HANDHAVINGSPLAN Wwb, Ioaw en Ioaz ROERDALEN Gemeente Roerdalen Sint Odiliënberg

HANDHAVINGSPLAN Wwb, Ioaw en Ioaz ROERDALEN 2014-2017

Gemeente Roerdalen Sint Odiliënberg 23.10.2013

Pagina 1

INHOUDSOPGAVE

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Inleiding De plaats van handhaving binnen de Wwb Kaders en koers Handhaving en ambities Organisatie Handhavingsinstrumenten Kwaliteit Kosten en baten Overzicht acties

pag. 3 pag. 5 pag. 7 pag. 9 pag. 12 pag. 13 pag. 13 pag. 13 pag. 15

Bijlage A Factoren die fraude in de hand werken Bijlage B Handhavingsinstrumenten

pag. 16 pag. 17

Pagina 2

Inleiding De gemeente is verantwoordelijk voor een rechtmatige uitvoering van de inkomensvoorzieningen (o.a. Wwb, Ioaw, Ioaz, Wmo, Bbz). Bij de vaststelling van de nieuwe Afstemmings- en Boeteverordening en de Fraudenota door de gemeenteraad op 27 juni 2013 is reeds aangekondigd dat het college van Burgemeester en wethouders meer specifieke beleidsregels op het terrein van handhaving en terugvordering zou uitwerken. Het gaat om de beleidsregels over het handhavingsbeleid, het terugvorderingsbeleid, het voorlichtingsplan en het protocol huisbezoeken. Het onderstaande beleidsplan wordt voor een periode van vier jaar vastgesteld. Handhaven is een essentieel onderdeel van de uitvoering van de Wet werk en bijstand (WWB) en andere inkomensvoorzieningen om uitkeringen en re-integratiemiddelen effectief in te kunnen zetten voor re-integratie en participatie. De gemeente legt hierbij steeds meer nadruk op preventie van misbruik en het bevorderen van naleving van verplichtingen. Behalve de rechtmatigheid krijgt ook de doelmatigheid van uitkeringen aandacht. Handhaven is een manier om het gewenste nalevingsgedrag op te roepen bij verschillende doelgroepen binnen het cliëntenbestand. Het is daarmee een integraal onderdeel van de dienstverlening van sociale diensten. Niet iedereen leeft spontaan de regels na. Sommigen doen dat ongewild of onbewust, anderen doen het bewust uit financieel belang. De aanpak volgens de elementen van hoogwaardig handhaven voorziet in activiteiten voor alle groepen overtreders, zowel preventief als repressief gericht. Hoogwaardig handhaven bestaat uit een combinatie van preventieve en repressieve elementen:    

Informeren op maat Dienstverlening op maat Controle op maat Sanctioneren op maat

Voorlichting over rechten en plichten en goede dienstverlening zijn handhavingsactiviteiten die net als controle, opsporing en sanctionering allemaal binnen het kader van hoogwaardig handhaven vallen. De vier elementen van hoogwaardig handhaven blijven deel uitmaken van het handhavingsbeleid. Als het niet lukt om fraude te voorkomen wordt deze opgespoord met gebruikmaking van alle instrumenten en hulpmiddelen die de gemeente kan en mag inzetten. Ten onrechte ontvangen uitkering wordt volledig teruggevorderd en moet tot de laatste cent worden terugbetaald. Daarnaast wordt er een boete opgelegd of wordt er aangifte gedaan bij justitie.

