Handleiding voor het inzenden van cytologisch materiaal

Handleiding voor het inzenden van cytologisch materiaal

Laboratorium voor Pathologie, Rijnstate Arnhem

2


Laboratorium voor Pathologie,Rijnstate Anrhem

Geachte lezer, Deze handleiding is bedoeld voor alle inzenders die gebruik willen maken van de diensten van het Laboratorium voor Pathologie van het Ziekenhuis Rijnstate. Omdat de aard van de materialen en de bijbehorende inzendprotocollen zeer verschillend zijn hebben wij gemeend dat een handleiding op zijn plaats is. Mocht u na het lezen van deze handleiding nog vragen hebben omtrent het inzenden van materialen dan zijn wij altijd bereid deze te beantwoorden.

Laboratorium voor Pathologie.

Printdatum 17-04-2012

3

4



INHOUDSOPGAVE 1.

ALGEMEEN

2.

CERVIX

3.

SPUTUM

4.

BRONCHUSBRUSH

5.

BRONCHUSSECREET en BRONCHUSSPOELVOCHT

6.

CARINA PUNCTIES/EUS/EBUS

7.

BRONCHO ALVEOLAIRE LAVAGE

8.

LONGPUNCTIES

9.

URINE

10. PLEURAVOCHT, ASCITES, PERICARDVOCHT en CYSTEVOCHT 11. SYNOVIALE VLOEISTOFFEN 12. MAAGBRUSH, DUCTUS CHOLEDOCHUS, DUCTUS HEPATICUS, en DUCTUS PANCREATICUS 13. TEPELVOCHT 14. LIQUOR CEREBROSPINALIS 15. FINE NEEDLE ASPIRATION BIOPSY (dunne naald punctie)


5

6



1.

ALGEMEEN

Het laboratorium voor Pathologie van Ziekenhuis Rijnstate heeft een streekfunctie en verzorgt alle voorkomende onderzoeken op het gebied van de pathologie. Het laboratorium is gevestigd in: Ziekenhuis Rijnstate Wagnerlaan 55 6815 AD Arnhem Op werkdagen zijn wij geopend van 8.00 uur tot 17.00 uur. Telefonisch zijn wij dan te bereiken op nummer 088-005 7271. Voor spoedgevallen buiten de normale werktijden kunt U zich in verbinding stellen met de receptie van Ziekenhuis Rijnstate, telefoon: 088-005 8888


7

2. CERVIX Materialen: Voor het maken van een uitstrijk volgens de liquid based cytology-methode zijn de volgende materialen nodig: ·

onderzoeksbank

·

goed centrerende lichtbron

·

speculumset

·

steriele handschoenen

·

Cervexbrush

·

potje gevuld met ThinPrep PreservCyt Solution

·

potlood of pen

·

wattenstok

·

aanvraagformulier

·

verzendmateriaal: antwoordenvelop

Voorbereiding: · Leg de materialen klaar. ·

Noteer op het ThinPrep PreservCyt-potje m.b.v. potlood of pen de naam en geboortedatum van de cliënt.

·

Ook kan i.p.v. cliëntgegevens op het ThinPrep PreservCyt-potje te schrijven een goedplakkende sticker met de cliëntgegevens op het ThinPrep PreservCyt-potje worden geplakt. Sticker niet over de deksel heen plakken, dit geeft storing tijdens de verwerking.

·

Verwijder het folie, haal de deksel van het ThinPrep PreservCyt-potje af.

·

Instructies voor de cliënt: o

Lege blaas.

o

24 uur van te voren geen vaginale irrigatie of vaginale medicatie.

8



Werkwijze: 1. Maak het speculum nat met lauwwarm water. 2.

Breng het speculum in.

3.

Beoordeel het aspect van de portio.

4.

Verwijder (overvloedig) cervixslijm voorzichtig met een wattenstok. Maak bij voorkeur bij tekenen van een vaginale infectie geen uitstrijk en behandel eerst de aandoening. Stel het maken van een uitstrijk uit tot 3 maanden na succesvolle behandeling.

