Handboek EHBSO
Opgemaakt door : Cuvelier Claudy.
INHOUD.
VOORWOORD.
1
A.PREVENTIE. A1. Sportmedische begeleiding. A2. Training/wedstrijd. A3. Sportmateriaal.
2
B. EHBSO.
3
C. DE RICE-REGEL.
4
D. LETSELS. D1.Bewusteloosheid D2. Blaren. D3. Bloed. D4. Bloedneus. D5. Botbreuk en ontwrichting. D6. Chronische blessure. D7. Epilepsie. D8. Flauwvallen/duizeligheid. D9. Geslachtsdelen. D10. Hersenschudding. D11. Hyperventilatie. D12. Insectenbeet/wespensteek. D13. Kneuzing/verzwikking. D14. Schaafwond. D15. Snijwond. D16. Spierkrampen. D17. Spierverrekking/spierscheur/peesscheur. D18. Steken in de zij. D19. Tandletsel. D20. Zonneslag D21. EHBO bij hartstilstand. E. BIBLIOGRAFIE.
6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 30
VOORWOORD.
BLESSURES VOORKOMEN. Sporten is gezond,helaas zijn blessures,ondanks alle preventieve maatregelen ,niet uit te sluiten. In deze brochure gaan we wat dieper in op een aantal maatregelen die het blessureleed kunnen verminderen zoals daar zijn :een goede warming up,stretching,cooling down,aangepast en veilig sportmateriaal en sportaccomodatie,en dit onder het motto: "Voorkomen is beter dan genezen". Loop men toch een blessure op dan is een goede Eerste Hulp Bij Sportongevallen belangrijk, daar het erger voorkomt en het herstel versneld.
WAT TE DOEN BIJ BLESSURES ? In deze brochure kan u stapsgewijs ontdekken wat te doen bij letsel:hoe schat ik de situatie in,wat zijn de symptomen,wat doe ik en wat kan beter niet……. BIJ DE MINSTE TWIJFEL : RAADPLEEG HUISARTS OF LAAT PATIENT OVERBRENGEN NAAR EEN ZIEKENHUIS VOOR VERDER ONDERZOEK EN BEHANDELING,EVENTUEEL MET EEN AMBULANCE.
NA DE BLESSURE. Een letsel of ongeval zo snel mogelijk aangeven :zie procedure " ONGEVAL". Daar vindt u de administratieve procedure terug :formulieren,attesten,enz. Respecteer opgelegde rust- en revalidatieschema's.
JEUGDBESTUUR FC PEPINGEN.
1
A. PREVENTIE.
Bij voldoende inzicht in de risicofactoren die aanleiding geven tot blessures,is het mogelijk een aantal maatregelen te nemen die het aantal blessures vermindert en voorkomt. A 1. SPORTMEDISCHE BEGELEIDING.
A1.1 SPORTKEUZE. Jonge sporters zijn extra kwetsbaar daar hun lichaam in volle ontwikkeling is.Er worden bepaalde eisen gesteld aan het lichaam en het is belangrijk te weten wat je lichaam aankan. A1.2 LICHAMELIJKE GESCHIKTHEID. Via je eigen huisarts kunnen er al een aantal belangrijke zaken gebeuren,om na te gaan of je wel geschikt bent voor een welbepaalde sport.Verschillende incidenten tijdens het seizoen 2011 - 2012 hebben de discussie wat betreft de screening opnieuw aangezwengeld. Een basis sportmedisch onderzoek bij de huisarts bestaat uit minimum 3 stappen: 1. EEN ALGEMENE MEDISCHE BEVRAGING. 2. ENKELE EENVOUDIGE METINGEN (HARTSLAG,ADEMHALING,ENZ.). 3. EEN ALGEMEEN LICHAMELIJK ONDERZOEK. A 2. TRAINING/WEDSTRIJD.
A2.1. GEZOND SPORTEN BEGINT BIJ EEN GEZOND GESTEL. Besteed aandacht aan de "onzichtbare training":voeding,rust,voldoende vochtopname bij inspanning en lichaamsverzorging. Zorg ervoor dat de begeleiders (trainers/ ploegafgevaardigde ) op de hoogte zijn van eventuele problemen :het laat toe de gepaste voorzorgsmaatregelen in te bouwen in geval er zich iets voordoet. Bij ziekte ,vraag aan de huisarts of sporten toegestaan is . A 2.2. WARMING UP EN AANGEPASTE TRAINING. Met een degelijke opwarming en een goede afkoeling vermijd je heel wat blessures. De trainers stellen een evenwichtig trainingsprogramma op waarbij rekening gehouden wordt met je leeftijd,trainingsmogelijkheden ,lichamelijke conditie met de basiseigenschappen van uithouding,kracht,lenigheid en snelheid. Hoe beter de trainingsopbouw,hoe beter de conditie. A 2.3. TECHNIEK IS DE BESTE TACTIEK. Hoe beter men een bepaalde techniek onder de knie heeft,hoe veiliger je kan sporten. Bij verkeerde bewegingen komen spieren ,pezen en aanhechtingen onder druk te staan met risico op overbelasting .Veel oefenen is de enige manier om je de techniek eigen te maken. A 2.4. FAIRPLAY. SPELREGELS zijn er om te respecteren,niet naleving ervan en opzettelijke fouten verhogen het risico op blessures.
