wissing Stedebouw en ruimtelijke vormgeving bv in opdracht van de provincie Groningen en de gemeente De Marne, augustus 2002 In concept: Watervisie Lauwersmeer, opdrachtgever is BOWL Stroomgebiedsvisie, opdrachtgever is Stuurgroep Water 2000+ Beheer en Inrichtingsplan Lauwersmeer, opdrachtgever is het Overlegorgaan Nationaal Park Lauwersmeer H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel- en Habitatrichtlijn H 5.2 Soortenbescherming Flora- en faunawet H 5.3 Ecologische Hoofdstructuur H 5.5 Milieubeschermingsgebieden

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water

Tel. 050 316 4543

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Als het plan binnen een gebied ligt dat onder de Natuurbeschermingswet valt, dan moet uit de plantoelichting blijken wat de effecten zijn van het plan op de natuurwaarden in het gebied (zie H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel- en Habitatrichtlijn). • Als het plan in het gebied ligt waarin sprake kan zijn van "externe werking" op basis van de Natuurbeschermingswet, dan moet in de plantoelichting zijn aangegeven of er sprake is van verslechtering of verstoring of van significante effecten (zie H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel- en Habitatrichtlijn). • Er moet onderzoek zijn gedaan naar de gevolgen van het plan voor de beschermde plant- en diersoorten in het Lauwersmeergebied (zie H 5.2 Soortenbescherming: Flora- en faunawet). • Valt te verwachten dat een benodigde vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet of een ontheffing op grond van de Flora- en faunawet verleend kan worden?

135

Hoofdstuk 6 Recreatie H 6.1

Cultuurtoerisme

De provincie wil de Groningse cultuur verder ontsluiten voor zowel toeristen als de eigen bevolking. Cultuur in de meest brede zin van het woord: kunst, historie, streekcultuur, streekproducten, cultureel erfgoed, etc. POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 9 Kansen voor toerisme en recreatie, onderdeel Cultuurtoerisme, p. 31 “Toeristisch-recreatief medegebruik van natuur, landschap en cultuurhistorisch erfgoed wordt binnen bepaalde grenzen bevorderd. De nadruk ligt daarbij op kleinschaligheid, kwaliteit, selectieve realisatie van karakteristieke logiesaccommodaties, ketenvorming, promotie en marketing. Inmiddels is de voor de provincie Groningen veronderstelde marktpotentie van karakteristieke logiesaccommodaties gerealiseerd en operationeel. Mede om het toerisme te bevorderen zetten wij onze steun aan culturele evenementen en instellingen voort." Commentaar/uitleg: Zowel grootschalige evenementen (zoals Delfsail) als kleinschalige evenementen (zoals de Jazzfietstour) zijn vanuit toeristisch perspectief aantrekkelijk en dragen ook bij aan de versterking van het positieve imago van onze provincie. De provincie zet niet langer in op het bevorderen van karakteristieke logiesaccommodaties. Zoals aangegeven in het POP2 is de binnen de provincie Groningen veronderstelde marktpotentie inmiddels benut. Overigens zijn er ook vanuit ruimtelijk oogpunt grenzen gesteld aan de groei van de toeristisch/recreatieve sector. Deze mag niet ten koste gaan van de kwaliteiten van natuur en landschap in onze provincie. Voorzover voorgenomen activiteiten gepaard gaan met bouwen kan dat leiden tot strijd met het algemene provinciale beleid voor het buitengebied.

Verwijzingen: Nota Belvedere, zie www.belvedere.nu H 1.1 Duurzame ontwikkeling H 1.2. Duurzaam bouwen H 1.6 Landschap en cultuurhistorie H 1.7 Beschermde stads- en dorpsgezichten, monumenten H 1.10 Archeologie H 4.8 Niet-agrarische nevenactiviteiten agrarische bedrijven H 4.10 Vrijkomende (agrarische) gebouwen Contactpunt: Afdelingssecretariaat Economische Zaken (toerisme en recreatie)

Tel. 050 316 4462

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Als de voorgenomen activiteiten plaatsvinden in een vrijkomend (agrarisch) pand moet het plan in overeenstemming zijn met het provinciale beleid m.b.t. vrijkomende (agrarische) gebouwen (zie H 4.10 Vrijkomende (agrarische) gebouwen) • Als er sprake is van niet-agrarische nevenactiviteiten bij een agrarisch bedrijf moet het plan in overeenstemming zijn met het provinciale beleid t.a.v. deze nevenactiviteiten (zie H 4.8 Nietagrarische nevenactiviteiten agrarische bedrijven) • Valt te verwachten dat een benodigde vergunning op grond van de Monumentenwet verleend zal worden?

136

H 6.2

Routegebonden recreatie en dagrecreatie

Routegebonden recreatie Hiermee worden alle vormen van recreatie bedoeld waarbij de recreant zich verplaatst langs wegen, paden of vaarwegen en de recreant dit verplaatsen zelf als toeristisch/recreatieve activiteit beschouwt. POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 9 Kansen voor toerisme en recreatie, onderdeel Natuur en landschap p 31; hfdst. 3.2 Wonen in Groningen, par. 12. Aantrekkelijk woonmilieu stadsranden, onderdeel Richtlijnen p. 35; hfdst. 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 21 Extra aandacht voor EHS, onderdeel Combinatie met andere functies, p 46; hfdst. 3.6 Functietoekenning, onderdeel Natuur, p 72 en onderdeel Recreatie p 72. “Om het autoverkeer te beperken willen we een systeem van recreatieve routes in stand houden met op de knooppunten voorzieningen waar men van vervoerswijze kan wisselen.” p. 31 "De ontsluiting van stad naar landelijk gebied en andersom moet gewaarborgd zijn. Speciale aandacht is nodig voor de fietsinfrastructuur." p. 35 “Natuurgebieden kunnen worden opengesteld voor recreatief medegebruik. Een voorwaarde daarvoor is dat er geen afbreuk wordt gedaan aan de natuurdoelstellingen.” p. 46 “De recreatiedruk wordt beperkt via zonering en geleiding, behalve waar recreatie (of wonen) de hoofdfunctie van de oevers van een plas of meer is. De aanleg van infrastructuur is alleen mogelijk voor recreatief medegebruik en mits verenigbaar met de hoofdfunctie natuur.” p.72 “De bestaande recreatieve routestructuur wordt gehandhaafd en versterkt.” p.72

Beleidsnota “Toeristisch Groningen een karaktervol perspectief” (Provinciale Staten 2001). “Wij zetten ons in voor uitbreiding en kwaliteitsverbetering van het netwerk voor routegebonden vormen van recreatie, waarbij recreatie dicht bij huis een belangrijk beleidsthema is.” “Wij gaan onze aandacht richten op het aantrekkelijker maken van fietsroutes vanuit de stad naar het ommeland en omgekeerd.” “In principe zijn alle delen van de provincie geschikt om verder te ontsluiten voor recreatief fietsen, ook in combinatie met utilitair fietsverkeer.” “Bij verbetering van de recreatieve infrastructuur richten wij ons op ontbrekende schakels. Dit betekent dat prioriteiten worden gelegd bij kortsluitingen en het opheffen van knelpunten.” “Wij streven naar versterking van de basisvoorzieningen (bewegwijzering, informatievoorziening en rustpunten).” Plankader “Wandelen en Fietsen” (Gedeputeerde Staten 2002). Commentaar/uitleg: De provincie wil routegebonden recreatie stimuleren. Voorwaarde is dat een en ander niet ten koste mag gaan van de kwaliteiten van natuur en landschap. Bij natuur moet niet alleen worden gedacht aan natuurwaarden in natuurgebieden, maar ook in landbouwgebieden. Het plankader bevat een nadere uitwerking van het beleid m.b.t. wandelen en fietsen uit de beleidsnota. Op kaart zijn alle fietspaden weergegeven en er worden kwaliteitscriteria genoemd waaraan fietsen wandelvoorzieningen moeten voldoen. Tevens zijn op kaart de belangrijkste fiets- en wandelroutes aangegeven. Rijk: Nota Vitaal Platteland p. 62-63, kaart 12 en 12 op p. 78-79 Nota Ruimte: p. 128. Provincies en gemeenten beschermen en versterken de routenetwerken voor wandelen, fietsen en recreatietoervaart, waarbij speciaal aandacht wordt geschonken aan het creëren van wandel- en fietsroutes vanuit het stedelijk gebied.

137

Commentaar/uitleg: Het ministerie van LNV ondersteunt de ontwikkeling en instandhouding van de landelijke fiets- en wandelroutes. De routes moeten knelpuntvrij gemaakt c.q. gehouden worden. De landelijke routes staan aangegeven op kaart 12 en 13 van de nota. In Groningen betreft dit voor wandelaars het Pieterpad, het Wad- en Wierdenpad en het Noaberpad en voor de fietsers de Waddenzeeroute LF 10, de Saksenroute LF 14, de NAP-route LF 9 en de Flevoroute LF 20. Het Rijk pleit er voor deze routes ook planologisch te beschermen. Het Rijk wil ook de toegankelijkheid van EHS-gebieden en de Nationale Landschappen (Middag Humsterland) voor recreatief medegebruik vergroten. Dagrecreatie Onder dagrecreatie wordt een breed scala van activiteiten verstaan. Kenmerk van dagrecreatie is dat de mogelijkheid voor nachtelijk verblijf is uitgesloten. Onder dagrecreatieve voorzieningen worden zowel eenvoudige voorzieningen zoals picknickplaatsen, fiets- en voetpaden en kanoroutes, kleinschalige voorzieningen zoals visvijvers, hertenkampen en kinderboerderijen verstaan als ook grootschaliger voorzieningen zoals zwemplassen, musea en amusementsparken. Horeca in de vorm van een dagrecreatie-ondersteunende voorziening (zoals een pannenkoekenrestaurant of een kiosk) dan wel andere beperkt op horecagebruik gerichte voorzieningen worden ook gerekend tot dagrecreatieve voorzieningen. POP2: hfdst 3.6 Functietoekenning Recreatie, p. 72, POP2 kaart 1 (functiekaart). - “De recreatieve functie van gebieden met dagrecreatie, voorzieningen voor verblijfsrecreatie en kleine recreatieve terreinen wordt gehandhaafd en versterkt.” - “De locaties worden goed ontsloten voor fiets en openbaar vervoer”. - “De waterhuishouding wordt gericht op het recreatief gebruik”. - “Waar de recreatieve hoofdfunctie dat toelaat kan de waterhuishouding op andere belangen worden gericht. Zo nodig wordt daarbij gestreefd naar een bijzondere kwaliteit." - "Voor zwemwater en viswater geldt een bijzondere kwaliteit”. Commentaar: Het gaat hier om gebieden waaraan de hoofdfunctie “recreatie” is toegekend. Verwijzingen: Beleidsnota Toeristisch Groningen, een karaktervol perspectief Plankader "Wandelen en Fietsen" POP2 hfdst. 3.1 Ondernemend Groningen p. 31-32, hfdst. 3.6. functietoekenning, p. 72 (Provinciale) Beleidsnota Fiets (Provinciale Staten 2002): beschrijft beleid op het gebied utilitair fietsverkeer Actieplan Fiets provincie Groningen 2003 Functiekaart 1, aanduiding 'recreatie' Regio Groningen-Assen, de fiets in de regio (2005) H. 9.5 Bodem: ketenbeheer grond Rijk: Nota Ruimte, par. 2.1.5 (p. 62), par. 3.1.8 (p. 104), par. 3.4.5.2. (p. 126 e.v.)

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Economische Zaken (toerisme en recreatie) Afdelingssecretariaat Verkeer en Vervoer

Tel. 050 316 4462 Tel. 050 316 4674

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Het fiets- of wandelpad moet iets toevoegen aan het bestaande fiets- en wandelpadennetwerk, bijvoorbeeld het invullen van een ontbrekende schakel, het oplossen van een knelpunt.

138

• • • • • • • • •

Betreft het een landelijke fiets- of wandelroute? Zo ja, worden deze voldoende beschermd? Worden barrières voorkomen? In natuurgebieden moet worden onderzocht welke effecten de aanleg van nieuwe en uitbreiding van bestaande routes op natuurwaarden hebben (zie ook: H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden, H 5.2 Soortenbescherming: Flora- en faunawet, H 5.3 Ecologische Hoofdstructuur). Is de aanleg/uitbreiding landschappelijk inpasbaar (zie ook: H 1.6 Landschap en cultuurhistorie, H 1.10 Archeologie)? Afhankelijk van de aard en omvang van de dagrecreatieve voorziening is een goede ontsluiting door middel van het openbaar vervoer dan wel per fiets hierbij voorwaarde. Voorwaarde voor medewerking aan uitbreiding van dagrecreatieve voorzieningen is de aanwezigheid van voldoende parkeerruimte. Ingeval water is bestemd voor recreatieve doeleinden dan dienen, indien nodig, ook de oeverstroken mede bestemd te worden voor recreatief gebruik. De nieuwe dagrecreatieve activiteit dient bij voorkeur aan te sluiten bij dan wel de bestaande recreatieve voorzieningen in de omgeving te versterken. De voorziening mag geen onevenredige afbreuk doen aan de aanwezige landschappelijke, natuurlijke dan wel cultuurhistorische waarden. De voorzieningen dienen naar aard en schaal te passen in hun omgeving.

139

H 6.3

Vaarrecreatie en jachthavens

De waterwegen spelen in de provincie Groningen een belangrijke rol. Naast de hoofdvaarwegen die naast een recreatieve waarde tevens een transportfunctie hebben, beschikt de provincie over een aantrekkelijk netwerk van recreatieve vaarwegen. Bovendien zijn de meren (Paterswoldsemeer, Zuidlaardermeer, Leekstermeer, Lauwersmeer, Schildmeer en de toekomstige Blauwe Stad) belangrijke toeristische trekpleisters. Hoofddoelen van beleid betreffen: promotie, kwaliteitsverbetering (jachthavens, aanlegplaatsen), brug- en sluisbediening, brughoogtes, milieu, kanovaren, koppeling en selectieve uitbreiding van de vaarcircuits. POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 9 Kansen voor toerisme en recreatie, onderdeel Vaarrecreatie p 32 "Vanwege de ontwikkeling van de recreatietoervaart zullen we op een beperkt aantal trajecten de belemmeringen door een beperkte doorvaarthoogte wegnemen of verminderen. Voor de rest van de vaarwegen is behoud van de huidige doorvaarthoogte het uitgangspunt. Bij nieuwe werken en aanpassingen van de infrastructuur hanteren we de criteria van de Beleidsvisie Recreatietoervaart 2000”" p. 32 Commentaar/uitleg: De Stichting Recreatietoervaart Nederland heeft landelijk het vaarwegennet onderverdeeld in klassen. De maatvoering (o.a. doorvaarthoogte, vaardiepte) verschilt per klasse. Hiervoor wordt verwezen naar de 'Beleidsvisie Recreatietoervaart Nederland 2000'. Zowel in de beleidsnota 'Toeristisch Groningen, een karaktervol perspectief' als in het POP2 geven G.S. aan dat het landelijke beleid (BRTN) tevens als uitgangspunt voor provinciaal beleid wordt gehanteerd, waarbij het algemene uitgangspunt is dat de bestaande vaarmogelijkheden in elk geval in stand moeten blijven. Verwijzingen: H 8.2 Vaarwegen Kanalenreglement, Binnenvaart Politiereglement (BPR), Keur Waterschappen

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Economische Zaken (toerisme en recreatie)

Tel. 050 316 4462

Beleidsvisie Recreatietoervaart Nederland 2000(BRTN) Hoofddoelstelling BRTN 2000: ”Het net van het Nederlandse bevaarbare water behouden en verder ontwikkelen als één aantrekkelijk, gedifferentieerd en samenhangend recreatietoervaartnet.” Provinciaal Meerjarenprogramma Landelijk Gebied 2007-2013 Commentaar/uitleg: In het PMJP zijn de doelstellingen verwoord voor de verdere ontwikkeling van de recreatieve vaarwegen. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen het landelijke toervaartnet (basistoervaartnet), dat in 2013 knelpuntvrij moet zijn en het provinciale toervaartnet, waarin verbeteringen gewenst zijn. Het hoofdvaartwegennet is te vinden op internet. Het basistoervaartnet Nederland, incl. Indeling in categorieën en bijbehorende maten, wordt weergegeven op een kaart in de BRTN. De BRTN 2000 is ook opgenomen in de Nota Ruimte. Verwijzingen: - Nota Ruimte, par. 3.1.8 (vergroten en aanpassing toeristisch-recreatieve mogelijkheden) p. 104, pkb-kaart 8 p. 127, par. 1.4.9.4. p. 47 en par. 1.3.4.2 p. 30

140

Contactpunt: Stichting Recreatietoervaart Nederland (SRN)

Tel. 0343 524757

Jachthavens Rijk: Wet op de openluchtrecreatie. In de Wet op de openluchtrecreatie wordt de volgende definitie gegeven van jachthaven: "haven met de daarbij behorende grond waar overwegend gelegenheid wordt gegeven voor het aanleggen, afmeren of afgemeerd houden van pleziervaartuigen". Commentaar/uitleg: Ligplaatsen in jachthavens worden onderscheiden in vaste ligplaatsen ( meestal voor 1 jaar gehuurd) en passantenplaatsen. Jachthavens bevatten behalve de vaste ligplaatsen en de passantenplaatsen doorgaans ook een verenigings- of clubgebouw, sanitair en faciliteiten voor de afvoer van vuilwater (het legen van vuilwatertanks) en overig afval. Verder zijn er mogelijkheden om boten in en uit het water te halen. In veel gevallen wordt de exploitatie van een jachthaven gecombineerd met een andere activiteit zoals een jachtwerf en/of bootverhuur. Verder zijn er combinaties met campings. In de provinciale beleidsnota "Toeristisch Groningen een karaktervol perspectief" wordt gestreefd naar uitbreiding en verbetering van aanleggelegenheden met bijbehorende faciliteiten op knooppunten van auto-, fiets- en wandelroutes. Goede jachthavens en aanlegvoorzieningen zijn nodig om de vaartoeristen de gelegenheid te bieden om te overnachten en/of aan te leggen in onze provincie. Voor de Waddenzee geldt de provinciale Nota "Naar een Nieuw Watersportbeleid" (Gedeputeerde Staten 1999), als interim-beleid op weg naar een nieuw Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzeegebied. Het Rijk heeft voor de havens in en aan de Waddenzee een plafond ingesteld (de Lauwersmeerhavens zijn hier meegerekend). In de planologische kernbeslissing (PKB) Derde Nota Waddenzee (deel 4, p. 15) staat dat er geen nieuwe jachthavens in of direct grenzend aan de Waddenzee mogen worden aangelegd. Op initiatief van de Waddenprovincies wordt - zoals in bovengenoemde Nota is aangekondigd - een convenant opgesteld tussen Rijk, Waddenprovincies en Waddengemeenten. Hierin wordt een integraal beleid voor het beheersbaar maken en houden van recreatie en toerisme op de Waddenzee uitgewerkt. Indien het convenant op 31 december 2007 nog niet in werking is getreden en het alsnog nodig blijkt een capaciteitsbeleid voor jachthavens te hanteren, dan zal het kabinet de PKB op dit onderdeel partieel herzien. Plannen voor aanleg van nieuwe jachthavens of uitbreiding van bestaande jachthavens in of bij de gebieden die zijn aangemeld/aangewezen op grond van de Habitat- en Vogelrichtlijn (Schildmeer, Lauwersmeer, Zuidlaardermeer, Waddenzee) zullen eveneens moeten worden getoetst aan deze richtlijnen. Zie ook onderwerp Gebiedsbescherming Natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Habitat- en Vogelrichtlijn, zie H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogelen Habitatrichtlijn. Ook moet in alle gevallen toetsing plaatsvinden op basis van de Flora- en faunawet (zie verder H 5.2 Soortenbescherming: Flora- en faunawet) Denk verder om eventuele M.e.r-(beoordelings)plicht.

141

Verwijzingen: H 1.15 Milieueffectrapportage (MER) H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel- en Habitatrichtlijn H 5.2 Soortenbescherming: Flora- en faunawet H 5.8 Waddengebied H 5.9 Nationaal Park Lauwersmeer H 8.2 Vaarwegen H. 9.5 Bodem: ketenbeheer grond Beleidsnota "Toeristisch Groningen een karaktervol perspectief" (Provinciale Staten 2001) Nota "Naar een Nieuw Watersportbeleid" (G.S. 1999) Bestaande jachthavens met meer dan 20 ligplaatsen zijn opgenomen in het ToerdataNoordbestand. van de provincies Groningen, Friesland en Drenthe. Het bestand geeft informatie over het gebruik van de haven (bv. of er verhuur plaatsvindt). Het bevat ook havens van verenigingen en stichtingen. De hoofdstukken IV en V van de Wet op de Openluchtrecreatie bevatten een aantal bepalingen, maatregelen t.a.v. hygiëne, gezondheid en veiligheid (verwezen wordt naar de betreffende hoofdstukken). De burgemeester is hierin bevoegd gezag. Besluit Jachthavens, staatsblad 2004, nr. 422

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Economische Zaken (toerisme en recreatie) Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water - Waddengebied - Lauwersmeergebied

Tel. 050 316 4462 Tel. 050 316 4369

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: Vaarrecreatie • Is het plan van invloed op de vaarmogelijkheden? Deze moeten minimaal in stand blijven. • De maatvoering van de (aan te leggen) werken moet in overeenstemming zijn met die uit de betreffende vaarklasse in BRTN 2000. • Bij de maatvoering van de (aan te leggen) werken in vaarwegen waarvan ook de beroepsvaart gebruik maakt, moet ook afstemming plaatsvinden met de maatvoering die voor de beroepsvaart geldt (zie H 8.2 Vaarwegen). • Betreft het plan een uitbreiding of verbetering van de aanlegmogelijkheden en/of jachthavens? • Ingeval van een nieuwe vaarweg: Wie wordt de vaarwegbeheerder (zie H 8.2 Vaarwegen)? • Als een plan ligplaatsen toestaat, moet worden voldaan aan het Binnenvaartpolitiereglement en het Kanalenreglement. • Als een plan de bouw of aanleg van gebouwen en/of (bouw-)werken mogelijk maakt, moet worden bezien of er een vergunning nodig is en kan worden afgegeven op grond van het Kanalenreglement. Dit raakt de uitvoerbaarheid van het plan. • Als een vergunning/ontheffing van het waterschap nodig is, kan deze dan worden verleend? Jachthavens specifiek • Het in de PKB Waddenzee opgenomen plafond aan ligplaatsen mag in principe niet worden overschreden. • Bij plannen in of nabij een Habitat- en Vogelrichtlijngebied moet worden getoetst aan deze richtlijnen en moeten de uitkomsten worden opgenomen in de plantoelichting van het bestemmingsplan dan wel in de ruimtelijke onderbouwing van de aanvraag om een verklaring van geen bezwaar als bedoeld in artikel 19 WRO (zie H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden en H 5.9 Nationaal Park Lauwersmeer). Ook moet toetsing plaatsvinden aan de Flora- en faunawet (zie H 5.2 Soortenbescherming: Flora- en Faunawet) • Als een vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet nodig is of een ontheffing op basis van de Flora- en faunawet, kan deze dan worden verleend? • In het bestemmingsplan moet de maximale capaciteit van de jachthaven worden vastgelegd.

142

•

Is het plan m.e.r.-(beoordelings)plichtig? Voor het beantwoorden van deze vraag is de capaciteit bepalend die het bestemmingsplan mogelijk maakt, dus niet de omvang van het plan zoals de initiatiefnemer dat heeft ingediend (zie het Besluit MER voor de ondergrens van de capaciteit). Als het plan m.e.r.-plichtig is, dient aan de vereisten voor een m.e.r. te worden voldaan.

143

H 6.4

Recreatiebungalows

De provincie voert specifiek beleid ten aanzien van recreatiebungalows en bungalowparken. Permanente bewoning recreatiebungalows POP2: hfdst. 3.1, par. 9 Kansen voor toerisme en recreatie, onderdeel Verblijfs- en dagtoerisme, p. 31 "Wij zijn tegen permanente bewoning van recreatiebungalows en chalets/stacaravans. Gemeenten dienen permanente bewoning in de voorschriften van bestemmingsplannen uit te sluiten." Provinciale Beleidsnota "Toeristisch Groningen, een karaktervol perspectief" (Provinciale Staten 2001), p 79. "De provincie is geen voorstander van permanente bewoning van recreatiebungalows." Commentaar/uitleg: Permanente bewoning van recreatiebungalows/recreatiewoningen leidt tot privatisering van landschappelijk gezien veelal juist de meest aantrekkelijke delen van het buitengebied. Het gevolg is dat er sluipenderwijs een verstedelijking van het buitengebied optreedt doordat er steeds weer nieuwe behoefte ontstaat aan recreatiebungalows/-woningen voor de verhuur. Bovendien wordt zo voorkomen dat er woongebieden ontstaan die qua locatiekeuze en stedenbouwkundige opzet niet op deze functie zijn berekend. Permanente bewoning van recreatiebungalows/-woningen moet in de voorschriften van bestemmingsplannen worden uitgesloten. Om permanente bewoning van recreatiebungalowparken te voorkomen is het bovendien gewenst in de planvoorschriften van bestemmingsplannen op te nemen dat de exploitatie bedrijfsmatig moet zijn. Een bedrijfsmatige exploitatie houdt in dat het park (via een bedrijf, stichting of andere rechtspersoon) zodanig wordt beheerd/geëxploiteerd dat recreatieverblijven alleen voor recreatief gebruik zijn te benutten. Rijk: brief d.d. 14 november 2003 van minister Dekker van VROM aan de Voorzitter van de Tweede Kamer inzake permanente bewoning van recreatiewoningen, opmaat voor de 'Nota Ruimte'. Rijk: Nota Ruimte, deel 4, tekst na parlementaire instemming (17 januari 2006), par. 3.4.5.3., ruimtelijk kader voor recreatiewoningen p. 126-128 "Provincies en gemeenten hebben de ruimte om in bepaalde gevallen de recreatiefunctie van bestaande recreatiewoningen te wijzigen naar een woonfunctie, mits aan de gebruikelijke voorwaarden voor woningbouw is voldaan." p 128 Commentaar/uitleg: Complexen van recreatiewoningen die (peildatum uiterlijk 31 oktober 2003) in grote mate (lees: meer dan 50% van het aantal recreatiewoningen) in strijd met de bestemmingsplanvoorschriften permanent worden bewoond en die zijn gelegen buiten waardevolle en/of kwetsbare gebieden als bedoeld in de Nota Ruimte en die niet bedrijfsmatig worden geëxploiteerd en waarvan de woningen voldoen aan het Bouwbesluit en waarvan een bestemmingsplanwijziging niet in strijd is met de toepasselijke milieuwetgeving komen, mits gemeentelijk en provinciaal beleid zich daar niet tegen verzetten, in aanmerking voor een wijziging van de recreatieve bestemming in een woonbestemming. Bij de afweging om eventueel tot een bestemmingswijziging over te gaan spelen op lokaal en regionaal niveau vele ruimtelijke en regionaal economische factoren een rol, waaronder het belang van de borging van voldoende verblijfsrecreatief aanbod en de borging en ontwikkeling van de kwaliteit en leefbaarheid van het landelijke gebied. In lokaal en provinciaal beleid kunnen bepaalde gebieden worden aangemerkt als kwetsbare gebieden waar de in deze paragraaf genoemde beleidsruimte niet van toepassing is. Hiertoe kunnen desgewenst nader te bepalen kwetsbare delen van nationale landschappen horen. Gemeenten en provincies kunnen hier hun eigen afweging maken.

144

Daar waar wijziging van de recreatieve bestemming in een woonbestemming niet aan de orde kan zijn, kunnen gemeenten in individuele gevallen aan de 'onrechtmatig permanente bewoner' een vrijstelling van de planvoorschriften verlenen in de vorm van een persoonsgebonden beschikking. De beschikking strekt ertoe dat de betreffende bewoner(s) in de betreffende recreatiewoning mag (mogen) blijven wonen. De beschikking is persoonsgebonden, aan het object gerelateerd, niet overdraagbaar en vervalt in ieder geval op het moment dat de betreffende bewoner(s) verhuist (verhuizen) of overlijdt (overlijden). In situaties van onrechtmatige permanente bewoning die na 31 oktober 2003 zijn ontstaan, kan geen sprake zijn van persoonsgebonden beschikkingen. Voorts zal het betreffende object moeten voldoen aan de eisen die het Bouwbesluit stelt aan een woning en mag het bewonen niet in strijd zijn met milieuwetgeving. In alle overige gevallen zal de gemeente handhavend moeten optreden tegen onrechtmatige permanente bewoning van recreatiewoningen. Aangetekend daarbij zij dat het ministerie van VROM zich nog beraadt over eventueel aanvullend handhavingsinstrumentarium voor gemeentebesturen. De beleidsruimte (voor provincies en gemeenten om de functie van bestaande recreatiewoningen te wijzigen naar een woonfunctie, zie p. 128 Nota Ruimte) is niet van toepassing op recreatiewoningen die zich bevinden in de Vogel- en Habitatrichtlijn, de Natuurbeschermingswet- en Ecologische Hoofdstructuurgebieden. Het is bovendien niet de bedoeling dat complexen waar thans niet of nauwelijks permanent wordt gewoond (dus grotendeels recreatief gebruikt) worden omgezet. Verwijzing: Nota Ruimte, par. 1.3.4.2, p. 30, par. 1.4.9.4., p. 47, par. 3.4.5.3, p. 126-128 Moratorium nieuwe bungalowparken POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 8 Kansen voor toerisme en recreatie, onderdeel Verblijfs- en dagtoerisme, p 31 "Het moratorium voor de aanleg van nieuwe recreatiebungalowparken blijft voorlopig van kracht. Gemaakte afspraken bij pijplijnprojecten worden nagekomen. Los van de gereserveerde capaciteit in pijplijnprojecten achten wij een beperkte uitbreiding bij bestaande parken, onder randvoorwaarden en passend binnen de kaders van het POP2 acceptabel." p. 31

Beleidsnotitie Recreatiebungalowparken (1997, hoofdstuk “Nieuwe Koers”). "Gemaakte afspraken bij pijplijnprojecten worden nagekomen. Pijplijnprojecten zijn projecten in goedgekeurde bestemmingsplannen en projecten waarover door de commissie bestemmingsplannen in het kader van het vooroverleg (art. 10 BRO) tot en met 2 jaar vóór de vaststelling van de beleidsnotitie (vastgesteld op 25-8-1997) duidelijk positief is geadviseerd. Pijplijnprojecten worden in de notitie met naam en aantallen recreatiewoningen genoemd.” “Recreatiebedrijven (bv. campings of hotels) die met het oog op kwaliteitsverbetering en verbreding van het verblijfsrecreatieve aanbod enkele recreatiebungalows willen realiseren vallen niet onder het moratorium. Voorwaarde is dat de bungalows uitsluitend zijn bestemd voor de toeristische verhuur en qua eigendom en beheer deel uitmaken van de bedrijfsvoering.”

