Handreiking homo-emancipatie
LHBT’s en veiligheid Steeds vaker zijn er berichten over geweld en agressie tegen lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen en transgenders. Maar hoe vaak komt geweld tegen deze groepen nu eigenlijk voor? Wie zijn de slachtoffers en wie de daders? En wat kun je er tegen doen? Deze Handreiking homo-emancipatie zet de feiten, cijfers en oplossingsrichtingen voor gemeenten en maatschappelijke organisaties op een rij.
Protestbijeenkomst tegen homogeweld in Amsterdam.
Hoe gevaarlijk is het om LHBT te zijn?
in de pers over geweld, in het bijzonder tegen homoseksuele mannen. Als reactie
Veiligheid en de wet
hierop zetten rijksoverheid en gemeenDe Nederlandse politie registreerde
ten verhoging van de veiligheid voor
Discriminatie van en agressie tegen
in 2008 380 gevallen van agressie en
deze groep hoog op de agenda.
LHBT’s kunnen verschillende vormen aan-
discriminatie wegens ’homoseksueel zijn
nemen. Uitlachen, beledigen, pesten,
of er zo uitzien’. Naar schatting doet
intimideren en bedreigen komen veel
ruim 90 procent van de slachtoffers geen
Neemt het geweld toe?
aangifte. Dat zou betekenen dat er per
lisme, diefstal en brandstichting worden
jaar zeker 3.500 mensen slachtoffer van
In deze Handreiking homo-eman-
agressie en geweld zijn. Slachtoffer-
cipatie wordt uiteengezet wat be-
enquêtes geven een veelvoud van dat
kend is over verschillende vormen
cijfer aan: 12 tot 15 procent van de
van geweld tegen LHBT’s en wat
lesbische vrouwen, homoseksuele
er tegen gedaan kan worden. Op
mannen, biseksuele mannen en vrouwen
één vraag geeft de Handreiking
en transgenders (LHBT’s) zou jaarlijks
geen antwoord, namelijk de vraag
gemeld. Deze delicten vallen onder de
met één of meerdere vormen van uit-
of het geweld de laatste tijd is
zogeheten ‘commune delicten’, dat wil
schelden, agressie of geweld te maken
toegenomen. Die vraag zou alleen
zeggen dat ze zijn opgenomen in het
krijgen. Dan gaat het over ruim 100.000
te beantwoorden zijn door de hui-
gewone strafrecht. In dit geval gaat het
gevallen!
dige gegevens te vergelijken met
echter om delicten met een speciale
LHBT’s krijgen dus helaas regelmatig te
cijfers uit het verleden. Deze zijn
discriminatoire achtergrond. Het delict is
maken met agressie en discriminatie. De
echter niet beschikbaar.
als zodanig al strafbaar, maar er kan een
afgelopen tijd staan er vaak berichten
* * *
voor. Maar ook mishandeling, vanda-
homo’s en veiligheid
Bij discriminatie heeft de politie de plicht tot opsporing
strafverhoging met 25 procent plaatsvin-
den wanneer de discriminatoire achtergrond kan worden bewezen. Dat laatste
Verschillende vormen van geweld en discriminatie
is overigens in de praktijk niet eenvoudig. Nederland kent geen wetgeving rond zogeheten hate crimes, een misdaad met
Uit de cijfers blijkt dat agressie en discriminatie tegen LHBT’s in verschillende
als motief discriminatie. Al gaan er in
vormen voorkomen:
de politiek en bij belangenorganisaties
• Klassiek potenrammen door onbekende dader(s) in het uitgaansleven of in
stemmen op om deze in te voeren. In dat
de openbare ruimte. Het gaat daarbij om (groepen van) veelal jonge daders
geval zouden de motieven van de dader,
tegen homomannen (en waarschijnlijk ook tegen transgenders, maar dat is
bijvoorbeeld uitgesproken homohaat, uitgangspunt worden voor bewijsvoering en strafbepaling.
onzichtbaar). • Uitschelden of geweld in woonomgeving, waarbij daders en slachtoffers elkaar kennen uit de buurt. Slachtoffers zijn LHBT’s. • Jonge daders tegen jonge slachtoffers op school, waarbij daders en slachtoffers elkaar kennen. Het gaat vaak om pesten en intimidatie. Soms gaat het
Aangifte en melding: belangrijk voor registratie
ook om jonge daders die zich tegen een leraar keren. • (Seksuele) intimidatie en pesten op het werk, waarbij daders en slachtoffers elkaar kennen. • LHBT’s die door buurtgenoten letterlijk hun huis uit getreiterd worden.
