GEZONDHEIDSZORG. Atelier PRO: Als architect moet je je blijven verwonderen. Kwaliteitsverbetering door Digitalisering in de Zorg

2015 |

1

GEZONDHEIDSZORG

Atelier PRO: ‘Als architect moet je je blijven verwonderen’

Kwaliteitsverbetering door Digitalisering in de Zorg Instrumentarium voor investeringsbeslissingen vastgoed Juridische consequen­ ties Convenant Medische Technologie

huisvesting en technologie in de gezondheidszorg

Alle patiëntinformatie op één device  Efficiënter werken  Volledig betrouwbaar  Geschikt voor alle apps 

Ontwikkeld voor de zorg, ontwikkeld door de zorg Verpleegkundigen zijn de helden van de gezondheidszorg. Met het hart op de goede plek. Dat is de reden waarom we de Ascom Myco hebben ontwikkeld. Een smartphone die de informatie naar zorgverleners toe brengt en niet andersom. Via een 3,5 inch display heb je in één oogopslag de juiste informatie van alle patiënten. Zorgverleners hoeven daardoor minder meters te maken en kunnen dus efficiënter werken. Hierdoor wordt ook de kwaliteit van de zorg verbeterd. De Ascom Myco is volledig betrouwbaar als het gaat om alarmen. Als er een alarm is, geeft de Ascom Myco de zekerheid dat het geen loos alarm is. En hij is speciaal ontwikkeld voor de zorg, wat betekent dat hij tegen een stootje kan. Bovendien is hij voorzien van een handige clip, een topdisplay en heeft hij een batterij die een dienst lang meegaat. Kijk voor meer info op www.ascommyco.com

Nieuw: de Ascom Myco. De smartphone met hart voor de zorg

Editorial 2015 Een jaar met volop nieuwe activiteiten Van de uitgever

Wat mag u dit jaar van FMT Gezondheidszorg verwachten? Uiteraard uw vakblad, de website en de elektronische nieuws­ brieven. Wij doen er alles aan om u ook dit jaar weer continue te informeren over de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van technologie en huisvesting in de zorg. Voor 2015 hebben we echter nog veel meer in petto. Samen met de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) heeft FMT het project Smart Living Academy ontwikkeld; een voortzet­ ting van het Academic Center for Smart Living. In april staat het eerste journal op het programma. Een groot aantal or­ ganisaties heeft zich inmiddels aangemeld voor samenwer­ king met de Smart Living Academy. Behalve de publicatie van journals zal de Academy dit jaar meerdere workshops orga­ niseren. Een ander initiatief van FMT met kennisorganisaties en zorg­ bestuurders, is het Platform Veiligheid en Continuïteit in Zorginstellingen (PVCZ). Het PVCZ zal de komende maan­ den diverse presentaties en workshops organiseren. Medio 2015 verschijnt de eerste publicatie “Risicobeheersing in de Zorg”. Voor eind 2015 staat een congres met de gelijkluidende titel “Risicobeheersing in de zorg” op de agenda. Met het initiatief PVCZ hoopt FMT een bijdrage te leveren aan het verbeteren van veiligheid en continuïteit in zorgin­ stellingen. Een onderwerp dat voortdurend de aandacht heeft. Uiteraard houden we u via de diverse media van FMT Ge­ zondheidszorg op de hoogte van de nieuwe projecten. Hebt u belangstelling om op enigerlei wijze hierbij betrokken te wor­ den, neem dan contact op met de redactie van FMT Gezond­ heidszorg. Wij stellen uw reactie zeer op prijs. Cor van Litsenburg, hoofdredacteur FMT Gezondheidszorg. FMT Gezondheidszorg

3

colofon FMT Gezondheidszorg is een uitgave van: Van Litsenburg BV Eendenven 14 5646 JN Eindhoven T +31 (0)40 29 30 186 M: +31 (0)653 310657 E [email protected] I www.fmtgezondheidszorg.nl Volg FMT Gezondheidszorg via Twitter: twitter.com/fmtmagazine FMT Gezondheidszorg wordt gemaakt met medewerking van o.a. NVTG, VTDV en KIVI. FMT Gezondheidszorg verschijnt 10x per jaar. Uitgever: Cor van Litsenburg Eindredactie: Wim van Gurp FMT komt tot stand met redactionele medewerking van: Ir. René Drost CEIM, Mw. B. (Barry) S. van der Graaf W. (Wim) van Gurp, H. (Henk-Jan) Hoekjen Prof. dr. ir. J (Jos) Lichtenberg, Dr. ir. M. (Masi) Mohammadi Ing L. (Leo) van Namen, Ing. G. (Fred) T.J.M. Penders Ir. H. (Henk) C. Postema, G. (Gabriël) van Neerven Drs. F (Floor) Scholten, W. (Wilma) Schreiber G. (Gerrit) Tenkink, F. (Frank) van Wijck W. (Wim) Wijdenes, Renee van Litsenburg.

... blijven verwonderen

6

Nieuwbouw Maas en Kempen gestart

Fotografie: Peter Bouritius. e.a. Vormgeving: Peter Bouritius Advertenties: T +31 (0)513 68 48 08 E [email protected] Medische Technologie: Jacques Beelen T +31 (0)6 51108895

IN DEZE UITGAVE De visie: ‘Als architect moet je je blijven verwonderen’

Druk: Scholma Druk ISSN 1873 - 8877 Abonnementen: Nederland: e 117,50 België e 125,00 Buiten Europese Unie: e 169,50 Losse nummers e 15,95 Een abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. Een abonnement wordt automatisch verlengd, tenzij tenminste twee maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk wordt opgezegd.

Huisvesting: Nieuwbouw ziekenhuis Maas en Kempen van start

Toekomstvisie NVDO: De onderhoudsfunctie in de economie 4.0

Efficiëntie: Instrumentarium voor weloverwogen investeringsbeslissingen

Kwaliteit: Kwaliteitsverbetering door digitalisering

Zorghuisvesting: Uitnodiging prijsvraag zorghuisvesting Disclaimer: Van Litsenburg BV heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samengesteld. Van Litsenburg BV en haar auteurs kunnen echter op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de gegevens. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in deze uitgave. 4

FMT Gezondheidszorg

Health Technology Hazards: Alarmsignalen voeren opnieuw de boventoon

ICT en samenwerking: Dé stap naar inter­regionale uitwisseling medische gegevens

6 10 13 16 18 21 23 26

inhoud 10

Interregionale uitwisseling

Convenant Medische Technologie: Hoe zit dat eigenlijk, juridisch?

Modulaire bouw: Duimen omhoog bij Behandelcentrum Isala

Medische gassen: Air Liquide introduceert cilinder met digitale interface

Technische innovatie: Innovatieve technologie in de zorg

INNOVATIES

BEDRIJVENINDEX

AGENDA

Advertentie-index

26

29 33 36 38 40 43 46 46

Duimen omhoog

33

De volgende professionele verenigingen zijn betrokken bij FMT Gezondheidszorg:

VTDV TD

de visie

Dorte Kristensen van atelier PRO:

‘Als architect moet je je blijven verwonderen’ Meander Medisch Centrum in Amersfoort is ruim een jaar in gebruik. Met Dorte Kristensen van atelier PRO spreken we over de visie van dit architectenbureau zoals die in het Amersfoortse ziekenhuis is vertaald. Kristensen laat ons ook kennismaken met Willibrord, een zorginstelling in Middelburg, waarvan het interieur is ontworpen door atelier PRO. Door: Cor van Litsenburg 6

FMT Gezondheidszorg

‘Het Programma van Eisen voor de ontwikkeling van het nieuwe Meander Medisch Centrum ken­ de een hoog, heel hoog, ambitieniveau. Vanaf het begin wisten we dat het niet eenvoudig zou wor­ den. Maar je moet natuurlijk niet meteen begin­ nen met het je zorgen maken over moeilijkheden en over de beschikbaarheid van geld. We hebben eerst helder gemaakt wat echt belang­ rijk is; wat de kracht van het ziekenhuis moest worden. Het kwam erop neer dat het gebouw comfort moest bieden; dat het als het ware een warme deken is voor mensen die vaak veel zorgen hebben. Het hoge ambitieniveau vertaalt zich bij­ voorbeeld in het aanbod van alleen maar ruime eenpersoonskamers, de grote hoge publieksruim­ tes en de aanwezigheid van veel grote glasgevels waardoor veel daglicht binnenkomt en er vrijwel overal contact is met de buitenwereld. Zelfs in de OK’s. Een heel belangrijk aspect is ook de overzichte­ lijkheid. Onder het ziekenhuis parkeer je de auto.

Dorte Kristensen. Foto: Susanne Middelberg.

Als je het ziekenhuis binnenkomt in De LAAN, zie je direct de receptie. Vanuit daar bestaat zicht op vrijwel elke locatie. Het vinden van de weg is heel eenvoudig. Vanaf de openbare ruimte is het eigenlijk nooit meer dan een lift en een deur om op de plaats van bestemming te arriveren.’ In dit ziekenhuis verdwaal je niet.

met uiteraard ook de hoogste vierkante meter­ prijs. Het hotelgebouw met de beddenafdelingen zit wat betreft ziekenhuiskwaliteitsniveau daar on­ der, maar heeft daarentegen een hoger ervarings­ niveau betreffende beleving en architectuur. De poliklinieken en de kantoren zijn ondergebracht in het zogenoemde verhuurkantoor, fysiek ge­ scheiden door de brede boulevard in het zieken­ huis. Het verhuurkantoor is in feite een utiliteitsge­

bouw met een lagere kostenstructuur dan een ziekenhuis. Kortere ligduur Het Meander MC is nu een jaar in gebruik. Nu al kan worden geconstateerd dat de ligduur van de patiënten korter is geworden ten opzichte van die in het oude gebouw. Ook de patiënttevre­ denheid is toegenomen, hetgeen zich uiteraard ook laat verklaren door het feit dat het oude ge­ bouw nogal gedateerde voorzieningen bood. De

Drie zones ‘De oplossing om het hoge ambitieniveau kun­ nen realiseren, hebben we gevonden in zonering. Er is in het ziekenhuis sprake van drie zones met ieder een eigen kwaliteitsniveau. Allereerst is er het “hardcore” ziekenhuis. Deze zone is gesitu­ eerd achter in het ziekenhuis en heeft het hoogste kwaliteitsniveau voor wat betreft ziekenhuiseisen

De ORANJERIE: wachtruimte voor priklab en beeldvorming. Veel daglichttoetreding door het glazen dak. Er is gebruik gemaakt van veel bijzondere materialen. Foto: Dirk Verwoerd. FMT Gezondheidszorg

7

de visie

BRINK, restaurant op de eerste verdieping met bruggetjes naar de poliklinieken met in leuningen geïntegreerde wachtbanken. Foto: Dirk Verwoerd

eenpersoonskamers, die met een schuifwand de mogelijkheid bieden om contact te hebben met de huiskamer, worden door de meeste patiënten bijzonder gewaardeerd. Regelmatig vinden er ’s nachts voorafgaand aan een operatie nog gerust­ stellende gesprekken plaats met verpleegkundi­ gen. Een mogelijkheid die door patiënten bijzon­ der op prijs wordt gesteld en welke onmogelijk is op een meerpersoonskamer. De diepte in Dorte Kristensen: ‘Dit gebouw biedt zeker een “healing environment”. Als bureau is voor ons dit begrip meer dan alleen een interne benade­ ring van gebouwen. De relatie met de omgeving

vertaald in thema’s als licht, rust, ruimte, zicht, uitzicht, warmte en geborgenheid, kenmerkt al onze ontwerpen. We gaan voor elke situatie op­ nieuw de diepte in. We maken ons hoofd leeg en proberen ons volledig in te leven in de situatie van de gebruikers. Verschillende gebruikersgroe­ pen hebben natuurlijk ook verschillende wensen. Daar proberen we zoveel mogelijk rekening mee te houden. In het Meander hebben we bijvoor­ beeld een artsengang gemaakt met een glazen ge­ vel die contact met de omgeving biedt. Als een dokter van de ene afdeling naar de andere loopt doet hij dat in een fijne, lichte omgeving. Het idee daarachter is dat een arts of verpleegkundige die in een prettige omgeving werkt daar energie uit

Meander MC heeft de WAN Healthcare award 2014 gewonnen Uit het juryrapport van de Wan award: And finally the winner of the Built category is Atelier PRO Architecten with the Meander Medical Centre in Amersfoort in The Netherlands. This huge project had the jury quiet for the initial few minutes as they evaluated the enormity of the 112,000 sq m hospital focused on patient and visitor, and most of all flexibility. The central atria and finger-like corridors that spread out to lead to the changeable clinics mean all other healthcare departments are no longer spread across the city; they are centrally located in one easy-to-reach facility. The jury thought this was a huge feat and well deserved the winning spot for several reasons. Lee, started the observations by saying ‘it’s a proper city, which is really hard to pull off well’. Monaghan, Hicks and Passman were all very much in agreement, with Monaghan adding that ‘it hits some big innovation buttons in terms of workflow of people. Essentially this is a clinical facility but it has definitely got a sense of humanity at the core’. Meander Medisch Centrum is ook genomineerd voor de Architectuurprijs Amersfoort 2014.

haalt; energie die ten goede komt aan de zorg voor de patiënten.’ Healing environment is dus niet alleen voor de patiënt maar ook voor de me­ dewerkers en bezoekers. Extra vermelding verdienen de openbare ruimtes in het Meander Medisch Centrum. De LAAN is de belangrijkste ruimte en de centrale as die de bouwmassa’s verbindt en waaraan alle entrees lig­ gen. Aan de LAAN liggen verschillende glasover­ dekte binnenpleinen, rechts liggen de BRINK en de FOYER, links de ORANJERIE. Mooie materialen (o.a. houten pilaren) en plan­ ten zorgen voor een warme sfeer in de ORANJE­ RIE. Er is sprake van veel daglicht door het gla­ zen dak. Heel fraai zijn ook de restaurants op de begane grond en de eerste verdieping (BRINK). Sfeervol en functioneel zijn de wachtruimten voor de poliklinieken (FOYER). Bijzonder is de plaatsing van het auditorium in deze ruimte.

8

FMT Gezondheidszorg

mee kunnen nemen. De stoffering van gordijnen, handdoeken en beddengoed zijn afgestemd op de kleuren in de woningen en zelfs het ontwerp voor de bedden is meegenomen in de afwerking. De badkamers zijn afgewerkt met een type tegel, een troffelvloer en sanitair dat in een eigentijds woon­ magazine niet zouden misstaan. De gezamenlij­ ke woonkamers worden ingericht met authen­ tieke gerestaureerde stukken gecombineerd met nieuw op maat gemaakt meubilair. Op centrale plekken, zoals de plaza, worden door het gebruik van accentkleuren verschillende herkennings­ punten gemaakt die de oriëntatie verbeteren.