Pagina 3

De cliënt is zelf verantwoordelijk voor de naleving van de verplichtingen die aan een uitkering zijn verbonden. Met handhaving worden de inspanningen van de gemeente aangeduid om de naleving van wet- en regelgeving te controleren en te versterken. Hierbij gaat het om de controle van de rechtmatigheid van de uitkeringsverstrekking en om de doelmatigheid van de reintegratie-inspanningen. De nieuwe Fraudewet definieert fraude in de sociale zekerheid als verwijtbaar niet-nakomen van de inlichtingenplicht. Het gaat dan om het verzwijgen of verkeerd of te laat verstrekken van inlichtingen over bijvoorbeeld inkomen, vermogen, de woonvorm waarin de cliënt leeft en de identiteit van de cliënt. Cliënten zijn immers verplicht om alle gegevens aan te leveren waarvan ze redelijkerwijs kunnen begrijpen dat ze nodig zijn om het recht op uitkering te kunnen beoordelen en die nog niet bij de gemeente bekend zijn. Er is sprake van uitkeringsfraude als verwijtbaar nietnakomen van deze verplichting resulteert in onverschuldigde betaling van de uitkering. Het nietnaleven van de arbeids- en re-integratieverplichtingen is geen fraude en kan dus ook niet worden bestraft op grond van de Fraudewet. Wel kan het college van B en W een maatregel opleggen op grond van de gemeentelijke Afstemmingsverordening. Het doel daarvan is cliënten te stimuleren om te participeren op de arbeidsmarkt of in de maatschappij. Handhaving is niet zozeer een taak maar een mentaliteit. Voor een optimale dienstverlening moeten medewerkers een goed evenwicht zien te vinden tussen handhaving en begeleiding. Soms zijn beide aspecten eenvoudig te verenigen. Handhaving is immers niet alleen controle en cliënten aanspreken op fraude, maar ook het informeren over rechten en plichten, het sturen van de verwachtingen van cliënten, heldere afspraken maken over re-integratie en participatie en zelf afspraken nakomen. Deze beleidsregels willen helpen om systematisch aandacht te geven aan handhaving in alle fasen van de dienstverlening. De nadruk ligt niet op wet- en regelgeving, maar op methodisch werken. Eenzelfde aanpak geldt bij overtreding van regels bij re-integratie en participatie. Het niet komen opdagen op een afspraak en het niet meewerken aan activiteiten die de gemeente van belang acht voor succesvol re-integreren of participeren wordt niet geaccepteerd. Rekening houdend met de ernst en verwijtbaarheid van de overtreding wordt deze gesanctioneerd met een verlaging van de uitkering. In de gemeente Roerdalen is in de afgelopen jaren veel aandacht besteed aan preventie. Het voorkomen van niet naleving levert altijd nog het beste resultaat op voor zowel cliënt als gemeente. Toch mag repressie niet naar de achtergrond worden verdrongen. Een juiste balans tussen preventie en repressie geeft uiteindelijk het beste handhavingsresultaat.

Pagina 4

De plaats van handhaving binnen de Wwb Een uitkering is bedoeld als een tijdelijke ondersteuning voor degenen die zonder werk en inkomen zitten, om hen in staat te stellen (weer) aan het werk te komen. Om cliënten te stimuleren werk te zoeken, zijn aan een uitkering arbeids- en re-integratieverplichtingen verbonden. Zij dragen zelf zorg voor de naleving daarvan. De gemeente helpt cliënten om de verplichtingen na te leven, onder meer door de rechtmatigheid van de uitkeringsverstrekking vast te stellen en de naleving van die verplichtingen te controleren. Handhaving van de plichten die zijn verbonden aan een uitkering is daarmee een vanzelfsprekend onderdeel van de dienstverlening aan cliënten. Bijstand is een sociaal grondrecht dat in de Grondwet is opgenomen en verder uitgewerkt in de Wet werk en bijstand (Wwb). Wie niet genoeg inkomen heeft om in het eigen levensonderhoud te voorzien, krijgt van de gemeente tijdelijk een uitkering. Het principe van de bijstandsverlening is dat werk boven uitkering gaat. Werk is immers de beste vorm van inkomensvoorziening. De bijstandsverlening door een gemeente is dus vooral gericht op het vinden van werk. De cliënt is daarvoor zelf verantwoordelijk. De gemeente helpt cliënten met een re-integratie- of participatieaanbod. Daar staan wel arbeidsverplichtingen tegenover: cliënten zijn verplicht mee te werken aan hun re-integratie en desgevraagd een tegenprestatie te leveren. Ook moeten ze zich houden aan de algemene omgangsvormen. De gemeente ondersteunt cliënten bij het naleven van die verplichtingen. Dat is niet vrijblijvend: verwijtbaar niet-naleven van de arbeids- en re-integratieverplichtingen moet worden bestraft met een maatregel. De dienstverlening van gemeenten is erop gericht om cliënten te begeleiden naar werk. Cliënten krijgen onder voorwaarden een re-integratie- of participatieaanbod (scholing, gesubsidieerd werk, tijdelijk of deeltijdwerk of sociale activering) naast de uitkering. Cliënten zijn verplicht om te solliciteren naar alle soorten van normaal werk. Ze kunnen geen eisen stellen aan salarisniveau, opleidingsniveau of vereiste ervaring. En ze moeten ook tijdelijk werk, deeltijdwerk en flexibel werk via een uitzendbureau aanvaarden. Als cliënten hun (re-integratie)verplichtingen en afspraken nakomen, levert dat hen winst op in de vorm van werk, participatie in de samenleving of bijvoorbeeld (bij- en om)scholing of training. Ook belonen gemeenten goed nalevingsgedrag door minder vaak informatie op te vragen. Maar gemeenten moeten het schenden van afspraken en niet-nakomen van verplichtingen blijven voorkomen. Dit kan door heldere voorlichting over rechten en plichten, optimale dienstverlening waarin de gemeente afspraken binnen de gestelde termijnen nakomt en (de perceptie van) een hoge pakkans bij misbruik en daadwerkelijk sanctioneren. Het uiteindelijke doel van handhaven is het bevorderen van de participatie van cliënten in de samenleving, vooral door re-integratie op de arbeidsmarkt. Ze worden geacht zelfredzaam te zijn en verantwoordelijkheid te nemen voor de naleving van de (arbeids)verplichtingen en het vinden

