Gids reductietechnieken voor diffuse stofemissies bij op- en overslag van droge bulkgoederen

Gids reductietechnieken voor diffuse stofemissies bij open overslag van droge bulkgoederen

Vlaams BBT-Kenniscentrum

Gids reductietechnieken voor diffuse stofemissies bij open overslag van droge bulkgoederen

Gids reductietechnieken voor diffuse stofemissies bij open overslag van droge bulkgoederen Peter Stouthuysen, Katrijn Alaerts, Stella Vanassche, Karl Vrancken, Diane Huybrechts

www.emis.vito.be

Studie uitgevoerd door het Vlaams Kenniscentrum voor Beste Beschikbare Technieken (VITO) in opdracht van het Vlaams Gewest December 2012

Deze uitgave kwam tot stand in het kader van het project ‘Vlaams kenniscentrum voor de Beste Beschikbare Technieken en bijhorend Energie en Milieu Informatie Systeem’ (BBT/EMIS) van het Vlaams Gewest. BBT/EMIS wordt begeleid door een stuurgroep met vertegenwoordigers van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Energie, Natuur en Openbare werken, het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE), het departement Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI) en IWT, OVAM, VLM, VMM, ZG. Hoewel al het mogelijke gedaan is om de accuraatheid van de studie te waarborgen, kunnen noch de auteurs, noch VITO, noch het Vlaams Gewest aansprakelijk gesteld worden voor eventuele nadelige gevolgen bij het gebruik van deze studie. Specifieke vermeldingen van procédés, merknamen, enz. moeten steeds beschouwd worden als voorbeelden en betekenen geen beoordeling of engagement. De gegevens uit deze studie zijn geactualiseerd tot september 2011.

Lay-out en druk : Drukkerij Artoos NV Dit boek werd gedrukt op Cocoon Recycled papier met berekening en compensatie van de CO2 uitstoot. 53520-1301-1011

ISBN: 9789081953436

Voor verdere informatie, kan u terecht bij : BBT-kenniscentrum VITO Boeretang 200 B-2400 MOL Tel. 014/33 58 68 Fax 014/32 11 85 e-mail: [email protected] http://www.emis.vito.be/BBT Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of vermenigvuldigd door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

In het kader van het BBT/EMIS-project van de Vlaamse Overheid maakte het BBT-kenniscentrum van VITO een inventaris op van technieken die de stofemissies bij open overslag van droge bulkgoederen kunnen reduceren. Deze inventaris is in grote mate gebaseerd op de studie ‘Beste Beschikbare Technieken (BBT) voor open overslag bij havenactiviteiten – droge bulk’ die in 2009 werd opgesteld in opdracht van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen.

45 technische fiches vatten de huidige stand van zaken rond deze stofbeperkende maatregelen samen. Ze bevatten, naast een bondige techniekbeschrijving, ook informatie over o.a. de specifieke voor- en nadelen van de voorgestelde technieken, de gebruiksomstandigheden en de geassocieerde milieu-impacten.

De toepasbaarheid, het milieuvoordeel en de economische haalbaarheid van de voorgestelde maatregelen is ondermeer afhankelijk van de aard (oa stuifklasse) , hoeveelheid en diversiteit van de opgeslagen goederen, de duur van de opslag, …. Het feit dat een maatregel in dit rapport beschreven is, betekent dus niet automatisch dat hij ook voor elke open overslagslagsituatie als BBT beschouwd kan worden. Welke combinatie van maatregelen als BBT beschouwd moet worden voor een specifieke open oversslagsituatie, dient dus geval per geval bekeken te worden.

Het merendeel van de maatregelen is toepasbaar in een breed scala aan industriële sectoren.

De technische fiches zoals in dit boekdeel gebundeld, zijn ook te raadplegen in elektronische vorm via http://www.emis.vito.be/stoffiches. Ze worden bijgewerkt wanneer nodig. Voor de meest recente versies verwijzen we daarom naar de EMIS-website.

3

SAMENVATTING

SAMENVATTING

SAMENVATTING

4

SAMENVATTING. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 INHOUD. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 LIJST VAN TABELLEN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 LIJST VAN FIGUREN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 INLEIDING. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 HOOFDSTUK 1 Maatregelen bij opslag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 1.1 Maatregelen bij open opslag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 1.1.1 Stuifgevoelige producten in gesloten ruimtes opslaan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 1.1.2 Lay-out van opslaghopen aanpassen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 1.1.3 Wind protectie: wallen, beplanting, omheining [EIPPCB, 2006]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 1.1.4 Zelfsteunende afdekking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 1.1.5 Wind protectie (fijnmazige netten, tarpaulines)[EIPPCB, 2006]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 1.1.6 Bevochtigen van opslaghopen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 1.1.7 Bevochtigen met toevoegen van additieven inclusief korstvormers.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 1.1.8 Benevelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 1.2 Maatregelen bij gesloten opslag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 1.2.1 Minimaliseren van openingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 1.2.2 Afzuigen en filteren van verplaatste lucht bij gesloten opslagsystemen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 1.2.3 Vernevelingsinstallatie in opslaghallen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 HOOFDSTUK 2 Maatregelen bij overslag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 2.1 Maatregelen voor grijpers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 2.1.1 Code van goede praktijk voor gebruik grijpers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 2.1.2 Onderhoudsplan grijpers (aanpak slijtage). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 2.1.3 Aanpassen grijpers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 2.1.4 Automatiseren van grijpers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 2.1.5 Grijper vervangen door continu los systeem: pneumatisch. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 2.1.6 Grijper vervangen door continu lossysteem: mechanisch. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 2.2 Maatregelen bij wielladers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 2.2.1 Gebruik wielladers in open lucht beperken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 2.2.2 Code van goede praktijk voor gebruik wielladers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 2.3 Maatregelen bij continu mechanisch transport: open systemen (transportbanden en transportschroeven). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 2.3.1 Primaire maatregelen bij open transportbanden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 2.3.2 Afschermen van open transportsystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 2.3.3 Overschakelen naar gesloten transportsystemen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 2.3.4 Reinigen van transportbanden in werking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 2.4 Maatregelen bij overslagpunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 2.4.1 Reduceren van het aantal overstortpunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 2.4.2 Behuizen van overslagpunten met eventuele afzuiging.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 2.4.3 Besproeien overslagpunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 2.5 Maatregelen bij storttrechters. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 2.5.1 Code van goede praktijk voor het gebruik van storttrechters.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 2.5.2 Optimaliseren van storttrechters. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 2.5.3 Stofreductiemaatregelen lospunt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 2.5.4 Storttrechters voorzien van stofafzuiginstallatie .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 5

INHOUD

INHOUD

INHOUD

2.5.5 Storttrechters voorzien van sproeiinstallatie of nevelinstallatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 2.6 Maatregelen bij laadactiviteiten met stortgoten, vulbuizen, vulpijpen en transportbanden. . . . . . . . . . . . . . 64 2.6.1 Code van goede praktijk bij gebruik stortgoten, vulbuizen en vulpijpen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 2.6.2 Afdekken van reeds gevulde ruimtes in lichters. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 2.6.3 Aanpassen uiteinde (afschermen uiteinde transportband, S-bocht, visbek, laadbalg). . . . . . . . . . . . . . . 66 2.6.4 Laadinstallatie met remschotten (cascadebuis). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 2.7 Maatregelen bij laden en lossen van vrachtwagens/wagons. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 2.7.1 Laden en lossen in behuizing (eventueel voorzien van afzuiging met stoffilter). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 2.7.2 Vermijden overladen transportsystemen + laadbakken vrachtwagens afdekken met dekzeil. . . . . . 71 2.7.3 Valput voorzien van keerschotten.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 2.8 Maatregelen voor het verkeer op het bedrijfsterrein.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 2.8.1 Algemene maatregelen verkeer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 2.8.2 Reinigen bedrijfsterrein. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 2.8.3 Reinigen wielen voertuigen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 2.8.4 Reinigen voertuigen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 2.9 Algemene bijkomende maatregelen om stofhinder tot het bedrijfsterrein te beperken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 2.9.1 Activiteiten laten doorgaan in functie van het weer.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 2.9.2 Nevel- of sproei-installatie tussen gebouwen en kaaimuur bij open overslag in havenbedrijven. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 2.10 Monitoring. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Literatuurlijst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

6

Tabel 1: Overzicht van de besproken maatregelen voor de reductie van diffuse stofemissies bij open overslagactiviteiten.................................................................................................................................. VII Tabel 2: Berekening energieverbruik traditionele transportband en transportschroef [Jansen & Heuning, 2008]............................................................................................................ 44 Tabel 3: Berekening energieverbruik traditionele transportband en trog transportketting [Jansen & Heuning, 2008]............................................................................................................ 44

7

LIJST VAN TABELLEN

LIJST VAN TABELLEN

LIJST VAN FIGUREN LIJST VAN FIGUREN

Figuur 1: Figuur 2: Figuur 3: Figuur 4: Figuur 5:

Voorbeeld van een koepel verbonden met silo’s [EIPPCB, 2006]....................................................... 2 Opslaghoop afgedekt met dekzeilen [VITO, 2008]........................................................................... 7 Vaste en mobiele sproeiinstallatie [VITO, 2008]............................................................................... 8 Effect van sproeien met additief met bevochtigingsfunctie [RAM Environnement, 2008]................. 11 Sproeien met additief met bevochtigingsfunctie tijdens de aanmaak van opslaghopen: voor en na [RAM Environnement, 2008]........................................................................................................ 12 Figuur 6: Storten van goederen vooraf behandeld met schuim: voor en na [Den Bakker, 2008]...................... 12 Figuur 7: Sproeien van kolen met korstvormer cellulose [Den Bakker, 2008]................................................. 12 Figuur 8: Potentiële stofemissies via openingen in gesloten opslaginstallaties.............................................. 16 Figuur 9: Open en gesloten grijper [VITO, 2008].......................................................................................... 25 Figuur 10: Siwertell verticale transportschroef voor het lossen van schepen. [Göransson, 2006]...................... 30 Figuur 11: Illustratie van hoe de vorming van stof kan verminderd worden bij het gebruik van een wiellader. [EIPPCB, 2006]............................................................................................................................ 35 Figuur 12: Transportband voor het vervoer van zand [VITO, 2008].................................................................. 37 Figuur 13: Overkapte transportbanden (a = mobiele transportband, b = vaste overkapte transportband, c = vaste overkapte transportband met toegang voor onderhoud) [VITO, 2008]............................................ 39 Figuur 14: Hellende transportband behuisd in betonnen koker voor het transport van zand. (a = buitenaanzicht koker, b = binnenaanzicht van aankomst transportband boven siloruimte)..................................... 40 Figuur 15: Dwarsdoorsnede van een overkapping op open transportband [VITO, 2008].................................. 40 Figuur 16: Principe werking van trog transportketting [EIPPCB, 2006]............................................................ 41 Figuur 17: Voorbeelden van hangende transportbanden [EIPPCB, 2006]........................................................ 42 Figuur 18: Voorbeelden van tube belt transportbanden [EIPPCB, 2006].......................................................... 43 Figuur 19: Afschrapen met roterende elevator [EIPPCB, 2006]....................................................................... 45 Figuur 20: Behuizing feeder transportband [VITO, 2008]................................................................................ 49 Figuur 21: Behuizing overslagpunt stortband-stortband met afzuiging [VITO, 2008]....................................... 49 Figuur 22: Behuizing overslagpunt stortband-stortband zonder afzuiging [VITO, 2008]................................... 50 Figuur 23: Verbindingsstuk tussen mobiel transportband en elevator gemonteerd op mobiele transportband [VITO, 2008]............................................................................................................................... 50 Figuur 24: Besproeien met schuim aan overstortpunt [Den Bakker, 2008]....................................................... 52 Figuur 25: stofemissies bij het laden van een storttrechter [RAM Environnement, 2008](in de rechterfoto worden de stofemissies met behulp van verneveling gereduceerd)............................................................. 55 Figuur 26: Technische maatregelen om de vorming van stof te verminderen. A: geen maatregel, B: Gesloten windscherm; C: Fijnmazig windscherm; D: openschuif dak; E: Keerschotten; F: Zijdelingse stofflappen. 57 Figuur 27: Storttrechter met fijnmazig windscherm [VITO, 2008].................................................................... 58 Figuur 28: Impact van code van goede praktijk bij vulbuizen/vulpijpen; A: geen maatregel, B: vulbuis/pijp zo kort mogelijk bij het stortpunt brengen, C: vulbuis/pijp tot in stortgoed laten zakken............................. 63 Figuur 29: Afschermen uiteinde transportband met begeleiding van het neervallend stortgoed door rubberflappen [VITO, 2008]......................................................................................................................... 65 Figuur 30: Laadpijp met S-bocht [VITO, 2008]............................................................................................... 65 Figuur 31: Stortgoot met visbek [VITO, 2008]................................................................................................ 66 Figuur 32: Monteerbare laadbalg [VITO, 2008]............................................................................................. 66 Figuur 33: Cascadebuis [EIPPCB, 2006]........................................................................................................ 68 Figuur 34: Wagonbeladingsinstallaties: A: volledig gesloten (overslag kaoliniet), B: semi-gesloten (overslag ertsen en kolen) [VITO, 2008]....................................................................................................... 69 8

LIJST VAN FIGUREN

Figuur 35: Valput met keerschotten [EIPPCB, 2006]....................................................................................... 72 Figuur 36: Wasstraat met recuperatie van water [VITO, 2008]........................................................................ 77

9

LIJST VAN FIGUREN

10

Bij het open overslaan van droge bulkgoederen, kan diffuus stof in de buitenlucht terecht komen wanneer dit niet zorgvuldig gebeurt. Grof stof kan lokaal voor heel wat hinder zorgen. Daarnaast kan echter ook fijn stof (
Dit rapport bestaat uit een inventaris van technieken die toegepast kunnen worden om stofemissies bij open overslag van droge bulkgoederen te beperken. In het totaal worden 45 stofreducerende technieken beschreven. Deze lijst is een momentopname en is noodzakelijkerwijze onvolledig. Er kunnen dus geschikte technieken bestaan die niet in dit rapport zijn opgenomen.

De toepasbaarheid, het milieuvoordeel en de economische haalbaarheid van de voorgestelde maatregelen is ondermeer afhankelijk van de aard (oa stuifklasse) , hoeveelheid en diversiteit van de opgeslagen goederen, de duur van de opslag, …. Het feit dat een maatregel in dit rapport beschreven is, betekent dus niet automatisch dat hij ook voor elke open overslagslagsituatie als BBT beschouwd kan worden. Welke combinatie van maatregelen als BBT beschouwd moet worden voor een specifieke open oversslagsituatie, dient dus geval per geval bekeken te worden.

De verhouding fijn versus grof stofproductie is sterk afhankelijk van het op- of overgeslagen product. De maatregelen die beschreven worden, behandelen daarom de reductie van stofemissies in het algemeen, zonder kwantificering van de effecten op de onderscheiden stofklassen.

Vele van de besproken technieken zijn gebaseerd op het Europese referentiedocument over de Beste Beschikbare Technieken voor emissies uit opslag, kortweg de BREF Storage [EIPPCB, 2006]. In dat document worden de beschikbare milieumaatregelen opgedeeld in primaire en secundaire maatregelen. Onder primaire maatregelen verstaat men de maatregelen die de vorming van stof verhinderen. Secundaire maatregelen beperken de emissies van het ontstane stof naar de omgeving. Binnen elke paragraaf in dit rapport wordt in de mate van het mogelijke dezelfde indeling gehanteerd. Het is echter duidelijk dat voor sommige technieken de toewijzing primair of secundair niet zo eenduidig is.

11

INLEIDING

INLEIDING

Overzicht van de besproken technieken INLEIDING

Tabel 1: Overzicht van de besproken maatregelen voor de reductie van diffuse stofemissies bij open overslagactiviteiten. PRIMAIR

Onderwerp Organisatorisch Open opslag

Maatregel

Stuifgevoelige producten in gesloten ruimtes opslaan Lay-out van opslaghopen aanpassen Grijpers Code van goede praktijk voor gebruik grijpers Onderhoudsplan grijpers (aanpak slijtage) Wielladers Gebruik wielladers in open lucht beperken Code van goede praktijk voor gebruik wielladers Overslagpunten Reduceren van het aantal overstortpunten Storttrechters Code van goede praktijk voor gebruik storttrechters Laadactiviteiten Code van goede praktijk bij gebruik stortgoten, vulbuizen en vulpijpen Laden en lossen Laden en lossen in behuizing (eventueel voorzien van afzuiging met vrachtwagens/wagons stoffilter) Vermijden overladen transportsystemen + laadbakken vrachtwagens afdekken met dekzeil Verkeer bedrijfsterrein Algemene maatregelen verkeer Algemene maatActiviteiten laten doorgaan in functie van het weer regelen bedrijfsterrein

PRIMAIR

Gesloten opslag

2.7.2 2.8.1 2.9.1

Wind protectie (wallen, beplanting, omheining) Zelfsteunende afdekking Minimaliseren van openingen

1.1.3 1.1.4 1.2.1

Wind protectie (fijnmazige netten, tarpaulines) Bevochtigen van opslaghopen Bevochtigen met toevoegen van additieven inclusief korstvormers Benevelen Afzuigen en filteren van verplaatste lucht bij gesloten opslagsystemen Vernevelingsinstallatie in opslaghallen Aanpassen van grijpers Automatiseren van grijpers Vervangen door continu los systeem: pneumatisch Vervangen door continu los systeem: mechanisch Primaire maatregelen bij open transportbanden

1.1.5 1.1.6 1.1.7 1.1.8 1.2.2 1.2.3 2.1.3 2.1.4 2.1.5 2.1.6 2.3.1

Optimaliseren van storttrechters Stofreductiemaatregelen stortpunt Aanpassen uiteinde (S-bocht, visbek, laadbalg, rubberflappen) Laadinstallatie met remschotten Afdekken van reeds gevulde ruimtes in lichters Valput voorzien van keerschotten

2.5.2 2.5.3 2.6.3 2.6.4 2.6.2 2.7.3

Technisch Open opslag

Gesloten opslag Grijpers

Open continu mechanisch transport Storttrechters Laadactiviteiten

Laden en lossen vrachtwagens/wagons Verkeer bedrijfsterrein Reinigen bedrijfsterrein Reinigen wielen voertuigen Reinigen voertuigen

12

1.1.1 1.1.2 2.1.1 2.1.2 2.2.1 2.2.2 2.4.1 2.5.1 2.6.1 2.7.1

Constructie Open opslag

PRIMAIR

Nr. §

2.8.2 2.8.3 2.8.4

Monitoring Technisch Open opslag Open continu mechanisch transport

Maatregel

Nr. §

Monitoring

2.10

Benevelen Afschermen van open transportsystemen Overschakelen naar gesloten transportsysteem Reinigen van transportbanden in werking Overslagpunten Behuizen van overslagpunten met eventuele afzuiging Besproeien van overslagpunten Storttrechters Voorzien van afzuiginstallatie met filters Voorzien van sproeiinstallatie of nevelinstallatie Algemene maatNevel- of sproei-installatie tussen gebouwen en kaaimuur bij open regelen bedrijfsterrein overslag in havenbedrijven

INLEIDING

Onderwerp SECUNDAIR Organisatorisch

1.1.8 2.3.2 2.3.3 2.3.4 2.4.2 2.4.3 2.5.4 2.5.5 2.9.2

13

INLEIDING

14

MAATREGELEN BIJ OPSLAG

1.1 Maatregelen bij open opslag Open opslag van droge bulkgoederen geeft een groot potentieel voor de vorming van stof. Omwille van economische, technische of logistieke redenen is het echter niet altijd mogelijk om met gesloten opslagsystemen te werken. Daarom worden op sommige locaties goederen hoe dan ook opgeslagen in open opslaghopen. Volgende beschikbare stof reducerende maatregelen zijn van toepassing op open opslagactiviteiten en worden verder besproken in deze paragraaf: Primair Organisatorisch 1.1.1 Stuifgevoelige producten in gesloten ruimtes opslaan 1.1.2 Lay-out van opslaghopen aanpassen Constructie 1.1.3 Wind protectie (wallen, beplanting, omheining) 1.1.4 Zelfsteunende afdekking Technisch 1.1.5 Wind protectie (fijnmazige netten, tarpaulines) 1.1.6 Bevochtigen van opslaghopen 1.1.7 Besproeien met bindmiddel Primair/secundair Technisch 1.1.8 Benevelen

15

HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG

HOOFDSTUK 1

1.1.1 Stuifgevoelige producten in gesloten ruimtes opslaan HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG

Onder gesloten ruimtes worden opslaghallen, grootvolumesilo’s en koepels verstaan die volledig afsluitbaar zijn. Een silo is een langwerpige (cilindervormig, rechthoekig of veelhoekig) opslagplaats met een platte of trechtervormige bodem. Het goed wordt langs boven aangebracht via emmerladders (zie 2.1.6), pneumatisch (zie 2.1.5) of met transportbanden (zie 2.3). Onderaan kan de silo via een opening in de bodem geledigd worden. Silo’s zijn gemaakt uit beton, plastic of metaal. Sommige bedrijven in Vlaanderen beschikken over brede metalen silo’s die rechtstreeks gevuld worden met grijpers (zie 2.1). Het dak wordt door de grijper van de silo gehaald en teruggeplaatst als het overslagproces voltooid is. Betonnen en metalen silo’s kunnen een capaciteit hebben van enkele duizenden tonnen. Plastic silo’s zijn van een bescheidener omvang. Afhankelijk van het bulkgoed (bv. cement) beschikken silo’s over stoffilters, in sommige gevallen met mouwenfilters die temperaturen tot 150-160°C kunnen weerstaan. In verhouding tot hun opslagcapaciteit hebben silo’s een beperkt grondoppervlak nodig. In opslaghallen gebeuren dezelfde activiteiten als bij buitenopslag maar kan het gevormde stof enkel nog geëmitteerd worden langs de openingen in de hal. Dit zijn deuren en luiken langs waar mobiele laders of transportbanden de opslaghal binnenkomen of verlaten en luiken of dakkappen die gebruikt worden voor verluchting. Soms komen de buitenwanden van de opslaghal niet tot op het vloeroppervlak of tot tegen de dakstructuur en kunnen langs hier nog stofemissies optreden. Koepels worden op een bijzondere wijze geconstrueerd. In de meeste gevallen wordt een vorm (een speciale opblaasbare bolvorm) bespoten met beton waardoor de constructie eenvoudig is en weinig tijd vergt. Er zijn geen hinderende steunpilaren en er is de mogelijkheid om ventilatie toe te passen. Koepels worden internationaal meer en meer gebruikt voor de opslag van stuifgevoelige materialen zoals kolen en meststoffen. In Vlaanderen worden koepels niet zoveel gebruikt.