5.

Verricht een cervixuitstrijk met een Cervexbrush.

Breng de brush met de lange "centrale" haren in het ostium. Druk de brush tegen de portio aan, zodat de haren aan de zijkant opzij buigen. Roteer de brush 5 maal 360 graden rond met de klok mee (draaiend tussen duim en wijsvinger) en houdt daarbij de brush goed in contact met de ecto/endocervix. Bij een moeilijk toegangbaar ostium of een hoog gelegen afwijking kan tevens gebruik gemaakt worden van de VIBA-brush.

Breng de VIBA-brush geheel in het ostium. Draai de VIBA-brush tenminste 360 graden in dezelfde richting rond. 6.

7. 8.

Spoel de Cervexbrush of de VIBA-brush meteen uit in het potje met PreservCyt oplossing door hem 10 keer op de bodem te drukken waardoor de borstelhaartjes uit elkaar komen te staan. Draai de borstel ten slotte krachtig rond zodat er meer materiaal vrijkomt. De kop van de Cervexbrush of de VIBA-brush niet afbreken en niet in het potje achterlaten. De brush in z'n geheel weggooien. Draai het potje goed dicht.

9. Schud het ThinPrep PreservCyt-potje een paar keer goed heen en weer. 10. Verstuur vervolgens het ThinPrep PreservCyt-potje met het aanvraagformulier, via de koerier, naar het Laboratorium van Pathologie.


9

Het maken van een cervixuitstrijk in beeld Noteer de volledige naam en geboortedatum van de cliënt op het potje. Noteer informatie over en medische geschiedenis van de cliënt op het aanvraagformulier voor cytologie. Aspect cervix is een verplicht item om in te vullen.

Gebruik een speculum en beoordeel het aspect van de portio.

Neem voldoende materiaal uit de baarmoederhals met een Cervexbrush. Plaats de middelste borstelhaartjes diep genoeg in het baarmoederhalskanaal, zodat de kortere borstelhaartjes volledig contact maken met de baarmoedermond. Zet rustig druk en draai de borstel vijf keer rond met de klok mee.

Roteer de brush 5 maal, met de klok mee, 360 graden rond. Houd goed contact met de ecto/endocervix.

Spoel de Cervexbrush meteen uit in het potje met PreservCyt oplossing door hem 10 keer op de bodem van het potje te drukken, waardoor de borstelhaartjes uit elkaar komen te staan. Draai de borstel ten slotte krachtig rond zodat er meer materiaal vrijkomt. Controleer de Cervexbrush met het oog om er zeker van te zijn dat er geen resten zijn achtergebleven. Gooi het borsteltje weg. Laat de kop van de Cervexbrush of VIBA-brush niet achter in het potje. Draai het dopje er zodanig op dat de zwarte markering op het dopje op de zwarte markering van het potje komt te staan. Niet te strak dichtdraaien.

Doe het potje en het volledig ingevulde aanvraagformulier in de antwoord envellope voor verzending, via de koerier, naar het laboratorium.

10



3. SPUTUM Benodigdheden: · buis gevuld met ThinPrep CytoLyt Solution ·

aanvraagformulier

·

verzendmateriaal

Werkwijze: · Het sputum wordt opgevangen in de buis met ThinPrep CytoLyt Solution. ·

Het sputum met ThinPrep CytoLyt Solution kan bewaard worden bij kamertemperatuur.

·

Wanneer er op 3 achtereenvolgende dagen sputa verzameld zijn, worden deze samen met 3 volledig ingevulde aanvraagformulieren verzonden naar het Laboratorium voor Pathologie.

Voor het verkrijgen van echt longmateriaal dient de patiënt goed geïnstrueerd te worden. Eerst moet de patiënt de keel schrapen en de mondholte spoelen. Vervolgens dient er diep opgehoest te worden. Bij voorkeur wordt het sputum dat 's-morgens direct na het ontwaken wordt opgehoest opgevangen. Sputumonderzoek dient plaats te vinden op minstens 3 achtereenvolgende dagen.