145

Commentaar/uitleg: Het betreft hier door G.S. vastgesteld en door Provinciale Staten geaccordeerd beleid vanwege oververzadiging van de markt. Het beleid is overgenomen in de beleidsnota “Toeristisch Groningen een karaktervol perspectief” en in het POP2. In 2002 is er een evaluerend onderzoek naar het functioneren van de bestaande recreatiebungalowparken uitgevoerd. Naar aanleiding van dit onderzoek hebben Provinciale Staten op 12 november 2003 besloten het moratorium op de vestiging van nieuwe recreatiebungalowparken te handhaven. Los van de gereserveerde capaciteit in pijplijnprojecten wordt een beperkte uitbreiding bij bestaande parken, onder randvoorwaarden en passend binnen de kaders van het POP2 acceptabel geacht. Onder dezelfde condities biedt het POP2 ruimte aan kleinschalige ontwikkelingen (maximaal 10 recreatiebungalows en chalets/stacaravans > 50 m2) bij verblijfsrecreatiebedrijven. Voorwaarde is dat de recreatiebungalows en chalets/stacaravans qua exploitatie onderdeel uitmaken van het bedrijf en bestemd zijn voor toeristische verhuur. Hiervoor is de gebruikelijke planologische procedure en een zorgvuldige afweging met de belangen van natuur en landschap vereist. Als richtlijn bij chalets/stacaravans (van één etage) wordt een oppervlaktemaat gehanteerd van 50 m2, met een afwijkingsmogelijkheid van 10%. Beneden deze grens vallen chalets/ stacaravans niet onder de werking van het moratorium. Nieuwe recreatiewoningen Rijk: Nota Ruimte, deel 4, tekst na parlementaire instemming (17 januari 2006), par. 3.4.5.3., ruimtelijk kader voor recreatiewoningen p. 126-128 "De ruimtelijke mogelijkheden voor nieuwbouw van recreatiewoningen zijn gelijk aan de mogelijkheden voor nieuwbouw van woningen in het buitengebied: een aanvraag tot de bouw van een recreatiewoning kan alleen door een gemeente worden toegestaan, indien op die plaats ook een reguliere woning kan worden toegelaten. Als uitzondering op deze hoofdregel geldt dat voor complexen van recreatiewoningen waar het recreatieve gebruik van deze recreatiewoningen door middel van een bedrijfsmatige exploitatie kan worden verzekerd, een positieve planologische beoordeling kan worden gegeven." p 126 Een aanvraag voor de bouw van een nieuwe recreatiewoning kan alleen worden toegestaan als op die plaats ook een reguliere woning mag worden neergezet. Tevens zal voldaan moeten worden aan de eisen die het Bouwbesluit stelt aan woningen. Een en ander geldt (uiteraard binnen de overige kaders van de Nota Ruimte) echter niet voor complexen van recreatiewoningen, die bedrijfsmatig worden geëxploiteerd. De exploitant en de gemeente zijn verantwoordelijk voor het tegengaan van permanente bewoning op het complex. In beschermde natuurgebieden wordt gestreefd naar behoud, herstel en ontwikkeling van de wezenlijke kenmerken en waarden. In deze gebieden geldt het "Nee, tenzij…"-principe. Rijk: Nota Ruimte, par. 3.4.5.2. Toeristisch-recreatief gebruik van de groene ruimte, p. 126 "Het rijk zal zowel de aanpassing als omvorming van recreatiebedrijven in kwetsbare gebieden procesmatig faciliteren." Commentaar/uitleg: In de beschermde gebieden geldt het "Nee, tenzij…"-principe. Nieuwe plannen zijn niet toegestaan als zij de wezenlijke kenmerken of waarden van het gebied aantasten. Hiervan kan alleen worden afgeweken als er geen reële alternatieven zijn en er sprake is van een groot openbaar belang. Wanneer een ingreep onvermijdelijk blijkt, dan is in dat geval de initiatiefnemer van het plan verantwoordelijk voor realisatie van mitigerende maatregelen om de nadelige effecten weg te nemen of te ondervangen en waar dit niet volstaat, de resterende effecten te compenseren. In EHS-gebieden kan de 'saldobenadering' tot de mogelijkheden behoren (zie paragraaf 3.3.5 van de Nota Ruimte).

146

Verwijzingen: - Besluit Provinciale Staten 12 november 2003 - Beleidsnotitie Recreatiebungalowparken (1997, hoofdstuk "Nieuwe Koers") - Beleidsnota "Toeristisch Groningen, een karaktervol perspectief"

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Economische Zaken (toerisme en recreatie) Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen)

Tel. 050 316 4462 Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Betreft het project een van de in de beleidsnotitie Recreatiebungalowparken genoemde pijplijnprojecten? • Betreft het plan een toevoeging van enkele recreatiebungalows/-woning bij een bestaand verblijfsrecreatiebedrijf? • Maakt de uitbreiding qua exploitatie deel uit van het bedrijf en zijn de bungalows bestemd voor toeristische verhuur? • Voorziet het plan in de bouw/plaatsing van chalets met een vloeroppervlakte van > 50 m2? Beneden deze maat worden chalets als stacaravans beschouwd. • Is er een economische onderbouwing, m.a.w.: voorziet het plan in een marktvraag? • Permanente bewoning van recreatiebungalows/-woningen moet in de voorschriften van bestemmingsplannen worden uitgesloten. Om permanente bewoning van recreatiebungalowparken te voorkomen is het bovendien gewenst in de planvoorschriften (begripsbepaling) van bestemmingsplannen op te nemen dat de exploitatie bedrijfsmatig moet zijn. • Als een recreatiewoning een woonfunctie krijgt, dan komt de functiewijziging ten laste van het woningbouwcontingent dat de provincie aan de gemeente heeft toegekend omdat er een zelfstandige woning aan de woningvoorraad wordt toegevoegd • Ligt het plan in of nabij een gebied met natuurwaarden? Zo ja, wat zijn effecten? (Zie ook H 5.2 Soortenbescherming Flora-en faunawet en H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel- en Habitatrichtlijn.) Als een vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet of een ontheffing op basis van de Flora- en faunawet noodzakelijk is, valt dan te verwachten dat deze kan worden verkregen? • Indien het plan de bouw van 1 of enkel recreatiewoningen betreft: kan op die plek ook een reguliere woning worden gebouwd?

147

H 6.5

Kamperen

De kampeersector omvat een zeer breed spectrum variërend van kleinschalig kamperen (zoals kamperen op het erf van particulieren, natuurkampeerterreinen en minicampings) via middelgrote campings tot grootschalige bedrijven. De grootschalige bedrijven hebben vaak een gecombineerd aanbod (groepsaccommodatie, jachthaven, vaste en toeristische kampeerplaatsen). POP2: hfdst 3.1, par. 9 Kansen voor toerisme en recreatie, onderdeel Verblijfs- en dagtoerisme, p. 31; hfdst 3.6, functietoekenning natuur, p 71-72; hfdst 3.6, functietoekenning recreatie, p 72. “Wij steunen de ontwikkeling van nieuwe duurzame vormen van verblijfsaccommodatie in samenhang met andere functies”. p. 31 “De recreatiedruk wordt beperkt via zonering en geleiding, behalve waar recreatie (of wonen) de hoofdfunctie van de oevers van een plas of een meer is.” p. 72 “De recreatieve functie van gebieden met dagrecreatie, voorzieningen voor verblijfsrecreatie en kleine recreatieve terreinen wordt gehandhaafd en versterkt. Dit moet passen binnen de landschappelijke hoofdstructuur (hoofdstuk 4, Landschappelijk raamwerk per regio). Nieuwe locaties moeten bij voorkeur aansluiten op bestaande locaties en op bestaande recreatieve infrastructuur.” p. 72 Beleidsnota “Toeristisch Groningen een karaktervol perspectief”, p 80 (Provinciale Staten 2001). “Wanneer gemeenten aan kampeerterreinen ruimtelijke mogelijkheden bieden om kwaliteitsverbetering van de standplaatsen te realiseren teneinde de exploitatie te optimaliseren dan zullen wij dit beleidsmatig ondersteunen.” Commentaar/uitleg: Het toeristische beleid van de provincie is in het algemeen gericht op stimulering en een verdere ontwikkeling van de toeristische sector. Dit betekent dat uitbreidingen vooral gericht moeten zijn op een kwaliteitsverbetering van de bestaande voorzieningen. Als het voor de bedrijfsvoering noodzakelijk is, is een dienstwoning bij een kampeerbedrijf toegestaan. Rijk: Wet op de Openluchtrecreatie. “Het is verboden zonder vergunning van b&w een kampeerterrein te houden.''Voor dit verbod kunnen b&w ontheffing verlenen voor een kampeerterrein met ten hoogste 10 kampeermiddelen, resp.15 tijdens een door b&w vast te stellen korte periode en een natuurkampeerterrein dat voldoet aan de door de minister gestelde regelen'. (Regeling Natuurkampeerterreinen 1995).” Commentaar/uitleg: De gemeente heeft door middel van de Wet op de Openluchtrecreatie belangrijke bevoegdheden t.a.v. de kampeersector. Voor kleinschalig kamperen (maximaal 15 kampeereenheden) is alleen een ontheffing nodig. De bestemming van het perceel in het bestemmingsplan kan ongewijzigd blijven, mits het bestemmingsplan zich hier niet uitdrukkelijk tegen verzet. Voor het starten van een kampeerbedrijf moet men in het bezit zijn van een kampeervergunning. Bij de afgifte van de vergunning toetst de gemeente o.a. aan het bestemmingsplan en kan zij nadere voorwaarden stellen (bv. de maximale grootte van kampeeraccommodaties of een kampeerplaats). Een kampeerbedrijf moet als zodanig in een bestemmingsplan vastgelegd worden. De Wet op de Openluchtrecreatie (WOR) is met ingang van 1 november 2005 gefaseerd ingetrokken. Tot 1 januari 2008 blijft het vergunningstelsel voor het kamperen nog van kracht. Daarna zullen gemeenten zelf het kampeerbeleid moeten vormgeven. Om gemeenten daarbij te ondersteunen hebben het ministerie van LNV en de VNG een handreiking (groene reeks nr. 129, Het Kampeerbeleid na de wet op de openluchtrecreatie) opgesteld. Rijk: Nota Ruimte par. 3.4.5.2 p. 126

148

"Het rijk zal zowel de aanpassing als omvorming van recreatiebedrijven in kwetsbare gebieden procesmatig faciliteren. Een van de mogelijkheden hiervoor is beschreven in paragraaf 3.3.5. ('EHSsaldobenadering')." Commentaar/ uitleg: In de Agenda Vitaal Platteland wordt ruimte gegeven voor recreatief ondernemerschap. In een aantal pilot-projecten wordt onderzocht of uitbreidingsruimte voor verblijfsrecreatiebedrijven in EHS mogelijk is met saldobenadering. Verder wordt gepleit voor sociaaleconomische vitalisering van het platteland, o.a. door het versterken van een brede economische basis. In Nationaal Landschap Middag-Humsterland staat behoud en versterking van het landschap centraal. In het Nationaal Park Lauwersmeer worden plannen getoetst aan het Beheer en Inrichtingsplan. Hoofddoelstelling Nota Ruimte: op een duurzame en efficiënte wijze ruimte scheppen voor de verschillende ruimte vragende functies, de leefbaarheid waarborgen en vergroten, de ruimtelijke kwaliteit van stad en platteland te verbeteren (o.a. het streven naar een vitaal platteland). In de beschermde natuurgebieden geldt het 'Nee, tenzij'- principe. Nieuwe plannen zijn niet toegestaan als zij de wezenlijke kenmerken of waarden van het gebied aantasten. Hiervan kan alleen worden afgeweken als er geen reële alternatieven zijn en er sprake is van een groot openbaar belang. Voor Vogel- en Habitatrichtlijngebieden is financiële compensatie niet mogelijk. In EHS-gebieden kan de 'saldobenadering' tot de mogelijkheden behoren. Verwijzingen: Brochure “Wet op de openluchtrecreatie” Nota Ruimte, par. 3.4.5.2 p. 126, par. 3.4.3. p. 118-119, par. 3.3.3. en 3.3.4. p. 113-114 en par. 3.3.5. p. 114-116 Brochure "Het kampeerbeleid na de Wet op de Openluchtrecreatie, handreiking voor bestuurders en ambtenaren", groene reeks nr. 129 Andere wetgeving: “Het Besluit hygiëne, veiligheid kampeerterreinen 1995” H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel- en Habitatrichtlijn H 5.2 Soortenbescherming: Flora- en faunawet H 6.4 Recreatiebungalows

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Economische Zaken (toerisme en recreatie)

Tel. 050 316 4462

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Wordt met het plan ruimte geboden voor kwaliteitsverbetering, zo ja op welke wijze? • De recreatieve functie mag geen onevenredige aantasting veroorzaken van de landschappelijke, natuurlijke en cultuurhistorische waarden. • Ligt het plan in of nabij een (landbouw)gebied met natuurwaarden, in de EHS - gebieden, een Vogel- of Habitatrichtlijngebied of een Natuurbeschermingswetgebied? Is er onderzoek verricht naar de gevolgen van de vestiging/uitbreiding van de recreatieve voorziening op het Vogel- / Habitatrichtlijngebied/Nb-wetgebied. Zijn de uitkomsten van een hierop betrekking hebbend onderzoek bijgevoegd? Zijn er in het laatstgenoemde geval significante gevolgen te verwachten van de vestiging /uitbreiding? Als een vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet noodzakelijk is, valt dan te verwachten dat de vergunning verleend kan worden? (Zie ook H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel- en Habitatrichtlijn.) • Wat heeft het onderzoek op grond van de Flora- en faunawet opgeleverd? Als er een ontheffing nodig is, kan deze dan worden verleend? (Zie ook H 5.2 Soortenbescherming Flora- en faunawet.) • Is of kan de inrichting worden aangesloten op een bestaande riolering? • Is er voldoende parkeergelegenheid op eigen terrein? • Is in de plantoelichting gemotiveerd op grond waarvan de gemeente er voor kiest kamperen in een bestemmingsplan uit te sluiten/alleen toe te staan na gebruikmaking van een vrijstellingsbepaling/ het kamperen bij recht mogelijk te maken?

149

• • • • •

Is het plan vergunningplichtig of valt het onder de ontheffing van de WOR? Bevat het bestemmingsplan bepalingen ten aanzien van het maximaal toegestane aantal kampeermiddelen? Zijn er bepalingen opgenomen ten aanzien van het uitsluiten van permanente bewoning? Wordt in het plan ruimte geboden voor de bouw/plaatsing van stacaravans/chalets met een vloeroppervlakte > 50 m2. Zo ja, zie H 6.4 Recreatiebungalows Zijn er bepalingen opgenomen ten aanzien van mogelijkheden voor het kleinschalig kamperen?

150

H 6.6

Lawaaisporten

Het gaat om autocross, kartbanen, motorcrossraces, grasbaanraces, schietterreinen, bepaalde watersporten, (model) vliegsport. POP2: hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 9 Kansen voor toerisme en recreatie, onderdeel Natuur en landschap p 31. "Recreatieve activiteiten willen we goed inpassen in de omgeving. Activiteiten die negatieve effecten kunnen hebben op hun omgeving (geluid, gevaar en het aantrekken van verkeer) moeten voldoende afstand hebben tot gevoelige functies, zoals woningen, natuurgebieden en stille recreatiegebieden. Dat geldt bijvoorbeeld voor motorsport, (model)vliegsport en schietbanen. Lawaai veroorzakende activiteiten worden gesitueerd in een passende omgeving, waar reeds een hoog geluidsniveau aanwezig is (nabij een drukke weg of een bedrijventerrein)." p. 31 Commentaar/uitleg: Als recreatieve activiteiten bedrijfsmatig worden uitgevoerd dan worden deze op basis van de Wet milieubeheer beschouwd als een "inrichting", mogelijk een inrichting die valt onder categorie 2.4 van het "Inrichtingen en vergunningenbesluit"van de Wet Milieubeheer en dan zoneringsplichtig is (zie H 9.2 Geluidgezoneerde industrieterreinen). Bij motorcross- of kartbanen kan dat laatste bijvoorbeeld het geval zijn. Het onderscheid tussen wel of niet een categorie 2.4 inrichting is overigens niet bepalend voor het oordeel of een lawaaisport ter plaatse kan worden gesitueerd. De geluidhinder die lawaaisporten veroorzaken wordt niet alleen bepaald door het geluidniveau, maar ook door de aard van het geluid, dat als zeer hinderlijk wordt ervaren. Contactpunten: Afdelingssecretariaat Economische Zaken (toerisme en recreatie) Afdelingssecretariaat Milieuvergunningen Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen)

Tel. 050 316 4462 Tel. 050 316 4760 Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Zijn er alternatieven onderzocht en wat is dan de afweging geweest om tot deze locatie te komen. • De activiteit moet op voldoende afstand liggen van gevoelige functies • Is de activiteit zoneringsplichtig, dan moet de zonering correct op de bestemmingsplankaart worden weergegeven (o.a. binnengrens, buitengrens) • Valt te verwachten dat een benodigde milieuvergunning verleend kan worden?

151

Hoofdstuk 7 Bijzondere functies H 7.1

Militaire oefenterreinen

De functie "militair terrein" is in het POP2 alleen aangegeven voor het huidige militaire oefenterrein de Marnewaard. In de bestaande situatie worden ook militaire (vlieg)-oefeningen uitgevoerd boven de Waddenzee. Groningen, Friesland en Noord-Holland hebben daar interprovinciaal mee te maken. POP2: hfdst 3.6 (Functietoekenning), p 69 en 72 + functiekaart 1. "Gebruik voor militaire doeleinden is richtinggevende hoofdfunctie." p. 69 "Militair terrein p. 72 Hoofddoelstelling Realiseren en handhaven van de gewenste mogelijkheden voor militair gebruik. Ruimtelijke ordening - Mogelijkheden worden geboden voor gebruik van het gebied voor militaire doeleinden. Dit moet passen binnen de landschappelijke hoofdstructuur (hoofdstuk 4, Landschappelijk raamwerk per regio). - Landschapskenmerken en natuurwaarden (fig. 3.3.1, fig. 3.3.2 en hoofdstuk 4, Landschappelijk raamwerk per regio) worden waar mogelijk behouden, hersteld en ontwikkeld. - Binnen de eisen die de hoofdfunctie stelt wordt waar nodig tevens ruimte geboden voor recreatief medegebruik en natuurbeheer. Water - De waterhuishouding wordt afgestemd op het militair gebruik van het gebied. - Waar de militaire hoofdfunctie dat toelaat, kan de waterhuishouding op andere belangen worden gericht. Zo nodig wordt daarbij gestreefd naar een bijzondere kwaliteit. Milieu - Waar de militaire hoofdfunctie dat toelaat wordt voor andere belangen zo nodig gestreefd naar een bijzondere kwaliteit." Interprovinciale Beleidsplan Waddenzeegebied, hoofdstuk 3.10, p. 59. "…Gelet op de grote natuurwaarden zijn militaire activiteiten in het plangebied niet toelaatbaar: deze moeten daarom gefaseerd worden beëindigd." Commentaar/uitleg: De functie "militair terrein" is in het POP2 alleen aangegeven voor het huidige militaire oefenterrein De Marnewaard en is daar de hoofddoelstelling. Gebruik voor militaire doeleinden moet wel passen binnen de landschappelijke hoofdstructuur (is dus als hard geformuleerd). Daarnaast worden andere waarden (natuur, landschapskenmerken, recreatief medegebruik) waar mogelijk behouden, hersteld, ontwikkeld voor zover de militaire hoofdfunctie dat toelaat. In de Waddenzee worden in de huidige situatie (nog) militaire oefeningen gehouden. e De PKB 3 Nota Waddenzee en het Tweede Structuurschema Militaire Terreinen (SMT2) geven aan dat militaire oefenterreinen in en om de Waddenzee noodzakelijk zijn, voor militaire oefeningen. De Waddenprovincies hebben zowel op de PKB als het SMT gereageerd. Opgemerkt is dat in de looptijd van deze plannen niet is aangegeven om te komen tot een vermindering van militaire activiteiten, dus of het sluiten van oefenterreinen of het minder intensief oefenen in deze gebieden. De provincies vonden dit in vergelijking met het aan banden leggen van visserij, recreatie, gaswinning nogal onevenwichtig. In een bestuurlijk overleg is dit nog eens benadrukt. Via interprovinciaal beleid, bij wijzigen van het Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzeegebied Waddengebied (IBW), kunnen de Waddenprovincies opmerkingen maken over het gebruik van militaire oefenterreinen en vastleggen in beleid. Verplichtingen op basis van Vogel- en Habitatrichtlijn en Natuurbeschermingswet kunnen tegengesteld zijn aan de functie militair terrein.

152

De Waddenprovincies vinden dat de Vogel- en Habitatrichtlijn- en Natuurbeschermingswet verplichtingen dominant kunnen zijn over de regelgeving t.a.v. militair gebruik. Defensie denkt echter dat door de gebieden al lange tijd in gebruik te hebben dat dit weinig invloed zal hebben. Niemand weet dit echter zeker. Militaire (schiet)oefenterreinen geven geluidsoverlast, dit is van invloed op recreatie- en natuurgebieden. Oefeningen in de Marnewaard zijn te horen in het Lauwersmeer, tot op Schiermonnikoog. Losse flodders van de Marnewaard komen terecht in de Waddenzee. Hier ligt dus een onveilige zone voor recreatie. Verwijzingen: H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel- en Habitatrichtlijn H 5.5 Milieubeschermingsgebieden (onderdeel stiltegebieden) H 5.8 Waddengebied H 5.9 Nationaal park Lauwersmeer Tweede Structuurschema Militaire oefenterreinen 2 (deel 4 tekst na parlementaire instemming mei 2005) e PKB 3 Nota Waddenzee, (deel 4, tekst na parlementaire instemming, januari 2007) Nota Ruimte, par. 4.8.2. Militaire terreinen p. 166, par. 4.1 Inleiding bij Gebieden en thema's, p. 141, PKB-kaart 5 EHS p. 110 en par. 1.5.1. (relatie met andere nota's) p. 48

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen - militaire oefenterreinen Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water - Waddenzee - Vogel- en Habitatrichtlijn - Natuurbeschermingswet - Flora- en faunawet

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4543

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: In de plantoelichting van een bestemmingsplan voor het militaire oefenterrein moet behalve aan de militaire functie in ieder geval een paragraaf worden gewijd aan de volgende aspecten: • Geluidhinder; • Veiligheid; • Mogelijke effecten voor gevoelige bestemmingen als recreatie en woningen in de omgeving van het plangebied; • Mogelijke effecten van het bestaande gebruik en voorgenomen activiteiten in relatie tot de Floraen faunawetgeving, de Natuurbeschermingswet en de Vogel- en Habitatrichtlijn. Als een vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet noodzakelijk is c.q. een ontheffing op grond van de Flora- en faunawet, valt dan te verwachten dat deze kan worden verleend? • Inpassing in het landschap van voorgenomen ruimtelijke ingrepen; • Is bij uitbreiding/intensivering van de militaire activiteiten de toeleidende infrastructuur voldoende? • Is de regeling in het bestemmingsplan voldoende afgestemd op de militaire functie van het plangebied?

153

H 7.2

Delfstoffen: aardgas en zout

Hieronder wordt ingegaan op de ruimtelijke inpassing van exploratie- en exploitatielocaties; het gaat om mogelijke locaties: • op het vaste land; • in de Waddenzee / in de Noordzeekustzone. Op het vaste land POP2: hfdst 3.5 Schoon en veilig Groningen, par. 39 Gebruik ondergrond en delfstoffen, onderdeel Delfstoffen diepe ondergrond, p 63 + POP2-kaart 3 (Infrastructuur). "Op het vasteland wordt ruimte geboden aan uitbreiding van de infrastructuur voor gas- en zoutwinning. Daarbij wordt gestreefd naar inpassing in de structuur van landbouw, natuur en landschap. Eventuele schade als gevolg van de winning, bijvoorbeeld door bodemdaling en trillingen, dient te worden vergoed en zonodig worden compensatiemaatregelen genomen. Hierover zijn en worden afspraken gemaakt met de concessiehouders. Waar de winning plaatselijk sterke bodemdaling veroorzaakt en compenserende maatregelen niet meer haalbaar zijn, zal in de toekomst functiewijziging moeten worden overwogen. In of nabij winplaatsen van delfstoffen dient men rekening te houden met de delfstoffenwinning. Ontwikkelingen die de winning blijvend onmogelijk maken mogen daar niet plaatsvinden. De zoutwinlocaties en alle belangrijke locaties voor de gaswinning in het Groninger gasveld staan op kaart 3 aangegeven. Bij twijfel over de gevolgen van gaswinning voor het ecosysteem van de Waddenzee hanteren wij het voorzorgprincipe. Wij zijn van mening dat proefboringen naar en winning van aardgas in de Waddenzee vooralsnog, zolang dit op nationaal niveau nog in discussie is, verboden moeten worden. Ditzelfde geldt voor winning van buiten de Waddenzee door schuin te boren vanaf het vasteland en/of vanuit de Noordzeekustzone. Overigens verwijzen wij voor het beleid voor gaswinning uit de Waddenzee naar het Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzeegebied." Commentaar/uitleg: De NAM heeft een eeuwigdurende concessie om aardgas en aardolie te mogen exploreren (opsporen) en exploiteren (winnen) in de provincie Groningen. Het concessiegebied strekt zich uit over het vaste land, de Waddenzee en de Noordzeekustzone. De gehele provincie Groningen valt hierbinnen. De plannen die de NAM ontwikkelt op het gebied van mijnbouwactiviteiten worden voorgelegd aan de Commissie Bodemdaling. Deze commissie adviseert op haar beurt Gedeputeerde Staten. Zoutwinning vindt plaats in de buurt van Veendam en Winschoten. Boorlocaties dienen een toegesneden bestemming te krijgen in het bestemmingsplan. Als er op grond van de Wet geluidhinder een geluidzone noodzakelijk is, moet deze op de plankaart worden aangegeven (zie verder: H 9.2 Geluidgezoneerde industrieterreinen). Langs de kust van de Waddenzee is het beleid vanuit landschappelijk oogpunt er op gericht om de gebouwen die nodig zijn voor de gasbehandeling te concentreren en niet bij elke nieuwe boorlocatie/aanlandingspunt nieuwe gebouwen op te richten. Zowel de bestaande als de te realiseren hoofdtransport buisleidingen dienen bestemd te worden in bestemmingsplannen (zie H 8.5 Ruimtelijke reserveringen hoofdinfrastructuur). Gevraagd wordt in de plantoelichting aan te geven wat de verwachte effecten zijn op de waterhuishouding (zie ook H 1.13 Watertoets) en of het compensatiebeginsel van toepassing is (zie verder H 5.7 Compensatiebeginsel).