Pagina 5

van werk. Door uitkeringen en re-integratiemiddelen effectief in te zetten kan de gemeente daarbij helpen. Handhaving is nodig om de vertrouwensrelatie met de cliënt te versterken, de solidariteit voor het sociaal stelsel te behouden en de uitkeringsgelden te beheersen. Het budget voor de Wwb is publiek geld dat verantwoord besteed moet worden. Het voorkomen en beperken van misbruik en oneigenlijk gebruik is daarom erg belangrijk. Handhaving bespaart de gemeente geld, doordat misbruik en oneigenlijk gebruik van uitkeringen wordt voorkomen. De Fraudewet verplicht de gemeente om de uitkering die als gevolg van schending van de inlichtingenplicht te veel of ten onrechte is betaald, volledig terug te betalen. Vroegtijdige detectie beperkt ook de kosten van controle, opsporing en terugvordering. Om misbruik terug te dringen zijn de Wwb en de Wet Suwi al aangescherpt. Meer veranderingen zijn op komst.

Pagina 6

Kaders en koers Wettelijke basis

De gemeenteraad is verplicht om in het kader van het financiële beheer bij verordening regels te stellen voor de bestrijding van het ten onrechte ontvangen van door de gemeente verleende inkomensvoorzieningen, alsmede van misbruik en oneigenlijk gebruik van de aan deze inkomensvoorzieningen gerelateerde wetten. Dat is onder andere in de Wwb maar ook in de andere inkomensvoorzieningen opgenomen. De gemeenteraad heeft het stellen van deze regels opgedragen aan het college. De regels ten aanzien van preventie en repressie van misbruik van genoemde wetten worden opgenomen in dit handhavingsplan dat aan het college wordt voorgelegd om vast te stellen. Onder repressie valt ook het verlagen van de uitkering (artikel 18) indien verplichtingen niet zijn nagekomen. De gevallen en de mate waarin de uitkering wordt verlaagd zijn vastgelegd in de afstemmingsverordening. De bevoegdheid om onderzoek in te stellen naar de juistheid en volledigheid van de verstrekte gegevens en zonodig naar andere gegevens die noodzakelijk zijn voor de verlening dan wel de voortzetting van bijstand is o.a. vastgelegd in artikel 53a, lid 2 Wwb. Verder is in artikel 17, lid 2 Wwb de verplichting opgenomen om aan het college de medewerking te verlenen die redelijkerwijs nodig is voor de uitvoering van de wet. Welke koers? De regering kiest met Fraudewet duidelijk voor een harde lijn. Naast terugvordering van de ten onrechte ontvangen uitkering wordt een boete opgelegd ter hoogte van het schadebedrag. Dit betekent een beperking van de gemeentelijke beleidsvrijheid bij het bepalen van maatregelen. Fraudeschulden -hoe hoog ook- zullen tot de laatste cent terugbetaald moeten worden. Verdere speerpunten zijn onder andere de ontwikkeling van informatiegestuurd handhaven, de harmonisatie van het sanctiebeleid binnen de SZ wetgeving, de ontwikkeling van risicoprofielen en de inzet van doelgroepgerichte nalevingscommunicatie. Regionale koers (missie en visie) Iedereen doet mee en niemand ontvangt ten onrechte uitkering. Dat is het ultieme resultaat voor handhaving. Zo weinig mogelijk mensen in de bijstand en een hoge nalevingsbereidheid houdt het sociale zekerheidsstelsel rechtvaardig en betaalbaar. Elke burger profiteert daarvan mee. Daarom is het niet alleen het belang van de gemeente, maar van alle burgers.

