GROUPE DE TRAVAIL THEMATIQUE «MOBILITE ET ACCESSIBILITE DES PERSONNES ET DES MARCHANDISES»

EUROMÉTROPOLE LILLE – KORTRIJK – TOURNAI EUROMETROPOOL LILLE – KORTRIJK – TOURNAI

GROUPE DE TRAVAIL THEMATIQUE « MOBILITE ET ACCESSIBILITE DES PERSONNES ET DES MARCHANDISES » THEMATISCHE WERKGROEP « MOBILITEIT EN BEREIKBAARHEID VAN PERSONEN EN GOEDEREN »

ELABORATION D'UN DIAGNOSTIC PARTAGE ET IDENTIFICATION DES ENJEUX GEMEENSCHAPPELIJKE DIAGNOSTIEK EN BEPALING VAN DE UITDAGINGEN Rapport phase/fase 2 – Identification des enjeux/Bepaling van de uitdagingen

Septembre/September 2011

0075_100/TA/BV/at

Eurométropole Lille – Kortrijk – Tournai – Elaboration d'un diagnostic partagé et identification des enjeux – Rapport phase 2 : Enjeux

Sept .2011

TABLE DES MATIERES / INHOUDSTAFEL 1.! INTRODUCTION/SYNTHESE DU DIAGNOSTIC / INLEIDING/OVERZICHT VAN DE DIAGNOSE

1!

2.1! ENJEUX A L'ECHELLE DE L'EUROMETROPOLE ELARGIE / UITDAGINGEN OP NIVEAU VAN DE RUIMERE EUROMETROPOOLZONE

2! 2! 3!

2.1.1! Projets structurants pour la mobilité / Structurele projecten met betrekking tot mobiliteit 2.1.2! Enjeux par modes de déplacement / Uitdagingen voor de verschillende verplaatsingsmodi 2.1.3! Enjeux d'intermodalité et de cohérence à l'échelle eurométropolitaine / Intermodale uitdagingen en coherentie op niveau van de Eurometropool

9!

2.2! ENJEUX A L'ECHELLE DE L'EUROMETROPOLE / UITDAGINGEN OP NIVEAU VAN DE EUROMETROPOOL

11!

2.2.1! Enjeux de contournement routier / Problematiek van een omleiding via de weg 2.2.2! Enjeux d'amélioration des liaisons en transports en commun / Problematiek verbeteren openbaarvervoersverbindingen

11! 14!

2.3! ENJEUX SPECIFIQUES AUX ZONES FRONTALIERES / SPECIFIEKE UITDAGINGEN IN HET GRENSGEBIED

21!

2.3.1! Enjeux à l'échelle de la zone urbaine frontalière dense / Uitdagingen op niveau van het verstedelijkt grensgebied 2.3.2! Enjeux dans la vallée de la Lys / Uitdagingen in de vallei van de Leie

21! 26!

2.4! HIERARCHISATION DES ENJEUX / HIERARCHISATIE VAN DE UITDAGINGEN

0075_100-rap-1-bv-ph2_enjeux.doc - 28/09/11

30!

Page II


Sept .2011

LISTE DES FIGURES/ LIJST MET FIGUREN Figure n° / Figuur nr. 2.1

ENJEUX A L'ECHELLE DE L'EUROMETROPOLE ELARGIE / UITDAGINGEN OP NIVEAU VAN DE RUIMERE EUROMETROPOOLZONE

2.1.1

Enjeux à l'échelle de l'Eurométropole élargie / / Uitdagingen op niveau van de ruimere Eurometropoolzone

2.1.2

Pertinence des modes de transport et enjeux d'intermodalité / Rol van de diverse transport modi en uitdqgingen op het van die intermodaliteit

2.2 2.2.1

ENJEUX A L'ECHELLE DE L'EUROMETROPOLE / / UITDAGINGEN OP NIVEAU VAN DE EUROMETROPOOL Contournement de la zone urbanisée dense : quels enjeux du côté Est ? / Omleiding rond de verstdelijkte zone : welke uitdagingen aan de oostkant ? Contournement de la zone urbanisée : quels enjeux du côté Ouest ? / Omleiding rond de verstdelijkte zone : welke uitdagingen aan de westkant ? Enjeux de liaisons entre les principaux pôles urbains / doelstellingen inzake verbindingen tussen de belangrijkste stedelijke centra Enjeux de rabattement sur les axes de transports en commun forts / Aansluitingsmogelijkheden op de voornaamste openbaarvervoersassen

2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3

ENJEUX SPECIFIQUES AUX ZONES FRONTALIERES / SPECIFIEKE UITDAGINGEN VOOR DE GRENSZONES Synthèse des enjeux de transport en commun à l'échelle de la zone urbaine dense / Overzicht van de openbaarvervsuitdagingen op de schaal can het stedelijke gebied Vallée de la Lys : pôles – existants et futurs générateurs de déplacements / De Leievallei : bestaande toekomstige generatoren van verplaastingen Enjeux de desserte en transport en commun dans le secteur de la vallée de la Lys / Uittdagingen op openbaarvervoersvlak binnen de Leize-zone HIERARCHISATION DES ENJEUX / HIËRARCHIE VAN DE UITDAGINGEN Hiérarchisation des enjeux sur le réseau routier / Hiërarchie van de uitdagingen op vlak van het wegennet Hiérarchisation des enjeux sur le réseau de transport collectif eurométropolitain / Hiërarchie van de uitdagingen op het openbaarvervoersnetwerk van de euromtropool Hiérarchisation des enjeux modes actifs et transports urbains / Hiërarchie van de uitdagingen op vlak de zachte verkeersmodi en het stedelijk openbaar vervoer


Page III


Sept .2011

LISTE DES Annexes/ LIJST MET Beijlage Annexe n° / Beijlage nr. 2.1

ENJEUX A L'ECHELLE DE L'EUROMETROPOLE ELARGIE / UITDAGINGEN OP NIVEAU VAN DE RUIMERE EUROMETROPOOLZONE

2.1.1

Projets structurants à l'échelle de l'Eurométropole élargie / / Structurele projecten op niveau van de ruimere Eurometropoolzone