11

4. BRONCHUSBRUSH Benodigdheden: · fiberbronchoscoop met toebehoren ·

objectglaasjes

·

potlood

·

objectglascontainer

·

buis gevuld met ThinPrep CytoLyt Solution

·

aanvraagformulier

Werkwijze: · Noteer met een potlood naam en geboortedatum van de patiënt op de matte kant van het objectglas. ·

Nadat middels de borstel materiaal uit de long is verkregen dient dit gelijkmatig en dun uitgestreken te worden op 2 objectglaasjes.

·

De preparaten aan de lucht laten drogen.

·

Daarna wordt het borsteltje in een buis gevuld met ThinPrep CytoLyt Solution gedaan.

·

Naam, geboortedatum en aard materiaal vermelden op de buis.

·

Het materiaal samen met het ingevulde aanvraagformulier verzenden naar het Laboratorium voor Pathologie.

N.B: Duidelijk de locatie vermelden. Indien links en rechts dan 2 formulieren inzenden.

12



5. BRONCHUSSECREET en BRONCHUSSPOELVOCHT Benodigdheden: · fiberbronchoscoop met toebehoren ·


·

aanvraagformulier

Werkwijze: · Het opgezogen bronchussecreet of bronchusspoelvocht wordt uitgespoten in de buis gevuld met ThinPrep CytoLyt Solution. ·


·

De buis samen met het ingevulde aanvraagformulier verzenden naar het Laboratorium voor Pathologie.

N.B: Duidelijk de locatie vermelden. Indien links en rechts dan 2 formulieren inzenden.


13

6. CARINA PUNCTIES / EUS / EBUS Benodigdheden: · spuit met naald ·

objectglaasjes

·

potlood

·

objectglascontainer

·


·

aanvraagformulier


Nadat er middels een naald is gepuncteerd wordt een druppel van het materiaal uitgespoten op een objectglas en hierop dun en gelijkmatig uitgestreken met behulp van een ander objectglaasje.

·


·

Indien er materiaal over is dient dit te worden uitgespoten in een buis gevuld met ThinPrep CytoLyt Solution.

·


·


2 glaasjes per prik; restmateriaal uitspuiten in de buis gevuld met ThinPrep CytoLyt Solution voor eventueel immunologisch/moleculair onderzoek.

14



7. BRONCHO ALVEOLAIRE LAVAGE Benodigdheden: · fiberbronchoscoop met toebehoren ·

monsterbuis

·

fysiologisch zoutoplossing

·

aanvraagformulier

Werkwijze: · Het materiaal verkregen bij broncho-alveolaire lavage dient bij voorkeur opgevangen te worden in een buis ad 30 ml. ·


·

Het materiaal samen met het ingevulde aanvraagformulier verzenden naar het Laboratorium voor Pathologie, duidelijk vermelden dat het een BAL-onderzoek betreft.

Bij een onderzoek op (opportunistische) infecties dient U dit duidelijk te vermelden!


15

8. LONGPUNTIES Benodigdheden: · fiberbronchoscoop met toebehoren ·

(punctie)naald

·

objectglaasjes

·

potlood

·

objectglascontainer

·


·

aanvraagformulier

Werkwijze: · Noteer met een potlood naam en geboortedatum van de patiënt op de matte kant van het objectglas, bij voorkeur 2 glaasjes. ·

Het materiaal dun en gelijkmatig over 2 objectglaasjes uitstrijken.

·


·

Indien er materiaal over is dient dit te worden uitgespoten in een buis gevuld met ThinPrep CytoLyt Solution.

·


·


16



9. URINE Benodigdheden: · plastic buis (centrifuge container) ·

alcohol 50% of 70% (eventueel met isopropanol)

·

aanvraagformulier

Werkwijze: · De verkregen urine opvangen in de buis. ·

Eenzelfde hoeveelheid alcohol 50% of 70% toevoegen.

