Gifvrije onkruidbestrijding - Project gifvrije onkruidbestrijding door gemeenten Willen we in Nederland een gezonde en gifvrije leefomgeving en een gegarandeerde drinkwatervoorziening tegen betaalbare prijzen, dan is vermindering van het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen door overheden, bedrijven en burgers noodzakelijk. In 2001 hebben het Zuiveringschap Limburg, de Provincie Limburg, Rijkswaterstaat directie Limburg en de gemeenten Echt, Heerlen, Helden, Horst a/d Maas, Maastricht, Roermond, Roerdalen en Venlo het initiatief genomen om de mogelijkheden voor omschakeling naar niet-chemische onkruidbestrijding bij overheden in beeld te brengen. Het project is een uitwerking van het Gemeenschappelijk Actie Programma van het Netwerk Diffuse Bronnen Limburg. Omdat structurele omschakeling met name een veranderingsproces betreft binnen meerdere gemeentelijke diensten en afdelingen, is een zorgvuldige voorbereiding vereist. Om dit proces bij andere gemeenten te faciliteren is in samenwerking met de deelnemende partijen onder andere een handboek geschreven waarin de verschillende processtappen, praktische tips en aanraders zijn vastgelegd. Als u meer wilt weten over het Project gifvrije onkruidbestrijding door gemeenten, over gifvrije onkruidbestrijding in het algemeen of over de bereiding van enkele onkruiden ter consumptie, klik dan hier. Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen, dan kunt u contact opnemen met de heer F. Kroes, afdeling Beleid, Onderzoek en Advies, per e-mail:
[email protected] of per telefoon: 0464205700. Meer informatie over ecologisch tuinieren kunt u onder andere vinden op de volgende websites: www.milieucentraal.nl www.milieuvriendelijktuinieren.nl www.neerlandstuin.nl www.in-de-tuin.dds.nl
Project "Weed control without herbicides in Limburg"; a short summary of how this project is set up and a poster to download.
Pagina 1 van 9
webpagina
Tips voor tuin en bestrating
webpagina
Tips voor de volkstuin
webpagina
Tips voor eigenaars en beheerders van een terrein
webpagina
Als u toch een bestrijdingsmiddel gebruikt...
webpagina
Onkruid-recepten
pdf-file
Handboek gifvrije onkruidbestrijding
pdf-file
Taai Onkruid, Evaluatierapport project ‘Gifvrije onkruidbestrijding Limburg’
pdf-file
Gifvrije onkruidbestrijding,
pdf-file
Tuinieren zonder chemische bestrijdingsmiddelen,
pdf-file
Poster Weed control without herbicides
een speciale uitgaven van het relatieblad WaterMerk van het Zuiveringschap Limburg een folder die door de gemeente Venlo in samenwerking met het Zuiveringschap Limburg is ontwikkeld. een Engelstalige poster over gifvrije onkruidbestrijding. webpagina
Weed control without herbicides in Limburg een Engelstalige samenvatting van het project ‘Gifvrije onkruidbestrijding Limburg’ a short summary of the project "Weed control without herbicides in Limburg"
In de in bovenstaande tabel genoemde publicaties kunnen verouderde adressen voorkomen. Per 1 januari 2004 is het Zuiveringschap Limburg opgeheven. Het waterkwaliteitsbeheer voor Midden- en Noord-Limburg is overgegaan op het Waterschap Peel en Maasvallei (zie www.wpm.nl); voor Zuid-Limburg is het overgegaan op het Waterschap Roer en Overmaas.
Pagina 2 van 9
Tips voor tuin en bestrating Onkruid voorkomen Houd al bij de aanleg van uw tuin rekening met onkruidbestrijding. Bedenk dat niet ieder stukje grond ook bestraat hoeft te worden. Een gazon dat zich goed laat maaien, is vaak economischer dan bestrating. Houtschors en grind zijn goede bodembedekkers die de groei van ongewenste kruiden verminderen. Ook door het aanbrengen van antiworteldoek onder verhardingen (bijv. oprit, zitjes) krijgen onkruiden minder snel de kans om te groeien. Minder onkruid Onkruid krijgt minder kans als u tussen tegels, klinkers of klein plaveisel vulzand gebruikt in plaats van grof zand (brekerzand). Door de open structuur komt regenwater sneller in de diepere lagen. Tussen de voegen krijgt onkruid minder kans om te groeien. Bij de aanleg van een oprit of zitterras kan, door de ondergrond te egaliseren en aan te stampen, het verzakken van tegels/klinkers zoveel mogelijk voorkomen worden. Bij de bestrating dienen de tegels/klinkers ook zo dicht mogelijk tegen elkaar aangelegd te worden om zo de voegen (waar onkruiden in kunnen wortelen) zo klein mogelijk te houden. Hierdoor krijgt onkruid minder kans om te groeien. Onkruid verwijderen en voorkomen Als u regelmatig met een stevige bezem en wat water het terras of pad veegt, heeft u weinig last van onkruid. Ook met een aardappelschilmesje of een krabbertje kunt u het onkruid uit de voegen verwijderen. Onkruid tussen planten is eenvoudig los te schoffelen. Andere manieren om onkruid te verwijderen Voor kleine oppervlakken is de onkruidkrabber geschikt gereedschap. Tegenwoordig is een krabber ook met een lange steel te koop. Dat is gemakkelijk: u kunt daarmee staand het onkruid verwijderen. Andere mogelijkheden zijn de hogedrukspuit (voor het verwijderen van mossen op tegels) en de onkruidbrander (voor het onkruid in de voegen). Tegenwoordig zijn ook voor particulieren stoomapparaten te koop om onkruid te bestrijden. Wilt u toch een bestrijdingsmiddel gebruiken? Weet dan dat er ook goed werkende biologische onkruidbestrijders te koop zijn die het milieu minder belasten dan chemische onkruidbestrijders. Biologische middelen hebben organische vetzuren als basis en zijn van natuurlijke oorsprong. Vraag uw winkelier om advies!
