Gynaecologie
IUI in de natuurlijke cyclus
Inhoudsopgave Wat is intra-uteriene inseminatie?�����������������������������������������5 Voor wie is IUI?�������������������������������������������������������������������������6 Timing�����������������������������������������������������������������������������������������6 Sperma����������������������������������������������������������������������������������������7 Aandachtspunten����������������������������������������������������������������������7 Hoe verloopt de inseminatie?������������������������������������������������8 Na de inseminatie���������������������������������������������������������������������9 Kans op zwangerschap�������������������������������������������������������������9 Aantal behandelingen���������������������������������������������������������������9 Bijwerkingen en complicaties���������������������������������������������� 10
3
4
Wat is intra-uteriene inseminatie? Intra-uteriene inseminatie (IUI) is het direct inbrengen (insemineren) van opgewerkte zaadcellen in de baarmoeder (intra-uterien). In een normale situatie komt na een zaadlozing in de vagina het sperma met de zaadcellen in de buurt van de baarmoedermond. Via het slijm van de baarmoedermond komen de zaadcellen via de baarmoederholte in de eileiders, waar de bevruchting van een eicel kan plaatsvinden.
figuur 1 Zaadcellen (1) via de vagina (2), baarmoedermond (3) en baarmoederholte (4) komen in de eileider (5) terecht en kunnen daar de eicel (6), die is vrijgekomen uit de eierstok (7), bevruchten.
Bij IUI worden de beste zaadcellen geselecteerd en rechtstreeks in de baarmoederholte gebracht. De zaadcellen zijn dan dichterbij de plaats van bevruchting. Een goede timing van de IUI is van belang, omdat de kans op een zwangerschap het hoogst is als IUI wordt uitgevoerd omstreeks de dag van de eisprong.
5
Voor wie is IUI? U kunt voor IUI in de natuurlijke cyclus in aanmerking komen in de volgende situaties: • Als de kwaliteit van het zaad is minder dan normaal • Als het aantal zaadcellen minder zijn dan normaal
Timing Om de kans op bevruchting zo groot mogelijk te maken, moet de inseminatie plaatsvinden in de vruchtbare periode, dichtbij het moment van de eisprong. Dit wordt timing genoemd. Om dit moment vast te stellen, zijn er verschillende methoden, die soms in combinatie worden gebruikt. • Urinetesten Ongeveer 24 tot 30 uur voor de eisprong maakt een kleine klier onder de hersenen (de hypofyse), gedurende een korte periode het luteïniserend hormoon (LH) aan. Dit hormoon komt ook terecht in de urine. De urinetest op LH kunt u zelf uitvoeren. Er zijn verschillende merken ovulatietesten op de markt. Ze zijn verschillend van prijs en de zorgverzekeraar vergoedt ze helaas niet. Wij raden u aan om u bij de apotheek of drogist te oriënteren op de kosten en het gebruiksgemak van de ovulatietesten. Bestellen via internet is ook mogelijk en wellicht zelfs goedkoper. Bij elke test zit een gebruiksaanwijzing die u nauwkeurig moet opvolgen. Wanneer de test positief is, kan 20 tot 30 uur later de inseminatie plaatsvinden.
6
• Echoscopie Inwendige echoscopie maakt het mogelijk om het aantal en de groei van de eiblaasjes te beoordelen. Zo kan het tijdstip van de eisprong worden geschat. Echoscopie kan gecombineerd worden met bloedonderzoek. Soms zijn hierbij meerdere controles per week nodig.
Sperma Sperma bestaat voor het grootste gedeelte uit vloeistof, waarin zich de zaadcellen bevinden. Voor de inseminatie zijn alleen de zaadcellen nodig. Deze worden gescheiden van de vloeistof. Hierbij vermindert het aantal, maar blijven de beste zaadcellen over. Deze bewerking duurt ongeveer één uur. IUI is alleen zinvol als er na bewerking meer dan 0.8 miljoen beweeglijke zaadcellen zijn overgebleven. Op de dag van de IUI moet de man thuis door masturbatie sperma opwekken.
Aandachtspunten • Ziekten (met name koorts) of medicijngebruik kunnen de spermakwaliteit nadelig beïnvloeden. Wij adviseren u daarom contact met ons op te nemen bij koorts (een temperatuur van meer dan 38 graden Celsius) of het starten van nieuwe medicatie. • Veel mannen vragen zich af hoe lang ze van tevoren onthouding moeten hebben. Het is absoluut niet waar dat de kwaliteit van het sperma door lange onthouding verbetert. Wij adviseren twee tot drie dagen onthouding. Korter of langer kan de spermakwaliteit zelfs verslechteren. 7
Hoe verloopt de inseminatie? Voorafgaand aan de inseminatie wordt het sperma in het laboratorium bewerkt. De bewegende zaadcellen worden hierbij gescheiden van de niet-bewegende zaadcellen en de spermavloeistof. De bewegende zaadcellen worden overgebracht in een kleine hoeveelheid kweekvloeistof. De inseminatie vindt plaats in de polikliniek. De fertiliteitsverpleegkundige of de gynaecoloog brengt een speculum (spreider) in om de baarmoedermond te zien. Vervolgens wordt een dun slangetje door de baarmoedermond in de baarmoederholte geschoven, waardoor het bewerkte sperma wordt ingebracht (figuur 3). Meestal heeft u hierbij geen pijn, al kan er heel soms een licht krampend gevoel in de onderbuik ontstaan. Na de behandeling blijft u een kwartiertje liggen en vervolgens kunt u weer naar huis. U kunt u normale bezigheden vervolgens direct hervatten. figuur 2
1. baarmoeder
2. eierstok en eileider
8
Na de inseminatie Na de IUI zijn er zijn geen bijzondere maatregelen nodig. Wanneer u niet zwanger bent geworden, krijgt u 12 tot 14 dagen na de IUI een menstruatie. Bent u over tijd, dan kunt u ongeveer drie weken na de dag van IUI een zwangerschapstest doen. Als de behandeling niet geslaagd is, kunt u over het algemeen direct met een volgende behandeling beginnen.
Kans op zwangerschap De kans op zwangerschap is per behandeling ongeveer 10 procent. Dit betekent dat meestal meerdere behandelingen nodig zullen zijn. Het niet slagen van de behandeling kan vragen oproepen. Ook het telkens verwerken van de teleurstelling kan moeilijk zijn. Mocht u behoefte hebben aan een gesprek of aan extra ondersteuning, dan is dit vanzelfsprekend mogelijk.
Aantal behandelingen Over het algemeen worden in het geval van verminderde spermakwaliteit zes inseminatiebehandelingen gedaan. In individuele gevallen kan van deze aantallen worden afgeweken. Uw fertiliteitsverpleegkundige of behandelend gynaecoloog zal vóór de start van de behandeling het aantal behandelingen met u afspreken. Zonodig wordt dit aantal in de loop van de behandeling aangepast.
9
Bijwerkingen en complicaties • Infectie Bij elke IUI bestaat een zeer kleine kans op infectie. Als u koorts krijgt (38 graden of hoger), buikpijn of afscheiding anders dan normaal, neem dan direct contact met ons op.
10
Uitgave: Patiëntencommunicatie Harderwijk, januari 2013
CAZ GY 155.01.13
Ziekenhuis St Jansdal Wethouder Jansenlaan 90 3844 DG Harderwijk Postbus 138 3840 AC Harderwijk Telefoon (0341) 463911 www.stjansdal.nl