Figuur 1: Voorbeeld van een koepel verbonden met silo’s [EIPPCB, 2006]

Toepassingsgebied Silo’s worden voornamelijk toegepast om producten te beschermen van externe invloeden zoals regen. Vooral poederige en zeer stoffige producten komen in aanmerking voor opslag in silo’s. Opslaghallen zijn in principe toepasbaar voor alle soorten droge bulkgoederen. Momenteel worden ze vooral gebruikt om producten te beschermen tegen vocht of voor zeer stoffige producten. 16

Andere milieu-impact Water Door de goederen op te slaan in gesloten opslag systemen, vermijdt men emissies naar het oppervlaktewater. Bij open opslag kunnen goederen bij hevige regenval meegesleurd of opgelost worden en zo terecht komen in de waterafvoer. Door de rechtstreekse bescherming van de goederen tegen regenval wordt deze bron van emissies vermeden. Economische informatie De kostprijs voor deze techniek is erg afhankelijk van de gewenste grootte, de gebruikte materialen en andere technische specificaties. Onderstaande voorbeelden zijn daarom louter indicatief. De investeringskost voor een bovengrondse wachtsilo van 200 m³ bedraagt minimaal € 75.000 voor de silo op zich, zonder burgerlijke bouw en randapparatuur [Jacobs et al., 2001]. Voor een opslaghal opgebouwd uit een staalconstructie werden in 2005 volgende richtprijzen gehanteerd[VITO., 2008]: • 200 €/m² grondoppervlak voor een hal met hoogte 12 m en overspanning 60 m. Bij een lengte van 150m komt dit op 1.800.000 € • 390 €/m² grondoppervlak voor een hal met hoogte 20 m en overspanning 90 m Bij een lengte van 200m komt dit op 7.000.000 €

1.1.2 Lay-out van opslaghopen aanpassen De impact van de wind op een opslaghoop is het minst als de lengterichting van de opslaghoop parallel ligt met de meest courante windrichting. In Vlaanderen is de meest courante windrichting ZW. Naast de windrichting spelen ook de vorm van de opslaghoop een rol. Hoe kleiner de vrije oppervlakte van de opslaghoop hoe minder de impact van de wind. De vrije oppervlakte kan men onder andere beperken door: • slechts één hoop te vormen in plaats van verschillende opslaghopen (in de mate van het mogelijke). Twee hopen die samen dezelfde capaciteit hebben als één opslaghoop hebben 26% meer vrij oppervlak. • voor de optimale hellingshoek te kiezen (niet haalbaar met elk goed). Voor kegelvormige hopen is deze 55°. Toepassingsgebied Mogelijke beperkingen voor de aanleg van langwerpige opslaghopen parallel aan meest courante windrichting kunnen de volgende zijn: • geografische beperkingen (bv. rivierloop); • opdeling van het terrein: wegen, spoorwegen en transportbanden die over het terrein lopen ; • grootte en vorm van het opslagterrein;

17


Stofemissies Stofemissies als gevolg van verwaaiing aan de oppervlakte van de opslaghoop worden vermeden door het gebruik van silo’s en opslaghallen. Toch kunnen nog stofemissies optreden door het vullen of ledigen van silo’s en opslaghallen of door het niet volledig afgesloten zijn van de opslaghallen. Door het nemen van bijkomende maatregelen (zie 1.2.1) kunnen deze drastisch gereduceerd worden.

• grote diversiteit in de opgeslagen goederen;


In een Vlaamse context zijn nagenoeg steeds één of meer van deze beperkingen aanwezig waardoor de maatregel in praktijk zelden of nooit toepasbaar is. Het is niet altijd haalbaar om de ideale vorm van een opslaghoop te verkrijgen: • het bulkgoed mag niet beginnen schuiven door een te steile hellingsgraad; • goederen moeten apart gehouden worden op vraag van de klanten; • het aanmaken van een perfect kegelvormige hoop is niet mogelijk met enkel stortbanden of een grijper. Stofemissies De stofemissies worden beperkt omdat de impact van de wind op de opslaghoop wordt geminimaliseerd. Andere milieu-impact Geen Economische informatie Er kunnen extra kosten verbonden zijn aan deze maatregel als de natuurlijke hoopaanmaak niet leidt tot de gewenste helling. Het respecteren van de opslagrichting in functie van de wind kan tot een lagere bezettingsgraad van het terrein leiden.

1.1.3 Wind protectie: wallen, beplanting, omheining [EIPPCB, 2006] De aanleg van aarden wallen, groenschermen, keermuren of schermen rond de opslaghopen of terreinen verlaagt de impact van de wind en houdt ook een gedeelte van het gevormde grof stof tegen. Bij een keermuur rond een opslaghoop zal de reductie van de stofhinder toenemen als de keermuur wordt geplaatst aan de kant van de heersende windrichting. Deze maatregel is handig voor kleine en middelgrote hopen, maar minder voor grote hopen. Door de keermuren wordt de hoop bovendien minder toegankelijk. Groenschermen in de vorm van een haag (bv. hoge bomenrij) hebben het voordeel dat ze niet volledig luchtdicht zijn, zodat aan de lijzijde geen turbulentie ontstaat.Dit is wel het geval bij een dichte muur. Een haag beschermt tegen de wind over een horizontale afstand van ongeveer 20x de hoogte. De haag kan ook als een soort filter werken en het opwaaiend stof gedeeltelijk vangen [Liekens & Mensink, 2006]. Toepassingsgebied Aarden wallen en groenschermen zijn enkel mogelijk bij voldoende plaats op het terrein. Schermen kunnen ook geplaatst worden wanneer de beschikbare ruimte beperkt is. Bedrijfsspecifieke activiteiten (bv. overslag) kunnen de plaatsing van een afscherming verhinderen. Stofemissies Het plaatsen van schermen (netten) rond het opslagterrein zou de windsnelheid met 50% reduceren. De indijking (plaatsing van aarden wallen) van opslaghopen leidt tot een geschatte emissiereductievan 2040% in vergelijking met een open opslaghoop [EIPPCB, 2006] Het is onduidelijk wat de globale efficiëntie is van schermen en dijken die zich aan de randen van grote opslagterreinen bevinden. De impact van deze maatregel op een opslaghoop is afhankelijk van de afstand van de opslaghoop tot de rand van het terrein. Het plaatsen van een haag (hoge bomenrij) leidt tot een reductie van de emissies met 25% over een lengte die 20x de hoogte is van de haag [Liekens & Mensink, 2006]. Op zeer grote terreinen (> 10 ha) blijft de impact van wallen en groenschermen dus vooral beperkt tot de randen van het terrein. De impact van groenschermen (cfr. begroeing op aarden wallen) daalt in de winter omwille van bladverlies. In deze periode zijn de windsnelheden het hoogst. 18

Economische informatie Naast de kosten voor het aanmaken van windprotectie maatregelen dient ook het verlies aan waardevol industrieterrein (vooral in het geval van aarden wallen) in rekening gebracht te worden.

1.1.4 Zelfsteunende afdekking Bij een zelfsteunende afdekking wordt het product onder een zeil gestapeld zodat de opslaghoop groeit onder de bedekking. Onder het zeil wordt een continue onderdruk gehouden om te vermijden dat het zeil teveel opblaast. Een zelfsteunende afdekking wordt voorzien om enerzijds stofemissies door windinvloeden te vermijden, maar tevens omwille van de lage kostprijs voor het stockeren van graan. [Torfs et al., 2006] Toepassingsgebied Deze techniek is een alternatief voor de opslag van granen in open lucht en wordt toegepast in de VS. Een nadeel is dat men het zeil bij het opnemen van het graan moet verwijderen. Het kan niet meer teruggeplaatst worden, zodat men het product op dat moment volledig dient af te graven om schade te vermijden. Voor zover bekend wordt deze techniek niet toegepast in Vlaanderen. [Torfs et al., 2006] Stofemissies Stofemissies zullen vooral optreden bij het maken en het ledigen van de opslaghoop. Tijdens de opslagactiviteit zelf kan geen stof meer ontstaan. Andere milieu-impact Water Bij regenval kan het regenwater niet meer gecontamineerd worden met het bulkgoed.

Afval Indien het zeil niet recupereerbaar is, genereert de maatregel afval. Economische informatie Geen

1.1.5 Wind protectie (fijnmazige netten, tarpaulines)[EIPPCB, 2006] Fijnmazige netten en tarpaulines (waterdichte dekzeilen) worden over een open opslaghoop gelegd om stofemissies te vermijden en de hinder door vogels te verminderen (vogels die zich nestelen op de opslaghoop en hem hierdoor bevuilen). Tarpaulines worden ook – en vooral – aangebracht om te vermijden dat de opslaghoop vochtig wordt. Het aanbrengen van netten en dekzeilen is een arbeidsintensief proces. Bij grote opslaghopen kan dit ook leiden gevaarlijke arbeidsomstandigheden.

19


Andere milieu-impact Geen


Figuur 2: Opslaghoop afgedekt met dekzeilen [VITO, 2008]

Toepassingsgebied Netten en dekzeilen worden gebruikt bij langdurige open opslag van zeer stuifgevoelige goederen waarbij het bevochtigen van de opslaghoop (zie1.1.6) niet voldoende is om stofemissies te vermijden of waarbij de goederen niet bevochtigd mogen worden. Gezien het arbeidsintensieve karakter en de mogelijk gevaarlijke arbeidsomstandigheden wordt deze maatregel slechts dan toegepast als andere maatregelen - zoals gesloten opslag in een opslaghal - niet mogelijk zijn (vb. omwille van tijdelijk plaatstekort).Stofemissies Tijdens de opslag worden de stofemissies door de impact van de wind op de opslaghoop zeer sterk gereduceerd en in het geval van dekzeilen zelfs vermeden. Andere milieu-impact Water Door het gebruik van dekzeilen kan er geen vocht aan de opslaghoop. Het product kan dus bij hevige regenval niet meegevoerd worden naar de riolering en de nabijgelegen oppervlaktewaters.

Afval Indien het zeil niet recupereerbaar is, genereert de maatregel afval. Economische informatie De kostprijs van een net of een waterdicht dekzeil is afhankelijk van de grootte maar kan oplopen tot enkele duizenden euro. Ze hebben een beperkte levensduur en moeten regelmatig vervangen worden. [VITO, 2008] De installatie en verwijdering van de netten en tarpaulines is zeer arbeidsintensief.

1.1.6 Bevochtigen van opslaghopen Het bevochtigen van opslaghopen zorgt ervoor dat de zeer fijne deeltjes samenklonteren tot grotere, minder verstuifbare partikels. Om opslaghopen te bevochtigen, worden ze besproeid. Dit kan gebeuren door vaste sproeiers die opgesteld staan rondom de opslaghopen of door mobiele sproei-installaties die op het terrein rondrijden. Vaste sproeiinstallaties zijn sproeipalen van het type pyloon (12 m hoog), mast (6 m hoog) of kanon (3 m hoog). De frequentie en de duur van het sproeien wordt ingesteld afhankelijk van meteorologische omstandigheden en het type goederen. Mobiele sproeiwagens worden ingezet voor het besproeien van wegen en vrije oppervlakken of voor het bijsproeien van ‘kritische’ stocks. [VITO, 2008] 20

Toepassingsgebied Het bevochtigen van opslaghopen is enkel toepasbaar wanneer vocht geen invloed heeft op de kwaliteit of de samenstelling van het product. Bij de indeling van bulkgoederen volgens stuifgevoeligheid baseert de NeR zich ook op het al dan niet bevochtigbaar zijn van het goed. Enkel voor goederen die ingedeeld worden in de stuifklassen S2 en S4 (en eventueel S5) is het besproeien van de opslaghopen toepasbaar. In praktijk komt dit ook overeen met de goederen die in open opslaghopen opgeslagen worden zoals kolen, ertsen, slakken, bouwafval, zand, e.a… Voor sommige activiteiten is het niet gewenst om de producten te bevochtigen omdat zij droog dienen verwerkt te worden. Opslaghopen worden best extra bevochtigd bij eendroge en/of winderige weersverwachting. Stofemissies De reductie van de totale stofemissies wordt geschat tussen 80-98% [EIPPCB, 2006]. Bij de TNO emissiefactoren [Mulder, 1987] wordt rekening gehouden met een reductie van 90% van de totale stofemissies na het bevochtigen van de opslaghopen. Bij sommige materialen, zoals gips, zorgt het besproeien met water ervoor dat een korst gevormd wordt aan de oppervlakte van de hoop. Hier is de bescherming tegen stofemissies dus vergelijkbaar aan deze van het besproeien met korstvormers (zie1.1.7). Andere milieu-impact Water Sproeiinstallaties verbruiken zeer veel water. Door hemelwater op te vangen en in te zetten bij het besproeien, kan aan een groot deel van de behoefte voldaan worden. Echter het bevochtigen van opslaghopen is vooral noodzakelijk bij droog weer. Bij lange droge periodes zal het opgeslagen hemelwater niet meer voldoen en moet er bijkomend (indien mogelijk laagwaardig) water gebruikt worden. De exacte hoeveelheden zijn afhankelijk van de meteorologische omstandigheden en het type product. Bij hergebruik van (gezuiverd) afstromend hemelwater en overtollig sproeiwater is de milieu-impact op het compartiment water beperkt tot afwezig. Economische informatie De aanleg van een bufferbekken voor de opvang van hemelwater en eventueel overtollig sproeiwater van 10.000 m³ kost ongeveer € 1.000.000 (inclusief pompinstallaties en leidingen).

21


Figuur 3: Vaste en mobiele sproeiinstallatie [VITO, 2008]

Sproeipalen van 12-14 m kosten tussen de € 10.000 en € 15.000. [VITO, 2008]


1.1.7 Bevochtigen met toevoegen van additieven inclusief korstvormers Door gebruik te maken van bevochtigingstechnieken die water met hulpstoffen gebruiken, zal minder stof gecreëerd worden en zal meer stof neerslaan. Er zijn verschillende producten op de markt waarvan een deel biodegradeerbaar is (dit betekent dat na 20 dagen, 80% van de ecologisch schadelijke substantie is afgebroken). De hulpstoffen kunnen verschillende functies hebben: • bevochtigingfunctie: deze hulpstoffen zullen toelaten tot diep in de opgeslagen stof te bevochtigen doordat ze de oppervlaktespanning van het water verlagen. Dit voordeel is evenwel maar beperkt tot de bovenste lagen van de opslaghoop. • schuimfunctie: stof wordt veroorzaakt door de fijne fracties. Met behulp van deze hulpstoffen zullen deze fijne fracties worden ingekapseld in de gevormde bellen. De kwaliteit van het schuim en het stof emissie reductiepotentieel hangen af van de grootte van de gevormde bellen en de stabiliteit van het schuim. • bindende functie:. Hulpstoffen met een bindende functie zorgen er voor dat producten aan elkaar gaan binden en een korst vormen over de volledige opslaghoop. Op die manier is de opslaghoop ingekapseld en kan het onderliggende stuifgevoelig product niet meer opstuiven. Het maken van schuim blijkt een goede manier om met weinig water toch een groot stofvangend oppervlak te creëren. Het ontstane schuim wordt op het materiaal aangebracht dat bijvoorbeeld gesorteerd moet worden. Bij de verwerking van het materiaal ontstaat dan geen stofontwikkeling meer. Na het toevoegen van het schuim kan het product nog 3-12 dagen stofvrij behandeld worden [Den Bakker, 2008]. Open opslaghopen worden veelal besproeid met de korstvormer cellulose (zieFiguur 7). Papiercellulose is relatief goedkoop en het is een milieuvriendelijk en natuurlijk product. Na droging vormt de cellulose een korst zodat stofvorming voor een lange periode niet meer mogelijk is. Pas als er in de partij gegraven wordt, is een nieuwe behandeling nodig. [Den Bakker, 2008] Ook na hevige regenval is een eventuele nieuwe behandeling nodig om dat de cellulosekorst is doorbroken en/of weggespoeld.

22

HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG Figuur 4: Effect van sproeien met additief met bevochtigingsfunctie [RAM Environnement, 2008]

Voor Na Figuur 5: Sproeien met additief met bevochtigingsfunctie tijdens de aanmaak van opslaghopen: voor en na [RAM Environnement, 2008]

23


Voor

Na

Figuur 6: Storten van goederen vooraf behandeld met schuim: voor en na [Den Bakker, 2008]

Figuur 7: Sproeien van kolen met korstvormer cellulose [Den Bakker, 2008]

Toepassingsgebied In het algemeen is het toepassingsgebied hetzelfde als voor het bevochtigen met enkel water (zie 1.1.6). Korstvormers worden vooral toegepast op hopen die een langere periode worden opgeslagen. Bij houtverkleiners en puinbrekers wordt voornamelijk geprobeerd om stof te onderdrukken door met water te sproeien. Dit kan echter aanleiding geven tot een vochtprobleem. Het gebruik van schuim kan hiervoor een oplossing bieden. Het behandelen van een product met schuim is een intensiever proces dan een oppervlakkige besproeing omdat het product volledig in contact moet komen met het schuim. Deze behandeling kan daarom limiterend werken op de verwerkingscapaciteit van overslagsystemen. Stofemissies De stofreductie door het gebruik van korstvormers is groter dan bij het enkel besproeien met water (uitgezonderd voor die goederen die in contact met water zelf een korst zullen vormen). Het gebruik van additieven zou de stofemissies kunnen reduceren met 90-99%. Ter vergelijking: het gebruik van enkel water reduceert de stofemissies met 80-98%.