2.2

ENJEUX A L'ECHELLE DE L'EUROMETROPOLE / UITDAGINGEN OP NIVEAU VAN EUROMETROPOOL

2.2.1

Tracé potentiel du contournement Sud-Est de Lille / Mogelijk tracé van de zuidoostelijke omleiding rond Lille

2.2.2

Projets de transports en commun et enjeux à l'échelle des pôles d'échanges/Openbaar vervoersprojecten en uitdagingen op het niveau van de intermodale knooppunten

2.2.3

Corridor Kortrijk – Lille : correspondances avec les axes de transports en commun structurants / As Kortrijk – Lille : aansluitingen op de centrale openbaarvervoersassen

2.2.4

Projection du nombre d'habitants / Voorspelling van het aantal inwoners

2.2.5

Projection d'emploi / Voorspelling Werkgelegenheid

2.3 2.3.1

ENJEUX SEPCIFIQUES AUX ZONES FRONTALIERES / UITDAGINGEN OP NIVEAU VAN DE EUROMETROPOOL Enjeux de desserte routière actuelle et projetée des zones d'activités / / Uitdagingen inzake ontsluiting over de weg van de bestaande en geplande bedrijventerreinen

2.3.2

Enjeux de desserte actuelle et projetée des zones d'activités dans la zone urbaine frontalière / Uitdagingen van de geplande bedrijventerreinen

2.3.3

Enjeux de desserte actuelle et projetée des zones d'activités dans la zone urbaine frontalière / Uitdagingen op het vlak van de bediening openbaar vervoer van de bedrijventerreinen


Page IV


1.

INTRODUCTION/SYNTHESE DU DIAGNOSTIC

1.

La première phase de l'étude a révélé que l'Eurométropole LilleKortrijk-Tournai dispose d'atouts importants dans le domaine de la mobilité (notamment un réseau de transport tous modes très dense), mais qu'elle doit également faire face à plusieurs problématiques. Certaines questions en matière de mobilité renvoient aux caractéristiques de l'Eurométropole : saturation du réseau routier structurant dans la zone dense, phénomène commun à toutes les grandes agglomérations. D'autres sont d'ordre institutionnel, et sont liées à la nature transfrontalière de l'Eurométropole, tels que les effets frontières constatés pour l'offre de transports en commun (différences tarifaires, fréquences moindres,…). Ce second rapport de synthèse présente les enjeux de manière plus détaillée et esquisse des pistes de solutions. Les enjeux graphiques :

sont

hiérarchisés

selon

trois

échelles

géo-

Sept .2011

INLEIDING/OVERZICHT VAN DE DIAGNOSE

De eerste fase van de studie heeft aangetoond dat de Eurometropool Lille – Kortrijk – Tournai belangrijke troeven heeft op het gebied van mobiliteit (in het bijzonder een zeer dicht netwerk van verschillende transportmodi), maar ook voor enkele problemen komt te staan. Enkele mobiliteitsvragen weerspeigelen de karakteristieken van de Eurometropool: een structurele verzadiging van het wegennetwerk in het meest verstedelijkt gebied, een fenomeen dat gemeenschappelijk is met andere grote agglomeraties. Andere vragen zijn van institutionele orde en hebben verband met het grensoverschrijdend karakter van de Eurometropool. Meer in het bijzonder de grenseffecten die merkbaar zijn op gebied van openbaar vervoer (prijsverschillen, lagere frequenties,...). Dit tweede syntheserapport gaat dieper in op deze problematiek en schetst mogelijke oplossingen.

• les enjeux à l'échelle de l'Eurométropole élargie, qui concernent les grands flux de transit, ainsi que la question des marchandises ;

De uitdagingen zijn opgedeeld volgens drie geografische schalen:

• les enjeux à l'échelle de l'Eurométropole, qui comme le montre le diagnostic, concernent avant tout la zone urbaine dense et le triangle Lille – Kortrijk – Tournai ;

• de uitdagingen op het niveau van de ruimere Eurometropoolzone hebben betrekking op de grote transitstromen en de goederenstromen;

• les enjeux à l'échelle des zones frontalières, qui présentent des problématiques particulières et plus locales.

• de uitdagingen op de schaal van de Eurometropool, die zoals in de diagnose aangetoond, vooral betrekking hebben op het verstedelijkt gebied en de driehoek Lille – Kortrijk – Tournai; • de uitdagingen op het niveau van de grensgebieden, waar er specifieke problemen voorkomen, die eerder lokaal zijn.


Page 1


2.1

ENJEUX A L'ECHELLE DE L'EUROMETROPOLE

2.1

Ann. 2.1.1

Projets structurants pour la mobilité

L'identification des enjeux majeurs de mobilité à l'échelle de l'Eurométropole élargie passe par un inventaire préalable des grands projets structurants. Ces grands projets peuvent être différenciés en fonction de leur impact direct potentiel sur la mobilité au sein de l'Eurométropole. Une série de projets structurants sont envisagés aux franges ou en contournement de l'Eurométropole : • la liaison Anvers-Tunnel sous la Manche, via Gand et Dunkerque ; • le contournement fret ferroviaire de Lille, par Arras et Cambrai ; • la ré-ouverture de la liaison ferroviaire Valenciennes-Mons ; • la dénivellation du goulet de Hal. Ces projets représentent une opportunité pour reporter une partie des flux de marchandises qui transitent par l'Eurométropole. Via des plates-formes d'échanges adaptées, ils présentent aussi un intérêt pour les liaisons avec les grands pôles européens.