2
Scheidsrechters leiden het spel en zorgen ervoor dat de regels nageleefd worden. Gebeurt dit niet dan stel je jezelf en anderen bloot aan een verhoogd risico op blessures. Zie in dit kader :FAIRPLAY Charter. Brochure : "Ja,ik ben een sportouder". A 3. SPORTMATERIAAL.
A 3.1. DE JUISTE UITRUSTING. In veel sporten is de schoen het belangrijkste uitrustingsstuk :een goede schoen is een nuttige investering. LET OP :een goede pasvorm (passen mét voetbalkousen). een goede stabiliteit (stevig hielstuk en een voetholteverhoging). goede schokdemping. goede verluchting. Scheenbeschermers zijn schokbrekers,draag ze ook training ,zelfs indien niet verplicht. Onderhoud en controleer regelmatig je uitrusting:versleten spullen verhogen de risico's. Sport-en trainingsmateriaal dient aangepast te zijn aan elke individuele gebruiker. Kledij aangepast aan de weersomstandigheden. A 3.2. VEILIGHEID SPORTACCOMODATIE. Ondanks alle inspanningen van de club kunnen onveilige situaties optreden:signaliseer eventuele gevaarlijke situaties die een verhoogd risico op blessures met zich meebrengen. A 3.3. EHBSO KIT . Er bevindt zich een EHBO koffer op het secretariaat die regelmatig gecontroleerd wordt én aangevuld.Bij grote evenementen is er ook beschikking over speciale unit onder de vorm van een rugzak met specifiek materiaal voor buitensporten. In de kantine is ook materiaal voor koudetherapie ( coldpacks/ijs) voorhanden .
B. EHBSO.
Eerste Hulp verlenen bij een sportongeval of sportletsel is het onmiddellijk zorg toedienen in afwachting van gespecialiseerde hulpverlening. Naargelang de aard van het letsel laat je het slachtoffer naar zijn huisarts gaan of wordt een hulpdienst opgeroepen (112 of 100).Doelmatig optreden beperkt de impact van de blessure, verkort het herstel en helpt schade op lange termijn te beperken. B.1. VEILIGHEID EERST. Zorg steeds voor de veiligheid van jezelf,slachtoffer én omstaanders,zodat er niet meer slachtoffers vallen.Schat in, na constatatie van het ongeval,wat de eventuele gevaren zijn voor de aanwezigen. Hou rekening met het feit dat bij sportongevallen soms afgeweken wordt van de algemene regel om het slachtoffer te verzorgen op de plaats waar hij zich bevindt ( de wedstrijd gaat door ,slachtoffer ligt op het parcours). B.2. CONTROLE VITALE FUNCTIES. Bewustzijn,ademhaling en hartslag zijn parameters die onmiddellijk gecontroleerd worden; indien nodig wordt gepaste hulp uitgevoerd.
3
B.3. OPROEPEN GESPECIALISEERDE HULP. Bij een levensbedreigende situatie moet men zo snel mogelijk overgaan tot oproep van gespecialiseerde hulp via het nummer 112 (of 100). Bij niet levensbedreigende situaties zijn er verschillende mogelijkheden :oproep huisarts, vervoer naar arts of ziekenhuis,eventueel eerste hulp zelf afwerken en dan doorsturen. Bij oproep hulpcentrale 112 of 100 is het belangrijk volgende zaken te vermelden: omstandigheden ongeval /wat de gevaren zijn. juiste locatie. toestand slachtoffer(s) en symptomen/eventueel parameters. Zorg dat deze info op zichtbare plaatsen aanwezig is en hou bij oproep ziekenwagen ,de toegangswegen vrij. B.4. VERDERE BIJSTAND. Verleen ondersteuning en gepaste Eerste Hulp,controleer vitale functies. Sporters hebben de neiging letsels zowel te minimaliseren als te overdrijven. Extra aandacht voor bepaalde weersomstandigheden.