In het interieurontwerp is gekozen voor een modern-klassieke uitstraling. Foto: Petra Appelhof

Willibrord WVO Zorg Verpleeghuis Willibrord ligt in het centrum van Middelburg, vlakbij het historisch stadhuis, de Abdij en het sfeervolle marktplein. Het is een nieuw verpleeghuis met 62 bewoners. Vooral voor mensen die graag in de stad wonen, is de centrale ligging dichtbij de markt en winkels ideaal. Stich­ ting Werkt voor Ouderen (WVO) heeft atelier PRO gevraagd het interieur van de centrale plaza, de woonkamers, groepswoningen en appartemen­ ten te ontwerpen. Het ontwerp voor de nieuw­ bouw is van Van Aken Architecten te Eindhoven.  Willibrord omvat drie groepswoningen voor zes tot acht psychogeriatrische patiënten en 39 ap­ partementen waar somatische zorg wordt gebo­ den. Het huis heeft een bouwkundig open struc­ tuur, waardoor het altijd goed opnieuw is in te delen en men kan inspelen op de wensen van het moment. Op de begane grond ligt de ‘pla­ za’, een ontmoetingsruimte met brasserie. Aan de achterzijde van het pand ligt een besloten stadstuin waar de bewoners toegang tot hebben. De laatste jaren richt de zorg in psychogeriatrische verpleeghuizen zich steeds meer op de belevings­ wereld van de bewoners. Het ontwerp voor de ar­ chitectuur en het interieur van dit zorgcentrum sluit hier nauw bij aan. Zo zijn er drie groeps­ woningen waar zeven bewoners per groepswo­ ning wonen en leven. Elke groepswoning heeft

een gezamenlijke keuken en woonkamer. Daar­ naast hebben de bewoners van de groepswonin­ gen een eigen zit- en slaapkamer. Bij de woningen ligt een omsloten tuin. Alle individuele appar­ tementen hebben grote verdiepingshoge ramen waardoor daglicht ver de ruimte in kan stromen en de bewoners uitzicht hebben op de stadsom­ geving. De hoofdentree komt uit op de centra­ le plaza met brasserie waar zowel bewoners en hun bezoekers als omwonenden terecht kunnen. Welkome sfeer Belangrijk uitgangspunt voor het ontwerp van het interieur is de wens van de opdrachtge­ ver om een huiselijke, welkome sfeer te creëren zonder dat dit een professionele zorg en veili­ ge omgeving in de weg staat. Een plek waar de bewoners zich thuis voelen. En met aandacht voor functionele aspecten voor de medewerkers. In het gehele centrum wordt huiselijkheid ver­ kregen door met gewone plafonds, echte hou­ ten kozijnen en deuren en zelfs massief eiken­ houten vloeren een woonomgeving te creëren die zoveel mogelijk refereert aan het vertrouwde eigen huis. In het interieurontwerp is gekozen voor een modern-klassieke uitstraling. Zo wor­ den de appartementen aangekleed met herken­ bare stijlelementen zoals een lambrisering en ou­ derwetse schemerlampen - zonder in te leveren op de zo belangrijke juiste hoeveelheid (kunst) licht. De appartementen zijn voldoende ruim, zo­ dat bewoners ook waardevolle spullen van huis

Om diverse ontwerpoplossingen met de ontwer­ pers en het personeel te kunnen beoordelen heeft interieurbouwer Wondergem op verzoek van de opdrachtgever een 1:1 mock-up opgebouwd in hun timmerfabriek. Hiermee konden functionele zaken zoals posities van kasten, spiegels en sani­ tair worden bepaald. Tijd noch moeite is gespaard om benodigde ‘accessoires’ zoals zeepdispensers, papierhouders en afvalbakken evenals technische ruimten ten behoeve van personeel mee te ne­ men in het totaalontwerp. Het gebruikersgemak bij het openen van schuifdeuren of bereikbaar­ heid van kasten en domotica werden in de fabriek getoetst, en uiteraard ook kleurstellingen van af­ werkingen en diverse materialen. Alles kon zo tij­ dens het ontwerpproces worden uitgekozen. Dorte Kristensen: ‘In dit zorgcentrum combi­ neren we bijvoorbeeld design classics met alle­ daagse prullaria. We hebben zelfs voorwerpen bij “Malle Pietje” gehaald en opnieuw laten spuiten zodat ze er mooi en bijzonder uit zien. Dit geeft links met het normale dagelijkse leven. Ook voor deze zorginstellingen geldt dat we eerst ons hoofd helemaal leeg maken en ons proberen in te leven in hetgeen iemand met bijvoorbeeld dementie er­ vaart. Belangrijk element in deze zorggebouwen is dat de bewoners zich veilig, geborgen voelen. Om dat doel te bereiken moet je je als architect voortdurend blijven verwonderen en authentiek blijven. De kern van het verhaal is: waar hebben mensen behoefte aan?’ <

Prijzen en nominaties WVO Zorg is met het nieuwe verpleeghuis Willibrord onderscheiden met de Spirit of Planetree Award 2014. Deze prijs wordt uitgereikt aan vernieuwende initiatieven waarmee een positief verschil wordt gemaakt voor bewoners en medewerkers in de zorg.

FMT Gezondheidszorg

9

huisvesting

Nieuwbouw ziekenhuis Maas en Kempen van start

Artist impression nieuwbouw ziekenhuis Maas en Kempen.

De bouw van het nieuwe ziekenhuis Maas en Kempen is van start gegaan. Vlaams minister Jo Vandeurzen van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, legde onlangs samen met andere hoogwaardigheidsbekleders de eerste steen van het Door: de redactie 10

FMT Gezondheidszorg

nieuwe gebouw in het Belgische Maaseik.

H

et ziekenhuis, dat de oude gebouwen in Maaseik en Bree vervangt, heeft een op­ pervlakte van ruim 32.000 m². De Jong Gorte­ maker Algra architecten en ingenieurs (dJGA) is samen met AR-TE verantwoordelijk voor het bouwkundig ontwerp en het interieuront­ werp. Stabo is verantwoordelijk voor de stabi­ liteit en de technieken, Ontwerpbureau Pau­ wels maakte het landschappelijk ontwerp. Het creëren van een groene, natuurrijke beleving voor toekomstige patiënten, bezoekers en mede­ werkers stond voor dJGA centraal bij het ontwerp van het nieuwe ziekenhuis; het eerste laagbouw­ ziekenhuis in Vlaanderen. Het gebruik van veel glas en grote ramen maakt dat natuurlijk licht doordringt tot in het hart van het gebouw. Het zicht op de natuurrijke omgeving van het zieken­

‘Het gebruik van veel glas en grote ramen maakt dat natuurlijk licht doordringt tot in het hart van het gebouw’

huis is daardoor vanuit elke verdieping optimaal. “Goed zicht op de omgeving van een gebouw is niet alleen een esthetisch streven, maar dient in dit geval ook een hoger doel,” legt Jeroen Veth, senior architect bij dJGA uit. “We willen patiën­ ten, bezoekers en medewerkers hiermee duide­ lijke herkenningspunten bieden, zodat we hun oriëntatie bevorderen en een gevoel van rust op­ roepen.”

Overzicht van de bouwlocatie.

Gebouwen met elk een eigen vormgeving Om patiënten extra te helpen in hun oriëntatie, creëerde dJGA een ontwerp dat de beleving van een kleinschalig ziekenhuis oproept. De nieuw­ bouw bestaat uit vijf losse bouwdelen die on­ derling verbonden zijn door gangen en lucht­ bruggen. Dit zogeheten ‘vastgoedmodel’ biedt bovendien de flexibiliteit om elk gebouw in de toekomst eenvoudig en zonder veel overlast uit te breiden, dan wel in te krimpen. De gebou­ wen hebben elk een andere vormgeving en zijn daardoor goed te onderscheiden. Dat komt door­ dat ze elk een ander design en interieur krijgen, passend bij de functie van het betreffende ge­ bouw. Dankzij wandelpaden en het gebruik van FMT Gezondheidszorg

11

huisvesting

Artist impression entree ziekenhuis.

een open terrein is het landschappelijk ontwerp rondom en tussen alle bouwdelen zichtbaar. “DJGA heeft de wensen en ambities van ons nieu­ we ziekenhuis goed vertaald naar een eigentijds ontwerp,” stelt Jan Valgaeren, Algemeen Direc­ teur van ziekenhuis Maas en Kempen tevreden vast. “Het ontwerp komt tegemoet aan de behoef­ ten van patiënten én bezoekers – en bovendien aan onze wens om kostenbewust te werken. Het is onze nadrukkelijke ambitie om een innoverende rol te blijven spelen in de regio. Zorg van hoge kwaliteit staat voor ons voorop. Het ontwerp van dJGA helpt ons om de 85.000 tot 100.000 bewo­ ners die wij hier in de directe regio bedienen, op een vlotte, veilige manier hulp te blijven bieden.” Het ziekenhuis beschikt over een ‘Hotelgebouw’ waarin de verpleegafdelingen te vinden zijn. De ‘Hot Floor’ beschikt over de afdelingen OK’s, IC, Spoed en Radiologie. Poliklinieken, administra­ tie en beheer krijgen een plek in het ‘Kantoorge­ bouw’ en facilitaire functies van schoonmaak tot laboratorium komen in de ‘Fabriek’. Het ‘Entree­ gebouw’ huisvest onder meer de entree, het be­ zoekersrestaurant en de inschrijvingsbalie. < 12

FMT Gezondheidszorg

Ziekenhuis in aanbouw.

Aanvullende informatie In totaal heeft het nieuwe ziekenhuis Maas en Kempen een oppervlakte van 32.347 m². Er komen 230 bedden en de parkeerplaatsen bieden plek aan ruim 550 auto’s. Het nieuwe ziekenhuis wordt opgeleverd in het voorjaar van 2017. De eerste steen werd, samen met minister Jo Vandeurzen, gelegd door Herman Reynders (gouverneur van de provincie Limburg), Liesbeth van der Auwera (burgemeester van Bree), Jan Creemers (burgemeester van Maaseik) en Koen Torfs (voorzitter van ziekenhuis Maas en Kempen).

Over de Jong Gortemaker Algra De Jong Gortemaker Algra architecten en ingenieurs (dJGA) is een multidisciplinair architectenbureau dat in 1928 in Rotterdam is opgericht. De Jong Gortemaker Algra geeft op innovatieve wijze vorm aan gebouwen voor zowel de maatschappelijke sector (gezondheidszorg, onderwijs, sport en recreatie) als de commerciële sector (kantoren, bedrijfsgebouwen, beursgebouwen). Het bureau is actief in ontwerp en uitvoering vanuit de disciplines architectuur, interieurarchitectuur, bouwkunde, constructie en projectmanagement. Samen met EGM architecten vormt het Rotterdamse bureau het bedrijf Dutch Health Architects voor ontwerpen in de gezondheidszorg in het Midden-Oosten, Rusland en China. Meer informatie: www.djga.nl.

toekomstvisie nvdo

NVDO ontwikkelt toekomstvisie

De onderhoudsfunctie in de economie 4.0 Op 14 november 2014 hield de NVDO (zie kader) haar jaarcongres in de Heerlijkheid Mariënwaerdt te Beesd. In dit artikel de belangrijkste onderwerpen van bespreking.

I

n zijn jaarrede gaf NVDO-voorzitter Bas P. Kimpel aan welke maat­ schappelijke en technische ontwikkelingen de onderhoudsfunctie be­ ïnvloeden, wat dat betekent voor de onderhoudsprofessional en hoe de NVDO daar beleidsmatig op inspeelt. In een interactieve sessie leverden de congresdeelnemers input voor de ontwikkeling van de toekomstvisie op korte en lange termijn. 4e Revolutie: Smart industry “De wereld staat aan de vooravond van een nieuwe fase in het internettijd­ perk, waarin alle dingen met elkaar gaan communiceren en autonoom ac­ ties uitvoeren. Smart technology zal resulteren in nieuwe basisinnovaties die zullen leiden tot afbraak van oude structuren en impact hebben op alle eco­ nomische sectoren.” Met deze woorden begon Bas Kimpel zijn jaarrede tij­ dens het NVDO-congres. De stoommachine wordt algemeen gezien als de gangmaker van de eerste industriële revolutie. Voor de tweede revolutie ko­ men we verschillende opties tegen zoals de staalindustrie, verbrandingsmo­ tor en elektriciteit, terwijl er consensus blijkt over het feit dat de computer als derde revolutionaire ontwikkeling wordt gezien. En op dit moment komt (of zitten we midden in) de vierde revolutie, die wordt gedefinieerd met tal van ‘componenten’ zoals: supersnel internet, internet of things, analyse van big data, 3D printen, robottechnologie, cloud computing, etc. Technologische trends en de onderhoudsfuncties Belangrijkste technologische trends hebben op dit moment impact op de onderhoudswereld. Onderstaand (deels ingekort) de 5 clusters, zoals deze door de NVDO zijn beschreven:

Door: Leo van Namen

Trend 1: Augmented reality Augmented reality is een live beeld van de werkelijkheid waaraan computer elementen, zoals geluid, video, afbeeldingen of GPS worden toegevoegd. Dit gebeurt meestal via een tablet, smart phone of een geavanceerde bril. FMT Gezondheidszorg

13

toekomstvisie nvdo

Augmented reality d.m.v. PDA.

3D printen.

Trend 2: 3D Printen 3D printen heeft de potentie om een grote verstorende invloed te zijn op de industrie. Door gebruik van 3D printen kan een idee direct worden omge­ zet in een product. Het slaat daarmee een aantal traditionele stappen in het productieproces over. Trend 3: Analytics Analytics verwijst naar het proces van het verzamelen, ordenen en analyse­ ren van data om patronen en andere nuttige informatie te ontdekken. Deze technologie ontwikkelt zich in een sneltreinvaart, doordat de data steeds toegankelijker wordt en de opslag van data steeds goedkoper wordt (door bijvoorbeeld de Cloud). Trend 4: Internet of Things Tegenwoordig worden steeds meer objecten en machines met slimme senso­ ren uitgerust. Dit komt doordat sensoren en chips steeds goedkoper worden. Daarnaast is het door steeds beter ontwikkelde telecommunicatie mogelijk om grote hoeveelheden data snel overal beschikbaar te maken tegen lage kosten. De fysieke wereld wordt hierdoor verbonden met het internet. De verwachting is dat in 2020 circa 30 miljard objecten met het internet ver­ bonden zijn. Trend 5: Robots Een robot is simpel gezegd een programmeerbare machine. De ontwikke­ ling van autonome robotica-technologie staat op dit moment nog in de kin­ derschoenen, maar kan in de komende jaren wel een vlucht gaan nemen. Robots worden steeds geavanceerder door verbeterde sensoren en kunstma­ tige intelligentie. Interactieve sessie met congresdeelnemers Voor ieder van de 5 genoemde trends waren 3 specificaties beschreven, die per item op een kaartje waren afgedrukt. Iedere congresdeelnemer had bij binnenkomst 15 identieke kaartjes gekregen en de eerste opdracht was een ‘ruilhandel’ te beginnen met de overige deelnemers, om zodoende de 15 ver­ schillende kaartjes te bemachtigen. De complete verzameling zag er als volgt uit: Augmented reality PDA’s: Aan het camerabeeld van een PDA worden beelden toegevoegd. Bijvoor­ beeld een op het plafond gerichte PDA toont ook de technische installaties 14

FMT Gezondheidszorg

Descriptive analytics.

Mens - machine interactie.

die zich daarachter bevinden. Slimme brillen: Beelden worden geprojecteerd op het glas van een bril of op een klein scherm in de hoek van de bril. Meest bekende toepassing hiervan is de GoogleGlass. Projectie: Extra informatie wordt geprojecteerd op fysieke objecten. 3D printen Reserveonderdelen: Voorraad reserveonderdelen wordt overbodig, deze worden geprint op het moment dat ze nodig zijn. Unieke onderdelen: Maatoplossingen voor gewenste aanpassingen aan onderdelen. Prototypes: Visualiseren van nieuwe ontwerpen d.m.v. het printen van schaalmodellen of prototypes. Analytics Predictive analytics: Data gebruikt voor extrapolaties naar de toekomst, wat gaat er gebeuren als trends doorzetten. Prescriptive analytics: Vergelijken en optimaliseren van scenario’s met onzekerheden. Descriptive analytics: Data uit het verleden worden gecondenseerd in betekenisvolle eenheden. Internet of everything Mens – mens interactie: Communicatie bijvoorbeeld via sociale media. Machine – mens interactie: Communicatie tussen machine en mens middels interfaces zoals sensoren, computer control, gebaar- en spraakherkenning. Machine – machine interactie: Communicatie zonder menselijke tussenkomst, apparaten delen data met elkaar en nemen op basis daarvan beslissingen. Robots Intelligente PIG (Pipeline Inspection Gauge): Apparaat dat onafhankelijk door de binnenkant van leidingen beweegt, data verzamelt en autonoom onderhoudswerk uitvoert. Intelligente industriële robots:

Her-programmeerbare multifunctionele manipulator met kunstmatige in­ telligentie. Onbemande luchtvaartuigen: Inspecties aan hoge gebouwen, die nu door gediplomeerde inspecteurs uit­ gevoerd worden, kunnen in de toekomst door gecertificeerde drones uitge­ voerd gaan worden. Groepen congresdeelnemers werden in de interactieve sessie nu gevraagd op een 3 x 3 matrix 9 kaartjes te plaatsen. Op de y-as kon aangegeven worden of een onderwerp op het kaartje van invloed is op: - het werk van de onderhoudsprofessional, - de kosten van onderhoud, - de kwaliteit van het onderhoud. Terwijl op de x-as de keuze gemaakt kon worden of dit geldt op de korte, middellange of lange termijn. Tenslotte levert dit groepswerk ondersteuning aan degenen die voor de NVDO bezig zijn een visiedocument te ontwikkelen. Een quick scan langs de diverse tafels met door deelnemers ingevulde matrices deed direct het spreekwoord “zoveel hoofden zoveel zinnen” opkomen. Het zal nog een aar­ dig karwei zijn om van alle geprojecteerde meningen een visiedocument met een eenduidig en consistent verhaal te maken. Samenwerking Naast de energie die de NVDO steekt in het analyseren van en inspelen op het veranderende werkveld wordt ook nadrukkelijk ingezet op interne en externe samenwerking. Recent is met de TVVL afgesproken de samenwer­ king tussen de verenigingen te intensiveren. In januari 2015 vindt er een landelijk congres plaats voor jonge professionals, waaraan de NVDO, TVVL, Bouwend Nederland, FMN, NVTG en Uneto-NVI zullen deelnemen. Sa­ menwerkingsverbanden bestaan er daarnaast met o.a. EFMS (Europees), NEN-commissies, NEVI en het Platform Duurzame Huisvesting. Wat de interne organisatie betreft focust de NVDO op verdergaande samen­ werking tussen kringen en secties. Met het delen van locaties, thema’s en achterbannen wordt beoogd “een groot waardevol fysiek netwerk met een enorme brok aan kennis” te bieden. Een vereenvoudiging van de vereni­ gingsstructuur zal daarbij worden bewerkstelligd door samensmelting van kringen. Deze positieve duiding van de omstandigheden en getroffen maat­ regelen riep bij uw redacteur wel de vraag op in hoeverre hier van de nood een deugd wordt gemaakt. Zijn de voorgestane samensmeltingen en struc­ tuurverandering ook niet noodzakelijk om nog een acceptabel aantal deel­ nemers naar diverse sessies te krijgen? De nieuwe ambachtsman Alle moderne ontwikkelingen zullen van onderhoudsprofessionals ‘nieuwe Ambachtslieden’ maken, die met steeds complexere systemen zullen moeten werken, aldus Bas Kimpel. Hoe die nieuwe ambachtslieden en de ambach­ telijke wereld er uit gaan zien wordt gepubliceerd in het komende Onder­ houdskompas. De voorzitter sloot af met een uitdaging aan de achterban om “de actualiteiten in ons vakgebied om te zetten in daden, herkenbaar in onze producten, diensten publicaties en evenementen”. De leden werd opge­ roepen mee te werken aan de uitrol van visiedocumenten en onderhouds­ kompassen en ideeën aan te dragen voor scholing, open- en in company trainingen.