24

De efficiëntie van de maatregel is afhankelijk van het tijdstip van toepassing. Zo is het aangewezen om extra te bevochtigen bij voorspelling van droog en/of winderig weer. Het nauwgezet opvolgen van de meteovoorspellingen zal de efficiëntie van deze maatregel optimaliseren. Andere milieu-impact Door het toevoegen van additieven aan het sproeiwater is een mindere hoeveelheid water nodig om tot een zelfde of zelfs beter stofreducerend effect te komen. De grootste reductie in spoelwatergebruik bereikt men bij schuimvormende additieven. Zo heeft men voor het maken van 5.000 liter schuim slechts 98 à 99 liter water en 1 à 2 liter additief nodig. Hierdoor kan men dus 4.900 liter water besparen (= 98% besparing). De efficiëntie van schuim wordt hoger geschat dan het bevochtigen met onbehandeld water. Bovendien is het langer werkzaam. Er bestaat ook al biologisch schuim dat geen verdere milieu-impact genereert op het milieu [VITO, 2008]. Een nadeel van het gebruik van schuimen is dat hiervoor hoogwaardig leidingwater gebruikt te worden in plaats van laagwaardig dokwater. Toevoegen van cellulose kan hergebruik van hemelwater onmogelijk maken. Economische informatie Bij het toevoegen van additieven moet men opletten dat de kwaliteit van het product niet nadelig wordt beïnvloed waardoor economische verliezen geleden kunnen worden. In Port Nordenham zijn de kosten voor het besproeien met additieven (energie, water en additief) ongeveer € 0,02 per ton besproeid bulkgoed (referentiejaar 2000) [EIPPCB, 2006]. Het toevoegen van korstvormers gebeurt op de opslaghoop en is dus een oppervlaktebehandeling. Dit in tegenstelling tot het aanbrengen van schuim wat een intensieve productbehandeling is die een extra behandelingsstap vereist. Een schuiminstallatie kost ongeveer € 10.000. Het aanbrengen van een schuim (+ 1% vochtgehalte bulkgoed) heeft een kost van € 0,30 per ton bulkgoed. [VITO, 2008]

1.1.8 Benevelen Door lucht met een constante druk van 2 bar te mengen met water met een variabele druk tussen 0,5 en 1,5 bar verkrijgt men een fijne nevel. In deze nevel varieert de grootte van de waterdruppels tussen 1 en 50 µm (meestal tussen 1 en 10 µm) afhankelijk van de grootte van de straalpijp en de water- en luchtdruk. [EIPPCB, 2006] Benevelen wordt meestal als secundaire stofbestrijdingstechniek gebruikt: de fijne druppels verzwaren het opstuivende stof, zodat het minder ver uitwaait. Net als bij bevochtigen (zie 1.1.7), kunnen ook bij benevelen hulpstoffen aan het water worden toegevoegd om de stofproductie drastisch te reduceren. Recent werd een techniek ontwikkeld waarbij een nevel met stofbinder de fijnere stofdeeltjes ‘bevochtigt’, verzwaart en met een kleefmiddel aan grotere deeltjes vasthecht. Het bindmiddel is van die aard dat het het vochtgehalte van het basisproduct amper verhoogt (grootte-orde 0.2%). Op die manier zou men ook de stofemissies van niet-bevochtigbare producten (stuifklassen S1 en S3) kunnen verminderen. De stofreductie zou zelfs ‘permanent’ zijn: mits beneveling aan het begin van een op- of overslagproces, over het totale volume van het product, is geen herhalingsbehandeling meer nodig in eventuele daaropvolgende bewerkingsstappen (overslagpunten). De stofbinder verdampt niet en blijft daarom maandenlang werkzaam. Beneveling kan in dat geval beschouwd worden als een primaire maatregel. Op dit moment

25


Een nadeel van het gebruik van korstvormer is dat het product dat zich onder de korst bevindt niet vochtig is en gaat stuiven bij het afgraven. Tijdens het afgraven moet er dan ook voor gezorgd worden dat het product, indien mogelijk, bevochtigd wordt.

bevindt de techniek zich echter nog in een pilootfase: hoewel de labotesten veelbelovend zijn, zijn er nog maar weinig praktijktoepassingen. [Verlinde, 2010]


Toepassingsgebied Door te benevelen in plaats van te bevochtigen voorkomt men dat de goederen te nat worden. Deze techniek is daarom vooral geschikt bij goederen die kunnen samenklonteren of goederen die om kwaliteitsredenen of omwille van hun verdere verwerking (bv. drogen van basisproducten voor cement) een zo laag mogelijk vochtgehalte dienen te behouden. Beneveling met stofbinder werd reeds met succes uitgetest bij gecalcineerde PET-cokes (in specifieke omstandigheden waarbij efficiënt benevelen mogelijk was), In theorie zou deze maatregel ook geschikt zijn voor de behandeling van o.a. houtstof, cement en grondstoffen, RDF en metaalertsen [Verlinde, 2010]. Benevelen is een maatregel die ook bij overslagactiviteiten kan toegepast worden. Tijdens de overslagactiviteit wordt het product beneveld zodat het niet gaat stuiven. Zonder additieven, zal het product echter snel terug drogen, en terugkeren naar de oorspronkelijke stuifgevoeligheid. De toepasbaarheid van de maatregel is afhankelijk van het product en het weer. Bij hevige wind kan de nevel immers wegwaaien. Stofemissies Voor een optimale stofreductie moet bij voorkeur windopwaarts van de opslaghoop beneveld worden. In tegenstelling tot besproeien leidt benevelen niet tot het vermijden van stofemissies maar zorgt het ervoor dat opgewaaide stof sneller zal neerslaan. . Benevelen is daarom vooral interessant voor producten die snel terug moeten drogen (bv. in afwachting van het overbrengen naar een gesloten opslagsysteem). Bij beneveling van gecalcineerde PET-cokes met een combinatie van water en stofbinder, werd een stofreductie van meer dan 80% vastgesteld [Verlinde, 2010]. Andere milieu-impact Water Het verbruik kan teruggebracht worden tot ongeveer 1 liter water per ton bulkgoed (in geval van primaire behandeling). Benevelen verreist wel het gebruik van hoogwaardig leidingwater in tegenstelling tot besproeien waarbij laagwaardig dok- of hemelwater kan gebruikt worden.

Energie De compressoren verbruiken energie en kunnen voor geluidsoverlast zorgen Economische informatie De investeringskosten zijn relatief laag, zeker als water, elektriciteit en perslucht reeds aanwezig zijn. De investeringskosten voor een eenvoudige installatie (drukvernevelaar met bereik van 25 m) is ongeveer € 12.500 [Mulle, 2009]. De installatie van een sproeisysteem (inclusief leidingen) met een debiet van 100 m³/h aangebracht op 40 m hoge silo’s en met een bereik van 800 m² kostte +/- € 200.000 [VITO, 2008]. De kosten voor beneveling met stofbinder zijn op dit moment nog relatief hoog. Voor de intensieve behandeling – het volledig behandelen van het basisproduct – bedraagt de kostprijs ongeveer € 1 /ton. [Verlinde, 2010]

26

Het opslaan van goederen in gesloten opslaginstallaties voorkomt in grote mate de emissie van stof naar de omgeving. Om de stofemissies verder te minimaliseren, kunnen (bijkomende) maatregelen genomen worden. Volgende beschikbare stof reducerende maatregelen worden verder besproken in deze paragraaf: Primair1 Constructie 1.2.1 Minimaliseren van openingen

Technisch 1.2.2 Afzuigen en filteren van verplaatste lucht bij gesloten opslagsystemen 1.2.3 Vernevelingsinstallatie in opslaghallen.

1.2.1 Minimaliseren van openingen Gesloten opslag is de opslagvorm die leidt tot de minste stofemissies. De meest stuifgevoelige producten worden daarom opgeslagen in silo’s, opslaghallen, koepels, of andere gesloten opslaginstallaties. Ook minder stuifgevoelige goederen die beschermd moeten worden tegen weersinvloeden (regen), worden afgesloten opgeslagen. De gesloten opslagsystemen zijn beschreven in paragraaf 1.1.1. Toch kunnen bij deze systemen nog stofemissies ontstaan via openingen in de constructies: deuren, poorten, openingen voor transportbanden, wanden die niet volledig tot tegen de vloer of de dakconstructie zijn opgetrokken, afzuiging, luiken en dakkappen. (zie Figuur 8) Vooral bij het laden en lossen van deze installaties kunnen stofemissies ontstaan.

Figuur 8: Potentiële stofemissies via openingen in gesloten opslaginstallaties

Het aantal openingen in de constructie kan in sommige opslaghallen verminderd worden door de zijwanden te laten aansluiten bij het vloeroppervlak en/of het afdak. Bij bestaande installaties kan dit eventueel door deze openingen af te sluiten met zeilen op de momenten dat er goederen worden gestockeerd.

1

Deze maatregelen vermijden de uitstoot van stof naar de buitenlucht toe en worden daarom aanzien als primaire maatregelen.

27


1.2 Maatregelen bij gesloten opslag


Het meeste stof wordt gevormd tijdens het vullen of ledigen van de opslaginstallaties. In het geval van opslaghallen of koepels gebeurt dit vooral door middel van vaste transportbanden, mobiele transportbanden of wielladers. De stofemissies worden beperkt door de openingen voor transportbanden zo klein mogelijk te houden en het overstortpunt zo ver mogelijk van deze opening te plaatsen. Bij het gebruik van wielladers houdt men de deuren en poorten best zoveel mogelijk gesloten. In sommige gevallen kan dit aanleiding geven tot hogere stofconcentraties, zonodig dient voor de gezondheid van de arbeiders de wielladers dan wel voorzien te zijn van een overdruk cabine met filters, waardoor zij niet blootgesteld worden aan het gevormde stof. Toepassingsgebied Opslaghallen, koepels. Stofemissies De ontstane stofemissies worden zoveel mogelijk binnen het gebouw gehouden. Andere milieu-impact Geen Economische informatie Indien tijdelijke aanpassingen mogelijk zijn, zijn de investeringskosten zeer laag. Indien infrastructuurwerken dienen te gebeuren zijn de kosten relatief hoog. De eventuele omschakeling van open wielladers naar wielladers met gesloten cabine zorgt ook voor relatief grote investeringskosten.

28

Vele opslagsystemen zoals silo’s en opslaghallen zijn ook voorzien van filtersystemen die de verplaatste lucht tijdens het laden filteren. Om te vermijden dat alle lucht uit het opslagsysteem wordt afgezogen, zijn de filtersystemen vooral geplaatst aan de overslagpunten (laden en lossen). De meest gebruikte filtersystemen zijn doekenfilters. [EIPPCB, 2006]

Doekenfilters [Lemmenset al., 2001]: Een doekenfilterinstallatie bestaat in principe uit een omkasting waarin een filtermedium (het doek) is aangebracht. De met stof verontreinigde lucht wordt door de doekenfilter geleid en van stofdeeltjes ontdaan. Het stof wordt periodiek van de filter verwijderd en verzameld in een onder de filterinstallatie geplaatste trechter (hopper). Het stof dat zich gedurende het filterproces in en aan de filter ophoopt, moet van tijd tot tijd worden verwijderd. De meest gebruikte systemen zijn: • schudmechanisme • terugblaassysteem (omkeren van de stroomrichting) • d.m.v. perslucht • combinatie van verschillende systemen • ultrasone reiniging De klopreiniging (d.m.v. een schudmechanisme) is de oudste methode en wordt nog zelden toegepast. Bij de terugstroomreiniging is het filter opgedeeld in een aantal compartimenten. De uitgang van elk compartiment kan worden afgesloten van de rest van de doekenfilter, waarna een ventilator spoellucht door het filtermateriaal blaast in omgekeerde richting. Bij persluchtreiniging wordt een korte persluchtstoot van 0,05 tot 0,3 seconden in de filterzak gegeven, waardoor het filtermateriaal ineens opbolt. De stoflaag, die zich aan de buitenkant van de zak bevindt, breekt hierdoor en valt naar beneden in de trechter. De reiniging kan door een tijdschakelaar of door een drukverschilregelaar bestuurd worden. Het nadeel van een vaste insteltijd bij een laag stofaanbod is dat de filter vaker gereinigd wordt dan nodig, een drukverschilregelaar ondervangt dit nadeel. Het gebruikte doekmateriaal kan verdeeld worden in twee groepen nl. weefsel en vilt. Een weefsel is een tweedimensionaal netwerk en kan op diverse manieren worden geweven, waardoor verschil ontstaat in plooibaarheid en permeabiliteit. De filterwerking van een weefsel wordt sterk bepaald door de op het doek opgebouwde filterkoek. De vilten die voor rookgasreiniging worden gebruikt, bestaan uit een grofmazig steunweefsel, waarop vezels worden ingestanst. Door het driedimensionale netwerk van de vezels vertoont een vilt op zichzelf een goede filterende werking. Door de hogere mechanische sterkte van vilt ten opzichte van weefsel is een hogere doekbelasting mogelijk, waardoor een kleinere filterinstallatie toereikend is. Doekmaterialen kunnen in diverse kwaliteiten geleverd worden; met name de dikte en het specifiek gewicht kunnen variëren [Lemmens et al., 2001] . Toepassingsgebied Opslaghallen, silo’s, koepels en overslagpunten. Stoffilters kunnen toegepast worden voor alle producten. De installatie dient bij explosiegevoelige producten (bv. stof van granen) wel te voldoen aan de voorschriften bepaald in de ATEX –Directive (Directive 94/9/

29


1.2.2 Afzuigen en filteren van verplaatste lucht bij gesloten opslagsystemen

EC of 23 March 1994 on the approximation of the laws of the member states concerning equipment and protective systems intended for use in potentially explosive atmospheres)


Het plaatsen van afzuiginstallaties op opslaghallen vergt een grote operationele kost. Het is daarom meer aangewezen om de diffuse emissies zoveel mogelijk te herleiden tot een discreet aantal geleide emissies waarbij de verplaatste lucht wel eenvoudig over een stoffilter kan geleid worden. Voorbeelden hiervan zijn het beladen van gesloten silo’s met continu transportsystemen (pneumatisch of mechanisch) en andere overslagpunten. In sommige installaties worden silo’s beladen met grijpers. Hier is het niet mogelijk om de verplaatste lucht te filteren. Hier zijn vooral de code van goede praktijk maatregelen voor grijpers van toepassing. Afhankelijk van het product kan overwogen worden om de silo-opening te voorzien van een sproei- of vernevelinstallatie. De randvoorwaarden voor het gebruik van doekenfilters zijn: • Geen hoge vochtigheidsgraad of druppeltjes. Eventueel bijkomende verwarming van bv. de omkasting kan voorkomen dat vocht op de filter condenseert. Wanneer dit niet mogelijk is kan een doekenfilter niet worden toegepast. • Vonken en roet moeten vermeden worden omdat ze explosiegevaar met zich meebrengen. Vonken moeten zijn gedoofd alvorens ze het filterdoek bereiken. Roet kan aan zelfontbranding onderhevig zijn. • Elektrostatische oplading is mogelijk. • Kleverig stof moet vermeden worden. Eventuele toeslagstoffen kunnen worden toegediend. • Debiet: 300 – 1 800 000 Nm³/h • Temperatuur: boven dauwpunt en < 135 °C (basisuitvoering) • Inkomend stofgehalte: 0,1 - 230 g/Nm³ Stofemissies Bij correct gebruik (vermijden scheuren, voldoende reinigen stofdoeken) is het verwijderingsrendement 99% voor deeltjes >1 µm [Schrooten et al., 2003]. De restemissies zijn afhankelijk van de gebruikte doeken maar concentraties < 10 mg/Nm³ zijn haalbaar. Andere milieu-impact Energie Het energieverbruik van de doekenfilters wordt hoofdzakelijk bepaald door het reinigingssysteem en de filterweerstand. Filters met een hoge doekbelasting (high-ratio) en met een persluchtreinigingssysteem hebben een hoger rendement, maar ook een hoger energieverbruik. Filters met een lage doekbelasting (low-ratio) en een terugblaassysteem of een schudsysteem hebben een lager rendement maar ook een relatief laag energieverbruik. Het energieverbruik varieert tussen 0,2 - 2,0 kWh/1 000 Nm³.

Afval • Stof als reststof. De hoeveelheid reststof is afhankelijk van de toepassing. • De gebruikte doeken bij vervanging. Economische informatie Investering [Lemmens et al., 2001]: • € 1.000 – 13.000afhankelijk van de capaciteit en de uitvoering van de behuizing en € 500 – 700 voor filtermateriaal voor 1 000 Nm³/h aandeel van de doekmateriaalkosten in de totale investering kan variëren van 10% tot meer dan 50%.

30

Capaciteit in m³/h >100 000 10 000 – 100 000 1 000 – 10 000 < 1 000

Investeringskosten (x € 1000) 1–4 4–7 7 – 13 > 13

• Recentere (2008) informatie op basis van bedrijfsbezoeken geeft richtprijzen aan van €12.500 voor een installatie met een capaciteit van 1.000 m³/h • Enkele richtprijzen voor geconfectioneerd filtermateriaal met bevestigingsringen:

Filtermateriaal Dralon-T Nomex PTFE Glasvezel

Richtprijs (€/m²) 15 60 80 180

Werkingskosten • Personeelskosten: ca. 2 manuren/week • Hulp & reststoffen: € 100 tot 140 per jaar voor 1 000 Nm³/h. De transportkost van het afgescheiden stof is afhankelijk van de aard van de reststof. ·· Inert: ca. € 75 per ton ·· Chemisch: € 150 – 250 per ton • Operationele kosten: €0,2 – 1,5 per m³/h

1.2.3 Vernevelingsinstallatie in opslaghallen. Om de arbeidsomstandigheden in stoffige opslaghallen te verbeteren, wordt de ruimte dikwijls verlucht door poorten of luiken open te zetten. Hierdoor komt het stof inde buitenlucht terecht. Vernevelingsinstallaties bieden mogelijk een oplossing. De kleine druppeltjes vangen het stof, verzwaren het en doen het hierdoor neerslaan. Het vochtgehalte van het opgeslagen product wordt amper verhoogd door de beperkte hoeveelheid water die nodig is (zie ook 1.1.8). Indien water absoluut vermeden moet worden, kan een vernevelingsinstallatie op basis van oliën een oplossing bieden. In praktijk worden vernevelingsinstallaties, voor zover bekend, echter nog weinig of niet geïnstalleerd in opslaghallen bij open overslagbedrijven. Bijkomend onderzoek naar de haalbaarheid van de techniek is dus wenselijk. Het risico op lekkages en daardoor nat worden van de producten wordt als belangrijkste weerstand voor het gebruik van vernevelingsinstallaties genoemd. Toepassingsgebied Opslaghallen, openingen van gesloten opslagsystemen bij laad- en losactiviteiten. In theorie toepasbaar bij alle producten. Bijkomend onderzoek is echter nodig. De toepassing van olienevels is in Vlaanderen nog niet bekend. Stofemissies Het stof wordt afgevangen door de fijne nevel en slaat ter plaatse neer.

31


• In de onderstaande tabel zijn de kosten weergegeven voor eenvoudige systemen per M³/h.

Andere milieu-impact Het watergebruik bij vernevelingsinstallaties is eerder beperkt.