C. DE RICE REGEL.
C.1. WAT IS DE RICE REGEL. Dit is een algemeen aanvaarde standaardprocedure voor de zorgen aan acute letsels aan onderhuidse weefsels (verstuiking,kneuzing,spier-en peesscheuren,verrekking). R: RUST. I: IMMOBILISATIE (onbeweeglijk maken),koudetherapie (ijs). C: COMPRESSIE. E: ELEVATIE:hoogstand getroffen lichaamsdeel. C.2. DOEL RICE REGEL. Verdere beschadiging van de gekwetste weefsels. Reactie lichaam beperken :zwellingen,bloedingen en pijnstillend. Hierdoor wordt revalidatie ingekort. C.3. WERKING RICE REGEL. RUST. Vermijdt belasting. Ondersteun slachtoffer. Immobiliserend verband .
4
LETSEL AFKOELEN. Koel gedurende minimaal 15 minuten de plaats van het letsel door middel van koud water, ijsblokjes of een Coldpack.Leg altijd een bevochtigde doek tussen de huid en ijs :het voorkomt vriesletsels van de huid en het bevordert de koudegeleiding.
COMPRESSIE. Aanleggen drukverband met als doel het getroffen gewricht te ondersteunen en zwelling te beperken;gebruik hiervoor een elastische zwachtel.Controleer of het verband niet te strak zit .Je kan het drukverband mét de coldpack tesamen aanleggen.
ELEVATIE. Elevatie of hoogstand impliceert dat het getroffen lidmaat hoger dan horizontaal,liefst boven harthoogte komt.Hoogstand vermindert de bloedtoevoer naar het letsel en verhoogt de bloedafvoer weg van het letsel, wat de zwelling vermindert.
RAADPLEEG GESPECIALISEERDE HULP ALS: BLIJVENDE PIJN STERK GEZWOLLEN LICHAAMSDEEL MEN IETS HEEFT HOREN KNAPPEN OF KRAKEN VORM/STAND STERK AFWIJKEND IS. STEUNEN OF GEBRUIKEN VAN HET GETROFFEN LICHAAMSDEEL ONMOGELIJK IS NA EHBSO.
5
D.LETSELS.
D..1 NUTTIG OM TE WETEN. Panikeer niet :reageer snel maar beheerst. Werk met propere handen vooraleer een wonde te behandelen EHBSO-kit in orde houden! Laat een speler,indien er geen botbreuken zijn,niet op de grond liggen. Wees voorzichtig met water :niet bij vriestemperaturen ;gebruik in dat geval Coldspray. Vermijdt water en coldspray op open wonden. Bij twijfel patient doorsturen (huisarts,ziekenhuis). Laat een gekwetste NOOIT alleen,zelfs als hij kan stappen.Stuur hem nooit alleen naar kleedkamer of doucheruimte. D.2. LETSEL EN BLESSURES. Bewusteloosheid. Blaren. Bloed. Blaren. Bloedneus. Botbreuk en ontwrichting. Chronische blessure. Epilepsie. Flauwvallen /Duizeligheid. Geslachtsdelen. Hersenschudding. Hyperventilatie; Insectenbeet/Wespensteek. Kneuzing/Verzwikking. Schaafwond. Snijwond. Spierkrampen. Spierverrekking/Spierscheur/Peesscheur. Steken in de zij. Tandletsel. Zonneslag. We proberen steeds te verduidelijken hoe je het letsel kan herkennen (oorzaak en de symptomen),welke de gevaren en risico's voor het slachtoffer zijn en tenslotte welke actie men kan ondernemen en hoe men in de toekomst dit kan vermijden.
6
D 1. BEWUSTELOOSHEID.
WAT IS HET /SYMPTOMEN. Een bewustzijnsstoornis duidt altijd op een gestoorde werking van de hersenen en is een duidelijk signaal dat er iets ernstigs aan de hand is.Een bewustzijnsstoornis kan het gevolg zijn van een val,een botsing ,maar ook een epilepsieaanval of een "hypo" bij sporters met suikerziekte (diabetis). Bewustzijnsstoornissen kunnen in drie stadia ingedeeld worden: 1. Slachtoffer is verward,suf maar vertoont soms ook agressief gedrag.Hij reageert wel op aanspreken en pijnprikkels. (= verminderd bewustzijn). 2. Reageert niet op aanspreken maar wel op pijnprikkels ( = bewusteloos). 3. Reageert niet op aanspreken noch op pijnprikkels en heeft wijde oogpupillen > diepe bewusteloosheid.
EERSTE HULP. Laat het slachtoffer zitten of liggen. Maak knellende kledij los. Praat met het slachtoffer en observeer :de situatie kan snel verergeren. Bij diepe bewusteloosheid:laat door iemand met kennis van EHBO en of reanimatie de pols , ademhaling en bloeddruk controleren en indien nodig reanimatie starten. Leg het slachoffer in stabiele zijligging met de mond schuin naar de grond :voorkom hierdoor verstikking door het inslikken van de tong of braaksel. Voorkom onderkoeling :dek het slachtoffer toe. Deskundige hulp oproepen (zie ALARMEREN).