Onbemande luchtvaartuigen.

Tijdens dit jaarcongres heeft de NVDO blijk gegeven duidelijk oog te heb­ ben voor, en in te willen spelen op, ontwikkelingen die zich in razendsnel tempo in de ‘smart industry’ aan het voltrekken zijn. Verwacht mag worden dat deze diepgaande analyse bij zal dragen aan een ‘toekomstvaste visie’ die de NVDO in de vaart der volkeren vooruit zal blijven stuwen. <

NVDO Met een bestand van ruim 1.800 leden vertegenwoordigt de Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud de Nederlandse onderhoudsmarkt, die een omvang heeft van tussen de 30 en 35 miljard euro per jaar. Dit komt neer op vier procent van het BBP. Ruim een kwart miljoen onderhoudsprofessionals vertegenwoordigen met elkaar circa vier procent van de werkzame bevolking.

FMT Gezondheidszorg

15

efficiëntie

Instrumentarium voor weloverwogen investeringsbeslissingen Recent promoveerde dr. ir. Johan van der Zwart aan de TU Delft op de studie “Building for a better hospital: value adding management & design of healthcare real estate”.

Door: Cor van Litsenburg 16

FMT Gezondheidszorg

D

e studie van Van der Zwart levert instrumenten die niet alleen voor ziekenhuizen waarde hebben, maar in de hele zorg toepas­ baar zijn. In de komende edities van FMT Gezondheidszorg gaat Johan van der Zwart dieper in op de verschillende aspecten van zijn onder­ zoek. Voor zijn onderzoek bekeek Van der Zwart nieuwbouw van Nederland­ se ziekenhuizen in de periode 2004 tot 2012. Hij voerde gesprekken met directies en projectleiders. In zijn proefschrift concludeert Van der Zwart dat het verbeteren van innovatiemogelijkheden één van de belangrijk­ ste doelen is voor ziekenhuizen bij investeringen in huisvesting. ‘Zie­ kenhuizen willen ruimtes en bedrijfsprocessen kunnen aanpassen op nieuwe technologieën. Ziekenhuisorganisaties willen flexibeler zijn om­ dat bijvoorbeeld meer medische zorg naar het huis van de patiënt wordt verplaatst. Dit geldt zeker voor ouderen en chronisch zieken, zij kun­ nen vaak buiten het ziekenhuis worden behandeld. Daarnaast zijn er de­ mografische ontwikkelingen die het wenselijk maken dat aan een zieken­ huisgebouw of delen daarvan een andere functie kan worden toegekend.’ Productiviteit en patiënttevredenheid Van der Zwart onderzocht op welke manier een gebouw kan bijdragen aan de doelstellingen van de organisatie, zoals de productiviteit en de patiëntte­ vredenheid. Met simpele rekensommen valt soms de productiviteit te ver­ beteren. Bij een van de nieuwe ziekenhuizen bijvoorbeeld kwam de direc­ tie er na voltooiing achter dat een decentraal gelegen personeelskantine een forse kostenpost was. Onnodig heen en weer lopen van personeel voor en na de pauze ging ten koste van de werktijd. Van der Zwart: ‘Dat soort din­ gen wil je vóór de start van de bouw weten. Je moet dit in de ontwerpfase

Eén systeem. Eén partner. Totaal leverancier voor de CSA.  Efficiënt. Systeemoplossingen voor de onreine en reine zijde  Minder kosten. Lage total cost of ownership  Innovatief. Gepatenteerd reinigingsproces voor complexe en kritisch instrumentarium  Meer service. Dr. ir. Johan van der Zwart.

Uitgebreide dienstverlening van de hoogste Miele kwaliteit

op plattegrondniveau al duidelijk hebben. In een ziekenhuisgebouw waarin veel wordt gelopen is het belangrijk dat je looplijnen vooraf doorrekent.’ ‘Een “healing environment” voor de patiënt heeft ook gevolgen voor de kos­ ten van de bedrijfsvoering. Een tevreden patiënt is immers eerder gezond. Be­ langrijk is dat de patiënt uitzicht krijgt op groen, voldoende daglicht en mi­ nimaal last heeft van negatieve geluidsinvloeden. Ook privacy en het creëren van een goede plek voor informatieoverdracht tussen arts en patiënt blijken belangrijk voor de patiënttevredenheid. Dit soort aspecten heb ik onderzocht in het architectonisch ontwerp op basis van plattegronden van een bestaand ziekenhuis door gebruik te maken van innovatieve analyse technieken.’ Toegevoegde waarden Sturen op toegevoegde waarden is van belang in alle fasen van de cyclus van initiatief, ontwerp, constructie en beheer. Door bestaande denkkaders aan te scherpen en met elkaar te verbinden, heb ik handen en voeten gegeven aan verschillende concepten die bijdragen aan een bewustere besluitvorming omtrent huisvesting en organisatie van zorg. Modellen uit verschillende dis­ ciplines zijn op elkaar afgestemd om tot een integrale aanpak te komen van organisatie- en huisvestingsmanagement. Het resultaat is een prioritering en definiëring van toegevoegde waarden van ziekenhuisvastgoed. Die vormen de kern van het instrumentarium. Ziekenhuisdirecties krijgen hiermee ge­ reedschap in handen om weloverwogen investeringsbeslissingen te nemen, stelt Van der Zwart. ‘Zeker als het gaat om extra investering voor een hoog­ waardiger eindproduct is het handig om te kunnen onderbouwen hoeveel dat oplevert. Het metamodel is ontwikkeld voor ziekenhuizen, maar kan ook worden gebruikt voor andere zorgsectoren, in feite zelfs door elke ser­ viceorganisatie zoals bijvoorbeeld hotels en scholen’, aldus Johan van der Zwart die zich momenteel aan het oriënteren is op de realisering van een boek waarin een instrumentarium voor innovatie in Nederlandse zorgarchi­ tectuur centraal staat. In dit nieuwe boek wordt de inhoud van zijn proef­ schrift toegankelijk gepresenteerd zodat grote groepen er kennis van kunnen nemen. De eerste aanzet tot het toegankelijk maken van de onderzoeksinformatie wil hij geven door zijn bevindingen komend jaar te delen in FMT Gezond­ heidszorg. <

Reinigen/Desinfecteren Steriliseren Documenteren Garanderen Voor meer informatie: www.miele-professional.nl Telefoon: (0347) 37 88 84

FMT Gezondheidszorg

17

kwaliteit

IT & Techniek zijn er klaar voor

Kwaliteitsverbetering door digitalisering Op 25 november 2014 vond in Media Plaza te Utrecht het congres Digitalisering in de Zorg plaats. Naast mogelijke kostenbesparingen zal door digitalisering vooral de kwaliteit van de zorg voor de ‘zorggebruiker’ substantieel kunnen toenemen.

Door: Leo van Namen 18

FMT Gezondheidszorg

I

n vier plenaire lezingen en twaalf workshops passeerde een breed scala aan toepassingen de revue. In een aantal artikelen wordt in deze en komende edities van FMT Gezondheid­ zorg verslag gedaan van dit interessante congres. Dit eerste artikel gaat over eHealth en het patiën­ tenportaal van het UMCU. Ambities minister ten aanzien van

e-Health

Op 2 juli 2014 schreven minister Schippers en staatssecretaris Van Rijn een brief aan de Tweede Kamer betreffende de voortgang van en hun stad­ punt over e-health en zorgverbetering. In de brief stellen de bewindslieden vast dat er veel techno­ logische mogelijkheden voor de zorgverbetering nog onbenut blijven: “We moeten constateren dat waar zich een aanzienlijke aanwas van nieuwe technologieën aftekent in de markt, waar mensen daadwerkelijk baat bij hebben, de brede toepassing van e-health in de zorg vaak achterblijft. Dat is de reden dat we ons beleid vooral zullen inzetten op het breed benutten van succesvolle e-health initiatieven om zo de zorg te verbeteren en te bereiken dat mensen echt centraal staan in de zorg.” Na deze constatering worden een aantal ambities geformuleerd (verkort weergegeven): • Binnen vijf jaar heeft 80% van de chronisch

“We moeten constateren dat waar zich een aanzienlijke aanwas van nieuwe technologieën aftekent in de markt, waar mensen daadwerkelijk baat bij hebben, de brede toepassing van e-health in de zorg vaak achterblijft.”

zieken direct toegang tot bepaalde medische gegevens, waaronder medicatie-informatie, vi­ tale functies en testuitslagen en kan deze des­ gewenst gebruiken in mobiele apps of inter­ netapplicaties. • Van de chronisch zieken (diabetes, COPD) en kwetsbare ouderen kan 75%, die dit wil en hiertoe in staat is, binnen vijf jaar zelfstandig metingen uitvoeren, veelal in combinatie met gegevensmonitoring op afstand door de zorg­ verlener. • Binnen vijf jaar heeft iedereen die zorg en on­ dersteuning thuis ontvangt de mogelijkheid om – desgewenst - via een beeldscherm 24 uur per dag met een zorgverlener te communiceren. Naast beeldschermzorg wordt hierbij ook do­ motica ingezet.

bruikers zoeken online naar informatie over ziek­ te of behandeling (65%), voeding of beweging (50%), problemen waarmee men al of niet naar de huisarts moet (39%), waarbij 14% de op inter­ net gevonden informatie ook deelt met zijn arts. Zorggebruikers hebben nog maar bij 12% (stre­ ven minister: 80% !) van de huisartsen inzage in het medisch dossier, meestal betreffende medica­ tie. Opvallend is dat 67% van de zorggebruikers aangeeft niet te weten of hij of zij online zijn me­ dische gegevens in kan zien. Bij het zelfmanagement wordt e-health op dit moment nog niet veel gebruikt. Een aantal zaken die on line worden bijgehouden, met de percentages van de gebruikers: • Lichamelijke activiteit (12%); • Meetgegevens gezondheidswaarden (11%); • Gegevens over gezondheid (9%); • Doktersbezoeken en behandelingen (3%). Minister Schippers: “Er gebeurt veel, maar het gaat te langzaam.”

e-Health

monitor 2014: “Goed op

weg” De e-Health-monitor wordt jaarlijks door Nictiz en het NIVEL uitgebracht en geeft een overzicht van het gebruik van e-Health in Nederland. Sa­ menvattend begint het rapport met een positieve kwalificatie van de stand van zaken anno 2014: “Nederland is goed op weg met e-Health en daar­ mee in een goede uitgangspositie om de moge­ lijkheden van e-Health te benutten. In vergelij­ king met de eerste e-Health-monitor van 2013 zien we voor enkele e-Health-toepassingen een toename van beschikbaarheid of gebruik. Zo zeg­ gen meer zorggebruikers dat ze online contact kunnen hebben met zorgverleners, zoals voor het maken van afspraken of het aanvragen van her­ haalrecepten. Echt grote verschuivingen ten op­ zichte van vorig jaar zien we niet. Wel kregen we

Afb. 3: Functies patiëntenportaal UMCU.

nieuwe inzichten, onder andere doordat we dit jaar - naast zorggebruikers en artsen - verpleeg­ kundigen, verzorgenden en praktijkondersteu­ ners hebben betrokken bij het onderzoek. In ver­ gelijking met het buitenland doen we het goed, bijvoorbeeld wat betreft dossiervoering en infor­ matie-uitwisseling. Dat bleek al uit de e-Healthmonitor van 2013 en we doen het op het punt van elektronische dossiervoering in 2014 nog be­ ter dan vorig jaar.” Bij de vergelijking van de cijfers uit 2013 met die van 2014 blijkt dat het online afspraken maken met de huisarts is gegroeid van 7 naar 13% en dat herhaalrecepten thans door 30% (2013: 21%) van de patiënten online wordt aangevraagd. Bij huis­ artsen groeide het elektronisch bijhouden van het patiëntendossier van 93 naar 98%, bij medisch specialisten was dit van 66 naar 75%. Ministeriële ambities versus de praktijk van 2014 In haar presentatie tijdens het congres vergeleek Lies van Gennip (Directeur Nictiz) de onder­ zoeksgegevens uit de e-health monitor met de ambities van de minister. Zorgverleners in ziekenhuizen, huisartsenposten en apotheken blijken onderling al voor 94% elek­ tronisch informatie te delen, waarmee Nederland vergeleken met andere landen zich ‘kampioen’ mag noemen. De verpleeghuizen en thuiszorgor­ ganisaties blijven hierbij op 11% steken. Zorgge­

Verder blijkt bij 15% van diabetespatiënten en 4% bij hartfalen telemonitoring door de huisarts plaatsvindt. Hier is nog sprake van een groot ver­ schil met de ministeriele ambities van 75%. Ook bij de beeldschermzorg komt de praktijk nog niet in de richting van de wens van de minis­ ter van 100%. Wel zijn er al meerdere toepassin­ gen in de praktijk, zoals werd gedemonstreerd in een van de workshops tijdens het congres. In alle gevallen waarbij de huidige situatie nog (sterk) afwijkt van de ambities van de politiek moet wel bedacht worden dat de minister hier een termijn van vijf jaar op heeft gezet. Dat is dus nog 4 eHealth monitors verder…. Amerika: Blue Button, download my data Anders dan in Nederland is het raadplegen van medische dossiers op ziekenhuiswebsites in de Verenigde Staten sinds 2010 op grote schaal mo­ gelijk. In dat jaar kondigde president Obama de komst aan van een nieuwe knop “Blue Button” (afbeelding 2), waarmee zorggebruikers met 1 klik op de knop hun medische dossiers kunnen downloaden op de eigen computer. In Nederland Afb. 2: Blue Button gebruikt in Amerika voor opvragen medisch dossier

FMT Gezondheidszorg

19

kwaliteit

Anders dan in Nederland is het raadplegen van medische dossiers op ziekenhuiswebsites in de Verenigde Staten sinds 2010 op grote schaal mogelijk. lukt het nog niet met een dergelijke omvang pa­ tiënten eigen dossiers in te laten zien via de web­ site van het ziekenhuis. Belemmeringen hierbij zijn o.a. de bescherming van de privacy, wet- en regelgeving, technische implicaties, meer kosten dan baten en angst voor extra werk. Anders dan in Amerika, waar Obama dit ‘per decreet’ kon in­ voeren, geldt voor de situatie in Nederland dat minister Schippers “daar niet over gaat”. Het zal dus van initiatieven in zorginstellingen zelf moe­ ten komen. Er zijn evenwel interessante ontwik­ kelingen waar te nemen, zoals bleek tijdens een van de workshops van het congres. Patiëntenportaal UMCU Het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU) start op 24 februari 2015 het patiën­ tenportaal ‘Mijn UMC Utrecht’ voor alle patiën­ ten. In de workshop besprak Jan Christiaan Huy­ Afb. 4: Startpagina patiëntenportaal UMCU.