154

Door gas- en zoutwinning ontstaat bodemdaling. De Commissie Bodemdaling beoordeelt schade welke is ontstaan door gaswinning aan bijvoorbeeld de waterafvoer en kan waterstaatkundige maatregelen die dit moeten ondervangen financieren. De Technische Commissie Bodemdaling en Bodemtrilling kan schade die ontstaat aan woningen van particulieren tengevolge van aardgaswinning van een onafhankelijk advies voorzien en verder adviseren om tot een schadevergoeding te komen. In de Waddenzee of in de Noordzeekustzone: Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzeegebied, (vastgesteld 1995). Hfdst 3.6, blz. 43: "……Het opsporen en het winnen van diepe delfstoffen als aardgas zijn geen activiteiten die van nature thuis horen in het Waddenecosysteem………………" Hfdst 3.6, blz. 45: "……Het opsporen en het winnen van diepe delfstoffen buiten de Waddenzee maar binnen het plangebied is in principe toegestaan…" Commentaar/uitleg: Onderzoek heeft aangetoond dat winning van delfstoffen bodemdaling kan veroorzaken. Dit heeft ertoe geleid dat de provincie inmiddels het voorzorgsprincipe is gaan hanteren. Zie de hierboven aangehaalde POP2-tekst. Wel werkt de provincie mee aan de inmiddels ingezette rijksprojectenprocedure om winning van aardgas uit de Waddenzee mogelijk te maken. Het bureau Energieprojecten heeft de vergunningen voor de gaswinning van de locatie Moddergat (Frl.), Lauwersoog en Vierhuizen gecoördineerd. Inmiddels wordt gas gewonnen van de locatie Moddergat. Met de Noordzeekustzone wordt bedoeld een smalle kustzone ten noorden van de Waddeneilanden. Om aanlanding van aardgas uit de Noordzee mogelijk te maken zijn twee routes door de Waddenzee naar het vasteland planologisch gereserveerd, te weten een route naar Warffum en een route naar de Eemshaven (zie POP2 kaart nr.3). Verwijzingen: Voor het rijksbeleid t.a.v. de Waddenzee wordt verwezen naar de PKB Derde Nota Waddenzee, (deel 4, tekst na parlementaire instemming, januari 2007) H 1.6 Landschap en cultuurhistorie H 1.13 Watertoets H 1.15 Milieu-effectrapportage (MER) H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel en Habitatrichtlijn H 5.2 Soortenbescherming: Flora- en faunawet H 5.3 Ecologische Hoofdstructuur H 5.7 Compensatiebeginsel H 8.5 Ruimtelijke reserveringen hoofdinfrastructuur H 9.2 Geluidgezoneerde industrieterreinen Nota Ruimte, par. 4.8.3.2 Aardgaswinning en -opslag p. 168, par. 4.7.4.4. Winning van aardgas en aardolie p. 164 en PKB-kaart 10 (Noordzee en Waddenzee) p. 162

155

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen - delfstoffenwinning Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water - IBW Commissie Bodemdaling

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4543 Tel. 050 316 4689

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • In of nabij winplaatsen van delfstoffen moet rekening worden gehouden met de delfstoffenwinning. Ontwikkelingen die de winning in het concessiegebied blijvend onmogelijk maken mogen daar niet plaatsvinden. • Proefboringen naar en winning van aardgas in de Waddenzee moeten vooralsnog, zolang dit op nationaal niveau nog in discussie is, verboden worden. Ditzelfde geldt voor winning van buiten de Waddenzee door schuin te boren vanaf het vasteland en/of vanuit de Noordzeekustzone. • De provincie werkt mee aan de inmiddels in gang gezette rijksprojectenprocedure om winning van aardgas uit de Waddenzee mogelijk te maken. • In de plantoelichting moet tenminste aandacht worden geschonken aan: - de belangen van de landbouw, natuur en het landschap. - het al dan niet van toepassing zijn van het compensatiebeginsel (zie H 5.7 Compensatiebeginsel). - mogelijke gevolgen voor de waterhuishouding als gevolg van verwachte bodemdaling. - de aspecten veiligheid en geluidhinder. • Als een vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet of een ontheffing op grond van de Flora- en faunawet nodig is, valt dan te verwachten dat deze kan worden verleend? • De boorlocatie dient een toegesneden bestemming te krijgen in het bestemmingsplan. • De bijbehorende geluidzones moeten op de bestemmingsplankaart worden aangegeven (zie H 9.2 Geluidsgezoneerde industrieterreinen) • De bestaande en nog te realiseren hoofdtransportleidingen (door middel van buizen) dienen in het bestemmingsplan bestemd te worden met de bijbehorende zone (zie verder H 8.5 Ruimtelijke reserveringen hoofdinfrastructuur)

156

H 7.3

Gebruik diepe ondergrond

De diepe ondergrond (in het bijzonder zoutkoepels) van de provincie Groningen staat al jaren bij de rijksoverheid in de belangstelling voor het opbergen van gevaarlijke afvalstoffen en radioactief afval. De provincie heeft een (ruimtelijk) beleid voor het gebruik van de diepe ondergrond opgenomen in het POP2. POP2: hfdst 3.5 Schoon en veilig Groningen, par. 40 Gebruik ondergrond en delfstoffen, onderdeel Gebruik diepe ondergrond, p 63; hfdst 2.2 Koersen op Karakter, Centrale uitgangspunten van omgevingsbeleid p. 22. "De ondergrond van de provincie Groningen mag beperkt worden gebruikt voor het bergen dan wel opslaan van (afval)stoffen. Het gebruik moet een positieve invloed hebben of mag geen invloed hebben op de omliggende en/of andere onderdelen van het milieu. Het mag in ieder geval geen negatieve invloed hebben op de omliggende grondlagen. Uitgangspunt is dat het brengen van (afval)stoffen in de ondergrond een voordeel dient te hebben ten opzichte van storten als definitieve verwijderingsmethode. Voor de delfstoffenwinning geldt bovendien dat vervanging van (maagdelijke)grondstoffen door gerecycleerde grondstoffen of afvalstoffen in principe mogelijk moet zijn. De diepe ondergrond (lege gasvelden, zoutkoepels) kan worden gebruikt voor de opslag van stoffen zoals CO2 en aardgas. In het Groninger gasveld worden sinds jaar en dag (gevaarlijke) afvalstoffen die vrij zijn gekomen bij het winnen en behandelen van gas teruggevoerd. De hoeveelheid terug te voeren afvalstoffen moet worden verminderd door een betere scheiding van afvalstoffen aan de bron. Niettemin zal de desbetreffende verwerkingsmethode de komende veertig jaar moeten worden voortgezet. " p 63 Centraal uitgangspunt van omgevingsbeleid "Wij staan dan ook afwijzend tegenover alle activiteiten die zijn gericht op de opslag/berging van radioactief afval in de diepe ondergrond. Van provinciale medewerking op dit terrein zal dan ook geen sprake kunnen zijn, tenzij daarvoor een onherroepelijk geworden vergunning op grond van de Kernernergiewet is verleend. Tegen het verlenen van een dergelijke vergunning zullen wij ons echter met alle beschikbare (rechts)middelen verzetten. Eenzelfde benadering hanteren wij voor de bovengrondse opslag van hoogradioactief afval." p.22 Commentaar/uitleg: In de zin "Het gebruik moet een positieve invloed hebben of mag geen invloed hebben op de omliggende en/of andere onderdelen van het milieu" moet het woordje "grondlagen" worden gelezen na het woord "omliggende". Op 3 maart 2003 is het Landelijke AfvalbeheerPlan (LAP) in werking getreden. In dit plan heeft de rijksoverheid vastgelegd op welke wijze huishoudelijke, bedrijfs- en gevaarlijke afvalstoffen verwijderd moeten worden. De rijksoverheid is van mening dat de diepe ondergrond in beginsel niet bestemd is voor het bergen van afvalstoffen of componenten van afvalstoffen die niet rechtstreeks ter plaatse uit de bodem afkomstig zijn. In bepaalde gevallen kan het terugvoeren van afvalstoffen in de diepe ondergrond aangemerkt worden als " nuttige toepassing". In hoofdstuk 18.4 van het LAP staan die uitzonderingen vermeld, recent is daar ook in opgenomen dat CO2 opslag in de ondergrond mogelijk is. Ook in het POP2 heeft de provincie hiervan enkele voorbeelden gegeven. Het onderscheid tussen "nuttige toepassing" en "storten" is soms moeilijk te maken. Zowel de provincies, het Rijk als de EU zullen met name door jurisprudentie hierover steeds meer duidelijkheid moeten krijgen. De provincie is van mening dat de onbekendheid met de opslag van radioactieve afvalstoffen en gevaarlijke afvalstoffen in de diepe ondergrond en de potentiële risico's zich niet verdragen met een duurzame ontwikkeling. Bovendien verdraagt het zich niet met de hoofddoelstelling van het afvalbeleid te weten: preventie en hergebruik. Verwijzing: - zie LAP, Beleidskader, hoofdstuk 18.4 Opbergen in de diepe ondergrond

157

Het gebruik van de diepe ondergrond heeft belangrijke gevolgen voor het gebruik van de bovengrond. Naast de ruimtelijke ordening van de bovengrond dient ook de ondergrond ruimtelijk geordend te worden. Ondergrondse opslag moet specifiek in een bestemmingsplan worden geregeld. Het bevoegde gezag voor het gebruik van de diepe ondergrond in een concreet geval is veelal het Ministerie van Economische Zaken op basis van de Mijnbouwwet. De opslag van afvalstoffen in de diepe ondergrond wordt op basis van de Wet milieubeheer meestal door het ministerie van VROM en soms door de provincie getoetst op doelmatigheid. Rijk: Onderzoek Rijksoverheid naar mogelijkheden opslag radioactief afval in de diepe ondergrond. "Het Kabinet heeft in 1992 een eerste standpunt ingenomen over de opslag van radioactief afval en gevaarlijke afvalstoffen in de diepe ondergrond: • de opslag van radioactief afval in de diepe ondergrond dient "terugneembaar" te zijn. • de opslag dient te voldoen aan de IBC-criteria (Isoleren, Beheersen en Controleren). Een dergelijke opslag is technisch gezien mogelijk, maar verder onderzoek is noodzakelijk, aldus het Kabinet in 1992. Commentaar/toelichting: Sinds 1983 laat het ministerie van VROM onderzoek verrichten naar mogelijkheden om toxische afvalstoffen (gevaarlijke en radioactieve afvalstoffen) op te slaan in de diepe ondergrond. In 2001 is door de Commissie Onderzoek Radioactief Afval (CORA) een 5-jarig onderzoek afgerond met het verschijnen van het rapport "Terugneembare berging een begaanbaar pad?" In het rapport wordt geconcludeerd dat de opslag van genoemde afvalstoffen zowel in zoutlagen als in kleilagen, technisch haalbaar is. Als aanbeveling staat in het rapport opgenomen: verder onderzoek is noodzakelijk alvorens een beslissing te nemen. De rijksoverheid heeft naar aanleiding van het CORA-rapport besloten het onderzoek betreffende de opslag van radioactieve afvalstoffen in de diepe ondergrond, voort te zetten. NB: dit onderzoek is nog steeds gaande, onduidelijk is wanneer dat is afgerond. De VROM begroting van 2007 geeft daarover geen uitsluitsel. De rijksoverheid heeft in 1992 voorts uitgesproken dat een ondergrondse opslag voor radioactieve afvalstoffen in ieder geval terugneembaar dient te zijn. Voorts is zij van mening dat de Nederlandse radioactieve afvalstoffen nog zeker 100 jaar bovengronds kunnen worden opgeslagen. Het huidige Kabinet heeft in haar coalitieakkoord van 2007 afgesproken vooralsnog niet verder te gaan met het oprichten van een nieuwe kerncentrale. Het Rijk is bezig met het verkennen van allerlei functies van de ondergrond en het verbinden van die functies met de eisen voor de bovengrond. Een en ander krijgt een vervolg, dat mogelijk zal leiden tot toekomstige wetswijzigingen op gebied van bevoegd gezag en ruimtelijke planning. Verwijzingen: AbRS, beroep van EZ tegen het Groningse POP 2000, nr. 200101743/1/R1 (uitspraak 24 december 2002 nr. 200101743/1) AbRS, beroep tegen Streekplan Groningen, 28 februari 2000 nr. EO 1960146/5/1 Landelijk Afvalbeheersplan, ministerie van VROM 2002 Kernenergiewet / Mijnbouwwet / Lozingenbesluit Wet Bodembescherming / Wet Milieubeheer, hoofdstuk afvalstoffen H 1.3 Energiebesparing en duurzame energie H 1.15 Milieueffectrapportage (MER) H 5.1 Gebiedsbescherming natuurgebieden: Natuurbeschermingswet, Vogel- en Habitatrichtlijn H 5.2 Soortenbescherming: Flora- en faunawet H 5.8 Waddengebied H 7.2 Delfstoffen: aardgas en zout H 8.5 Ruimtelijke reserveringen hoofdinfrastructuur incl. buisleidingen en hoogspanningsleidingen Nota Ruimte, par. 4.8.4. Ruimtelijk beleid voor de ondergrond, p. 168-169 Beleidsverkenning inzake het duurzame gebruik van de ondergrond, ministerie van VROM, 2007

158

Contactpunten: Afdeling Ruimtelijke Plannen Afdelingssecretariaat Milieubeleid en Bodemsanering Afdelingssecretariaat Milieuvergunningen

Tel.050-316 4792 Tel. 050 316 4766 Tel. 050 316 4760

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Opslag van afvalstoffen, zoals CO2, in de (diepe) ondergrond moet in overeenstemming zijn met de criteria van hoofdstuk 18.4 van het LAP en passen binnen de beleidsruimte van het POP2: het gebruik moet een positieve invloed hebben of mag geen invloed hebben op de ondergrond en/of andere onderdelen van het milieu. Het mag in ieder geval geen negatieve invloed hebben op de omliggende grondlagen. Uitgangspunt is dat het brengen van (afval)stoffen in de ondergrond een voordeel dient te hebben ten opzichte van storten als definitieve verwijderingmethode. • Uit de plantoelichting moet blijken welke effecten de opslag heeft voor het bovengrondse gebruik van de gronden. • De ondergrondse opslag moet in het bestemmingsplan worden geregeld, bijv. door een dubbelbestemming. De doeleindenomschrijving in de planvoorschriften en de bebouwings- en gebruiksvoorschriften moeten zijn afgestemd op het beoogde gebruik. • Als er een vergunning op grond van de Mijnbouwwet, Wet Milieubeheer, Wet Bodembescherming c.q. Lozingenbesluit nodig is, valt dan te verwachten dat deze verleend kan worden? • Als er een vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet of een ontheffing op grond van de Flora- en faunawet nodig is, valt dan te verwachten dat deze verleend kan worden?

159

Hoofdstuk 8 Verkeer en transport H 8.1 Wegennet: bereikbaarheid, verkeersafwikkeling, categorisering en inrichting wegen, Duurzaam Veilig De verkeersveiligheid in onze provincie moet - met het oog op (de groei van) het autoverkeer, aanzienlijk worden verbeterd. Dit kan door toepassing van maatregelen in het kader van Duurzaam Veilig i.c. door een adequate verkeersafwikkeling, categorisering en inrichting van de wegen. In ruimtelijke plannen kan hieraan een bijdrage worden geleverd. POP2: hfdst 3.4 Bereikbaar Groningen, par. 35 Duurzaam veilig, onderdeel Veilig wegverkeer, p 58; POP2-kaart 1 Functiekaart 2010 en kaart 3 Infrastructuur. "De provincie streeft naar een goed wegennetwerk, waarvan functie en gebruik goed op elkaar zijn afgestemd (……) Vormgeving en inrichting van wegen moeten zodanig zijn dat het gewenste gedrag van verkeersdeelnemers als het ware wordt uitgelokt. Samen met de andere wegbeheerders hebben wij een categoriseringsplan voor de hele provincie opgesteld." p. 58 Rijk: Nota Mobiliteit, PKB-tekst deel 4: 3.14 Veiligheid p. 22 "Wegbeheerders brengen in de periode tot 2020 bij nieuwe aanleg en in het kader van beheer en onderhoud essentiële herkenbaarheidskenmerken aan op alle wegen." Commentaar/uitleg: Een hoofdwegennet met een adequate verkeersafwikkeling en dus voldoende doorstroming moet ervoor zorgen dat het doorgaande verkeer zich afwikkelt op de hoofdwegen en niet op het onderliggende net. Dit bevordert de verkeersveiligheid, de leefbaarheid en de bereikbaarheid van de stedelijke centra. Bij het opstellen van ruimtelijke plannen moet de functie van de landelijke hoofdwegen en de provinciale hoofdwegen, zoals aangegeven op de POP2-kaarten, in acht worden genomen. Op kaart 3 zijn de stroomwegen A (autosnelwegen) en B (autowegen) als ook de regionale gebiedsontsluitingswegen A en B aangegeven. Inmiddels hebben alle gemeenten, de provincie en het Rijk voor hun eigen wegen een categoriseringsplan (wegenindeling) opgesteld. Het ruimtelijke plan moet in overeenstemming zijn met dit categoriseringsplan. Voor de wegen in het plangebied zal moeten zijn aangegeven of er sprake is van een verkeersfunctie dan wel een verblijfsfunctie, welke functie dominant is en hoe de ontsluiting van het plangebied is geregeld voor autoverkeer, fietsverkeer, voetgangers enzovoort. Bij plannen waarin veel nieuwe infrastructuur is opgenomen, dan wel waar ingrijpende wijzigingen worden voorgesteld in de bestaande wegenstructuur, dient de noodzaak hiervan goed onderbouwd te worden, dit met het oog op een goede ruimtelijke ordening (zuinig gebruik schaarse ruimte). Ook de eventuele gevolgen van maatregelen in de verkeersstructuur op de omliggende wegen zullen inzichtelijk moeten zijn gemaakt. Bij de meer omvangrijke plannen zal dit onderbouwd moeten worden met behulp van een verkeersmodel, waarin de te verwachten intensiteiten voor een periode van 10-15 jaar worden berekend. De inrichting van de wegen moet in overeenstemming zijn met de uitgangspunten van Duurzaam Veilig. Vormgeving en inrichting van de wegen moeten verkeersveilig gedrag uitlokken. Bij de inrichting moet rekening worden gehouden met onder meer de belangen van het openbaar vervoer en langzaam verkeer. Vooral in verblijfsgebieden moet de verkeersfunctie van het wegennet goed worden ingepast in andere functies en kwaliteiten van de ruimte.

160

Nota Ruimte, deel 4, par. 2.3.2.5 Afstemming met het verkeers- en vervoerssysteem, p. 85-86 "Bij de ontwikkeling van nieuwe uitbreidingen van steden en dorpen, bij herstructurering, transformatie en centrumontwikkeling moet, naast de ruimtelijke en marktpotenties van de locatie en de ruimtelijke context, gestreefd worden naar een optimale benutting van de bestaande infrastructuur en van de potenties van knooppunten in deze infrastructuur. Anderzijds moet bij ontwikkeling van infrastructuur geanticipeerd worden op mogelijkheden van verstedelijking en centrumvorming. Als algemeen uitgangspunt geldt dat nieuwe grote woon- en werklocaties tijdig en adequaat dienen te worden ontsloten, dat wil zeggen dat vanaf het moment waarop met bouwen wordt begonnen de aanleg van de ontsluitende infrastructuur van start moet gaan. De medeoverheden dienen over voldoende financiële middelen te kunnen beschikken om tijdig met de aanleg van de noodzakelijke ontsluitende infrastructuur te kunnen beginnen." Nota Mobiliteit, PKB-tekst deel 4: par 3.1 Samenhang tussen ruimte, economie en verkeer en vervoer, p 7 "Bij het opstellen van ruimtelijke plannen (bestemmingsplan, structuurplan, streekplan) worden de gevolgen van de ruimtelijke functies op ondermeer de bereikbaarheid en de infrastructuur in kaart gebracht. Voor alle beheerders geldt dat ruimtelijke ingrepen op de eigen infrastructuur, anders dan om verkeersveiligheids- of milieutechnische redenen, geen dusdanige structurele effecten mogen hebben dat de bereikbaarheid over de gehele reis verslechtert." p.9: "In ieder geval de gemeenten in de stedelijke netwerken maken afspraken met bedrijven over toepassing van mobiliteitsmanagement. Mobiliteitsmanagement wordt ingezet om vervoersstromen van alle betrokken modaliteiten zo maximaal mogelijk af te wikkelen. Daarbij gebruiken zij het beschikbare instrumentarium, zoals het bestemmingsplan, de bouwvergunning en de milieuvergunning." Bereikbaarheid over de weg p.13 "De overheden streven naar een optimale benutting van de bestaande infrastructuur en van de potenties van knooppunten in deze infrastructuur. Bouwen is voor het rijk een optie als benutten ook op lange termijn onvoldoende oplossing biedt en wanneer het economisch wenselijk is." Commentaar/uitleg: Bij nieuwe uitbreidingen van steden en dorpen, bij herstructurering, transformatie en centrumontwikkeling moet gestreefd worden naar een optimale benutting van de bestaande infrastructuur en van de potenties van knooppunten in deze infrastructuur. Woningbouw in de stad zorgt immers voor minder verplaatsingen dan woningbouw aan de rand van het stedelijke gebied en vergroot het draagvlak voor het huidige openbaar vervoer. Ook is het van belang dat de mogelijkheden voor nieuwe woningen, winkels en kantoren rond (openbaar) vervoersknooppunten optimaal worden benut. Met een goed ontwerp van de openbare ruimte kan het verkeer en vervoer in het gebied beïnvloed worden. Om een energie-efficiëntere inrichting te ontwerpen kan gebruik worden gemaakt van een drietal instrumenten: VervoersPrestatie op Locatie (VPL), Langzaam Rijden Gaat Sneller (Largas) en VervoersPrestatie Regionaal (VPR).

161

Verwijzingen: "Voorkomen blijft beter dan genezen (mogelijkheden voor een verkeersveilige ruimtelijke ordening)", Directoraat-generaal Rijkswaterstaat, 1995 "Duurzaam veilig in Noord-Nederland; naar een sobere en doelmatige vormgeving van het wegennet." Publicatie Samenwerkingsverband Noord-Nederland, 1999 H 1.15 M.e.r.-plicht en ruimtelijke plannen H 8.3 Openbaar vervoer H 8.4 Fietsers en voetgangers H 8.5 Ruimtelijke reserveringen hoofdinfrastructuur H 9.1 Wegverkeerslawaai H 9.4 Luchtkwaliteit en geur H. 9.5 Bodem: ketenbeheer grond H 9.7 Transport gevaarlijke stoffen Nota Ruimte, par. 2.3.2.5 p. 85: afstemming met het verkeers- en vervoerssysteem Contactpunt: Afdelingssecretariaat Verkeer en Vervoer

tel. 050 316 4674

Beoordelingspunten voor de planopsteller/plantoetser: • In ruimtelijke plannen moet aandacht worden besteed aan bereikbaarheid, verkeersveiligheidsaspecten en verkeersafwikkeling. • Mobiliteitsmanagement moet worden ingezet om vervoersstromen van alle betrokken modaliteiten zo maximaal mogelijk af te wikkelen. • Wordt de bestaande infrastructuur optimaal benut? • Op structuurplan- en bestemmingsplanniveau moet worden aangegeven wat de voornaamste functie van de wegen in het plangebied is (verkeersstructuur). Daarbij moet de indeling op de POP2-kaarten 1 en 3 in acht worden genomen. • De stroomwegen en de gebiedsontsluitingswegen binnen en buiten de bebouwde kom moeten een toegesneden bestemming verkeersdoeleinden in het bestemmingsplan krijgen. De functies van deze wegen moeten in de planvoorschriften respectievelijk op de plankaart zijn opgenomen. Eventuele dwarsprofielen moeten op de plankaart staan en worden vertaald in de planvoorschriften. • Is de wegenindeling conform het gemeentelijke, provinciale en rijkscategoriseringsplan? • Uit de bestemmingsplantoelichting moet blijken of de inrichting van de wegen is afgestemd op de functie en/of de vormgeving verkeersveilig is. • Bij plannen met veel nieuwe infrastructuur of met ingrijpend gewijzigde infrastructuur zal gebruik moeten zijn gemaakt van een verkeersmodel. • Bij nieuwe infrastructuur en/of wijzigingen in de infrastructuur zal aandacht moeten zijn besteed aan de geluidsaspecten (Wet geluidhinder, o.a. beoordeling of er sprake is van een reconstructie in de zin van deze wet). • Weeg de gevolgen voor de luchtkwaliteit mee bij het opstellen van een ruimtelijk plan, waarin wijzingen in de verkeersafwikkeling zijn voorzien. • Wanneer het gaat om de situering van nieuwe of ingrijpende wijzigingen in de situering van bestaande wegen waarover gevaarlijke transporten worden vervoerd, dan dient rekening te worden gehouden met de situering ten opzichte van gevoelige bestemmingen.

162

H 8.2

Vaarwegen

De provincie stimuleert zowel de beroepsscheepvaart als de recreatievaart en streeft ernaar bestaande knelpunten in de infrastructuur op te lossen. Ook een goed vaarwegbeheer is daarbij van belang. Daarnaast hebben diverse wetten en richtlijnen voor het scheepvaartverkeer en voor openbare vaarwegen planologische consequenties. POP2: hfdst 3.4 Bereikbaar Groningen, par. 30 Goederenvervoer groeit, p 54; hfdst 3.1 Ondernemend Groningen, par. 9 Kansen voor toerisme en recreatie, onderdeel Vaarrecreatie, p 32, POP2-kaart 1 Functiekaart 2010 en kaart 3 Infrastructuur. "Om het vervoer over water te bevorderen, is een goed basisnet van nationale, regionale en lokale vaarwegen nodig. Een aantal vaarwegen zal moeten worden opgewaardeerd om de geconstateerde groeimogelijkheden voor de binnenvaart te kunnen realiseren." p. 54 Commentaar/uitleg: Het POP2 beleid ten aanzien van het vervoer over water geldt zowel voor het vrachtvervoer als de recreatievaart. Recreatievaart wordt behandeld in H 6.3 Vaarrecreatie en jachthavens. Bij twijfel over regelgeving ten aanzien van openbaar vaarwater wordt geadviseerd contact op te nemen: - bij algemene vraagstukken met het afdelingshoofd Kanaalbeheer; - bij civieltechnische vraagstukken met de civiel technisch medewerker Kanaalbeheer; - bij nautische vraagstukken met de provinciale scheepvaartinspectie Kanaalbeheer; - bij juridische vraagstukken de afdeling juridische zaken van Kanaalbeheer. Wetgeving NB. Zodra er feitelijk gevaren kan worden met een kano, er recreatievaart en / of reguliere beroepsvaart is, wordt een water beschouwd als 'openbaar vaarwater'; Rijk: Scheepvaartverkeerswet (SVW) Deze wet ordent het gebruik van het scheepvaartverkeer op de vaarwegen en biedt het kader voor bestuursrechtelijke- en strafrechtelijke handhaving. Deze wet heeft onder meer gevolgen voor het ligplaats nemen, voor de aanleg van werken en de bouw van gebouwen langs openbare vaarwegen. Primaire doelen van de wet zijn: - het verzekeren van de veiligheid en het vlotter verloop van het scheepvaartverkeer; - het in stand houden van scheepvaartwegen en het waarborgen van de bruikbaarheid ervan; - het voorkomen of beperken van schade door het scheepvaartverkeer aan de waterhuishouding, oevers en waterkeringen of werken gelegen in de scheepvaart wegen; - het voorkomen of beperken van externe veiligheidsrisico's in verband met schepen; - het voorkomen of beperken van verontreiniging door schepen. In de SVW wordt ook geregeld welke bestuursorgaan – met betrekking tot het regelen van het scheepvaartverkeer – als bevoegd gezag wordt aangemerkt. Het bepalen van het bevoegde gezag is onder meer van belang bij het bepalen van de karakteristiek van de vaarweg, bij het treffen van verkeersmaatregelen en het aanwijzen van bevoegde personen voor het geven van verkeersaanwijzingen. Op grond van deze wet wordt het bevoegde gezag in handen gelegd bij het Rijk, de provincie, gemeenten, een gemeenschappelijke regeling of. Indien een scheepvaartweg niet in beheer is bij enig openbaar lichaam worden Burgemeester en Wethouders van de gemeente waarin de scheepvaartweg is gelegen automatisch beheerder. Is een scheepvaartweg in beheer bij een waterschap dan kunnen PS bepalen wie bevoegde gezag is. De wateren in Groningen worden in de regel beheerd door vijf beheerders, zoals: - Het Rijk voor enkele inde provincie gelegen doorgaande vaarroutes; - Provinciale vaarwegen (A-vaarwegen ) door de provincie; - Gemeentelijke vaarwegen door de desbetreffende gemeente waarbinnen de vaarwegen zijn gelegen;

163

Scheepvaartwegen in beheer bij een waterschap (B,C, en O vaarwegen) door het waterschap en de gemeente waarin het water is gelegen voor het ligplaats nemen; - Diverse meren en plassen: een combinatie of een gemeenschappelijke regeling van (tussen) provincie, gemeenten en waterschappen en soms nog het Rijk. Daarnaast bevinden zich binnen de provinciale grenzen nog enkele wateren die particulier eigendom zijn. -

Geadviseerd wordt het vaarwegbeheer van nieuwe openbare wateren zo vroeg mogelijk te regelen of in overleg te treden met de desbetreffende vaarwegbeheerder. Op deze wijze kan een optimale afstemming worden verkregen tussen de ruimtelijke wens en de eisen waarmee een vaarwegbeheerder rekening dient te houden. Dit Rijk: Binnenvaartpolitiereglement (BPR) Reglement ter voorkoming van aanvaring of aandrijving op de openbare wateren. Dit reglement regelt onder meer dat het scheepvaartverkeer met de karakteristiek en met de afmetingen van de vaarweg en van de kunstwerken verenigbaar moet zijn. Er staat een opsomming in van te hanteren verkeersborden en het reglement geeft regels ten aanzien van meren en liggen. Als ligplaatsen verboden zijn kan in sommige gevallen ontheffing worden verkregen van de vaarwegbeheerder, behalve als het wonen of het werken op het water ten koste gaat van de punten genoemd onder de Scheepvaartverkeerswet. Het is raadzaam ligplaatsen voor wonen en / of werken in het bestemmingsplan op te nemen. Het is raadzaam om deze ligplaatsen in overleg met de desbetreffende vaarwegbeheerder(s) aan te wijzen. De primaire doelen van de Scheepvaartverkeerswet mogen daarbij niet worden gefrustreerd. Richtlijnen Vaarwegen 1995 Deze richtlijnen gelden voor alle openbare wateren en vormen de leidraad bij het aanleggen van vaarwegen, kunstwerken en overige werken in en langs de vaarwegen. Geadviseerd wordt rekening te houden met deze richtlijnen. In het bijzonder dient, bij het maken van bestemmingsplannen en het volgen van artikel 19 WRO procedures, rekening gehouden te worden met de in de richtlijnen opgenomen paragraaf 'zonering' (3.12 VRW 1995). In principe geldt bij de provincie de regel dat bij vaarwegen van gering belang (tot CEMT-klasse 2 – zonder beroepsvaart) slechts gemotiveerd van de richtlijnen kan worden afgeweken. Bij vaarwegen vanaf CEMT-klasse 2 (met beroepsvaart) kan de vaarwegbeheerder een onderzoek eisen naar de invloed van eventuele ‘bebouwing’ op het functioneren op de vaarweg. Vergunningaanvragen in het kader van het Kanalenreglement Groningen worden eveneens aan de richtlijnen getoetst. Richtlijn Vervoer gevaarlijke stoffen over binnenwateren (VBG/ADNR) Over scheepvaartwegen worden – net als over wegen – gevaarlijke stoffen getransporteerd. Langs vaarwegen zijn wacht- en ligplaatsen voor de beroepsvaart gerealiseerd waaraan schepen die gevaarlijke stoffen vervoeren in het bijzonder of eveneens kunnen afmeren. Afhankelijk van de ‘stof' die wordt vervoerd dient een veilige afstand in acht te worden genomen van schip tot schip of van schip tot bebouwing. In het hierboven aangehaalde document staan onder meer de afstanden vermeld van bebouwing tot wachtplaatsen voor ‘kegelschepen’ (schepen varende met gevaarlijke stoffen). Bij nieuwbouw langs deze wateren moeten deze afstanden in acht worden genomen. Kanalenreglement Groningen Het reglement is van toepassing op alle kanalen (waterwegen bestemd voor scheepvaart en waterbeheersing, hetzij alleen voor scheepvaart, daaronder begrepen de natuurlijke kanaalwallen) en kunstwerken (alle werken over, onder, in of aan kanalen en/of watergangen) in de provincie Groningen. Door toepassing van dit reglement wordt er eveneens voor gezorgd dat de vaarweg geschikt blijft voor het type schepen dat er gebruik van maakt.