Pagina 7

Hoe wordt deze missie gerealiseerd? Door handhaving goed te borgen in alle procesonderdelen van poort tot uitgang. Door pragmatisch te werk te gaan volgens de elementen van (hoogwaardig) handhaven. Door een creatieve, efficiënte en effectieve inzet van middelen, door gebruik te maken van alle informatie waarover je beschikt of kunt beschikken en door last but not least de inzet van goed gemotiveerde competente medewerkers. Dit wordt alleen bereikt als er een goed beeld is van het uitkeringsbestand en de risico’s die daarmee gepaard gaan en daardoor de juiste prioriteiten gelegd kunnen worden. De basis hiervoor is een gedegen bestands- en risicoanalyse. Burgers moeten worden aangemoedigd om zelf bij te dragen aan een hogere nalevingsbereidheid. Niet naleven moet spontaan door de burger die het constateert of vermoedt worden gemeld. Hoe dat moet en waar de melding kan worden gedaan moet eenvoudig en duidelijk zijn. Het activeren van de burger om vermoedens van misbruik te melden maakt onderdeel uit van de communicatie. Het belangrijkste speerpunt blijft preventie, het voorkomen van fraude en voorkomen van niet nakoming van verplichtingen om de schadelast bij zowel de cliënt als de gemeente zoveel mogelijk te beperken. Daarnaast blijft het uitgangspunt dat fraude niet mag lonen overeind. Indien fraude niet kan worden voorkomen is vroegtijdig opsporen, een strakke aanpak en maatwerk het devies.

Pagina 8

Handhaving en ambities    

Informeren op maat Dienstverlening op maat Controle op maat Sanctioneren op maat

1. Structurele inzet van nalevingscommunicatie/ informeren op maat ; Met het juiste gebruik van communicatiemiddelen kan de naleving van regels worden bevorderd. Op de eerste plaats is het belangrijk cliënten goed te informeren over rechten en plichten om onbewuste overtreding van regels te voorkomen. Daarnaast is het van belang om cliënten maar ook de overige burgers te informeren over handhavingsacties en de behaalde resultaten. Hier gaat een preventieve en corrigerende werking vanuit. Bovendien is zichtbare handhaving van belang voor het maatschappelijk draagvlak voor de uitvoering van de verschillende inkomensvoorzieningen. Burgers kunnen op twee manieren een bijdrage leveren:  degene die de regels overtreedt erop aanspreken. Daarvoor moet de burger niet alleen op de hoogte zijn met de regels maar ook met de situatie van de betrokkene. Daarnaast moet het belang worden ingezien van het bestrijden van misbruik.  vermoedens van misbruik melden. Om dit te stimuleren moet het melden eenvoudig zijn. Acties: Minimaal twee keer per jaar wordt een extern gerichte actie op het gebied van ‘nalevingscommunicatie’ gerealiseerd. Denk hierbij aan een stuk in een nieuwsbrief, weekblad De Trompetter, internet etc. 2. Dienstverlening op maat/kwaliteit Net als bij alle andere processen en producten bij het team WIZ moet ook bij handhaving aan kwaliteitseisen worden voldaan. Dit geldt temeer omdat het nagenoeg altijd om belastende besluiten voor de cliënt gaat. Hier is de nodige zorgvuldigheid op zijn plaats. Belangrijk voor de basis kwaliteitsborging is dat nieuwe consulenten een inwerkprogramma doorlopen om kennis en vaardigheden op het gewenste niveau te brengen. Daarnaast is het uitermate belangrijk de kennis en vaardigheden op peil te houden door periodieke bijscholing. Momenteel wordt de kwaliteit van controles en onderzoeken geborgd door (één op één) toetsing van de rapportages door de kwaliteitsmedewerker binnen team WIZ.