Economische informatie Zie paragraaf 1.1.8

32

2.1

MAATREGELEN BIJ OVERSLAG

Maatregelen voor grijpers

Voor het oppikken van goederen bestaan verschillende technieken. Een ervan is het werken met grijpers. Grijpers zijn technische installaties met twee of meer controleerbare schalen, die geopend in het bulkmateriaal dringen, het materiaal oppikken door te sluiten en het nadien storten bij heropening. De capaciteit van de grijpers hangt af van het type grijper, het gewicht en de grootte ervan, maar is meestal beperkt tot 2000-2500 t/h. Grijpers worden normaal enkel gebruikt om het materiaal op te pikken. Transportbanden zorgen dan voor het verdere vervoer van het bulkgoed. De bediening van de grijpers gebeurt meestal mechanisch. Grijpers zijn algemeen toepasbaar voor het oppikken, laden of storten van droge bulkgoederen. De redenen hiervoor zijn: • ze zijn zeer wendbaar • ze kunnen makkelijk aangepast worden aan het type bulk materiaal (gebruik verschillende grijper voor verschillend type materiaal) • ze hebben een relatieve lage kost • ze kunnen oppikken en laden/storten met een zelfde capaciteit Het gebruik van grijpers heeft echter ook enkele nadelen: • De goede werking van de grijper hangt sterk af van de techniek toegepast door de operator • Wanneer het sluiten niet zorgvuldig gebeurt en/of de grijper wordt te snel opgetild, kan dit leiden tot aanzienlijke materiaalverliezen, en hiermee gepaard gaande stofproductie Afhankelijk van het materiaal worden verschillende types van schalen gebruikt. In het algemeen hebben grijpers twee schalen. Voor bepaalde materialen zoals houtpulp, stortstenen, keien, e.a. worden ook poliepgrijpers gebruikt. Voor het oppikken van zeer fijne materialen zijn de schalen voorzien van een rubbersluiting. Rubbersluitingen zijn niet sterk genoeg voor gebruik bij korreliger materialen zoals ertsen. Het reinigen en/of het vervangen van deze rubbersluitingen is belangrijk voor het behoud van hun effectiviteit. De schalen van de grijper dienen goed op elkaar aan te sluiten voor een optimale dichting van de grijper en een minimum aan stofemissies. Problemen met de dichting kunnen ontstaan door slijtage aan de schaaluiteinden. Uiteinden die elkaar overlappen blijken in praktijk niet geschikt omdat zij zeer gevoelig zijn voor schade.

33

HOOFDSTUK 2 - MAATREGELEN BIJ OVERSLAG

HOOFDSTUK 2

Volgende beschikbare stof reducerende maatregelen van toepassing op grijpers worden verder besproken in deze paragraaf:


Primair Organisatorisch 2.1.1 Code van goede praktijk voor gebruik grijpers 2.1.2 Onderhoudsplan grijpers (aanpak slijtage) Technisch 2.1.3 Aanpassen grijpers 2.1.4 Automatiseren van grijpers 2.1.5 Grijper vervangen door continu los systeem: pneumatisch 2.1.6 Grijper vervangen door continu los systeem: mechanisch

2.1.1 Code van goede praktijk voor gebruik grijpers Stofemissies kunnen ontstaan tijdens het hijsen, zwenken, vieren en het openen van de grijpers. Bij deze activiteiten is aandacht voor een goede praktijk dan ook essentieel. Hijsen, zwenken, vieren: • grijpers die bovenaan geopend zijn, mogen niet overladen zijn • zorgen dat de schalen van de grijper gesloten zijn bij het hijsen, zwenken en vieren • geen te bruuske bewegingen bij het zwenken (geleidelijk snelheid van het zwenken opdrijven) Openen: • grijper traag openen • openen boven storthoop: grijper zo laag mogelijk (maximaal enkele meters) openen • openen boven de laadruimte van een vaartuig: grijper pas openen nadat deze tot in de laadruimte is gedaald. Specifiek voor schepen dient hierbij wel vermeld dat in de nabijheid van de brug of de stuurhut men de grijpers om veiligheidsredenen slechts tot net boven de brug of stuurhut kan laten zakken. • openen in storttrechter (hopper): grijper pas openen als hij onder de bovenwanden van de storttrechter is gezakt. Indien grijpers gereinigd worden met water moet dit zonodig passend behandeld worden voor het geloosd wordt. Toepassingsgebied Alle overslagactiviteiten met behulp van grijpers. Stofemissies Deze maatregelen hebben zowel een directe als indirecte invloed op de stofemissies . Andere milieu-impact Water/bodem Bepaalde maatregelen zijn erop gericht om morsen te vermijden. Hierdoor wordt mogelijke vervuiling van de bodem en/of het water tegengegaan.

34

Economische informatie Het zorgvuldig nemen van deze maatregelen zou kunnen leiden tot een vertraging van de processen van laden en lossen. Er zijn echter geen cijfers beschikbaar over de mogelijke economische impact hiervan.

2.1.2 Onderhoudsplan grijpers (aanpak slijtage) Door slijtage gaan grijperschalen niet meer perfect op elkaar aansluiten. De grijper gaat hierdoor ‘lekken’. Dit leidt tot het ontstaan van stof als gevolg van het morsen van goederen bij het zwenken van de kraan. Via een onderhoudsplan kunnen de grijpers nagekeken worden op hun correcte sluiting en bijgewerkt worden indien nodig. Er kan gekozen worden voor een onderhoudsplan of er kan een verantwoordelijke aangesteld worden om aan te geven wanneer een grijper voor onderhoud naar de werkplaats dient gebracht. In praktijk wordt het niet correct sluiten van de grijperschalen waargenomen door de kraanman tijdens de werkzaamheden of tijdens de algemene onderhoudswerkzaamheden (smeren van de grijperonderdelen) en is geen bijkomende onderhoudsplan nodig. Toepassingsgebied Alle overslagactiviteiten met behulp van grijpers. Stofemissies Deze maatregel heeft invloed op zowel de directe als indirecte stofemissies. Andere milieu-impact Water/bodem Een goed sluitende grijper leidt tot minder morsen. Hierdoor wordt mogelijkevervuiling van de bodem en/ of het water met het stortgoed tegengegaan.

Afval In gevallen waar mors niet gerecupereerd kan worden (vb. omwille van kwaliteitseisen) hebben morsbeperkende maatregelen als gevolg dat minder afval wordt gegenereerd.Economische informatie Deze maatregel behoeft geen extra kosten

2.1.3 Aanpassen grijpers Volgende technische eigenschappen zorgen voor een reductie van de stofemissies: • Een grijper is best bovenaan gesloten/half-gesloten om de invloed van wind te vermijden. Ook kan de grijper dan niet langs boven overladen worden en goed verliezen bij het zwenken. • Het volume van de grijper moet altijd groter zijn dan het volume dat door de geopende schalen wordt gemaakt wanneer ze in het stortgoed worden neergelaten. • Het oppervlak van de schalen moet glad zijn om te vermijden dat er goederen blijven aanhangen.

35


Afval In gevallen waar mors niet gerecupereerd kan worden (vb. omwille van kwaliteitseisen) hebben morsbeperkende maatregelen als gevolg dat minder afval wordt gegenereerd.

• De grijper moet goed sluiten.


Figuur 9: Open en gesloten grijper [VITO, 2008]

Toepassingsgebied Alle overslagactiviteiten met behulp van grijpers. Stofemissies Deze maatregel heeft invloed op zowel de directe als indirecte stofemissies. Volgens TNO [van Harmelen et al., 2002] resulteert het gebruik van gesloten grijpers in een reductie van de diffuse stofemissies tot 50%. Andere milieu-impact Water/bodem Een grijper die niet kan overladen worden, leidt tot minder morsen. Hierdoor wordt mogelijkevervuiling van de bodem en/of het water met het stortgoed tegengegaan.

Afval In gevallen waar mors niet gerecupereerd kan worden (vb. omwille van kwaliteitseisen) hebben morsbeperkende maatregelen als gevolg dat minder afval wordt gegenereerdEconomische informatie De aankoop van een gesloten grijper kost: • € 42.000 voor een grijper met capaciteit van 13 m³ [EIPPCB, 2006] • € 76.000 voor een grijper met capaciteit van 24m³ [VITO, 2008] De kostprijs komt grosso modo overeen met de aankoop van een nieuwe open grijper.

2.1.4 Automatiseren van grijpers Er bestaan kranen waarvan de grijpers automatisch gestuurd worden. De kraanman manipuleert de grijper voor het oppikken van de goederen. Zonder verdere tussenkomst van de kraanman brengt de kraan de gesloten grijper automatisch naar de stortplaats. Op de vooraf ingestelde hoogte wordt de grijper geopend en het goed gestort. De grijper gaat automatisch terug naar de startpositie om goederen op te pikken. Daar neemt de kraanman het terug over van de automatische sturing. Een goede afstelling van de automatische sturing kan de valhoogte altijd minimaliseren. Hierdoor is men niet afhankelijk van de uitvoering van de operator. Ook bij traditionele kabelkranen kan automatisering bijdragen tot een vermindering van de stofemissies. Soft-start elektronica wordt hier aangewend om het zwenken van de kraan af te remmen.

36

De soft-start electronica is toepasbaar op de meeste kabelkranen. Wel vereist het werken ermee bijkomende opleiding van de kraanman. Stofemissies Bij manuele sturing is het zakken van de grijper beperkt door de noodzakelijke zichtbaarheid voor de kraanman. De automatische sturing kent deze beperking niet en laat toe om met de grijper dieper in een stortbunker te zakken waardoor minder stofemissies aan de stortbunker ontsnappen. Bij de automatische sturing kan de optimale storthoogte ingesteld worden en wordt het risico op foutieve menselijke manipulatie vermeden. Andere milieu-impact Geen Economische informatie Geen

2.1.5 Grijper vervangen door continu los systeem: pneumatisch Een pneumatische transportinrichting zuigt het bulkgoed door een gesloten buizensysteem. Een compressor op het einde van het buizensysteem zorgt voor de ontwikkeling van de nodige onderdruk. Zuigsystemen bestaan zowel in mobiele als stationaire uitvoering. Mobiele installaties zijn geschikt als verschillende overslagactiviteiten plaatsvinden op dezelfde locatie of als de installatie maar af en toe gebruikt wordt. Via een aanzuigmondstuk wordt het materiaal opgezogen en onder vacuüm verder getransporteerd tot waar de luchtstroom van de materiaalstroom wordt gescheiden. Normale transportbanden voeren de bulkgoederen dan tot hun bestemming. Een pneumatische zuiger is zeer flexibel dankzij het draaiend vermogen en de kick-in/kick-out beweging van het aanzuigmondstuk, het buigvermogen en de telescopische bediening. Bijna elke plaats binnen de laadruimte is zo toegankelijk. Enkel wanneer de op te pikken laag te dun geworden is, dient een wiellader met laadschop ingezet te worden om het resterende materiaal bijeen te schrapen. De capaciteit van een pneumatische zuiger is afhankelijk van het bulkgoed, de dwarsdoorsnede van het buizensysteem, de luchtdruk en de weg die het goed dient af te leggen. Capaciteiten van 500-600 ton/h voor graan en 1000 ton/h voor aluminium oxide zijn bijvoorbeeld mogelijk.. Toepassingsgebied Pneumatische zuigsystemen zijn geschikt voor droge bulkmaterialen met een densiteit lager dan 1,2 g/ cm³ zoals graan, aluminium oxide, petroleum cokes, cement, kalksteen, klei (bv. kaoliniet), kaliumcarbonaat, natrium sulfaat en gelijkaardige chemicaliën, kunstmest, zout en sommige plastics. Kleverige stoffen vernauwen de doorgang waardoor de efficiëntie van het systeem daalt. Bij gebruik voor verschillende goederen kan dit leiden tot contaminatie, tenzij er intensief gereinigd wordt na elke beurt. [VITO, 2008]

37


Toepassingsgebied Dit type grijper is enkel toepasbaar bij stationaire kranen of bij kranen die zich op rails kunnen verplaatsen. In dit laatste geval is de stortbunker een onderdeel van de kraan en bevindt er zich onder de stortbunker een transportband die parallel loopt met de rails. De transportband zorgt voor het verdere transport naar de uiteindelijke opslagplaats.


Het vervangen van grijpers door continu lossystemen moet steeds geval per geval bekeken worden. Continu lossystemen zijn minder flexibel dan grijpers. De haalbaarheid van het gebruik van continu lossystemen is afhankelijk van de verscheidenheid aan type goederen, de verscheidenheid aan type recipiënten (vb. van klein binnenschip tot groot oceaanschip), de achterliggende technische installaties en de eventuele noodzaak om zowel los- als laad activiteiten te combineren. Stofemissies Een pneumatisch losinstallatie is een afgesloten systeem waarop een afzuigsysteem met doekenfilters geïnstalleerd kan worden. In theorie zijn emissieniveaus van 5 mg/Nm³ haalbaar. Het haalbare niveau is afhankelijk van de dimensionering van de filter en het gebruikte doekenmateriaal. In de praktijk worden waarden van 20-25 mg/Nm³ vastgesteld [EIPPCB, 2006]. De kans op stofemissies is daardoor beduidend lager dan bij grijpers. Het optreden van stofemissies is ook niet meer afhankelijk van het al dan niet goed uitvoeren van de manipulaties door de kraanman. Volgens TNO [van Harmelen et al., 2002] resulteert het gebruik van continu lossystemen in een reductie van rond de 50% van de stofemissies. Andere milieu-impact Water/bodem Continu lossystemen veroorzaken geen mors op het bedrijfsterrein of boven het wateroppervlak.

Energie De energieconsumptie van pneumatische systemen is beduidend hoger dan voor mechanische systemen. Het verbruik voor lichte materialen zoals agrarische producten is ongeveer 1 kWh/ton. Voor zware metalen zoals klei en cement ligt het verbruik in de buurt van 2 kWh/ton. In vergelijking met een balanskraan – een kraan die enkel het netto gewicht van de grijperinhoud dient te hijsen – verbruikt een pneumatische installatie tot driemaal meer energie. [VITO, 2008] Economische informatie De energiekosten voor een zuiger kunnen tot driemaal hoger zijn dan voor een energiezuinige grijper. Ook de investeringskosten worden iets hoger ingeschat [VITO, 2008]: • Pneumatische zuiger 1000 m³/h (~600 ton/h): € 1.500.000-1.750.000 • Balanskraan met grijper2 600 ton/h: 1.200.00 € Volgens TNO [van Harmelen et al., 2002] is de kosteneffectiviteit van een continu lossysteem lager dan € 5 per gereduceerde kg PM10. Dit komt grofweg overeen met een kosteneffectiviteit van lager dan € 2,3 per kg gereduceerd stof (de maatstaf in de NeR om te bepalen of een stofreductiemaatregel economisch haalbaar is). De ombouw van een discontinu los systeem (grijper) naar een continu lossysteem is erg duur voor bestaande installaties.

2

38

Hierbij dient rekening gehouden te worden met het feit dat grijpers zowel voor los- als laadactiviteiten kunnen ingezet worden.

Onder continu mechanische lossystemen verstaan we elevatoren (emmerladders) en verticale schroefsystemen. Emmerladders zijn transportsystemen waarbij emmers het materiaal oppikken. Die emmers zijn bevestigd aan een bewegende ketting of transportband. De vorm en het materiaal waaruit de emmers zijn gemaakt, is afhankelijk van het op te pikken goed. Emmerladders worden gebruikt om grote verticale hoogteverschillen te overbruggen: ze kunnen een goed tot 60 m hoog transporteren indien gedragen door kettingen en tot 110 m in geval van transportbanden. Voor het continu ontladen van schepen verzorgt één L-vormig systeem het transport in zowel verticale als horizontale richting. Met zulk systeem kan het bulkgoed ook kort tegen het vloerniveau en in de hoeken van de laadruimte opgepikt worden. Hydraulische systemen kunnen de flexibele L-vormige emmerladder aanpassen aan de geometrie van de laadruimte. Het ontladen van de emmers aan de top van de emmerladder gebeurt op basis van gravitatie bij trage transportsystemen en op basis van centrifugaalkracht bij snelle systemen. De snelheid van het transportsysteem varieert tussen 0,3 en 1,6 m/s voor stalen kettingen en 1,5 tot 4m/s voor transportbanden. De maximale gemiddelde capaciteit is 3000 t/h met pieken tot 4000 t/h. [EIPPCB, 2006] Transportschroeven transporteren het materiaal in een bak of pijp door middel van een draaiende schroef. Het materiaal kan horizontaal of tot maximaal met een helling van 30° getransporteerd worden. Door technische aanpassingen is het zelfs mogelijk om verticaal te transporteren. Bij horizontaal transport wordt het materiaal in de bak voortgeduwd door de schroef. Bij verticaal transport is het de schroef zelf die het materiaal transporteert. Een horizontale transportschroef kan het materiaal oppikken en lossen op verschillende punten. Een verticale transportschroef pikt het materiaal op een laag gelegen punt op en lost het hogerop aan het einde van de schroef. Een verticale transportschroef kan maximaal 1000 tot 1200 t/h transporteren. Grotere capaciteiten zijn technisch haalbaar maar economisch meestal niet te verantwoorden. [EIPPCB, 2006]

Figuur 10: Siwertell verticale transportschroef voor het lossen van schepen. [Göransson, 2006]

39


2.1.6 Grijper vervangen door continu lossysteem: mechanisch


Toepassingsgebied Emmerladders zijn geschikt voor poederige tot gemiddeld klonterige (korrelgrootte tot 60 mm) bulkgoederen. Ze mogen ook niet aankoeken en geen sterk schurende eigenschappen hebben. Voorbeelden van geschikte goederen zijn bloem, maïs, peulvruchten, zand , kolen, kalk, cement of as. Transportschroeven zijn zeer geschikt voor het vervoer van zeer stoffige materialen zoals aluminium oxide poeder, cement, graan, gips, kunstmest, kolen, kalk en fosfaten. Tot een afstand van 40m kunnen ook grovere materialen getransporteerd worden. Transportschroeven zijn niet geschikt voor abrassieve materialen of materialen die de neiging hebben om aan elkaar te klitten. Zo kunnen transportschroeven niet gebruikt worden voor meststoffen in korrel. Deze zijn te broos en zullen door de impact van de schroeven breken, malen en of verpulveren, waardoor stof gecreëerd wordt en de kwaliteit van het product vermindert. Omwille van hun flexibiliteit kennen schroeven vele toepassingen. Ze zijn niet geschikt voor schepen met een smalle luikopening. [EIPPCB, 2006] Het vervangen van grijpers door continu lossystemen moet steeds geval per geval bekeken worden. Continu lossystemen zijn minder flexibel dan grijpers. De haalbaarheid van het gebruik van continu lossystemen is afhankelijk van de verscheidenheid aan type goederen, de verscheidenheid aan type recipiënten (vb. van klein binnenschip tot groot oceaanschip), de achterliggende technische installaties en de eventuele noodzaak om zowel los- als laad activiteiten te combineren. Stofemissies Elevatoren en verticale transportschroeven zijn afgesloten systemen waarop een afzuigsysteem met doekenfilters geïnstalleerd kan worden. Het risico op stofemissies is daardoor beduidend lager dan bij grijpers. Het optreden van stofemissies is ook niet meer afhankelijk van het al dan niet goed uitvoeren van de manipulaties door de kraanman. Volgens TNO [van Harmelen et al., 2002]resulteert het gebruik van continu lossystemen tot een reductie van de stofemissies met 50%. Deze waarde wordt ook specifiek vermeld voor verticale schroeven. Andere milieu-impact Water Continu lossystemen veroorzaken geen mors boven het wateroppervlak.

Energie In tegenstelling tot pneumatische systemen is het energieverbruik van continu mechanische systemen veel lager. Het energieverbruik van verticale transportschroef is daarentegen relatief hoog omwille van de hoge aandrijfenergie voor de schroef. [EIPPCB, 2006] Economische informatie Volgens TNO [van Harmelen et al., 2002] is de kosteneffectiviteit van een continu lossysteem lager dan € 5 per gereduceerde kg PM10. Dit komt grofweg overeen met een kosteneffectiviteit van lager dan € 2,3 per kg gereduceerd stof (de maatstaf in de NeR om te bepalen of een stofreductiemaatregel economisch haalbaar is).

Elevatoren In de BREF Storage [EIPPCB, 2006] wordt voor een installatie die 1200-1500 t/h kan lossen een investeringskost van € 4.000.000 vermeld (referentiejaar 2000).

40

Verticale transportschroef De kostprijs van een verticale transportschroef (Siwertell) met een capaciteit van 800 t/h was +/- € 4.000.000 in 1999. Bij nieuwe open overslag installaties worden bij voorkeur continu lossystemen geïnstalleerd. Afhankelijk van de producten zijn hiervoor pneumatische of mechanische systemen geschikt. Enkel voor kleine bedrijven met een beperkte overslagfrequentie en/of bedrijven met een grote diversiteit aan over te slagen goederen is het installeren van continu lossystemen bij nieuwe installaties niet haalbaar.