20

FMT Gezondheidszorg

sman, programmaleider Vernieuwing Zorg ICT van het UMC Utrecht, het ontwerp- en imple­ mentatietraject van deze omvangrijke operatie. Het UMCU werkt al 7 jaar met een zorgportaal, maar dit was tot nu toe beperkt tot een aantal ge­ selecteerde patiënten. Het verschil tussen de hui­ dige en nieuwe functionaliteit wordt getoond in afbeelding 3. In februari EPD komen behandel­ verslagen, medicijngegevens, metingen, patiën­ tenbrieven en uitslagen. Later volgen nog de on­ line afspraken en video consult. Over de lessen die men in het UMCU bij de introductie van het project heeft geleerd en de gemaakte afwegingen wat wel en niet te publiceren, ontstond een leven­ dige discussie met de zaal. Wat wordt wel of niet online gezet? Voor het verkrijgen van medewerking zijn (gro­ te) sceptici intensief in een voorlichtingstraject

betrokken. Specialisten is erop gewezen dat alles wat ze schrijven vanaf 1 januari 2015, zichtbaar zal zijn voor patiënten. Uitzondering hierop vor­ men behandelingen die gerelateerd zijn aan ge­ weld of misbruik. Omdat oudere verslagen nog niet met de wetenschap van ‘openbaarheid’ zijn geschreven en daardoor voor een leek moeilijk te interpreten kunnen zijn, is besloten geen oudere consultverslagen online te zetten. De patiënten zelf worden nu eigenaar van de informatie en de arts is ‘ontheven’ van zijn beroepsgeheim. Bij het online zetten van onderzoekuitslagen wordt onderscheid gemaakt tussen chronische en acute patiënten en of de uitslag al dan niet goed is. Van het totaal is 60% van de patiënten chronisch en hiervan worden (zowel positieve als negatie­ ve) uitslagen online gezet. Een chronische patiënt kan doorgaans ook uitslagen die niet goed zijn interpreteren en daarop bijvoorbeeld zijn leefstijl aanpassen. Ook de 30% goede uitslagen bij acute patiënten worden in het portaal gepubliceerd. Als patiënten aangeven liever een arts te spreken in geval van een niet goede uitslag worden geen ge­ gevens in het portaal geplaatst. Een ander punt van discussie betrof de vaardig­ heden van patiënten om laboratoriumuitslagen te begrijpen. De ontwikkelaars van het portaal stellen echter dat het verbazingwekkend is wat patiënten nu al zelf kunnen interpreteren, het blijkt dat 93% van hen nadere gegevens zoekt op internet. Zijn de ambities haalbaar? Terugkijkend naar de eerste ambitie van minis­ ter Schippers (online toegang tot alle informatie in EPD) geven de ontwikkelingen bij het UMCU aan dat er voldoende technische mogelijkheden voorhanden zijn. Of dat binnen vijf jaar reali­ seerbaar is, zal echter nog moeten blijken. De uit­ gangspositie in zorginstellingen is volgens Huys­ man niet echt hoopgevend. Naar zijn mening zijn “Alle huidige EPD/ZIS systemen verouderd”…. Ook wat betreft de tweede en derde ambitie (zelf metingen uitvoeren en beeldschermzorg) kan worden gesteld dat de techniek en IT hiervoor beschikbaar zijn. Beleidsbepalers en financiers in de zorg zijn derhalve nu aan zet om deze onmis­ kenbare mogelijkheden tot kwaliteitsverbetering in de zorg mogelijk te maken. <

zorghuisvesting

Uitnodiging prijsvraag zorghuisvesting De Stichting Adviescentrum voor Zorghuisvesting (AcvZ) daagt studenten van universiteiten en hogescholen uit om in te schrijven voor een prijsvraag met als onderwerp ‘zorghuisvesting’.

D

e Nederlandse gezondheidszorg verkeert in een turbulente fase. Ingrijpende wijzigingen doen zich voor in de cure (de marktwer­ king) en in de care (decentralisatie, leegstand). Ook het gewone woningbestand zal moeten worden aangepast aan het proces van extramu­ ralisatie. De consequenties hiervan voor de gebouwen in de gezondheids­ zorg worden uiteraard nauwkeurig bestudeerd door professionele ontwer­ pers en bouwers. AcvZ is echter ook nieuwsgierig naar de opvattingen van nieuwe generaties over dit vraagstuk. Dit alles met een tweeledig doel: het stimuleren van een nieuwe, creatieve bijdrage aan de ontwikkeling van zorghuisvesting en het creëren van een fundament voor jullie persoonlijke portfolio. Wat is het onderwerp Het onderwerp heeft betrekking op het thema zorghuisvesting in de breed­ ste zin van het woord en een frisse/innovatieve kijk geeft op actuele en toe­ komstige ontwikkelingen gerelateerd aan zorghuisvesting. Je moet hierbij denken aan zaken als de invloed van slimme toegankelijke techniek op de zorghuisvesting of wat doen we met leegkomende zorggebouwen?  De Stichting AcvZ is nog in gesprek met zorgaanbieders om te onderzoeken of er concrete praktijksituaties kunnen worden ingebracht.  Voor wie is deze uitvraag Studenten(teams) van hogescholen en universiteiten (met een afstudeer­ richting die gericht is op huisvesting, met facility management of zorgpro­ cessen) worden uitgedaagd om hun scriptie of afstudeeropdracht in te zen­ den. Het moet een product zijn dat in de periode september 2014 t/m juni 2015 is afgerond.

Door: de redactie

Procedure 15 juli 2015: Uiterste datum indiening van de inzending FMT Gezondheidszorg

21

zorghuisvesting

Ingrijpende wijzigingen doen zich voor in de cure (de marktwerking) en in de care (decentralisatie, leegstand).

Medio september 2015: Uitslag De uitslag wordt bekend gemaakt op een door AcvZ te organiseren bijeen­ komst over toekomstige zorghuisvesting. De invulling van deze bijeenkomst wordt mede bepaald door jullie suggesties op het aanmeldformulier. Uiter­ aard is er ook aandacht voor publicatie via de website van AcvZ en via een aantal vakbladen. Hoe in te dienen  Vul het inschrijfformulier in op de website van www.stichtingAcvZ.nl en stuur dit toe aan [email protected]. De prijzen Eerste prijs De eerste prijs bestaat uit een kennismaking met de gezondheidszorg en – gebouwen op Curaçao (maximaal 2 personen). Het AcvZ verzorgt reis en verblijf (7 dagen) en organiseert de invulling van deze reis. Tweede en derde prijs De winnaars van de tweede en derde prijs komen in aanmerking voor stage­ plaatsen bij de organisaties die ook de leden van de jury afvaardigen: • Deerns; 22

FMT Gezondheidszorg

• EGM architecten; • ZRi, Van Zanten Raadgevende ingenieurs. De jury De jury bestaat deels uit bestuurders van AcvZ en ervaren professionals die in een reeks van jaren betrokken zijn (geweest) bij het bouwen ten behoeve van de zorgbouw: • Jan W. Pleunis (AcvZ); • Sjoerd Hora Siccama (Deerns); • Martin van den Berg (EGM); • Hans van Zanten (ZRi). Daarnaast mogen ook jullie voorstellen doen wie er toegevoegd kan worden aan de jury. Dit kunnen bestuurders zijn van (zorg)organisaties, vertegen­ woordigers uit de onderwijswereld, financiers enz. Jullie kunnen dit aange­ ven op het aanmeldingsformulier. AcvZ zorgt, met jullie input, voor een so­ lide jury waarbij ook aan jullie persoonlijke carrièrekansen wordt gedacht. <

health technology hazards

Top 10 ‘Health Technology Hazards’ voor 2015

Alarmsignalen voeren opnieuw de boventoon Elk jaar in november brengt het Amerikaanse ECRI Institute een onafhankelijk *)

rapport uit over de - in hun ogen - tien meest prangende medisch-technologische risico’s voor het komende jaar om daarmee zorginstellingen een handvat te bieden qua prioritering van de focus.

W

erken met medische technologie en hulpmiddelen brengt altijd risico’s met zich mee voor zowel gebruiker als patiënt. Denk aan IT-gerelateerde issues zo­ als onjuist geconfigureerde systemen, incomple­ te EPD-gegevens of gebrekkige cybersecurity; of aan de interactie tussen mens en apparatuur: een gebrekkig uitgevoerde herverwerking van her­ bruikbare instrumenten zoals endoscopen, bij­ voorbeeld. Ten slotte kan de techniek zelf ons in de steek laten door ontwerpfouten, niet gebrui­ kersvriendelijk te zijn of defecten. Voor de pati­ ëntveiligheid is het van vitaal belang dat risico’s tot een minimum beperkt worden, maar dan moeten die potentiele gevaren wel erkend, her­ kend en aangepakt worden. De vraag is: waar begin je? Dat is waar de Top 10 Health Technology Hazards om te hoek komt kij­ ken.

De lijst voor 2015 wordt voor het vierde jaar op rij aangevoerd door akoestische alarmsignalen, ofwel het schier onophoudelijk gepiep, gebliep en gerinkel van bewakingsapparatuur en patiënt­ monitors, op de voet gevolgd door onjuiste of ontbrekende EPD-gegevens (vorig jaar nog op De top 10 voor 2015 1. Alarmgevaren: ontoereikend alarmconfiguratiebeleid. 2. Data-integriteit: onjuiste of ontbrekende gegevens in EDP’s en andere HIT-systemen. 3. Mix-up van IV-lijnen (wat leidt tot verkeerde toediening van medicijnen en oplossingen). 4. Onzorgvuldige herverwerking van endoscopen en chirurgische instrumenten. 5. Onopgemerkte ontkoppelde ventilatoren als gevolg van onjuiste alarminstellingen (gemiste signalen). 6. Risico’s voor personeel en patiënt bij het gebruik van (defecte) tilliften en soortgelijke hulpmiddelen. 7. “Dosis creep”: onopgemerkte variaties in dia­ gnostische blootstelling aan straling. 8. Robotchirurgie: complicaties als gevolg van onvoldoende training. 9. Cybersecurity: ontoereikende (malware-) bescherming van medische apparaten en systemen. 10.Toename aantal recalls en werkwijze omtrent veiligheidsmeldingen.

Door: Floor Scholten FMT Gezondheidszorg

23

health technology hazards

‘Alarmmoeheid moet niet als enige factor worden beschouwd. (ECRI)’

vier - dus urgenter geworden) en fouten met me­ dicatietoediening via infusen. Nieuwe invalshoek: alarmconfiguratiebeleid In voorgaande jaren is er al veel aandacht besteed aan klinische alarmsignalen. Dat is ook niet ver­ wonderlijk. Zorgpersoneel moet immers kunnen vertrouwen op de alarmfuncties van medische apparatuur om de juiste zorg te kunnen bieden aan patiënten. Wanneer zo’n waarschuwingssys­ teem tekortschiet of ineffectief is, kan dat zeer schadelijk gevolgen hebben. Dit jaar heeft het ECRI instituut gekozen voor een nieuwe invalshoek: niet de alarmmoeheid bij het zorgpersoneel, maar het beleid en de pro­ cedures ten aanzien van alarminstellingen staat centraal. Zo’n zogeheten alarmconfiguratiebeleid omvat alles van het beslissen welk alarm wanneer en voor wie moet zijn ingesteld, tot het vastleg­ gen van een standaardwaarde en alarmpriorite­ ring. Is het beleid gebrekkig, dan bestaat de kans dat personeel alsnog blootgesteld wordt aan een overmaat van signalen (alarmmoeheid) of - wel­ licht nog gevaarlijker - dat alarmen juist niet af­ gaan terwijl de situatie er wel om vraagt.

Het rapport beveelt zorginstellingen aan om een beleid uit te werken voor een standaardconfigu­ ratie per specifiek zorggebied met heldere para­ meters en volume-instellingen die passen bij de demografie van de patiënt, de klinische indicaties en de behoeften per specifiek zorggebied evenals procedures voor het aanpassen van de instellin­ gen, bijvoorbeeld wanneer een patiënt verplaatst wordt. Van vier naar twee: het EPD Vorig jaar op nummer vier en nu terug op num­ mer twee: fouten met data-integriteit in elek­ tronische medische dossiers en andere HITsystemen. Zulke systemen bieden, mits goed geïmplementeerd en voorzien van de juiste data, snel toegang tot complete, accurate en actuele in­ formatie over de patiënt. Is de informatie echter onjuist of niet up-to-date, dan kan dat fikse na­ delige gevolgen hebben. Onjuiste of onvolledige informatie in het EPD kan mogelijk leiden tot onjuiste behandelingsbeslissingen. Daarbij valt te denken aan incorrecte invoer van gegevens, ont­ brekende gegevens en het toewijzen van gegevens aan de verkeerde patiënt. De belangrijkste stappen voor het waarborgen van data-integriteit zijn het evalueren en testen van de klinische workflow, het testen van het sys­ teem en de bijbehorende interfaces in een gesi­ muleerde omgeving, goede gebruikerstraining en kloksynchronisatie van systemen en apparaten. Wat het probleem met data-integriteit zo veront­ rustend maakt is dat fouten vaak moeilijk te tra­ ceren en te corrigeren zijn. Eén patiënt, meerdere infuuslijnen Ook risico’s met infusen zijn niet nieuw op de lijst van ECRI. Waar voorheen echter de fo­ cus lag op infuuspompen, richt het rapport zich dit jaar op de wirwar van lijnen en slangen die ontstaat wanneer één patiënt meerdere infusies krijgt toegediend. Dit komt zeer regelmatig voor

24

FMT Gezondheidszorg

en het risico op fouten neemt per infuuslijn toe. Zo kan de verkeerde lijn aan de verkeerde vloei­ stofcontainer worden bevestigd met als gevolg dat de patiënt de verkeerde medicijnen (vloei­ stof) krijgt toegediend op de verkeerde plek. Het rapport adviseert zorgverleners om altijd al­ les goed te checken en om iedere intraveneuze lijn duidelijk te labelen met naam en toenaam van het medicijn. Het klinkt allemaal erg voor de hand liggend, maar de gevolgen van fouten met IV-lij­ nen kunnen maar al te desastreus zijn. Ebola en het belang van zorgvuldig hergebruik hulpmiddelen Het voorpaginanieuws over het zeer besmettelijk Ebolavirus was voor het ECRI instituut aanlei­ ding om opnieuw te onderstrepen hoe cruciaal correcte herverwerking, reiniging en ontsmetting of sterilisatie van herbruikbare medische hulp­ middelen, zoals flexibele endoscopen, is. Wan­ neer de sterilisatierichtlijnen niet correct worden opgevolgd of wanneer er beschadigde apparatuur wordt gebruikt, dan heeft dat schadelijke gevol­ gen voor de patiënt. In het ergste geval kunnen zulke fouten leiden tot verspreiding van ziekten en ziekenhuisinfecties. Goede en gedetailleer­ de protocollen, training van personeel, de juiste omgevingsomstandigheden en dubbelchecks zijn daarom allemaal zeer belangrijk.

De nieuwe SPEED bedrijfsafwasautomaten

Ebola virus.

Nieuwe binnenkomer op nummer 10: recalls Ziekenhuizen krijgen steeds vaker te maken met terugroepacties van me­ dische hulpmiddelen. Deze zogeheten recalls en veiligheidsmeldingen van fabrikanten of waakhonden zijn bedoeld om zorgverleners tijdig te informeren over problemen met of defecten aan hulpmiddelen vóórdat zich incidenten voordoen. De ongelukkige realiteit is dat de veiligheidswaarschuwing of recalls weliswaar ontvangen worden, maar niet altijd correct verwerkt. Snel en effectief reageren op terugroepacties en veiligheidsmededelingen is es­ sentieel omdat defecte medische hulpmiddelen ernstig letsel kunnen ver­ oorzaken bij zowel patiënten als zorgpersoneel. Het kunnen traceren van patiënten is daar ook onderdeel van.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Hoewel procedures rondom veiligheidswaarschuwingen en recallbeleid in principe gemeengoed zijn in de gezondheidszorg, uit het ECRI insti­ tuut de zorg dat niet alle zorgverleners het tempo van de groei van het aantal recalls per jaar kunnen bijbenen. In de afgelopen tien jaar is het aantal jaarlijkse terugroepacties (in de VS) verdubbeld: van 604 per jaar in 2003 naar 1.190 in 2012. Het rapport moedigt faciliteiten daarom aan de procedures voor productveiligheid en recalls te herzien en vooral te letten op tijdige en effectieve informatievoorziening richting personeel zodat corrigerende maatregelen op tijd worden genomen. Tot slot Het voert te ver om uitgebreid in te gaan op alle risico’s uit de Top 10 voor 2015. Sommigen spreken voor zich, anderen zijn in voorgaande jaren uit­ gebreider besproken. Wilt u desalniettemin graag meer lezen, download dan het volledige rapport (gratis) op de website van ECRI Institute. Tot volgend jaar! < Dit artikel is gebaseerd op het rapport Top 10 Health Technology Hazards for 2015 van het ECRI Institute. Het volledige rapport is gratis te downloaden via www.ecri.org Het ECRI Institute is een onafhankelijke non-profitorganisatie dat onderzoek uitvoert naar de beste aanpak voor het verbeteren van veiligheid, kwaliteit en kosteneffectiviteit in de patiëntenzorg.