BELANGRIJK. Bij rochelende,piepende of snurkende ademhaling wordt de ademweg waarschijnlijk belemmerd door braaksel,bloed of tong. Maak de ademweg vrij door : stabiele zijligging. met een gaasje of schone doek mondholte reinigen en tong naar voren trekken.
De stabiele zijligging. 7
D 2. BLAREN
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Door langdurige wrijving of druk op de huid ontstaan met vloeistof gevulde blazen als de bovenste huidlagen van elkaar losscheuren.Vaak zijn slecht passende schoenen en kousen met naden de boosdoeners.
EERSTE HULP. Laat de blaar dicht,ze geneest vanzelf.Dek af met een pleister of een speciale pleister . Hinderlijke blaren doorprikken met een steriele naald na de blaar gewassen te hebben met water en zeep.Prik de blaar aan beide uiteinden aan en duw het vocht van het centrum naar de uiteinden. Ontsmet met een waterige oplossing op basis van chloorhexidine. Sluit af met een pleister. Bij een opengescheurde blaar :wassen met speciale zeep (vb.isobetadine scrub) en achteraf grondig spoelen met water om alle overtollig vuil te verwijderen.Ontsmetten. Eventueel loszittende huid met een schaartje wegknippen en afdekken met een wondpleister of een "tweedehuids" pleister (Compeed Second Skin),deze droogt de huid niet en houdt dankzij beschermende film water en microben tegen. Bij infectie (rood ,warm,zwelling en pijn) contacteer de huisarts.
BELANGRIJK. Laat de voeten langzaam wennen aan nieuw schoeisel,gebruik kousen zonder naden. Onderhoud regelmatig gebruikt schoeisel.
8
D 3. BLOED.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Bloed kan een transportbron zijn voor allerlei infectieziekten ( hepatitis B,HIV). Bij het verzorgen van wonden is er dus een besmettingsgevaar.
EERSTE HULP. Voor of tijdens het sporten wondjes steriel afdekken. Bij bloedende wonden de sporter (tijdelijk) uitsluiten van deelname. Bloedcontact vermijden (= gebruik handschoenen bij verzorging). Handen met desinfecterende zeep reinigen na de verzorging. Gebruikt materiaal weggooien. Geen waterspons gebruiken bij bloedingen (gebruik coldpack). EHBSO-KIT bevat voldoende wondmateriaal. Vervang een met bloed doordrenkt shirt.
9
D 4. BLOEDNEUS
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Bij letsel door val,vuistslag,elleboog,kopstoot of hoog opkomende knie kan een bloedneus ontstaan.Bij ernstig trauma is een breuk van het neusbeen én bloeding in het neustussenschot mogelijk.Bij scheefstand neus is doorverwijzen noodzakelijk.
EERSTE HULP. Laat het slachtoffer rechtop zitten in leeshouding. Knellende kledij losmaken. Neus één keer laten snuiten (verwijderen bloedklonters). Neusvleugels minimaal 10 minuten dichtknijpen met duim en wijsvinger en door de mond ademen. Vermijd plotse en hevige inspanningen. Na één uur neus zachtjes snuiten (verwijderen bloedklonters). Nooit watten of kompressen in de neus duwen. Bij ernstig letsel (scheefstand) ,het niet stelpen van de bloeding, een arts raadplegen.
BELANGRIJK. Bloed kan besmettelijk zijn. Gebruik handschoenen.
10
D 5. BOTBREUK /ONTWRICHTING.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Volgende symptomen wijzen op een breuk of ontwrichting: pijn. zwelling. onmogelijk tot gebruik getroffen lichaamsdeel. soms abnormale stand,abnormale beweeglijkheid of een uitwendige wond waarbij bot zichtbaar is.
EERSTE HULP. ZORG VOOR DESKUNDIG HULP. Getroffen lichaamsdeel onbeweeglijk houden in de stand waarin het zich bevindt. Steun en rust :tracht het getroffen lichaamsdeel te spalken ,fixeren met een verband zonder aan te drukken,een draagdoek bij pols,arm of schouderletsel en een deken of een stevig voorwerp bij been of heupbreuk. Bij een open breuk :tracht de bloeding te stelpen en zo mogelijk af te dekken met een steriele doek.Open botbreuken met snelverband afdekken en vastplakken om verschuiven te voorkomen.
BELANGRIJK. Onderscheid tussen kneuzing ,ontwrichting of breuk is soms moeilijk te maken , raadpleeg steeds een arts.