164

Voor de aanleg van (bouw)werken langs, over, of in een vaarweg is een vergunning nodig van Gedeputeerde Staten. Het gaat daarbij niet alleen om bruggen, steigers, en aan- en afmeervoorzieningen, maar ook om woningen langs kanalen en veranda's. Ook voor de aanleg van kanalen en andere waterstaatswerken (o.m. ontgrondingen) is een vergunning nodig. De werken moeten als zodanig in het bestemmingsplan worden bestemd. Ook voor het hebben en/of exploiteren van ligplaatsen is op grond van het Kanalenreglement een vergunning/ontheffing nodig van de provincie. Overige provinciale reglementen Naast het hierboven vermelde juridische kader gelden eveneens provinciale (beleids) regels. Een voorbeeld hiervan is het lig- en meerverbod dat geldt op nagenoeg alle provinciale vaarwateren. Bij planvorming betreffende het wonen op water dient met deze regels rekening te worden gehouden. Daarnaast zijn verkeerstekens geplaatst in en langs provinciale vaarwegen die van invloed kunnen zijn op het plan. Andere bevoegde gezagen (waterschappen en gemeenten) kunnen wellicht eveneens op hun beheersgebied beperkende verkeersbesluiten opstellen of hebben deze opgesteld. Daar dient eveneens rekening mee gehouden te worden. Nieuw rijksbeleid Ruimte langs de vaarweg De vaarweg komt in verdrukking. Om die redenen werkt het Ministerie van Verkeer en Waterstaat aan een richtlijn die tot doel heeft de inrichting van de vaarweg te beschermen. Dit kan gevolgen hebben voor ruimtelijke plannen. Geadviseerd wordt bij het opstellen van een bestemmingplan en het volgen van een artikel 19 WRO procedure de provincie te raadplegen over deze ontwikkelingen. Verwijzingen: H 1.13 Watertoets H 6.3 Vaarrecreatie en jachthavens H 8.5 Ruimtelijke reserveringen hoofdinfrastructuur H 9.6 Externe veiligheid/risico H. 9.5 Bodem: ketenbeheer grond

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Kanaalbeheer (inclusief scheepvaartinspectie)

Tel. 050 316 4579

165

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • In een bestemmingsplan moeten openbare vaarwegen een aparte bestemming krijgen, evenals de werken op en over het water en de woon-, recreatie- en werklocaties op/in het water. In de plantoelichting moet aandacht worden geschonken aan de categorie scheepvaart waarvoor het water is bedoeld en het profiel van de vaarweg. Hierbij dient rekening te worden gehouden met de rond de vaarweg liggende zones. • De (aan te leggen) werken en dergelijke moeten zijn afgestemd op de categorie scheepvaart en het profiel van de vaarweg. • Geadviseerd wordt zo vroeg mogelijk in overleg te treden met de vaarwegbeheerder over het plan. Het resultaat van het overleg en/of een advies van de vaarwegbeheerder moet aan het plan worden toegevoegd. • Ingeval van een nieuwe vaarweg moet duidelijkheid worden gegeven over de aanwijzing van de vaarwegbeheerder. • Als een plan ligplaatsen toestaat, moet worden voldaan aan het Binnenvaartpolitie- en het Kanalenreglement. • Als een plan de bouw of aanleg van gebouwen en/of (bouw-)werken mogelijk maakt, moet worden bezien of er een vergunning nodig is en kan worden afgegeven op grond van het Kanalenreglement. Dit raakt de uitvoerbaarheid van het plan.

166

H 8.3

Openbaar vervoer

De provincie zet in op goede openbare vervoersvoorzieningen in de gehele provincie Groningen en vooral op de meest zware verkeers- en vervoersrelaties van en naar de stad Groningen, dit ook om de groei van de automobiliteit zo beperkt mogelijk te houden. In dit verband zijn het maatregelenpakket Bereikbaarheid Assen-Groningen (BAG) en het Kolibri-project (voorheen STOV genoemd: Stadsgewestelijk openbaar vervoerssysteem) ontwikkeld. Het BAG en het Kolibri-project omvatten maatregelen en uitgangspunten voor goede en snelle openbaar vervoersverbindingen tussen Groningen en Assen en van de stad met de omliggende (schragende en schakel-) gemeenten, daarop afgestemde locaties voor transferia, voorzieningen, enzovoort. POP2: hfdst 2.2 Koersen op karakter, Centrale uitgangspunten omgevingsbeleid, p. 20 en 22; hfdst 3.4 Bereikbaar Groningen, par. 31 Beter openbaar vervoer, p. 55 en par. 32 Meer gebruik v.d. fiets, p. 56 + POP2-kaart 1 Functiekaart 2010. Centrale Uitgangspunten omgevingsbeleid: "We realiseren op middellange termijn een hoogwaardig systeem van openbaar vervoer in het stadsgewest Groningen." p. 20 "Wij bieden daarnaast een provinciedekkend systeem van kleinschalig openbaar vervoer als basisvoorziening voor het landelijk gebied." p. 22 "De strategische functie van het openbaar vervoer heeft betrekking op zijn concurrentiepositie ten opzichte van de auto. Deze vraagt om snelle en comfortabele verbindingen op de meest zware verkeers- en vervoerrelaties. (…….) Het openbaar vervoer heeft naast de strategische functie een sociale functie voor mensen die niet over een auto beschikken. Wij willen deze functie versterken door het openbaar vervoer voor zoveel mogelijk inwoners beschikbaar te stellen en (fysiek) toegankelijk te maken." p. 55 "Ook moet, uit het oogpunt van ketenmobiliteit, een goede aansluiting bestaan tussen de fiets en andere vormen van vervoer, bijvoorbeeld door goede stallingsvoorzieningen bij haltes van het openbaar vervoer." p. 56 Commentaar/uitleg: Om de concurrentiepositie van het openbaar vervoer zo sterk mogelijk te maken moeten de OVverbindingen naar de functies wonen, werken en voorzieningen zo direct mogelijk zijn. Ook een goede en vlotte doorstroming (verkeersafwikkeling op de weg en aansluiting op andere vervoerswijzen) is van belang. In verband hiermee is bijvoorbeeld de verkeersstructuur, de ontsluiting en de inrichting van het plangebied en de opbouw van het wegprofiel van belang. Hoe grootschaliger de plannen voor de inrichting van nieuwe woon-, werk- en recreatiegebieden, hoe meer aandacht deze punten verdienen. Het uitvoeren van Verkeer Prestatie op Locatie (VPL) kan daarbij een hulpmiddel zijn. Knooppunten van het openbaar vervoer (o.a. transferia) moeten goed bereikbaar zijn voor de diverse modaliteiten (lopen, fiets, auto) en er moet voldoende parkeermogelijkheid worden geboden. Daarnaast dienen stations, knooppunten en haltes sociaal veilig en toegankelijk te zijn. Dit geldt ook voor de paden er naar toe. Verwijzingen: Nota "Openbaar Vervoer in beweging" (Provincie Groningen, 1998) Regiovisie Groningen-Assen (Provincies Groningen en Drenthe, gemeenten Assen, Bedum, Groningen, Haren, Hoogezand-Sappemeer, Leek, Noordenveld, Slochteren, Ten Boer, Winsum, Zuidhorn en Zuidlaren - juni 1999) BAG (maatregelenpakket in het kader van Kolibrie en de Regiovisie Groningen-Assen) Kolibri (label stadsgewestelijk openbaar vervoer in de regio Groningen-Assen en project in het kader van de Regiovisie) H 3.4 Locatiebeleid en parkeren bezoekersintensieve functies H 8.1 Wegennet: bereikbaarheid, verkeersafwikkeling, categorisering en inrichting wegen, duurzaam veilig H 8.4 Fietsers en voetgangers H 8.5 Ruimtelijke reserveringen hoofdinfrastructuur Nota Mobiliteit

167

H 1.16 Sociale veiligheid Contactpunt: OV-bureau Groningen-Drenthe

Tel. 0592 396900

Beoordelingspunten voor de planopsteller/plantoetser: • Is er aandacht besteed aan directe openbaar vervoerroutes? Is er gedacht aan een goede en vlotte doorstroming van het openbaar vervoer? Is de inrichting en de vormgeving van de wegen (opbouw wegprofiel) en het plangebied daar (zonodig) op afgestemd? • Bij knooppunten van openbaar vervoer, zoals transferia: is het knooppunt goed bereikbaar te voet, op de fiets en per auto en is er voldoende parkeergelegenheid? • Zijn haltevoorzieningen, transferia en stations en de paden er naar toe sociaal veilig en toegankelijk? • Zijn de OV-routes voldoende gedimensioneerd voor busverkeer? • Is in de plannen rekening gehouden met de beschikbaarheid van bestaand OV (verdichting rond de OV-haltes)?

168

H 8.4

Fietsers en voetgangers

Voor een goede bereikbaarheid van de stedelijke centra is ook de fiets van betekenis (utilitaire functie van de fiets). Het gebruik van de fiets wordt ook vanuit recreatief oogpunt gesteund (recreatieve functie van de fiets). Het bevorderen van het fietsgebruik kan enerzijds door een goed locatiebeleid, anderzijds door het bieden van goede fietsvoorzieningen. In het POP2 is weliswaar geen specifiek beleid voor voetgangers geformuleerd, maar de hierna verwoorde uitgangspunten kunnen ook voor de modaliteit voetgangers worden doorgetrokken. POP2: hfdst 2.2 Koersen op karakter, Centrale uitgangspunten omgevingsbeleid, p 20; hfdst 3.4 Bereikbaar Groningen, par.32 Meer gebruik van de fiets, p. 56. "Het gebruik van de fiets wordt gestimuleerd." p. 20 "De hoofdlijn van het beleid, zoals uitgewerkt in de Beleidsnota Fiets, is het realiseren van een veilig hoofdfietsroutenet van goede kwaliteit. (….) Realisering van een lokaal hoofdfietsroutenet voor de zeven belangrijkste kernen zien wij als een gemeentelijke taak." p. 56 Commentaar/uitleg: De genoemde zeven kernen zijn Appingedam, Delfzijl, Groningen, Hoogezand-Sappemeer, Stadskanaal, Veendam en Winschoten. Het gebruik van de fiets wordt gestimuleerd. Met name bij uitbreidingsplannen zal de ontsluiting voor fietsers (en voetgangers) naar overige gebieden (zoals winkel-, werk-, woongebieden, bus- en treinstations) en de aansluiting op het (boven)lokale hoofdfietsroutenet worden getoetst. Uitgangspunt is vooral het bieden van directe, veilige routes. Het situeren van de dagelijkse (leef)voorzieningen op loop- en fietsafstand draagt bij aan een verminderd gebruik van de auto en tot een beter gebruik van de andere modaliteiten (fiets, voet). Bij het toetsen van de plannen zal bekeken worden of de fietsroutes goed aansluiten op de andere vervoerswijzen (o.a. transferia en stations) en of voorzien is in voldoende stallingsvoorzieningen bij (bus- en trein)stations, winkelcentra c.a. Waar het gaat om het recreatieve gebruik van de fiets of om recreatief wandelen is het beleid gericht op het stimuleren van recreatieve routes. Bij deze routes hoeft er geen sprake te zijn van directe routes. Veiligheidsaspecten spelen hierbij wel een rol. Ook moeten de routes vanuit recreatief oogpunt iets toevoegen aan het bestaande net. Beleidsnota Fiets, vastgesteld door Provinciale Staten: "Doelstellingen zijn te komen tot een toename van het aantal verplaatsingen per fiets, te komen tot het veiliger maken van het fiets- en bromfietsverkeer als bijdrage aan onze totale provinciale verkeersveiligheidstaakstelling."" Subdoelstelling daarbij is: "Het verbeteren van de concurrentiepositie van de fiets ten opzichte van de auto door het aanmerkelijk verbeteren van een aantal kansrijke fietstrajecten (de zogenaamde fietsroute plus) en het bevorderen van het zogenaamde ketenvervoer". In de Beleidsnota Fiets staan nog de oude streefpercentages. Conform de Nota Mobiliteit (2006) worden deze aangepast. De verkeersveiligheidstaakstelling is 15% minder dodelijke verkeersslachtoffers en 7,5% minder ziekenhuisgewonden onder fietsers en bromfietsers in 2010 ten opzichte van het peiljaar 2002. Nota Ruimte: p. 128. Provincies en gemeenten beschermen en versterken de routenetwerken voor wandelen, fietsen en recreatietoervaart, waarbij speciaal aandacht wordt geschonken aan het creëren van wandel- en fietsroutes vanuit het stedelijk gebied.

169

Verwijzingen: Beleidsnota Fiets, p 14 (vastgesteld door Provinciale Staten op 18 december 2002) Actieplan Fiets, provincie Groningen 2003 H 1.16 Sociale veiligheid H 6.2 Routegebonden recreatie en dagrecreatie H 8.1 Wegennet: bereikbaarheid, verkeersafwikkeling, categorisering en inrichting wegen, duurzaam veilig H 8.3 Openbaar vervoer Nota Ruimte, par. 3.4.5.4 (Toegankelijkheid en bereikbaarheid) p. 128 ("Provincies en gemeenten beschermen en versterken…" etc.) en par. 2.1.5 (Bereikbare en toegankelijke recreatievoorzieningen in en rond de steden) p. 62

Contactpunt: Afdelingssecretariaat Verkeer en Vervoer

Tel. 050 316 4674

Beoordelingspunten voor de planopsteller/plantoetser: • Is er in het plan aandacht besteed aan de langzaam verkeersroutes en is er aandacht besteed aan de veiligheidsaspecten, ook de sociale veiligheid van utilitaire fietsroutes? • Planopsteller: Wordt ook gedacht om mensen met een lichamelijke handicap? • Als er sprake is van utilitair fietsverkeer zijn er dan directe routes voor fietsers? • Is de menging van functies zodanig dat de dagelijkse voorzieningen op fiets-/loopafstand zijn? En zo neen, wat is dan de motivering? • Is de aansluiting op andere vervoerswijzen goed geregeld? • Blijft het hoofdfietsroutenetwerk in stand of wordt het versterkt? • Blijft het routenetwerk voor wandelen in stand of wordt het versterkt? • Kunnen belemmeringen voor het wandel- en fietsnetwerk worden weggenomen?

170

H 8.5 Ruimtelijke reserveringen hoofdinfrastructuur wegen, spoorwegen, vaarwegen, buisleidingen, hoogspanningsleidingen Bij infrastructuur moet niet alleen gedacht worden aan wegen, spoorwegen, vaarwegen, maar ook bijv. aan buisleidingen, glasvezelkabels en hoogspanningsleidingen. Deze infrastructuur beïnvloedt het ruimtegebruik. Het Rijk stelt in de Nota Ruimte en de Nota Mobiliteit: "Overheden houden in hun ruimtelijk beleid rekening met de in de Nota Mobiliteit voorgenomen infrastructurele uitbreidingen van het rijk en de doelstellingen op het gebied van leefomgeving en veiligheid. Gemeenten treden in overleg met het rijk over voorgenomen bestemmingsplanwijzigingen in de invloedssfeer van een in een PKB aangekondigde infrastructuuruitbreiding. De meerkosten van inpassing van de geplande infrastructuur die veroorzaakt worden door nieuwe bestemmingen langs de hoofdinfrastructuur nadat het rijk deze infrastructuuruitbreidingen in deze PKB of het MIT heeft aangekondigd en die zonder voorafgaand overleg met het Ministerie van Verkeer en Waterstaat ontstaan, worden zonder meer volledig door de desbetreffende overheden betaald." Daarnaast moet rekening worden gehouden met ruimtelijke reserveringen voor nieuwe infrastructuur van de provincie. Hoofdwegen, hoofdspoorwegen, hoofdvaarwegen POP2: hfdst 3.4 Bereikbaar Groningen, par. 27 Verbetering hoofdinfrastructuur (onderdeel Stroomlijnen verkeersafwikkeling), p 53 en POP kaart 1 Functiekaart 2010 en 3 Infrastructuur. "Rondom het hoofdwegennet en het hoofdspoorwegennet en het hoofdvaarwegennet (rijksinfrastructuur) moeten vrijwaringszones worden gerealiseerd." p. 53 Commentaar/uitleg: Ten tijde van de ontwikkeling van de voorlopers van de Nota Ruimte en de Nota Mobiliteit is het Rijk gestart met de ontwikkeling van zogenaamde vrijwaringszones. Inmiddels is het Rijk daarmee gestopt, omdat dit een te rigide middel zou zijn. De Nota Ruimte daarover: "Om toekomstige verbredingen en/of bundeling van hoofdinfrastructuur fysiek en financieel niet te belemmeren, moet langs de hoofdinfrastructuur uitbreidingsruimte beschikbaar blijven. Het is echter niet redelijk en ook niet noodzakelijk om langs alle hoofdinfrastructuur ruimte vrij te houden. Met name in het stedelijke gebied is de opgave om evenwicht te vinden tussen het vrijhouden van ruimte voor infrastructuur en de aanspraken op diezelfde ruimte door andere (stedelijke) functies. De meerkosten van inpassing van de geplande infrastructuuruitbreidingen die veroorzaakt worden door nieuwe bestemmingen langs de hoofdinfrastructuur, nadat het rijk betreffende infrastructuuruitbreidingen in een PKB heeft aangekondigd, worden door de gemeente betaald. Het rijk geeft op plankaarten in de Nota Mobiliteit en in de verkenningen en de planstudies in het Meerjarenprogramma Infrastructuur en Transport (MIT) aan welke uitbreidingen en nieuwe tracés voorzien zijn. Het rijk toetst of provincies, plusregio’s en gemeenten in hun streek-, structuur- en bestemmingsplannen rekening houden met de inpassing van deze geplande infrastructurele ontwikkelingen. Bij voornemens tot gebiedsontwikkelingen in de zone direct langs de geplande infrastructuuruitbreidingen voeren de betrokken overheden overleg met het rijk over de ruimtelijke en financiële consequenties van inpassing van de toekomstige infrastructuuruitbreiding. De grootte van de bedoelde zone hangt af van de reikwijdte van de effecten van de geplande gebiedsontwikkeling en van de reikwijdte van de effecten van de geplande infrastructuuruitbreiding." In de provincie Groningen gelden thans bebouwingsvrije zones langs alle openbare vaarwegen die in beheer zijn bij de lagere overheden. Deze zones staan vermeld in de CVB-richtlijnen (Commissie Vaarweg Beheerders) en krijgen in de toekomst wellicht de status van beleidsregels (zie ook H9.2 Vaarwegen).

171

POP2: hfdst. 3.4 Bereikbaar Groningen, par. 28 Zuiderzeelijn p. 53 en kaart 3: Infrastructuur. "De realisatie van een snelle spoorverbinding (Zuiderzeelijn) is van grote betekenis voor het ontstaan van een ruimtelijk-economische ontwikkelingsas in het Noorden. (…) Op kaart I is het gebied aangegeven waarbinnen de tracékeuze zal worden gemaakt." p. 53 Commentaar/uitleg: Op de kaarten 1 en 3 is de huidige infrastructuur en de reservering ("zoekruimte") voor toekomstige infrastructuur (tot 2010) aangegeven. Ook zijn zones opgenomen, waarbinnen beperkingen aan de vrije bouwhoogte van objecten worden gesteld i.v.m. vliegverkeer (zie verder H 8.6 Straalpaden, laagvliegroutes, zones rond vliegvelden). Buisleidingen en hoogspanningsleidingen POP2: hfdst 3.4 Bereikbaar Groningen, par. 29 onderdeel Meer buisleidingen in de toekomst, p 57 + POP2-kaart 3 (Infrastructuur). "Buisleidingen voor ondergronds transport van vooral aardgas maar ook drink- en industriewater, rioolen ander afvalwater, olie, benzine, condensaat en ethyleen vormen een niet zichtbare, schone, veilige en efficiënte wijze van transport. Zij zorgen voor een sterke vermindering van het aantal bovengrondse transportbewegingen. Het gebruik van buisleidingen voor het ondergrondse transport van gassen, vloeistoffen en vaste stoffen en stukgoederen (gedacht wordt onder andere aan stadsdistributie) zal uit een oogpunt van zuinig ruimtegebruik, veiligheid en vermindering van de milieubelasting worden gestimuleerd. Er worden geen nieuwe vergunningen voor de aanleg van buisleidingen door de Waddenzee voor de aanlanding van gas en olie gegeven. Een route naar Warffum en een route naar de Eemshaven zijn planologisch gereserveerd (kaart 3). Buitenlandse gasaanbieders moeten gebruik maken van het bestaande aardgasnet in Groningen." Commentaar/uitleg: Ruimtelijke reserveringen: De bestaande hoofdtransportleidingen (zowel buisleidingenstroken als hoogspanningsleidingen) op het vaste land staan op POP2 kaart 3. In de Waddenzee zijn 2 bestaande en 2 planologisch gereserveerde routes aangegeven op de POP2 kaart. De bestaande en binnenkort te realiseren hoofdtransportleidingen door middel van buizen dienen bestemd te worden in bestemmingsplannen met een zone waarbinnen bebouwing moet worden uitgesloten in verband met onderhoud en ter voorkoming van gevaar. Ter bescherming van de leiding kan het nodig zijn dat beperkingen worden gesteld aan activiteiten binnen de zone (denk bijv. aan ontgrondingen, diepploegen, ophogen van grond, aanbrengen van diepwortelende beplanting). Ook hoogspanningsleidingen (zowel bovengronds als ondergronds) dienen een specifieke bestemming te krijgen met een zone op de bestemmingsplankaart waarbinnen bebouwing wordt uitgesloten. Diepwortelende en hooggroeiende beplanting mogen binnen de zone niet worden aangebracht. Het kan nodig zijn dat ook andere beperkingen aan activiteiten binnen de zone worden gesteld. Afmetingen zones: Ruimtelijke inpassing van tracés voor hoofdtransport leidingen voor aardgas heeft invloed op bebouwing, omdat minimaal een afstand van 75 meter moet worden aangehouden aan weerszijden van de leidingen (totale breedte zone: 150 m). De leidingen staan onder druk en aardgas is brandbaar. Een veiligheidszone is dus noodzakelijk. De NAM of Gasunie regelen met grondeigenaren de rechten voor aanleg en het onderhouden van een route. Voor bovengrondse hoogspanningsleidingen geldt in het algemeen een zone van 2 x 25 m (links en rechts gemeten uit het hart van de lijn); totale breedte zone: 50 m. Voor een ondergrondse 110 kV hoogspanningskabel is dat in het algemeen 2,5 m aan weerszijden van het hart van de kabel (totale breedte zone: 5 m). Binnen deze zone heeft het energiedistributiebedrijf een zakelijk recht t.b.v. de bouw en het onderhoud van de leiding.

172

Afmetingen voor veiligheidszones van buisleidingstroken staan in het Structuurschema Buisleidingen dat integraal is opgenomen in het de Nota Mobiliteit. N.B. Het Ministerie van VROM is van plan de circulaires voor leidingen met brandbare vloeistoffen ("Zonering langs transportleidingen voor brandbare vloeistoffen van de K1-, K2- en K3-categorie") en voor transport van aardgas ("Zonering langs hogedruk aardgastransportleidingen") uit 1984 te herzien in verband met veranderde wetenschappelijke inzichten. Beperkingen voor andere bestemmingen: Bij voorkeur niet door natuurgebieden of meren buisleidingen aanleggen. Die horen daar niet te liggen in verband met onderhoud en toekomstige uitbreiding. Het aanplanten van bossen bovenop een leiding kan wel maar geeft later bij uitbreiding problemen met bundeling van leidingen. Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzee (vastgesteld 1995, blijft van kracht naast POP2). "Er mogen geen nieuwe vergunningen voor de aanleg van buisleidingen voor de aanlanding van gas en olie door de Waddenzee worden verleend, tenzij dit vanwege (internationale) belangen onvermijdelijk is. Ook met betrekking tot de aanleg van ondergrondse hoogspanningsverbindingen moet terughoudendheid worden betracht." Commentaar/uitleg: Er worden geen nieuwe vergunningen verleend, Groningen heeft een bestaande leiding van Emden naar de Eemshaven en een leiding vanaf de Noordzee naar de Emmapolder. Daarnaast zijn een leiding naar Warffum en naar de Eemshaven planologisch gereserveerd (o.a. voor glasvezelkabels, aardgas- en elektriciteitsleidingen). Deze twee routes kunnen nog benut worden, maar er komen geen andere routes meer bij. Rijk: Nota Mobiliteit (PKB-kaarten) Commentaar/uitleg: De Nota Mobiliteit is het nationale verkeers- en vervoersplan. De hoofdlijnen van het verkeers- en vervoersbeleid voor de komende vijftien jaar zijn hierin vastgelegd. De bijbehorende kaarten geven de ruimtelijke reserveringen aan voor het hoofdwegennet, spoorwegennet, hoofdvaarwegennet, ondergronds transport (zoals aardgas) en zeehavens. Rijk: Nota Ruimte (PKB-kaart E Infrastructuur). Commentaar/uitleg: De Nota Ruimte is een strategische nota op hoofdlijnen, waarin het nationaal ruimtelijk beleid zoveel mogelijk is ondergebracht. De nota bevat een kaart met ruimtelijke reserveringen voor het hoofdwegennet, spoorwegennet, vaarwegennet en ondergronds transport. De verdere uitwerking van het beleid voor de hoofdverbindingsassen, als onderdeel van de gehele hoofdinfrastructuur, vindt plaats in de Nota Mobiliteit.

173

Verwijzingen: H 5.8 Waddengebied H 6.2 Routegebonden recreatie en dagrecreatie H 7.2 Delfstoffen: aardgas en zout H 8.2 Vaarwegen H 8.6 Straalpaden, Laagvliegroutes en zones rond vliegvelden H 9.1 Wegverkeerslawaai H 9.3 Railverkeerslawaai H. 9.5 Bodem: ketenbeheer grond Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzee, vastgesteld 1995 www.minvenw.nl www.vrom.nl/ Nota Mobiliteit (PKB deel IV, tekst na parlementaire instemming), vastgesteld 14 februari 2006 Nota Ruimte (PKB deel IV, tekst na parlementaire instemming), vastgesteld 17 mei 2005

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Verkeer en Vervoer Afdelingssecretariaat Kanaalbeheer (inclusief scheepvaartinspectie) Afdelingsecretariaat Ruimtelijke Plannen - 5e Nota/Nota Ruimte - buisleidingen en hoogspanningsleidingen Afdelingssecretariaat Landelijk Gebied en Water - Waddenzee

Tel. 050 316 4674 Tel. 050 316 4579 Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4543

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Is er geen strijdigheid met de ruimtelijke reservering voor grote infrastructurele projecten zoals vastgelegd in Planogische Kernbeslissingen van het Rijk, het POP2, het IBW of andere beleidsvoornemens? • Is er overleg geweest met het Rijk over de ruimtelijke en financiële consequenties van inpassing van eventuele toekomstige infrastructuuruitbreidingen in nieuwe ruimtelijke plannen? • Wordt door een project een belangrijke recreatieve route gebarricadeerd? En op welke wijze worden knelpunten m.b.t. deze routes opgelost? • Bestaande en binnenkort aan te leggen hoofdtransportleidingen d.m.v. buizen en hoogspanningsleidingen dienen in het bestemmingsplan een toegesneden bestemming te krijgen. • De bijbehorende zone moet op de bestemmingsplankaart worden aangegeven. In de planvoorschriften moet bebouwing binnen de zone worden uitgesloten. Zo nodig worden beperkingen gesteld aan het uitvoeren van werken en werkzaamheden binnen de zone. In zones van hoogspanningsleidingen mag geen diepwortelende en hooggroeiende beplanting worden aangebracht. • In de Waddenzee zijn nieuwe leidingen buiten de gereserveerde zones niet toegestaan.

174

H 8.6

Straalpaden, laagvliegroutes, zones rond vliegvelden

Ruimtelijke reserveringen voor laagvliegroutes en straalpaden kunnen de toegestane bouwhoogtes in bestemmingsplannen beperken. Hetzelfde geldt voor vliegvelden. POP2: hfdst 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 19, Groninger landschap vertrekpunt, onderdeel Telecommunicatie, p 43 en POP2-kaart 3: infrastructuur; hfdst 3.4 Bereikbaar Groningen, par. 29 Ruimte voor luchtvaart p 53 en par. 29, onderdeel Ruimtelijke beperkingen p 54 "Straalpaden tussen zendmasten voor telecommunicatie die een publiek belang dienen (kaart 3) moeten worden vrijgehouden van hoge bebouwing". p. 43 "Op landelijk niveau wordt samen met ons gediscussieerd over hoeveel ruimte de (kleine) luchtvaart krijgt. Het Rijk is voornemens de besluitvorming over regionale en kleine luchthavens op termijn aan de provincie over te laten door middel van een nieuwe wet Luchtvaart." p. 53 "Op kaart 3 zijn de gebieden aangegeven, waarbinnen ten behoeve van de luchtvaart grenzen worden gesteld aan de vrije bouwhoogte van objecten. Het gaat om zones rond de vliegvelden in Eelde, Stadskanaal en Oostwold en om laagvliegroutes voor militaire doeleinden over Westerwolde en het uiterste westen van de provincie." p. 54 Commentaar/uitleg: Voor een vijftal straalpaden dat in de provincie bekend is kan bebouwing een obstakel vormen voor een goede straalverbinding. Ook hier dus geen, of lage bebouwing in een dergelijke route. N.B. kaart 3 van het POP2 is voor wat betreft de straalpaden niet actueel meer. De afdeling Ruimtelijke Plannen zal dit onderdeel actualiseren in overleg met de desbetreffende afdeling van het Ministerie van Economische Zaken. Over Musselkanaal en Bourtange en over het meest westelijke puntje van de provincie bij Friesland is een laagvliegroute planologisch aangegeven. Een militaire laagvliegroute wordt gebruikt om te oefenen in het laagvliegen. In een dergelijke zone dient bebouwing een beperkte bouwhoogte te hebben. Laagvliegen met militaire straaljagers gaat gepaard met geluidhinder. Een route moet zo gekozen worden dat hinder voor bebouwde gebieden zo klein mogelijk is. Vanwege geluidhinder mogen binnen de 35 Ke-contour rond het vliegveld Eelde geen geluidgevoelige gebouwen zoals woningen worden gerealiseerd. Ook buiten die contour dient kritisch te worden gekeken naar het realiseren van nieuwe bebouwing en zal dat slechts in incidentele gevallen kunnen worden toegestaan, waarbij tevens via voorschriften beperkingen aan de bouwhoogte kunnen c.q. dienen te worden gesteld. Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzeegebied, (vastgesteld 1995, blijft van kracht naast het POP2), p. 61. "Ons beleid is gericht op de opheffing van de militaire laagvliegroute in het plangebied." Commentaar/uitleg: De laagvliegroute die het westelijke tipje van Groningen raakt gaat verder over het vaste land en de Waddenzee op Fries grondgebied. Rijk: PKB Tweede Structuurschema Militaire Terreinen, deel 4, 2005, p. 10 + overzicht laagvliegroutes/laagvlieggebieden1 van de ontwerp PKB, 2001. Commentaar/uitleg Laagvliegroutes en laagvlieggebieden zijn aangewezen op basis van de luchtvaartwetgeving. Deze hebben ruimtelijke consequenties omdat onder de routes en gebieden bepaalde bouwbeperkingen gelden wat betreft hoogte. Laagvliegende straaljagers vliegen op een hoogte van 300 meter.