Wanneer iemand een incident op het gebied van agressie of discriminatie
• (Allochtone) jongeren en lesbische vrouwen die door familie in de huiselijke kring worden geïntimideerd (of erger).
overkomt, kan hij of zij aangifte doen of melding maken bij de politie. In het geval van aangifte worden alle personalia genoteerd en gaat de politie in
is de politie verplicht opsporingsonder-
Meld Misdaad Anoniem) kunnen
principe over tot opsporing van de mo-
zoek te doen wanneer het slachtoffer
anderen dan het slachtoffer een incident
gelijke daders. In het geval van melding
aangeeft dat er een discriminatoire ach-
anoniem melden. Ook op de website
gebeurt dat niet, maar een melding is
tergrond in het spel is. In de praktijk is
www.hatecrimes.nl kunnen betrokkenen
evengoed relevant. Deze kan immers
dit echter nog niet zo vanzelfsprekend
een incident melden, al dan niet anoniem.
bijdragen aan een algemeen beeld van
en dient het slachtoffer soms enige
Anoniem aangifte doen is in Nederland
het vóórkomen van deze delicten.
overredingskracht in te zetten.
niet mogelijk. Wel kan een slachtoffer
Sinds de Aanwijzing Discriminatie 2007
Via de meldlijn M. (ook wel bekend als
een ander adres dan het eigen woonadres opgeven bij de aangifte. Dat gebeurt met het zogeheten ‘domicilie
Waarom wordt er weinig aangifte gedaan?
kiezen’, waarbij het slachtoffer bijvoorbeeld het adres van een COC-afdeling laat noteren of eventueel het adres van
In de overgrote meerderheid van de gevallen van LHBT-incidenten (naar
het politiebureau. Zo voorkomt een
schatting ruim 90 procent) wordt geen aangifte gedaan. Het percentage
slachtoffer dat zijn of haar huisadres bij
aangiften neemt wel toe naarmate het slachtoffer het delict als ernstiger
de dader bekend kan worden.
ervaart. Maar zelfs bij mishandeling doet 40 procent geen aangifte, zo is uit
Aangiften en meldingen worden gere-
Nederlands onderzoek gebleken. Slachtoffers noemen verschillende redenen
gistreerd in het bedrijfsprocessensysteem
om geen aangifte te doen: een derde denkt dat de politie niets kan of wil
van de politie. Er kan een extra code
doen, een derde vond datgene wat gebeurde niet ernstig genoeg om naar de
‘(homo)discriminatie’ worden toege-
politie te stappen en een derde is bang dat anderen te weten komen dat de
voegd, maar dat wordt in de praktijk nog
aangever homoseksueel is.
niet veel gedaan. Bovendien blijkt de feitelijke intentie tot homodiscriminatie in de praktijk vaak lastig te bewijzen.
homo’s en veiligheid
***
Hoe vaak komt het voor?
Slachtofferenquêtes
het meest komen uitschelden en uitlachen voor (70 procent), gevolgd door bedreiging en intimidatie (25 procent),
Het is moeilijk te achterhalen hoe vaak
Slachtofferenquêtes hebben als nadeel
pesten (17 procent) en ernstig fysiek ge-
discriminatie en agressie tegen LHBT’s
dat mensen die eraan meedoen vaak iets
weld (6 tot 12 procent). Slachtoffers zijn
voorkomt. Er zijn drie methoden om ge-
hebben meegemaakt wat zij graag willen
vaak jong. En veel respondenten blijken
gevens te verzamelen, waarbij de uitkom-
melden. Daardoor is het aantal meldin-
meerdere malen het slachtoffer te zijn
sten erg van elkaar kunnen verschillen:
gen verhoudingsgewijs meestal (te) hoog.
geworden.
• Registratie van aangiften en mel-
Wel is het opvallend dat de uitkomsten
Opvallend zijn de verschillen tussen
dingen die binnengekomen zijn bij de
mannen en vrouwen. Slachtofferen-
politie en bij discriminatiemeldpun-
quêtes worden voor een derde door
ten, bijvoorbeeld de regionale Anti Discriminatie Voorziening. De politie werkt sinds 2008 met een landelijke uniforme registratie.
Geweld tegen LHBT’s is nog onvoldoende in beeld gebracht
vrouwen ingevuld. Zij melden andere incidenten dan mannelijke slachtoffers, namelijk minder fysiek geweld en meer verbaal geweld en pesterijen. In de
• Grootschalige slachtofferenquêtes.
meldingen en aangiften bij de politie
• Kleinschalige, veelal regionale of
komen vrouwen zo goed als niet voor.
plaatselijke enquêtes onder specifieke
van dit soort enquêtes in verschillende
Ook transgenders zijn daarin behoorlijk
groepen, bijvoorbeeld onder lesbische
landen in West-Europa min of meer de-
onzichtbaar, terwijl in de transgender-
vrouwen of LHBT-inwoners van Nij-
zelfde cijfers laten zien. Het aantal LHBT’s
gemeenschap zelf te beluisteren valt
megen. Dit soort onderzoeken dient
dat gedurende het leven geconfronteerd
dat deze groep regelmatig met fysiek
meer als een lokaal signaal, dan dat
wordt met één of meer vormen van ho-
geweld te kampen heeft.
ze een wetenschappelijk verantwoord
monegatief geweld, is volgens slachtof-
beeld schetsen.
ferenquêtes in alle landen min of meer gelijk. Ruw genomen ligt dat percentage
Waar vinden de incidenten plaats?