*)

Alleen bij Miele

Bedrijfsafwasautomaten met verswatersysteem! • Kortste programmaduur 5 minuten • beladingsniveau‘s • Geschikt voor twee korven 500 x 500 mm • Reiniging conform HACCP DIN 10512 Info: (0347) 37 88 84 www.miele-professional.nl www.mijnvaatwasserkiezen.nl

FMT Gezondheidszorg

25

ict en samenwerking

Wim Hodes 26

FMT Gezondheidszorg

Dé stap naar inter­ regionale uitwisseling medische gegevens Regio’s werken aan Zorg-ICT infrastructuren. Maar daar stopt het niet. Ook een efficiënte structuur tússen regio’s is van uitermate belang. Hoe doe je dat?

Door: Betty Rombout

I

n januari komt Nictiz (Nationaal ICT Insti­ tuut in de Zorg) met een handreiking Inter­ operabiliteit voor de regio’s. We praten met Wim Hodes, directeur Stichting GERRIT en be­ trokken bij de IHE XDS (Integrating the Health­ care Enterprise Cross Document Sharing) Infra­ structuur Noord-Nederland. Stichting GERRIT Stichting GERRIT is hét samenwerkingsverband van zorgaanbieders in Noord Nederland op het gebied van ICT en informatie-uitwisseling. In 2004 kwam de organisatie voor het eerst in con­ tact met de standaarden van IHE. Wim Hodes vertelt: “Het Hartcentrum Friesland was bezig om een cardiologienetwerk met XDS op te zetten voor het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) en de streekziekenhuizen. Het vroeg ons om de daadwerkelijke uitwisseling over het GERRIT IT-netwerk te laten plaatsvinden. XDS wordt in­ gezet voor de uitwisseling van beelden, rappor­ ten en overige correspondentie. Wat het belang is van IHE-XDS? Het is een standaard. Dat zegt al genoeg. Elk ziekenhuis is vrij zijn eigen keuze te maken in systemen, zolang die systemen maar aan de standaard voldoen. Met de IHE XDS-stan­ daard weet je zeker dat het gaat werken. Het is een wereldwijde standaard die door vele grote le­

veranciers wordt gehanteerd. En het werkt. Het cardiologienetwerk is onder leiding van het Hart­ centrum MCL in 2008 ‘live’ gegaan. In de peri­ ode daarna zijn er nog andere XDS-netwerken opgezet in het noorden. De ziekenhuizen wilden echter naar één infrastructuur. Stichting GER­ RIT kreeg toen het verzoek te kijken naar wat daarvoor nodig was. Begin 2014 is de infrastruc­ tuur gerealiseerd.” Het resultaat is één regionaal generiek XDS-netwerk, dat op termijn wellicht gekoppeld wordt met infrastructuren van ande­ re regio’s, zoals Twente (IZIT), Noord-Holland (Zorgring NHN), Amsterdam (EZDA) en lan­ delijke categorale netwerken zoals Mammo-XL, digitalisering van de Nederlandse borstkanker­ screening. Afstemming De volgende stap is die van uitwisseling van ge­ gevens tussen de regio’s. Hierbij is het van belang dat regio’s met elkaar aan tafel zitten én praten. Regio’s en Nictiz hebben hiertoe samen het Re­ gionaal Architectuur Platform (RAP) opgericht, waarin wordt gewerkt aan standaarden voor re­ gionale ICT-architecturen en een gezamenlijke visie op het bereiken van een samenhangende landelijke infrastructuur. De bevindingen van de werkgroep worden vastgelegd in publicaties en FMT Gezondheidszorg

27

ict en samenwerking

“Om te voorkomen dat regio’s onderling telkens verschillende afspraken maken, is een landelijk stelsel – op basis van ervaringen die de verschillende regio’s hebben – wenselijk”

onderlinge werkafspraken. Wim Hodes zit na­ mens de regio Noord-Nederland in het RAP. Hij vertelt: “Wil je koppelen met andere regio’s, dan kijk je zowel naar het technische deel, maar ook naar afspraken en procedures en het beleid hier­ in. Hoe richt je je netwerk in, zodanig dat kop­ peling mogelijk is? Daar moeten afspraken voor komen. Kijken we naar het technische deel, dan noem ik het voorbeeld van het gebruikersbeheer. De ene regio kent bijvoorbeeld algemene ac­ counts met één gebruikersnaam en wachtwoord. In de andere regio heeft elke gebruiker zijn eigen gebruikersnaam. Een ander voorbeeld: in zieken­ huizen van de ene regio wordt een CT een CT genoemd. De andere regio noemt het echter CTThorax, of misschien zelfs CT-Thorax-Buik. Wil je in zo’n geval gegevens uitwisselen, dan krijg je afstemproblemen. Het hanteren van één taal is dus noodzakelijk. Of ik een voorbeeld kan noe­ men op het gebied van beleid? Zeker. Bij uitwis­ seling is ook sprake van verantwoordelijkheid. Maar wie is wanneer de verantwoordelijke par­ tij? Bij het Landelijk Schakelpunt (LSP) neemt de Vereniging van Zorgaanbieders Voor Zorgcom­ municatie (VZVZ) die verantwoordelijkheid. In het XDS-netwerk in Noord-Nederland ligt die verantwoordelijkheid bij de tien deelnemende ziekenhuizen. Maar stel dat je ons netwerk gaat koppelen met dat van Twente, Amsterdam of Rotterdam? Wie neemt dan over die gehele uit­ wisseling de verantwoordelijkheid? Kortom, op welk vlak dan ook, afstemming is noodzakelijk.” Handreiking Wim Hodes vervolgt: “Om te voorkomen dat re­ gio’s onderling telkens verschillende afspraken 28

FMT Gezondheidszorg

maken, is een landelijk stelsel – op basis van er­ varingen die de verschillende regio’s hebben – wenselijk. Daarom werkt Nictiz, samen met de regio’s, aan de handreiking Interoperabiliteit tus­ sen zogenaamde ‘affinity domains’; een groep gezondheidszorginstellingen die zijn overeenge­ komen om samen te werken aan de hand van ge­ zamenlijke richtlijnen en infrastructuur. Hierbij wordt dus, zoals al eerder gezegd, niet alleen ge­ keken naar afspraken op technisch niveau, maar ook op proces-, beleids- en verantwoordelijk­ heidsniveau.” Het is de bedoeling dat de handreiking eind janu­ ari klaar is. De vraag is, hoe de regio’s dan verder gaan. Wim Hodes:“Dat is nog niet geheel afge­ sproken. Je kunt een handreiking hanteren als een set van tips. Maar of dat voldoende is? We weten van elkaar dat we een aantal van deze ‘tips’ echt als strakke regel moeten gaan hanteren, willen we niet tegen koppelproblemen aan gaan lopen. Dat kan betekenen dat we ons netwerk weer net iets anders in moeten richten. De toekomst zal leren hoeveel extra investering dit kost. Maar doen we het niet, dan kan een relatief simpele vraag van bijvoorbeeld het MCL om gegevens uit te wisse­ len met een Academisch Ziekenhuis in Amster­ dam, juist ineens heel veel moeite kosten. GER­ RIT zal dus de handreiking onderschrijven en waar mogelijk direct toepassen.” Meer informatie: www.nictiz.nl www.gerrit-net.nl www.ihe-nl.org/ihe-in-de-gezondheidszorg/suc­ cesverhalen/xds-noord-nederland/

In een volgende editie van FMT Gezondheidszorg gaan we dieper in op interregionale samenwerking op het gebied van zorg en ICT. Wat zijn de vereisten? We praten dan met Vincent van Pelt, senior adviseur bij Nictiz en nauw betrokken bij de handreiking Interoperabiliteit. <

IHE XDS, een korte uitleg… XDS, Cross Enterprise Document Sharing, vindt plaats tussen verschillende ‘enterprises’, bijvoorbeeld ziekenhuizen. Zij willen documenten met elkaar delen, zodanig dat het ene ziekenhuis documenten kan aanmelden – denk aan die van bijvoorbeeld radiologie of cardiologie – waarmee een ander ziekenhuis middels verwijsindex genoemde beelden kan bekijken. Stel meneer Jansen krijgt een hartaanval. Hij wordt naar ziekenhuis Sneek gebracht. Na een cardiologisch filmpje besluiten de medici dat ze hulp vanuit een ander ziekenhuis in de regio nodig hebben. Vroeger zouden zij de beelden dan met een cd naar bijvoorbeeld het ziekenhuis in Leeuwarden sturen. De cd werd ingelezen in het systeem en bekeken door de cardioloog. Tenslotte zou het multidisciplinair team besluiten wat te doen met de situatie. Vandaag de dag is de informatieoverdracht middels IHE XDS veel efficiënter en veiliger. IHE XDS maakt het mogelijk een geïntegreerde regionale IT-infrastructuur te creëren. Kijken we verder dan alleen de regio, dan kan ook op interregionaal gebied via IHE XDS informatie uitgewisseld worden.

medische technologie

Convenant Medische Technologie

Hoe zit dat eigenlijk, juridisch? De Kwaliteitswet zorginstellingen (‘Kwz’) verplicht zorginstellingen hun eigen kwaliteit te bewaken, te beheersen en te verbeteren. Een zorginstelling moet verantwoorde zorg leveren. Onderdeel hiervan is een verantwoorde omgang met medische hulpmiddelen.

D

e Wet medische hulpmiddelen definieert een medisch hulpmid­ del als volgt:

‘Elk instrument, toestel of apparaat, elke software of stof of elk ander artikel dat of die alleen of in combinatie wordt gebruikt, met inbegrip van elk hulpstuk en de software die voor de goede werking ervan benodigd is, dat of die door de fabrikant speciaal is bestemd om te worden gebruikt voor diagnostische of therapeutische doeleinden, en door de fabrikant is bestemd om bij de mens te worden aangewend.1) Het convenant: de basis Het doel van het Convenant Veilige toepassing van Medische Technologie (‘convenant’) is om voor de bij de Nederlandse Vereniging van Ziekenhui­ zen (‘NVZ’) en de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (‘NFU’) aangesloten ziekenhuizen en de bij Revalidatie Nederland (‘RN’) aangesloten revalidatie instellingen het kader van verantwoordelijkheden van de Raad van Bestuur ten aanzien van kwaliteitsborging van medische technologie vast te stellen. Het convenant beslaat drie fasen van de levenscyclus van medische techno­ logie: aanschaf, gebruik en onderhoud en tenslotte de afvoer. Voor elke fase is besturing en toezicht nodig, ofwel “governance”. Het convenant sluit aan bij de Wet medische hulpmiddelen. De wet op de medische hulpmiddelen is uitgewerkt in drie op Europese richtlijnen gebaseerde besluiten die nauw met elkaar samenhangen, namelijk de Besluiten - betreffende actieve implantaten, - medische hulpmiddelen en - in vitro diagnostica. Dit betekent dat het convenant alle medische hulpmiddelen bestrijkt, dus ook de actieve en passieve implantaten, gesteriliseerde medische hulpmid­ delen en medische software.

Door: René Drost, directeur van NAMCO Zorg en Technologie en Erik Vollebregt, advocaat en partner AXON advocaten

1)

Artikel 1, lid 1, sub a Wet op de medische hulpmiddelen. FMT Gezondheidszorg

29

medische technologie

patiënten betreft die mogen verwachten dat een ziekenhuis zich aan de re­ gels houdt. In dat licht maakt de constatering in het rapport dat in vrijwel geen enkel ziekenhuis alle elementen van het convenant zijn geïmplemen­ teerd en geborgd en dat er bij de helft belangrijke of zelf structurele tekort­ komingen zijn vastgesteld duidelijk dat de implementatie nog veel aandacht en daadkracht behoeft van de ziekenhuizen. Ook de IGZ constateert dat in de helft van de bezochte ziekenhuizen de urgentie onvoldoende wordt ge­ voeld.

Intake-formulier medische apparatuur.

Het convenant is opgesteld door diverse partijen uit de zorgsector, en vormt een veldnorm. De norm is aldus niet afkomstig van de Inspectie voor de Ge­ zondheidszorg (‘IGZ’. Op basis van het de eisen in het convenant heeft de IGZ een toetsingskader opgesteld en dit als toetsingsinstrument gehanteerd bij het thematische onderzoek in 2014. Handhaving vindt plaats op grond van de Kwaliteitswet Zorginstellingen (“Kwz”). Wat is de status begin 2015? Na publicatie van het convenant eind 2011 werd het jaar 2012 voorzien als jaar van de implementatie. De realiteit bleek weerbarstiger; het tempo van implementatie bleek lager dan verwacht. Naar aanleiding hiervan is extra aandacht besteed aan de communicatie over het convenant. Onder andere zijn in 2014 onder auspiciën van de NVZ meerdere masterclasses voor zie­ kenhuizen georganiseerd om de motivatie en toepassing van het convenant uiteen te zetten. In mei 2013 heeft de IGZ op basis van het convenant een toetsingskader per brief aan de ziekenhuizen ter beschikking gesteld. De IGZ is vervolgens me­ dio 2013 gestart met het toetsen van de implementatie van het convenant in ziekenhuizen. Op 5 juni 2014 zijn de inspectieresultaten van de eerste twintig bezochte ziekenhuizen door de IGZ gepresenteerd en gepubliceerd.2) Er is nog veel werk aan de winkel, was de conclusie. Er kunnen verschillende conclusies uit de inspectieresultaten worden getrokken. Enerzijds gaat er al veel goed. Anderzijds kan onvolledige toepassing als onacceptabel worden gezien daar er intussen ruim voldoende informatie over het hoe en waarom van het convenant beschikbaar is en bovendien omdat het de veiligheid van

2) Inspectie voor de Gezondheidszorg, “Veilig gebruik van medische technologie krijgt onvoldoende bestuurlijke aandacht in de ziekenhuizen. Geaggregeerd rapport van toezichtbezoeken naar de implementatie van het convenant Veilige toepassing van medische technologie in het ziekenhuis”, Utrecht, juni 2014, www.igz.nl/actueel/nieuws/meer_aandacht_van_ziekenhuizen_nodig_voor_ veilig_gebruik_van_medische_technologie.aspx 30

FMT Gezondheidszorg

Inmiddels speelt in de sector een zekere ‘convenant-moeheid’. De vraag is wat de oorzaak is van deze houding. Wellicht wordt deze veroorzaakt door het ontbreken van de sense of urgency of de razendsnelle ontwikkeling van de technologie, die niet aansluit bij de trage ontwikkelsnelheid van de zie­ kenhuisorganisaties. Of wellicht voelen de personen verantwoordelijk voor inkoop, ICT en Technische Dienst (‘TD’), die medeverantwoordelijk zijn voor een goed functionerende levenscyclus van de medisch technologie, zich niet voldoende aangesproken. Ook kan gekeken worden naar op welke ma­ nier sturing wordt gegeven aan al deze mechanismen, en de mogelijkheid van het ontbreken van voldoende leiderschap en prioriteitstelling op dit ge­ bied. Naast onderzoek naar de oorzaak van de gebrekkige implementatie van het convenant is het tevens van belang te kijken naar de juridische gevolgen van het niet voldoen aan de eisen van het convenant. In dit artikel worden enkele aspecten van het convenant met een juridische bril op bezien. We nemen u mee door de verschillende fasen van de levenscyclus van medische hulpmid­ delen en beschrijven enkele zaken die in de praktijk spelen.