175

Verwijzingen: H 5.8 Waddengebied H 8.7 Antennes (voor mobiele telecommunicatie) Luchtvaartwetgeving PKB Tweede Structuurschema Militaire Terreinen, deel 4 (2005) Nota Ruimte, par. 4.8.2. p. 166 (militaire terreinen) Contactpunten: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen - laagvliegroutes - straalpaden Afdelingssecretariaat Milieutoezicht - vliegveld Eelde

Tel. 050 316 4792 Tel. 050 316 4323

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Hoge bebouwing (denk ook om windturbines) binnen straalpaden en laagvliegroutes is niet toegestaan. In de bestemmingsplanvoorschriften moeten binnen de zone aan de toegestane bouwhoogte beperkingen worden gesteld. • Bestemmingsplannen moeten rekening houden met de op de POP2-kaart aangegeven zones rond vliegvelden. Binnen de 35 Ke-contour rond het vliegveld Eelde mogen geen geluidgevoelige gebouwen zoals woningen worden gerealiseerd. Ook buiten die contour dient kritisch te worden gekeken naar het realiseren van nieuwe bebouwing.

176

H 8.7

Antennes (voor mobiele telecommunicatie)

Het gaat hier om de plaatsing van antenne-installaties (zend- en ontvangstinstallaties) ter realisering van netwerken die noodzakelijk zijn voor mobiele telefonie. Deze paragraaf heeft dus geen betrekking op antenne-installaties voor televisieontvangst of voor zendamateurs. POP2: hfdst 3.3 Karakteristiek Groningen, par. 19, Groninger landschap vertrekpunt, onder Telecommunicatie, p 43 "Omwille van een verantwoorde landschappelijke en stedenbouwkundige inpassing moeten antennes voor mobiele telecommunicatie zoveel mogelijk op of bij bestaande verticale elementen (hoge gebouwen, hoogspanningsmasten e.d.) worden geplaatst. Voorts moeten aanbieders zoveel en zo onopvallend mogelijk gebruik maken van elkaars opstelpunten. Voorkomen moet verder worden dat afbreuk wordt gedaan aan een waardevol bebouwings- en landschapsbeeld. Uitgangspunt is een maximale hoogte van de antenne van veertig meter. Plaatsing van antennes is in principe niet toegestaan binnen de ecologische hoofdstructuur, in natuurgebieden en in grootschalige open gebieden." p. 43 Commentaar/uitleg: Uitgangspunt is om zo weinig mogelijk nieuwe masten (hoger dan 5 meter) toe te laten en nieuwe antenne-installaties bij voorkeur op bestaande bouwwerken te plaatsen. Zie brief Gedeputeerde Staten van 20 juni 2000 aan alle gemeentebesturen. 1. Eerst moet worden gekeken of antennes op bestaande masten kunnen worden geplaatst (sitesharing), is dat niet mogelijk dan moet beoordeeld worden of 2. antennes op bestaande bouwwerken, zoals windmolens, hoogspanningsmasten, gebouwen (bv. kerken) kunnen worden geplaatst. Is dat niet mogelijk en moet er toch een nieuwe mast komen, dan mag deze niet hoger zijn dan 40 meter en dient de mast bij voorkeur in stedelijk gebied te worden geplaatst. 3. Eerste voorkeur gaat daarbij uit naar bedrijfsterreinen. 4. Tweede voorkeur is plaatsing nabij verticale elementen, maar pas op voor verstoring van de beeldkwaliteit van de omgeving (bijv. beschermd dorpsgezicht). Moet de mast toch in landelijk gebied worden geplaatst, dan…. 5. bij voorkeur in de directe nabijheid van infrastructuur (bijv. bij knooppunten van wegen, viaducten, bruggen e.d.). 6. Een mast mag niet in (grootschalige) open gebieden, in de EHS, of in natuurgebieden worden opgericht. NB. Antennemasten voor mobiele telefonie tot 5 m hoog zijn bouwvergunningvrij. Ook antennemasten voor het C2000-project zijn bouwvergunningvrij. C2000 antennes zijn bedoeld voor communicatie tussen politie, ambulance en brandweer. UMTS-zendmasten staan in het centrum van de publieke belangstelling, aangezien een deel van de bevolking zich zorgen maakt over de mogelijke gezondheidseffecten van deze elektromagnetische velden. Er is echter geen enkel wetenschappelijk bewijs dat UMTS-velden gezondheidsklachten (zoals hoofdpijn, vermoeidheid of duizeligheid), een slechter geheugen of verminderde reactiesnelheid veroorzaken, dat constateren onafhankelijke onderzoekers van de Zwitserse Stichting voor onderzoek naar Mobiele Communicatie in het Zwitsers replicatieonderzoek naar effecten van UMTS op Welbevinden en Cognitie. Het Zwitserse onderzoek gaat in op de kortetermijneffecen. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO is er evenmin wetenschappelijk bewijs voor lange termijn effecten. Voormalig staatssecretaris Van Geel (VROM) heeft de Tweede Kamer in een brief geïnformeerd over de resultaten van dit COFAM-II-onderzoek (Kamerstuk 2005-2006, 27561, nr. 28) en gesteld dat het Rijk verantwoordelijk is voor het beleid t.a.v. de gezondheidsaspecten van dit soort straling. Die beoordeling zou geen verantwoordelijkheid zijn van gemeentelijk of provinciaal bestuur. Gemeenten kunnen wel hun voorkeuren aangeven voor de plek waar antennes worden geplaatst.

177

Volgens het POP2 moeten straalpaden tussen zendmasten voor telecommunicatie die een publiek belang dienen worden vrijgehouden van hoge bebouwing. (zie H 8.6 Straalpaden) Verwijzingen: Besluit bouwvergunningsvrije en licht bouwvergunningplichtige bouwwerken 2002 artikel 3, eerste lid, onderdeel e en artikel 3, derde lid, onderdeel c. www.rivm.nl/milieu en stoffen, straling, niet ioniserende straling www.vrom.nl/gezondheid en veiligheid, GSM- en UMTS-antennes www.gr.nl (Gezondheidsraad) H 8.6 Straalpaden, laagvliegroutes, zones rond vliegvelden Contactpunt: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen - antennemasten - straalpaden

Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • De noodzaak van de plaatsing van een nieuwe mast moet zijn aangetoond. Zijn er geen alternatieve plaatsingsmogelijkheden? Bijvoorbeeld op nabije bestaande bouwwerken? • De mast mag niet hoger zijn dan 40 m (let bij bestemmingsplannen op de regeling in de voorschriften met betrekking tot de hoogte van andere bouwwerken) • De mast moet bij voorkeur in stedelijk gebied worden geplaatst • Een mast mag niet in (grootschalige) open gebieden, in de EHS, of in natuurgebieden worden opgericht.

178

Hoofdstuk 9 Milieu H 9.1

Wegverkeerslawaai

POP2: hfdst 3.5 Schoon en veilig Groningen, par. 36 Milieukwaliteit, onderdeel Gemeentelijk geluidbeleid p. 60 en onderdeel Verkeerslawaai p. 61 "De bestaande Wet geluidhinder (Wgh) wordt fasegewijs aangepast. (……..) Sinds medio 2004 is de eerste aanpassingsfase van kracht. Deze behelst onder andere de implementatie van de EU-richtlijn omgevingslawaai. (…..) Een volgende fase van wijziging van de wet is inmiddels in voorbereiding en behelst onder ander een decentralisatie en vereenvoudiging van de Wet geluidhinder en de doorwerking van de Interim-wet Stad en Milieu." p. 60 "Wij willen bestaande knelpunten op het gebied van geluidsoverlast oplossen en voorkomen dat in de toekomst nieuwe problemen ontstaan. Langs infrastructuur zin door het Rijk geluidszones vastgesteld." p. 61 Inleiding Bij de bestrijding van wegverkeerslawaai zijn er drie mogelijkheden: bestrijding aan de bron, beperking in de overdracht en beperking van de overlast bij de ontvanger. Maatregelen aan of nabij de bron hebben hierbij de voorkeur (zie ook POP2 p. 61 onder 'verkeerslawaai'). De bronbestrijding wordt geregeld via bronbeleid in typekeuringen e.d. Beperking van de overlast wordt geregeld via de wettelijk vastgestelde grenswaarden van de Wet geluidhinder (Wgh), waarbij de ondergrens als de voorkeursgrenswaarde geldt en de bovengrens als de maximaal toelaatbare geluidbelasting. Door een wijziging van de Wgh per 1 januari 2007 is de maat voor geluid van weg- (en rail)verkeerslawaai niet meer LAeq maar Lden. De eerste was de hoogste van de dag-, avond of nachtwaarde (in dB(A)), Lden het gemiddelde (in dB). Zonering Krachtens de Wet geluidhinder (Wgh) gelden er van rechtswege zones langs wegen. Artikel 74 Wgh geeft de breedte van de zones aan langs de verschillende wegen. Wet geluidhinder, artikel 74 1. Een weg heeft een zone die zich uitstrekt vanaf de as van de weg tot de volgende breedte aan weerszijden van de weg: a. in stedelijk gebied: 1°. voor een weg, bestaande uit drie of meer rijstroken: 350 meter; 2°. voor een weg, bestaande uit een of twee rijstroken genoemde geval: 200 meter; b. in buitenstedelijk gebied: 1°. voor een weg, bestaande uit vijf of meer rijstroken: 600 meter; 2°. voor een weg, bestaande uit drie of 4 rijstroken: 400 meter; 3°. voor een weg, bestaande uit 1 of 2 rijstroken: 250 meter. 2. Het eerste lid geldt niet met betrekking tot: a. wegen die gelegen zijn binnen een als woonerf aangeduid gebied; b. wegen waarvoor een maximumsnelheid van 30 km per uur geldt. 3. Voor de toepassing van artikel 76 wordt, indien het een nog aan te leggen weg betreft, de daarbij behorende zone geacht aanwezig te zijn, zodra die weg in een ontwerp-bestemmingsplan is opgenomen. 4. De ruimte boven en onder de weg behoort tot de zone langs de weg. Buitenstedelijk gebied: het gebied buiten de bebouwde kom alsmede, voor de toepassing van de hoofdstukken VI en VII, het gebied binnen de bebouwde kom, voor zover liggend binnen de zone langs een autoweg of autosnelweg als bedoeld in het Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990; Stedelijk gebied: het gebied binnen de bebouwde kom, doch, voor de toepassing van de hoofdstukken VI en VII, met uitzondering van het gebied binnen de bebouwde kom, voor zover liggend binnen de zone langs een autoweg of autosnelweg als bedoeld in het Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990.

179

30-kilometerwegen Wegen door woonerven en 30 km-gebieden hebben geen zones. De bepalingen van de Wgh zijn dus niet op deze wegen van toepassing. Uit jurisprudentie blijkt echter dat een 30-kilometer weg in de beoordeling moet worden meegenomen, indien vooraf aangenomen had kunnen worden dat deze weg een geluidsbelasting veroorzaakt die hoger is dan de voorkeursgrenswaarde. De toetsing moet worden uitgevoerd in verband met een belangenafweging in het kader van een goede ruimtelijke ordening. Deze belangenafweging moet altijd worden gemaakt bij het volgen van een artikel 19 procedure of het wijzigen van het bestemmingsplan. Indien geen twijfel bestaat over het beperkte aantal voertuigbewegingen over de weg (en als gevolg daarvan de lage geluidsbelasting), is geen akoestisch onderzoek noodzakelijk. Bestemmingsplanprocedure en Wet geluidhinder Het gemeentebestuur dient ingeval van het opstellen van een nieuw bestemmingsplan voor gronden binnen de zone van een weg akoestisch onderzoek te doen naar de te verwachten geluidsbelasting op woningen en andere geluidsgevoelige objecten, en naar de doeltreffendheid van bron- en overdrachts-maatregelen die moeten voorkomen dat voorkeursgrenswaarden voor de geluidbelasting worden overschreden (art. 77 Wgh). Wet geluidhinder, artikel 77 1. Bij het voorbereiden van de vaststelling of herziening van een bestemmingsplan dat geheel of gedeeltelijk betrekking heeft op gronden, behorende tot een zone als bedoeld in artikel 74, of bij het voorbereiden van een besluit tot vrijstelling als bedoeld in artikel 76a, wordt vanwege burgemeester en wethouders een akoestisch onderzoek ingesteld naar: a. de geluidsbelasting die door woningen binnen de zone, alsmede door andere geluidsgevoelige gebouwen of door geluidsgevoelige terreinen, vanwege de weg zou worden ondervonden zonder de invloed van maatregelen die de geluidsbelasting beperken; b. de doeltreffendheid van de in aanmerking komende verkeersmaatregelen en andere maatregelen om te voorkomen dat de in de toekomst vanwege de weg optredende geluidsbelasting van de onder a bedoelde objecten de waarden die ingevolge artikel 82 of artikel 100 als ten hoogste toelaatbare worden aangemerkt, te boven zou gaan. 2. Indien wordt overwogen toepassing te geven aan artikel 83, 85 of 100a heeft het akoestisch onderzoek tevens betrekking op de doeltreffendheid van de maatregelen om te voldoen aan de vast te stellen hogere waarden voor de ten hoogste toelaatbare geluidsbelasting. 3. Indien de vaststelling of herziening van het bestemmingsplan of het besluit tot vrijstelling als bedoeld in het eerste lid betrekking heeft op de reconstructie van een weg, wordt tevens akoestisch onderzoek ingesteld naar de heersende waarde. Afstemming Wgh en WRO: de koppeling tussen deze twee wetten wordt gelegd in artikel 76 en 76a Wgh (zie ook artikel 15 van het Besluit op de ruimtelijke ordening). De ligging en de afmetingen van woningen en andere geluidsgevoelige bestemmingen binnen de zone en de functies en het dwarsprofiel van de voornaamste wegen, dan wel het aantal rijstroken daarvan moeten op de plankaart en in de voorschriften worden aangegeven. Als een bestemmingsplan via artikel 11 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening wijziging van de bestemming mogelijk maakt waardoor geluidsgevoelige bestemmingen worden toegelaten binnen de zone, dan moeten de daarvoor benodigde ontheffing zijn verleend voor de vaststelling van het plan. Hogere grenswaarden Binnen de geluidszones van wegen geldt een voorkeursgrenswaarde op de gevels van nieuwe woningen en andere geluidgevoelige objecten (scholen, ziekenhuizen en woonwagenstandplaatsen) van 48 dB. Bij aanleg of reconstructie van lokale wegen of wanneer woningen in een zone worden ingepast, en er kan niet aan de voorkeursgrenswaarden worden voldaan, moet door de gemeente een hogere waarde worden vastgesteld. In de Wet geluidhinder (art. 81-83, 100) en het daarbij behorende Besluit geluidhinder zijn de grenswaarden en de procedures voor de hogere grenswaarden vastgelegd. Bij aanleg en reconstructie van rijks- en provinciale wegen stellen G.S. de hogere waarde vast. Hierbij kan soms een procedure hogere grenswaarde nodig zijn, zonder dat sprake is van wijziging van het bestemmingsplan. Een procedure voor een hogere grenswaarde wordt apart, maar wel gelijktijdig met de procedure voor de vaststelling of herziening van een bestemmingsplan uitgevoerd. Beide ontwerpbesluiten moeten gelijktijdig ter inzage worden gelegd (geldt niet voor een art. 19 WRO-procedure). Eerder gaf het Besluit grenswaarden binnen zones langs wegen ontheffingscriteria. Deze zijn in het

180

nieuwe Besluit geluidhinder (dat o.a. voornoemd besluit vervangt) vervallen. Het verzoek moet alleen nog worden getoetst aan de voorwaarden genoemd in de Wet geluidhinder. Overzicht voorkeursgrenswaarden en maximale grenswaarde wegverkeerslawaai voor woningen situatie voorkeursgrenswaarde hoogst toelaatba- hoogst re gevelbelasting toelaatbaar met ontheffing binnenniveau nieuwe woning - bestaande weg nieuw te bouwen woning stedelijk: 63 dB buitenstedelijk: 53 dB 48 dB 33 dB nieuw te bouwen agrarische bestedelijk: n.v.t. drijfswoning buitenstedelijk: 58 dB vervangende nieuwbouw stedelijk: 68 dB buitenstedelijk: n.v.t. bestaande woning - nieuwe weg bestaande woning stedelijk: 63 dB 48 dB 33 dB buitenstedelijk: 58 dB gelijktijdig met de wegaanleg te stedelijk: 58 dB bouwen woning buitenstedelijk: 63 dB reconstructie van een weg heersende geluidbelasting < 48 dB 48 dB eerder een hogere waarde vastge- laagste van: heersende waar- stedelijk: 63 dB steld o.g.v. art. 83 Wgh de vóór reconstructie; vastge- buitenstedelijk: 58 33 dB stelde waarde dB niet eerder een hogere waarde heersende waarde vóór recon- stedelijk: 63 dB vastgesteld en heersende geluid- structie buitenstedelijk: 58 belasting < 53 dB dB eerder is een hogere waarde vast- vastgestelde hogere waarde stedelijk: 68 dB gesteld i.k.v. sanering (art. 90 buitenstedelijk: 68 Wgh) dB niet eerder hgw vastgesteld en stedelijk: 68 dB 53 dB 43 dB heersende geluidbelasting > 53 dB buitenstedelijk: 68 (saneringssituatie) dB NB: voor andere geluidgevoelige objecten dan woningen kunnen in bepaalde gevallen afwijkende maximale grenswaarden waarden gelden, zie hoofdstuk 3 Besluit geluidhinder. Als een aanvraag voor een hogere waarde binnenkomt, moet eerst worden beoordeeld of die volledig is (zie checklist). checklist beoordeling verzoek (is de aanvraag compleet) - aangevraagde hogere grenswaarden; - rapportage van akoestisch onderzoek; - een verklaring dat maatregelen ter bescherming van het binnenniveau zullen worden getroffen; - een schetstekening van de wijze waarop invulling wordt gegeven aan een akoestisch gunstige indeling van de verblijfsruimten (indien van toepassing); - een beschrijving, schetstekening en uitvoeringsplan van de geluidsafschermende voorziening tussen geluidsbron en geluidsgevoelige bestemmingen, indien deze voorziening vereist is om de in het verzoek begrepen waarden te waarborgen; - een situatietekening van de onderzoekslocatie met inbegrip van de omgeving in een straal van tenminste X m rondom de onderzoekslocatie, waarop alle geluidsbronnen (wegen, spoorwegen, industrieterreinen en luchtvaartterreinen, stiltegebieden) zijn weergegeven waarvoor geldt dat de wettelijke geluidzones de onderzoekslocatie overlappen; - een kaart van het bestemmingsplan met bijbehorende verklaring (niet bij artikel 19 WRO-procedure); - financiële onderbouwing voor het wel of niet treffen van geluidsreducerende maatregelen; - ruimtelijke onderbouwing.

Nadat de aanvraag ontvankelijk is verklaard, krijgt de aanvrager zo spoedig mogelijk een ontvangst-

181

bevestiging. Vervolgens vindt de beoordeling plaats. In de Wgh is gesteld dat de hogere waarden kunnen worden verleend indien in aanmerking komende verkeersmaatregelen en andere maatregelen om te voorkomen dat de geluidbelasting de voorkeursgrenswaarden overschrijdt onvoldoende doeltreffend zullen zijn. Daarbij kan het bevoegde gezag terugvallen op de oude ontheffingscriteria of zelf ontheffingscriteria (beleid) formuleren. Bouwbesluit Het vaststellen van een hogere grenswaarde is alleen mogelijk als wordt voldaan aan het Bouwbesluit. Volgens het Bouwbesluit dient een minimum geluidniveau in woningen en andere geluidgevoelige bestemmingen altijd gegarandeerd te zijn. De hoogst toelaatbare binnenniveaus kunnen verschillen naar het type bron en naar bestaande of nieuwe situatie (zie tabel bij 'hogere grenswaarden'). Bouwakoestisch onderzoek dient aan te tonen dat het wettelijk toelaatbare binnenniveau niet wordt overschreden. Zonodig moeten aanvullende geluidwerende voorzieningen worden getroffen. Interimwet stad en milieubenadering De Interimwet stad en milieubenadering biedt de mogelijkheid in bepaalde gevallen en onder strikte voorwaarden af te wijken van de maximale grenswaarden. Hiervoor is een zogenoemd stap 3-besluit nodig. Dit is alleen van toepassing bij nieuwbouw van woningen en andere geluidsgevoelige bestemmingen. Verder moet de gemeente altijd eerst de stappen 1 en 2 van de Interimwet uitvoeren voordat een stap 3-besluit kan worden genomen. Gedeputeerde Staten moeten dit besluit goedkeuren. Voor meer informatie wordt verwezen naar de Handreiking Stad en Milieu stap 3 voor geluid. Contactpunten: Afdelingsecretariaat Milieuvergunningen - geluid

Tel. 050 316 4760

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Het verdient aanbeveling de zones van provinciale en nationale wegen in het plangebied op de plankaart aan te geven als het bestemmingsplan nieuwe geluidgevoelige bestemmingen mogelijk maakt. • In beginsel moet worden voorkomen dat er binnen de geluidszone nieuwe geluidsgevoelige bestemmingen worden gerealiseerd. • Bij aanleg van wegen of bij inpassing van woningen en andere geluidgevoelige objecten in zones langs wegen moet aan de voorkeursgrenswaarden van de Wet geluidhinder worden voldaan. • Als niet aan de voorkeursgrenswaarden wordt voldaan, en maatregelen om hieraan te voldoen zijn niet redelijkerwijs haalbaar of voldoende doeltreffend dan moeten voor de woningen en andere geluidgevoelige objecten hogere waarden worden aangevraagd, die niet hoger mogen zijn dan de maximale grenswaarden. • Bij het bestemmingsplan moet het akoestisch onderzoek voor de aanvraag van de hogere waarde(n) gevoegd zijn. • Bij het verzoek om een hogere waarde moeten maatregelen waarmee de geluidsbelasting kan worden teruggebracht worden beschreven en moet het wettelijk bepaalde maximale binnenniveau in acht worden genomen. • De procedure voor de hogere waarde(n) loopt gelijktijdig met de bestemmingsplanprocedure.

182

H 9.2

Geluidgezoneerde industrieterreinen (Wet geluidhinder)

Hieronder zijn de akoestische aspecten van gezoneerde industrieterreinen in beeld gebracht. POP2: hfdst 3.5 Schoon en veilig Groningen, par. 36 Milieukwaliteit, onderdeel Gemeentelijk geluidbeleid p. 60 en onderdeel Industrielawaai, p 60-61. "De bestaande Wet geluidhinder (Wgh) wordt fasegewijs aangepast. (….) Sinds medio 2004, is de eerste aanpassingsfase van kracht. Deze behelst onder andere de implementatie van de EU-richtlijn omgevingslawaai. (…………) Een volgende fase van wijziging van de wet is inmiddels in voorbereiding en behelst onder ander een decentralisatie en vereenvoudiging van de Wet geluidhinder en de doorwerking van de Interim-wet Stad en Milieu….." p. 60 "Voor 69 industrieterreinen met grote geluidsbronnen zijn geluidzones vastgesteld. De in het POP 2000 aangekondigde aanwijzing van de bovenregionale bedrijventerreinen zal op basis van komende wetswijziging alsnog plaatsvinden." p. 60-61 Commentaar/uitleg: In verband met de vernieuwing van de geluidswetgeving zal de provincie een aantal bovenregionale bedrijfsterreinen aanwijzen waarvoor de provincie geluidsbeleid en -ruimte zal vaststellen Hierbij zal de provincie waar nodig de omvang van het terrein, het karakter van de aanwezige en nog te vestigen bedrijvigheid en de beschikbare geluidsruimte met elkaar in overeenstemming brengen. De provincie zal hierbij de mogelijkheden nagaan van het hanteren van een stolpbenadering en/of integrale milieuzones. Rond een aantal terreinen is een gezamenlijke zone vastgesteld. In totaal zijn er in de provincie Groningen 69 zones vastgesteld. Twee zones van industrieterreinen binnen de provincie Groningen overschrijden de provinciegrens met Drents grondgebied (Avebe TAK en Groningen West-Hoogkerk) en een de grens met Friesland (buitenhaven Lauwersoog). Daarnaast zijn er drie provinciegrensoverschrijdende zones waarbij het industrieterrein in de provincies Drenthe en Friesland is gelegen. Het gaat om terreinen in de buurt van Stroobos, bij Nieuw-Buinen en bij Steenbergen ten zuiden van Leek. Hiervoor wordt verwezen naar de werkkaart “Geluidszones in Groningen”. Het Rijk heeft, in afwijking van haar eerdere voornemen, besloten om het wetsvoorstel Modernisering van het Instrumentarium Geluidsbeleid niet in te dienen bij de Tweede Kamer. In plaats daarvan zal het gedachtegoed van het MIG stapsgewijze door middel van aanpassing van de Wet geluidhinder worden geïmplementeerd. De eerste stap van de wijziging is met ingang van 2007 inwerking getreden. De Wet Stad en Milieu wordt behandeld in hoofdstuk 9.9. Rijk: Wet geluidhinder (Wgh). Als bij de vaststelling of herziening van een bestemmingsplan aan gronden een bestemming wordt gegeven, die de vestiging van inrichtingen, die in belangrijke mate geluidhinder kunnen veroorzaken, mogelijk maakt, wordt daarbij tevens een rond het betrokken terrein gelegen zone vastgesteld, waarbuiten de geluidsbelasting vanwege dat terrein de waarde van 50 dB(A) niet te boven mag gaan. Commentaar/ uitleg: De inrichtingen die in belangrijke mate geluidhinder kunnen veroorzaken en zoneringsplichtig zijn, staan in de Algemene maatregel van bestuur "Inrichtingen en vergunningenbesluit", artikel 2.4 van de Wet milieubeheer. Over het algemeen komen deze bedrijven pas in beeld vanaf het moment dat categorie 4 bedrijven of hoger worden toegestaan. Zonering De zone is het gebied tussen het industrieterrein en de vastgestelde 50 dB(A) geluidszonegrens. Op de geluidszonegrens mogen de op het industrieterrein gevestigde bedrijven gezamenlijk een geluidsbelasting van niet meer dan 50 dB(A) etmaalwaarde produceren. De geluidszonegrens moet op de plankaart worden aangegeven, evenals de ligging en de afmetingen van woningen en andere geluidsgevoelige bestemmingen binnen de geluidszonegrens.