11
D 6. CHRONISCHE BLESSURE.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Chronische blessures ontstaan in de regel door overbelasting en komen vooral voor bij pezen en gewrichten. Oorzaken zijn: het te snel opvoeren van sportbelasting. voortdurend eenzijdige bewegingen. grote en langdurige belasting. combinatie werk / sport. niet aangepast schoeisel /sportmateriaal. Een acute blessure wordt chronisch als men verder sport.Als gevolg van een chronische blessure is herhaling van een acute blessure groot door spierzwakte of bewegingsbeperking. Chronische blessures zijn te verdelen in vier fasen van ernst: alleen pijn na sportbeoefening. ook pijn bij aanvang sportbeoefening. ook pijn gedurende sportbeoefening. zelfs pijn in rust .
EERSTE HULP. Goede warming up,eventueel stretching. Sporters met klachten ,zoals genoemd in fase 3 en 4,doorverwijzen naar een arts.
12
D 7. EPILEPSIE.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Epilepsie is een chronische aandoening van de hersenen.Een aanval ontstaat door een abnormale prikkeling van een gebied in de hersenen. Epilepsie is te verdelen in twee soorten:de grand mal en de petit mal (abscence). Bij de petit mal kan je als hulpverlener weinig doen;het slachtoffer is kortstondig afwezig (dagdromen). Bij een grand mal kunnen slachtoffers bewusteloos raken en maken zij schokkende bewegingen met armen en benen.Soms komt er bloederig schuim uit de mond (tongbeet) en is er urineverlies.
EERSTE HULP. Zorg dat het slachtoffer zich niet kan verwonden.Leg iets onder het hoofd zodat stoten tegen de grond onmogelijk wordt.Hou het slachtoffer niet in bedwang maar begeleid eventuele bewegingen van armen en benen. Zorg dat luchtwegen vrij blijven. Los knellende kledij. Zorg voor transport naar ziekenhuis.
13
D 8. FLAUWVALLEN/DUIZELIGHEID.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Een flauwte is een kortdurende vermindering van het bewustzijn,doordat de bloedtoevoer naar de hersenen even is afgenomen.Oorzaken hiervan zijn honger, uitputting,bloedarmoede en psychische oorzaken (stress,emotie,schrik). Een flauwte ziet men meestal aankomen:het slachtoffer wordt bleek,gaat zweten en wordt eventueel duizelig.
EERSTE HULP. Bij dreigende flauwte :frisse lucht. Is het slachtoffer flauwgevallen :laat hem rustig liggen,benen in hoogstand. Zorg voor frisse lucht,maak knellende kledij los. Als het slachtoffer bijkomt ,laat hem nog ongeveer 10 minuten liggen. Geef hem daarna wat te drinken. Komt het slachtoffer niet bij na enkele minuten,schakel gespecialiseerde hulp in en behandel het slachtoffer als een bewusteloze (zie "Bewusteloosheid").
14
D 9. GESLACHTSDELEN.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Letsels van de geslachtsdelen zijn zeer pijnlijk,het gaat meestal om een voorbijgaand ongemak al is een letsel van inwendige organen mogelijk. Voor de frequentere ,minder ernstige letsels is het zaak het slachtoffer snel weer op de been te brengen. Symptomen zijn: liggend op de grond met opgetrokken benen,de handen aan de geslachtsdelen. Zeer veel pijn. Bloeding en zwelling zijn mogelijk.
EERSTE HULP. Laat het slachtoffer zich ontspannen om de pijnreflexen te onderbreken,diep en rustig ademhalen. Laat hem de minst pijnlijke houding aannemen. Koel bij zwelling.
BELANGRIJK. Bij blijvende pijn en bloederige urine doorverwijzen naar arts.
15
D 10. HERSENSCHUDDING.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Hersenschudding is het gevolg van een zware klap op het hoofd.Door de klap worden de hersenen in de schedel dooreengeschud.Er treed geen beschadiging op van het hersenweefsel maar verscheidene uren later kan nog steeds een bloeding optreden.
EERSTE HULP. Laat het slachtoffer rustig zitten of liggen tot de duizelingen verdwijnen. Is het slachtoffer bewusteloos >zie EHBSO "BEWUSTELOOSHEID". Zorg dat de luchtwegen vrij zijn,vermijd fel licht. Wedstrijd of training verderzetten absoluut uit den boze.
BELANGRIJK. Het slachtoffer zal een tijd niet kunnen deelnemen aan de training of wedstrijden , de behandelende arts zal deze tijdsspanne bepalen. Soms gaat een hersenschudding gepaard met een hoofdwond:uiteraard dient deze adequaat behandeld te worden.