Van de in totaal 2.212 gevallen van straf-
op 70 procent. Kijken we naar de laatste
bare discriminatie die de politie in 2009
drie tot vijf jaar, dan ligt het percentage
registreerde, ging het in 428 gevallen
op 25 procent. Voor het laatste jaar geldt
De homo-ontmoetingsplaats, de omge-
(19,5 procent) om LHBT-discriminatie. De
12 tot 15 procent.
ving van de homohoreca en de straat
meeste incidenten werden gemeld in de
Ook in de percentages waarin de ver-
blijven gevaarlijke plekken voor LHBT-
politieregio’s Amsterdam-Amstelland (70)
schillende delictcategorieën voorkomen,
incidenten. Opvallend is daarnaast het
en Limburg-Zuid (62). Deze cijfers vormen
zit veel overeenkomst tussen de landen:
grote aantal incidenten in de woon-
duidelijk het topje van de ijsberg. Ook de wijze van registreren is nog steeds niet eenduidig. Het homonetwerk van de politie Amsterdam-Amstelland schrijft in 2009
Gevolgen van victimisatie
kennis te hebben genomen van 371 gevallen van homodiscriminatie, waarvan in 61 gevallen sprake was van fysiek geweld.
De laatste tijd nemen de gevoelens van onveiligheid bij LHBT’s toe, vooral on-
Dit feit geeft al aan dat een volledige en
der invloed van berichtgeving in de media over antihomoseksuele incidenten.
uniforme registratie nog niet gerealiseerd
Die angst staat los van het feit of men zelf al eens slachtoffer van dergelijke
is. Bovendien moet de politiebeambte
incidenten is geweest of niet. Een derde tot de helft van de LHBT’s zegt zijn
achter de balie een zekere mate van ge-
of haar gedrag aangepast te hebben om incidenten te voorkomen. Men mijdt
voeligheid hebben om proces-verbaal op
bepaalde locaties zoals uitgaansgelegenheden. Mensen lopen niet meer hand
te maken wegens anti-LHBT-geweld, zeker
in hand met hun partner. Zij gaan zich minder opvallend gedragen, zodat
wanneer hij of zij meent dat het bewijs in
andere mensen hen op straat niet herkennen als homo of lesbisch.
de rechtszaal geen stand zal houden.
* * *
homo’s en veiligheid
Agenten van het homonetwerk Roze in het Blauw delen folders uit bij (homo)cafés in Amsterdam met informatie over wat je kunt doen als je te maken krijgt met anti-LHBT-geweld.
omgeving, op het werk en op school.
de Handreiking homo-emancipatie:
den’ op te sluiten, te mishandelen, te
Veelvuldig blijken daders en slachtoffers
veiligheid en seksuele diversiteit in het
verstoten, in het land van herkomst ach-
bekenden van elkaar, vooral wanneer
voortgezet onderwijs van MOVISIE).
ter te laten of uit te huwelijken. LHBT’s
er sprake is van pesten. Maar ook bij
kunnen daarnaast gedwongen worden
mishandeling, uitlachen en bedreiging
om ‘genezingsprocessen’, heropvoe-
is dat vaak het geval. In Nederland zijn ongeveer 40 procent van de betrokkenen bekenden van elkaar. Geweld tegen
Eergerelateerd geweld en gedwongen huwelijken
lesbische vrouwen lijkt zich zelfs voor-
dingskampen of hormoonbehandelingen te ondergaan in het land van herkomst. Soms wordt de eer hersteld door het betreffende familielid te vermoorden.
namelijk in de woonomgeving of in de
Een onderbelicht thema in de discussie
Dit noemen we eerwraak.
huiselijke kring af te spelen. De avonden
over geweld tegen LHBT’s is eergere-
Een gedwongen huwelijk is een religieus
en nachten van het weekend lijken het
lateerd geweld. Het komt vooral voor
of wettelijk huwelijk waarbij de (voorbe-
voornaamste tijdstip waarop homone-
in gemeenschappen waar de eer van
reidende) huwelijkshandelingen tegen
gatief geweld plaatsvindt. Bedreiging
de familie een belangrijke rol speelt.