·

Naam, geboortedatum en aard materiaal op de buis vermelden.

·


De eerste ochtendurine bevat veel gedegenereerd celmateriaal en kan daarom beter niet gebruikt worden. Na het drinken van een flinke hoeveelheid vocht (0,5 - 1 liter) kan de tweede ochtendportie opgevangen en verwerkt worden. Betere resultaten worden verkregen met catheterurine of urine verkregen bij cystoscopie. Ook materiaal verkregen bij blaasspoelingen leent zich goed voor cytologisch onderzoek. Bij aandoeningen van de ureters of nieren hebben monsters uit de ureters de voorkeur. N.B.: Het lang staan van urine en een lage temperatuur bevorderen het kristallisatieproces. Het verdient daarom aanbeveling de gefixeerde urine niet in de koelkast te bewaren.


17

10. PLEURAVOCHT, ASCITES, PERICARDVOCHT en CYSTEVOCHT Benodigdheden: · plastic buis (centrifuge container) ·

aanvraagformulier

Werkwijze: · Het verkregen vocht vers opvangen in de buis. ·

Naam, geboortedatum en aard materiaal op de buis vermelden.

·


18



11. SYNOVIALE VLOEISTOFFEN Benodigdheden: · plastic buis (centrifuge container) ·

aanvraagformulier

Werkwijze: · Het gewrichtsvocht opvangen in de plastic buis. ·


Synoviaalvocht met een vraagstelling op kristallen, jicht of pseudojicht dient ongefixeerd te worden ingestuurd. Omdat het materiaal ongefixeerd is dient het zo snel mogelijk te worden verzonden. Indien er geen vraagstelling is op kristallen, jicht of pseudojicht kan eventueel fixatief (alcohol 50% of 70%) aan het vocht worden toegevoegd.


19

12. MAAGBRUSH, DUCTUS CHOLEDOCHUS, DUCTUS HEPATICUS en DUCTUS PANCREATICUS Benodigdheden: · fibergastroscoop met toebehoren ·

objectglaasjes

·

potlood

· · ·

objectglascontainer buis gevuld met ThinPrep CytoLyt Solution aanvraagformulier


Nadat met behulp van de borstel materiaal is verkregen dient dit gelijkmatig en dun uitgestreken te worden op de gemerkte objectglaasjes, bij voorkeur 2 glaasjes.

·


·

Daarna wordt het borsteltje in een buis gevuld met ThinPrep CytoLyt Solution gedaan.

·


·


Via een fibergastroscoop wordt een flexibele sonde, voorzien van een nylon borsteltje, ingebracht. Verdachte plekken worden uitgestreken.

20



13. TEPELVOCHT Benodigdheden: · objectglaasjes · · ·

potlood buis gevuld met ThinPrep CytoLyt Solution aanvraagformulier

Werkwijze: · Naam en geboortedatum van de patiënt met potlood vermelden op de matte kant van het objectglas. ·

Het tepelvocht gelijkmatig over 2 objectglaasjes uitstrijken.

·


·

Indien er veel vocht aanwezig is dient dit opgevangen te worden in een buis gevuld met ThinPrep CytoLyt Solution.

·


·

Uitstrijken met eventueel een buis samen met het ingevulde aanvraagformulier verzenden naar het Laboratorium voor Pathologie.


21

14. LIQUOR CEREBROSPINALIS Benodigdheden: · spuit met naald ·

plastic buis

·

aanvraagformulier

Werkwijze: · De afgenomen liquor in de plastic buis doen. ·


·

Direct het materiaal met het ingevulde aanvraagformulier verzenden naar het Laboratorium voor Pathologie.

·

Buiten werktijden overleggen met dienstdoende patholoog.

Cellen in liquor zijn uitermate kwetsbaar en dienen bij voorkeur niet gefixeerd te worden. Daarom is het noodzakelijk liquor snel in een plastic buis ad 30 ml naar het laboratorium te vervoeren, waar zo snel mogelijk verwerking plaats kan vinden.