Pagina 9

3. Poortwachtersfunctie en preventie De poortwachtersfunctie bij het Werkplein is een onmisbaar handhavingsonderdeel. Voorkomen moet worden dat mensen die zich bij het Werkplein in Roermond melden voor werk ten onrechte in de bijstand stromen. Het blijft van belang om voortdurend in de poortwachtersfunctie te investeren. De fraudealertheid van de medewerkers is hierbij een structureel aandachtspunt. Naast re-integratie en participatie is handhaving een onmisbaar onderdeel bij de uitvoering van de Wwb. Beiden zijn elkaar aanvullende instrumenten die worden ingezet om ervoor te zorgen dat bijstandontvangers zo snel mogelijk weer zelf in hun onderhoud gaan voorzien, door aanvaarding van werk of indien dat niet mogelijk is een stap(je) maken op de participatieladder. Actie: Bij twijfels tijdens de intake zal bij de afhandeling van de aanvraag de SR ingeschakeld worden. 4. Verhoogde inzet op (risicogestuurde) controle en opsporing/controle op maat De verwachting is dat door de landelijke en lokale ontwikkelingen het face to face cliëntencontact zal afnemen waardoor het aantal interne handhavingssignalen minder zal worden. Dat maakt het noodzakelijk om nog meer te investeren in controle en opsporing. Aan de poort is de controle voldoende geborgd, maar ook nadat de uitkering is toegekend is controle noodzakelijk. Enerzijds om de controlebeleving hoog te houden en anderzijds om daadwerkelijke overtredingen op te sporen. Het is belangrijk om steekproefsgewijze controles (a-select) en/of themaonderzoeken uit te voeren. Hierbij maakt elke cliënt evenveel kans om gecontroleerd te worden. Dit instrument heeft een gunstige invloed op de nalevingsbereidheid. Steekproefsgewijze controles geven tevens een goed beeld van de kwaliteit van de gebruikte profielen voor risico-gestuurd handhaven. Vooralsnog wordt een aantal van 10 per kwartaal voldoende geacht. Als de uitkomsten van de controles daartoe aanleiding geven wordt dit aantal verhoogd. De Sociale Recherche zal jaarlijks een plan van aanpak indienen met voorstellen voor het instellen van themaonderzoeken. Acties: 10 steekproefsgewijze controles per kwartaal door huisbezoeken. Jaarlijks plan van aanpak SR met voorstel voor themaonderzoeken.

5. Actualiseren risicoprofielen/controle op maat De ontwikkelde en gebruikte risicoprofielen hebben een beperkte houdbaarheidsdatum. De ontwikkelingen op het werkgebied van handhaving staan niet stil. Dat geldt zowel voor de mogelijkheden om te proberen de regels te omzeilen als voor de mogelijkheden om misbruik op te sporen. Een voorbeeld daarvan is het gebruik van internet. De komende periode wordt ingezet

Pagina 10

om de risicoprofielen te actualiseren en waar nodig aan te vullen (zie ook de toelichting over specialistische software op dit terrein zoals DPS in bijlage B). Acties: Jaarlijkse actualisering van het controleplan risicoprofielen vanaf 2014. 6. Verbetering prioritering Elke controle geeft resultaat ook als is aangetoond dat de uitkering rechtmatig wordt verstrekt. Een efficiënte en effectieve inzet van de handhavingscapaciteit vereist echter dat de intensieve fraudeonderzoeken zich concentreren op het opsporen van fraude. Het verhogen van de fraudescore moet worden bereikt door nog beter te prioriteren en gebruikmaking van verbeterde geactualiseerde risicoprofielen. Daarnaast zal er onderzocht moeten worden of de methodiek van de onderzoeken nog verbeterd kan worden en zal er moeten worden geïnvesteerd in de deskundigheid van de sociaal rechercheurs. De eisen die aan de fraudeonderzoeken worden gesteld zijn de laatste jaren door nieuwe jurisprudentie enorm aangescherpt. Ook de bezwaarschriftencommissie heeft haar normen voor deze zaken behoorlijk opgeschroefd. Het succesvol opsporen en aantonen van fraude vereist een gedegen kennis van de regels rondom bewijsvoering en grote zorgvuldigheid bij de te volgen procedures. Acties: Onderzoek naar en vervolgens invoering van verbeterde prioritering. Voortdurende aandacht en investering in de deskundigheid van de sociaal rechercheurs en de andere medewerkers die met handhaving te maken hebben. 7. Repressie Alleen inzetten op preventie is onvoldoende. Zelfs met een perfecte preventieve aanpak zal de naleving nooit 100% worden. Zonder repressie is handhaving dus niet compleet. Bovendien gaat ook van repressie in de vorm van controlebeleving, pakkans en sanctionering een preventieve werking uit. Actie: Controle, opsporing en sanctionering worden de komende jaren een belangrijk speerpunt van handhaving. 8. Interne en externe handhavingssignalen De interne en externe handhavingssignalen zijn onmisbaar bij de bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik van uitkeringen. Nadeel is dat deze passieve manier van controleren er soms toe leidt dat fraude pas ontdekt wordt als het misbruik al een tijd loopt. De schadelast voor cliënt en gemeente kan hoog oplopen. De cliënt die ten onrechte bijstand heeft ontvangen zit gedurende lange tijd aan terugbetalingsverplichtingen vast, terwijl de gemeente deze vaak hoge vorderingen maar moet zien binnen te krijgen.