16
D 11. HYPERVENTILATIE.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Hyperventilatie betekent letterlijk te veel (hyper) ademenen (ventilatie).Men ademt hierbij zoveel koolzuurgas uit dat het gehalte in het bloed sterk daalt. Het kan zich voordoen in aanvallen,veroorzaakt door paniek of spanning. Daarnaast is zuurstoftekort,zware inspanning,koorts pijn of vergiftiging een mogelijke oorzaak. Niet te verwarren met "snel ademen" dat normaal voorkomt bij inspanning. Het gaat gepaard met een benauwd gevoel,hijgende snelle ademhaling,transpiratie en tintelingen in handen en rond de mond en de neus,slap gevoel in de benen , duizeligheid en soms pijn op de borst.
EERSTE HULP. Men moet letterlijk en figuurlijk weer "op adem" komen. Laat patient in papieren of plastic zak langzaam in en uit ademen. Maak met beide handen een schelp voor de neus en mond. Ademen door een kleine opening.
BELANGRIJK. Bij recidiverende aanvallen ,neem contact op met de huisarts.Het is belangrijk te weten of er een onderliggende oorzaak is.
17
D 12. INSECTENBEET/WESPENSTEEK.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Een insectenbeet veroorzaakt meestal lokale zwelling en jeuk,het gevolg van de chemische stof in het speeksel van het insect,die vrijkomt bij het bijten.
EERSTE HULP. Is de angel van het insect nog zichtbaar,probeer die dan tegen de steekrichting in te verwijderen door erover te wrijven (vb. met een bankkaart).Neem de angel niet met de punt vast:je drukt het gifblaasje leeg in de wonde. Koel de insteekplaats af:dit geeft bloedvatvernauwing en beperkt de verspreiding van het gif. Zit een insect in de gehoorgang :druppel lauw water in het oor,het insect komt naar buiten gekropen.
BELANGRIJK. Bij allergische reacties kunnen levensbedreigende situaties ontstaan:vooral bij steken in het oog of de mond.Gepaste actie is dan noodzakelijk.
18
D 13. KNEUZING/VERZWIKKING.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Bij een harde trap kan je een kneuzing oplopen:de kleine bloedvaatjes in de huid raken beschadigt.Daardoor verspreid het bloed zich in de onderhuidse weefsels, meestal in een klein gebied. Daar krijg je een blauwe plek wat pijn en zwelling kan veroorzaken. Gewrichten zijn zo gebouwd dat bepaalde bewegingen mogelijk zijn,als deze mogelijkheden overschreden worden,worden gewrichtsbanden uitgerekt of gescheurd en het gewrichtskapsel beschadigd:dit is een verstuiking. De symptomen zijn identiek aan een kneuzing ,de bewegingsbeperking is groter.
EERSTE HULP. Pas de RICE-REGEL toe. Compressieverband losser maken bij verhogen pijn,tintelingen of verkleuren tenof vingers.Bij kneuzing ribben kunnen ademhalingsproblemen optreden.
BELANGRIJK. Het verschil tussen kneuzing,verstuiking en breuk is soms zeer moeilijk. Bij enige twijfel,raadpleeg huisarts. Voldoende rust is aangewezen,maar wacht niet te lang om opnieuw rustig te bewegen.
19
D 14. SCHAAFWOND.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Een schaafwonde is een letsel van de bovenste huidlaag waarbij kleine zenuwuiteinden beschadigd zijn. Ongeacht de grootte en diepte,bestaat steeds het risico op besmetting. Dus was de handen of draag handschoenen voor de verzorging. Maak korrekt gebruik van ontsmettingsmiddelen en steriel materiaal.
EERSTE HULP. Maak wonden en omgeving schoon:spoel overvloedig om vuil te verwijderen en was daarna de wonde uit met water zeep.Reinigen van binnen naar buiten en spoel daarna zeepresten weg Dep de wonde droog met steriel gaas of een niet-pluizende propere handdoek. Reinigen is het belangrijkste ,daarna kan men ontsmetten met een niet prikkende ontsmettingsstof :laat de ontsmettingsstof drogen (niet blazen!). Dek de wonde af om te voorkomen dat er opnieuw vuil in kan komen;de wonde aan de lucht laten drogen bevordert evenwel de genezing door korstvorming.
BELANGRIJK. Raadpleeg een arts bij :hevige bloeding. glas of steensplinters in de wonde. wonde moeilijk te reinigen. vaccin tetanus niet in orde (meer dan tien jaar geleden).
20
D 15. SNIJWOND.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Bij snijwonden is er doorgaans geen weefsel weggerukt en zijn de randen glad. Dit onderscheidt snijwonden van schaafwonden. Als de wonde niet te diep is ,kan men ze eventueel zelf verzorgen.Bij grote en diepe snijwonden is hechting meestal noodzakelijk en dient men een arts te raadplegen.