Potentieel vermijdbare schade bij ruim 11.000 patiënten per jaar. De essentie: patiëntveiligheid Elk artikel van het convenant draagt bij aan een zo optimaal mogelijk niveau van patiëntveiligheid. Niet voldoen aan deze voorschriften leidt tot een zeker risico voor de patiënt. Het aandeel van medische technologie in de onder­ mijning van patiëntveiligheid wordt in kaart gebracht door het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg (‘NIVEL’). In het laatst uitgegeven monitorrapport van 2011/2012 wordt door NIVEL gesteld dat bij 0,7% van alle opnames in Nederland sprake was van potentieel vermijd­ bare schade waarbij medische technologie mogelijk een rol heeft gespeeld. Dit komt overeen met ruim 11.000 patiënten per jaar. De vraag waarom we zoveel aandacht besteden aan medische technologie zou dus niet meer aan de orde moeten zijn. Invoeringsfase De planmatige invoering van medische technologie in een ziekenhuis is geregeld in hoofdstuk 3 van het convenant. Een essentiële stap tijdens de ingebruikname van het hulpmiddel is de zekerstelling dat de bestemming

den. Bij niet minder dan 80% van de ziekenhuizen blijkt volgens het IGZ rapport de bekwaamheid van externe technici onvoldoende gewaarborgd. Niet alleen kan dit ten koste gaan van de veiligheid; het is tevens in strijd met de wet om gerepareerde hulpmiddelen in gebruik te nemen als na de reparatie de CE gemarkeerde performance van de hulpmiddelen niet ge­ borgd is. Hiermee stelt het ziekenhuis zichzelf en de artsen die de hulpmid­ delen gebruiken bloot aan aansprakelijkheidsrisico’s. Daaronder vallen ook hulpmiddelen waarvan de performance door reparatie of onderhoud bui­ ten de reikwijdte van de CE-markering van de fabrikant is gevallen. Hoewel ziekenhuizen op basis van het convenant4) een interne procedure dienen te ontwikkelen waarmee de vaardigheden van interne en externe technici kun­ nen worden getoetst en tevens om de reparaties te valideren lijkt dit in de praktijk weinig te gebeuren. Voornamelijk het valideren van gelijkblijvende performance van het hulpmiddel blijft in de praktijk achterwege.

Voorbeeld typeplaatje met CE-markering.

overeenkomt met het ‘bedoelde gebruik’ (intended purpose) van het hulp­ middel. Het is verboden een medisch hulpmiddel af te leveren of in gebruik te nemen indien het medisch hulpmiddel geen CE-markering of klasse in­ deling heeft. Voor alle duidelijkheid: dit betreft de CE als Conformité Euro­ péenne. We hebben het niet over Chinese Export. Een leverancier die niet voldoet aan de gestelde eisen van de Kwz en zoals nader bepaald in het Be­ sluit medische hulpmiddelen begaat een economisch delict. Een ziekenhuis dat een niet of incorrect gemarkeerd artikel inneemt en gebruikt, of een CEgemarkeerd artikel anders dan door de fabrikant bedoeld gebruikt, begaat eveneens een economisch delict. Een ziekenhuis hoort dus bij de inname van nieuwe medische hulpmiddelen een waterdichte procedure te hebben waarin wordt zeker gesteld dat CE-markering en klasseindeling in orde zijn en gebruikt zullen worden in overeenstemming met het bedoelde gebruik. En dat geldt voor alle ingenomen categorieën medische hulpmiddelen, dus niet alleen voor medische apparatuur maar ook voor de disposables, instru­ mentarium, implantaten en medische software. Gebruiksfase: toepassing in de patiëntenzorg en onderhoud In het rapport van de IGZ wordt geconcludeerd dat slechts de helft van de ziekenhuizen voldoende of geborgd scoorde op de getoetste onderdelen van de gebruiksfase van het convenant. In de praktijk zien we relatief weinig aandacht voor het onderhoud van medische technologie, hoewel het con­ venant in duidelijke en specifieke verplichtingen op dat gebied voorziet.3) Op het gebied van het onderhoud speelt vaak het kostendilemma voor het ziekenhuis: onderhoud door de leverancier wordt over het algemeen als te duur ervaren. In de praktijk wordt onderhoud daarom soms uitgevoerd door onvoldoende getraind intern personeel of door externe derden. Deze derde partijen proberen soms uit kostenoverwegingen hulpmiddelen of de­ len daarvan te repareren die volgens de fabrikant niet gerepareerd kunnen worden, bijvoorbeeld omdat ze niet gebouwd zijn om gerepareerd te wor­ den en gelijkblijvende performance na reparatie niet gegarandeerd kan wor­

De procedure van ziekenhuizen voor ontvangst en afhandeling van spoedei­ sende meldingen over de betrouwbaarheid van de medische hulpmiddelen, zoals ’safety notifications’ of ‘recalls’ 5) blijkt niet altijd goed aan te sluiten bij de wettelijke verplichtingen van de leverancier. Omdat er aan beide kanten geen sprake is van uniforme werkwijzen, lijkt het melden en afhandelen van

Overdragen van (gebruikte) apparatuur via de leverancier, is het meest verstandig. een potentieel gevaarlijke situatie meer op een schot hagel dan op een strak geregisseerde logistieke actie. Hierdoor komt belangrijke informatie over het functioneren van hulpmid­ delen in de praktijk vaak niet terecht bij de fabrikant. De fabrikant is in het kader van ‘post marketing surveillance’ verplicht melding te doen van in­ cidenten, maar krijgt in de praktijk onvoldoende terugkoppeling omtrent incidenten in het ziekenhuis. Dat is een gemiste kans voor het structureel verbeteren van patiëntveiligheid in de gehele zorgsector. De afstotingsfase Vaak wordt een medisch hulpmiddel bij de afvoer uit het ziekenhuis niet “verschroot” maar alsnog ter beschikking gesteld aan een derde partij. Dat kan een bevriende arts in een ver land zijn of een buurman die dierenarts is. Als dat hulpmiddel nog beschikt over functionaliteiten zou dit in beginsel niet op bezwaren moeten stuiten. Er wordt bij een dergelijke overdracht in de regel een zogenaamd vrijwaringsbewijs door beide partijen ondertekend om ook de verantwoordelijkheid volledig over te dragen. In de praktijk blijkt vaak dat in een dergelijk document de aard van de overdracht niet wordt Zie artikelen 4.11, 4.13 en 4.14 van het Convenant Medische Technologie. Zoals voorgeschreven in artikel 4.21 van het Convenant Medische Technologie.

4) 5)

Zie onder andere artikelen 4.11, 4.13 en 4.14 van het Convenant Medische Technologie.

3)

FMT Gezondheidszorg

31

medische technologie

Verkoeverkamer.

beschreven. Is het een schenking, of een lening? Het ziekenhuis realiseert zich hierbij onvoldoende dat het bij een dergelijke overeenkomst optreedt als leverancier ten opzichte van de derde partij. En dat brengt verplichtingen met zich mee. Hoe wordt bijvoorbeeld gegarandeerd dat de nieuwe gebrui­ ker op de hoogte wordt gesteld bij noodzakelijke modificaties of nog sterker, een terugroepactie? Het is de vraag of bij een calamiteit het ondertekende vrijwaringsbewijs afdoende is. Om risico’s voor het ziekenhuis of voor toe­ komstige gebruikers uit te sluiten is daarom overdracht via de leverancier het meest verstandig. Bestuurlijke borging Dit alles vergt gedegen aansturing. De Raad van Bestuur van een ziekenhuis is volgens de Kwz eindverantwoordelijk voor het leveren van verantwoorde zorg. Zij is verantwoordelijk voor de organisatie en uitvoering van de in het convenant genoemde procedures. Het convenant hoort in de processen be­ treffende medische technologie geborgd te zijn, maar over het geheel hoort er ook sprake te zijn van ‘bestuurlijke borging’. Dat wil zeggen inbedding van alle aspecten van de medische technologie in het kwaliteitssysteem van het ziekenhuis, maar ook het bijhouden van een register van afwijkingen. Om eilandgedrag bij afzonderlijke afdelingen te voorkomen vraagt dit om een integrale benadering en actieve sturing en bewaking door de Raad van Bestuur. Op dit vlak komen het convenant en diverse nieuwe ISO normen elkaar tegemoet. In de nieuwe opzet van de ISO normen is er sprake van een ‘high level structure’ met leiderschap als nieuw te toetsen element. De oude ISO normen bieden hiervoor onvoldoende borging. Een tweede aspect hierbij van belang is de proactieve benadering van zieken­ huizen. Veiligheidsmanagement betekent risicobeheersing. Essentieel bij de toepassing van medische technologie is het voortdurende streven om pro­ blemen voor te zijn en niet pas te acteren na een incident. Risico’s moeten in kaart worden gebracht door bijvoorbeeld het uitvoeren van prospectieve ri­ sico analyses. Maar een proactieve gedragscultuur gaat verder dan alleen het uitvoeren van prospectieve risico inventarisaties (‘PRI’). Er bestaan diverse richtlijnen waarmee ziekenhuizen hun voordeel kunnen doen, maar die nog geen verplichtend karakter hebben. Een voorbeeld is de ISO80001 serie over IT netwerken. Het is een gemiste kans voor de sector om niet uit eigen bewe­ ging over te gaan tot het implementeren van deze normen, in plaats van het kennelijke afwachten totdat dit een verplichting van overheidswege wordt.

Overzicht apparatuur-status.

als toetsingsinstrument bij de handhaving op grond van de Kwaliteitswet Zorginstellingen (“Kwz”). In die zin is het IGZ aldus belast met de handha­ ving van het convenant. De overheid hanteert een zogenaamd boetebeleid ter handhaving van de Kwz, welke nader is gespecificeerd in Beleidsregels bestuurlijke boete Minister VWS 6). Op basis van deze beleidsregels kan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een waarschuwing of be­ stuurlijke boete opleggen wanneer zich op basis van de Kwz een bestuurlijk beboetbaar feit voordoet. Geconstateerde overtredingen worden in beginsel bestuursrechtelijk afgedaan. Per 1 januari 2013 had de implementatie van het convenant in de ziekenhui­ zen grotendeels gereed moeten zijn. Uit de 20 inspectiebezoeken van de IGZ in 2013 bleek dat een aantal ziekenhuizen te laat de urgentie van de invoe­ ring heeft ingezien. De IGZ heeft de Raden van Bestuur van de betreffende ziekenhuizen aangesproken om op korte termijn de geconstateerde tekort­ komingen te herstellen. De resultaten hiervan dienen aan de IGZ te worden verantwoord. Naar aanleiding van deze steekproef heeft het IGZ laten weten haar toezicht op de implementatie van het convenant te intensiveren.7) Er zullen meer onderzoeken volgen in 2014 en 2015. Deze onderzoeken zul­ len zich naast ziekenhuizen ook op revalidatie-instellingen richten. Afsluiting In het jaar 2015 zullen brancheorganisaties, beroepsverenigingen én de IGZ nog meer aandacht geven aan de implementatie van het convenant medi­ sche technologie om bovenstaande knelpunten onder handen te nemen. <

Bron: http://wetten.overheid.nl/BWBR0034061 www.igz.nl/actueel/nieuws/meer_aandacht_van_ziekenhuizen_nodig_ voor_veilig_gebruik_van_medische_technologie.aspx 6)

Handhaving De IGZ heeft aangegeven dat zij voornemens is het convenant te gebruiken 32

FMT Gezondheidszorg

7)

modulaire bouw

Geen noemenswaardige problemen in de testfase

Duimen omhoog bij Behandelcentrum Isala Het valt direct op: de serene rust die er heerst bij de entree van het gloednieuwe behandelcentrum van Isala. Ook de huiselijkheid bij de entree van het poliklinisch deel straalt rust en warmte uit. Nergens in het Behandelcentrum is te zien

O

p 27 oktober stapten de eerste patiënten het Behandelcentrum binnen. Daar waren een aantal spannende maanden aan vooraf gegaan. In het hele bouwproces waren namelijk twee maanden ingeruimd voor het inrichten, testen en valideren van alle apparatuur en systemen. Theo Spoelstra, namens Isala projectmanager van het Behandel­ centrum kijkt terug op een intensieve en spannende tijd. “Toen ik de eerste echte werkdag langs de OK’s liep en door de ruitjes keek en de duimen om­ hoog gingen, wist ik dat het goed was. Dat was een prachtig moment.” Eigenaar gaan voelen

dat het hier gaat om 228 gekoppelde units, Samen met Spoelstra en Jan Dirk de Rijke, vanuit Bussman verantwoor­ die een jaar geleden nog in een kale

delijk voor de coördinatie kijken we terug op de laatste twee maanden van het bouwproces, de maanden dat alle installaties en apparaten beproefd en

winderige loods op het industrieterrein De Marslanden in Zwolle stonden.

Door: Gerrit Tenkink FMT Gezondheidszorg

33

modulaire bouw

Ontvangstruimte Behandelcentrum Isala (foto: Isala).

gevalideerd moesten worden. Spoelstra: “In augustus vond de oplevering plaats en zijn we begonnen met het inrichten, testen en proefdraaien. Grof­ weg kun je de testen in twee groepen opdelen. Het testen en valideren van de techniek met de installateurs en het testen en proefdraaien met de gebrui­ kers. Uiteraard vallen veel onderdelen daarbij samen. De kunst is namelijk om niet alles vanuit de techniekkant te benaderen. De noodstroom kan bij­ Patiëntenkamer Behandelcentrum Isala (foto: Isala)

34

FMT Gezondheidszorg

voorbeeld prima op basis van de normen getoetst en getest worden. Maar wat betekent dit voor de dagelijkse praktijk? We hebben dan ook noodsitua­ ties nagebootst. Wat nu als de stroom wegvalt en de OK staat in het donker? Of de medische gassen vallen weg. Wat doe je dan? We hebben de gebruikers laten zien dat ook over die aspecten is nagedacht. Uiteraard moet technisch gezien alles kloppen, maar daarnaast is het ontzettend belangrijk dat de ge­

Isala Behandelcentrum Het Behandelcentrum van Isala in Zwolle omvat 228 modulaire units, die grotendeels prefab plug-and-play zijn aangeleverd. De grote hoeveelheid hoogwaardige techniek werd in vijf maanden tijd ingebouwd, waarna een uitgebreide test- en inrichtingsfase van ruim twee maanden volgde. Op 27 oktober gingen de deuren open voor de eerste patiënten. In het Behandelcentrum is plek voor de polikliniek Plastische Chirurgie met twee poliklinische OK’s, zes Klasse 1 operatiekamers en een afdeling Dagverpleging/ Short stay met 54 bedden en acht stoelen. Vanaf november 2014 vinden hier de planbare, niet-spoedeisende ingrepen en kortdurende opnamen van maximaal drie nachten plaats. Patiënten kunnen er terecht voor bijvoorbeeld het knippen van amandelen en/of het plaatsen van buisjes, kleine ingrepen aan knieën, staaroperaties, kaakoperaties, handoperaties, borstoperaties of een ooglidcorrectie. Operatiekamer Behandelcentrum Isala (foto: Isala).

bruiker het vertrouwen in het gebouw en de techniek krijgt. Laten zien dat er ook over de noodscenario’s goed is nagedacht. De gebruiker moet zich namelijk zo snel mogelijk eigenaar van het gebouw gaan voelen. We hebben tot in de fase van ingebruikname gestuurd op risico’s en er lagen alternatieve scenario’s bij eventuele verstoringen. Dat bleek een goede beslissing en heeft gemaakt dat de ingebruikname rustig is verlopen.” Draagvlak Terugkijkend op het totale proces van 12 maanden is Spoelstra van mening dat de participatie van de gebruikers essentieel is geweest. “Direct vanaf de start hebben we gebruikers meegenomen om een kijkje te nemen in de fa­ briekshal waar de units zijn gefabriceerd. Door de gekozen bouwvorm was het mogelijk om daar, slechts enkele weken na aanvang van het project, met de gebruikers door de rudimentaire steriele gang en een OK te lopen. Hoe eerder in het proces hoe makkelijker het is om ontwerpen bij te sturen. Er is op aanraden van de gebruiker in deze fase een aantal relatief eenvoudig uit te voeren aanpassingen gedaan. Dat zorgde er voor dat we later in het proces slechts hoefden in te grijpen op details. Met die vroegtijdige betrokkenheid hebben we draagvlak gecreëerd. Er zijn steeds duidelijk kaders aangegeven, waarbij ook gezegd is wat niet kan. Isala heeft gekozen voor het Bussmanconcept, wat in dit geval modulaire bouw inhoudt. Daarbij ben je gebonden