UITDAGINGEN OP NIVEAU VAN DE RUIMERE EUROMETROPOOLZONE

ELARGIE 2.1.1

Sept .2011

2.1.1

Structurele projecten met betrekking tot mobiliteit

Het bepalen van de grote uitdagingen op vlak van mobiliteit op het niveau van de ruimere Eurometropoolzone gebeurt aan de hand van een inventarisatie van de grote structurele projecten. Deze grote projecten kunnen gedifferentieerd worden op basis van hun potentiele directe impact op de mobiliteit binnen de Eurometropool: Een deel van de projecten zijn gepland aan de rand van of in de omgeving van de Eurometropool: • de verbinding Antwerpen–Kanaaltunnel Dunkerque via het spoor;

via

Gent

en

• de omleiding van het goederenvervoer per spoor rond Lille, langsheen Arras en Cambrai; • de heropening van de spoorwegverbinding ValenciennesMons; • het wegwerken van de flessenhals van Halle (autoweg A8) Deze projecten vormen een opportuniteit om een deel van de goederenstromen die de Eurometropool doorkruisen, te vervoeren . Via aangepaste multimodale knooppunten vormen ze ook een belangrijke verbindingen met de grote Europese centra.

D'autres projets ont un impact plus direct sur l'Eurométropole :

Andere projecten die een directe impact hebben op de Eurometropool zijn:

• le renforcement des liaisons (réflexions de type RER) entre Lille et l'Arc-Sud de l'aire métropolitaine de Lille ;

• de versterking van de verbindingen (type RER) tussen Lille en l!Arc Sud van het verstedelijkt gebied van Lille

• le contournement Sud-Est de Lille ;

• de zuidoostelijke omleiding van Lille (weg)

• le canal Seine-Nord-Europe.

• het kanaal Seine-Nord Europe


Page 2


La réalisation de tous ces projets modifierait sensiblement l'ensemble des déplacements à l'échelle de l'aire eurométropolitaine. Toutefois, à l'exception du canal SeineNord-Europe, aucun autre projet n'est plus avancé que la phase d'avant projet. Les budgets, financements et/ou calendriers de mise en œuvre ne sont pas assurés, et aucune réalisation ne peut donc être considérée comme acquise à ce stade.


Sept .2011

De realisatie van deze projecten zal een aanzienlijke verandering teweegbrengen op de verplaatsingen binnen het gebied van de Eurometropool. Desalniettemin bevindt elk project, met uitzondering van het kanaal Seine-Nord Europe, zich in een voorontwerp fase. De budgetten, de financiering en de tijdstippen van uitvoering zijn niet gegarandeerd, geen enkele realisatie kan op dit punt als een verworvenheid beschouwd worden.

Page 3


2.1.2 Fig. 2.1.1

Enjeux par modes de déplacement

Sept .2011

2.1.2 Uitdagingen Voor De Verschillende Verplaatsingsmodi

A l'échelle de l'Eurométropole élargie, seuls les modes motorisés sont pertinents : réseau routier, réseau ferré et réseau de voies navigables. Ils présentent des enjeux de nature différente.

Op niveau van de ruimere Eurometropoolzone zijn alleen de gemotoriseerde vervoerswijzen relevant: het wegen-, spoorwegen- en waterwegennetwerk. Elk stellen ze specifieke uitdagingen:

Le réseau autoroutier

Autowegennet:

Le réseau autoroutier de l'Eurométropole s'appuie sur trois noeuds principaux, qui correspondent aux trois grands pôles urbains : Lille, Kortrijk et Tournai.

Het autowegennet van de Eurometropool is opgebouwd rond drie belangrijke knooppunten, deze corresponderen met de drie grote stedelijke centra : Lille, Kortrijk en Tournai.

Le nœud autoroutier au Sud de Lille est complétement saturé (A1-A23-A25-27), de même qu'une grande partie de la traversée Nord-Sud de l'agglomération lilloise. Cette saturation impacte les autres nœuds du réseau, avec le report d'une partie des flux sur des infrastructures qui ne sont pas toujours à même de supporter un trafic important (et notamment de poids lourds).

Het knooppunt ten zuiden van Lille (A1-A23-A25-27) is volledig verzadigd, evenals een groot deel van de noord-zuid traverse van de agglomeratie. Deze verzadiging heeft een impact op de andere knooppunten doordat een deel van de stroom een andere weg zoekt, via infrastructuur die niet altijd geschikt is om een dergelijke verkeersstroom op te vangen (in het bijzonder vrachtverkeer).

Les enjeux portent donc sur : • la gestion de la traversée Nord-Sud de Lille et de l'ensemble de la zone urbanisée dense, et les perspectives de contournement(s) permettant d'y réduire les incidences ; • et par voie de conséquence sur les optimisations et adaptations nécessaires du réseau autoroutier de l'Eurométropole.


De uitdagingen zijn: • het beheer van de noord-zuid traverse van Lille en het geheel van het verstedelijkt gebied en de perspectieven van omleiding(en) om zo de problemen te verminderen; •

als gevolg daarvan, de optimalisatie en nodige aanpassingen van het autowegennet binnen de Eurometropool.

Page 4

Eurométropole Lille-Kortrijk-Tournai –Elaboration d'un diagnostic partagé et identification des enjeux

Juin 2011

Enjeux à l'échelle de l'Eurométropole élargie Uitdadingen op niveau van de ruimere eurometropoolzone Réseau ferré/Spoorwegnet

Brugge

A12

! voir chap 2.2

Lille

Lens 2,5

5

10 Km

• •

Paris

Douai

2

Valenciennes

Un réseau qui s'appuie sur trois nœuds autoroutiers/ Een verkeersnet dat bestaat uit drie verkeersknooppunten L'A1 et la traversée de Lille sont saturés / de A1 en de doortocht door Lille zijn verzadigd : ! Quel contournement de la zone urbanisée dense ?/ Welke type omleiding rond de dicht verstedelijkte zone ! Quelles optimisations du réseau Eurométropolitain ?/ Welke optimalisaties voor het Eurometropoolnetwerk

Lens

N

0

• •

2,5

5

Lille

c Es

au

c t -S

he

ld

e

Tournai

10 Km

Paris

Douai

Valenciennes

N

0

2,5

Le réseau Grande Vitesse assure de bonnes liaisons avec les grands pôles / Het Hogesnelheidstraject verzekert goede verbindingen met de grote steden Sur les liaisons avec l'Arc Sud / Op de verbindingen met de Arc Sud :