de vrije wil van minstens een van de
is gerelateerd aan het uitgaansleven en
De familie-eer kan worden aangetast
huwelijkskandidaten hebben plaatsge-
vindt vaak ’s avonds plaats. Mishande-
wanneer de homoseksuele, lesbische, of
vonden en waar onder een bepaalde
ling vindt over het algemeen ‘s nachts
biseksuele voorkeur van een van de fa-
in het centrum van de stad plaats. Uit
milieleden bekend wordt in de gemeen-
onderzoek in onder meer Nederland en
schap. Datzelfde geldt als bekend wordt
Engeland blijkt dat er in het onderwijs
(of dreigt bekend te worden) dat een
ook bedreigende situaties voorkomen,
familielid transgender of transseksueel
zowel tussen leerlingen onderling als
is. Een familie kan de eer herstellen door
van leerlingen naar leraren (zie hiervoor
het familielid dat deze heeft ‘geschon-
Veel LHBT’s durven niet meer hand in hand te lopen
homo’s en veiligheid
***
vorm van dwang mee is ingestemd. In
Veel LHBT’s die te maken hebben met
Nederland komen verschillende vormen
(de dreiging van) eergerelateerd ge-
van gedwongen huwelijken voor. Een
weld of huwelijksdwang, ervaren een
gedwongen huwelijk kán een vorm zijn
hoge drempel om aan te kloppen bij
Anti-LHBT-geweld is vooral een delict
van eergerelateerd geweld, maar dat
reguliere hulporganisaties en/of de po-
van jonge (mannelijke) daders tegen
hoeft niet. Huwelijksdwang is een vorm
litie. Meestal spelen er veel gevoelens
jonge slachtoffers. In de meeste West-
van eergerelateerd geweld wanneer het
van schaamte en is er angst voor de
Europese landen is een derde van de
huwelijk wordt gesloten omwille van
gevolgen vanuit de directe kring. Het
daders onder de 18 jaar en tussen de 50
herstel van de familie-eer na een veron-
is voor de betrokkenen erg moeilijk om
en 60 procent is jonger dan 25 jaar. Er is
derstelde schending daarvan.
hier openlijk over te praten.
wel sprake van leeftijdsverschillen naar
Daders
delictsoort. Bij bedreiging en mishandeling zijn de daders overwegend tussen 18 en 30 jaar. Alleen bij pesten en treiteren lijken de daders gemiddeld ouder. In Nederland werden bedreiging en mishandeling relatief iets vaker door één persoon gepleegd dan in het buitenland. Bij incidenten in Nederland was in 20 procent van de gevallen sprake van één dader, bij een kwart waren twee daders betrokken en bij ruim de helft drie of meer daders. Daders van homonegatief geweld hebben een aantal kenmerken gemeen met daders van andere vormen van discriminatoir geweld: het zijn overwegend mannen en 65 procent is al eerder met justitie in aanraking geweest. Homonegatief geweld staat als daad zelden op zichzelf. Daders maken zich vaak ook schuldig aan vandalisme, diefstal, inbraak, beroving of geweldpleging. Daders van homonegatief geweld opereren relatief vaak in groepsverband. In de media wordt veelvuldig gesuggereerd dat het bij dit soort geweld vooral om allochtone – en in het bijzonder Marokkaanse – daders zou gaan. Uit de cijfers blijkt dat echter niet. Het percentage allochtone daders volgt in het algemeen het percentage jonge allochtonen in de bevolking. In de grote steden is dit percentage nu eenmaal vrij hoog.
* * *
homo’s en veiligheid
naliseerd. Deze aanpak kan overgenomen worden bij de bestrijding van Het gebrek aan vertrouwen dat er echt iets aan gedaan kan worden, weer-
anti-LHBT-geweld. Analoog aan het
houdt mensen ervan om melding van incidenten te maken. Dat was ook de
landelijk protocol Huiselijk geweld en
voornaamste aanleiding voor ons project Homodiscriminatie? Meld het!. Wij
de Politietaak (zie kader) zou er een
willen serieuze aandacht vragen voor dit probleem, zodat we er met ons allen
landelijk protocol Homonegatief ge-
iets aan kunnen doen.
weld kunnen komen. Julie van Schravendijk, voorzitter COC Leiden Wat kan een LHBT-belangenorganisatie doen? Belangenorganisaties van LHBT’s kun-
Motieven Er is weinig onderzoek gedaan naar
een rol. Het gaat er eerder om dat hem
nen slachtoffers wijzen op het nut van
door de dader(s) iets in de schoenen
aangifte of melding. Ook kunnen zij
wordt geschoven, waarop deze vervol-
het slachtoffer behulpzaam zijn bij
gens met geweld reageert.
het doen van aangifte of een melding.
daders van homonegatief geweld. Het
Belangenorganisaties hebben een rol in
onderzoek dát er is, richt zich op één
het bijhouden van signalen over onvei-
specifieke groep daders, namelijk jonge mannen die fysiek geweld tegen homo-
Maatregelen om geweld tegen te gaan
seksuele mannen plegen in de publieke
lige plekken of situaties en kunnen dit in hun overleg met de gemeente aan de orde stellen. Ze kunnen afspra-
ruimte en die daarvoor vervolgd zijn.
Een landelijk protocol
ken maken met de politie of de Anti
Een mogelijke verklaring hiervoor is het
De aanpak die de politie hanteert bij
Discriminatie Voorziening om meldin-
zogenaamde ‘acting-outgedrag’ onder
huiselijk geweld is de afgelopen jaren
gen die bij hen binnen komen door te
jonge mannen in groepen. In grote
sterk geïntensiveerd en geprofessio-
geleiden.
steden zijn Marokkaanse jonge mannen oververtegenwoordigd in de straatcultuur. Vijandigheid tegen homoseksualiteit is een onderdeel van de straatcul-
In de Politietaak
tuur waarvan veel daders deel uitmaken. In groepen kan daarnaast sprake zijn van meeloopgedrag. Religieuze overwegingen blijken nauwelijks van belang. Onbekend is de mate waarin alcohol en middelengebruik een rol spelen.
