Handleiding rioolreiniging Aanbesteding, uitvoering en verrekening prof.dr.ir. F.H.L.R. Clemens en drs.ing. C. Snaterse MMC
Handleiding rioolreiniging Aanbesteding, uitvoering en verrekening prof.dr.ir. F.H.L.R. Clemens en drs.ing. C. Snaterse MMC
Voorwoord
Inhoud
Waar objectieve maatstaven of meetmethoden ontbreken
1
is het verstandig redelijkheid en billikheid te betrachten.
1.1 Aanleiding
3
Zo is het ook met rioolreiniging. De werkelijke
1.2 Doel en toepassingsgebied
3
vervuilingsgraad is vaak niet op een kosteneffectieve
1.3 Auteurs en begeleidingscommissie
3
wijze vast te stellen, noch vooraf ten behoeve van de
1.4 Leeswijzer
3
Inleiding
3
aanbesteding, noch achteraf voor de verrekening van eventueel meerwerk. Opdrachtgever en aannemer kunnen
2
daarom beter op basis van de voorliggende handleiding
2.1 Rioolreiniging
Algemeen kader rioolreiniging en aanbesteding 4 4
slepende juridische procedures voorkomen. Door vooraf
2.2 Fasen rioolreinigingsproject
4
zo goed mogelijk informatie te verstrekken en tijdens de
2.3 Procedures en contractvormen
4
uitvoering adequaat te communiceren op basis van de
2.4 Standaardvoorschriften
5
gemaakte afspraken kunnen beide partijen betere
2.5 Expertisecentrum Aanbesteden
6
3
7
resultaten behalen ten behoeve van een doelmatig rioleringsbeheer.
3.1 Projectspecificatie
7
3.2 Aanbestedingsprocedures
7
3.3 Vervuilingssituatie vaststellen
8
H.J. Gastkemper, directeur Stichting RIONED
3.4 Te verzamelen informatie
9
D. Hoogendoorn, directeur Vereniging Afvalbedrijven
3.5 Kwaliteit van de informatie
9
Ede, januari 2012
2<
Voorbereiding aanbesteding rioolreiniging
4
Opstellen programma van eisen
10
4.1 Basis voor contract
10
tekst
4.2 Uitgangspunten
10
prof.dr.ir. F.H.L.R. Clemens
4.3 Inhoud programma van eisen
11
5
12
drs.ing. C. Snaterse MMC Aanbestedingsprocedure
tekstadvies
5.1 Uitgangspunten
12
Lijntekst, Utrecht
5.2 Uitnodiging, prekwalificatie en selectie
12
5.3 Inlichtingen
12
5.4 Gunning
13
6
Uitvoering
14
druk
6.1 Startbespreking
14
Drukkerij Modern, Bennekom
6.2 Directievoering en toezicht
14
6.3 Omgaan met meer- en minderwerk
14
vormgeving GAW ontwerp+communicatie, Wageningen
isbn
6.4 Handvatten om meer- en minderwerk
978 90 73645 31 8
te verrekenen
14
Oplevering
16
Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorg
7
samengesteld. Niettemin aanvaarden de auteurs en de
7.1 Opname
16
uitgever geen enkele aansprakelijkheid voor mogelijke
7.2 Eindafrekening
16
onjuistheden of eventuele gevolgen daarvan.
7.3 Reinigingsinformatie vastleggen
16
1 Inleiding
1.1 Aanleiding
De begeleidingscommissie bestond uit:
Stichting RIONED en de Vereniging Afvalbedrijven
Ton Beenen (vz), Stichting RIONED
hebben Snaterse Civiele Techniek & Management en
Hans van den Akker, Vereniging Afvalbedrijven
Witteveen+Bos gevraagd een studie te doen naar de
Rogier van Alphen, Grontmij
problematiek rondom verrekenmethoden bij rioolreini-
Bert Jansen, Gemeente Dongen
ging. Uit de studie blijkt dat het vrijwel onmogelijk is om:
Rien Maaskant, Gemeente Ridderkerk
• vooraf de mate van vervuiling vast te stellen;
Walter Suy, CROW
• achteraf afwijkingen van de in een vraagspecificatie
Martien van der Valk, Vereniging Afvalbedrijven
aangegeven hoeveelheden rioolslib te verrekenen.