EERSTE HULP. Reinig de wonde met stromend water. Ontsmet door wonde en huid rondom te deppen met ontsmettende vloeistof. Haal bij openstaande wonde de wondranden naar elkaar toe door middel van een pleister (vb.Steristrip). Dek wonde af met steriel verband. Diepe wonden :arts raadplegen voor hechting.
BELANGRIJK. Als de wonde gaat opzwellen,rood en pijnlijk wordt is er ontsteking aanwezig;in dit geval een arts raadplegen. Houd bij snijwonden altijd rekening met de tetanusvaccinatie.
21
D 16. SPIERKRAMPEN.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Kramp is een pijnlijke,hevige en onwillekeurige spiersamentrekking. Betast men de spier ,dan is die hard en pijnlijk.Bij voetbal wordt vooral de kuitspier getroffen.Soms kan je de voortekenen herkennen:trillen van de spier. Spierkrampen treden op bij langdurige inspanning maar ook een spierletsel kan aan de basis liggen.
EERSTE HULP. Persoon laten zitten of liggen. De verkramping trachten op te heffen door losjes schudden van de spier. Helpt dit niet (bij kramp in de kuit):-been strekken en tenen optrekken. -even loslaten. -deze handeling zonodig herhalen. Verdwijnt de kramp op deze manier niet dan kan men voorzichtig de kuitspier rekken door de tenen van het slachtoffer richting aangezicht te drukken.
BELANGRIJK. Goede warming up,inclusief rekoefeningen. Voldoende vochtopname bij hoge temperaturen. Trainingsopbouw met voldoende herstelmomenten. Bij regelmatige krampaanvallen arts raadplegen voor advies : soms kunnen eenvoudige hulpmiddelen (vb. verhoogde hak van de voet) ,de belasting van de kuitspier verminderen.
22
D 17. SPIERVERREKKING/SPIERSCHEUR/PEESSCHEUR.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Een spierverrekking is een blessure waarbij de spiervezels uitgerokken worden. Dit gebeurt wanneer de bewegingsmogelijkheden van de spier overschreden worden. Een spierscheur is een gehele of gedeeltelijke onderbreking in de spiervezels. Ze ontstaat bij een bruuske beweging of overbelasting. Een peesscheur is een gedeeltelijke of gehele onderbreking van de structuur waarmee de spier aan de botten gehecht is. Symptomen zijn:-plotse,vlijmscherpe pijn tijdens een inspanning. -gebruik van de spier verhoogt de pijn. -soms een onderbreking of oneffenheid op de plaats van letsel.
EERSTE HULP. Pas de RICE-regel toe. Doorverwijzen voor verdere behandeling (gips,hechting).
BELANGRIJK. Goede warming up en verstandige sporthervatting na letsel zijn belangrijk.
23
D 18. STEKEN IN DE ZIJ.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Na lange inspanning kan de sporter links onder de ribbenboog pijn krijgen (ter hoogte maag/milt) of rechts in de leverstreek. Het vermoeden bestaat dat deze pijn ontstaat door prikkeling van het middenrif, dat gebruikt wordt voor de ademhaling,of door een kramp van een deel van de dikke darm die zich in de bovenbuik bevindt Steken in de zij zijn onprettig maar ongevaarlijk.
EERSTE HULP. Goed ademen en tempo sporten verlagen. Helpt dit niet :stoppen en zich rekken. Eventueel op de rug gaan liggen.
BELANGRIJK. Vermijdt zware maaltijden vlak voor het sporten. Warming up en geleidelijk intensiteit inspanning verhogen.
24
D 19. TANDLETSEL.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Dit zijn vrij veel voorkomende letsels.Tanden komen los,breken af of vallen uit bij een trauma.Bij acute tandletsels kan door snel en juist ingrijpen onherstelbare schade vermeden worden. Bij contactsporten zijn het vooral de middelste bovenste snijtanden die geraakt worden.Een combinatie met verwondingen aan de lippen en mond zijn frequent.
EERSTE HULP. Tandletsels genezen zelden spontaan:de tussenkomst van een tandarts is noodzakelijk.Mits snel ingrijpen kan in de meeste gevallen de tan(en) gered worden. Meestal heeft het slachtoffer één of meerdere tanden die loszitten of uitgevallen zijn in combinatie met gezwollen lippen en bloed in de mond. Stelp bloedingen en beperk zwelling door middel van koudetherapie (water, koudekompres,enz.). Loszittende tanden zo weinig mogelijk bewegen,tanden die er bijna uitvallen zachtjes terugduwen. Zijn er uitgeslagen tanden dan moet men zo snel mogelijk een tandarts raadplegen :hierbij de tanden bewaren in een vochtig milieu (liefst speeksel van het slachtoffer).Dit kan in de wangzplooi van de mond of in een folie.Droogt de tand uit dan is hij onherroepelijk verloren.