183

In sommige gevallen ligt de zone in een ander bestemmingsplan dan het bestemmingsplan voor het industrieterrein. In de toelichting van het bestemmingsplan dient in dat geval in een bijlagekaart een overzicht opgenomen te worden van de bestemmingsplannen waarbinnen deze zone ligt. Bestaande terreinen waar inrichtingen die veel geluid produceren zijn toegestaan, zijn tot juli 1993 gezoneerd via aparte zonebesluiten op basis van art 53 van de Wgh. Bij vaststelling van bestemmingsplannen, waarbij het plangebied deel uitmaakt van de zone, dient de bestaande zone te worden overgenomen op de plankaart en dienen er voorschriften te worden opgenomen ten behoeve van de geluidzone. Vaststelling, opheffing of wijziging van zones dient vanaf 1993 plaats te vinden via het bestemmingsplan. Ter onderbouwing van de vaststelling van een nieuwe of wijziging van een bestaande zone, moet een akoestisch onderzoek worden uitgevoerd naar de te verwachten geluidsbelasting van woningen en andere geluidsgevoelige bestemmingen en naar de doeltreffendheid van bron- en overdrachtsmaatregelen die moeten voorkomen dat de maximaal toelaatbare geluidbelasting van de gevel wordt overschreden. Bij het nemen van maatregelen heeft de beperking van geluidemissie aan de bron voorrang boven het treffen van maatregelen in de overdracht (afstandhouden, geluidswallen) of bij de ontvanger (woningisolatie). Een plan binnen een zone moet worden getoetst aan de Wgh. Voor geluidsgevoelige bestemmingen geldende grenswaarden. Deze zijn opgenomen in het Besluit grenswaarden binnen zones rondom industrieterreinen van de Wgh. In beginsel moet worden voorkomen dat er binnen de geluidzone nieuwe geluidsgevoelige bestemmingen zoals woningen, scholen, ziekenhuizen en woonwagenstandplaatsen worden gerealiseerd. Indien daarvoor geen alternatieven zijn dan is de voorkeursgrenswaarde 50 dB(A). Deze zogenaamde voorkeursgrenswaarde is voor bestaande woningen bepaald op 55 dB(A). Het geluidsniveau binnenshuis mag in woningen niet hoger zijn dan 35 dB(A). Bij bestaande woningen met een geluidbelasting van 55 dB(A) en hoger mag het geluidsniveau in de woning niet hoger zijn dan 40 dB(A). Wat betreft de binnenniveaus van les- en theorielokalen van scholen en onderzoeks-, behandel- en verblijfsruimtes in medische instellingen wordt verwezen naar artikel 111 van de Wet geluidhinder. Ontheffingen Door de nieuwe Wet geluidhinder ontstaat er voor de gemeenten een nieuwe situatie. In het geval de hogere grenswaarden wordt aangevraagd in verband met de aanleg van een niet regionaal industrieterrein, dan is het college van B&W bevoegd gezag. Gaat het om een regionaal industrieterrein, dan is het G.S.. Dit geldt ook voor situaties waarin in het kader van een artikel 19 procedure woningen worden gebouwd binnen een zone van een industrieterrein. Voor ontheffingen Industrielawaai zijn de volgende artikelen van belang, artikel 44,45,55,57,59, 60 en 63 Wgh. Tabel voorkeursgrenswaarden en maximale grenswaarden Industrielawaai In onderstaande tabel is aangegeven wat de voorkeursgrenswaarden zijn en wat de maximaal vast te stellen hogere waarde (de grenswaarde) voor woningen (bestaand en nieuwbouw) binnen de geluidszone van een bestaand industrieterrein en bij aanleg van een nieuw zoneringsplichtig industrieterrein. Situatie Bestaande industrieterreinen Woning geprojecteerd* Huidige geluidsbelasting < 50 dB(A) Woning geprojecteerd Huidige geluidsbelasting >50 dB(A) Woning in aanbouw of aanwezig**

Voorkeursgrenswaarde

Hoogst toelaatbare gevelbelasting met ontheffing

Hoogst toelaatbaar binnenniveau

50 dB(A)

55 dB(A)

35 dB(A)

55 dB(A)

55 dB(A)

35 dB(A)

50 dB(A)

60 dB(A)

35 dB(A)

184

Huidige geluidsbelasting < 50 dB(A) Woning in aanbouw of aanwezig huidige geluidsbelasting > 50 dB(A) Woning in aanbouw of aanwezig Huidige geluidsbelasting > 55 dB(A) Woning nieuw te projecteren *** Woning nieuw te projecteren (zeehaven ontheffing) Woning nieuw te projecteren (vervangende nieuwbouw) Nieuw Industrieterrein Geprojecteerd of nieuw te projecteren (ook met besluit tot vrijstelling ex. art 19 (WRO) In aanbouw of aanwezig

55 dB(A)

60 dB(A)

35 dB(A)

55 dB(A)

65 dB(A)

40 dB(A)

50 dB(A)

55 dB(A)

35 dB(A)

50 dB(A)

60 dB(A)

35 dB(A)

50 dB(A)

65 dB(A)

35 dB(A)

50 dB(A)

55 dB(A)

35 dB(A)

50 dB(A)

60 dB(A)

35 dB(A)

*

Geprojecteerd: een nog niet aanwezige woning waarvoor het geldende bestemmingsplan verlening van de bouwvergunning toelaat, maar deze nog niet is afgegeven. ** Woning in aanbouw: een nog niet aanwezige woning waarvoor een bouwvergunning is verleend; *** Nieuw te projecteren woning: een nog niet aanwezige woning ten behoeve waarvan het geldende bestemmingsplan moet worden gewijzigd. Als een bestemmingsplan via artikel 11 van de Wet op de ruimtelijke ordening wijziging van de bestemming mogelijk maakt waardoor geluidgevoelige bestemmingen worden toegelaten binnen de zone, dan moeten de daarvoor benodigde ontheffingen zijn verleend voor de vaststelling van het plan.

Verwijzingen: Inrichtingen- en vergunningenbesluit Wet milieubeheer (IVB) 1993 Wet geluidhinder art. 41 t/m 73 Wgh Besluit Geluidhinder Besluit op de ruimtelijke ordening artikel 15, lid 1 en lid 2 H 3.7 Bedrijfswoningen op bedrijventerreinen H 9.9 Stad en Milieu Circulaire van VROM van 29 februari 1996 over hinder als gevolg van verkeer van en naar bedrijventerreinen

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Milieuvergunningen - geluid Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen - ontheffingen

Tel. 050 316 4760 Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Als de vestiging van inrichtingen die veel geluid produceren in het bestemmingsplan niet expliciet wordt uitgesloten, dan moet het industrieterrein gezoneerd worden. Hiervoor dient een akoestische onderbouwing bijgevoegd te worden. • Bij de beoordeling van de geluidhinder van een industrieterrein dient ook gelet te worden op de indirecte hinder van een bestemming zoals bv. transporten van en naar een bedrijf of een bestemming die veel bezoekers trekt.

185

• •

• •

De zones moeten worden aangegeven op de plankaart. Als de geluidszone van het industrieterrein deels valt buiten het bestemmingsplan waarin het industrieterrein planologisch geregeld is, dan dient in de toelichting van dit bestemmingsplan een overzichtskaart opgenomen te worden van de bestemmingsplannen waarbinnen deze zone eveneens ligt. Als akoestisch onderzoek verplicht c.q. wenselijk is dan moet het onderzoek bij het plan zijn gevoegd. In beginsel moet worden voorkomen dat er binnen de geluidzone nieuwe geluidsgevoelige bestemmingen worden gerealiseerd. Eerst indien er geen alternatieven zijn, moet worden nagegaan of het verlenen van een hogere grenswaarde tot de mogelijkheden behoort.

Ontheffingen • Akoestisch onderzoek dat verricht is ten behoeve van de aanvraag om een ontheffing hogere waarde moet bij het plan zijn gevoegd. Zie verder het Aanvraagformulier voor hogere waarden Wet geluidhinder. • Het wettelijk vastgelegde binnenniveau moet in acht worden genomen. • Vóór de vaststelling van het bestemmingsplan of ingeval van een artikel 19-WRO procedure vóór de afgifte van de verklaring van geen bezwaar door Gedeputeerde Staten, moeten de noodzakelijke grenswaarden voor geluidsgevoelige bestemmingen zijn verleend.

186

H 9.3

Railverkeerslawaai

POP2: hfdst 3.5 Schoon en veilig Groningen, par. 36 Milieukwaliteit, onderdeel Gemeentelijk geluidbeleid p. 60 en onderdeel Verkeerslawaai p. 61 "De bestaande Wet geluidhinder (Wgh) wordt fasegewijs aangepast. (……..) Sinds medio 2004 is de eerste aanpassingsfase van kracht. Deze behelst onder andere de implementatie van de EU-richtlijn omgevingslawaai. (…..) Een volgende fase van wijziging van de wet is inmiddels in voorbereiding en behelst onder ander een decentralisatie en vereenvoudiging van de Wet geluidhinder en de doorwerking van de Interim-wet Stad en Milieu." p. 60 Bij de bestrijding van spoorwegverkeerslawaai zijn er drie mogelijkheden: bestrijding aan de bron, beperking in de overdracht tussen de bron en ontvanger en beperking van de overlast bij de ontvanger. Bestrijding aan de bron kan plaats vinden door stiller spoorwegmaterieel. Beperking in de overdrachtssfeer wordt geregeld via zoneringen. Beperking van de overlast wordt geregeld via de wettelijk vastgestelde grenswaarden. Rijk: Wet geluidhinder artikel 105, 106 en 129, Besluit Geluidhinder, hoofdstuk 4 Spoorwegen. Besluit Geluidhinder, artikel 4.1: Bij de vaststelling of herziening van een bestemmingsplan dat geheel of gedeeltelijk betrekking heeft op gronden, behorende tot een zone als bedoeld in artikel 1.4, worden ter zake van de geluidsbelasting, vanwege de spoorweg waarlangs de zone ligt, van de gevel van woningen, andere geluidsgevoelige gebouwen en aan de grens van geluidsgevoelige terreinen binnen die zone, de waarden in acht genomen die ingevolge de artikelen 4.9, 4.13 en 4.15 juncto 4.13 als de ten hoogste toelaatbare worden aangemerkt. 2. In afwijking van het eerste lid worden bij de vaststelling of herziening van een bestemmingsplan hogere waarden in acht genomen voor zover… Artikel 4.1, eerste en tweede lid, is van overeenkomstige toepassing op het nemen van een besluit tot vrijstelling als bedoeld in artikel 19 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening dat geheel of gedeeltelijk betrekking heeft op gronden behorende tot een zone als bedoeld in artikel 1.4. Commentaar/toelichting: Wet geluidhinder en Besluit Met ingang van 1 januari 2007 is de Wet geluidhinder gewijzigd. Tevens is het besluit Geluidhinder inwerking getreden. Het besluit geluidhinder spoorwegen is hierbij komen te vervallen. Door de wetswijziging is ook de procedure hogere grenswaarden gewijzigd. De belangrijkste wijzigingen in de procedure hogere grenswaarden zijn: • Burgemeester en Wethouders worden bevoegd gezag voor het vaststellen van hogere grenswaarden bij het bouwen van geluidsgevoelige bestemmingen binnen de geluidszones van spoorwegen. • Afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht is van toepassing op het vaststellen van hogere grenswaarden; • De procedures voor het vaststellen van en bestemmingsplan en van hogere grenswaarden worden aan elkaar gekoppeld; • De hogere grenswaarden moet door de gemeente worden vastgelegd bij het Kadaster; • In de nieuwe Besluit geluidhinder zijn geen ontheffingscriteria geformuleerd. In het geval de hogere waarden wordt aangevraagd, dan is het college van B&W het bevoegde gezag. Ook in situaties waarin in het kader van een artikel 19 procedure woningen worden gebouwd binnen een zone van een spoorweg, is het college van B&W in alle gevallen bevoegd gezag. Dus ook wanneer het hoofdspoorwegen van regionaal belang betreft. Dit geldt voor de situaties waarin geluidsgevoelige objecten binnen de geluidszone van een spoorweg worden gerealiseerd. Naast de gemeente kunnen ook andere instanties c.q. personen bij het college van B&W een verzoek voor een hogere grenswaarde indienen. Voor aanleg of wijziging van een spoorweg die aangewezen is als regionaal belang blijven Gedeputeerde Staten bevoegd voor de hogere grenswaarde procedure.

187

De belangrijkste wettelijke kaders zijn de Wet op de Ruimtelijke ordening, de Wet geluidhinder en bijhorende besluiten, het bouwbesluit en de Interimwet stad en milieubenadering. Bouwbesluit Het vaststellen van een hogere grenswaarde is alleen mogelijk als wordt voldaan aan het bouwbesluit. Volgens het Bouwbesluit dient een minimum geluidsniveau in woningen en andere geluidsgevoelige bestemmingen altijd gegarandeerd te zijn. De hoogste toelaatbare binnen niveaus kunnen verschillen naar het type bron en naar bestaande of nieuwe situaties. Bouwakoestisch onderzoek dient aan te tonen dat het wettelijk toelaatbare binnenniveau niet wordt overschreden. Zonodig moeten aanvullende geluidswerende voorzieningen worden getroffen. Interimwet stad en milieubenadering De Interimwet stad en milieubenadering biedt de mogelijkheid in bepaalde gevallen en onder strikte voorwaarden af te wijken van de maximale grenswaarden. Hiervoor is een zogenoemd stap 3 besluit nodig. Dit is alleen van toepassing bij nieuwbouw van woningen en andere geluidsgevoelige bestemmingen. De gemeente moet altijd eerst de stappen eerste twee stappen van de Interimwet uitvoeren voor dat een stap 3-besluit kan worden genomen. Het college van G.S. moet dit besluit goedkeuren. Voorkeursgrenswaarden en maximale grenswaarden railverkeerslawaai De zonering en normering van railverkeerslawaai wordt niet rechtstreeks in de Wet geluidhinder geregeld maar in het Besluit geluidhinder, hoofdstuk 4. In de Regeling Zonekaart Spoorwegen is de kaart opgenomen waarin de betreffende spoorwegen zijn opgenomen. De breedte van de zones is voor iedere spoorlijn apart op de kaart aangegeven en varieert tussen 100 en 1000 meter. In onderstaande tabel is aangegeven wat de voorkeursgrenswaarde is en wat de maximaal vast te stellen hogere grenswaarde is voor nieuwe woningbouw binnen de geluidszone van een spoorlijn en bij de aanleg van een nieuwe spoorlijn langs bestaande woningen. Ook is het hoogst toelaatbare binnenniveau aangegeven. Voor het binnenniveau van andere geluidsgevoelige bestemmingen (les- en theorielokalen van scholen en onderzoeks-, behandel- en verblijfsruimtes in medische instellingen wordt verwezen naar artikel 111a van de Wet geluidhinder). Situatie nieuw te bouwen woning langs bestaande spoorlijn nieuw te bouwen spoorlijn langs bestaande woningen

Voorkeursgrenswaarde

hoogst toelaatbare gevelbelasting met ontheffing

hoogst toelaatbaar binnenniveau

Lden = 55 dB

Lden = 68 dB

Lden = 33 dB

Lden = 55 dB

Lden = 71 dB

Lden = 35 dB

Indien er nieuwe woningen of andere geluidsgevoelige objecten worden gebouwd (of een nieuwe lijn wordt aangelegd langs bestaande woningen) moet vooraf akoestisch onderzoek worden uitgevoerd waaruit blijkt op welke wijze kan worden voldaan aan de grenswaarden. Dit onderzoek dient te worden uitgevoerd conform het Reken- en Meetvoorschrift Railverkeerslawaai. De breedte van de zone kan worden aangepast als de geluidsproductie tengevolge van de spoorlijn toe- of afneemt. Nieuwe lijnen kunnen in de toekomst ook van zones worden voorzien. In beginsel moet worden voorkomen dat er binnen de geluidzone nieuwe geluidsgevoelige bestemmingen (i.c. woningen, scholen, ziekenhuizen en woonwagenstandplaatsen) worden gerealiseerd. Indien een wijziging aan een spoorweg plaatsvindt, zal moeten worden onderzocht of er sprake is van een Wijziging van een spoorweg, in de zin van het Besluit Geluidhinder Doorgaans is een akoestisch onderzoek nodig om dit te kunnen bepalen. Het verdient aanbeveling de zone op de plankaart aan te geven. De ligging en de afmetingen van de geluidsgevoelige bestemmingen binnen de zone moeten op de plankaart worden aangegeven (zie artikel 15 Bro). Als een bestemmingsplan via artikel 11 van de Wet op de ruimtelijke ordening wijziging van de bestemming mogelijk maakt waardoor geluidsgevoelige bestemmingen worden toegelaten binnen de zone, dan moeten de daarvoor benodigde ontheffingen zijn verleend vóór de vaststelling van het bestemmingsplan. Bestemmingsplan en hogere waarden dienen aan elkaar te zijn gekoppeld.

188

Verwijzingen: Wet geluidhinder art. 105 t/m 106 lid a t/m h, Zones langs spoor-, tram en metro wegen Besluit Geluidhinder; Regeling Zonekaart Spoorwegen (wijziging per 2-2-2007 met terugwerkende kracht tot en met 1 januari 2007 ) Op de zonekaart staan de zones aangegeven. Bouwbesluit Interimwet stad en milieubenadering H 9.9 Stad en milieu Besluit op de Ruimtelijke Ordening: artikel 15, lid 1 en lid 2

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Milieuvergunningen - geluid Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen - ontheffingen

Tel. 050 316 4760 Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Is er sprake van "een wijziging van een spoorweg" in de zin van het Besluit Geluidhinder • Het verdient aanbeveling de zones van gezoneerde spoorwegen op de plankaart aan te geven. De ligging en afmetingen van geluidgevoelige bestemmingen binnen de zone moeten op de plankaart zijn aangegeven (zie artikel 15 Bro). • Bij het bestemmingsplan moet het akoestisch onderzoek gevoegd zijn. • Het plan moet voldoen aan de normen van de Wet geluidhinder. • Het wettelijk vastgelegde binnenniveau moet in acht worden genomen. • In beginsel moet worden voorkomen dat er binnen de geluidzone nieuwe geluidsgevoelige bestemmingen worden gerealiseerd. Indien daarvoor geen alternatieven zijn, dan moet worden nagegaan of het verlenen van een hogere grenswaarde tot de mogelijkheden behoort. Ontheffingen • Akoestisch onderzoek dat verricht is ten behoeve van de aanvraag om een ontheffing hogere waarde moet bij het plan zijn gevoegd. Zie verder het Aanvraagformulier voor hogere waarden Wet geluidhinder. Vóór de vaststelling van het bestemmingsplan of, ingeval van een artikel 19 WRO procedure, vóór de afgifte van de verklaring van geen bezwaar door Gedeputeerde Staten moeten de noodzakelijke ontheffingen van de grenswaarden zijn verleend.

189

H 9.4

Luchtkwaliteit en geur

16

Luchtkwaliteit De lucht in de provincie Groningen is samen met die van de rest van Noord-Nederland nog steeds de schoonste van het land. Luchtkwaliteitseisen en -doelstellingen vinden hun basis deels in Europese regelgeving (Europese Kaderrichtlijn Luchtkwaliteit en de bijbehorende dochterrichtlijnen), die voor Nederland vertaald zijn in het Besluit luchtkwaliteit 2005, deels in het (nationale) prioritaire stoffenbeleid en deels in het Nederlandse geurbeleid. Bij het vaststellen en beoordelen van de milieukwaliteit hanteert de provincie de meest actuele Europese en landelijke regelgeving, richtlijnen en circulaires. POP2: hfdst 3.5 Schoon en veilig Groningen, Schoon milieu en par. 36 Milieukwaliteit p 59-61; hfdst. 3.1 Ondernemend Groningen, par. 4 Bedrijven en omgeving, onderdeel Milieugebruiksruimte. "Mensen moeten gezond en veilig kunnen leven. De leefomgeving (bijvoorbeeld lucht en, water en bodem) moet zo schoon zijn dat de mensen een verwaarloosbaar risico loopt daarvan ziek te worden of dood te gaan. In onze provincie is de leefomgeving relatief schoon. Dat willen we graag zo houden. Verontreiniging willen we zoveel mogelijk aan de bron aanpakken volgens het principe 'de vervuiler betaalt'." p. 59 Onderdeel Milieukwaliteit: "Het is ons doel om overal in onze provincie een basiskwaliteit voor het milieu te realiseren, waarbij geen onaanvaardbare risico's voor mensen en natuur te verwachten zijn." (……) "In de planperiode geven we prioriteit aan die milieuaspecten, waarvoor de basiskwaliteit nog niet is bereikt of de gestelde normen dreigen te worden overschreden, namelijk …fijn stof in de lucht en …" p. 59 Onderdeel Luchtkwaliteit: "Inmiddels is de nieuwe AMvB Besluit Luchtkwaliteit 2005 gepubliceerd. Dit besluit vervangt het BLK 2001. Het nieuwe besluit biedt o.a. ruimte voor een saldobenadering, waarbij een project op een locatie mag leiden tot enige verslechtering van de luchtkwaliteit als dat in een ander, zo mogelijk groter, gebied maar leidt tot verbetering van de luchtkwaliteit. " p. 59 Onderdeel Geur: "Stankhinder in de provincie is in belangrijke mate teruggedrongen en er zijn saneringsafspraken gemaakt, onder meer voor de suikerfabrieken in Groningen en voor ESD in Delfzijl. Voor relevante geurbronnen leggen we het lokaal acceptabele hinderniveau vast in vergunningen." p. 61 Onderdeel Milieugebruiksruimte: "In het gebied rond de suikerfabrieken in Groningen is een integrale milieuzonering ingesteld (de IMRzone, kaart 2). Binnen deze zone is nieuwe woningbouw uitgesloten." p. 27 Commentaar/uitleg: Voor het oplossen van milieuproblemen wordt primair een brongerichte aanpak gevolgd, waarbij wordt gestreefd naar een continue vermindering van de milieubelasting. In 2005 is het Besluit Luchtkwaliteit in werking getreden, hierin zijn de Europese richtlijnen voor de luchtkwaliteit geïmplementeerd. Wettelijke grenswaarden zijn opgenomen voor zwaveldioxide, stikstofdioxide en stikstofoxiden, zwevende deeltjes (fijn stof), lood, koolmonoxide en benzeen. Deze geven het kwaliteitsniveau van de buitenlucht aan dat op een bepaald tijdstip bereikt moet zijn. Overschrijding van deze grenswaarden is niet toegestaan. Daarnaast zijn er luchtkwaliteitsdoelstellingen die een minder dwingend karakter hebben (richtlijnen) en waar, mits goed gemotiveerd, van af geweken mag worden.

16

NB! Het Besluit luchtkwaliteit 2005 is per 15 november 2007 komen te vervallen en is per die datum opgenomen in hoofdstuk 5, titel 5.2, luchtkwaliteitseisen van de Wet milieubeheer. Zie voor verdere informatie de onder de Verwijzingen vermelde link van www.infomil.nl . Er komt op zeer korte termijn een vervangende format!

190

Het Besluit Luchtkwaliteit 2005 verplicht gemeenten bij het maken van ruimtelijke plannen de gevolgen voor de luchtkwaliteit mee te wegen. Bij de beoordeling van ruimtelijke plannen moet de provincie nagaan of de luchtkwaliteit goed in de afwegingen is betrokken. Het besluit is zodanig geformuleerd dat de grenswaarden op alle plaatsen van toepassing zijn. Hiervan zijn alleen arbeidsplaatsen in de zin van de Arbeidsomstandighedenwet 1998 uitgezonderd. De luchtkwaliteit moet in overeenstemming met het Meet- en rekenvoorschrift bevoegdheden luchtkwaliteit vastgesteld worden, rekening houden met de specifieke bronnen die in het bestemmingsplan (kunnen) voorkomen. Gemeenten wordt gevraagd om het aspect luchtverontreiniging mee te wegen bij het opstellen van alle ruimtelijke plannen. De jurisprudentie over de afgelopen jaren heeft duidelijk gemaakt dat elk door de overheid genomen besluit (waaronder alle besluiten in het kader van de WRO) waarbij niet goed onderbouwd is dat de grenswaarden niet worden overschreden, door de Raad van State vernietigd wordt. Dit is ook het geval als op voorhand evident is dat er geen sprake zal zijn van overschrijdingen. STAPPEN VOOR TOETSING AAN BESLUIT LUCHTKWALITEIT 2005 (BLK 2005) Stap 1 BLK 2005 van toepassing JA NEE Stap 2 geen toetsing Wordt het te nemen besluit genoemd in de besluiten lijst van art 7 lid 2?* Stap 2 Emissie toets JA NEE Wordt door het te nemen besluit de Besluit kan worden genomen Stap 3 emissie van de BLK–stof(fen) minder (art 7 lid 3 onder b of gelijk? einde toetsing) JA Stap 3 Immissie toets Besluit kan worden genomen NEE Wordt aan de BLK normen voldaan? Stap 4 (art 7 lid 1 einde toetsing) JA Stap 4 Maatregelen NEE Besluit kan worden genomen Wordt na uitvoering van maatregelen Stap 5 (art 7 lid 1 voldaan aan de BLK normen einde toetsing) NEE Stap 5 Saldobenadering JA Besluit kan niet worden Kan en mag de saldobenadering Besluit kan worden genomen genomen worden toegepast en er wordt er (art 7 lid 3 onder b (art 7 lid 1 daarna voldaan aan het gestelde.** einde toetsing) einde toetsing) In de rapportage ten behoeve van het bestemmingsplan, bouwplan, of aanvraag om milieuvergunning de bovengenoemde toetsing te worden uitgewerkt. * **

Let op: In dit artikel wordt de term "in ieder geval" gehanteerd. Deze lijst is dus niet limitatief. Let op: Hier zijn diverse voorwaarden aan gesteld. (zie handreiking saldering)

191

Verwijzingen: www.infomil.nl/besluit luchtkwaliteit in Wmb Besluit Luchtkwaliteit 2005, Staatsblad 2005, nr. 316 http://www.infomil.nl/contents/pages/138454/besluitluchtkwaliteit2005.pdf Meet- en rekenvoorschrift bevoegdheden luchtkwaliteit http://www.infomil.nl/contents/pages/138454/meetenrekenvoorschrift2006.pdf Emissiereductiedoelstellingen prioritaire stoffen http://www.vrom.nl/pagina.html?id=2706&sp=2&dn=w018 hoofdrapport: http://www.vrom.nl/get.asp?file=docs/publicaties/w018.pdf&dn=w018&b=vrom bijlagen: http://www.vrom.nl/docs/milieu/2001_bijlagen_notitie_prioritaire_stoffen.pdf SenterNovem - Infomil: http://www.infomil.nl/aspx/get.aspx?xdl=/views/infomil/xdl/page&ItmIdt=157085&SitIdt=111&VarIdt =82 Schone lucht geeft ruimte, Ministerie van VROM, maart 2006 http://www.vrom.nl/get.asp?file=docs/publicaties/milieu6164.pdf&dn=6141&b=vrom Stappenplan toepassing Besluit Luchtkwaliteit 2005 http://www.vrom.nl/get.asp?file=docs/publicaties/6210.pdf&dn=6210&b=vrom NER (Nederlandse Emissie Richtlijn lucht) (PDF's NeR) Ministerie van VROM, luchtkwaliteit: http://www.vrom.nl/pagina.html?id=12328 Ruimtelijke ordening en luchtkwaliteit: jurisprudentie http://www.infomil.nl/aspx/get.aspx?xdl=/views/infomil/xdl/page&ItmIdt=160819&SitIdt=111&VarIdt =82 www.infomil.nl (Informatiecentrum Milieuvergunningen) hier kan ook de actuele versie van het rekenmodel CARII voor luchtkwaliteitsberekeningen langs wegen worden gedownload. Geur Geur speelt een belangrijke rol in de milieubeleving en de leefomgeving van de mensen. Door in vroegtijdig stadium bij ruimtelijke planvorming met geur rekening te houden, kunnen toekomstige knelpuntsituaties worden voorkomen. Rijksbeleidskader Uitgangspunt voor geur is het landelijke beleidskader van de NeR. Als hinder door stank te verwachten is, dient hieraan in het ruimtelijke plan aandacht te worden besteed. De geurbelasting bij stankgevoelige bestemmingen mag het acceptabele hinderniveau niet te boven gaan. Definitie acceptabel hinderniveau Criterium voor het Rijksbeleid, opgenomen in de NeR. De mate van hinder die nog acceptabel is, vastgesteld door het bevoegde bestuursorgaan. Het acceptabele hinderniveau is de resultante van een uitgebeid afwegingsproces waarbij de volgende aspecten een rol spelen: • historie van het bedrijf in zijn omgeving. • de aard en waardering van de geur • het klachtenpatroon, • andere mogelijk emissies, • de technische en financiële consequenties van mogelijke maatregelen. • etc. (brief Rijksbeleid geur, 30 juni 1995)

192

POP2: hfdst 3.5 Schoon en veilig Groningen, par. 36 Milieukwaliteit, onderdeel Geur, p. 61 en POP2kaart 2 (Aanduidingen water en milieu.) "Stankhinder in de provincie is in belangrijke mate teruggedrongen en er zijn saneringsafspraken gemaakt, onder meer voor de suikerfabrieken in Groningen en voor ESD in Delfzijl. Voor relevante geurbronnen leggen we het lokaal acceptabele hinderniveau vast in vergunningen." In die gevallen waarin de provincie het bevoegde gezag is legt zij bij de verlening van milieuvergunningen voor relevante geurbronnen het acceptabele niveau vast. Bij het maken van bestemmingsplannen en het toepassen van artikel 19 WRO procedures moet voldoende afstand in acht worden genomen tussen geurbronnen en gevoelige functies als woningen, recreatiegebieden en natuurgebieden. Zonodig moet in het bestemmingsplan een zone worden opgenomen waar binnen bepaalde soorten bebouwing (bv. woningen) niet zijn toegestaan. Binnen de IMR contour van de suikerfabrieken (zie kaart 2 POP2) is nieuwe woningbouw uitgesloten (zie p. 27 POP2, onder Milieugebruiksruimte) (IMR betekent Integratie Milieubeleid en Ruimtelijke Ordening). Verwijzingen: H 3.8 Inpasbaarheid van bedrijven (milieuzonering) H 4.2 Agrarische bedrijven en hinder (zonering) www/infomil.nl/NeR: Hoofdstuk 2.9: Geur - Algemene Aanpak www.infomil.nl/NeR: Hoofdstuk 3.6: Geur - Hindersystematiek en meetmethoden www.infomil.nl/NeR: Bijlage 4.4 Brief van de minister over geur (juni '95) Infomil: Geuratlas (algemeen, geurdata, jurisprudentie, factsheets): http://www.infomil.nl/aspx/get.aspx?xdl=/views/infomil/xdl/page&ItmIdt=28211&SitIdt=111&VarIdt= 82

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Milieuvergunningen Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen)

Tel. 050 316 4760 Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Is het aspect luchtkwaliteit meegenomen in de ruimtelijke afweging? • Worden de wettelijke grenswaarden van het Besluit luchtkwaliteit in acht genomen? • Als er in of nabij het plangebied geurbronnen liggen dan moet er voldoende afstand worden aangehouden tot gevoelige functies. • Als door de provincie of de gemeente bij de verlening van milieuvergunningen geurniveaus vastgelegd zijn, dan moet hiermee bij het maken van ruimtelijke plannen rekening worden gehouden. Stappenplan geurtoetsing • Bepaal of er sprake is van een geurgevoelige bestemming bij een geurrelevante bron. • Bepaal de gewenste geurkwaliteit van de geurgevoelige besstemming • Bepaal de omvang van de geuremissie van de geurrelevante bron. • Indien er een overschrijding aanwezig is, dienen maatregelen aan de bron en/of bestemming te worden uitgewerkt. • De uitwerkingen van bovenstaande stappen dienen te worden vastgelegd in de overwegingen van de besluitvorming.