Frank de Wildt, Vereniging Afvalbedrijven
Het probleem is dat er geen kosteneffectieve, voldoende
1.4 Leeswijzer
nauwkeurige meetmethode is om vooraf de te leveren
Hoofdstuk 2 geeft om te beginnen enige algemene
dienst te omschrijven (probleem opdrachtgever) én
achtergrondinformatie over rioolreiniging en de opzet van
achteraf de geleverde prestatie vast te stellen (probleem
een reinigingsproject. U vindt hier onder meer algemene
aannemer). Om hiermee om te kunnen gaan, is er
informatie over rioolreiniging. Ook vindt u hier de
behoefte aan concrete tips voor de voorbereiding,
landelijke richtlijnen en standaardvoorschriften die bij de
aanbesteding en uitvoering van een rioolreinigingsproject.
aanbesteding van een dienst van toepassing zijn.
1.2 Doel en toepassingsgebied
Hoofdstuk 3 gaat in op de eerste fase van de aanbesteding
Deze handleiding helpt rioleringsbeheerders en aannemers
van een rioolreinigingsproject: de projectvoorbereiding.
tot een goede rioolreiniging te komen, tegen een voor
Hier vindt u alternatieven voor de standaardprocedures en
beide partijen acceptabele verrekening en risicoverdeling.
handvatten voor het verzamelen van de juiste gegevens en
Door de aanwijzingen in deze handleiding toe te passen,
de kwaliteitscontrole er van. Vanaf dit hoofdstuk is de
kan de aanbesteding soepeler verlopen en is voor zowel
handleiding primair gericht op de gemeente
gemeente als aannemer een beter resultaat te behalen.
(rioleringsbeheerder), aangezien zij de riolering beheert en de aanbesteding voorbereidt en in opdracht geeft.
Naast de in paragraaf 1.1 genoemde studie is de hand leiding gebaseerd op NEN-EN 14654-1: Management and
Hoofdstuk 4 geeft aanwijzingen bij het opstellen van een
control of operational activities: sewer cleaning. In deze
goed programma van eisen. Wat moet hier zoal in staan
standaard staan voorschriften waaraan activiteiten voor
en welke gegevens moet u de potentiële opdrachtnemers
rioolreiniging moeten voldoen.
daarbij verstrekken?
De handleiding is vooral van toepassing op hogedruk
Hoofdstuk 5 gaat in op de aanbesteding zelf. Hier vindt u
reiniging van riolen en putten van buitenriolering onder
onder meer aanwijzingen over de afstemming met de af-
vrijverval, ongeacht het type stelsel. In dit boekje vindt u
deling Inkoop en hoe u de juiste dienstverlener selecteert.
geen specifieke aanwijzingen voor reiniging van infil tratieriolen, drukleidingen, huisaansluitingen en kolken.
Hoofdstuk 6 gaat in op de uitvoering van het werk. Hierbij is goede communicatie cruciaal. Aan bod komen
1.3 Auteurs en begeleidingscommissie
het belang van de startbespreking, goede directievoering
De auteurs van deze handleiding zijn prof. dr. ir. F.H.L.R.
en toezicht. Ook krijgt u handvatten hoe u kunt omgaan
Clemens (Witteveen+Bos) en drs. ing. C. Snaterse MMC
met meer- en minderwerk.
(Snaterse Civiele Techniek & Management). Tot slot zoomt hoofdstuk 7 in op de oplevering, opname en eindafrekening.
>3
2 Algemeen kader rioolreiniging en aanbesteding
Om een aanbesteding van rioolreiniging professioneel in
• Ervaringen uit het verleden en gebruik van beheer
de markt te zetten en te begeleiden, is kennis van
informatie. Wat was het effect van eerdere reiniging?
rioolreiniging en aanbestedingsprocedures essentieel. Dit
Op welke plaatsen is intensieve reiniging nodig?
hoofdstuk geeft om te beginnen het algemene kader voor rioolreiniging en aanbestedingen. Aan bod komen:
Reinigingsdoelen
• Aard van de reiniging (paragraaf 2.1).