Proefdraaien De week voordat het Behandelcentrum de deuren openzette voor de eerste echte patiënten, zijn alle voorkomende werkprocessen proefgedraaid. Spoelstra: “We hebben de planning van de eerste productieweek gekopieerd naar de week ervoor en zijn met de complete teams en zelfs proefpersonen gaan oefenen. Tot in detail konden de teams aan de nieuwe omgeving wennen. Waar liggen de handschoenen? Waar was ik mijn handen? Op de achtergrond waren de technici aanwezig voor het beantwoorden van vragen of het oplossen van problemen. In de eerste twee weken van de ingebruikname is ruimte in de planning gelaten voor onvoorziene omstandigheden. Zowel het proefdraaien als de ruimte in de planning vraagt een investering. Na dag 2 werd er echter al gevraagd naar het opschroeven van de capaciteit. Een duidelijk signaal van vertrouwen in het gebouw, de systemen en de onderlinge op elkaar afgestemde werkprocessen. Daarmee is de ze investering een juiste keuze gewezen.”

aan bepaalde afmetingen en indelingen. Deze hebben dan ook gedurende de uitvoeringsfase niet meer ter discussie gestaan. Te maken keuzes zijn ge­ durende het proces voorgelegd en na hier een keuze in gemaakt te hebben, werd hier niet meer op teruggekomen. Dat soort vaststaande afspraken ver­ snelt het bouwproces aanzienlijk”, zegt Spoelstra. Ruimte voor verbeteringen Terugkijkend kan geconcludeerd worden dat Bussman en Isala terug kun­ nen kijken op een succesvol traject. Toch heeft Spoelstra wel wat verbeter­ punten: “Omdat een heel aantal systemen aansluit op de bestaande infra­ structuur van het hoofdgebouw zijn er vanuit Isala meerdere installateurs gecontracteerd voor de realisatie van het totale Behandelcentrum en de kop­ peling aan het hoofdgebouw. Als ik, alles overziend, dit proces nog een keer zou doorlopen, dan zou ik dit contractueel bij één partij neerleggen. Maar zoals bij ieder project blijft er ruimte voor verbeteringen en verdere inno­ vatie. Voor nu mogen we vooral trots zijn. Het is een teamprestatie van for­ maat geworden.” Ook De Rijke kijkt tevreden terug op het project. “Met name de prettige en directe communicatie tussen de beslissers binnen Isala en het projectteam heeft ervoor gezorgd dat problemen in een vroegtijdig stadium konden worden opgelost.” <

Gebruiker Jan van Raan is leidinggevende op de verpleegafdeling van het Behandelcentrum. Hij heeft de verantwoording over 54 bedden en 8 stoelen. “Het grote voordeel is de rust. De hoge plafonds en rechte gangen maken het een prettige omgeving om te werken. Personeel is tevreden en patiënten vinden het een mooi gebouw”, aldus Van Raan die even na moet denken over minpuntjes. “Als het hard regent, hoor je het tikken op het dak. En de kleedruimte van de OK’s bevindt zich boven de kamers. Als je goed luistert kun je het personeel op hun klompen horen lopen.”

FMT Gezondheidszorg

35

medische gassen

Innovatie in zuurstoftherapie

Air Liquide introduceert cilinder met digitale interface Om het werk van ziekenhuispersoneel, met name bij de spoedeisende hulp en van ambulancemedewerkers te vergemakkelijken, heeft Air Liquide de eerste cilinder medische zuurstof met een digitale interface geïntroduceerd.

Door:Air Liquide 36

FMT Gezondheidszorg

TAKEO™, ontworpen door Air Liquide Health­ care, is een nieuwe technologische oplossing op het gebied van therapie met medische zuurstof. Dankzij zijn ‘slimme’ digitale display is TAKEO™ de eerste medische-zuurstofcilinder die het per­ soneel inzicht geeft in de resterende tijd dat de zuurstof nog kan worden gebruikt en die een waarschuwingssignaal afgeeft wanneer het zuur­ stofniveau laag is. Deze nieuwe functies leiden tot een grotere pati­ ëntveiligheid en zor­ gen voor een optimaal zuurstofverbruik. Deze aluminium cilinder is bovendien licht en ge­ makkelijk te hanteren, dankzij zijn nieuwe ergo­ nomisch design. De Takeo is uitermate geschikt voor gebruik bij MRI. Air Liquide biedt dit nieuwe product nu al in een groot aantal landen ter wereld aan. De marktin­ troductie van TAKEO™ zal verder worden uit­ gebreid, waarbij er de komende jaren meer dan 100.000 cilinders ter beschikking komen. TA­ KEO™ wordt al gebruikt in 15 landen, waaron­ der Duitsland, Australië, België, Canada, Chili, Spanje en Frankrijk. Pascal Vinet, vice-president Healthcare Global Operations en lid van het Executive Committee van Air Liquide, legde de volgende verklaring af:

“Dankzij dit unieke, innovatieve product biedt Air Liquide Healthcare oplossingen die aansluiten op de behoeften van hulpverleners, terwijl ook de patiëntveiligheid wordt gewaarborgd. Als belangrijke speler in de medischegassenindustrie combineert Air Liquide Healthcare de productie van medische gassen met de ontwikkeling van innovatieve apparatuur en distributiesystemen. Het vergroten van de patiëntveiligheid staat centraal bij de ontwikkelingsstrategie van al onze nieuwe producten.” Air Liquide Healthcare Nederland De Witbogt 1, 5652 AG Eindhoven tel.31(00)40 250 3503 www.Airliquide.com, [email protected] <

FMT Gezondheidszorg

37

technische innovatie

Innovatieve technologie in de zorg Lector Linda Wauben: Technologie inzetten om zorg te verbeteren, te optimaliseren en leuker te maken. Een gesprek met een gedreven technoloog met hart voor de zorg.

S

inds augustus 2014 is dr. ir. Linda Wauben lector Technische Inno­ vatie in de Zorg bij Kenniscentrum Zorginnovatie aan Hogeschool Rotterdam. Daarnaast doet ze onderzoek aan de Technische Univer­ siteit Delft. Ze werkt daar aan het zogenoemde DORA-project, de digitale OK-assistent. Een onderdeel van DORA is het project waarbij ze is betrok­ ken betreft de verbetering van de patiëntenstroom in het Oogziekenhuis in Rotterdam. Eigenlijk had Linda Wauben geneeskunde willen studeren. Maar na twee keer te zijn uitgeloot, koos ze voor de multidisciplinaire studie Industrieel Ontwerpen aan de TU Delft met als specialisatie Medisign. In 2010 rondde ze haar promotieonderzoek in samenwerking met het Erasmus MC af naar de vraag hoe tijdens operaties de veiligheid zo goed mogelijk kan worden gewaarborgd. In haar onderzoek bekeek ze in de “Surgeon’s Cockpit” van de TU Delft hoe nieuwe procedures, zoals een ‘Time out Procedure en Debrie­ fing’ (TOPplus), de veiligheid tijdens een operatie beter kunnen waarbor­ gen. Daarmee bleken spectaculaire verbeteringen mogelijk.

Door: Cor van Litsenburg 38

FMT Gezondheidszorg

Checklist ‘Het gaat om een checklist die voorafgaand aan een operatie dient te wor­ den doorgenomen met het operatieteam. Het bespreken vergt een beperkte tijdsinvestering voorafgaand aan de operatie, maar zorgt voor aanzienlijk minder verstoringen tijdens en na de operatie. Ik vergelijk de zorg graag met de luchtvaart. Dat is ook een high risk sector waar het veiligheidsbewustzijn belangrijk is. In veel opzichten lijkt een OK op een cockpit in een vliegtuig. In beide werkomgevingen is sprake van veel high tech en verdient het aspect veiligheid de grootst mogelijke aandacht. Ondanks die overeenkomsten is er sprake van een groot verschil in organisatie en werkcultuur tussen de lucht­ vaart en de zorg. Dat geldt bijvoorbeeld voor het melden en rapporteren van fouten. Maar ook de standaardisatie met checklists en de training van vaar­ digheden is in de zorg heel anders georganiseerd. In eerste instantie dacht ik dat de zorg gebaat zou zijn met een soort black box in de OK. Dat riep ech­ ter nogal wat weerstand op. Veel medici zijn nog bang voor het registreren

deze chip doorstuurt naar het computersysteem kunnen begeleiders en fa­ milie zien waar hun familielid verblijft. De informatie stelt verplegend per­ soneel in staat patiënten op tijd voor te bereiden op hun volgende stap in het proces. Voor familie, begeleiders en verplegend personeel is deze informa­ tie waardevol en hij voorkomt veel storende telefoontjes. De komende tijd zal de data worden geanalyseerd, hetgeen inzichtelijk moet maken hoe de wachttijd korter en uniformer kan worden. De overtuiging is dat door het proces efficiënter te maken niet alleen kosten worden gereduceerd, maar dat ook de patiënttevredenheid zal toenemen.’ Niet alleen high tech ‘Natuurlijk is het ontwikkelen van high tech producten voor innovatieve zorgtoepassingen interessant, maar er valt ook veel winst te behalen met eenvoudige technologische toepassingen in de eerste lijn. Ik denk bijvoor­ beeld aan de manier waarop bij de meeste huisartsen het verstrekken van herhaalrecepten is geregeld. Dat is in veel gevallen niet van deze tijd. Zo zijn er veel van zulke kleine dingen te benoemen die met behulp van technologie efficiënter en prettiger kunnen worden geregeld. Technologie moet eraan bijdragen dat we zorgprofessionals hun beroep zo goed mogelijk kunnen la­ ten uitoefenen. Zorgtechnologie moet ook bijdragen aan de waardering van het werk. Er moet sprake zijn van een meerwaarde. Mensen vinden het al­ lemaal even leuk om met hun smartphone te spelen, die beleving zouden ze ook moeten ervaren bij zorgtechnologie. Zorgtechnologie kan inspirerend en uitdagend zijn voor de professionals die ermee werken. Maar kan ook een inspireren tot een gezondere levensstijl. Bij de ontwikkeling van techno­ logische toepassingen denk ik vaak aan mijn eigen omgeving. Hoe zou mijn oma over een bepaald product denken?’

Dr. ir. Linda Wauben.

en vastleggen van hun operaties door middel van beeld en geluid. Ze zijn bang voor de juridische gevolgen als er iets fout gaat. Het erkennen van de menselijke feilbaarheid is in de luchtvaart veel groter. In het algemeen kan ik stellen dat in dat opzicht de zorg nog veel kan leren van de luchtvaart. Overi­ gens werken inmiddels al wel een flink aantal ziekenhuizen met de TOPplus procedure. Dat is een positieve ontwikkeling.’ Na haar promotie is Linda Wauben als postdoc aan de slag gegaan bij de TU Delft waar zij onder andere als onderzoeker werkt aan het DORA-project (Digital Operating Room Assistant). De TU Delft ontwikkelt het systeem samen met ziekenhuizen en bedrijven. Het systeem volgt patiënten vanaf het moment dat ze binnen zijn, registreert de gebruikte instrumenten en inven­ tariseert de apparatuur. Toch een soort black box. Verbetering logistiek Meten is weten, is de achtergrond van een van de DORA projecten in het Oogziekenhuis in Rotterdam waar Wauben sinds december 2011 bij is be­ trokken. Het Oogziekenhuis is begonnen met een patiëntvolgsysteem dat inzicht moet geven in de manier waarop de patiënten flow kan worden ver­ beterd. De reden hiervoor is dat er nogal wat verschillen zitten in de wacht­ tijden waardoor de ene patiënt veel langer in het ziekenhuis verblijft dan de andere. Voor dit onderzoeksproject krijgt iedere operatiepatiënt bij binnen­ komst een polsbandje met een RFID-chip. Aan de hand van de gegevens die

Technologie wordt steeds belangrijker bij het efficiënter maken van de zorg. Voor mij is het wel een vraag of je mensen kunt vervangen door technolo­ gie? Als ik naar de huisarts ga, zit ik er niet op te wachten om door een robot te woord te worden gestaan. Toch is er geen eenduidig antwoord op deze vraag omdat mensen nu eenmaal verschillen. De ene oudere wil wel een ro­ bot als gezelschap, terwijl de andere contact via een beeldtelefoon op prijs stelt, en een derde echt persoonlijk bezoek wil. Overigens kan ik bij deze der­ de de techniek een rol spelen. Door het ontwikkelen van een slimme agenda die kan ondersteunen bij het organiseren en plannen van de contacten.’ Andere invulling ‘Technologie zal tot een andere invulling van zorgprocessen leiden. Een pa­ tiënt die nu bij de huisarts komt, heeft vaak al zelf via Google achterhaald wat hem mankeert. In elk geval heeft hij dikwijls al inzicht in zijn klachten. Je kunt je dus voorstellen dat dit invloed heeft op het proces. Dat zou zowel voor de patiënt als voor de arts een verbetering kunnen betekenen.’ ‘In veel producten waarmee je bent omringd, is technologie verwerkt. Dat maakt dit vakgebied zo interessant. Technische Innovatie in de Zorg is een bijzonder lectoraat binnen Kenniscentrum Zorginnovatie. Het is een dwarslectoraat en loopt dus door de andere onderzoekslijnen en lectoraten heen. Ik heb al diverse gesprekken met andere lectoren gevoerd om te ach­ terhalen waar de behoeftes liggen en met hen samenwerken om technologie in te zetten om de zorg te verbeteren, te optimaliseren en leuker te maken,’ besluit Linda Wauben. <

FMT Gezondheidszorg

39

INNOVATIES

Tweede prijs ICT Milieu Award voor WKO-tool De WKO-tool heeft de tweede prijs gewonnen bij de ICT Milieu Award 2014. Het is een van de prijzen die brancheorganisatie Nederland ICT jaarlijks uitreikt voor een innovatief, milieuvriendelijk, duurzaam en aansprekend ICT-product. Met de vernieuwde WKO-tool krijgen woningeigenaren en bouwprojectontwikkelaars makkelijker inzicht in de mogelijkheden van warmte- koudeopslag (WKO) voor een bouwlocatie. De WKO-tool is een webapplicatie die een snel beeld geeft of bodemenergiesystemen op een bepaalde locatie economisch haalbaar en juridisch mogelijk

zijn. De tweede prijs voor de WKO-tool was opvallend, omdat doorgaans alleen ICT-initiatieven die een directe milieuwinst opleveren, worden genomineerd. De WKO-tool stimuleert op een indirecte manier bodemenergiesystemen. De eerste prijs ging naar het Open Smart Grid Platform. Dit platform maakt het mogelijk om smart devices, zoals lantaarnpalen, binnen intelligente infrastructuren te verbinden met internetapplicaties. <

Cloud-gebaseerd netwerk voor gezondheidszorg Zorgspecialisten met elkaar verbinden en de bruikbaarheid van de schat aan medische beeldvormende gegevens verbeteren – dat is het doel van “teamplay”, de nieuwe oplossing van Siemens Healthcare. Dit cloud-gebaseerde netwerk helpt ziekenhuizen en zorgspecialisten met elkaar in verbinding te komen, zodat zij gegevens kunnen uitwisselen en hun kennis kunnen delen. Binnen ziekenhuizen maakt

FMN tekent Green Deal Circulaire gebouwen Tijdens het congres Green Buildings op 30 oktober jl. in de St@art in Apeldoorn heeft de beroepsvereniging Facility Management Nederland (FMN) de Green Deal Circulaire Gebouwen ondertekend. Samen met ruim 30 partijen en de Rijksoverheid committeert FMN zich hiermee aan de vertaalslag van de circulaire economie naar de gebouwde omgeving. De Green Deal Circulaire Gebouwen is samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland ontwikkeld door het facilitaire adviesbureau Corporate Facility Partners (CFP). Het initiatief is gericht op een minimaal gebruik en hergebruik van grondstoffen, producten en goederen. De deelnemende partijen committeren zich aan het doel om uiterlijk in 2017 een aantoonbare toepassing te realiseren in het circulair maken van hun gebouw(en), gebaseerd 40

FMT Gezondheidszorg

op de ijkpunten toegevoegde waarde, mogelijkheden en relevantie. Opzet is om een verbetering van de gebouwsituatie te creëren met een positieve business case afgestemd op de specifieke mogelijkheden van een gebouw. Met de resultaten van deze Green Deal kunnen alle gebouw categorieën in Nederland op het gebied van circulariteit genormeerd en verbeterd worden. De Green Deal Circulaire Gebouwen bestaat uit drie fases: het ontwikkelen van een gebouwpaspoort, de toepassing ervan op 3-5 type gebouwen en doelwaardes vaststellen voor deze gebouwtypes. <

“teamplay” het mogelijk om de enorme hoeveelheid informatie die door beeldvormende apparatuur wordt gegenereerd, zoals de benutting van scannercapaciteit, de duur van medische onderzoeken of stralingsdoses, te evalueren en de cijfers te vergelijken met eigen en externe referentiewaarden. Dit betekent dat beeldvormende apparaten vrijwel real time kunnen worden geanalyseerd en dat aan de hand van de resultaten het gebruik van die apparaten kan worden geoptimaliseerd. Omdat “teamplay” geschikt is voor tablets, laptops en PC’s , hebben leden van het netwerk flexibel toegang tot de informatie, mits ze de juiste autorisatie hebben. Het netwerk kan ook worden gebruikt om de door de medische apparaten toegepaste doses te monitoren. (www.healthcaresiemens.nl) <