Pagina 11

Organisatie De manier waarop handhaving is georganiseerd is van belang voor het realiseren van alle ambities. Handhaving is een taak die integraal in alle functies moet zijn geborgd. Elke medewerker moet alert zijn op fraude of een andere overtreding van regels en dit melden bij de sociale recherche. Vooral de medewerkers op het Werkplein en de overige locaties die regelmatig cliëntencontact hebben zijn een belangrijke bron voor handhavingssignalen. Dat geeft aan dat handhaving een gemeenschappelijke taak is. 

Medewerkers De medewerker is de spil van alle handhavingsacties. Daar komen alle handhavingssignalen samen, worden verrijkt met alle relevante beschikbare informatie en vervolgens na beoordeling en prioritering afgehandeld. De sociaal rechercheur heeft in Roerdalen de rol van boetefunctionaris en ondersteunt de medewerker bij moeilijke gevallen en fraudeonderzoeken. De sociale recherche is een samenwerkingsverband van 4 Midden-Limburgse gemeenten die opsporingszaken (strafrechtelijk) en andere handhavingsacties verrichten. Er is voor gekozen om de SR meer voor bestuursrechtelijke dan voor strafrechtelijke onderzoeken in te zetten. Het bestuursrechtelijke traject levert sneller en meer resultaat op met minder inspanning. De sociale recherche onderhoudt de contacten met de consulenten en werkcoaches op het Werkplein en om de fraudealertheid op peil te houden en de melding van handhavingssignalen te stimuleren.



Werkplein Op het Werkplein zijn de werkconsulenten werkzaam. Deze hebben door hun contact met de cliënt een belangrijke signalerende rol (fraudealertheid, schuldenproblematiek, signalering van andere problematiek) en zullen afhankelijk van het signaal moeten melden of verwijzen.

Ketenpartners Het gaat te ver om alle externe partners op het gebied van handhaving uitgebreid de revue te laten passeren, de belangrijkste volgen hieronder:  UWV Werkbedrijf Het Werkplein is een samenwerking tussen het UWV Werkbedrijf en de gemeenten in de arbeidsmarktregio Midden Limburg. Hierbij is in eerste instantie voornamelijk samenwerking

Pagina 12

gezocht op het gebied van re-integratie. De bereidheid tot samenwerking op het gebied van signalering van verzuim en fraude, deskundigheidsbevordering, procedure en kennisuitwisseling is zeker aanwezig. Het feit dat het daarbij gaat om een landelijk en een gemeentelijk aangestuurde organisatie maakt het er echter niet makkelijker op.  Regionaal Coördinatiepunt Fraudebestrijding Zuid Oost Nederland (RCF) Uit het handhavingsprogramma 2011-2014 van SZW blijkt dat de ondersteunende rol van de RCF’s voor de komende vier jaar wordt uitgebreid.  Sociale inlichtingen- en opsporingsdienst (SIOD) De SIOD (directie van Ministerie SZW) bestrijdt fraude en georganiseerde criminaliteit binnen de keten van werk en inkomen en vormt het strafrechtelijke sluitstuk binnen deze keten. Het SIOD is tevens gespecialiseerd in risico- en bestandsanalyses.  Inlichtingenbureau (IB) Het IB koppelt cliëntgegevens van sociale diensten aan gegevens van andere instanties waaronder UWV, belastingdienst, justitie en RDW. De gemeente ontvangt de hits, samenloopsignalen genoemd, indien de cliënt bijvoorbeeld een te hoog vermogen heeft, in detentie zit of recht op studiefinanciering heeft. Deze signalen worden door team WIZ uitgefilterd en verwerkt.

Handhavingsinstrumenten (controle)middelen Handhavingsinstrumenten kunnen worden ingezet bij het voorkomen en bestrijden van fraude en andere regelovertreding. Deze instrumenten kunnen variëren van het verstrekken van voorlichtingsmateriaal tot de inzet van onderzoeksmiddelen. In bijlage B is een overzicht opgenomen van de handhavingsinstrumenten.