A: Ask - Stel open vragen en vraag door naar eerder geweld (aard, duur en frequentie). Oordeel niet. B: Believe - Neem het verhaal serieus (vaak is er al eerder geweld geweest voordat een slachtoffer hierover durft te praten). C: Call - Schakel de nodige ondersteuning in (medische hulp, betrouw-
Homovijandigheid is een houding die
bare steun uit de omgeving van het slachtoffer, familie, vrienden,
voortkomt uit gebrekkige kennis over
professionele hulpverlening voor betrokkenen, maar denk ook aan
wat homoseksualiteit inhoudt en uit
deskundige collega’s).
vastomlijnde sekse- en genderopvattingen. Het komt tot uiting in een sterke gevoeligheid voor veronderstelde bedreigingen van de eigen mannelijkheid. (Mannelijke) daders leggen er vaak sterk de nadruk op het gevoel te hebben dat
D: Document - Leg alle informatie zorgvuldig vast (denk daarbij aan je bevindingen op de plaats delict, foto’s of beschrijvingen van geconstateerd letsel, vaak onder de kledinglijn et cetera). E: Ensure safety - Bespreek veiligheid voor het slachtoffer met het slachtoffer zelf en met eventuele andere (professioneel) betrokkenen. F: Follow-up - Hou het slachtoffer op de hoogte van je volgende stap-
het slachtoffer hen seksueel benaderde,
pen, van het verloop van het onderzoek en van andere mogelijkheden
of dat van plan zou zijn. Een slachtoffer
die er zijn. Verleen nazorg.
hoeft niet per se ’zichtbaar’ homoseksueel te zijn, ook al speelt dat vaak wel
homo’s en veiligheid
***
Wat kan de gemeente doen?
volgende punten kunnen in het plan
De gemeente kan in het bestrijden van
aan de orde komen:
opvangplekken voor LHBT’s die met
anti-LHBT-agressie en -geweld uitste-
• Het verbeteren van de registratie van
huiselijk en eergerelateerd geweld te
kend haar rol als regisseur waarmaken. Bij acute gevallen van agressie – bij-
geweldsdelicten tegen LHBT’s. • Oog hebben voor gevaarlijke plekken
voorbeeld wanneer er mensen in de
en situaties die zich voordoen.
woonomgeving worden weggepest – is het van belang dat de gemeente zo
• De politie opdracht geven om op die plekken extra alert te zijn.
snel mogelijk zichtbaar maakt dat dit gedrag niet getolereerd wordt. De
• Introductie van een ‘community-aanpak’ door de politie.
burgemeester kan een bezoek aan de
• Overleg met taakaccenthouders en
• Zorgen voor voldoende veilige
maken krijgen. • De Anti Discriminatie Voorziening (ADV) speciaal aandacht laten geven aan geweldsdelicten tegen LHBT’s. • Regelmatig overleg met belangenorganisaties voeren over de veiligheidssituatie. • Vertaling van punten uit het drie-
slachtoffers en de buurt brengen.
wijkregisseurs over een adequate aan-
hoeksoverleg (OM, politie, lokaal
Meer preventief kan een gemeente een
pak en deze aanpak opnemen in de
bestuur) en regionaal discriminatie-
prestatieafspraken met de politie.
overleg (politie, OM, ADV) naar de
zogeheten Plan van aanpak antidiscriminatiewet opstellen. Zo geeft de gemeente een signaal af dat het haar
• Voor preventieve maatregelen jongerenwerk, Centra voor Jeugd en Gezin,
gemeentelijke situatie. Deze moeten onverwijld worden aangepakt. • Aan woonoverlast gaat vaak discriminatie ten grondslag. Na analyse van
De gemeente moet als regisseur optreden bij de bestrijding van homodiscriminatie en -geweld.
de situatie dient in een stappenplan de ketenaanpak te worden opgesteld (zie www.vrominspectie.nl onder ‘woonoverlast’).
ernst is om anti-LHBT-geweld te bestrij-
scholen, sportorganisaties, zelforga-
Het Veiligheidshuis
den in samenwerking met de keten-
nisaties voor etnische en religieuze
Een Veiligheidshuis is een lokaal of re-
minderheden inschakelen.
gionaal samenwerkingsverband tussen
partners van de gemeente. Zowel de afdeling die zich met Openbare orde en veiligheid bezighoudt als een eventuele afdeling (LHBT-)emancipatie dienen
• Voor aanpak van daders het Veiligheidshuis inschakelen. • Aparte aandacht aan LHBT’s besteden
verschillende veiligheidspartners gericht op een integrale, probleemgerichte aanpak om de objectieve en subjectieve
hierbij betrokken te zijn. De politie
in de bestaande ketenaanpak van
sociale veiligheid te bevorderen. Via
heeft een belangrijke rol hierbij, zeker
eergerelateerd geweld en huiselijk
een Veiligheidshuis, waarvan er nu een
geweld.