2.2 Maatregelen bij wielladers Mobiele laadsystemen als wielladers worden vooral ingezet bij: • het afgraven van opslaghopen, • het laden van vrachtwagens en wagons • het vervoeren van het materiaal naar bakken of kisten • het voeden van laadtrechters • het losmaken van de laatste resten in bv. het scheepsruim • het oppikken van gemorste resten na overslagactiviteiten Het gebruik van wielladers kan een grote bron zijn van stofemissies. Dit is vooral het geval bij het ledigen van de wiellader, maar ook het overladen van wielladers en het rijden over stoffige wegen lijdt tot extra stofemissies. Bovendien rijden wielladers zelf op dieselmotoren die fijn stof uitstoten. Anderzijds is het gebruik van kleine wielladers noodzakelijk om het bedrijfsterrein te reinigen na het uitvoeren van overslagactiviteiten of om de laatste resten van opslaghopen af te graven. Ze zijn geschikt voor het oppikken van alle soorten droge bulkgoederen. Emissiebeperkende maatregelen zijn: Primair Organisatorisch 2.2.1 Gebruik wielladers in open lucht beperken 2.2.2 Code van goede praktijk voor gebruik wielladers

2.2.1 Gebruik wielladers in open lucht beperken Het gebruik van wielladers in open lucht kan beperkt worden door: • automatisatie van bulkgoed transport: bv. transportbanden of pneumatisch transport; • verschuiven van activiteiten in overdekte systemen: bv. beladen van vrachtwagens onder luifel.

3

Hierbij dient rekening gehouden te worden met het feit dat grijpers zowel voor los- als laadactiviteiten kunnen ingezet worden.

41


Ter informatie: de investering in een balanskraan met grijper3 met een capaciteit van 600 ton/h is € 1.200.000. [VITO, 2008]

Deze maatregel gaat meestal gepaard met een algemene reorganisatie van de activiteiten.


In sommige gevallen blijft het gebruik van wielladers in open lucht het meest aangewezen systeem. Voor de overslag van houtpellets wordt het gebruik van transportbanden afgeraden. Door wrijving met de roterende onderdelen zou ontbranding kunnen ontstaan. Toepassingsgebied Alle goederen. Stofemissies De impact op de stofemissies is afhankelijk van het huidige gebruik van wielladers en de stuifgevoeligheid van de goederen. Andere milieu-impact Energie: Wielladers hebben een hoog relatief energieverbruik in vergelijking met continu transportsystemen. Een beperking van het gebruik van wielladers brengt ook een vermindering van het energieverbruik met zich mee.

Economische informatie De kostprijs van deze maatregel is zeer variabel en afhankelijk van eventueel te maken investeringen (transportbanden, pneumatisch transport, luifel,…)

2.2.2 Code van goede praktijk voor gebruik wielladers De meeste stofemissies bij het gebruik van wielladers ontstaan wanneer het goed wordt gestort. Ook overladen wielladers kunnen voor stofemissies zorgen omdat de goederen die boven de laadschep uitkomen bloot staan aan de invloed van de wind. Net als andere voertuigen veroorzaken wielladers stof bij het rijden als ze zelf vuil zijn of over vuile terreinen rijden. Algemene maatregelen voor het vermijden van stofemissies als gevolg van transport worden verder besproken in 2.8. Goede praktijk voor gebruik wielladers: • niet overladen van de laadschep door niet boven de zijwanden te laden • geen bruuske bewegingen met geladen wielladers • snelheid aanpassen bij geladen wielladers • tijdig reinigen van de wielladerzo laag mogelijk lossen van de laadschep boven opslaghoop (<1m) • correct lossen van de wiellader in storttrechters of vrachtwagens (zie Figuur 11) • gebruiken wielladers in open lucht beperken. Waar mogelijk door verschuiven van activiteiten in overdekte systemen: bv. beladen van vrachtwagens onder luifel • evenwel indien dit geen extra transport met zich mee brengt

42

Toepassingsgebied Alle goederen. Stofemissies De impact op de stofemissies is afhankelijk van het huidige gebruik van wielladers en de stuifgevoeligheid van de goederen. Andere milieu-impact Geen Economische informatie Kosten zeer laag (geen investeringskosten).

2.3 Maatregelen bij continu mechanisch transport: open systemen (transportbanden en transportschroeven) In deze paragraaf worden stofbeperkende maatregelen voor open transportbanden en –schroeven besproken. Een conventionele open transportband verplaatst het materiaal op een doorlopende gewapende rubberen strook. De band is typisch concaafvormig. Conventionele transportbanden bestaan zowel in stationaire als in mobiele uitvoering. Naast de horizontale varianten zijn er ook hellende transportbanden die het materiaal over een hoogteverschil kunnen transporteren. De band is in dat geval meestal voorzien van profielen om het afglijden van materialen te beletten. Conventionele transportbanden kunnen alle soorten droge bulkgoederen transporteren.

43


Figuur 11: Illustratie van hoe de vorming van stof kan verminderd worden bij het gebruik van een wiellader. [EIPPCB, 2006]

Transportschroeven worden besproken in 2.1.6.


Figuur 12: Transportband voor het vervoer van zand [VITO, 2008]

Open transportbanden kunnen voor stofemissies zorgen onder invloed van de wind of door het onderaan afvallen van aangekoekt materiaal. Transportschroeven kunnen enkel bovenaan geopend zijn en zijn daarom minder onderhevig aan de invloed van wind. Toch kan het wenselijk zijn om bij zeer stuifgevoelige goederen ook hier maatregelen te nemen. De grootste bron van stofvorming zijn echter de overslagpunten. De reductiemaatregelen voor de overslagpunten zijn voor alle continu transportsystemen (open en gesloten) dezelfde en worden daarom geaggregeerd besproken in 2.4. Volgende maatregelen kunnen stofemissies bij het gebruik van open continu mechanisch transportsystemen reduceren: Primair Technisch 2.3.1 Primaire maatregelen bij open transportbanden Secundair Technisch 2.3.2 Afschermen van open transportsystemen 2.3.3 Overschakelen naar gesloten transportsysteem 2.3.4 Reinigen van transportbanden in werking

2.3.1 Primaire maatregelen bij open transportbanden Volgende maatregelen kunnen stofemissies bij open transportbanden verminderen [EIPPCB, 2006]: • Zorg dat de transportband voldoende strak is gespannen (minder trillingen). • Plaats de ondersteunende aandrijfsystemen kort tegen elkaar. • Plaats een plaat onder de band op het laadpunt. • Pas de snelheid van de transportband aan.

44

• Maak de band zo concaaf mogelijk. Het materiaal dat op de band ligt wordt zo afgeschermd van de wind door de opstaande wanden. • Zorg dat de band niet overladen kan worden. • Bevochtig de bevochtigbare goederen (klasse S2 en S4) bij het aanbrengen op de transportband (zie ook 2.4.3). • Reinig de transportband bij het keerpunt: borstels verwijderen het eventueel aangekoekte materiaal zodat dit niet meegevoerd wordt met de terugkerende band. • Kies voor een gepast type transportband of breng een additief aan omvastkleven van het product te verhinderen. Toepassingsgebied Alle goederen. Stofemissies Bovenstaande maatregelen zorgen ervoor dat de te transporteren goederen stabiel op de transportband liggen en er niet van loskomen. Het materiaal zal hierdoor minder gemakkelijk opspringen en meedrijven met de wind. Andere milieu-impact Water Voor het bevochtigen of nat reinigen van de transportband is water nodig. Mits het gebruik van hemelwater of dokwater hoeft dit geen druk op het drinkwater met zich mee te brengen. Een eventuele overschakeling op schuim kan het waterverbruik drastisch reduceren. (zie ook 1.1.6, 1.1.7 en 1.1.8)) De gegenereerde afvalwaterstroom kan nazuivering vereisen..

Afval Er zal minder product van de transportband vallen door de stabielere ligging van het goed op de band,het vermijden van overlading en het reinigen van de band aan de keerpunten. Economische informatie Het aanpassen van riemen kan een kostprijs van enkele € 10.000 vertegenwoordigen.

2.3.2 Afschermen van open transportsystemen Open transportsystemen in de buitenlucht kan men afschermen van windinvloeden met langsschermen, dwarsschermen of overkappingen. [Infomil, 2006] In het geval van stuifgevoelige goederen die niet bevochtigd kunnen worden (S1 en S3) en waarbij de primaire maatregelen onvoldoende zijn om de vorming van stof te vermijden, is overkapping een minimum te nemen maatregel. Bij transportbanden beschermt de overkapping echter enkel de bovenste band waarop het goed zich bevindt. De terugkerende band is niet afgeschermd waardoor materiaal dat nog aan deze band kleeft, losgewrikt kan worden en kan verstuiven onder invloed van de wind. De mate waarin stofemissies optreden is afhankelijk van het goed (kleefbaarheid aan de band), het reinigen van de band aan het keerpunt (zie 2.3.4), en de hoogte waarop de transportband zich bevindt. Het plaatsen van zijschotten ter hoogte van de terugkerende band kan deze emissies enigszins beperken (zie Figuur 15) .

45


• Verhoog de breedte van de transportband.


a b c Figuur 13: Overkapte transportbanden (a = mobiele transportband, b = vaste overkapte transportband, c = vaste overkapte transportband met toegang voor onderhoud) [VITO, 2008]

Het behuizen van de volledige transportband is de meest efficiënte maatregel voor stofbestrijding. Echter, in praktijk is dit niet altijd mogelijk: ophoping van goederen onder de terugkerende band kan immers obstructie veroorzaken of -in het geval van granen en andere voedingsproducten- ongedierte aantrekken.

a

b

Figuur 14: Hellende transportband behuisd in betonnen koker voor het transport van zand. (a = buitenaanzicht koker, b = binnenaanzicht van aankomst transportband boven siloruimte)

46

Toepassingsgebied Het volledig behuizen van de transportband is niet mogelijk voor goederen die kunnen samenklitten en zo obstructies kunnen veroorzaken. Bij granen en veevoeders kan achterblijvend materiaal ongedierte aantrekken. Het overkappen kan zowel op mobiele als op vaste transportbanden. Stationaire transportbanden onder mobiele laadbruggen kunnen niet overkapt worden, omdat de laadbrug op elke plaats boven de transportband het opgepikte goed moet kunnen storten. Stofemissies Vooral bij de stuifgevoelige goederen (S1, S2) zal deze maatregel voor een reductie van de stofemissies zorgen. Grofkorrelige goederen of goederen die bevochtigd zijn, veroorzaken amper stof bij open transportbanden mits de maatregelen beschreven in 2.3.1 genomen zijn. Andere milieu-impact Geen Economische informatie: Het overkappen van een bestaande transportband kost ongeveer € 250 per lopende meter De aankoopprijs van een nieuwe overkapte mobiele transportband van +/- 20 m is ongeveer € 100.000. [VITO, 2008] Investeringskost voor een behuisde transportband (betonnen buis rondom transportband) met een helling van +10°: +/- € 2900 per m inclusief transportband. (referentiejaar <1998) [VITO, 2008]

47


Figuur 15: Dwarsdoorsnede van een overkapping op open transportband [VITO, 2008]

2.3.3 Overschakelen naar gesloten transportsystemen Er bestaan verschillende types van gesloten transportsystemen.


• Gesloten schroeftransport: het werkingsprincipe van transportschroeven wordt beschreven onder 2.1.6. • Pneumatisch transportsysteem: de werking van een pneumatische transportband is analoog aan die van de pneumatische zuiger (zie 2.1.5). De compressor staat bij dit systeem echter aan het begin van het transportsysteem. Een voedingsmechanisme met injectiesysteem voedt de transportbuis en het transport gebeurt onder overdruk. Dergelijke systemen zijn specifiek geschikt voor het vervoeren van fijne kristallijn bulkmaterialen zoals cement, kalk of gips. • Ketting transportsysteem: Een ketting onder spanning wordt via een roterend tandwiel voortbewogen. Afhankelijk van het type transportketting, de helling of het te transporteren goed zijn op de ketting plaatjes of schepbakken aangebracht. • Een trog transportketting (Figuur 16) bestaat uit een gesloten bak (trog) waarbinnen een ketting draait. De trog wordt via een opening bovenaan gevoed met het te transporteren bulkgoed. Nadat het materiaal op de bodem van de trog is gevallen, wordt het meegesleurd door de ketting. In het geval van horizontale transportkettingen zijn het plaatjes met de breedte van de trog die het materiaal meesleuren. Bij een hellende transportketting worden ook U-, vork- of ringvormige collectoren gebruikt. • Trog transportkettingen kunnen ingezet worden bij poederige en gematigd klonterige producten die niet de neiging hebben om aan te koeken. Omwille van het gesloten systeem en de daarbijhorende afscherming van de weersinvloeden wordt deze techniek veel gebruik voor granen, oliezaden, voeding, veevoeding, kolen, cement, chemicaliën en mineralen. Trog transportkettingen hebben in vergelijking met bv. gesloten transportbanden als voordeel dat bij het beëindigen van de taak al het materiaal uit het systeem afgevoerd is. Bij de transportbanden blijft er makkelijker materiaal ‘kleven’ aan de band wat kan leiden tot contaminatie van een volgend transport.

Figuur 16: Principe werking van trog transportketting [EIPPCB, 2006]

Een kettingschraper werkt volgens hetzelfde principe als een trog transportketting maar dan zonder de trog. Aan de ketting zijn collectoren bevestigd die het te transporteren goed oppikken en transporteren naar de gewenste plaats. Kettingschrapers gebruikt men voor het afgraven van opslaghopen van kolen, ertsen, zouten, e.a. Daarnaast bestaan ook nog speciale types van transportbanden waarbij de transportband zelf of een tweede band er voor zorgt dat het materiaal volledig wordt ingesloten: • Hangende transportband: De transportband heeft de vorm van een gesloten lus die enkel geopend wordt om het materiaal te lossen. Voor zelflossende schepen zijn systemen bekend die 5000 m³/h over een hoogte van 35 m kunnen transporteren. Hangende transportbanden zijn duurder en slijtge-

48

Figuur 17: Voorbeelden van hangende transportbanden [EIPPCB, 2006]

• Tube (pipe) belt transportband: een tube belt transportband is een variant van de conventionele transportband. Na het laden van de rubberband wordt hij toegevouwen tot een cirkelvormige doorsnede. De beide uiteinden komen over elkaar zodat het getransporteerde materiaal aan de binnenkant van de tot buis omgevormde transportband komt te liggen. De toegevouwen transportband wordt voortbewogen door 3 tot 5 aandrijfsystemen. De snelheid van het materiaaltransport kan 60-300 m/min bedragen, wat vergelijkbaar is met de snelheid van conventionele transportbanden. De capaciteit van een tube belt transportband is dezelfde als deze van een conventionele transportband met een band die driemaal breder is dan de diameter van de tube belt. Analoge systemen hiervan zijn de dubbele transportband, de gevouwen transportband en de transportband met ritssysteem. Bij de dubbele transportband is er één band die het materiaal draagt en één band die boven het materiaal loopt zodat dit een gesloten geheel wordt. Bij een gevouwen transportband wordt de band zo gevouwen dat het materiaal volledig is ingesloten. Bij een transportband met ritssysteem worden de uiteindes van de transportband naar elkaar toe gebracht en met elkaar verbonden via een ritssysteem. Transportbanden van dit type zijn geschikt voor fijne en grove materialen (tot een 1/3 van de diameter van de tube belt) bv. ertsen, cement, kunstmest, kolen,cokes, kalksteen, verpulverde stenen, gips, as, zout.

49


voeliger (door de continu afwisseling van open en sluiten van de band) dan gewone transportbanden. Ze kunnen allerlei soorten bulkgoederen transporteren, omdat ze beschikbaar zijn in verschillende rubberkwaliteiten die kunnen voldoen aan de specifieke eisen van talloze goederen.

HOOFDSTUK 2 - MAATREGELEN BIJ OVERSLAG Figuur 18: Voorbeelden van tube belt transportbanden [EIPPCB, 2006]

Deze gesloten systemen werden ontwikkeld omdat: • ze minder verspilling en stofontwikkeling met zich meebrengen. • de kwaliteit van het product niet wordt beïnvloed door weersfactoren. • ze het overbruggen van steile hellingsgraden (20 tot 40 graden, tot zelfs 60 graden bij bepaalde producten) mogelijk maken. • ze toelaten scherpe bochten te nemen zonder dat het installeren van overslagpunten noodzakelijk wordt( geldt enkel voor hangende transportbanden). Toepassingsgebied De meeste bulkgoederen kunnen getransporteerd worden met deze systemen (zie boven). De limiterende factor is diameter van de goederen. Zo is voor hangende transportbanden de limiterende diameter 100 mm. Stofemissies In het geval van granen zorgt het gebruik van gesloten transportsystemen voor een daling van de stofemissies met 80-90% vergeleken met een traditioneel overkapte of behuisde transportband. Deze reductie loopt op tot 95-98 % als hierbij twee overslagpunten kunnen vermeden worden [EIPPCB, 2006]. Ook TNO [van Harmelen et al., 2002] schat de efficientie van een gesloten transportband in op 80%.

50

Tabel 2: Berekening energieverbruik traditionele transportband en transportschroef [Jansen & Heuning, 2008]

Transportsysteem Product Capaciteit Helling Lengte Breedte Snelheid Berekend vermogen

Transportband Graan (750 kg/m³) 200 ton/h 0° (horizontaal) 10 m 800 mm 2 m/s 1,0 kW

Transportschroef Graan (750 kg/m³) 200 ton/h 0° (horizontaal) 10 m 800 mm(diameter) 0.5 m/s 5,5 kW (ISO 7119)

Tabel 3: Berekening energieverbruik traditionele transportband en trog transportketting [Jansen & Heuning, 2008]

Transportsysteem Product Capaciteit Helling Lengte Breedte Snelheid Berekend vermogen

Transportband Graan (750 kg/m³) 300 ton/h 0° (horizontaal) 100 m 800 mm 2 m/s 14,5 kW

Trog transportketting Graan (750 kg/m³) 300 ton/h 0° (horizontaal) 100 m 800 mm 0.5 m/s 44,3 kW

Afval Gesloten transportsystemen veroorzaken geen afval meer door morsen van de terugkerende band. Economische informatie Vaste transportband Hangend gesloten bandsysteem: +/- € 4000 per m [VITO, 2008] Ter vergelijking: traditionele transportband (overkapt): +/- € 2500 per m [VITO, 2008] Volgens TNO [van Harmelen et al., 2002] is de kosteneffectiviteit van een gesloten transportband gelegen tussen € 5 en € 50 per gereduceerde kg PM10.

Mobiele transportband Nieuwe overdekte transportband: € 75.000 voor 20 m band inclusief de aanwezigheid van afgesloten overstortpunten

51


Andere milieu-impact Energie De meeste gesloten transportsystemen verbruiken meer energie dan open transportbanden. Zo ligt het energieverbruik van bijvoorbeeld een trog transportketting tot 3x en van een transportschroef tot 5x hoger dan dat van een traditionele transportband (zie respectievelijk Tabel 2 en Tabel 3). Enkel hangende gesloten transportbanden hebben een lager specifiek energieverbruik.

2.3.4 Reinigen van transportbanden in werking HOOFDSTUK 2 - MAATREGELEN BIJ OVERSLAG

Stofemissies van open transportbanden kan men reduceren door aangekleefd product van de terugkerende band te verwijderen. De meest eenvoudige methode is het plaatsen van een schraper op het afstortpunt van de transportband. Afhankelijk van het product zijn ook andere technieken mogelijk [EIPPCB, 2006]: • afschrapen met roterende elevator die het product terug afgeeft op de bovenlopende transportband. Zie Figuur 19; • afwassen met water (enkel met S2 en S4 goederen); • wegblazen met perslucht (niet in open lucht); • afkloppen; • afzuigen onderaan de band; • de band omdraaien na een keerpunt; • een zelfreinigende opvanggoot onder de terugkerende band.