Voor rioolreiniging bestaan verschillende doelen, zoals:
• Fasen van een rioolreinigingsproject (paragraaf 2.2).
• bezonken materiaal verwijderen;
• Procedures en contractvormen (paragraaf 2.3).
• oorspronkelijke afvoercapaciteit herstellen;
• Standaardvoorschriften (paragraaf 2.4).
• opbouw van sediment voorkomen;
• Expertisecentrum Aanbesteden (paragraaf 2.5).
• een balans bij het sedimenttransport door het systeem handhaven;
2.1 Rioolreiniging
• verstoppingen voorkomen;
Op de situatie toegesneden rioolreiniging is essentieel
• een video-inspectie mogelijk maken.
voor een doelmatig beheer van de riolering. Het verwijderen van slib, zand en andere obstakels herstelt
Het reinigingsdoel bepaalt mede de wijze van uitvraag
het functioneren van het stelsel. Er zijn drie soorten
waarvoor de gemeente kiest (zie paragraaf 2.3).
rioolreiniging: • Preventieve reiniging: om de afstroming van het 4<
2.2 Fasen rioolreinigingsproject
rioolstelsel te garanderen, wordt in een bepaalde
Een rioolreinigingsproject is onder te verdelen in de
frequentie jaarlijks een deel van het stelsel gereinigd.
volgende fasen:
• Strategische reiniging: alleen riolen, putten en andere
• Voorbereiding
objecten waar op basis van ervaring grotere vervuiling
- Projectspecificatie opstellen
optreedt, worden in een hogere frequentie gereinigd.
-B asisgegevens verzamelen (vervuilingsgraad en
Bijvoorbeeld bergingsriolen, verdiepte putten c.q.
rioolsituatie)
zandvangers, pompkelders, locaties met verloren
- Kwaliteit van de informatie controleren
berging en zinkers.
• Opstellen vraagspecificatie (programma van eisen of
• Reactieve reiniging: reiniging naar aanleiding van
bestek)
klachten en storingen of op plaatsen waar
• Aanbestedingsprocedure
verstoppingen e.d. optreden.
- Inschrijving - Selectie
Afstemmen reinigingsfrequentie
- Inlichtingen
Voor de frequentie van preventieve reiniging bestaat geen
- Gunning
algemene onderbouwingsmethode. De frequentie varieert
• Uitvoering
per gemeente van 1 x per 6 jaar tot 1 x per 10 jaar. De
- Startbespreking
gemeente stemt de frequentie af op:
- Directievoering en toezicht (voortgangsbewaking)
• Kennis van de karakteristieken van het rioolstelsel. Hoe
• Oplevering
is het stelsel opgebouwd? Welke bijzondere objecten
- Opname (kwaliteitscontrole)
omvat het? Wat is het bodemverhang van de riolen?
- Eindafrekening (verrekening meer- en minderwerk)
Wat zijn riolen met gemiddelde schuifspanningen van bijna nul?
2.3 Procedures en contractvormen
• De toestand waarin het rioolstelsel verkeert. Hebben riolen last van zandinspoeling of zijn ze sterk
2.3.1 Procedures
aangetast? Het gedrag van het rioolstelsel. Waar bezinkt
De landelijke procedures voor aanbesteding van
materiaal? Wat komt er over de overstorten?
overheidsopdrachten staan in het Besluit Aanbestedings
regels voor Overheidsopdrachten (BAO) en in het
De basisovereenkomst bevat de projectspecifieke
Aanbestedingsreglement Werken (ARW 2005). Hoewel het
juridische voorwaarden. In de vraagspecificatie staan de
ARW is gericht op de aanbesteding van werken is dit ook
eisen waaraan de dienstverlening moet voldoen,
goed bruikbaar voor aanbesteding van diensten. Het ARW
gespecificeerd naar prestatie- en proceseisen (zie ook
geeft procedures voor openbare en niet openbare (met
paragraaf 4.3), en hoe de opdrachtgever het resultaat
voorselectie) aanbestedingen, zowel voor nationale als
vaststelt en accepteert. Tot slot omschrijven de annexen
Europese aanbestedingen.
met name wijzigingen en/of aanvullingen op de UAV-gc en/of de basisovereenkomst.