•

! conflits entre les flux voyageurs et marchandises, voies existantes à renforcer et/ou à compléter ? / Conflicten tussen de reizigersstroom en het goederenverkeer, bestaande lijnen te versterken en/of te vervolledigen ? ! les liaisons entre Lille, Kortrijk et Tournai sont à améliorer / de verbindingen tussen Lille, Kortrijk en Tournai zijn te verbeteren

•

5

10 Km

Paris

Un enjeu de mise en cohérence des plate-formes multimodales en lien avec l'arrivée du canal SeineNord / Een uitdaging om een samenhang te creëren tussen de mulimodale overslagzones en de aanleg van het kanaal Seine-Nord Des gabarits à adapter sur la Lys et l'Escaut / Gabarieten aan te possen op de Leie en de Schelde ! voir étude sur le transport de marchandises à l'échelle de l'Aire Métropolitaine de Lille / zie studie omtrent het goederentransport binnen l'Aire Métropolitaine de Lille

Des enjeux majeurs sur : - les liaisons Nord-Sud - le contournement et/ou la traversée de la zone urbaine dense

Grote uitdagingen op vlak van : - Verbindingen Noord-Zuid - De omleiding rond en/of de doortocht door de dicht verstedelijkte zone

! Des solutions nécessairement multimodales

! Multimodale oplossingen noodzakelijk

0075_100-f2_1_2-bv-05.05.11/sn

eie

Mons, Namur, Liège

Bethune

Mons, Namur, Liège

Kortrijk

Tournai

Tournai

N

Bruxelles Brussel

Dunkerque

Lille

L sLy

Bruxelles Brussel

Kortrijk Bruxelles Brussel

E4

Antwerpen

Gent, Antwerpen

Kortrijk

0

Zeebrugge

Dunkerque

Gent, Antwerpen

Veurne

Dunkerque

Réseau des voies navigables/Waterwegnet

Brugge

Mons

Réseau autoroutier/Wegennet

Figure n°/Figuur nr 2.1.1


Sept .2011

Le réseau Ferré

Spoorwegennetwerk:

Via le pôle gare de Lille, l'Eurométropole dispose d'un accès grande vitesses aux grands agglomérations européennes : Paris, Londres, Bruxelles. Via les gares belges, l'Eurométropole bénéficie également d'une offre importante vers les pôles de Gent-Antwerpen, et l'ensemble du sillon Sambre et Meuse (Mons, Charleroi, Namur, Liège).

Via het treinstation Lille, heeft de Eurometropool een hogesnelheidsontsluiting naar grote Europese agglomeraties: Parijs, Londen, Brussel. Via de Belgische stations heeft de Eurometropool een belangrijk aanbod richting centra als GentAntwerpen en de Waalse steden langs de as Samber-Maas (Mons, Charleroi, Namur, Liège).

Comme le diagnostic l'a montré, la valorisation de ces accès à la grande vitesse ferroviaire passe par une amélioration et un renforcement des liaisons internes à l'Eurométropole, qui fait l'objet du chapitre suivant.

Zoals de diagnose heeft aangetoond, vraagt de valorisatie van deze toegangen op het hogesnelheidsspoornet een verbetering en een versterking van de verbindingen binnen de Eurometropool. Deze zullen het onderwerp van volgend hoofdstuk vormen.

Un enjeu également important : les liaisons avec l'Arc Sud, où les flux de marchandises et les flux de voyageurs sont en "conflit" pour le partage des sillons ferroviaires disponibles. Un renforcement de l'offre ferroviaire aura un impact positif sur le fonctionnement du réseau routier, en réponse à l'enjeu de saturation des échangeurs autoroutiers A1, A23, A25, A27 et de l'axe Nord-Sud constitué par l'A1. Ce renforcement peut passer par une optimisation de l'offre et des infrastructures existantes (cadencement, trains de plus grande capacité, éventuellement élargissements ponctuels) ou par des compléments au réseau (projet RER de la Région Nord-Pas-de-Calais).


Er is ook een belangrijke uitdaging bij de verbinding met l!Arc Sud, waar de goederen- en passagiersstromen met elkaar in conflict komen over het gebruik van de beschikbare treinsporen. Een versterking van het spoorwegaanbod zal een positief effect hebben op het functioneren van het wegennet, als antwoord op de verzadiging van de snelwegen A1, A23, A25, A27 en de noord-zuidas bestaande uit de A1. Deze versterking kan worden bereikt door een optimalisatie van het aanbod en van de bestaande infrastructuur (timing, hogere treincapaciteit, eventuele punctuele uitbreidingen) of door aanvullingen op het netwerk (RER-project van de regio Nord-Pas-de-Calais).

Page 6


Cet enjeu d'un renforcement de l'offre ferroviaire se pose pour le transport de voyageurs, comme pour le transport de marchandises. Les projets listés au chapitre 2.1.1 ci-avant y contribueront à l'échelle de l'Eurométropole élargie. A l'échelle de l'aire métropolitaine, il existe des services entre le versant belge de l'Eurométropole et le port d'Anvers, et entre Delta 3 et le Sud de la France et de l'Europe. Mais la continuité de service Nord-Sud via la zone urbaine dense n'existe pas aujourd'hui. La Magistrale Ecofret assure des liaisons franco-françaises entre Dunkerque et Amiens. Une liaison vers la dorsale ferroviaire wallonne (Mons, Charleroi,…) est nécessaire. Le réseau des voies navigables La position de l'Eurométropole sur le réseau de voies navigables sera renforcée par le canal Seine-Nord-Europe, qui reliera les bassins de l'Escaut et de la Lys à celui de la Seine. La valorisation de cette nouvelle infrastructure pour l'Eurométropole nécessite une mise en cohérence des différentes plates-formes multimodales existant sur le territoire (y compris celle de Delta 3), pour permettre un transfert modal optimal des flux de marchandises (en transit comme en échange) vers la voie d'eau et le chemin de fer.