Kosten en baten De kosten van handhaving bestaan uit de personeelskosten van team sociale zaken en de bijdrage aan de Sociale Recherche Midden Limburg. In 2012 werd aan deze posten in totaal € 37.400,uitgegeven. De resultaten van handhaving zijn echter zodanig dat de uitgaven alleszins verantwoord zijn. In de eerste drie kwartalen van 2013 werden volgens informatie van de Sociale Recherche bij meerdere aanvragen door preventieve controles voorkomen dat een bijstandsuitkering is toegekend.

Pagina 13

De fictieve besparingen bestaan uit de niet toegekende en beëindigde uitkeringen als gevolg van fraudeonderzoeken. In Roerdalen wordt uitgegaan van het bedrag van de gemiddelde Wwb jaaruitkering per beëindigde of niet toegekende uitkering. De gemiddelde kosten per uitkering per jaar bedragen € 15.000,-. Naast de fictieve besparingen in verband met beëindigde en niet toegekende uitkeringen zijn er ook nog besparingen in verband met uitkeringen die als gevolg van een fraudeonderzoek naar beneden werden bijgesteld bijvoorbeeld omdat alsnog met verzwegen inkomsten of met samenwoning met een verzwegen partner rekening kan worden gehouden. Deze resultaten zijn tot op heden nog niet als handhavingsresultaat meegerekend, omdat er nog gezocht wordt naar een goede modus om dit te waarderen. Het bedrag aan ten onrechte verstrekte uitkering wordt volledig teruggevorderd.

Pagina 14

OVERZICHT ACTIES 1. Minimaal twee keer per jaar wordt een extern gerichte actie op het gebied van ‘nalevingscommunicatie’ gerealiseerd. Denk hierbij aan een stuk in een nieuwsbrief, weekblad De Trompetter, internet etc. (team WIZ ism communicatie en MOV begin en medio 2014). 2. Bij twijfels tijdens de intake zal bij de afhandeling van de aanvraag de SR ingeschakeld worden (team WIZ). 3.

10 steekproefsgewijze controles per kwartaal door huisbezoeken (team WIZ, ieder kwartaal). Jaarlijks plan van aanpak SR met voorstel voor themaonderzoeken (SR december 2013).

4.

Jaarlijkse actualisering van het controleplan risicoprofielen vanaf 2014 (WIZ/SR/MOV 1e helft van 2014).

5. Onderzoek naar en vervolgens invoering van verbeterde prioritering. Actualisering risicoprofielen. Voortdurende aandacht en investering in de deskundigheid van de sociaal rechercheurs en de andere medewerkers die met handhaving te maken hebben (teamcoördinator WIZ/Juridisch kwaliteitsmedewerker/MOV). 6. Controle, opsporing en sanctionering worden de komende jaren een belangrijk speerpunt van handhaving (WIZ/SR).

Pagina 15

Bijlage A Factoren die fraude in de hand werken De volgende factoren kunnen bijdragen aan het ontstaan van fraude: Fraudemotieven van cliënten > Cliënten vinden fraude acceptabel: "Iedereen doet het. Kijk maar naar banken, bedrijven en de overheid zelf. Dus waarom ik niet?" (normvervaging). > Cliënten maken een kosten-batenafweging. Fraude levert veel op tegen relatief lage kosten (boetes en terugvordering). > Cliënten schatten de pakkans laag in. Ze kennen weinig mensen in hun omgeving die betrapt en bestraft zijn voor uitkeringsfraude. > Cliënten hebben geldnood en schulden en fraude levert direct geld op.

Pagina 16

Bijlage B Handhavingsinstrumenten  De medewerker De medewerker van team WIZ (werk- en inkomensconsulenten) is het belangrijkste instrument dat in het kader van handhaving kan worden ingezet. Deze moet handhavingsbewust en fraudealert zijn. Kennis van regelgeving en cliënt is van groot belang. Om de handhavingstaak goed te kunnen verrichten moet de medewerker beschikken over de juiste kennis en vaardigheden. Normaal gesproken zijn de bevoegdheden die ontleend kunnen worden aan de Wwb en andere wetten voldoende om onderzoek te kunnen instellen en bewijsmateriaal te verzamelen. In enkele gevallen kunnen de extra bevoegdheden die de toezichthouder op grond van de Algemene wet bestuursrecht heeft van doorslaggevende betekenis zijn.  Suwinet-inkijk Via Suwinet-Inkijk worden relevante gegevens over cliënten geraadpleegd. Het bevat onder andere gegevens van CWI, GSD’s, UWV, GBA, KvK en RDW. Medewerkers krijgen alleen toegang tot Suwinet-Inkijk na ondertekening van een zorgvuldigheidsverklaring. 