193

H 9.5

Bodem

Algemene doelstelling is dat in 2030 alle ernstige verontreinigingen van de (water)bodem zijn gesaneerd en /of onder controle zijn. Het beleid is erop gericht bodemsanering in samenhang met ruimtelijke ontwikkeling uit te voeren. POP2, hfdst 3.5, Schoon en veilig Groningen, par. 39 Bodem schoon genoeg, onderdeel Bodemkwaliteit en -sanering, p 62 en onderdeel Baggerspecie, p. 62 “In 2030 zijn alle ernstige verontreinigingen van de (water)bodem gesaneerd en/of onder controle. (….) De kwaliteit van de bodem mag het gewenste gebruik niet in de weg staan. Zo nodig moet de bodem worden schoongemaakt. Daarbij hanteren wij voor de sanering van gevallen van ernstige verontreiniging van de landbodem, ontstaan voor 1987, de doelstelling ‘functiegericht en kosteneffectief saneren’. Ons uitgangspunt bij het afwegingsproces voor deze saneringsdoelstelling is een integrale aanpak van het gehele geval van bodemverontreiniging: gericht op de samenhang van grond, grondwater en bodemlucht in relatie tot de geplande ontwikkeling. Bij de aanpak van de bovengrond maken we onderscheid naar bodemgebruiksvorm.(….)Wij zullen ons richten op verbetering van de bodemkwaliteit in die situaties waar de kwaliteit van de bodem niet goed genoeg is voor de (beoogde) bestemming. De provincie stimuleert de uitvoering van de noodzakelijke saneringsmaatregelen door bemiddeling en financiële ondersteuning." p. 62 "De provincie neemt het initiatief om samen met anderen naar een of meer locaties voor de verwerking en berging van baggerspecie te zoeken. (…..) Uitbreiding van bestaande locaties en vestiging van nieuwe is niet toegestaan in gebieden met de functie Landbouw in gaaf landschap, Landbouw in gebied met belangrijke natuurwaarden, Natuur en Bos. (paragraaf 3.6 en kaart I) en in de milieubeschermingsgebieden (kaart 2). Nieuwe locaties dienen bij voorkeur aan te sluiten bij bestaande locaties." p. 62 Commentaar/uitleg: Stem bodemsanering en ruimtelijke ontwikkelingen op elkaar af, door bodemsanering niet uit de weg te gaan maar mee te nemen in ruimtelijke projecten. Het streven is erop gericht "werk met werk” te maken. Dit bespaart kosten en materiaal. Vanuit het wettelijke kader Wet bodembescherming en de Integrale Stedelijke Vernieuwing (ISV) is er budget voor beschikbaar; zie het provinciale Meerjarenprogramma Wet bodembescherming. De aanwezigheid van bodemverontreiniging kan de uitvoerbaarheid van ruimtelijke ontwikkelingen van een gebied beïnvloeden en belemmeren. Daarom moet in de toelichting op een bestemmingsplan (in de bodemparagraaf), of in de onderbouwing van een artikel 19-(bouw)plan, aangegeven worden of uitvoering van de bestemmingen mogelijk is, gezien de eventueel aanwezige bodemverontreiniging. Een bodemparagraaf moet niet alleen ingaan op uitgevoerd bodemonderzoek of uitgevoerde saneringen, maar moet vooral inzicht geven in de toekomstige aanpak van de gemeente m.b.t. verdenkingen van verontreiniging. Een plan is immers juist gericht op de toekomstige ruimtelijke mogelijkheden. Ook moet aandacht worden besteed aan de financiële uitvoerbaarheid van het bestemmingsplan bij geconstateerde ernstige bodemverontreiniging. Bij het opstellen van plannen kan/moet rekening worden gehouden met (mogelijke) bodemverontreinigingsgevallen op de volgende manieren: 4. Inventariseer de (mogelijke) gevallen van bodemverontreiniging binnen het plangebied; dat kan door de bestanden (van onderzochte locaties, maar óók verdachte locaties, verdacht op basis van vroegere bedrijvigheid) van provincie en eigen gemeente te raadplegen. 5. Signaleer waar er (verdenkingen van) verontreinigingen in het plangebied zijn en onderzoek wat op die plaatsen de beste handelwijze is: Kan bewezen worden dat de verdenking onterecht is? Is er bodemonderzoek nodig? Als bodemonderzoek uitgevoerd is wat zijn dan de resultaten daarvan? Is de locatie saneringsplichtig? Moet er een saneringstraject worden ingepland? Moet de bestemming of de bestemmingsregeling in de planvoorschriften worden aangepast? 6. Geef in de “bodemparagraaf” in de toelichting aan, wat de gemeente doet met: - geconstateerde bodemverontreinigingen: indien voor de vaststelling van dit plan (nog) geen saneringsactiviteiten worden ondernomen, geef dan aan hoe en wanneer het probleem wèl wordt opgelost. (Als dit onvoldoende zeker is, is de bestemming niet uitvoerbaar.)

194

-

de verdachte locaties: hoe gaat de gemeente om met het bouwen op de mogelijk verdachte locaties? Is een procedure hiervoor neergelegd in een bodembeleidsplan? Gaat de gemeente onderzoek in dit plangebied uitvoeren? En is zij van plan dit in het ISV-programma op te nemen?

Als hierover informatie wordt geleverd ontstaat een bodemparagraaf die goed inzicht geeft in de uitvoerbaarheid van de voorgestelde bestemmingen. Programmagemeentes in het kader van de ISV leggen hun aanpak van bodemsanering neer in de "bodemmodules". Projectgemeentes doen dit soms ook. In beide gevallen moeten de bodemdocumenten uiteraard stroken met de ruimtelijke plannen en vice versa. Specifiek aandachtspunt: In sommige gevallen kan het afdekken van verontreinigde grond met een extra laag schonere grond vanuit saneringsoogpunt een goede oplossing zijn. Dit kan echter conflicteren met de wensen vanuit landschappelijk/ruimtelijke benadering. Indien hierover niets is geregeld in het bestemmingsplan kan dit laatste aspect moeilijk worden ingebracht in de afweging om de saneringsoplossing af te stemmen op de gegeven bestemming. Wees hier dus duidelijk over in het bestemmingsplan! Baggerspecie Op 18 april 2005 is de landelijke Startovereenkomst "Naar regionale bestuursakkoorden waterbo17 dems" ondertekend door V&W, VROM, IPO, UvW en VNG. Deze overeenkomst legt de basis voor regionale bestuursakkoorden waterbodems, waarin de inspanningen worden vastgelegd die er voor moeten zorgen dat in de toekomst regionaal voldoende verwerkingscapaciteit in de vorm van (doorgangs)depots wordt gerealiseerd (een gebiedsgerichte oplossing voor de bestemmingsproblematiek). Er is een start gemaakt met het opstellen van een Regionaal Bestuursakkoord Waterbodems voor het deelstroomgebied Rijn-Noord en Neder-Eems (Groningen/Noord- en Oost-Drenthe) onder auspiciën van de stuurgroep water 2000+. Ketenbeheer Grond "Van Last naar Lust" - grondstromenbeleid provincie Groningen - 5 november 2002 "Beleidsonderwerp: Duurzaam grondstoffengebruik. Ambitie: In aansluiting op het omgevingsbeleid wil de provincie Groningen komen tot een duurzaam grondstoffengebruik. Hiermee wordt voorzien in de benodigde grondstoffen, zonder dat er sprake is van verspilling en uitputting van voorraden. Dit gaat samen met behoud en versterking van de fysieke kwaliteiten van de omgeving. De provincie werkt dit in dit rapport uit in een aantal algemeen geldende beleidslijnen en daarnaast in enkele meetbare doelstellingen, die vooralsnog alleen gelden voor de eigen organisatie." p. 13 Commentaar/uitleg De provincie Groningen heeft in november 2002 de nota "Van Last naar Lust" (link: www.provinciegroningen.nl: zie onder Informatiebalie - Publicaties - Veiligheid en Milieu - Van Last naar Lust) vastgesteld. Hierin wordt een duidelijke keuze gemaakt om zuinig en duurzaam om te gaan met primaire bouwgrondstoffen en waar mogelijk grondstromen die kunnen worden hergebruikt in te zetten. Door zuinig om te gaan met primaire oppervlakte elfstoffen en meer te werken met hergebruik van grondstromen bieden we komende generaties keuzes en kansen voor de toekomst. Bovendien ontstaan er kansen om bestaande baggerdepots, die vaak als aantasting van het landschap worden ervaren, te verwijderen. Aanbeveling: het niet alleen werken met een gesloten grondbalans maar het toewerken naar een slimme keus van activiteiten. Ontwerpen met kennis van de grondbalans in het gebied. Uitzoomen en het blikveld verbreden tot buiten de te ontwikkelen locatie. In de nabije omgeving is wellicht een locatie aanwezig die ook wordt ontwikkeld, waarbij de aanvoer van grond nodig is of juist grond afgevoerd moet worden. Stel het ambitieniveau direct bij de start van een project hogere dan een gesloten grondbalans.

17

Unie van Waterschappen

195

Om de kansen en de mogelijkheden van hergebruik van bouwgrondstromen onder de aandacht te brengen van ruimtelijke ordenaars en ontwerpers binnen de provincie en gemeenten is er door het stedenbouwkundige bureau BugelHajema in samenwerking met Royal Haskoning een Tip-boekje geschreven met 10 waardevolle tips om zo optimaal mogelijk rekening te houden met grond en bagger in de ruimtelijke planvorming.

Nieuw Besluit bodemkwaliteit per 1 januari 2008 Commentaar/uitleg: Het besluit bevat regels voor het toepassen van bouwstoffen, grond en baggerspecie op of in de bodem of in het oppervlaktewater. Het geeft aan hoe milieuhygiënisch moet worden getoetst en wie verantwoordelijk is voor het toezicht op de naleving van het besluit. Vastgelegd is hoe de bodem nu en in de toekomst zo goed mogelijk kan worden gebruikt en beschermd. Het besluit treedt per 1 januari 2008 in werking voor het toepassen van grond en baggerspecie in oppervlaktewater, per 1 juli 2008 wordt het besluit ook van kracht voor het toepassen van grond en baggerspecie op landbodems en voor het toepassen van bouwstoffen op of in de bodem en in het oppervlaktewater. De regels voor de kwaliteit van de uitvoering zijn al eerder, namelijk per 1 oktober 2006 gefaseerd inwerking getreden; deze zijn nu integraal opgenomen in het Besluit bodemkwaliteit. Zie voor verdere informatie de volgende link van www.vrom.nl/Besluit bodemkwaliteit Verwijzingen: Historisch Bodem Bestand, digitaal bestand, beschikbaar (in concept, 2003) bij gemeentes en provincie de Beleidsvernieuwing bodemsanering, Kabinetsstandpunt, 2 kamer jan. 2002 Van Trechter naar Zeef, afwegingsproces saneringsdoelstelling, VROM/SDU1999 Op goede gronden, Visie op de aanpak van de bodemverontreiniging in de provincie Groningen (Provinciale Staten 20-03-2002) "Grondig Ontwerpen": boekje met tips inzake (her)gebruik van grond en bagger in ruimtelijke plannen: zie www.provinciegroningen.nl onder Veiligheid en Milieu - Milieubeleid - Tipboek (her)gebruik van grond en bagger in ruimtelijke plannen Indicatief onderzoek baggerdepots in de provincie Groningen (29 september 2006) H 1.12 Ontgrondingen H 5.5 Milieubeschermingsgebieden H. 9.5 Bodem: ketenbeheer grond

Contactpunt: Afdelingsecretariaat Milieubeleid en Bodemsanering - bodemsanering/ISV - bodemsanering bedrijven - bodemsanering landelijk gebied - grondmeester provincie Groningen

Tel. 050 316 4766

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: Ketenbeheer grond: • het ketenbeheer grond verdient aandacht bij de onderdelen/hoofdstukken 1.1 (duurzame ontwikkeling), 1.2 (duurzaam bouwen), 1.5 (ruimtelijke kwaliteit, beeldkwaliteitsplan, welstandsbeleid), 1.9 (Oude Groninger Dijken), 1.12 (ontgrondingen), 1.13 (watertoets), 1.14 (gemeentelijk waterplan), 2.4 (exclusieve woonvormen, o.a. landgoederen en buitenplaatsen), 3.2 (behoefteraming bedrijventerreinen), 3.3 (locatiebeleid bedrijventerreinen, duurzame bedrijventerreinen), 6.2 (routegebonden recreatie en dagrecreatie), 6.3 (vaarrecreatie en jachthavens), 8.1 (wegennet: verkeersafwikkeling, categorisering en inrichting wegen, duurzaam veilig), 8.2 (vaarwegen), 8.5 (ruimtelijke reserveringen hoofdinfrastructuur: wegen, spoorwegen, vaarwegen, buisleidingen, hoogspanningsleidingen) en 9.5 (bodem) Bodemparagraaf: • Is er rekening gehouden met de beleidsuitgangspunten van ketenbeer grond (maximaal hergebruik grond)?

196

•

In de plantoelichting van het bestemmingsplan moet een bodemparagraaf zijn opgenomen. Hierin moet minimaal het volgende worden aangegeven: • de uitkomsten van de gehouden inventarisatie van verdachte locaties (wel/geen verdenkingen ernstige bodemverontreiniging) en van al onderzochte verontreinigde locaties is er (nader) bodemonderzoek nodig? • de resultaten van uitgevoerd bodemonderzoek in relatie tot de uitvoerbaarheid van de bestemming als sanering noodzakelijk is, hoe ziet het saneringstraject er dan uit? Is het plan op dit onderdeel financieel uitvoerbaar? Is er een saneringsplan dat instemming heeft gekregen van het bevoegde gezag? Als er functiegericht wordt gesaneerd, is dan de toegekende bestemming daarmee in overeenstemming? Uitwerkingsverplichting/Wijzigingsbevoegdheid ex artikel 11: • Indien het plan een uitwerkingsverplichting/wijzigingsbevoegdheid ex artikel 11 WRO bevat voor nieuwbouwmogelijkheden, staat dan nu al vast dat de bodem geschikt is voor de straks te geven functies? Zo niet, dan moet dit voor de vaststelling van het bestemmingsplan worden aangetoond voordat het bestemmingsplan kan worden goedgekeurd.

197

H 9.6

Externe veiligheid/risicokaart

In de provincie zijn locaties en situaties waar door de aanwezigheid van een gevaarlijke stof in bulkhoeveelheid een risico voor de omgeving is. De kans dat bij een calamiteit, bijvoorbeeld brand of een ontploffing, schade ontstaat aan mens en goederen, alsmede de grootte van de calamiteit, bepalen de omvang van het risico. Dit onderdeel van de nota behandelt de externe veiligheid, dus de veiligheid buiten de risicobron. Bij het opstellen van dit hoofdstuk is rekening gehouden met het "Besluit Externe veiligheid Inrichtingen" en de Circulaire "Risiconormering vervoer gevaarlijke stoffen." In H 9.7 Transport gevaarlijke stoffen worden de consequenties van het transport van gevaarlijke stoffen voor gemeentelijke plannen toegelicht. Externe veiligheid POP2: hfdst. 3.5 Schoon en veilig Groningen, Beheersen van risico's p 65, par. 43 Calamiteiten p. 66, par. 43 Calamiteiten, onderdeel Milieucalamiteiten p. 66, onderdeel Externe Veiligheid p. 67; hfdst. 3.4 Bereikbaar Groningen, par. 35 Duurzaam veilig, onderdeel Veilig wegverkeer, p 58 "Het risico voor calamiteiten, zoals ontploffingen of overstromingen moet verwaarloosbaar klein zijn. (….) In december 1999 hebben provinciale staten de nota Integraal Veiligheidsbeleid vastgesteld, waarin alle veiligheidsaspecten in onze provincie aan de orde komen zowel voor wat betreft de preventie als voor de beheersing van risico’s." p 65 "Het provinciaal bestuur wil een impuls geven aan het vergroten van de kwaliteit van de calamiteiten aanpak in de provincie Groningen. Daarbij is de Risicokaart Groningen een instrument in een verdere optimalisering van de bestaande calamiteiten aanpak. Indien blijkt dat bij bestaande risicodragende activiteiten de geldende normen worden overschreden, bijvoorbeeld door mogelijke domino-effecten, zal de provincie het initiatief nemen om, samen met de betrokken gemeenten en andere betrokkenen, deze risico's te verminderen en zonodig om ruimtelijke plannen aan te passen." p. 66 "Bij de beoordeling van ruimtelijke plannen (zoals bestemmingsplannen, bouwplannen) en milieuvergunningen dient rekening te worden gehouden met de geldende normen voor gevaren en risico’s van calamiteiten." p 66 "De provincie coördineert het uitvoeringsprogramma externe veiligheid 2006-2010 en is verantwoordelijk voor de uitvoering." p. 67 "Het provinciaal bestuur wil in voorbereiding op het volgende Provinciaal Omgevingsplan (POP-3) zijn visie op het onderwerp Externe Veiligheid vormgeven en (….) ingaan op (….) de wettelijk voorgeschreven verantwoording van het groepsrisico in milieubeheer-vergunningen en ruimtelijke plannen." p. 67 "Bij de afweging van ruimtelijke ontwikkelingen wordt de externe verkeersveiligheid in de besluitvorming meegenomen." p 58 Commentaar/uitleg: Rijksbeleid Het Rijk heeft in 2004 het Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen (BEVI) en de Circulaire Risiconormering Vervoer Gevaarlijke Stoffen (RNVGS) vastgesteld. Deze wet- en regelgeving zijn van toepassing op de vergunningverlening, ruimtelijke plannen en verkeer en vervoer. Dit beleid is onderdeel van ons toetsingskader. Risicomaten In het BEVI en in de circulaire RNVGS worden twee risicomaten gehanteerd: het plaatsgebonden risico (PR) en het groepsrisico (GR). Het PR is gedefinieerd als de kans per jaar dat een individu om het leven komt ten gevolge van een groot ongeval met gevaarlijke stoffen op een bepaalde plaats in

198

de buurt van een inrichting of in de buurt van een transportas. Het GR is de kans per jaar dat een groep mensen van een gegeven grootte in één keer om het leven komt ten gevolge van een groot ongeval met gevaarlijke stoffen in de buurt van een inrichting of in de buurt van een transportas. Het PR heeft de status van een grenswaarde (een risiconiveau wat niet overschreden mag worden) voor kwetsbare bestemmingen en de status van richtwaarde (hiervan mag omwille van zwaar, wegende redenen gemotiveerd van afgeweken worden) voor beperkt kwetsbare objecten. Het GR is de risicomaat die wordt gebruikt bij de verantwoording over de hoogte van het groepsrisico. Het GR heeft de status van oriënterende waarde. De regionale brandweer adviseert dan over de rampbestrijding. Uitvoeringsprogramma externe veiligheid Met de subsidieregeling programmafinanciering EV-beleid voor andere overheden 2006 - 2010 stimuleert het Rijk de structurele adequate uitvoering van het externe veiligheidsbeleid en bevordert het de samenwerking tussen gemeenten, regionale samenwerkingsverbanden en provincie. De provincie Groningen heeft daartoe met de gemeenten, de regioraad Noord-Groningen, de Streekraad OostGroningen, de regionale brandweer en de hulpverleningsdienst Groningen het uitvoeringsprogramma "Samen sterk, samen veilig 2" opgesteld. De uitvoering van het externe veiligheidsbeleid wordt aldus versterkt. Zij wordt gefinancierd met gelden van de subsidieregeling. De provincie coördineert "Samen sterk, samen veilig 2" en is verantwoordelijk voor de uitvoering. In het kader van het uitvoeringsprogramma is de "Veiligheidstoets" (www.externeveiligheidgroningen.nl) ontwikkeld. Dit is een gestandaardiseerde veiligheidstoets, een procedure die gemeenten stapsgewijs kunnen doorlopen bij het opstellen van ruimtelijke plannen. In het kader van het programma wil het provinciaal bestuur in voorbereiding op het volgende Provinciaal OmgevingsPlan (POP3) zijn visie op het onderwerp Externe Veiligheid vormgeven en communiceren met de gemeenten, de regionale samenwerkingsverbanden en de hulpverleningsdienst Groningen. Daarbij zal het ingaan op de voorbereiding op en de uitwerking van de wettelijk voorgeschreven verantwoording van het groepsrisico in milieubeheervergunningen en ruimtelijke plannen. Risicobronnen In de provincie Groningen zijn ruim 130 inrichtingen die onder het regime van het BEVI vallen. Daaronder zijn 17 zog. BRZO-bedrijven (bedrijven die op grond van het Besluit Risico's Zware Ongevallen een veiligheidsbeleid moeten hebben) en bijna 100 LPG-tankstations, ruim 10 ammoniakkoelinstallaties en ongeveer 40 opslagplaatsen voor grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen (zgn. CPR 15-2 opslagen). In de provincie Groningen zijn ongeveer 30 situaties waar mogelijk sprake is van een overschrijding van de grenswaarde voor het PR. Het gaat dan meestal over woningen bij LPG-installaties. In het kader van "Samen sterk, samen veilig 2" zullen de saneringsituaties in de komende jaren worden onderzocht en zullen de saneringsbesluiten worden voorbereid. Gevaarlijke stoffen worden over de weg, het water, het spoor en door buisleidingen vervoerd. Het betreft voor een belangrijk deel stoffen die als grondstof of als product worden aan- of afgevoerd. Voor het vervoer over de weg zijn de rijkswegen en een aantal provinciale wegen belangrijk. Wat betreft spoor worden gevaarlijke stoffen vooral via de trajecten Delfzijl-Groningen en Roodeschool-Groningen naar het zuiden vervoerd. Over het water is het traject Van Starkenborghkanaal - Eemskanaal een belangrijke route. Hogedruk aardgasleidingen liggen op zeer veel plaatsen in de grond. In verband met de aanwezigheid van de gasbel worden daardoor grote hoeveelheden aardgas getransporteerd. Voor hogedruk aardgasleidingen (diameter groter dan 2" en druk groter dan 20 bar) en voor leidingen met brandbare vloeistoffen geldt specifiek beleid. De risicobronnen (uitgezonderd de hoge druk aardgasleidingen) zijn weergeven op de risicokaart Groningen, www.provinciegroningen.nl banner "risicokaart". Calamiteiten/Risicokaart POP2: hfdst. 3.5 Schoon en veilig Groningen, par. 43 Calamiteiten, p. 66 Het provinciaal bestuur wil een impuls geven aan het vergroten van de kwaliteit van de calamiteiten aanpak in de provincie Groningen. Daarbij is de Risicokaart Groningen een instrument in een verdere optimalisering van de bestaande calamiteiten aanpak. Indien blijkt dat bij bestaande risicodragende activiteiten de geldende normen worden overschreden, bijvoorbeeld door mogelijke domino-effecten, zal de provincie het initiatief nemen om, samen met de betrokken gemeenten en andere betrokkenen, deze risico’s te verminderen en zonodig om ruimtelijke plannen aan te passen.

199

Commentaar/uitleg: Risicokaart provincie Groningen In 2006 heeft de provincie Groningen samen met de gemeenten en de Hulpverleningsdienst Groningen de risicokaart Groningen uitgebracht. Daarop staan alle grote risicobronnen van de provincie vermeld. Risicobronnen zijn o.a.: bedrijven waar gewerkt wordt met gevaarlijke stoffen, LPG-tankstations, ammoniakkoelinstallaties, opslag van bestrijdingsmiddelen en vuurwerk. De transportactiviteiten waarbij veiligheid een rol kan spelen zijn de bulktransporten van gevaarlijke stoffen over de weg, per schip, spoor en buisleiding. De risico's van het vliegverkeer liggen meer in de sfeer van de kans dat een vliegtuig neerstort dan het vervoer van gevaarlijke stoffen. Luchttransport van deze stoffen gebeurt bijna niet. De kaart is digitaal beschikbaar in 2 versies: een openbare en een professionele. De openbare versie van de risicokaart is een communicatiemiddel van de overheid (in het bijzonder gemeenten) richting de burgers om duidelijk te maken waar externe veiligheidsrisico's aanwezig zijn. Deze kaart heeft alleen een signaleringsfunctie. De professionele versie van de risicokaart is een instrument voor de risicobeleidsontwikkeling dan wel uitvoering, meer in het bijzonder bij ruimtelijke ordening (plantoetsing), vergunningverlening en calamiteitenbestrijding. De professionele risicokaart heeft daarbij alleen een signaleringsfunctie. -6 -1

De meeste risicobronnen op de professionele kaart zijn voorzien van een (10 j ) risicocontour. Deze geeft het plaatsgebonden risico weer. Dit is het risico op een bepaalde plaats buiten de risicobron. Het is de kans per jaar dat een persoon die onafgebroken en onbeschermd op die plaats zou verblij-6 -1 ven, overlijdt als rechtstreeks gevolg van een incident. (10 j betekent een kans van 1 op de miljoen per jaar). Op de professionele kaart is de effectcontour van enkele risicobronnen aangegeven: deze contour begrenst het invloedsgebied en geeft aan tot op welke afstand het effect van een incident volgens berekeningen maximaal kan reiken. Daarbij is het effect gedefinieerd als de afstand waarbij nog 1% van de blootgestelden sterft. Opstellen/beoordelen ruimtelijke plannen Inzet van de ruimtelijke ordening moet zijn om voldoende afstand te houden tussen risicobronnen en de risicogevoelige bestemmingen, zoals woningen, ziekenhuizen, scholen, hotels. (zie ook H 3.8 Inpasbaarheid van bedrijven (Milieuzonering) Bij de opstelling/beoordeling van ruimtelijke plannen moet onderscheid worden gemaakt tussen bestaande en nieuwe situaties. Als een structuurplan of bestemmingsplan wordt opgesteld voor een bestaande situatie moet worden geïnventariseerd welke risicobronnen binnen en nabij het plangebied zijn gelegen en zijn geprojecteerd. Daarna wordt bekeken of het invloedsgebied het plangebied gedeeltelijk overlapt. Onderzocht wordt vervolgens of de risico's zodanig zijn dat de bestaande situatie kan blijven bestaan en zo nee welke maatregelen dan getroffen moeten worden. Dit kunnen maatregelen bij de bron zijn, maar ook ruimtelijke maatregelen zoals het creëren van voldoende afstand tot de bron, het beperken van het gebruik van gronden in het bestemmingsplan of in het uiterste geval verplaatsing van de risicogevoelige bestemming. Wordt een plan opgesteld ten behoeve van een nieuwe risicogevoelige bestemming (bv. een woonwijk) dan moet worden nagegaan of deze ontwikkeling binnen de risicocontour is gelegen of het groepsrisico van een risicobron vermeerdert. Gaat het om een nieuwe risicobron dan moet worden nagegaan of in de buurt van de voorgestelde locatie risicogevoelige bestemmingen aanwezig zijn. In beide gevallen zal uit nader onderzoek vervolgens moeten blijken of de nieuwe ontwikkeling op de voorgestelde locatie aanvaardbaar is, of dat er maatregelen getroffen moeten worden, bv. het aanhouden van een minimumafstand. Het volgende is hierbij van belang: Het plaatsgebonden risico zoals weergegeven door de risicocontour is een grenswaarde waarvan niet mag worden afgeweken. Deze norm is van toepassing op kwetsbare objecten. Voor dergelijke objecten in de buurt van diverse risicobronnen is de norm wettelijk verankerd in het Besluit externe veiligheid inrichtingen. De wettelijke grenswaarden moeten bij de vaststelling en goedkeuring van

200

bestemmingsplannen, uitwerkings- en wijzigingsplannen, en bij vrijstellingen als bedoeld in artikel 19 WRO in acht worden genomen. Voor beperkt kwetsbare objecten zoals verspreid staande woningen en bedrijfsgebouwen verschaft het Bevi de richtwaarde voor het plaatsgevonden risico. Van die richtwaarde mag worden afgeweken. De motivering van de afwijking is verplicht. Tegelijk met het Bevi is de ministeriële regeling (Revi) in werking getreden. Hierin zijn voor een aantal risicobronnen veiligheidsafstanden opgenomen (bijvoorbeeld voor de LPG-tankstations en de opslagloodsen voor gevaarlijke stoffen). De waarde van het groepsrisico is geen harde norm maar een oriënterende waarde. Voor het groepsrisico geldt de verantwoordingsplicht. In de plantoelichting of de ruimtelijke onderbouwing van het project moet worden verantwoord waarom tot een bepaalde keuze is gekomen. Het Bevi geeft aan wat hierover in de toelichting of de ruimtelijke onderbouwing moet staan (artikel 11). In bestaande situaties waarin het groepsrisico hoger is dan de oriëntatiewaarde, geldt geen wettelijke verplichting tot sanering van risicobronnen of van de omgeving daarvan. Wel moet getracht worden zoveel mogelijk risicoreductie tot stand te brengen, door maatregelen te nemen overeenkomstig de ontwikkeling van de techniek in de betrokken bedrijfstak. De groepsrisicoverantwoording vraagt afstemming tussen de medewerkers van de (regionale) brandweer en die van de gemeentelijke afdelingen ruimtelijke ordening en milieu. Daarbij dient de gemeente advies te vragen aan de regionale brandweer. Voor een zorgvuldige voorbereiding van de verantwoording beveelt de provincie de Veiligheidstoets (www.externeveiligheidgroningen.nl) aan. Deze is op 16 september 2005 naar de gemeenten gestuurd. De effectcontour (invloedsgebied) is van belang voor met name de hulpverleningsdiensten en de risicocommunicatie. Het is geen norm waaraan ruimtelijke plannen worden getoetst. Transportleidingen voor hogedruk aardgas en K1, K2 en K3-vloeistoffen De afstanden tussen leidingen en gebouwen zijn vastgelegd in twee circulaires (1984 voor aardgas en 1991 voor vloeistoffen). In beide circulaires zijn (minimale) bebouwingsafstanden en toetsingsafstanden opgenomen. De VNG heeft in 2006 de toetsingafstanden aanbevolen. Het ministerie van VROM en de aardgassector zijn in gesprek over een risicoberekeningsmethode. Deze methode is nog niet beschikbaar. Voorlopig zal het rekenwerk door de Gasunie worden gedaan. Het RIVM adviseert gemeenten om voor bestemmingsplannen die in procedure zijn (of gaan) te anticiperen op de nieuwe regeling door de Gasunie een QRA te laten maken. Zie voor meer informatie hierover: www.externeveiligheidgroningen.nl. Actuele informatie over de aanpassing van de regelgeving rond buisleidingen is te vinden op de website van Relevant: www.relevant.nl Vuurwerk Per 1 maart 2002 geldt het Vuurwerkbesluit. Hierin zijn voor het produceren en de opslag van consumenten en professioneel vuurwerk veiligheidsafstanden opgenomen ten opzichte van kwetsbare objecten. De veiligheidsafstanden zijn strikt en moeten bij de vaststelling van bestemmingsplannen, wijzigingsplannen en vrijstellingsbesluiten in acht worden genomen. Verwijzingen: - H 3.8 Inpasbaarheid van bedrijven (Milieuzonering) - H 8.5 Ruimtelijke reservering hoofdinfrastructuur wegen, spoorwegen en vaarwegen, buisleidingen, hoogspanningsleidingen. Zie ook de onderwerpen: dijken, waterkering, noodbergingsgebieden in het POP2 - H 9.7 Transport gevaarlijke stoffen - Zonering langs hogedruk aardgastransportleidingen, VROM, 26 november 1984 Bekendmaking van beleid ten behoeve van de zonering langs transportleidingen voor brandbare vloeistoffen van de K1-, K2- en K3-categorie, 24 april 1991 - Circulaire opslag ontplofbare stoffen voor civiel gebruik (VROM/juni 2006) - Handreiking "Verantwoordingsplicht groepsrisico voor inrichtingen" (Ministerie VROM en BZK zie ook www.groepsrisico.nl - Integraal veiligheidsbeleid provincie Groningen van Provinciale Staten d.d. 1999 en rapportages aan de Staten van 2002 en januari 2003 Nota "Handhaven op niveau" (afd. Milieutoezicht, provincie Groningen)

201

-

Besluit Risico’s Zware Ongevallen 1999 Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen (BEVI) Regeling Externe Veiligheid Inrichtingen (REVI) en wijziging REVI met ingang van 1 juli 2007 (brief VROM 4 april 2007) Vuurwerkbesluit (1 maart 2002 in werking getreden) Handboek voorbereiding Rampenbestrijding, opdrachtgever Ministerie van BZK, juni 2003, m.n. onderdeel C (beheer voorbereiding Rampenbestrijding) Brief van 22 mei 2003 van de Staatssecretaris van VROM over de criteria voor sanering van LPG-tankstations en brief van 4 april 2007 van Minister VROM met bijgevoegd Informatieblad van maart 2007 over gewijzigde afstanden LPG-tankstations (voor bestaande situaties) VNG-handreiking verankering externe veiligheid in ruimtelijke plannen: "Naar een veilige bestemming" - juni 2007 (www.vng.nl/handreiking/handreiking) Veiligheidstoets "een toets op externe veiligheid in ruimtelijke plannen", Groningen 2005 (www.externeveiligheidgroningen.nl) www.provinciegroningen.nl (banner risicokaart) www.vrom.nl (dossier externe veiligheid, site wetten en regels) www.relevant.nl www.concernloket.nl (frontofficeloket van en voor overheidsinstanties die te maken hebben met de Gasunie in verband met ruimtelijke ordening, vergunningen en toezicht)

Contactpersonen: Steunpunt Externe Veiligheid Groningen, secretariaat K. Konings (050-3164214) Regionale Brandweer Groningen, Afdeling Risicobeheersing, mw. M. van Ginkel, Sontweg 10, Postbus 584, 9700 AN Groningen, tel. 050-3674794 of 050-367 4666 (050-3674794), email: [email protected] NV Nederlandse Gasunie, Postbus 19, 9700 MA Groningen Nederlandse Aardolie Maatschappij BV, Postbus 28000, 9400 HH Assen Contactpunten Afdelingssecretariaat Milieuvergunningen - externe veiligheid - integrale veiligheid BRZO Afdelingssecretariaat Communicatie en Kabinet - risicokaart - integrale veiligheid Afdelingssecretariaat Verkeer en Vervoer - externe verkeersveiligheid

Tel. 050 316 4760 Tel. 050 316 4133 Tel. 050 316 4674

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Planopsteller: Voor bestaande en nieuwe situaties geldt: inventariseer de risicobronnen (eventueel met gebruikmaking van de publieke versie van de Risicokaart) in of nabij het plangebied, inventariseer de omvang van het risico van deze bronnen en inventariseer de risicogevoelige bestemmingen. Inventariseer de mogelijkheden die geldende bestemmingsplannen in of nabij het plangebied bieden voor risicobronnen. Let op: uitgegaan dient te worden van de maximale mogelijkheden die een bebouwingsvlak biedt. Neem voor verdere informatie over de voor het plan relevante risicobronnen die staan op de publieke risicokaart contact op met de provincie Voor de ligging van hogedruk aardgasleidingen moet informatie opgevraagd worden bij NAM en Gasunie. • Planbeoordelaar: raadpleeg de professionele versie van de risicokaart • Plaatsgebonden risico De grenswaarden van het plaatsgebonden risico voor (beperkt) kwetsbare objecten moeten in acht worden genomen. Dit moet blijken uit de plantoelichting van het ruimtelijke plan of uit de ruimtelijke onderbouwing van een project als bedoeld in artikel 19 WRO. Voor risicovolle bedrijven moeten risicocontouren op de bestemmingsplankaart worden vastgelegd. Binnen deze risicocontouren moeten risicogevoelige bestemmingen (zie bijlage Bevi) in het bestemmingsplan worden uitgesloten. Indien nodig moeten beperkingen aan het gebruik van gronden in het bestemmingsplan worden gesteld.