Sept .2011

De uitdaging van een versterking van het spoorwegenaanbod stelt zich zowel voor passagiersvervoer als voor goederenvervoer. De vermelde projecten in bovenstaand punt 2.1.1 dragen bij op niveau van de ruimere Eurometropoolzone. Op schaal van het grootstedelijk gebied bestaan er vervoersdiensten tussen het Belgische deel van de Eurometropool en de haven van Antwerpen, en tussen Delta 3 en het zuiden van Frankrijk en Europa. Maar de continuïteit van de noord-zuid vervoersdiensten via het verstedelijkt gebied bestaat vandaag de dag niet. De “Magistrale Eco-Fret” verzekert een verbinding tussen de Franse havens en het oosten van Frankrijk. Een verbinding met de Waalse spoorwegas (Mons, Charleroi,…) is noodzakelijk. Waterwegennetwerk: De positie van de Eurometropool binnen het waterwegennetwerk wordt versterkt door het kanaal Seine-Nord Europe, dat het stroombekken van de Seine zal verbinden met dat van de Schelde en de Leie. De meerwaarde van deze nieuwe infrastructuur voor de Eurometropool vereist een goede afstemming tussen de verschillende bestaande multimodale overslagpunten in het gebied (inclusief Delta 3) om zo tot een optimale vervoersstroom van goederen (zowel transit als uitwisseling) op het water- en spoorwegennetwerk te komen.

Page 7


Bien que les enjeux soient de nature différente en fonction des modes, il y a un point commun à l'ensemble des trois modes, le cumul de fonctions et la saturation des liaisons Nord-Sud, à différentes échelles : échanges Eurométropole-Arc Sud, échanges Nord de la Communauté urbaine de Lille – Flandres – Wallonie, ainsi que grand transit international. Cet enjeu amène par conséquent à se poser la question de la nature de la traversée et/ou du contournement de la zone urbaine dense, qui est le point critique sur chacun des réseaux de transport. Les solutions à ces questions doivent nécessairement être multimodales, chaque mode étant complémentaire et pouvant répondre à une partie du problème.


Sept .2011

Hoewel de uitdagingen afhankelijk van de modus zeer verschillend van aard zijn, is er een gemeenschappelijk punt, namelijk de cumul aan functies en de verzadiging van de noordzuidverbindingen op verschillende niveaus: uitwisselingen tussen Eurometropool – Arc Sud, uitwisselingen tussen het noordelijk stedelijk gebied van Lille – Vlaanderen – Wallonië, maar ook internationale transit. Deze uitdaging leidt tot de vraag naar de aard van de traverse en/of de omleiding van het verstedelijkt gebied, wat bij ieder vervoersnetwerk het kritieke punt is. De oplossingen voor deze vragen moeten noodzakelijkerwijs multimodaal zijn, iedere modus is immers complementair en moet een deel van het probleem oplossen.

Page 8


Fig. 2.1.2

Sept .2011

2.1.3 Enjeux d'intermodalité et de cohérence à l'échelle eurométropolitaine

2.1.3 Intermodale uitdagingen en coherentie op niveau van de Eurometropool

A cette échelle, les enjeux majeurs portent principalement sur les liaisons Nord-Sud, en traversée et/ou en contournement de la zone urbanisée dense. Les différents projets envisagés permettent de répondre à cette problématique, mais uniquement de manière partielle :

Op deze schaal hebben de belangrijkste problemen hoofdzakelijk betrekking op de noord-zuidverbinding, het doorkruisen en/of omleiding van het verstedelijkt gebied. De verschillende voorgestelde projecten kunnen in deze kwestie slechts gedeeltelijk antwoorden op de problematiek:

• avec le canal Seine-Nord, la voie d'eau pourra supporter une plus grande part du trafic de marchandises en transit. Il n'y a par contre aucun effet sur les flux de voyageurs ; • les projets structurants de renforcement de l'offre ferroviaire avec l'Arc Sud sont abordés dans l'optique des déplacements de personnes (RER Lille Hénin-Beaumont, tram-train) et des échanges Arc-Sud – agglomération lilloise. Le trafic de marchandises (et notamment le transit) et la dimension transfrontalière sont peu pris en compte ; • le contournement Sud-Est de Lille apporte lui une réponse pour le trafic de transit, mais son effet sur le trafic d'échange est limité. L'amélioration des liaisons Nord-Sud est abordée dans les projets français, sous un angle national ou régional, intégrant peu les questions frontalières. L'amélioration des ces liaisons doit bien être considérée comme une question eurométropolitaine, tous les partenaires étant concernés par les impacts (positifs comme négatifs). La mise en place d'une véritable stratégie de mobilité eurométropolitaine, cohérente et multimodale, assurant notamment une concertation sur les différents projets, est donc primordiale.


• het kanaal Seine-Noord, de waterweg zal een groter deel van het goederentransport in transit op zich kunnen nemen, maar er is anderzijds geen enkel effect op het passagiersvervoer; • de structurele projecten ter versterking van het spoorwegaanbod met l!Arc Sud zijn benaderd vanuit een visie op passagiersvervoer en uitwisselingen tussen Arc-Sud – agglomeratie Lille. Het goederenverkeer (en in het bijzonder de transit) en de grensoverschrijdende dimensie zijn niet in overweging genomen; • de zuidoostelijke omleiding van Lille brengt een antwoord op het transitverkeer, maar het effect op de modal split is beperkt. De verbetering van de noord-zuidverbinding wordt aangepakt door Franse projecten, die vertrekken vanuit een nationaal of regionaal perspectief en waarbij weinig rekening wordt gehouden met de grensproblematiek. De verbetering van deze verbindingen zou moeten beschouwd worden als een Eurometropolitaan vraagstuk waarbij alle partners betrokken worden bij de impact ervan (zowel positief als negatief). Het bepalen van een echte coherente en multimodale Eurometropolitane mobiliteitsstrategie is dus essentieel om het overleg over de verschillende projecten te verzekeren.