Figuur 19: Afschrapen met roterende elevator [EIPPCB, 2006]

Toepassingsgebied Met uitzondering van het afwassen met water zijn deze technieken toepasbaar voor alle goederen. Afwassen met water is enkel toepasbaar bij S2 en S4 goederen. Een zelfreinigende opvanggoot onder de terugkerende band is niet geschikt voor kleverige goederen. Sommige maatregelen, zoals het omkeren van de band, zijn niet toepasbaar op bestaande installaties. Schrapers zijn onderhevig aan verwering en moeten daarom regelmatig onderhouden/vervangen worden. Stofemissies Het gebruik van een schraper met een roterende elevator kan afhankelijk van het product en het aantal elevatoren stofemissies reduceren met 20 tot 40%. Wanneer de schraper zich op het keerpunt bevindt en dit keerpunt volledig omkast is, zijn gelijkaardige emissiereducties haalbaar. Andere milieu-impact Water Afwassen met water vereist watergebruik. Hiervoor kan hemelwater of dokwater gebruikt worden, wat geen rechtstreekse druk op het drinkwater met zich meebrengt. Indien dit water niet goed opgevangen en behandeld wordt, kan het leiden tot emissies van polluenten naar het dokwater of de riolering.

52

Afval Het aangekoekte materiaal wordt verwijderd van de terugkerende band, waardoor geen geen afval meer ontstaat als gevolg van morsen. Economische informatie Geen

2.4 Maatregelen bij overslagpunten Alle continu transportsystemen (open of gesloten) hebben een laad- en een lospunt. In het laadpunt wordt het transportsysteem gevoed met het bulkgoed en in het lospunt wordt het weer afgegeven aan een volgend continu transportsyteem, een schip, een voertuig of de opslagplaats. Deze los- en laadpunten – de overslagpunten – zijn de grootste bronnen van stofemissies bij continu transportsystemen. Volgende milieumaatregelen kunnen getroffen worden: Primair Organisatorisch 2.4.1 Reduceren van het aantal overstortpunten Secundair Technisch 2.4.2 Behuizen van overslagpunten met eventuele afzuiging 2.4.3 Besproeien van overslagpunten

2.4.1 Reduceren van het aantal overstortpunten De meest doeltreffende manier om emissies van overstortpunten te minimaliseren is het aantal overstortpunten tot het strikte minimum te beperken. Bedrijven die verschillende types van bulkgoederen open overslagen kunnen werken met dedicated opslagruimtes. Door het goed onmiddellijk na het lossen op te slaan in zijn dedicated opslagruimte vermijdt men tussentijd transport tussen verschillende opslagruimtes. De transportsystemen die van opslagruimte naar opslagruimte lopen zijn dan overbodig. [VITO, 2008] In overslagbedrijven waar een hoge mate van flexibiliteit vereist is omwille van de verschillende goederen en voertuigtypes die men moet kunnen lossen en/of laden, wordt veelal gebruik gemaakt van grijpers die lossen in een mobiele storttrechter,waarna een cascade van mobiele transportbanden het goed naar de opslagruimte (open of gesloten) brengt. Voor het laden met een transportband geldt hetzelfde principe in omgekeerde richting. Een doordachte installatie van dit cascadesysteem kan overbodige overslagpunten vermijden.. Het uitgangspunt moet zijn om enkel naar een andere mobiele transportband over te gaan indien een verandering van richting nodig is. In praktijk is dit niet altijd mogelijk, omdat veel bedrijven over een set aan kortere mobiele transportbanden willen beschikken waarmee alle variaties aan overbrugbare afstanden (korte en ver gelegen opslagruimtes) kunnen worden gerealiseerd. [VITO, 2008]

53


Energie Wegblazen met perslucht (kan stof creëren) en afzuigen verbruikt veel energie

Toepassingsgebied Alle goederen.


Stofemissies Het vermijden van een overstortpunt reduceert de stofemissies ter plaatse met 100%. Andere milieu-impact Geen Economische informatie Het ombouwen van het transportsysteem kan zeer duur zijn. De reductie van het aantal overstortpunten (binnen en buiten gesloten opslaghallen) van 96 naar 25 bij een bezocht bedrijf vertegenwoordigde een investering van € 1.000.000. In deze investering zijn ook algemene renovatiewerken opgenomen.

2.4.2 Behuizen van overslagpunten met eventuele afzuiging Overslagpunten veroorzaken veel stofemissies omdat het bulkgoed van het ene transportsysteem naar het andere ‘valt’. Hierbij is het ontstaan van stof niet te vermijden. Echter, door het overslagpunt te behuizen wordt het stof tegengehouden en kan het terug neerslaan als product en meegevoerd worden met het transportsysteem. Omwille van veiligheidsredenen is het noodzakelijk om bij organische producten (e.g. granen) de lucht met het stof af te zuigen en te filteren. Hoge stofconcentraties kunnen hier immers explosiegevaar veroorzaken.

Figuur 20: Behuizing feeder transportband [VITO, 2008]

54

Figuur 21: Behuizing overslagpunt stortband-stortband met afzuiging [VITO, 2008]

Figuur 23: Verbindingsstuk tussen mobiel transportband en elevator gemonteerd op mobiele transportband [VITO, 2008]

Bij kleverige goederen (e.g. meststoffen) zijn afzuiginstallaties niet geschikt. Hier kan men het stof sneller doen neerslaan door rubberflappen in de behuizing te plaatsen. Deze flappen zullen de kinetische energie van het stof doen afnemen waardoor het neervalt. Toepassingsgebied In principe is de behuizing van overslagpunten mogelijk voor alle goederen. Bij grofkorrelige goederen bestaat het gevaar dat de behuizing verstopt geraakt en regelmatig dient gereinigd. Bij kleverige goederen (bv. meststoffen) zijn afzuiginstallaties niet geschikt. Sommige goederen (bv. voedingsproducten) moeten afgeschermd worden van de weersinvloeden. Hier worden naast de transportsystemen ook de overslagpunten behuisd. Stofemissies Hoe beter de behuizing het overslagpunt afsluit, hoe groter de stofreductie. Bij de overslag tussen twee transportsystemen is het daarom belangrijk het stortpunt goed te doen aansluiten op het opvangpunt. Andere milieu-impact Energie Een afzuiging met stoffilter verbruikt veel energie. Economische informatie De installatie van een gesloten overstortpunt bij de aansluiting van een transportband op een bekerelevator: +/- € 30.000 [VITO, 2008].

55


Figuur 22: Behuizing overslagpunt stortband-stortband zonder afzuiging [VITO, 2008]

2.4.3 Besproeien overslagpunten Het besproeien van overslagpunten is een effectieve maatregel voor het reduceren van stofemissies indien de overslagpunten niet overkapt kunnen worden om technische of economische redenen. Bevochtinging kan om productspecifieke redenen (bv. gedroogde producten) niet toegestaan zijn. In dat geval kunnen ultrafijne vernevelaars, met een verbruik van slechts enkele liters per uur, een oplossing bieden. Ze kunnen eenzelfde effect verkrijgen als traditioneel nevelen of besproeien. Op overslagpunten die enkele honderden tonnen per uur verwerken is een waterverbruik van enkele liters per uur verwaarloosbaar en wordt product dus niet echt grondig bevochtigd. Afhankelijk van het product kan het ultrafijn vernevelen van oliën een oplossing vormen. [VITO, 2008] Toepassingsgebied Besproeien is enkel toepasbaar bij goederen die bevochtigd mogen worden (stuifklasses S2 en S4). In andere gevallen kan eventueel beneveld worden. Stofemissies De goederen worden minder stuifgevoelig. Gelijktijdig wordt het gevormde stof afgevangen en neergeslaan door de druppels. Het effect van besproeien en benevelen is in detail besproken in 1.1.6, 1.1.7 en 1.1.8.

Figuur 24: Besproeien met schuim aan overstortpunt [Den Bakker, 2008]

Andere milieu-impact Water Voor het besproeien van overslagpunten is water nodig. Hiervoor kan hemelwater of dokwater gebruikt worden zodat dit geen druk op het drinkwater hoeft te geven. Eventueel kan men het waterverbruik drastisch reduceren door over te schakelen op schuim (zie ook 1.1.7 en 1.1.8). Er wordt een afvalwaterstroom gegenereerd die eventueel nazuivering vereist.

Energie Energieverbruik door pompen en compressoren. Economische informatie Geen

56

Volgende paragrafen behandelen de mogelijke stofreductiemaatregelen bij storttrechters. Storttrechters zijn toestellen die het bulkgoed opvangen dat gelost wordt door grijpers of transportbanden en in een meer gerichte straal weer storten op een transportsysteem (meestal transportband), een vrachtwagen of wagon. De trechter heeft hierbij twee functies: als buffer en als doseerapparaat. Door de trechter te voorzien van een doseerinrichting is het namelijk mogelijk het discontinue verlaadproces van de grijperkraan in te zetten in een continu proces. Storttrechters worden ook gebruik bij het leegmaken van opslaghopen of gesloten opslagruimtes door wielladers. De wiellader stort het opgepikte goed in de storttrechter waarna het via een continu transportsysteem de opslagruimte kan verlaten. Om een gelijkmatige stroom te genereren en om te vermijden dat grote brokken de stroom blokkeren, zijn storttrechters veelal voorzien van roosters of lamellen. Het gebruik van lamellen vereist wel een zekere ‘vloeibaarheid’ van het bulkgoed. De trechters kunnen uitgerust worden met in de hoogte verstelbare vulbuizen en stofdoeken wanneer ze gebruikt worden voor het laden van voertuigen. Er bestaan verschillende types van trechters: • Mobiele of vrijstaande trechters: deze onafhankelijke storttrechters kunnen makkelijk verplaatst worden. Ze worden vooral toegepast waar flexibiliteit noodzakelijk is of waar kleinere hoeveelheden goederen overgeslagen worden. • Mobiele trechters in combinatie met kraan: hier zijn de kraan en de storttrechter samen gemonteerd. De kraan met trechter kan bewegen over een spoor. Bij laadbruggen zijn storttrechters altijd een vast onderdeel van de installatie. • Vaste trechters: de storttrechter is geïnstalleerd op een vaste plaats op het bedrijfsterrein. Het voordeel van deze trechters is dat het makkelijker is om milieu- of andere maatregelen te nemen. Voor goederen die slechts minimaal mogen blootgesteld worden aan de weersinvloeden kan men de storttrechter plaatsen in een gebouw met een dak. Het dak schuift open op het moment dat de grijper zich aandient om het goed te storten en sluit zich weer nadat het goed gestort is. Ook is het makkelijker om bij vaste trechters afzuiginstallaties te voorzien dan bij mobiele trechters. Storttrechters zijn geschikt voor bijna alle bulk materialen (tot een zekere korrelgrootte), bv. graan, kunstmest, kolen, metaalerts (geen ijzer), cement, zand. Stofemissies worden veroorzaak op twee plaatsen: bij het laden en bij het lossen van de trechter. Het laden vormt de grootste bron van stofemissies. Bij het openen van de grijper ontstaat een stofwolk en door turbulentie kan stof uit de gevulde trechter opwaaien (zieFiguur 25).

57


2.5 Maatregelen bij storttrechters


Figuur 25: stofemissies bij het laden van een storttrechter [RAM Environnement, 2008](in de rechterfoto worden de stofemissies met behulp van verneveling gereduceerd)

Maatregelen om stofemissies bij het gebruik van storttrechters te verminderen zijn: Primair Organisatorisch 2.5.1 Code van goede praktijk voor gebruik storttrechters

Technisch 2.5.2 Optimaliseren van storttrechters 2.5.3 Stofreductiemaatregelen stortpunt Secundair Technisch 2.5.4 Storttrechters voorzien van afzuiginstallatie met filters 2.5.5 Storttrechters voorzien van sproeiinstallatie of nevelinstallatie

2.5.1 Code van goede praktijk voor het gebruik van storttrechters Om de stofvorming bij het vullen van storttrechters te verminderen is het belangrijk de valhoogte en de impact van de wind te minimaliseren. De kraanman kan dit doen door: • toepassing code van goed praktijk bij grijpers (o.a. grijper zo laag mogelijk laten zakken vooraleer te openen) (zie Hoofdstuk 2) • altijd werken met bijna-gevulde storttrechter (hiermee bedoelende tot aan de voorgeschreven vullingsgraden: zie volgende) • storttrechter niet overladen : De NeR schrijft volgende vullingsgraden voor: ·· S1 en S2: 75% ·· S3 en S4: 85% ·· S5: 95% Toepassingsgebied Alle goederen. Stofemissies Het verlagen van de valhoogte en het minder blootstellen aan windinvloeden resulteert altijd in een reductie van de stofemissies.

58

Economische informatie Het zorgvuldig nemen van deze maatregelen zou kunnen leiden tot een vertraging van de losactiviteiten. Er zijn echter geen cijfers beschikbaar over de mogelijke economische impact hiervan. Deze maatregel zal evenwel ook leiden tot minder productverlies. De economische winst hiervan is afhankelijk van het goed en het ‘normale’ productverlies maar zal eerder beperkt zijn.

2.5.2 Optimaliseren van storttrechters Volgende technische maatregelen zullen de vorming van stofemissies bij storttrechters beperken: • Plaatsen van windschermen op de storttrechter om de windsnelheid boven de trechter te verlagen. Het plaatsen van windschermen veroorzaakt turbulenties (schouweffect) wanneer de lege grijper de storttrechter verlaat. Het plaatsen van een fijnmazig windscherm kan dit ongewenst neveneffect verkleinen. (Zie Figuur 26 B en C). De éénvoudigste uitvoering bestaat uit 2 of 3 windschermen met minimaal een open zijde waarlangs de grijper de trechter kan binnenkomen. De meest gesofisticeerde uitvoering bestaat uit 4 windschermen waarbij één zijde klapdeuren bevat die open gaan om de grijper binnen te laten, gesloten blijven tijdens het openen van de grijper en pas terug opengaan als de grijper volledig leeg is. Deze uitvoering is enkel toepasbaar bij laadbruggen en vaste lostrechters. • Belangrijk is dat windschermen niet aanzien worden als een capaciteitsverhoging van de trechter. De maximale belading van de storttrechter mag dus niet verhogen. • Plaatsen van openschuifbaar dak op storttrechter. Het dak gaat open wanneer de grijper de trechter nadert en sluit wanneer de grijper is geledigd. (Zie Figuur 26 D) • Plaatsen van keerschotten (baffles) of roosters (louvre grids) om lucht-stof emissies tegen te houden. (Zie Figuur 26 E) • Plaatsen van zijdelingse flappen om het door turbulentie langs de wanden opkruipende stof tegen te houden. (Zie Figuur 26 F)

Sommige van deze maatregelen zitten nog in hun ontwikkelingsfase en het is op dit moment niet duidelijk of ze efficiënt zullen zijn. Dit geldt vooral voor de geperforeerde windschermen (C) en de zijdelingse flappen (F). Sommige maatregelen kunnen gecombineerd worden en zullen elkaar versterken.

59


Andere milieu-impact In havengebied bevindt de storttrechter zich meestal vlak langs de kade en het dokwater. Door het toepassen van deze maatregelen zal minder product verwaaien naar het dokwater.


A

D

B

E

C

F

Figuur 26: Technische maatregelen om de vorming van stof te verminderen. A: geen maatregel, B: Gesloten windscherm; C: Fijnmazig windscherm; D: openschuif dak; E: Keerschotten; F: Zijdelingse stofflappen

60

Toepassingsgebied Windschermen zijn in principe altijd toepasbaar. Te hoge windschermen kunnen het zicht belemmeren van de kraanman waardoor hij niet meer optimaal kan werken en het stortgoed vanop grotere hoogte moet lossen. Op laadbruggen met automatische grijpersturing zijn windschermen altijd toepasbaar. Het plaatsen van een openschuifbaar dak is praktisch moeilijk haalbaar bij mobiele trechters. Bij vaste trechters is deze maatregel wel mogelijk. Ook bij laadbruggen met ingebouwde trechter bestaat er de technische mogelijkheid om een schuifdak te installeren. Voor het plaatsen van keerschotten of roosters mag de korrelgrootte van het goed niet te groot zijn. Keerschotten of roosters zijn ook moeilijk te reinigen waardoor ze niet bruikbaar zijn wanneer verschillende producten behandeld worden, dit om contaminatie uit te sluiten. Stofemissies Deze maatregelen zorgen ervoor dat het stortgoed minder blootgesteld wordt aan windinvloeden met een reductie van de stofemissies tot gevolg. Volgens TNO [van Harmelen et al., 2002] resulteert het gebruik van een storttrechter met openschuifdak in een emissiereductie van 70%. Andere milieu-impact Geen Economische informatie De aankoop van een nieuwe stortsilo voorzien van een fijnmazig windscherm, keerschotten en zijdelingse stofflappen kost ongeveer € 150.000. [VITO, 2008] De investering in een vaste storttrechter met openschuifdaken: € 200.000. [van Harmelen et al., 2002]

61


Figuur 27: Storttrechter met fijnmazig windscherm [VITO, 2008]

2.5.3 Stofreductiemaatregelen lospunt HOOFDSTUK 2 - MAATREGELEN BIJ OVERSLAG

De milieu-impact van het lospunt van een storttrechter is vergelijkbaar met de milieu-impact van overstortpunten tussen continu lossystemen. Dezelfde milieumaatregelen kunnen daarom voorgesteld worden: • Behuizen van overslagpunten met eventuele afzuiging: zie 2.4.2 • Besproeien van overslagpunten: zie 2.4.3

2.5.4 Storttrechters voorzien van stofafzuiginstallatie Ondanks het nemen van de technische maatregelen beschreven in 2.5.2 en het correct werken van de operator zullen er bij stuifgevoelige goederen nog steeds stofemissies optreden. Daarom kan het noodzakelijk zijn om een stofafzuiginstallatie te plaatsen boven de storttrechter. De afgezogen lucht wordt dan gefilterd of, in het geval van gesloten transportsystemen, toegevoegd aan de productstroom. Door een afzuiginstallatie te combineren met windschermen kan tot 40% meer lucht/stof mengsel afgezogen worden. Afzuiginstallaties met filters worden in detail besproken in 1.2.2. Toepassingsgebied In theorie kunnen filters voor alle goederen toegepast worden. Toch zijn er situaties waarbij afzuiging met filters niet wenselijk en dus niet haalbaar is: • Overslag van kleverige goederen: de afzuigleidingen kunnen verstopt geraken wat hoge onderhoudskosten met zich meebrengt. Afhankelijk van de aard van het stof kan het aanzuigen van vochtige buitenlucht ook leiden tot het samenkoeken van stofresten met mogelijke verstopping tot gevolg. Overslag van diverse goederen waarbij vermenging omwille van kwaliteitseisen uitgesloten is: het afgezogen stof wordt nadien terug aan de goederenstroom toegevoegd. Indien een overslagbedrijf verschillende goederen open overslaat kan dit leiden tot ‘contaminatie’ met achtergebleven stof in de leidingen. Bij niet-kleverige goederen is dit eenvoudig op te lossen door de leidingen na gebruik een aantal keren uit te blazen met perslucht. • Op mobiele storttrechters (exclusief de semi-mobiele stortrechters die op een rail- of rolsysteem kunnen bewegen): in praktijk is het niet uit te sluiten dat een grijper in aanraking komt met de storttrechter. Eén botsing kan voldoende zijn om de afzuiginstallatie buiten werking te stellen. Het plaatsen van een beschermwand rond de afzuiginstallatie kan een oplossing bieden maar wordt door de sector als praktisch niet haalbaar geacht (constructie wordt te zwaar, te weinig ruimte om beschermwand te bevestigen). Volgens enkele overslagbedrijven kunnen de fabrikanten de goede werking van een afzuiginstallatie op een storttrechter niet garanderen. Stofemissies In theorie kan een doekenfilter stofemissies reduceren tot 10 mg/Nm³. Om een maximaal rendement te halen kan het wenselijk zijn om de luchtstroom voor te filteren met een cycloonfilter. Afhankelijk van de aanwezigheid van windschermen wordt er meer of minder ‘onbeladen’ lucht aangezogen en ontsnapt er beladen lucht in het centrum van de storttrechter. Er is momenteel nog veel onduidelijkheid over de exacte efficiëntie van afzuiginstallaties op storttrechters. De efficiëntie van storttrechters is ook afhankelijk van de belading van de storttrechter. Indien de belading gebeurt tot boven het niveau van de ventilatoren kan er geen stofafzuiging meer plaatsvinden.

