Handreiking Dementie
Handreiking Dementie Doelgroep Ouderen met (een verdenking op) geheugen- en overige cognitieve stoornissen die van invloed zijn op het dagelijkse leven. Diagnostiek (huisarts, wijkverpleegkundige) Vraag naar / beoordeel: (ook dmv. Heteroanamnese)
¹⁵
¹³⁴⁵
- Hulpvraag oudere en/of mantelzorger. - Aard, ontstaanwijze, aanleiding, beloop van de kernsymptomen Geheugenstoornissen.¹ ³ Stoornissen in cognitieve functies (afasie, apraxie, agnosie, stoornis in uitvoerende functies) ¹ ² ³ ¹³⁵ Functionele beperkingen (ADL/IADL). ¹²⁵
-
Psychiatrische comorbiditeit: depressie, angst, psychosen. Verschil in inzicht tussen oudere en mantelzorger ¹²³⁴⁵ Draagkracht/ draaglast mantelzorger (EDIZ). Medicatiegebruik ² (benzodiazepinen, tricyclische antidepressiva, antipsychotica, lithium, anticholinergica, levodopa, bromocriptine, barbituraten, fenytoïne, valproïnezuur, digoxine, methyldopa, clonidine).¹ - Medische voorgeschiedenis.¹ ² ³ ⁵ - Algemene gezondheid: afvallen, eetlust, vallen, mobiliteit, duizeligheid, continentie. ⁵ - Inventariseer zorgbehoefte (functioneren in thuissituatie, de hygiëne, aanwezigheid van voedingsmiddelen, gevaar en interacties tussen patiënt en zijn omgeving, ²⁵ dagbesteding). Aanvullend Eventueel vragenlijsten ter ondersteuning van de diagnose: OLD: Observatie Lijst voor vroeg symptomen van Dementie ¹ ⁴ - MMSE: Mini-Mental State Examination ter objectivering van de diagnose (Score <28: nader onderzoek. Score < 18: ernstige dementie) - EASY-Care instrument Lichamelijk onderzoek ¹²⁵ (gericht op mogelijke onderliggende oorzaken, comorbiditeit). -
¹⁵
Algemeen onderzoek (huid en slijmvliezen). Pols, bloeddruk, auscultatie hart en longen.¹ ¹²⁵ Oriënterend neurologisch onderzoek Functioneel onderzoek. ⁵ ¹ Op indicatie uitgebreider onderzoek (bv. visus, gehoor).
Aanvullend onderzoek [1]: Ter uitsluiting van bijkomende somatische aandoeningen, worden volgende laboratoriumbepalingen aangevraagd: ¹²⁵ Hb, Ht, MCV, BSE, glucose, TSH en kreatinine.
¹³⁴⁵
-
Op indicatie: Natrium, Kalium, foliumzuur, vitamine B1, B6, B12, leverfunctie.¹ ² ⁵
Evaluatie Sluit uit: delier en depressie.¹ Stel de diagnose: Dementie: stoornissen in het geheugen in combinatie met overige cognitieve stoornissen en achteruitgang in functioneren.¹ Eventueel aanvullend hieraan zou kunnen zijn met een MMSE.¹ P.M. Onderscheid dementie van ‘mild cognitive impairment’: stoornissen in geheugen en andere cognitieve functies zonder beperkingen in dagelijks functioneren. Voorlichting en begeleiding Huisarts - Informatie verstrekken over de ziekte als een progressieve aandoening en over de mogelijke oorzaken. ¹ - Verwerking (vergelijk een “slechtnieuwsgesprek”) ¹ - Voorbereiding op te verwachten problemen door functieverlies en gedragsstoornissen. ¹ - Thuiszorg/ Swon tijdig betrekken.