Page 9

Eurométropole Lille-Kortrijk-Tournai – Elaboration d'un diagnostic partagé et identification des enjeux

Juin 2011

Pertinence des modes de transport et enjeux d'intermodalité Rol van de diverse transport modi en uitdagingen op het vlak van de intermodaliteit Deux zones stratégiques : Twee strategische zones : Mer

du

Route/Wegennet : Les liaisons Nord-Sud De noord-zuidverbindingen La traversée Nord-Sud de l'agglomération lilloise est surchargée / De doortocht Noord-Zuid binnen de agglomeratie van Lille is overbelast ! voir chapitre 2.2 / zie hoofdstuk 2.2

Le coeur de l'agglomération lilloise Het hart van de agglomeratie van Lille

Nord

Figure n°/Figuur nr. 2.1.2

?

Gent

CS E L

Dunkerque Tielt

Ko Kor Kortrijk

Saint Omer

Hazebrouck

Enghien Armentières

Voie ferrée/Spoorweg :

Roubaix Villeneuved’Ascq

Tournai

Ath Leuze Soignies

Béthune

clin lin Seclin St Amand

Bruay-laBuissière

La Louvière Mons

Lens HéninBeaumont

Saint-Pol sur Ternoise

Douai

Valenciennes

N

0

5

10

20 Km

0075_100-f2.1.2-bv-1-05.05.11/sn

t au s c ld e E ' e L ch S

ord

Bruxelles Brussel

Oudenaarde

eie

ne N

Ieper

La voie d'eau permet de traverser la zone urbaine dense à l'Est comme à l'Ouest / De waterweg maakt een doortocht mogelijk in het oosten van de stad, net zoals in het westen ! Plateformes multimodales à coordonner / Multimodale overslagzones zijn te coördineren

L ys-

L La

Se i

Poperinge

Voie d'eau/Waterweg :

Aalst

Roeselare

Tunnel sous la Manche

Sources : Mission Bassin Minier - NPdC

! Des projets de renforcement de l'offre entre Lille et l'Arc Sud / Projecten die het aanbod verhogen tussen Lille en l'Arc Sud ! Quelles conséquences sur les liaisons transfontalières (capacité de la gare Lille-Flandres) / Wat zijn de gevolgen op de grensoverschrijdende lijnen (capaciteit van station Lille-Flandres)

?

L'amélioration des liaisons Nord-Sud est essentiellement abordée en France sous l'angle national (CSEL, RER Lille-Henin), alors qu'il s'agit d'enjeux à l'échelle de l'Eurométropole. / De verbetering van de noord-zuid verbindingen is noodzakelijkerwijs aangevat in Frankrijk onder de nationale vleugel (CSEL, RER Lille-Henin), terwijl het hier gaat om uitdagingen op schaal van de Eurometropool

! Les projets doivent être mis en concertation à l'échelle Eurométropolitaine / De projecten dienen besproken te worden op het niveau van de Eurometropool


2.2

ENJEUX A L'ECHELLE DE L'EUROMETROPOLE

2.2

UITDAGINGEN OP EUROMETROPOOL

2.2.1

Enjeux de contournement routier

2.2.1

Problematiek van een omleiding via de weg

La traversée de l'agglomération lilloise par le réseau autoroutier est particulièrement délicate, en raison de la saturation récurrente de ce réseau, de la sinuosité de certains tronçons (périphérique de Lille) et des multiples insertions. Avec un trafic de transit conséquent, notamment de poids-lourds, la question d'un contournement routier se pose. Contournement par l'Est : Fig. 2.2.1

La traversée Nord-Sud de Lille par les poids lourds est interdite. Le trafic est obligatoirement dirigé vers l'A17 en Wallonie, augmentant de façon sensible le trafic sur cet axe.

NIVEAU

Sept .2011

VAN

DE

Het doorkruisen van de Rijselse agglomeratie via het netwerk van snelwegen is bijzonder lastig omwille van de terugkerende verzadiging, de bochtigheid van bepaalde secties (ring rond Lille) en de aanwezigheid van meerdere in- en uitritten. Het ontbreken van een samenhangende visievorming hierover en een slecht beheerde ruimtelijke ontwikkeling heeft een toename van de verkeersstromen tot gevolg. Het netwerk in het verstedelijkt gebied is reeds grotendeels verzadigd, waardoor de toename van het verkeer zich voordoet op wegen die als omleiding kunnen worden gebruikt, in het bijzonder de A17. In het kader van een Eurometropolitane visievorming is het een belangrijke uitdaging om de mogelijkheid tot officialisatie van een of meerdere omleidingen te bestuderen. Oostelijke omleiding:

Ann. 2.2.1

Le contournement Sud-Est de Lille, actuellement à l'étude, pourrait conforter l'A17 dans un rôle de grand contournement de l'ensemble de l'agglomération, permettant d'éviter les zones les plus congestionnées et les plus denses, entre Seclin et Aalbeeke. Deux questions peuvent être soulevées dans ce cadre : • l'absence de concertation avec les autorités Wallonnes et Flamandes concernées ; • la capacité de l'A17 à assumer ce trafic, étant donné la dégradation du revêtement et les problèmes de gestion des échangeurs (Aalbeeke au Nord-Ouest et Marquain au SudEst).


De noord-zuidtraverse is verboden voor zwaar vrachtverkeer. Het verkeer is verplicht te rijden via de A17 richting Wallonië, wat het verkeer op deze as aanzienlijk verhoogt. De zuidoostelijke omleiding rond Lille die momenteel wordt bestudeerd, zou de A17 kunnen versterken als omleiding van de hele agglomeratie en zo de meest verzadigde en dense gebieden tussen Seclin en Aalbeke te vermijden. In dit kader kunnen twee punten opgeworpen worden: • het gebrek aan overleg met de betrokken Waalse en Vlaamse overheden; • de capaciteit van de A17 om dit verkeer aan te kunnen, rekening houdend met de slechte staat van het wegdek en de problemen van de verkeerswisselaars (Aalbeke in het noordwesten en Marquain in het zuidoosten).

Page 11


Fig. 2.2.2

Sept .2011

Il paraît donc nécessaire d'étudier, à l'échelle eurométropolitaine, l'opportunité et la faisabilité d'officialiser le statut de l'A17 comme contournement Est de l'agglomération Lilloise. Les conséquences en matière de mobilité, ainsi que d'adaptation de l'infrastructure, seront à analyser.