202

• •

• • • •

Als in bestaande situaties de grenswaarde wordt overschreden, moet in de toelichting of de ruimtelijke onderbouwing worden aangegeven welke maatregelen aan de bron of in de omgeving worden getroffen om het risico ten minste terug te brengen tot de toegestane waarde. Groepsrisico Hiervoor geldt een verantwoordingsplicht. In het Besluit is in artikel 11 vermeld wat in ieder geval in de toelichting van het bestemmingsplan, uitwerkings- of wijzigingsplan of ruimtelijke onderbouwing van het artikel 19 WRO plan moet staan. Daarbij gaat het onder andere om - de aanwezige dichtheid van personen per hectare in het invloedsgebied van de betrokken inrichting - de bijdrage van de (beperkt) kwetsbare objecten aan de hoogte van het groepsrisico, vergeleken met de kans op een ongeval - de voorschriften ter beperking van het groepsrisico die zijn verbonden aan de voor de inrichting, die het risico veroorzaakt, geldende vergunning; - de voor- en nadelen van andere mogelijkheden voor ruimtelijke ontwikkelingen met een lager groepsrisico; - de resultaten van het gevoerde overleg met de regionale brandweer De aanbevolen werkwijze ter voorbereiding van de groepsrisicoverantwoording is opgenomen in de Veiligheidstoets (www.externeveiligheidgroningen.nl). Deze toets heeft de provincie met haar brief van 16 september 2005 naar de gemeente gestuurd. Valt te verwachten dat een benodigde milieuvergunning voor een risicobron verleend kan worden? Vervoer gevaarlijke stoffen: zie H 9.7 Transport gevaarlijke stoffen. Als in of nabij het plangebied LPG-stations liggen dan moet de afstand van het vulpunt of het ondergrondse reservoir en de afleverzuil tot kwetsbare objecten in acht worden genomen. Moet het LPG-station volgens de criteria van de brief van VROM gesaneerd worden? Bij de productie en opslag van vuurwerk moeten de veiligheidsafstanden uit het Vuurwerkbesluit tot (geprojecteerde) kwetsbare objecten in acht worden genomen

203

H 9.7

Transport gevaarlijke stoffen

Transport van gevaarlijke stoffen heeft ruimtelijke consequenties. POP2: hfdst 3.4 Bereikbaar Groningen, par. 29 Ruimte voor luchtvaart, p. 53 en par. 30 Goederenvervoer groeit p. 54, par. 30 onderdeel Betere railinfrastructuur p. 55 en par. 30 onderdeel Meer buisleidingen in de toekomst, p. 55, par. 35 Duurzaam veilig, onderdeel Veilig wegverkeer p. 58, POP2kaart 3 (Infrastructuur), hfdst. 3.5 Schoon en veilig Groningen, par. 43 Calamiteiten, onderdeel Externe veiligheid p. 66. "Vanuit het oogpunt van milieu en bereikbaarheid vinden wij het belangrijk dat het goederenvervoer over de weg een alternatief wordt geboden. Wij bevorderen daarom de verschuiving van vervoerwijze (…) van weg naar water en rail en op lange termijn het ontwikkelen van transport door buisleidingen. Daarnaast concentreren wij het vervoer van gevaarlijke stoffen op wegen die deel uitmaken van het landelijke en regionale hoofdwegennet." p. 54 "Er wordt geen medewerking gegeven aan de aanleg van buisleidingen door de Waddenzee voor de aanlanding van gas en olie, met uitzondering van een route naar Warffum en een route naar de Eemshaven welke planologisch zijn gereserveerd. Een tracé voor een ethyleenleiding van Duitsland naar het Eemsmondgebied wordt planologisch gereserveerd." p. 55 "Bij de afweging van ruimtelijke ontwikkelingen wordt de externe verkeersveiligheid in de besluitvorming meegenomen." p. 58 "Het Rijk heeft in 2004 het Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen (BEVI) en de Circulaire Risiconormering Vervoer Gevaarlijke Stoffen (RNVGS) vastgesteld. Deze wet- en regelgeving zijn van toepassing op de vergunningverlening, ruimtelijke plannen en verkeer en vervoer. Dit beleid is onderdeel van ons toetsingskader." p. 66 Commentaar/uitleg: Vervoer van gevaarlijke stoffen kan plaatsvinden via wegen, water- en spoorwegen en buisleidingen. Als algemene richtlijn geldt voor het vervoer van gevaarlijke stoffen dat bebouwde kommen moeten worden gemeden. Wegvervoer van gevaarlijke stoffen dient zich vooral af te wikkelen via gebiedsontsluitingswegen. Bij nieuwe routes voor gevaarlijke stoffen of een aanzienlijke wijziging in de transportstroom op een bestaande route dient gekeken te worden of risiconormen niet overschreden worden. Anderzijds dient getoetst te worden dat nieuwe gevoelige bestemmingen niet te dicht op bestaande routes voor gevaarlijke stoffen worden gepland. Bovenstaande geldt in vergelijkbare zin voor de transportroutes voor gevaarlijke stoffen over het water, spoor en buisleidingen. Rijk: Nota Vervoer gevaarlijke stoffen (NVGS, VROM november 2005) Commentaar/uitleg: Er is een toenemende spanning tussen vervoer van gevaarlijke stoffen, ruimte en veiligheid. Het basisnet moet daarop een antwoord geven, nu en in de toekomst (2020). In de Nota VGS (VROM, november 2005) is uitgewerkt hoe het Rijk wil omgaan met de wisselwerking tussen het vervoer van gevaarlijke stoffen en de ruimtelijke omgeving waarbinnen dat transport plaatsvindt. De Nota kondigt de ontwikkeling van een landelijk basisnet aan met een vaste gebruikersruimte voor het vervoer van gevaarlijke stoffen en vaste veiligheidszones voor de ruimtelijke ordening. Dit net van wegen, wateren spoorwegen, gaat uit van 3 hoofdcategorieën: 1. Het vervoer van gevaarlijke stoffen krijgt geen beperkingen opgelegd, maar er gelden wel ruimtelijke beperkingen; 2. Er gelden beperkingen voor het vervoer en voor ruimtelijke ontwikkelingen; 3. Er gelden alleen beperkingen voor het vervoer en er gelden geen ruimtelijke beperkingen. Voor r.o. zijn met name de categorieën 1 en 2 belangrijk. Voor de provincie Groningen zal het landelijke basisnet vermoedelijk bestaan uit: • wegen: A7, A28 en N33

204

• •

spoor: spoorbaan Onnen-Groningen, Groningen-Sauwerd, Sauwerd-Eemshaven en Sauwerd-Oosterhorn (Delfzijl), Onnen- RSCG (Veendam) waterweg: Eemskanaal, Van Starkenborghkanaal, Winschoterdiep, A.G. Wildervanckkanaal

Naast het landelijke basisnet zal er een provinciaal basisnet Groningen ontwikkeld worden dat betrekking heeft op provinciale wegen. Ter voorbereiding op het provinciaal basisnet Groningen is door de projectgroep een beleidskader opgesteld. In dit beleidkader ("Veilig op weg, veiligheid rondom de weg": zie www.provinciegroningen.nl/veiligopweg: selecteer thema "Veiligheid en milieu" en "gesorteerd op" naam: publiciatie is dan alfabetisch te vinden) is aangegeven dat er specifieke aandacht is voor zogenaamde specifieke kwetsbare objecten (scholen, bejaardentehuizen, etc.) Bij de uitwerking van het provinciaal basisnet zal hier locatie specifiek per gemeente uitgewerkt worden. Rijk: Nota Risiconormering Vervoer gevaarlijke stoffen (Min. Verkeer en Waterstaat 1996) Het Rijk heeft in de Nota Risiconormering Vervoer Gevaarlijke Stoffen voor alle soorten transport van gevaarlijke stoffen, met uitzondering van de luchtvaart, voor het plaatsgebonden risico (PR) en het groepsrisico (GR) normen opgesteld. De uitgangspunten zijn vertaald naar normen die zijn opgenomen in circulaires (Circulaire Risiconormering Vervoer Gevaarlijke Stoffen en Circulaire Zonering langs hogedruk aardgastransportleidingen). De risicoatlassen van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat bevatten informatie over transportroutes (weg, spoor, water) en de bijbehorende risico's. N.B. de atlassen moet uitsluitend een signaleringswaarde toegekend worden. Bij twijfel deskundigen raadplegen. In principe gelden er geen beperkingen aan het ruimtelijke gebruik in het gebied dat op meer dan 200 meter van een route of tracé ligt. Voor een aantal stationaire situaties op vaarverbindingen gelden naast de zones rondom de vaarweg gescheiden zones. Daarbij moet gedacht worden aan bv. ligplaatsen voor kegelschepen bij sluizen. Luchthavens (hfdst. 3.4, par. 29 Ruimte voor luchtvaart, p. 53): Rondom de luchthaven Groningen Airport Eelde is een aantal zones waar beperkingen gelden i.v.m. de aanwezigheid van de luchthaven. Het gaat dat om een geluidscontour, een veiligheidscontour, een gebied waar beperkingen gelden i.v.m. vogelaantrekkende werking, een gebied waar beperkingen gelden voor hoogbouw en een gebied waar beperkingen gelden i.v.m. radar, navigatie en communicatiemiddelen. Ook bij de kleinere luchtvaartterreinen Oostwold en Stadskanaal gelden beperkingen voor hoogbouw. Samenvattend: In een ruimtelijk plan dient een paragraaf te zijn opgenomen waarin tenminste aandacht is voor het transport van gevaarlijke stoffen over wegen, water- en spoorwegen en via buisleidingen. In een dergelijke paragraaf moet worden aangegeven of er zoneringen van toepassing zijn en zo ja, waar deze zonering gelokaliseerd is. Indien er geen zoneringen rondom transportassen aanwezig zijn moet inzicht in de risicocontouren (i.v.m. PR) gegeven worden (aanwezig of niet). Ook dient inzicht gegeven te worden in het groepsrisico (GR). Naast het weergeven van het GR dient ook een verantwoording van het groepsrisico te worden gegeven. Het niet - in relatie tot de GR-verantwoording - voor advies aanbieden van een bestemmingsplan aan de regionale brandweer, is in strijd met wet- en regelgeving. Het inzicht kan onderbouwd worden met een berekening.

205

Verwijzingen: H 8.1 Wegennet: bereikbaarheid, verkeersafwikkeling, categorisering en inrichting van wegen, duurzaam veilig H 8.5 Ruimtelijke reserveringen hoofdinfrastructuur wegen, spoorwegen en vaarwegen, buisleidingen, hoogspanningsleidingen H 9.6 Externe veiligheid/risico Nota Vervoer gevaarlijke stoffen (NVGS, VROM november 2005) Nota Risiconormering Vervoer Gevaarlijke Stoffen (NRVGS, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, 1996) Circulaire Risiconormering Vervoer Gevaarlijke Stoffen (beleidsnotitie van VROM, BZK en VenW, 4 augustus 2004) Circulaire "Zonering langs hogedruk aardgastransportleidingen" (ministerie VROM, november 1984) Circulaire "Bekendmaking van voorschriften ten behoeve van de zonering langs transportleidingen voor brandbare vloeistoffen van de K1, K2 en K3 categorie", (ministerie van VROM, april 1991) Handreiking externe veiligheid vervoer gevaarlijke stoffen, Min.V. en W., IPO, VNG, Den Haag 1998 Informatieblad Buisleidingen (VROM, maart 2007) Risicoatlas wegtransport gevaarlijke stoffen (2003) en risicoatlas hoofdvaarwegen Nederland (met informatie over de transportstromen, het plaatselijk risico en het groepsrisico) beide van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat 2003, Risicoatlas spoor, juni 2001 Nota Ruimte, par. 2.2.4.3. (Vervoer van gevaarlijke stoffen, p. 76-77-78) www.provinciegroningen.nl/veiligopweg: selecteer thema "Veiligheid en milieu" en "gesorteerd op naam": publiciatie is dan alfabetisch te vinden) www.vrom.nl/externeveiligheid; www.infomil.nl

Contactpunten: Afdelingssecretariaat Verkeer en Vervoer Afdelingssecretariaat Milieuvergunningen - externe veiligheid Afdelingssecretariaat Communicatie en Kabinet - risicokaart - integrale veiligheid

Tel. 050 316 4674 Tel. 050 316 4760 Tel. 050 316 4133

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Bij nieuwe routes voor gevaarlijke stoffen of een aanzienlijke wijziging in de transportstroom op een bestaande route dient gekeken te worden of risiconormen niet overschreden worden. • Nieuwe gevoelige bestemmingen mogen niet te dicht op bestaande routes voor gevaarlijke stoffen worden gesitueerd. • Zijn er zoneringen van toepassing en zo ja, is hiermee rekening gehouden? • Bij overkapping/ondertunneling van transportroutes kunnen de risicokenmerken zeer sterk afwijken van de situaties waar sprake is van transport in het vrije veld. Raadpleeg deskundigen! • Bevat het ruimtelijke plan een paragraaf over het transport van gevaarlijke stoffen op wegen, water- en spoorwegen en via buisleidingen? • Is er inzicht geboden in de risicocontouren (PR en GR)? • Zijn er specifieke kwetsbare objecten (zoals een school, crèche, ziekenhuis, bejaardenhuis of zorgwoningen) in het plan opgenomen en is daar specifieke aandacht (qua externe veiligheid) voor? • Is het plan in verband met de verantwoording van het groepsrisico ter advisering aangeboden aan de regionale brandweer?

206

H 9.8

Straling

De rijksoverheid heeft een beleid vastgesteld voor de ioniserende en niet- ioniserende straling. Dit beleid is vastgelegd in adviezen. Het is belangrijk om met deze adviezen rekening te houden. Rijk: NMP 4: par. 4.2, pag 68; par. 10.1 pag 179 e.v. "Het hanteren van voorzorg als leidend beginsel is met name van belang als antwoord op de problemen t.a.v. gezondheid en veiligheid. Toepassing van het voorzorgbeginsel brengt een afweging met zich mee van maatschappelijke kosten en baten. De verantwoordelijkheid van bedrijven speelt een grote rol bij het omgaan met gezondheids- en veiligheidsrisico's. De bewijslast dat een activiteit, stof of product veilig is, zou bij hen moeten liggen. In het beleid voor ioniserende straling (radioactiviteit) spelen de begrippen rechtvaardiging (of de sociale, maatschappelijke en economische voordelen opwegen tegen de mogelijke gezondheidsschade) en "redelijkerwijs" ( als de toepassing rechtvaardig is, op welke wijze kunnen de nadelige effecten zoveel als redelijkerwijs mogelijk is, worden beperkt) een centrale rol. Bouwmaterialen: Van alle ioniserende straling die een mens in Nederland gemiddeld ontvangt, wordt ongeveer een derde in de woning opgelopen. Dit betreft externe straling en radon van in het bijzonder bouwmaterialen, zoals bijvoorbeeld baksteen en beton. In 2002 wordt voor nieuwbouw woningen de StralingsPrestatieNorm (SPN) in het Bouwbesluit opgenomen. Kernenergie: Bij de beoordeling van de rechtvaardiging van een toepassing van radioactiviteit wordt bezien of de sociale, maatschappelijke en economische voordelen ervan opwegen tegen mogelijke gezondheidsschade. Naast ioniserende straling bestaat er niet-ioniserende straling van elektromagnetische velden, bijvoorbeeld hoogspanningslijnen en de velden van GSM- en UMTS-basisstations. Hoogspanningslijnen: er is een statistische significante associatie tussen wonen in de nabijheid van bovengrondse elektriciteitslijnen en een geringe verhoging van het voorkomen van leukemie bij kinderen. Gedacht wordt om de zone waarin geadviseerd wordt zo min mogelijk te bouwen (thans 30 meter) te verbreden. GSM-basisstations: De velden van GSM-basisstations op gebouwen zijn zo laag dat daarvan op basis van de huidige wetenschappelijk inzichten geen negatieve gezondheidseffecten verwacht worden. Dergelijke stations kunnen veel onrust veroorzaken, daarom zullen in de Wet Milieubeheer gezondheidsnormen voor velden van antenne-inrichtingen worden opgenomen." Blootstelling aan Elektromagnetische velden, Gezondheidsraad, juni 2000. Belangrijk citaat in dit kader uit deze bron: "De discussie over de invloed van elektro-magnetische velden op de gezondheid van een mens wordt regelmatig gevoerd. Het bewijzen van een negatieve invloed vergt veel onderzoek. Preventie en het nemen van voorzorgmaatregelen is belangrijk" Commentaar/uitleg: Voor elektromagnetische velden geldt dat het uitgangspunt van het overheidsbeleid is dat bij de planning en tracering van nieuwe hoogspanningslijnen er geen bebouwing aanwezig is in de zone waarin de veldsterkten groter zijn dan 0,4 microTesla (gT) en waar kinderen langdurig verblijven. Voor het bepalen van de zone waar in een specifieke situatie deze veldsterkte kan voorkomen is een handreiking opgesteld.

207

Verwijzingen: H 1.2 Duurzaam bouwen i.v.m. een goed binnenklimaat H 8.7 Antennes (voor mobiele telecommunicatie) Antennebureau: http://www.antennebureau.nl/ VROM Hoogspanningslijnen: http://www.vrom.nl/pagina.html?id=9487 Website hoogspanningslijnen http://www.rivm.nl/hoogspanningslijnen/ (Deze website geeft informatie over achtergrond en uitvoering van het ruimtelijke beleid dat de Rijksoverheid adviseert voor bovengrondse hoogspanningslijnen. De site is vooral bedoeld voor gemeenten en provincies.) Handreiking voor het berekenen van de specifieke 0,4 gT zone in de buurt van bovengrondse hoogspanningslijnen: http://www.rivm.nl/hoogspanningslijnen/Images/handreiking_versie_10_tcm62-23719.pdf Brochure Hoogspanningslijnen: http://www.vrom.nl/get.asp?file=docs/publicaties/6060.pdf&dn=6060&b=vrom VROM GSM- en UMTS-antennes: http://www.vrom.nl/pagina.html?id=7911 VROM ioniserende straling: http://www.vrom.nl/pagina.html?id=9393 www.ez.nl/gezondheidsaspecten hoogspanningsleidingen Contactpunt: Afdelingssecretariaat Milieuvergunningen

Tel. 050 316 4760

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Wordt in de toelichting bij het bestemmingsplan een afweging gemaakt over het toestaan van activiteiten die ioniserende dan wel niet-ioniserende straling veroorzaken?

208

H 9.9 Stad en milieu

POP2: hfdst. 3.5 Schoon en veilig Groningen, par. 36 Milieukwaliteit, onderdeel Gemeentelijk Geluidbeleid, p 60. "De Wet Stad en Milieu biedt de gemeenten de mogelijkheid om na een integrale afweging te mogen afwijken van de wettelijke normering van onder andere geluid. Wij krijgen de bevoegdheid tot het beoordelen van deze afwijkingsbesluiten. Wij zullen voorts nagaan welke andere gevolgen de invoering van de EU-richtlijn en de Wet Stad en milieu voor ons heeft." p. 60 Commentaar/uitleg: Op 1 februari 2006 is de "Interimwet stad en milieubenadering" (staatsblad 2006, 37) van kracht geworden. De wet biedt, onder voorwaarden, de mogelijkheid af te wijken van wettelijke milieunormen bij ruimtelijke plannen en projecten. De wet geldt voor zowel het stedelijke als het landelijke gebied. Zij biedt ook een coördinatieregeling waarmee vergunningen voor een project gelijktijdig via één procedure kunnen worden verleend. De Interimwet is 5 jaar geldig. Daarna zal de stad en milieubenadering worden opgenomen in de nieuwe Wet op de ruimtelijke ordening (Wro) en de Wet Milieubeheer. Milieunormen beschermen burgers tegen (te veel) milieuverontreiniging en -hinder, maar belemmeren soms de gewenste kwaliteitsverbetering van het stedelijke en landelijke gebied. De stad en milieubenadering kan een oplossing bieden. Deze integrale benadering van milieu en ruimtelijke ordening is gericht op de verbetering van de leefomgevingskwaliteit en bestaat uit opeenvolgende drie stappen: Stap 1: zo vroeg mogelijk de milieubelangen meenemen in de ruimtelijke planvorming en zoveel mogelijk brongerichte maatregelen treffen. Stap 2: de flexibiliteit binnen de bestaande regelgeving zoveel mogelijk benutten. Stap 3: de mogelijkheid om af te wijken van bestaande wettelijke milieunormen als niet het in de stappen 1 en 2 bedoelde doelmatig ruimtegebruik en een optimale leefomgevingskwaliteit kunnen worden bereikt. Stap 3 is wettelijk vastgelegd in de Interimwet. Compensatie is verplicht en moet de afwijking van de milieunormen zo acceptabel mogelijk maken. In principe moet worden gecompenseerd binnen het zelfde milieucompartiment. Als dat niet lukt, dan mag in een ander compartiment of in een ander onderdeel van de leefomgevingskwaliteit worden gecompenseerd. De procedure voor een stap 3-besluit moet gelijktijdig met het bestemmingsplan worden uitgevoerd. Ook onder de nieuwe Wro is de goedkeuring van het plan en het stap 3- besluit noodzakelijk. Op grond van de Interimwet stad en milieubenadering is afwijking van de milieunormen voor bodem, geluid en stank door G.S. mogelijk. De normen in verband met de luchtkwaliteit voor fijn stof, SO2, NO2, Co, Pb en benzeen zijn zo hard dat daar niet van kan worden afgeweken. Van de overige luchtkwaliteitsnormen kan wel worden afgeweken. Er kan niet worden afgeweken van milieukwaliteitsnormen die zijn gesteld op grond van de Luchtvaartwet of de wet Luchtvaart, geluidnormen voor het binnenniveau, normen voor externe veiligheid en Europese milieunormen die geen afwijking toestaan. Verder bevat de Interimwet stad en milieubenadering, anticiperend op de herziening van de WRO, een coördinatieregeling. In de brief van 20 december 2005, nr. 2005-24 .598, hebben Gedeputeerde Staten informatie gegeven over deze coördinatieregeling. De primaire verantwoordelijkheid voor doelmatig ruimtegebruik en optimale leefomgevingskwaliteit ligt bij de gemeente, evenals de uitvoering van de stad en milieubenadering, onderzoek, motivering, vaststelling, uitvoering van het stap 3-besluit en de realisatie van compenserende maatregelen. De provincie moet het stap 3-besluit toetsen en een besluit nemen over de goedkeuring ervan. Verder begeleidt de provincie op verzoek gemeenten bij de stad en milieu-projecten. Het Rijk (de VROM-inspectie) geeft in het kader van het vooroverleg ex artikel 10 van het Besluit op de ruimtelijke ordening advies over het plan en het stap 3-besluit. Verder ziet zij toe op de naleving en handhaving van de wet.

209

Het toetsingskader voor de beoordeling van een stap 3-besluit is gebaseerd op de Interimwet stad en milieubenadering en de Handreiking Stad en Milieu. In ieder geval moeten het stap-3 besluit en de daaraan ten grondslag liggende stukken inzicht geven in de volgende zaken: -omschrijving van het projectgebied en een kadastrale aanduiding van de onroerende zaken en/of percelen waarover het besluit gaat, -de relevante gemeentelijke, provinciale en rijks beleidskaders, -een beschrijving van de doelmatigheid van het ruimtegebruik, de wijze waarop een optimale leefkwaliteit wordt bereikt en een visie van de gemeente op de gewenste leefkwaliteit mede in relatie tot het ruimtegebruik, -beschrijving stap 1 en 2, de bronmaatregelen en de wijze waarop de nadelige gevolgen worden beperkt, -een volledige milieu-inventarisatie, een beschrijving van de effecten voor het milieu en de volksgezondheid en een beschrijving van de feitelijke en juridische gevolgen, -de milieukwaliteitsnorm of het andere wettelijke voorschrift waarvan wordt afgeweken, -de vervangende milieukwaliteitsnorm, de termijn waarvoor de afwijking geldt, de motivering van de termijn en de maatregelen die worden genomen om termijnoverschrijding te voorkomen, -de compensatie, -de gevolgen die de uitvoering van het besluit met zich mee brengt, -de wijze van voorbereiding, betrokkenheid van belanghebbenden, organisaties en dergelijke, -de ingebrachte zienswijzen en de overwegingen van de gemeente daarover. Er bestaat geen vaste begeleidingscommissie voor stad en milieuprojecten. Daar bestaat op dit moment geen aanleiding voor. Per project kan samen met de gemeente worden bepaald welke partijen bij de voorbereiding moeten worden betrokken (denk aan GGD, bedrijven, Kamer van Koophandel, natuur-, milieu- en bewonerorganisaties). Het Rijk kan reageren in het kader van vooroverleg. Verwijzing De Handreiking Stad en Milieu van Het Rijk, IPO en VNG, www.vrom.nl, onder wetten en regels, dossier Stad en Milieu De brief van Gedeputeerde Staten van 1 juni 2006, nr. 2006-09039a/22/A.15.RP over de Interimwet stad en milieubenadering Nota Ruimte, par. 2.3.5 Milieu en externe veiligheid, p. 92- 93 Geluid: 23-11-2006: wijziging enkele AMvB's i.v.m. een tekort aan geluidsruimte op industrieterreinen. Staatsblad 2006, 567. www.stadenmilieu.nl Contactpunt: Afdelingssecretariaat Ruimtelijke Plannen (cluster Gemeentelijke Plannen)

Tel. 050 316 4792

Beoordelingspunten voor de planopsteller/toetser: • Een stap-3 besluit en het bijbehorende bestemmingsplan moeten voldoen aan de eisen zoals in de Interimwet stad en milieubenadering zijn gesteld. • De procedure voor het stap-3 besluit moet parallel lopen aan de procedure voor het bestemmingsplan. • Wordt in de toelichting bij het bestemmingsplan een afweging gemaakt over het toestaan van activiteiten die ioniserende dan wel niet-ioniserende straling veroorzaken?

210