62

Afval De hoeveelheid reststof is afhankelijk van de toepassing. In praktijk worden vooral afzuigsystemen gebruikt die het afgevangen stof terug in de productstroom plaatsen. De gebruikte doeken kunnen gereinigd worden of vormen bij vervanging een nieuwe afvalstroom. Economische informatie € 50.000 voor de installatie op een semi-mobiele storttrechter (storttrechter gemonteerd op rails). De prijs voor een storttrechter (inclusief overstortpunt op transportband) met een capaciteit van 500 ton per uur met afzuiging kostte in 1999 meer dan € 250.000. [VITO, 2008]

2.5.5 Storttrechters voorzien van sproeiinstallatie of nevelinstallatie Net als bij andere processen kunnen ook op storttrechters sproei- of nevelinstallaties ingezet worden als stofbestrijdingsmaatregel. (zie ook 1.1.6, 1.1.7 en 1.1.8) Toepassingsgebied Besproeien is enkel toepasbaar bij stuifgevoelige goederen die vochtig mogen worden: stuifklasses S2 en S4. Stofemissies Het plaatsen van nevel- of sproeiinstallaties op de storttrechter heeft volgende voordelen: Het gevormde stof wordt afgevangen. Het product is nat gemaakt aan het begin van de keten van overslagprocessen en zal daardoor minder stuifgevoelig zijn in het verloop van de keten. (enkel bij besproeien en bij benevelen met additief) Andere milieu-impact Water Voor het bevochtigen is water nodig. Hiervoor kan hemelwater of dokwater gebruikt worden zodat dit geen druk op het drinkwater hoeft te geven. Eventueel kan men het waterverbruik drastisch reduceren door over te schakelen op schuim. (zie 1.1.7 en 1.1.8) Er wordt een afvalwaterstroom gegenereerd die eventueel nazuivering vereist. De bedrijven met open opslagterreinen voor producten waaruit gevaarlijke stoffen kunnen uitlogen, dienen te beschikken over een zuiveringsinstallatie voor het afstromende hemelwater. Deze zuiveringsinstallaties verwijderen evenwel enkel de zwevende stoffen en de verwijdering van de gevaarlijke stoffen blijft beperkt tot de hieraan gebonden fractie.

Energie Energieverbruik door pompen en compressoren. Economische informatie Geen

63


Andere milieu-impact Energie Het energieverbruik varieert tussen 0,2 - 2,0 kWh/1 000 Nm³.

2.6 Maatregelen bij laadactiviteiten met stortgoten, vulbuizen, vulpijpen en transportbanden HOOFDSTUK 2 - MAATREGELEN BIJ OVERSLAG

In volgende paragrafen worden de maatregelen besproken die stofemissies kunnen reduceren bij laadactiviteiten met behulp van: • Vulpijpen of laadpijpen: dit zijn rigide pijpen waarin het materiaal naar beneden valt onder invloed van de zwaartekracht. Ze kunnen eventueel verticaal of horizontaal kunnen bewogen worden om o.a. de valhoogte te regelen. Hiervoor worden liftsystemen met kabels of telescopische gieken gebruikt. Een laadkop kan geïnstalleerd worden aan het einde van de pijp om de loscapaciteit te regelen. In zeer lange pijpen brengt men soms tussenschotten aan om de valsnelheid te reduceren. Laadpijpen kunnen gebruikt worden voor alle soorten bulkgoederen (tot een zekere grootte). • Vulbuizen of laadbuizen: deze zijn gelijkaardig aan laadpijpen, maar bestaan uit een binnenste en een buitenste buis uit plastic of taai geweven kunststofvezel. • Stortgoten: dit zijn open of gesloten goten waarlangs het materiaal naar beneden glijdt. Er bestaan vaste en beweegbare stortgoten. Beweegbare stortgoten kunnen zowel horizontaal als verticaal rondzwenken of voorwaarts, achterwaarts of diagonaal rijden. Voor de goede werking is een minimum hellingsgraad noodzakelijk. Deze is afhankelijk van de stromingseigenschappen van het gestorte materiaal. Stortgoten zijn geschikt voor alle niet klonterende droge bulkgoederen. • Transportbanden: zie 2.3. Stortgoten, vulbuizen en vulpijpen zijn grote potentiële bronnen van stofemissies. Zij begeleiden het stortgoed tijdens zijn val van enkele tot tientallen meters hoogte. Omwille van de grote valhoogte stort het goed met een hoge valsnelheid neer, wat leidt tot omvangrijke stofwolken. Voor het laden van lichters maakt men ook gebruik van transportbanden. Mobiele transportbanden brengen het goed tot boven de open laadruimte. Door impact van de wind kan het neervallende goed verstuiven. Bij het neervallen treden bijkomende stofemissies op afhankelijk van de valhoogte en valsnelheid. Volgende milieumaatregelen kunnen getroffen worden: Primair Organisatorisch 2.6.1 Code van goede praktijk bij gebruik stortgoten, vulbuizen en vulpijpen

Technisch 2.6.2 Afdekken van reeds gevulde ruimtes in lichters 2.6.3 Aanpassen uiteinde (S-bocht, visbek, laadbalg, rubberflappen) 2.6.4 Laadinstallatie met remschotten

2.6.1 Code van goede praktijk bij gebruik stortgoten, vulbuizen en vulpijpen Het uiteinde van deze laadsystemen dient men zo laag mogelijk tegen de laadeenheid (ruim lichter of schip, laadbak vrachtwagen, laadbak wagon) te brengen. Hoe korter de afstand tussen het uiteinde van het laadsysteem en het valpunt hoe beperkter de invloed van de wind op het stortgoed. De stofontwikkeling als gevolg van de impact bij het vallen wordt met deze maatregel niet vermeden. Men kan hiervoor wel het uiteinde van het laadsysteem tot in het reeds gestorte goed laten zakken(niet toepasbaar bij open stortgoten). Op die manier wordt de stofwolk gevormd in het vulsysteem zelf en afgeschermd door het

64

Toepassingsgebied De maatregel is toepasbaar bij alle goederen die gelost mogen worden met deze systemen. De laatste maatregel, vulbuis/pijp tot in het stortgoed laten zakken, is niet geschikt voor alle systemen. De krachten die zich ontwikkelen bij het neervallen van het goed moeten immers opgevangen worden door de vulpijp. Te hoge krachten kunnen het laadsysteem stuk maken. Stofemissies De impact op de stofemissies is weergegeven in Figuur 28.

vulpijp

stofontwikkeling

A

B

C

Figuur 28: Impact van code van goede praktijk bij vulbuizen/vulpijpen; A: geen maatregel, B: vulbuis/pijp zo kort mogelijk bij het stortpunt brengen, C: vulbuis/pijp tot in stortgoed laten zakken.

Het toepassen van de code van goede praktijk alleen zal voor S1-S2 goederen niet voldoende zijn om stofemissies te vermijden. Voor deze goederen zullen bijkomende maatregelen nodig zijn die de valsnelheid van het goed vertragen (S-bochten aan uiteinde of valpijp met keerschotten) of er voor zorgen dat het gevormde stof niet kan ontsnappen (laadbalg met automatische hoogteregeling). Deze maatregelen worden besproken in 2.6.3. Andere milieu-impact Geen Economische informatie Geen bijkomende kosten.

65


onderliggende stortgoed. De operator moet daarbij steeds waakzaam zijn dat de vulbuis/pijp zich niet volledig vult en het syteem doet opstoppen.

2.6.2 Afdekken van reeds gevulde ruimtes in lichters HOOFDSTUK 2 - MAATREGELEN BIJ OVERSLAG

Om economische redenen worden schepen en lichters zo maximaal mogelijk gevuld. Bij lichters wordt het ruim tot aan de rand gevuld. In het midden komt het goed zelfs boven de rand uit. De goederen die boven de rand uitsteken kunnen verstuiven door de impact van de wind. Door het gevulde ruimgedeelte onmiddellijk af te dekken kan men dit voorkomen. Om de stabiliteit van een schip te verzekeren moet de last tijdens de laadactiviteit verdeeld worden over het schip. In de praktijk heeft het daarom enkel nut om die gedeeltes af te dekken die reeds volledig gevuld zijn. Toepassingsgebied De maatregel is vooral van toepassing op S1 en S3 goederen, maar kan ook relevant zijn voor S2 en S4 goederen indien het toegelaten vochtgehalte te beperkt is om verstuiving te vermijden. Stofemissies De goederen worden afgeschermd van de wind waardoor ze niet meer kunnen verstuiven. Andere milieu-impact Geen Economische informatie Geen bijkomende kosten

2.6.3 Aanpassen uiteinde (afschermen uiteinde transportband, S-bocht, visbek, laadbalg) Afschermen uiteinde transportband Om het neervallende bulkgoed te beschermen tegen de invloed van de wind kan op het uiteinde van de transportband een afscherming gemonteerd worden. Deze afscherming bestaat meestal uit een metalen constructie waaraan een flexibele rubberen buis (Figuur 29) of rubberen flappen hangen. Afhankelijk van de stuifklasse dienen deze buis of flappen het goed tot zo kort mogelijk boven het reeds gestorte goed te begeleiden.

Figuur 29: Afschermen uiteinde transportband met begeleiding van het neervallend stortgoed door rubberflappen [VITO, 2008]

S-Bocht Een S-bocht remt de valsnelheid op het einde van de laadinstallatie door het vrij vallende bulkgoed te dwingen een bocht van 90° te maken. De voornaamste stofontwikkeling gebeurt in de laadbuis of laadpijp zelf. Het goed valt wel nog altijd tegen een relatief grote snelheid uit de laadbuis/pijp. 66

Visbek Een visbek is een klep die op het einde van de laadinstallatie is geïnstalleerd en die aangestuurd door sensoren automatisch open en dicht gaat. Op een afstand van ongeveer één meter boven het uiteinde is een sensor geplaatst die de klep pas laat opengaan op het moment dat de laadinstallatie tot aan de sensor gevuld is. Het stof gevormd door de impact van het vallend goed ontstaat in de installatie zelf en is zo afgeschermd van de omgeving. Het goed verlaat de installatie met een zeer lage valsnelheid.

Figuur 31: Stortgoot met visbek [VITO, 2008]

Laadbalg Een laadbalg is een flexibel uiteinde gemonteerd op de vulinstallatie. Bij het starten van het laadproces wordt de laadinstallatie tot op de bodem van de open laadruimte (schip, laadbak, wagon) gebracht. Tijdens het laden rust de laadbalg steeds op het gestorte goed. Hierdoor ontstaat er geen stof. Een sensorgeeft

67


Figuur 30: Laadpijp met S-bocht [VITO, 2008]

aan wanneer de laadbalg mag stijgen. Een laadbalg kan ook gemonteerd worden op het uiteinde van een transportband.

HOOFDSTUK 2 - MAATREGELEN BIJ OVERSLAG Figuur 32: Monteerbare laadbalg [VITO, 2008]

Toepassingsgebied In principe zijn alle beschreven systemen toepasbaar voor goederen die beladen worden via stortgoten, laadpijpen of laadbuizen. Een S-bocht heeft een grotere impact op het goed (het valt met hoge snelheid tegen een verharde wand) wat kan leiden tot kwaliteitsverlies. Een S-bocht en visbek kunnen niet altijd geïnstalleerd worden op een bestaande installatie. Omdat het goed niet meer vrijuit kan vallen, moet de laadinstallatie de krachten en het gewicht van de vrij vallende goederen opvangen. Niet alle installaties zijn erop berekend om deze krachten op te vangen. Een laadbalg zal niet optimaal werken als hij geïnstalleerd wordt op een valpijp die het scheepsruim onder een schuine hoek belaadt. Voor een dergelijke installatie is een visbek beter geschikt. Stofemissies Een laadbalg leidt tot de minste stofemissies omdat de bron van stofontwikkeling volledig is afgesloten van de omgeving. Een visbek zorgt ervoor dat het materiaal bijna tot stilstand is gekomen aan de opening van de laadinstallatie. De stofontwikkeling is enkel nog afhankelijk van de hoogte van de opening boven de laadruimte. Door de vertraging van de valsnelheid zal een S-bocht een duidelijke stofreductie tot gevolg hebben. Het effect is echter kleiner dan bij gebruik van een laadbalg of visbek. In de praktijk blijkt dat er nog steeds stofemissies optreden bij de overslag van zeer stuifgevoelige goederen, zelfs bij installatie van een laadbalg of een visbek. Andere milieu-impact Geen

68

Het aanbrengen van een visbek op een stortgoot met een capaciteit van 400 ton per uur kost ongeveer € 70.000. De prijs voor een laadbalg voor het laden van schepen bedraagt bij benadering € 30.000.

2.6.4 Laadinstallatie met remschotten (cascadebuis) In een laadinstallatie met remschotten of cascadebuis (zie Figuur 33) glijdt en valt het materiaal alternerend tussen de remschotten. Door de lage valhoogtes en het continu veranderen van richting verlaagt de valsnelheid en is er amper stofvorming tijdens het laadproces.

Figuur 33: Cascadebuis [EIPPCB, 2006]

De capaciteit van een cascadebuis varieert van 30 tot 5000 m³/h. De buizen zelf zijn gecoat met polyethyleen van een extreem hoge dichtheid, gesinterd aluminium, keramiek en staal, zodat ze bestand zijn tegen slijtage. Cascadebuizen kunnen voorzien worden van een niveausensor die toelaat om continu een geschikte hoogte boven het stortgoed te behouden. Toepassingsgebied Cascadebuizen kunnen poederig tot korrelige bulkgoederen lossen zoals kaliumcarbonaat, fosfaat, natriumfosfaat, aluminium oxide, cement, kolen, cokes, graan, maïs en veevoeders. In principe is de techniek dus toepasbaar voor alle goederen die beladen worden via laadpijpen of laadbuizen. Cascadebuizen zijn moeilijk reingibaar indien men regelmatig van produkt moet veranderen en zijn dus eerder geschikt bij dedictated stromen. Bij uitschuifbare laadpijpen kan enkel de binnenste pijp (meestal de bovenste) voorzien worden van remschotten. Stofemissies Een flexibele cascadebuis voorzien van een niveausensor zal nauwelijks stofemissies produceren. Bij een cascadebuis zonder niveausensor is de stofontwikkeling afhankelijk van de vrije valhoogte vanaf het uiteinde van de laadpijp. Andere milieu-impact Geen Economische informatie Geen

69


Economische informatie Een S-bocht is een eenvoudige metalen constructie die relatief goedkoop is.

2.7 Maatregelen bij laden en lossen van vrachtwagens/wagons HOOFDSTUK 2 - MAATREGELEN BIJ OVERSLAG

Het laden en het lossen van vrachtwagens zijn activiteiten met een grote kans op stofvorming. Vrachtwagens lossen hun laadbakken door ze achterwaarts of zijdelings om te kippen. Het materiaal komt terecht in een valput of op een brede transportband. Wagons worden onderaan geopend en het materiaal wordt opgevangen in een valput of op een transportband. Het pneumatisch lossen van citernewagens brengt zeer weinig stofemissies met zich mee en wordt daarom niet verder besproken. Het laden gebeurt met een laadpijp, een laadbuis, een stortgoot of een laadbalg. De milieumaatregelen voor deze technieken werden reeds behandeld in 2.6. Aanvullend kunnen volgende milieumaatregelen getroffen worden: Primair Organisatorisch 2.7.1 Laden en lossen in behuizing (eventueel voorzien van afzuiging met stoffilter) 2.7.2 Vermijden overladen transportsystemen + laadbakken vrachtwagens afdekken met dekzeil

Technisch 2.7.3 Valput voorzien van keerschotten

2.7.1 Laden en lossen in behuizing (eventueel voorzien van afzuiging met stoffilter) Om stofhinder naar de omgeving te voorkomen gebeurt het laden en lossen van stuifgevoelige goederen best in een afgesloten behuizing. Voor de meest stuifgevoelige goederen kan de ruimte voorzien worden van een afzuiging met stoffilter (zie 1.2.2). De efficiëntie van deze maatregel is het grootst als tijdens de overslagactiviteit ook de in en uitrit van de behuizing kunnen afgesloten worden.

A

B

Figuur 34: Wagonbeladingsinstallaties: A: volledig gesloten (overslag kaoliniet), B: semi-gesloten (overslag ertsen en kolen) [VITO, 2008]

70

Het is niet altijd mogelijk om een afgesloten behuizing te voorzien die een volledige goederentrein kan omvatten. Indien nodig kan hier gewerkt worden met rubberflappen die de ruimte rondom de voor- en achterliggende wagons afsluiten. Het lossen van granen in een afgesloten behuizing kan in combinatie met de aanwezigheid van een ontstekingsmechanisme (vrachtwagen) explosiegevaar met zich meebrengen. In dit geval moet de ruimte altijd afgezogen worden. Voor het laden van vrachtwagens met balgen is het niet altijd nodig om een behuizing te voorzien. Stofemissies Een volledig afgesloten behuizing voorzien van afzuiging met stoffilter is nagenoeg stofvrij. Het lossen van goederen in een halfopen behuizing (in- en uitrit open) kan nog altijd leiden tot verwaaiing van stof als gevolg van de ontstane tochtvorming. Andere milieu-impact Geen Economische informatie Het behuizen van laad- en los installaties kan zeer duur zijn. De kostprijs is zeer installatieafhankelijk. In de aanwezigheid van een opslaghal kan de laad- en losactiviteit hiernaar verplaatst worden (laden van vrachtwagens). Dit kan leiden tot minder inkomsten door een eventueel capaciteitsverlies.

2.7.2 Vermijden overladen transportsystemen + laadbakken vrachtwagens afdekken met dekzeil Overladen vrachtwagens, treinwagons of andere transportsystemen veroorzaken stofproblemen omdat de goederen onder invloed van de wind kunnen verstuiven. Het overladen van deze transportsystemen moet dus vermeden worden. Ook een niet-overladen laadbak kan stof veroorzaken. Bij start- of stopmanoeuvres gaat het goed schuiven waardoor het makkelijker kan verwaaien. Dit opwaaiend stof kan tegengehouden worden door de laadbak af te dekken met een dekzeil. Het dekzeil wordt best onmiddellijk na de laadactiviteit aangebracht. Toepassingsgebied De maatregel is vooral van toepassing op S1 en S3 goederen, maar kan ook relevant zijn voor S2 en S4 goederen indien het toegelaten vochtgehalte te beperkt is om verstuiving te vermijden. Stofemissies Stofemissies worden vermeden door het afdekken van een laadbak met een dekzeil. Andere milieu-impact Geen Economische informatie Geen

71


Toepassingsgebied Toepasbaar voor alle goederen.

2.7.3 Valput voorzien van keerschotten HOOFDSTUK 2 - MAATREGELEN BIJ OVERSLAG

Het lossen van vrachtwagens en wagons veroorzaakt veel stofemissies door de grote valhoogte van het stortgoed. Het plaatsen van keerschotten verlaagt de valhoogte tot aan de top van de valput en houdt tevens het stof tegen nadat het goed verder glijdt en in de valput terechtkomt. Er bestaan eowel vaste als mobiele keerschotten. Mobiele keerschotten gaan open op het moment dat het lossen start. Tijdens het lossen wordt het stof tegengehouden door het achterkomende goed. Op het einde van de losactiviteit sluiten de keerschotten weer en houden het stof binnen de valput. De stofemissies kunnen nog verder gereduceerd worden door een afzuigsysteem te voorzien bovenaan de valput (zie Figuur 35)

Figuur 35: Valput met keerschotten [EIPPCB, 2006]

Toepassingsgebied Historisch kent het gebruik van valputten met keerschotten vooral zijn toepassing bij het lossen van granen. De maatregel kan in principe toegepast worden bij alle goederen die voldoende ‘vloeibaar’ zijn, niet snel samenklitten en compatibel zijn vanwege kwaliteit/kleur (in geval verschillende stromen verwerkt worden). Belangrijk is dat de capaciteit van de valput met keerschotten niet lager mag zijn dan de capaciteit van het lossen van de wagon of truck. Anders blijft het goed bovenop de keerschotten liggen, wat kan leiden tot stofemissies. Stofemissies Door het verlagen van de valhoogte en het tegenhouden van het gevormde stof worden stofemissies drastisch gereduceerd. De combinatie van keerschotten met een afzuigsysteem leidt tot een stofreductie van 60%. [EIPPCB, 2006] Andere milieu-impact Afzuigsystemen verbruiken energie en genereren lawaaihinder.