Het lijkt daarom noodzakelijk om op niveau van de Eurometropool de mogelijkheid en haalbaarheid te bestuderen om het statuut van de A17 als oostelijke omleiding van de agglomeratie van Lille te officialiseren. De gevolgen op vlak van mobiliteit en de aanpassing van de infrastructuur zullen geanalyseerd moeten worden.

Afin de parvenir à des conclusions partagées sur le sujet, une mise en cohérence des différents modèles de simulation du trafic sera nécessaire. Si l'opportunité d'une telle mesure devait être avérée, des mécanismes de co-financement des optimisations de l'infrastructure peuvent être étudiés via la plateforme de l'Eurométropole.

Om tot een gezamenlijke conclusie te komen, is er een afstemming van de verschillende verkeerssimulatiemodellen nodig. Indien de noodzaak van zo een maatregel zou worden erkend, kunnen mechanismen voor een cofinanciering van de optimalisatie van de infrastructuur onderzocht worden via het platform van de Eurometropool.

Contournement par l'Ouest :

Westelijke omleiding:

Un itinéraire de contournement par l'Ouest de la zone urbanisée dense existe aujourd'hui par la N41, la D945, la N58 puis l'A19.

Een alternatieve westelijke route rond het verstedelijkt gebied bestaat vandaag met de N41, D945, N58 en de A19.

Les différents tronçons de cet itinéraire présentent cependant des profils et des fonctions très hétérogènes :

De verschillende secties van heterogene functies en profiel:

• la N41 et l'A25 au Sud sont des axes structurants, mais saturés ;

• de N41 et de A25 in het zuiden zijn structurele assen, maar verzadigd;

• la RD945 a un caractère plutôt local ;

• de RD945 heeft een lokaal karakter;

• la N58, dans sa partie Wallonne, est une Route à Grand Gabarit (2 voies par sens, carrefours dénivelés), qui offre encore d'importantes réserves de capacité ;

• de N58, in het Waalse gedeelte een autoweg met 2 rijstroken per richting en ongelijkvloerse kruisingen, beschikt over aanzienlijke capaciteitsreserves;

• cette même N58 est considérée en Flandre comme une voirie ayant un rôle régional. En raison de charges de trafic local importantes, des aménagements ponctuels sont prévus, notamment un élargissement du tronçon entre la N8 et l'A19.

• diezelfde N58 wordt in Vlaanderen beschouwd als een regionale weg (primaire weg in het RSV). Als gevolg van de significante lokale verkeersbelasting zijn plaatselijke verbeteringen te onderzoeken, meer bepaald een verbreding van de sectie tussen de N8 en de A19.


deze

route

hebben

zeer

Page 12

Eurométropole Lille-Kortrijk-Tournai – Elaboration d'un diagnostc partagé et identification des enjeux

Contournement de la zone urbanisée dense : quels enjeux du côté Est ? Omleiding rond de verstdelijkte zone : welke uitdagingen ann de oostkant?

Juin 2011


•

• Aalbeke Aalbeke

8 N5

A17

A25 Armentières

Lille

A27-E42

CS

N

0

2,5

5

10 Km

0075_100-f2_2_1-bv-26.05.11/sn

A23

A1

EL

Marquain

•

L'interdiction des poids lourds en traversée Nord-Sud de Lille charge l'A17 / Het verbod op zwaar verkeer op de as Noord-Zuid in Lille zorgt voor een belasting op de A17 Le CSEL pourrait renforcer ce rôle de contournement de l'A17, en permettant de soulager la zone urbaine dense / De CSEL zou de rol van ringweg van de A17 kunnen versterken, door de druk op dichte stedelijke zone te verminderen ! Opportunité d'officialiser le statut de contournement de l'A17 à étudier et concerter / Opportuniteit tot het formaliseren van het statuut van de omleiding via te A17 : - en termes de mobilité (modèle) / Op vlak van mobiliteit (verkeersmodel) - en termes d'adaptation de l'infrastructure (revêtement, échangeurs)? / Op vlak van aanpassing van de infrastructuur (inrichting, verkeerswisselaars)? Les développements en cours à Tournai et Mouscron augmenteront les besoins en lien avec l'A17 / De in uitvoering zijnde ontwikkelingen in Tournai en Mouscron zullen de druk op de A17 nog verhogen


L'abandon du projet d'autoroute "A24 Contournement NordOuest de Lille" écarte à moyen terme l'option d'un contournement Ouest destiné à supporter le grand transit international, qui doit donc être géré soit en traversée de l'agglomération, soit par l'Est. Un axe de contournement Ouest plus homogène présenterait toutefois un intérêt dans une optique plus locale, pour :

Sept .2011

• desservir les zones d'activités ;

Door het stopzetten van het project autosnelweg “A24 noordwestelijke omleiding rond Lille” verdwijnt op middellange termijn de mogelijkheid van een westelijke omleiding bestemd voor de grote internationale transit, die dus zal moeten opgevangen worden hetzij door de traverse van de Rijselse agglomeratie hetzij langs het oosten. Een meer homogene westelijke omleiding zou echter vanuit een lokaal oogpunt belang hebben voor:

• soulager les zones urbanisées de la Vallée de la Lys.

• het bedienen van bedrijventerreinen; • het ontlasten van de stedelijke zones in de vallei van de Leie.