Pagina 3 van 9
Tips voor de volkstuin Kweken? Maar niet te eenzijdig Bekend is dat sommige combinaties van planten elkaars groei en bloei positief beïnvloeden. Dat is ook voor uw (volks)tuin een belangrijk gegeven. Als u (elk jaar) veel van hetzelfde kweekt (bijvoorbeeld alleen sla), is er sprake van een monocultuur. Deze is kwetsbaarder voor ziekten dan wanneer u meer variatie in gekweekte soorten aanbrengt. Om bodemziektes te voorkomen, is rotatie of vruchtwisseling aan te bevelen. Daarvoor deelt u de tuin op in vier stukken. Als u bijvoorbeeld kool kweekt, kiest u elk jaar een ander stuk. Gebruik verder rassen waarvan bekend is dat die bestand zijn tegen ziekten. Volg de voorschriften Als u groenten kweekt, is het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen af te raden. Consumptie van overdadig bespoten groenten levert risico’s voor de gezondheid. Het gebruik van bestrijdingsmiddelen om uw gewassen te beschermen tegen schimmels en/of insecten is sterk af te raden. Het is vooral slecht als de voorschriften over de dosering niet goed worden gevolgd. Dat een te hoge dosis van het middel onnodig veel meer geld kost, valt in het niet bij de schade aan bladeren en bloemen. Als een bestrijdingsmiddel in de buurt van vijver of sloot wordt gebruikt, verspreidt dit zich snel. Het bedreigt het leven van planten en dieren. Laat de natuur werken… Last van schadelijke insecten in uw (volks)tuin? Praktische tip: plaats in uw volkstuin besdragende struiken en zaaddragers zoals hulst en vuurdoorn. Vogels houden hiervan en eten ook grote hoeveelheden schadelijke insecten. Schadelijke insecten, zoals bijvoorbeeld luizen, kunnen ook op een biologische manier worden bestreden met behulp van natuurlijke belagers zoals sluipwespen, gaasvliegen, lieveheersbeestjes, oorwurmen en roofmijten. Een plaag? Last van een beginnende plaag in uw (volks)tuin? Knip de aangetaste stukken af, ruim deze op en geef de natuur daarna een kans. Een (volks)tuin die biologisch in evenwicht is kan z’n eigen problemen oplossen. In noodgevallen voldoen biologische middelen voor gewasbescherming, terwijl ze het milieu minder schaden. Effectieve natuurlijke bestrijders van plagen zijn in gespecialiseerde winkels te koop. Zoals een bacterie die speciaal is ontwikkeld om een rupsenplaag te bestrijden. Of aaltjes die naaktslakken bestrijden; deze parasiteren en eten de belagers van binnen op. Ook is er een insecticide van natuurlijke oorsprong in de handel.
Pagina 4 van 9
Tips voor eigenaars en beheerders van een terrein Onkruid voorkomen Wel of geen bestrating op het complex, dat is een keuze. Als u bestrating aanlegt, bedenk dan welk gebruiksdoel dit dient. Bestrating die niet goed gebruikt wordt, geeft automatisch snellere groei van onkruid. Meestal blijft de looproute wel schoon. Vuil op de bestrating geeft het onkruid mogelijkheden om tot kiem te komen. Voorkom vuil of ruim dit tijdig op, vooral op hoeken waar de wind vaak op staat. Onkruid machinaal bestrijden Een beproefde methode is een combinatie van mechanisch borstelen en branden. Bij het borstelen wordt al het organische materiaal opgeruimd, zodat er daarna minder onkruid groeit. Het branden verzwakt de planten zo, dat ze afsterven. Een keer borstelen in het voorjaar en daarna in de zomerperiode enkele keren branden levert een optimaal resultaat.