Een diagnose-, plan- en sturingsinstrument waarbij kansen en risico’s van een cliënt in beeld worden gebracht. Onderzocht zal worden welke applicatie hiervoor het meeste geschikt is.

 Bestandskoppelingen Met behulp van bestandskoppelingen worden veel samenloopsignalen binnengehaald. Alle hits worden onderzocht door team WIZ. Deze bestandkoppelingen worden voornamelijk door het Inlichtingbureau verricht, maar kunnen ook op verzoek van de gemeente of het RCF plaatsvinden. Het College Bescherming Persoonsgegevens keurt koppelingen regelmatig af, terwijl de rechter deze binnen bepaalde kaders wel toelaatbaar acht.  Risicomodule Zoals in de vorige hoofdstukken als is opgemerkt wordt risicosturing steeds belangrijker bij handhaving. Met behulp van de ontwikkelde risicomodule kunnen door team WIZ selecties uit het uitkeringsbestand worden gemaakt op basis van een of meer risicokenmerken. De geselecteerde cliënten worden aan een nader onderzoek onderworpen.

Pagina 17

 Themacontroles Themacontrole is een vorm van risico- en informatiegestuurd handhaven. Op basis van enkelvoudige of meervoudige risicoprofielen (profielen met meer dan één risicokenmerk) worden cliënten die aan het risicoprofiel voldoen geselecteerd. De geselecteerde cliënten worden vervolgens gecontroleerd. Door in de media aandacht te besteden aan deze controles gaat er een preventieve werking van uit. De themacontroles worden verricht door team WIZ en de SR.  A-selecte controles Team WIZ vindt dat niet alleen het risicobestand moet worden gecontroleerd, maar ook de cliënten waarvan wordt aangenomen dat zij zich keurig aan de regels houden. Dat gebeurt door A-selecte steekproefsgewijze controles. Deze controles, waarbij elke cliënt evenveel kans heeft om te worden gecontroleerd, worden door team WIZ en de SR uitgevoerd. Zij verhogen de controlebeleving bij cliënt en burger en hebben op die manier een preventieve werking. Verder dragen de resultaten van de controles bij aan de beoordeling van de gebruikte risicoprofielen.  Huisbezoek Het huisbezoek kan worden ingezet bij een controle of onderzoek. Bij een huisbezoek gaat het om de bezichtiging van de woning zelf, de verschillende vertrekken, de inboedel en/of andere voorwerpen, met het doel de rechtmatigheid van de uitkering vast te stellen. Het huisbezoek is voor de cliënt het meest belastende middel bij een rechtmatigheidonderzoek. Als er een minder belastend middel (bijvoorbeeld administratief onderzoek, gesprek met cliënt, waarneming, buurtonderzoek), kan worden ingezet om de rechtmatigheid vast te stellen, moet een huisbezoek achterwege blijven. Een huisbezoek kan nooit zonder toestemming van de cliënt plaatsvinden. Het weigeren om mee te werken aan een huisbezoek kan consequenties hebben voor het recht op uitkering. De huisbezoeken worden uitgevoerd door de inkomensconsulent en de SR.  Communicatieplan naleving Met het juiste gebruik van communicatiemiddelen kan het gedrag van cliënten en burgers worden beïnvloed en de naleving van regels worden bevorderd. Op de eerste plaats is het belangrijk cliënten goed te informeren over rechten en plichten om onbewuste overtreding van regels te voorkomen. Daarnaast is het van belang om cliënten maar ook de overige burgers te informeren over handhavingsacties en de behaalde resultaten. Hier gaat een preventieve en corrigerende werking vanuit. Bovendien is zichtbare handhaving van belang voor het maatschappelijk draagvlak voor de uitvoering van de verschillende inkomensvoorzieningen.  Boete en terugvordering Sluitstuk van handhaving is het terugvorderen van eventueel ten onrechte verstrekte bijstand en het opleggen van een boete. Een boete wordt opgelegd als de inlichtingenverplichting niet wordt nagekomen. Ten onrechte verstrekte bijstand wordt volledig teruggevorderd.

Pagina 18