2.2.2

Enjeux d'amélioration des liaisons en transports en commun

2.2.2

Problematiek

verbeteren

openbaarver-

voersverbindingen A l'échelle eurométropolitaine, l'enjeu principal porte sur l'amélioration des liaisons en transports en commun, le diagnostic ayant en effet montré la persistance de l'effet frontière sur l'offre et une fréquentation modeste. Liaisons entre les pôles urbains L'offre entre les grands pôles urbains de l'Eurométropole, en particulier pour les liaisons transfrontalières, est actuellement peu attractive en raison: • de sa faiblesse au regard des poids de population concernés, nettement plus faible que ce qui existe sur les réseaux nationaux ; • d'un niveau de service médiocre, avec des trains souvent en retard voire supprimés (effet "bout de ligne"), une information peu accessible,…


Op niveau van de Eurometropool heeft de belangrijkste uitdaging betrekking op het verbeteren van de openbaarvervoersverbindingen. De diagnose heeft de hardnekkigheid van het effect van de grens op het aanbod en een te beperkte frequentie aangetoond. Verbindingen tussen stedelijke centra: Het aanbod tussen de grote stedelijke centra in de Eurometropool, vooral voor de grensoverschrijdende verbindingen, is op dit moment niet aantrekkelijk omwille van: • zijn zwakte in vergelijking met het belang van de betrokken bevolking, het aanbod ligt veel lager in vergelijking met de nationale netwerken; • een minderwaardig niveau van dienstverlening, met treinen die vaak vertraging of geschrapt zijn (effect van de !eindhalte"), weinig toegankelijke informatie,…

Page 14

Eurométropole Lille-Kortrijk-Tournai – Elaboration d'un diagnostic partagé et identification des enjeux

Juin 2011

Contournement de la zone urbanisée : quels enjeux du côté Ouest ? Omleiding rond de verstedelijkte zone : welke uitdagingen aan de westkant ? A19 ’ 00

0

N8

15

A19 N8

N58 8’000

’0 10

00

Aalbeke

8 N5

A17

A25 45 D9

A27-E42 N41 E CS

N

0

2,5

5

10 Km

0075_100-f2_1_7-bv-05.26.11/sn

A23

A1

L

Marquain


L'abandon du projet "A24 Contournement Nord-Ouest de Lille" implique une pression accrue sur les axes N41-N58, dont les différents tronçons présentent une forte hétérogénéité, avec : En Flandre : • un rôle régional prévu dans le RSV • un élargissement envisagé entre Menen et l'A19, pour le trafic local • des réflexions sur la suppression des carrefours secondaires entre Menen et la Wallonie En Wallonie : • un aménagement en réseau à grand gabarit (RGG) très peu chargé, et qui pourraît donc jouer lun rôle de contournement En France : • la N41 et l'A25 sont saturées • le contournement de La Chapelle d'Armentières en court d'aménagement • la RD945 est à caractère plutôt local Un contournement par l'Ouest sur ces itinéraires soulagerait vraisemblablement peu le triangle A1-A25-A27 Het opgeven van het project A24 Ringweg Noord-West van Lille zorgt voor een verhoogde verkeersdrukte op de assen N41-N58, met een hoge verscheidenheid in de opeenvolgende delen : In Vlaanderen : • een regionale rol, zoals voorzien in het RSV • een voorgestelde verbreding tussen Menen en de A19 in functie van het lokaal verkeer • discussies over het opheffen van de secundaire kruispunten tussen Menen en Wallonië In Wallonië : • een inrichting van een weg met grote capaciteit (RGG), zeer weinig belast, die een rol zou kunnen spelen als ringweg In Frankrijk : • de N41 et de A25 zijn verzadigd • de ringweg van La Chappelle d'Armentière is in aanleg • de RD945 heeft een eerder lokaal karakter Een ringweg in het Westen via deze wegen zou blijkbaar de drukte van de driehoek A1-A25-A27 weinig verminderen.


• L'amélioration des liaisons passe par un découplage de l'offre sur le modèle de ce qui existe déjà sur le réseau SNCB :

De verbetering van de verbindingen gebeurt via een ontkoppeling van het aanbod, dit naar het model dat reeds bestaat bij het NMBS-netwerk:

• des services directs de type Intercité entre les grands pôles ;

• directe diensten van het type intercity tussen de grote centra;

• des services "omnibus", assurant une desserte fine du territoire.

• !omnibus" diensten die het gebied tussen de centra bedienen.

La desserte fine peut à terme être réalisée par des services de type tram-train. Sur l'axe Lille-Kortrijk, la complémentarité entre les services ferroviaires et les transports urbains (métro) pourrait être affinée. Dans ce schéma, la gare de Mouscron prend un rôle de pôle d'échange important entre les grands pôles urbains. Son aménagement et sa complémentarité avec les réseaux urbains devront faire l'objet d'une attention particulière.

Fig. 2.2.4

Sept .2011

Deze fijnmazige bediening kan op termijn gerealiseerd worden door een dienst van het type tram-trein. Op de as Lille-Kortrijk is de complementariteit tussen de spoordiensten en het stedelijk openbaar vervoer (metro) voor deze fijnmazige bediening verder te preciseren. In dit schema neemt het station Moeskroen een belangrijke rol op zich als knooppunt tussen de grote stedelijke gebieden. De inrichting van het station en de complementariteit met de stedelijk netwerken zal bijzondere aandacht vergen.

Rabattement sur les axes TC forts

Aansluitingsmogelijkheden voersassen:

L'infrastructure ferroviaire constitue la base du réseau de transports en commun eurométropolitain. Pour l'accessibilité de l'ensemble des zones qui ne sont pas à proximité immédiate des gares ferroviaires, se pose l'enjeu du rabattement, et de l'accès aux gares de Lille Frandres et surtout de Lille-Europe, qui est un pôle attractif pour l'ensemble de l'Eurométropole (accès à la grande vitesse ferroviaire).

De spoorweginfrastructuur vormt de basis voor het openbaarvervoersnetwerk binnen de Eurometropool. Voor de toegankelijkheid van de zones die niet in de directe nabijheid gelegen zijn van de stations, bestaat de uitdaging erin om de aansluiting en de toegang tot het station Lille Flandres en vorral Lille Europe te verbeteren. Deze laatste geldt als een attractieve pool voor de hele Eurometropool (toegang tot het hogesnelheidsnetwerk).


op

de

sterke

openbaarver-

Page 16

GROUPE DE TRAVAIL THEMATIQUE «MOBILITE ET ACCESSIBILITE DES PERSONNES ET DES MARCHANDISES»

Recommend Documents