aantal in Nederland zijn, kan men de
bij acute problemen. Maar ook andere organisaties moeten erbij betrokken
• Speciale aandacht hebben voor de
aanpak van daders van anti-LHBT-ge-
worden, omdat veel zaken zich afspelen
situatie van onderbelichte groepen als
weld intensiveren en op deze specifieke
in de woonomgeving of op school. De
lesbische vrouwen en transgenders.
vorm van onveiligheid toespitsen. Speciale trainingen moeten medewerkers van het Veiligheidshuis bekend maken met praten over homoseksualiteit met
Als ik hier in Leiden in De Roze Beurs of op het COC over het project Homodiscriminatie? Meld het! vertel, komt er bijna altijd iemand bij me zitten die over een eigen geweldservaring vertelt. Het is schokkend om te bedenken hoeveel mensen iets dergelijks is overkomen. Als ik dan vraag of mensen er melding van gedaan hebben, blijkt dit vaak niet het geval te zijn. Julie van Schravendijk, voorzitter COC Leiden
dadergroepen. Ook kunnen zij bijscholing krijgen over welke gevolgen de aandacht voor anti-LHBT-geweld heeft voor probleemanalyse en aanpak. Homo-ontmoetingsplekken Een speciale situatie betreft de homoontmoetingsplekken (HOP’s) waar mannen seks met mannen hebben.
* * *
homo’s en veiligheid
Burgemeester Wolfsen schuift aan bij de buurtpicknick in de Utrechtse wijk Terwijde om te protesteren tegen het wegpesten van twee homoseksuele bewoners.
Rond een aantal van deze HOP’s heerst
rol spelen. Daarnaast kan de gemeente
bleek behoefte aan een snelle, geza-
een onveilige situatie, waarbij groepen
door een uitgekiend snoei- en beplan-
menlijke en effectieve aanpak. Via Gay
jongeren contact zoekende mannen
tingsbeleid voor de gewenste ‘zonering’
Alert wil de gemeente sneller met po-
bedreigen, afpersen of mishandelen. De
zorgen. Borden die duidelijk maken
tentiële slachtoffers in contact komen,
bezoekers van deze plekken zijn extra
wat in welke zone wel en niet wordt
waardoor men eerder kan reageren op
kwetsbaar vanwege hun vaak verbor-
toegestaan, kunnen veel misverstanden
beginnende treiterijen en overlast. Ook
gen homoseksuele gevoelens.
voorkomen.
vinden mensen die aarzelen over het
Rond sommige ontmoetingsplaatsen is
wel of niet aangifte doen bij Gay Alert
veel kritiek van omwonenden, vanwege de overlast die een HOP soms met zich meebrengt. Gemeenten moeten een
een laagdrempelige ingang.
Enkele goede voorbeelden
middenweg vinden tussen het in goede
Na een melding neemt de gebiedsmanager Veiligheid in de betreffende wijk contact op met het slachtoffer. Vervol-
banen leiden van de bezoekers (zonder
Gay Alert in Utrecht
gens komt hij in actie, in overleg met
moralistisch te zijn), het bestrijden van
In Utrecht is in oktober 2010 het
de betrokken instanties, bijvoorbeeld
onveiligheid en het voorkomen van
meldnummer Gay Alert ingesteld. Dat
politie, woningbouwcorporaties en
ongewenste confrontaties met buurt-
gebeurde nadat diverse malen homo-
homobelangenorganisaties. Soms kan
bewoners. De wijkregisseur van de
seksuele inwoners in hun buurt waren
er al veel opgelost worden door een
politie kan in dit proces een centrale
geïntimideerd of lastig gevallen. Er
gesprek te hebben met intimiderende
homo’s en veiligheid
***
jongeren of hun familie. Als er aan-
buurtbemiddeling een oplossing zijn.
Aanpak homodiscriminatie in de
wijsbare daders zijn, kan men vanuit
De gemeente Utrecht ziet het liefst dat
Haaglanden
Gay Alert inzetten op het tijdelijk of
in echt geëscaleerde gevallen de dader
Het Bureau Discriminatiezaken Hollands
langer uit de wijk verwijderen van de
verhuist en niet het slachtoffer. Soms is
Midden en Haaglanden presenteerde in
treiteraars. Soms moeten de intimidatie
het echter onmogelijk om één of enkele
2009 de map Aanpak Homodiscriminatie,
en overlast groter of breder worden
daders aan te wijzen. En vaak vinden de
een handleiding voor professionals. De
aangepakt en organiseert de woning-
slachtoffers de situatie te bedreigend en
handleiding, geschreven in samenwer-
corporatie in samenwerking met de ge-
willen ze graag zelf weg.
king met COC Haaglanden, de gemeente
meente een buurtbijeenkomst. Bij nog
Den Haag en de Politie Haaglanden,
niet uit de hand gelopen situaties kan
geeft praktische informatie over wetge-
4704389_posters
29-02-2008
17:07
ving, beantwoordt vragen over homo-
Pagina 1
seksualiteit en discriminatie, en laat zien
HATECRIMES
hoe discriminatie gemeld kan worden.