Veel gemeenten gebruiken de RAW-systematiek, maar deze blijkt in de praktijk vaak moeilijk hanteerbaar. In
2.4 Standaardvoorschriften
paragraaf 3.2 staan mogelijke alternatieven. 2.4.1 Aanbesteding en uitvoering 2.3.2 Contractvormen
Op de aanbesteding zijn de aanbestedingsregels voor
Gebruik bij voorkeur landelijke standaardaanbestedings
diensten van toepassing. Veel gemeenten volgen hiervoor
vormen. Onderhandse vormen in een één-op-éénrelatie
een procedure die overeenkomt met het ARW 2005.
komen vrijwel niet meer voor. Bij calamiteiten gebruiken gemeenten deze vorm, omdat vaak geen tijd is om een
Op de uitvoering zijn de Uniforme Administratieve
goede werkomschrijving te maken en een procedure te
Voorwaarden (UAV 1989) van toepassing. Bij een geïnte
doorlopen. Neem in meerjarenovereenkomsten voor
greerde contractvorm gelden de UAV-gc-voorwaarden. In
werkzaamheden bij calamiteiten stelposten op. Meestal
de BRL voor rioolreiniging staan aanvullende voor
schrijven de gemeentelijke aanbestedingsregels overigens
waarden. De BRL schrijft ook een opleveringsrapportage
ook de aanbestedingsvorm voor.
voor en wat hier minimaal in moet staan. Overigens is in 2012 een nieuwe UAV-versie in de maak.
Meerjarige overeenkomsten komen vaak ver boven de Europese drempelwaarde voor aanbesteding van
Verder gelden voorschriften die te maken hebben met:
overheidsdiensten uit en moet de gemeente Europees
• veiligheid en gezondheid (VCA* of VCA**: werken
openbaar aanbesteden. Voor Europese aanbestedingen en
volgens de Arbocatalogus van de Vereniging
meldingen op de aanbestedingskalender gelden
Afvalbedrijven);
zogenaamde CPV-codes. Rioolreiniging valt onder code
• kwaliteitsmanagement (ISO 9001);
90470000-2 “Diensten voor rioolreiniging”.
• milieumanagement (ISO 14000).
Landelijke standaardaanbestedingsvormen zijn:
Verkeersmaatregelen moeten voldoen aan de voorschriften in de publicatie Werk in uitvoering: WiU,
Traditionele inschrijving
96a/96b van CROW.
Het contract bestaat uit een aannemingsovereenkomst gebaseerd op de Uniforme Administratieve Voorwaarden
2.4.2 Algemeen: NEN-EN 14654-1
(UAV).
De Europese norm EN-14654 deel 1 schrijft voor dat de gemeente als opdrachtgever vooraf zo goed mogelijk
UAV-gc-contract
moet beoordelen:
Een geïntegreerd contract op basis van de UAV-gc 2005.
• de mate van vervuiling of afvoerbelemmeringen,
Dit bestaat uit: • een basisovereenkomst;
inclusief belemmeringen vanuit of door zijaansluitingen (zoals instekende inlaten);
• de vraagspecificatie;
• de aard van de vervuiling: licht slib, vet of zand;
• annexen.
• of het bezonken materiaal problemen bij het
>5
Het volledige document is beschikbaar voor begunstigers. Dit document is volledig beschikbaar voor begunstigers van Stichting RIONED. Als uw organisatie begunstiger is, kunt u inloggen via http://www.riool.net/login. Vervolgens kunt u dit document volledig bekijken door hier te klikken. Meer informatie over het begunstigerschap van Stichting RIONED kunt u vinden op http://www.riool.net/-/info-over-begunstigerschap.