BELANGRIJK. Mondbeschermers,ook in het voetbal,garanderen voldoende bescherming.
25
D 20. ZONNESLAG.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Een ernstige ontregeling van de lichaamstemperatuur door extreme warmte en zonlicht in combinatie met onvoldoende vochtopname. Wanneer iemand bij het sporten n volle zon last krijgt van misselijkheid,hoofdpijn en of duizeligheid is er waarschijnlijk sprake van een zonnesteek.Ernstige vormen kennen als symptomen behalve het bovenvermelde :sufheid,(hoge) koorts, snelle en oppervlakkige ademhaling en hartslag.
EERSTE HULP. Breng slachtoffer in de schaduw of koelte om de lichaamstemperatuur te doen dalen (natte handdoeken,ventilator) Breng de vochthuishouding op peil.
BELANGRIJK. Voor jonge kinderen kan ook een milde zonnesteek levensgevaarlijk zijn:altijd een arts raadplegen. Bescherming door middel van een pet,T-shirt en voldoende vochtopname kunnen veel problemen voorkomen.
26
D 21. EHBO BIJ HARTSTILSTAND.
WAT IS HET/SYMPTOMEN. Bij het aantreffen van een bewusteloze persoon, die niet wekbaar is de polsslag controleren. Door de hartstilstand valt de bloedcirculatie stil waardoor alle vitale organen zonder zuurstof komen te zitten. Reanimatie is een combinatie van hartmassage en beademing. De hartmassage zorgt voor bloedcirculatie en de beademing voor de noodzakelijke zuurstoftoediening. Belangrijk hierbij : VRIJE LUCHTWEGEN. In de EHBO passen we steeds dezelfde vier stappen toe: VEILIGHEID PATIENT /HULPVERLENER. BEOORDELING SLACHTOFFER. ALARMEREN HULPDIENSTEN. REANIMATIE STARTEN.
EERSTE HULP. Stap 1: veiligheid voor patient én hulpverlener :bij risicovolle situatie als leek zich onthouden van actie Stap 2: beoordeling patient. Stap 3: alarmeren hulpdiensten (Mug team vragen!) > zie procedure D1 : BEWUSTELOOSHEID". Stap 4:reanimatie starten. Begin met 30 HARTMASSAGES ,gevolgt door 2 BEADEMINGEN. Dit blijven herhalen tot wanneer professionele hulp opdaagt.
HARTMASSAGE.
Ontbloot bovenlijf. Harde ondergrond.
Hiel van de hand in het midden van de borstkas.
27
Plaats hiel andere hand bovenop en haak vinders in elkaar.Geen druk op de ribben ,evenmin bovenbuik of het puntje van het borstbeen.
Schouders loodrecht boven de handen, armen gestrekt. Duw borstkas 4 à 5 cm in,loodrecht naar beneden.
Laat de borstkas terug naar boven komen zodat er bloed terugstroomt naar het hart. Hou handen in contact met de borstkas.
Indrukken en ontspannen moeten even lang duren.Ga door à rato van 100 herhalingen per minuut. Kinderen en baby's vergen een aangepaste techniek:
MOND OP MOND BEADEMING.
Hoofd achterover kantelen en kinlift uitvoeren.Hierdoor opent de luchtweg.
28
Laat de hand op voorhoofd slachtoffer. Knijp met duim en wijsvinger neus dicht. Adem in ,buig voorover ,sluit de mond goed af en blaas gelijkmatig in (1sec.). Kijk of de borstkas van het slachtoffer omhoog komt.
Kinlift aanhouden en kijken of de borstkas zakt bij uitademen.
Komt de borstkas niet omhoog of omlaag kijk of er belemmering is van de luchtweg:tong,speeksel,enz. Verwijder blokkage en geef tweede beademing.
Na twee beademingen opnieuw 30 hartmassages. Wie met een mond op mond beademing moeite heeft, kan gebruik maken een hulpstuk dat in de EHBSO KIT zou moeten aanwezig zijn: een zakmasker.
29
BIBLIOGRAFIE.
Vlaamse Vereniging voor Sportgeneeskunde en Sportwetenschappen vzw. www.vvsport.be. Gezond sporten,een initiatief van de Vlaamse Overheid. www.cjsm.vlaanderen.be/gezondsporten. Eerste Hulp bij Kleine Ongemakken-CM Christelijke Mutualiteiten. www.cm.be. Rode Kruis Vlaanderen. www.rodekruis.be.
30