Pagina 5 van 9
Als u toch een bestrijdingsmiddel gebruikt... Is het beslist nodig om bestrijdingsmiddelen te gebruiken, dan is het vermeldenswaard dat er ook een toepassing mogelijk is als Select Spray. De spuitkop reageert elektronisch op aanwezigheid van onkruid en spuit gedoseerd alleen waar werkelijk onkruid groeit. Dit levert tot 80% aan besparing van gebruikte middelen op, al met al een flink kostenvoordeel. Als u een bestrijdingsmiddel gebruikt, let dan op de volgende punten: o Laat u zich voor en tijdens de aanschaf van een product goed informeren. Vraag een deskundig advies aan de winkeo o
lier. Lees de gebruiksaanwijzing goed. Gebruik het bestrijdingsmiddel alleen op groeiend onkruid, niet op vlakken die vrij van onkruid of in de nabijheid van een
o o
afvoer zijn. Wees zorgvuldig bij het aanzetten van de spuit: Werk niet in de buurt van een afvoerput;
o o
Voorkom dat u een restmengsel overhoudt. En als dat het geval is, laat dit niet in de afvoerput weglopen; Bezorg het restmengsel van het bestrijdingsmiddel bij de chemokar van uw gemeente of informeer naar de mogelijkheden van afvoer bij uw reinigingsdienst;
o
Verspreid het water waarmee u het mes, de spuitkop, de fles, enzovoort heeft gereinigd over het eerder bewerkte oppervlak. Gebruik de juiste dosering van het middel. De juiste dosering staat aangegeven op de gebruiksaanwijzing. Gebruik van
o
een hogere dosering is niet nodig, kost alleen maar meer geld en is slecht voor de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater.
Pagina 6 van 9
Onkruid-recepten Let er bij het bereiden van de recepten op dat u uitsluitend planten gebruikt waarvan u zeker weet dat ze niet met gif zijn bespoten of in aanraking zijn gekomen met andere ongewenste stoffen. Laat planten die zeer dicht langs de (spoor)weg groeien staan. Vaak ligt hier olie of zijn de planten ongeschikt voor bereiding door uitlaatgassen. Salade van Paardebloemen De Paardebloem komt op zeer veel plaatsen op uiteenlopende grondsoorten voor, in het bijzonder tussen gras. De plant heeft een lange holle stengel met melkachtig sap en getande bladeren die in een rozet tegen de bodem liggen. De helder gele bloemen bloeien uit tot pluizige bollen. De (jonge) bladeren van de Paardebloem kunnen worden gebruikt voor de bereiding van salade of gekookte groente. Van de bloemen kan wijn worden gemaakt en de wortel kan geschild en gekookt als groente worden geserveerd. Ingrediënten: 1 flinke kom jonge frisse bladeren, 2 eetlepels boter, peper en zout en 1 tomaat Was de bladeren goed schoon onder stromend water, laat ze uitlekken en hak ze vervolgens grof. Smelt de boter op een laag vuur en maak er een sausje van met peper en zout. Giet dit over de gehakte bladeren in een kom en laat het een half uur intrekken. Snij de tomaat in blokjes (verwijder de pitjes) en garneer hiermee de salade. Soep van brandnetel De Brandnetel is een veelvoorkomend onkruid. De plant heeft zaagvormige bladeren met een donzige onderkant. Het belangrijkste kenmerk van de Brandnetel wordt gevormd door brandharen die de hele plant bedekken. Bij aanraking breken de fijne puntjes van de haren af, waardoor een bijtend zuur vrijkomt dat pijnlijke bultjes veroorzaakt op de huid. De Brandnetel is rijk aan vitaminen en mineralen en kent ook zijn toepassing in soep, salades en sauzen. Door koken of blancheren verliest de plant zijn branderigheid. Ingrediënten: 1 (soep)kom verse brandnetelbladeren, 2 groente-bouillonblokken, 1 ui, 1 flinke aardappel, (olijf)olie, scheutje room, peper en zout. Maak 1 liter bouillon van 2 groente-bouillonblokken. Hak de ui fijn en fruit hem een paar minuten in de olie. Snijd de aardappel in blokjes en voeg die samen met de grofgesneden brandnetelbladeren en de liter bouillon toe. Zachtjes laten koken tot de aardappelblokjes gaar zijn (ca. 15 minuten). Roer de soep met een mixer glad en maak hem op smaak met (versgemalen) peper en zout. Roer er voor het serveren een scheutje room door. Limonade van Watermunt De Watermunt is een algemeen voorkomende plant langs vijvers en moerasachtige plekken. De plant heeft rode tot lila-kleurige bloemen op een vierkante stengel met eivormige harige blaadjes. Mogelijk was de Watermunt al 2000 jaren geleden populair in de Romeinse keuken. Door het blad te kneuzen komt een fris, pepermunt-aroma vrij. De bovenste kleine blaadjes zijn bijzonder geschikt voor bereiding in salades, het trekken van limonade of het samenstellen van saus die kan worden opgediend bij warm vlees. Ingrediënten: 1 (soep)kom vol verse muntblaadjes, 1 geraspte citroen- of sinaasappelschil, sap van 3 geperste sinaasappels, 200 gr. Suiker en een kop kokend water. Spoel de blaadjes af onder stromend water en hak ze fijn. Doe de gehakte blaadjes in een kom en overgiet ze met een kop kokend water. Roer er de geraspte citroen- of sinaasappelschillen door. Voeg tenslotte het sap van de uitgeperste sinaasappelen en citroenen bij en giet het geheel in een goed afsluitbare fles. Laat het mengsel een aantal dagen trekken. Serveer de limonade met ijs of sodawater. Klaverblad gekookt als spinazie Witte klaver is een veelvoorkomende plant in weilanden en gazons. De bloemen bevatten veel nectar en trekken dan ook talrijke bijen aan. De plant heeft een kruipende stengel die wortels vormt in de grond. Het bekende klaverblad heeft een lichte vlek. Het jonge blad kan gegeten worden als salade of garnering en van de bloemen kan wijn worden gemaakt. Van de gedroogde bloemen kan thee worden getrokken. Ingrediënten: 1 kom klaverblad (jonge blaadjes), 1 scheutje room, 1 eetlepel gehakte amandelen en zout.