OP GROND VAN HOMOSEKSUALITEIT & TRANSSEKSUALITEIT
schappelijke instellingen of belangen-
De map is bedoeld voor professionals die werkzaam zijn bij de overheid, maatorganisaties. De handleiding vormt een krachtig signaal dat de samenstellers vastbesloten zijn om homodiscriminatie aan te pakken. Politie Amsterdam-Amstelland tegen discriminatie Enkele politiekorpsen in Nederland hebben een aparte afdeling die zich met discriminatiebestrijding bezighoudt. De meeste korpsen hebben een taakaccenthouder homodiscriminatie. De afdeling
! N A A T A W R E DOE
Divers Samenleven en Samenwerken (DDS) van de politie Amsterdam-Amstelland heeft een afdeling discriminatie/ anti-LHBT-geweld. Deze afdeling ontplooit verschillende activiteiten, waaronder het met kennis van zaken nalopen van alle aangiften en meldin-
ALS JE SLACHTOFFER OF GETUIGE BENT VAN
gen in Amsterdam op een mogelijke
DISCRIMINATIE & GEWELD
functionaris heeft bijeenkomsten be-
VANWEGE HOMOSEKSUALITEIT, BISEKSUALITEIT OF TRANSSEKSUALITEIT
MELD HET!
WWW.HATECRIMES.NL
relatie met anti-LHBT-geweld. Een legd met groepen lesbische vrouwen en transgenders. Daarin is besproken wat hun overkomt en waarom er zelden aangifte wordt gedaan bij incidenten. Op basis hiervan is intern voorlichtingsmateriaal ontwikkeld, dat onder meer onder de aandacht is gebracht van de
Poster gemaakt voor de hatecrimes-campagne van het Landelijk Expertise Centrum Diversiteit van de politie.
* * *
homo’s en veiligheid
buurtregisseurs en taakaccenthouders van het korps.
Politienetwerken voor diversiteit
Een van de middelen van het netwerk is
2010 het startsein voor de publiekscam-
In 2008 is de Stichting Landelijk Homo-
de zogeheten pikettelefoon. Deze lijn
pagne Homodiscriminatie? Meld het!,
netwerk Politie Roze in Blauw opgericht.
kan 24/7 gebeld worden door mensen
waarin deze materialen centraal staan.
Deze landelijke stichting is het platform
die een homogerelateerde incident wil-
De meldkaarten en de posters worden
binnen de Nederlandse politie voor alle
len melden.
op diverse plekken in de stad opgehan-
medewerkers die homo, biseksueel,
gen en uitgedeeld: in de homohoreca
lesbisch of transseksueel/transgender
Hatecrimes-project
en andere uitgaansgelegenheden,
zijn. Roze in Blauw heeft, evenals enkele
Het Landelijk Expertise Centrum Diver-
op scholen en andere locaties. Bij de
lokale roze netwerken binnen de politie,
siteit (LECD) van de politie heeft het
politie zijn twee agenten voortaan vast
een tweeledig doel: enerzijds binnen
initiatief genomen tot een landelijke
aanspreekpunt voor dit onderwerp.
het korps zichtbaarheid geven aan het
campagne voor de verhoging van
Voorafgaand aan de publiekscampagne
bestaan van LHBT-collega’s en anderzijds
het aantal aangiften van agressie en
hebben alle agenten van het district
het buiten de politie inbrengen van
discriminatie op grond van ras, religie,
Leiden-Voorschoten een speciale training
Veel politiekorpsen hebben een taakaccenthouder homodiscriminatie
expertise en bijdragen aan het opera-
homo- en transfobie. Het Hatecrimes-
gevolgd gegeven door voorlichters van
tionele politiewerk. Zo bevordert de
project is opgezet naar het Engelse
COC Leiden en Bureau Discriminatie-
stichting dat homoseksualiteit en antidis-
voorbeeld True Vision. Het project is
zaken. Intussen wordt er gewerkt aan
criminatie binnen de taakuitvoering en
in 2008 in twee pilotregio’s van start
wijzigingen in het registratiesysteem.
(multiculturele) beleidsontwikkeling van
gegaan: Amsterdam-Amstelland en
Ook komen er voorlichtingsbijeenkom-
de politie een duidelijke plaats innemen.
Gelderland-Zuid. Dit zijn twee politie-
sten bij verschillende organisaties. Er is
regio’s waar het aantal aangiften en
een speciale website:
Roze in Blauw in Amsterdam-Amstelland
meldingen van anti-LHBT-geweld tot de
www.cocleiden.nl/discriminatie.