¹ Wijkverpleegkundige - Praktische informatie over consequenties van de dementie; gedrag, functieverlies, (autorijden ed.) - Verwerking van diagnose. - Zorgbehoefte in kaart brengen. - Belevingsgerichte zorg, voorkom strijdpunten. - Aandacht voor mantelzorgers en belasting. - Informeren en adviseren over domotica. - Zorgbegeleiding. Swon - Ondersteun bij de financiële en immateriële belangen van de patiënt. - Aandacht voor mantelzorgers. - Denk aan hulpdienst/vrijwilligers. - Besteed aandacht aan de rijvaardigheid. - Bespreek casemanagement / zorgtrajectbegeleiding. Medicamenteuze behandeling (ziekte van alzheimer of vasculaire dementie) P.M. In geval van overige typen dementie: consulteer en/of verwijs. Agressie, psychose: Antipsychotica: Bij acuut problematiek: Haloperidol 2,5 -5mg i.m./s.c. Bij chronische of niet-acute problematiek: Haloperidol of risperidon 2dd0,5 mg p.o. z.n. op geleide van bijwerkingen langzaam ophogen tot maximaal 6mg/dag, maximaal 12 weken. (Verenso) Bijwerkingen: extrapyramidale bijwerkingen, sedatie, verhoogd risico op beroerte, hartritmestoornis, valneiging, speekselvloed. Angst, agitatie: Benzodiazepines: (Bespreek de gevaren van gewenning). Gebruik maximaal 2 weken: Oxazepam zonodig 5-10mg p.o. eenmalig, bij dagelijks gebruik 3dd 5-10 mg.
Lorazepam: bij acute problematiek: 1mg i.m. , zonodig 0,5-1mg p.o. , bij continu gebruik 2dd 0,5mg p.o. Gedrags- en stemmingsproblemen met onvoldoende resultaat op bovengenoemde middelen: Opties: SSRIs, cholinesterase remmers, anticonvulsiva, memantine: Consulteer specialist ouderengeneeskunde, klinisch geriater of ouderenpsychiater. Vertragen van de cognitieve achteruitgang: Overweeg cholinesteraseremmers (rivastigmine, galantamine). Consulteer een geheugenpoli, specialist ouderengeneeskunde of klinisch geriater. Consultatie en/of verwijzing Specialist ouderengeneeskunde / klinisch geriater: Bij vragen over of onduidelijkheid t.a.v. diagnose.¹ ³ - Snelle progressive. ¹ ³ - Bijkomende gedragsproblemen. ³ - Bij vragen over de behandeling (bijv. bij gedragsproblemen/ onrust waarbij patiënt niet reageert op behandeling, vragen over/instellen op behandeling gericht op vertraging van de cognitieve achteruitgang). - Bij zorgproblemen. ¹ ³ - SOG heeft vooral meerwaarde bij (eenvoudige) vragen over onduidelijkheid t.a.v. diagnose, bijkomende gedragsproblemen, vragen over behandeling en bij zorgproblemen. Ouderenadviseur / coördinatiepunt mantelzorgondersteuning/ zorgtrajectbegeleider dementie: - Voor ondersteuning mantelzorger - Respijtzorg - Inzet hulpmiddelen (domotica) - Behoefte aan lotgenotencontact Literatuur 1. Wind AW, Gussekloo J, Vernooij-Dassen MJFJ, Bouma M, Boomsma LJ, Boukes FS. NHG-standaard dementie. Huisarts Wet 2003;46(13):754-67. 2. CBO. Diagnostiek en medicamenteuze behandeling van dementie. www.cbo.nl 2005. 3. Boomsma, L., et al., Landelijke Eerstelijns Samenwerkings Afspraak. Huisarts wet, 2009. 52(3): p. S1-S5. 4. Boomsma, L., et al., Landelijke Eerstelijns Samenwerkings Afspraak Dementie. Huisarts wet, 2005. 48(3): p. 124-126. 5. Handreiking diagnostiek dementie, NVVA
Colofon Handreiking dementie is een uitgave van 100. Uw welzijns- en zorgnetwerk. T (024) 361 82 82 |
[email protected] | www.netwerk100.nl Auteur Franca Ruikes, huisarts / onderzoeker September 2011 UMC St Radboud Nijmegen