72

2.8 Maatregelen voor het verkeer op het bedrijfsterrein Het verkeer ter hoogte van en vanuit open overslagterreinen zorgt eveneens voor heel wat stofontwikkeling. Volgende maatregelen kunnen het ontstaan en de verspreiding van stof ten gevolge van verkeer op zulke bedrijfsterreinen verminderen: Primair Organisatorisch 2.8.1 Algemene maatregelen verkeer

Technisch 2.8.2 Reinigen bedrijfsterrein 2.8.3 Reinigen wielen voertuigen 2.8.4 Reinigen voertuigen

2.8.1 Algemene maatregelen verkeer Stofverspreiding ten gevolge van verkeer op en vanaf het opslagterrein kan worden beperkt door: • het aantal verkeersactiviteiten op het terrein zo gering mogelijk te houden; • transport op het terrein zo mogelijk continu mechanisch of pneumatisch plaats te laten vinden; • autoverkeer te beperken tot verharde wegen die regelmatig schoongemaakt worden; • het afschermen van wegen van het onverharde terrein; • de snelheid van voertuigen op het terrein te beperken; • de wegen van het terrein te besproeien. Het besproeien van de wegen heeft volgens TNO [van Harmelen et al., 2002] een stofreducerend effect van ongeveer 50% (tussen 30-90%). De kostprijs van deze maatregel wordt begroot op < € 5 per kg gereduceerde emissie. Stofverspreiding door voertuigen buiten het opslagterrein kan worden voorkomen door voertuigen schoon te spuiten en de banden te reinigen alvorens deze het opslagterrein verlaten (zie 2.8.3 en 2.8.4) en door de laadruimte zodanig te benutten, in te delen of af te dekken, dat stofverspreiding door morsgoed op wegen onmogelijk wordt.

2.8.2 Reinigen bedrijfsterrein Als gevolg van overslagactiviteiten kan morsgoed achterblijven op het bedrijfsterrein. Het verkeer op het terrein doet dit morsgoed opwaaien en veroorzaakt zo stofemissies. Bij hevige wind zal het morsgoed ook vanzelf opwaaien en stofemissies veroorzaken. Deze bron van emissies kan vermeden worden door het bedrijfsterrein regelmatig te reinigen De noodzakelijke frequentie is afhankelijk van de activiteitsgraad op het bedrijf. In principe kan men zeggen dat een lokale reiniging noodzakelijk is na elke grote overslagactiviteit (bv. lossen van schip). Afhankelijk van de frequentie van kleinere overslagactiviteiten (bv. transport met wielladers) is er noodzaak aan bijkomende algemene reiniging van het terrein.

73


Economische informatie Nieuwbouw of retrofit van een valput met een capaciteit van 7500 kg kost tussen de € 100.000-225.000 (inclusief behuizing en afzuigsysteem, referentiejaar 2000) [EIPPCB, 2006].


Een snelle droge reiniging kan met een veegwagen. Ook veegwagens met vochtige reiniging waarbij het water terug opgevangen wordt zijn hiervoor geschikt. Indien het bedrijf over een waterzuiveringsinstallatie beschikt is ook een natte reiniging mogelijk (afspuiten). Plaatsen met rechtstreekse lozing worden bij voorkeur niet nat gereinigd. Toepassingsgebied Algemeen toepasbaar. Deze maatregel is ook van belang voor goederen die niet stuifgevoelig zijn (S5). Door het verkeer op het terreinkan het morsgoed immers verkruimelen en stuifgevoeliger worden. Stofemissies Het reinigen van het bedrijfsterreinzorgt ervoor dat morsgoed niet meer kan verwaaien. Andere milieu-impact Afval Het verwijderde morsgoed vormt een afvalstroom indien hergebruik niet mogelijk is.

Water Niet reinigen zorgt voor een verontreiniging van het afgevoerde hemelwater. Bij natte reiniging kunnen de resten ook rechtstreeks naar het oppervlaktewater afspoelen via de gravitaire afvoerkanalen. In dat geval moet er dus voor gezorgd worden dat de gecreëerde waterstroom opgevangen kan worden voor verdere verwerking (bv. veegwagens met recuperatie van water). Economische informatie Geen

2.8.3 Reinigen wielen voertuigen Een wielwasinstallatie is bedoeld om te verhinderen dat voertuigen die het opslagterrein verlaten via vervuilde wielen stof meenemen en het buiten het terrein verspreiden. Er bestaan verschillende uitvoeringsvormen, gaande van een eenvoudig waterbekken waar de vrachtwagen doorheen moet rijden, tot een gesofistikeerd systeem waarbij een sproei-installatie in werking treedt wanneer een voertuig nadert en het water na reiniging (bezinking waarbij het stof afgescheiden wordt) hergebruikt wordt. Er dient uiteraard voor gezorgd dat vrachtwagens komende van het opslagterrein ten allen tijde via de bandenwasinstallatie moeten passeren vooraleer zij het terrein kunnen verlaten. Toepassingsgebied Het gebruik van een wielwasinstallatie is enkel geschikt voor goederen die in de aanwezigheid van water niet gaan samenklitten. Door contact met water kunnen dergelijke goederen immers aan de banden gaan kleven. De aanklevende producten kunnen terug loskomen op de openbare weg en daar voor moddersporen zorgen. Stofemissies De schoongemaakte wielen kunnen geen stof meer verspreiden op de openbare weg. Andere milieu-impact In de wielwasinstallatie zal afvalwater en modder geproduceerd worden. De lozing van afvalwater kan vermeden worden door het installeren van een opvangtank waarin de modder kan bezinken. Het water kan op die manier worden hergebruikt. Het slib dient als afval afgevoerd te worden. Economische informatie De kostprijs bedraagt ca. € 37.500 (betonwerken inbegrepen) [Jacobs et al., 2004].

74

Het beladen van vrachtwagens kan ervoor zorgen dat heel het voertuig bedekt wordt met een laag stof. Dit is vooral het geval bij vrachtwagen die in een stoffige opslaghal worden beladen met wielladers, stortgoten of vulpijpen. Met een hogedrukreiniger kan dit laagje stof eraf gespoten worden. De ontstane afvalwaterstroom dient opgevangen en kan na een bezinkingsstap hergebruikt worden. In Figuur 36 is een wasstraat met recuperatie van water weergegeven. Het gebruik van een wasstraat maakt een wielwasinstallatie overbodig.

Figuur 36 Wasstraat met recuperatie van water [VITO, 2008]

Toepassingsgebied Het gebruik van een wasstraat is vooral nuttig als het beladen van de vrachtwagen veel stof veroorzaakt of plaatsvindt in een stoffige omgeving. Stofemissies De schoongemaakte vrachtwagen kan geen stof meer verspreiden op de openbare weg. Andere milieu-impact Afval Bij de recuperatie van het water zal er slib achterblijven. Dit slib moet als afval afgevoerd worden.

Water Indien het water niet hergebruikt wordt, ontstaat er een afvalwaterstroom. Economische informatie De investering voor de ombouw van een weeginstallatie tot overdekte wasstraat met recuperatie van het water bij een groot overslagbedrijf bedroeg ongeveer € 200.000. Deze investering betaalde zich binnen de vier jaar terug door de mindere noodzaak tot reinigen van het bedrijfsterrein en het minder frequent laten reinigen van de afvoerkanalen.

75


2.8.4 Reinigen voertuigen

2.9 Algemene bijkomende maatregelen om stofhinder tot het bedrijfsterrein te beperken HOOFDSTUK 2 - MAATREGELEN BIJ OVERSLAG

Bepaalde open overslagactiviteiten zullen steeds voor stofemissies zorgen. Wanneer de bovengenoemde maatregelen niet haalbaar of toereikend zijn, bestaan er nog maatregelen die de stofhinder tot het bedrijfsterrein beperken: Primair Organisatorisch 2.9.1 Activiteiten laten doorgaan in functie van het weer Secundair Technisch 2.9.2 Nevel- of sproei-installatie tussen gebouwen en kaaimuur bij open overslag in havenbedrijven

2.9.1 Activiteiten laten doorgaan in functie van het weer Grote stofemissies kunnen vermeden worden door open overslagactiviteiten niet te laten doorgaan onder erg ongunstige weersomstandigheden. In de Nederlandse emissierichtlijn lucht [Infomil, 2006] staat aangegeven dat stofhinder tengevolge van laden en lossen in de open lucht moet worden voorkomen door, afhankelijk van de lokale situatie en de windrichting, overslagactiviteiten te staken indien de windsnelheid de onderstaande waarden overschrijdt: • voor klasse S1 en S2 goederen:

8 m/s; windkracht 4/ matige wind

• voor klasse S3 goederen:

14 m/s, windkracht 6/ krachtige wind

• voor klasse S4 en S5 goederen:

20 m/s, windkracht 8/ stormachtige wind

Deze voorwaarde is opgenomen in de milieuvergunningen van alle Nederlandse vergunningspichtige open overslagbedrijven. Wel is het zo dat bij de handhaving de regel soepel wordt geïnterpreteerd. De activiteiten dienen in de praktijk enkel gestaakt te worden als de inspectiediensten (rivierpolitie) bij deze windsnelheden visuele stofemissies vaststellen in de vorm van stofwolken. [DCMR, 2008] Volgens de gegevens van het meteostation in Vlissingen (Nederland) zijn de gemeten windsnelheden in 90% van de tijd lager dan 8 m/s, in 99% van de tijd lager dan 14 m/s en in meer dan 99% van de tijd lager dan 20 m/s. [Scheffen, 2002] In de Vlaamse havens worden overslag activiteiten om veiligheidsredenen stilgelegd bij windsnelheden hoger dan 18 m/s (voor containers) en 22 m/s voor grijper/kraan activiteiten. Toepassingsgebied De voorgestelde maximale windsnelheden zijn afhankelijk van de stuifgevoeligheid van het product. Andere factoren die mee spelen zijn de windrichting en het gebruikte grijpertype. Stofemissies De stofemissies op momenten met een verhoogd risico tot stofvorming worden vermeden. Andere milieu-impact Geen

76

Wel kan gesteld dat de omstandigheden voor het stilleggen van de activiteiten bij S3, S4 en S5 goederen zeer uitzonderlijk zijn: minder dan 1% van de tijd. Voor de S1 en S2 goederen betekent dit wel dat gedurende 10% van de tijd, de activiteiten best zouden stilgelegd worden.

2.9.2 Nevel- of sproei-installatie tussen gebouwen en kaaimuur bij open overslag in havenbedrijven Indien er, ondanks het nemen van de gepaste maatregelen, toch nog steeds visuele stofvorming vast te stellen is, kan de plaatsing van een nevel- of sproei-installatie stofverspreiding tegengaan. De installatie dient dan windopwaarts geplaatst te worden. De meegevoerde stofdeeltjes passeren het watergordijn, worden verzwaard door contact met de druppels en vallen neer. Voor meer informatie over deze techniek, zie ook: 1.1.6, 1.1.7 en 1.1.8. Het belangrijkste nadeel van deze techniek is het ontstaan van een afvalwaterstroom. De meeste concessies van open overslagbedrijven met overwegend gesloten opslag hebben geen centrale afwatering met bufferopslag en zuiveringsinstallatie.

2.10 Monitoring Een continue monitoring van de stofemissies op een open overslagterrein laat toe de efficiëntie van de toegepaste maatregelen op te volgen en calamiteiten tijdig vast te stellen. Vooral bij die stofreductiemaatregelen waar de menselijke factor zeer belangrijk is, kan een continu monitoring systeem bijdragen tot een verhoogde effectiviteit. Onregelmatigheden kunnen immers onmiddellijk gedetecteerd worden en zo leiden tot het nemen van gepaste maatregelen (bv. wijzen op een correcte uitvoering van code van goede praktijk). Door visuele monitoring (camera of bevoegd personeel) kunnen stofwolken vastgesteld worden. Het nadeel van visuele monitoring is dat het in praktijk niet altijd mogelijk is om alle potentiële bronnen continu te monitoren en dat stofemissies bij nachtactiviteiten niet geobserveerd worden. In deze omstandigheden is het gebruik van meettoestellen om de stofemissies te monitoren een betere optie. Verschillende monitorsystemen zijn bekend. TEOM (Tapered Element Oscillating Microbalance) meettoestellen worden frequent gebruikt voor algemene luchtkwaliteitsmetingen. Deze toestellen zijn relatief duur (€ 40.000 - 50.000) Goedkopere monitoringstoestellen zijn gebasseerd op de optische verstrooiing veroorzaakt door stofdeeltjes (bv. OSIRIS) of op basis spectroscopie (bv. GRIMM). Deze toestellen zijn beduidend goedkoper (tot € 7.000 voor een OSIRIS toestel). De meettoestellen kunnen op of rond het overslagterrein geplaatst worden. Enkele Nederlandse kolen en ertsen open overslagbedrijven beschikken over een dergelijk monitoringssysteem. Een viertal OSIRIS meettoestellen zijn geplaatst op of rondom het opslagterrein. De metingen worden automatisch gelezen en bewaard. Er bestaat zelfs de mogelijkheid om een alarmdrempel in te stellen waarbij de verantwoordelijke kan verwittigd worden van een stofprobleem. [Vrins, 2008]

77


Economische informatie Het stilleggen van overslagactiviteiten brengt extra kosten met zich mee: langere aanligtijden voor schepen, doorbetalen van havenarbeiders die noodgedwongen niet kunnen doorwerken, … Het is zeer moeilijk deze economische schade in te schatten omdat ze afhangt van de duur van de periode.


Toepassingsgebied Monitoring van stofemissies kan vooral van belang zijn bij grote open opslagterreinen (vaststellen van verwaaiing vormt dan bv. de aanleiding tot bijkomend sproeien) en bij open overslagterreinen waarbij de stofemissies in grote mate afhankelijk zijn van het werken volgens de goede praktijk (bv. veel overslagactiviteiten met grijpers). Stofemissies Een stofmonitoringssysteem kan aangeven wanneer een stofemissie heeft plaatsgevonden en hoe groot (eventueel kwalitatief) deze emissie was. Dit laat toe om stofemissies te linken aan bepaalde activiteiten waardoor efficiëntere maatregelen kunnen getroffen worden. Ook kan het een hulpinstrument zijn bij het opvolgen van de uitvoering van goede praktijkmaatregelen en kan het daardoor de werkelijke efficiëntie van deze maatregelen verhogen. Andere milieu-impact Geen Economische informatie TEOM toestel: € 40.000-50.000 OSIRIS toestel: € 6.000-7.000 GRIMM toestel: +/- € 10.000 Bijkomende software om data te interpreteren aangevuld met een alarmsysteem: € 5.000-10.000 [Vrins, 2008]

78

[DCMR, 2008] Bespreking bij DCMR op 11/04/2008 [Den Bakker, 2008] Den Bakker bedrijven b.v, website, 2008. Zie: http://www.denbakker.nl/nederlands/stofbestrijding.html [EIPPCB, 2006] N.N., Reference Document on Best Available Techniques on emissions from Storage, EIPPCB, 2006. Zie: http://eippcb.jrc.es/pages/FActivities.htm [Göransson, 2006] Göransson, P., sales manager and advisor MacGREGOR Bulk AB, presentation on High Capacity Ship Unloading, Texas, 2006. Zie: http://www.cementdistribution.com/industryinfo/articles/1500tph_shipunloader_houston_cement.pdf [Infomil, 2006] N.N., Nederlandse emissierichtlijn lucht (NeR), Infomil, 2006. Zie: http://www.infomil.nl/aspx/get. aspx?xdl=/views/infomil/xdl/Page&ItmIdt=28124&SitIdt=111&VarIdt=82 [Jacobs et al., 2001] Jacobs A., Van Dessel J. & Dijkmans R., Beste Beschikbare Technieken (BBT) voor de Betoncentrales en de Betonproductenindustrie, VITO, 2001 [Jacobs et al., 2004] Jacobs A., Hooyberghs E., Vrancken K.,Van Dessel J. & Adams W., Beste Beschikbare Technieken voor recyclage van bouw- en slooppuin, VITO, 2004. Zie: http://www.emis.vito.be/index.cfm?PageID=398 [Jansen & Huening, 2008] Jansen & Heuning bulk handling systems, JH berekeningsprogramma, 2008. Zie: http://www.jh.nl/nl/bulkconveyors/berekeningsprogramma.htm# [Lemmens et al., 2001] Lemmens B., Elslander H., Ceulemans J., Peys K., Van Rompaey H. & Huybrechts D., Gids luchtzuiveringstechnieken, VITO, 2001 [Liekens & Mensink, 2006] Liekens I. & Mensink C. , Onderzoek naar de bronnen van PM10 die bijdragen aan overschrijdingen en bijna-overschrijdingen in 2002 van de grenswaarden en overschrijdingsmarges zoals bepaald in de Europese richtlijn 1999/30/EG, voorstellen tot reductiemaatregelen, doorrekening en evaluatie, VITO, 2006 [Mulder, 1987] Mulder W., R86/205 Emissiefactoren van stof bij open overslag van stortgoederen, TNO, 1987 [Mulle, 2009] Mulle, T., Directeur Milieu SEA-invest, persoonlijke communicatie, 2009 [RAM Environnement, 2008] RAM Environnement, website, 2008. Zie: http://www.ramenvironnement.com/ [Scheffen W., 2002] Scheffen W., Windaanval op hoge gebouwen zet riolering op onderdruk., Intech, 2002 Vlaams BBT-Kenniscentrum

79

LITERATUURLIJST

LITERATUURLIJST

LITERATUURLIJST

[Schrooten et al., 2003] Schrooten L., De Vlieger I., Cornelis E., Lefebre F., Lodewijks P. & Van Rompaey H., Evaluatie van het reductiepotentieel voor fijn stofemissies (TSP, PM10, PM2,5) naar het compartiment lucht in een aantal sectoren in Vlaanderen. Eindrapport: DEEL 1: Literatuur, VITO, 2003 [van Harmelen et al., 2002] van Harmelen A.K., Kok H.J.G. & Visschedijk A.J.H., Potentials and costs to reduce PM10 and PM2,5 emissions from industrial sources in the Netherlands, TNO, 2002 [Verlinde, 2010] Verlinde, D., Product Development Specialist Govi nv., persoonlijke communicatie, 2010 [VITO, 2008] VITO, mededelingen bij diverse bedrijfsbezoeken, 2008 [Vrins, 2008] Vrins E., persoonlijke communicatie, 2008

80

Vlaams BBT-Kenniscentrum

De Gids reductietechnieken voor diffuse stofemissies bij open overslag van droge bulkgoederen is een uitgave van VITO, in opdracht van het Vlaams Gewest.

Gids reductietechnieken voor diffuse stofemissies bij open overslag van droge bulkgoederen In het kader van het BBT/EMIS-project van de Vlaamse Overheid maakte het BBT-kenniscentrum van VITO een inventaris op van technieken die de stofemissies bij open overslag van droge bulkgoederen kunnen reduceren. Deze inventaris is in grote mate gebaseerd op de studie ‘Beste Beschikbare Technieken (BBT) voor open overslag bij havenactiviteiten – droge bulk’ die in 2009 werd opgesteld in opdracht van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen. 45 technische fiches vatten de huidige stand van zaken rond deze stofbeperkende maatregelen samen. Ze bevatten, naast een bondige techniekbeschrijving, ook informatie over o.a. de specifieke voor- en nadelen van de voorgestelde technieken, de gebruiksomstandigheden en de geassocieerde milieu-impacten. Het merendeel van de maatregelen is in principe toepasbaar in een breed scala aan industriële sectoren, maar de toepasbaarheid, milieuvoordeel en economische haalbaarheid kunnen afhankelijk zijn van de specifieke opslagsituatie.

De auteurs: Peter Stouthuysen, Katrijn Alaerts, Stella Vanassche, Karl Vrancken, Diane Huybrechts

http://www.emis.vito.be/BBT http://www.emis.vito.be/BBT

Gids reductietechnieken voor diffuse stofemissies bij op- en overslag van droge bulkgoederen

Recommend Documents