Een al langer bestaand lokaal netwerk
hoogste van Nederland behoren. Vanuit
is Roze in Blauw van de politie Amster-
het project worden diverse publiciteits-
dam-Amstelland. Dit netwerk heeft
middelen bij homohoreca en andere
verschillende doelen:
ontmoetingsplekken uitgedeeld of
• Het verhogen van de bereidheid en
neergezet. Doel hiervan is mensen voor
het verlagen van de drempel voor bur-
te lichten over anti-LHBT-geweld en
gers om melding of aangifte te doen
hen te informeren over doen wat zij er
van anti-LHBT-geweld.
zelf tegen kunnen doen. Via de website
• Aanspreekpunt en vraagbaak zijn voor
www.hatecrimes.nl kunnen slachtof-
collega’s van de politie Amsterdam-
fers een melding of een verzoek tot het
Amstelland en andere politiekorpsen.
opnemen van een aangifte doen.
• Overzicht en monitoring van homogerelateerde incidenten binnen de regio
Homodiscriminatie? Meld het!
Amsterdam-Amstelland.
Politie Hollands Midden, Bureau Discri-
• Samenwerking met hulpverlenings-
minatiezaken en COC Leiden hebben
instanties, LHBT-organisaties en
een meldkaart en bijbehorende poster
homohoreca.
ontwikkeld, waarmee slachtoffers of ge-
• Samenwerking met andere homo-
tuigen incidenten rond anti-LHBT-discri-
netwerken in zowel binnen- als
minatie en -geweld kunnen melden. De
buitenland.
burgemeester van Leiden gaf in februari
homo’s en veiligheid
***
Lees verder
Over homo’s en veiligheid • Schuyf, J. (2009). Geweld tegen homoseksuele mannen en lesbische vrouwen. Een literatuuronderzoek naar praktijk en bestrijding. Den Haag: WODC.
• Ministerie van OCW (2009). Weerbaar en divers. Een onderzoek naar seksuele diversiteit en weerbaarheid in het onderwijs. Den Haag: Inspectie van het Onderwijs. • Mooij, T. (2007). Discriminatie in en om school. Rapport Nijmegen: ITS.
Over veiligheid in het onderwijs • Dankmeijer, P. (2010). Veiligheid en seksuele diversiteit in het voortgezet onderwijs. Handreiking homo-emancipatie. Utrecht: MOVISIE.
• Oort, D. van (1993). (On)zichtbaar. (Sexueel) geweld tegen lesbische en bisexuele vrouwen en meisjes. Utrecht: Universiteit Utrecht Homostudies, deel 21. • Politie (2008). Rapportage homofoob geweld. Politiegegevens. Periode 1 januari - 1 juli 2008.
Meer achtergrondliteratuur • Aben, M. (2008). Terug in de kast? Een belevingsonderzoek naar de aard en omvang van homodiscriminatie in Utrecht. Utrecht: Art. 1. • Buijs, L., G. Hekma & J.W. Duijvendak (2008). Als ze maar van me afblijven. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam. • Keuzenkamp, S., D. Bos, J.W. Duyvendak & G. Hekma (red.) (2006). Gewoon doen. Acceptatie van homoseksualiteit in Nederland. Den Haag: SCP. • Kik, J. (2008). Buiten Beeld? Een inventariserend onderzoek naar homodiscriminatie in Den Haag en omgeving. Den Haag: Bureau Discriminatiezaken. • Meer, Th. van der (1995). Potenrammen als rite de passage. Daders van geweld in beeld. Amsterdam: SAD/Schorerstichting/NISSO.
Apeldoorn: Politieacademie. • San, M. van & J. de Boom (2006). Geweld tegen homoseksuelen. Rotterdam: RISBO. • Schriemer, R. (2006). Roze (on)zichtbaar in Rotterdam? Rotterdam: Radar. • Sluijs, R. (2004). Dossier discriminatie op grond van seksuele gerichtheid. Nijmegen: ADB. • Star, M. van der (2009). Oordeel jongeren over homoseksualiteit. Nijmegen: GGD. • Tiby, E. (2007). ‘Constructions of Homophobic hate Crime: Definitions, Decisions, Data’. In: Journal of Scandinavian Studies in Criminology and crime prevention, 8.2, 114-137. • Tas, F. & W. de Wit (2009). Poldis 2008. Criminaliteitsbeeld Discriminatie. Apeldoorn, Politieacademie. • Vriens, J. (1998). Anti homo/lesbisch geweld. Eindhoven: gemeente Eindhoven.
Colofon
Deze publicatie is mogelijk gemaakt door financiering
Auteur: Judith Schuyf
van het ministerie van OCW.
Eindredactie: Marc van Bijsterveldt Fotografie: Daphne Channa Horn (voorkant), Marco Okhuizen (HH, p. 2), Joost van den Broek (HH, p. 5), Herman Wouters
Postbus 19129
(HH, p. 6) en Maarten Hartman (HH, p. 9)
F 030 789 21 11
Vormgeving: Ontwerpburo suggestie & illusie Drukwerk: Drukkerij Libertas Downloaden: www.movisie.nl © MOVISIE, kennis en advies voor maatschappelijke ontwikkeling, 2011
* 3501 DC Utrecht * * www.movisie.nl *
T 030 789 20 00
[email protected]