22



15. FINE NEEDLE ASPIRATION BIOPSY (dunne naald punctie) Het voordeel van het verrichten van een dunne naald punctie voor cytologisch onderzoek is dat er zonder lokale anesthesie celmateriaal kan worden verkregen voor (snel)diagnostiek. Er is op het verkregen materiaal aanvullend onderzoek mogelijk. De punctie kan worden verricht door een clinicus of door een patholoog op ons laboratorium. U kunt dit telefonisch aanvragen. Meestal kan de patiënt direct worden gepuncteerd.

Benodigdheden: · handgreep voor spuit (Cameco) ·

spuiten van 10 - 20 ml

·

naalden; 0,6 - 0,7 mm; 22 gauge

·

antisepticum voor de huid

·


·

buis gevuld met ThinPrep PreservCyt Solution (voor cystevochten)

·

verbandmiddelen

·

objectglaasjes

·

objectglascontainer

·

aanvraagformulier

Werkwijze: Voor de cytologische punctie met een dunne naald is geen lokale anesthesie noodzakelijk. Na zorgvuldige palpatie en vaststellen van de punctieplaats wordt de huid gedesinfecteerd. Terwijl de ene hand de te puncteren weerstand fixeert wordt met de andere hand de punctie verricht (fig.1).

figuur 1

Met de spuit in de spuithouder is het mogelijk om tegelijkertijd met één hand de spuit vast te houden en de zuiger terug te trekken. Zodra is vastgesteld dat de naaldpunt op de juiste plaats is aangekomen wordt de zuiger teruggetrokken. Terwijl er vacuüm in het systeem is, wordt de naald enkele malen heen en weer bewogen in verschillende richtingen (fig.2).


23

figuur 2

Door het heen en weer bewegen worden de cellen los gemaakt en door de naald in verschillende richtingen te bewegen verkrijgt men cellen uit verschillende gebieden van de laesie. Daarna wordt het vacuüm opgeheven. Pas als het vacuüm geheel of vrijwel geheel is opgeheven wordt de naald teruggetrokken. De pathologen op ons laboratorium puncteren maximaal twee maal in dezelfde laesie. Om het ontstaan van een hematoom te voorkomen moet direct na het terugtrekken van de naald gedurende korte tijd stevig met een gaasje op de punctieplaats worden gedrukt. Voor het welslagen van de punctie is het maken van de preparaten net zo belangrijk als de punctie zelf. Maken van preparaten: · Naam en geboortedatum van de patiënt met potlood vermelden op de matte kant van de objectglaasjes. · Een druppel wordt uitgespoten op een objectglaasje. · Met een ander objectglas wordt het materiaal voorzichtig en gelijkmatig uitgestreken (fig.3) · 2 glaasjes per prik is voldoende. · De preparaten aan de lucht laten drogen. · Het resterende materiaal wordt in een buis gevuld met ThinPrep CytoLyt Solution uitgespoten.

Op de foto (fig.4) wordt aangegeven hoe een preparaat na het uitstrijken eruit dient te zien. Het verdient aanbeveling meerdere preparaten te maken! (max. 4)

figuur 3

figuur 4

24



Wordt bij de punctie veel bloed verkregen, dan eerst 2 uitstrijkpreparaten maken en het restmateriaal uitspuiten in een buis gevuld met Thinprep CytoLyt Solution. Indien er een cyste wordt aangeprikt, dan kan het moeilijk zijn om preparaten te maken en wordt het materiaal direct in een buis gevuld met ThinPrep PreservCyt Solution uitgespoten. Vervolgens het materiaal samen met een volledig ingevuld aanvraagformulier, verzenden naar het Laboratorium voor Pathologie. Indien noodzakelijk behoort een snelle diagnostiek tot de mogelijkheden. U dient dan op het formulier, CITO en een telefoonnummer waar U te bereiken bent te vermelden.


25

26

Handleiding voor het inzenden van cytologisch materiaal

Recommend Documents