Pagina 7 van 9
Spoel de klaverblaadjes ruim af onder stromend water en zet ze op het vuur met het aanhangend water. Kook de blaadjes als spinazie. Giet ze af in een vergiet en spoel ze kort af met koud water. Doe ze terug in de pan met wat zout en een klontje boter of roer er een scheutje room door. Schep er de gehakte amandelen door en serveer de klaverbladspinazie warm.
Pagina 8 van 9
Weed control without herbicides in Limburg The latter decennia the quality of surface waters improved considerably in the province of Limburg. This is due to the reduction of the pollution from the various point sources. Still the surface water contains high concentrations of nutrients, metals and pesticides. These originate from the so-called diffuse pollution (non-point sources). An important non-point source is the run-off from roads and pavements treated with herbicides by the local authority, companies and the citizens. The current use of herbicides leads to negative consequences for the (aquatic) life in surface waters and it complicates the drinking-water preparation. In the year 2000 the Limburg Water Pollution Control Authority started a pilot project on weed control without herbicides with the Province of Limburg, the Ministry of transport, public works and watermanagement and 8 local authorities (city councils). The main-goal is to completely stop the use of herbicides on pavements, roads and in parks in the year 2006. During the project the local authorities experiment with different methods of weed control without herbicides. Communication plays an important role in the transition process from chemical to non-chemical weed control. In the year 2003 the project will end and the local authorities will have developed a specific plan for weed control without herbicides. The benefit of the cooperation with local governments is that they stimulate each other and they can profit from each others experiences. The results of the project will be used by the Limburg Water Pollution Control Authority to stimulate the other local governments in the province to switch to weed control without herbicides as well. The project is set up in four steps 1. Communication Communication is on of the most important parts of the project. Switching to weed control with alternative methods probably leads to an increase of costs and a different view on the environment. During the project communication is concentrated to the employees and managers of the authorities and companies and the citizens in Limburg. A communication plan is developed to give the right information at the right time to the right groups/persons. Information on the project and the item of weed control is presented on the website of the Waterschap Roer en Overmaas (http://www.overmaas.nl). 2. Developing a manual for weed control without herbicides The process of switching to alternative weed control will be the same for each government. To prevent every authority inventing their own strategy, a general manual will be developed. The different steps in the process of weed control without herbicides will be described in this manual. It also contains a chapter with a dummy for a communication plan and a specific (operational) plan for switching to alternative methods for weed control. 3. Specific plan for each authority. A participating authority cannot switch to alternative methods unless a decent plan has been developed. To set up the plan the dummy will be used. In this plan, which is specific for each authority, the current situation and the future situation without herbicides will be described. The city will be divided in different areas. For every area a specific view/picture for the weed growth will be described. The view in which the acceptable presence (more or less) weeds is described, forms the basis for the use of the alternative methods for and the frequency of weed control. 4. Projects with alternative ways of weed control During the project each authority will experiment with the alternative methods of weed control in a few (small) areas. Every possible problem is handled by one of the 8 authorities. During the experiments they will visit each other to see the results in practise. At the end of the experiments each authority can use the results of all the specific experiments to expand and apply in their entire city. The results of the experiments will also be presented to the other authorities, companies and citizens in the Province of Limburg.
Pagina 9 van 9