Gebruik barcodes op de OK Medewerkers van het operatiekamercomplex in Ziekenhuis Gelderse Vallei kunnen (bijvoorbeeld) met één druk op de knop bekijken welke knieprothese of schroefjes voor in het been beschikbaar zijn. Sinds kort is er een nieuw informatiesysteem ingevoerd op de OK zodat alle implantaten via de barcode te volgen en terug te vinden zijn. Zowel in de voorraad materialen op de OK als, na de operatie, in het lichaam van de patiënt. Deze innovatie op het gebied van logistiek heeft grote voordelen: het is veiliger en bespaart kosten. Vrijwel alle artikelen die worden gebruikt op de OK zijn voorzien van een barcode door de leverancier. Met behulp van deze barcode worden de artikelen op voorraad gelegd. Bij gebruik van

een implantaat op de OK wordt de barcode van het artikel gescand, het afgeboekt van de voorraad en de gegevens toegevoegd aan het elektronisch patiëntendossier. Door de toepassing van de barcodes wordt de voorraad goed beheerd en worden de kosten beheerst. Een implantaat met een barcode kan niet kwijt raken of in een vergeten hoekje liggen. Artikelgegevens van het implantaat worden met de barcode automatisch en snel toegevoegd aan het patiëntendossier. <

Nederlanders willen meer tech in zorg Nederlanders willen op dit moment al gebruik maken van e-health toepassingen. Zij merken bewuster te zijn van hun gezondheid door apps voor zelfmanagement. Dat blijkt uit een representatief onderzoek van Motivaction in opdracht van Het Beste Zorgidee. Van de 1.038 ondervraagden hebben twee op de drie hoge verwachtingen van ICT-ontwikkelingen in de zorg. Meer dan de helft zou er graag meer gebruik van maken. Bijvoorbeeld

door digitaal met zorgverleners te communiceren of door informatie over ziektes en aandoeningen op te zoeken. Ook willen drie op de vier Nederlanders graag online inzicht krijgen in hun medische gegevens. Hoewel bijna 80% van de Nederlanders het begrip eHealth nog niet kent, wordt er al wel veel gebruik van gemaakt. Bijna drie op de vijf ondervraagden denken met behulp van zelfmeting ook bewuster te zijn van de eigen gezondheid. <

Drone met defibrillator Een onbemand mini-vliegtuigje dat een defibrillator razendsnel aflevert op de plek waar het nodig is. Dat heeft afstudeerder Alec Momont van de TU Delft bedacht. Met een netwerk van deze drones is de overlevingskans na een hartstilstand aanzienlijk te vergroten, van 8% naar 80%. Nadat er een 112-oproep over een hartstilstand binnenkomt, kan dit onbemande, autonoom navigerende vliegtuigje een defibrillator snel afleveren op de plek waar het nodig is. De drone geeft bovendien via een livestream video- en geluidverbinding directe feedback en instructies aan de mensen ter plekke. De drone kent de locatie van

de patiënt via het mobiele telefoonsignaal van de beller en vindt zijn weg daar naartoe via GPS. Het vliegtuigje haalt snelheden van rond de 100 km per uur, weegt 4 kilo en kan nog eens 4 kilo last dragen. Belangrijk is dat er een communicatiekanaal (en webcam) is ingebouwd in de drone. De 112-operators kunnen dus meekijken en direct instructies geven aan de persoon die de apparatuur bedient. <

Antoni van leeuwenhoek krijgt hybride operatiekamer Koninklijke Philips N.V. en Antoni van Leeuwenhoek hebben een nieuwe overeenkomst om hun bestaande samenwerking uit te breiden. De nieuwe overeenkomst zal de missie van het Antoni van Leeuwenhoek versterken om de best mogelijke zorg aan patiënten met kanker te leveren. Hij geeft het enige Comprehensive Cancer Centre van Nederland toegang tot de nieuwste zorginnovaties om zo bij te dragen aan de speerpunten van het instituut: therapie op maat (personalized medicine) en beeld gestuurde precisiebehandeling. Het streven is om nieuwe methoden te ontwikkelen waarmee chirurgie bij de patiënt met kanker veel nauwkeuriger kan worden uitgevoerd. Hiermee kan de tumor beter worden verwijderd terwijl er meer gezond

weefsel kan worden gespaard. Met de huidige operatietechnieken is dit niet altijd mogelijk. Het ziekenhuis krijgt daartoe een hybride operatiekamer: een steriele conventionele operatiekamer met een speciale inrichting voor beeld gestuurde behandelingen. De kamer biedt zo een uitgebreide oplossing waarin tal van technologieën zijn geïntegreerd en waarin veel verschillende procedures kunnen worden verricht, van conventionele chirurgie tot nieuwe live 3D beeld gestuurde precisiebehandeling. Een onderdeel van de overeenkomst is ook dat het Antoni van Leeuwenhoek een van de eerste ziekenhuizen is die de nieuwe Philips Vereos in de klinische praktijk gaat inzetten. Het eerste en enige digitale PET/CTsysteem ter wereld, dat dankzij de digitale detectortechnologie beelden van een zeer hoge kwaliteit levert bij een lage stralingsdosis. Dit zal Antoni van Leeuwenhoek helpen bij het diagnosticeren van kanker, het bepalen in welk stadium kanker is, en bij het ontwikkelen van op maat gemaakte behandelingen. < FMT Gezondheidszorg

41

INNOVATIES

Publicatie Marktonderzoek 2014 TG en FMN Onderzoek van beroepsvereniging Facility Management Nederland (FMN) in samenwerking met organisatieadviesbureau Twijnstra Gudde toont aan dat de omvang van de Nederlandse facility management markt 77,2 miljard euro bedraagt ten opzichte van de 80,1 miljard euro in 2011. Een krimp van 2,9 miljard euro (3,8%), waarmee de omvang van de facility management markt tot onder het niveau van voor de recessie daalt. Naast marktcijfers toont het onderzoek ook aan dat de facility management markt op dit moment wordt gekenmerkt door grote verschuivingen. Ook zijn er grote verschuivingen waar te nemen in de top vijf van belangrijkste facilitaire trends

en ontwikkelingen. Hierin eindigt kostenmanagement net als in het marktonderzoek van 2012 op de eerste plaats, gevolgd door het inrichten en doorontwikkelen van de facilitaire regieorganisatie. Het Nieuwe Werken, Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en facilitaire concepten als hospitality maken plaats voor nieuwe trends: klantmanagement, het verbeteren van de kwaliteit van dienstverlening en de inzet van (nieuwe) technologie en data. Trends die opnieuw de potentie hebben om te zorgen voor een facilitaire revolutie. De publicatie is te bestellen via www.fmn. nl/bestelformulier. <

Nieuwe radiologie­ oplossingen van Philips Tijdens een expositie op de jaarlijkse conferentie van de RSNA (Radiological Society of North America) heeft Koninklijke Philips N.V. een compleet aanbod aan radiologie-oplossingen gepresenteerd. Bezoekers aan de stand konden het brede Philips aanbod van oplossingen voor diagnostische beeldvorming, klinische informatica en beeldgestuurde therapie aanschouwen. Die zijn ontworpen om de klinische prestaties te verbeteren, een superieure patiëntervaring te creëren en kosteneffectieve en hoogwaardige zorg voor

Verkerk Service Systemen wint Smart Homes Award 2014 Tijdens de Beurs Domotica & Slim Wonen in Eindhoven is de Smart Homes Award 2014 uitgereikt aan Verkerk Service Systemen uit Zwijndrecht. Deze prijs is voor het meest innovatieve en gerealiseerde domoticaproject van Nederland. In opdracht van Cicero Zorggroep ontwikkelde het bedrijf een e-APP waardoor het personeel van zorgcentrum Op den Toren in Nuth (Limburg) zo efficiënt mogelijk kan werken en altijd up-to-date is voor wat betreft de meldingen die er in het zorgcentrum zijn. Door invoering van de smartphone e-APP is het zorgpersoneel niet langer plaatsgebonden aan een centraal meldpunt. Oproepen worden via de smartphone van een verpleegkundige gemonitord, aangenomen en afgehandeld. Het toegepaste VSS verpleegroepsysteem in 42

FMT Gezondheidszorg

combinatie met de VSS e-APP bevat diverse slimme integraties zoals draadloze alarmering, dwaaldetectie met leefcirkels en cameraobservatie per afdeling en/of kamer. Voor meer informatie: www.verkerkgroep.nl <

zorgstelsels te bevorderen. RSNA 2014 is een van de voornaamste internationale conferenties op het gebied van radiologiezorg. Hier worden de meest veelbelovende onderzoeksresultaten en de belangrijkste innovaties gepresenteerd. De rol van radiologie bij het vormgeven van de toekomst van de zorgtechnologie werd onderstreept en de lancering van twee nieuwe oplossingen op het gebied van dosisbeheer en klinische informatica werden door Philips gepresenteerd. <

BEDRIJVENINDEX Adviesbureau

I: www.egm.nl T: [email protected] _______________________________

2394 AG Hazerswoude-Rijndijk
 T: +31 (0) 71 – 341 71 11 
 E: [email protected]
 I: www.carrier.nl/klimaatoplossingen

T: 030 6361009 E: [email protected] I: www.interbouwconsult.nl

BRANDWEREND GLAS

architecten A. P. (Alex) de Block de Block Consultant Duizendblad 16 - 8607 EA Sneek T:  +31 (0)6 417 480 88 F: +31 (0)8 471 990 78 E: [email protected] I: www.deblockconsultant.nl _______________________________

Europalaan 12g 5323 BC ‘s-Hertogenbosch T: (073) 641 13 00 / F: (073) 642 43 16 I: www.swebru.nl _______________________________ _______________________________

Valstar Simonis Veraartlaan 4 2288 GM Rijswijk T: 070 307 22 22 F: 070 307 22 07 E: [email protected] I: www.valstar-simonis.nl _______________________________

OK Consultancy Nederland (OKCN) Postbus 2102, 5202 CC ’s-Hertogenbosch T: (0)73 62 34 381 E: [email protected] I: www.okcn.nl _______________________________

2 double you bv Nieuweweg Noord 314B-15 3905 LX Veenendaal Tel. 0318-66 88 44 Mail: [email protected] Web: www.2doubleyou.nl _______________________________

Smits van Burgst Raadgevend Ingenieursbureau Baron de Coubertinlaan 8 2719 EL Zoetermeer T: 079-3427147 E: [email protected] W: smitsvanburgst.nl

airconditioning

EGM architecten Wilgenbos 20, 3311 JX Dordrecht T: +31(0)78 633 06 60 E: [email protected] I: www.egm.nl T: [email protected] _______________________________

de Jong Gortemaker Algra Las Palmas, Wilhelminakade 310 3072 AR Rotterdam Postbus 51113, 3007 GC Rotterdam T: 0102973030 E: [email protected] I:  www.djga.nl _______________________________

2 double you bv Nieuweweg Noord 314B-15 3905 LX Veenendaal Tel. 0318-66 88 44 Mail: [email protected] Web: www.2doubleyou.nl

VETROTECH SAINT-GOBAIN BENELUX Hulsenweg 21, 6031 SP Nederweert Postbus 15, 6000 AA Weert T: +31 (0)495-57 44 35 F: +31 (0)495-57 44 36 I: www.vetrotech.nl

CLEANROOMS

Ropa Systems BV Belleweg 9, 5711 DH Someren T: +31 (0)493 473637 [email protected] www.ropasystems.nl _______________________________

Cadolto Benelux BV Dorpsstraat 8a, 4181 BN Waardenburg T: +31 418 651 544, F: +31 418 651 936 M: +31 61066 4074 E: [email protected] I: www.cadolto.nl

deuren

BESCHERMINGSTRANSFORMATOREN VAN LOOY GROUP NV Noordersingel 19, B – 2140 Antwerpen T: +32 3 235 35 08 E: [email protected] I: www.vanlooy.com _______________________________

Trane Airconditioning B.V. Postbus 58 3760 AB SOEST T:  +31 35 6039 300 E : [email protected] I: www.trane.com/commercial/europe/nl/ en.html _______________________________

Geveke Besturingstechniek Kabelweg 21 - 1014 BA Amsterdam Postbus 820, 1000 AV Amsterdam T: 020-5829111 / F: 020-5822496 E: [email protected]

BOUWMANAGEMENTBUREAU EGM adviseurs Wilgenbos 20, 3311 JX Dordrecht T: +31(0)78 633 06 60 E: [email protected]

Carrier Airconditioning Benelux BV
 Rijndijk 141


InterBouwconsult bv. Duwboot 9 - 3991 CD Houten

Vestiging Doorwerth Record Automatische Deuren B.V. Cardanuslaan 30 Postbus 67, 6865 ZH Doorwerth T 026-3399777 F 026-3399770 [email protected] www.record-automatischedeuren.nl Vestiging Oosterhout Record/Van Nelfen Deurtechniek Houtduifstraat 6 Postbus 565, 4900 AN Oosterhout T 0162-447720 F 0162-447730 FMT Gezondheidszorg

43

BEDRIJVENINDEX GROOTHANDEL

Metaflex Doors Europe Postbus 300 - 7120 AH Aalten  Nederland tel: +31 (0)543-477333 fax: +31 (0)543-477222 I: www.metaflex.nl _______________________________

Technische Unie B.V. Bovenkerkerweg 10-12 1185 XE Amstelveen Postbus 900 1180 AX Amstelveen T: 020 - 545 03 45 F: 020 - 545 02 50 E: [email protected] I: www.technischeunie.com

huisvesting

landschapsarchitecten

MTD Landschapsarchitecten Postbus 5225, 5201 GE  ’s-Hertogenbosch T: 073-6125033 F: 073-6136665 Contact: Han Thijssen E:  [email protected] I: www.mtdls.nl

C-AIR Technics BV Elleboog 12 - 6713 KP Ede T: 0318-647115 - F: 0318-647713 E: [email protected] I: www.c-air.nL

MEDISCHE gassen

luchtbehandeling

Ropa Systems BV Belleweg 9, 5711 DH Someren T: +31 (0)493 473637 [email protected] www.ropasystems.nl

domotica

Bussman Verhuur B.V. IJzerwerf 1 - 6641 TK  Beuningen T: 024 - 6790100 F: 024 - 6790101 E: [email protected] I: www.bussman.nl _______________________________

Blygold Nederland B.V. Postbus 10, 3991 KA Houten, T: 030 634 43 10 F: 030 634 43 11

Linde Healthcare Benelux De keten 7 Postbus 325, 5600 AH Eindhoven T: +31 40 28 25 825 - F: +31 40 28 16 875 I: www.linde-healthcare.nl

medische gassendistributie systemen

MEDISCHE PERSLUCHT

Van Dorp zorg en welzijn Koraalrood 161 - 2718 SB  Zoetermeer 0900-9070707 I: www.vandorpzorgenwelzijn.nl

Cadolto Benelux BV Dorpsstraat 8a, 4181 BN Waardenburg T: +31 418 651 544, F: +31 418 651 936 M: +31 61066 4074 E: [email protected] I: www.cadolto.nl

GEBOUWBEHEERSYSTEMEN

ingenieursbureaus

Sauter Building Control Nederland BV Postbus 20613, 1001 NP Amsterdam T: 020 - 587 67 00 I: www.sauter-controls.com ______________________________

Honeywell Building Solutions Lange Amerikaweg 55, 7332 BP  Apeldoorn Postbus 243, 7300 AE Apeldoorn T: + 31 (0) 55 549 499 F: + 31 (0) 55 542 728 E: [email protected] I: www.honeywell-buildingsolutions.nl

44

FMT Gezondheidszorg

Ingenieursbureau Wolter & Dros B.V. Rijksstraatweg 59 -7231 AC  Warnsveld T: 0575 - 58 15 00 F: 0575 - 52 91 22  I: www.wolterendros.nl

it & software

Ultimo Software Solutions bv Waterweg 3 - 8071 RR Nunspeet T: +31(0)341 – 423737 F: +31(0)341 – 421172 E: [email protected] I: www.ultimo.net/nl

Berko Kompressoren Havenweg 14 - 6603 AS Wijchen T: 024 - 641 11 11 - F: 024 -642 15 72 E: [email protected] I: www.berko.eu ______________________________

Partner van Dräger BOGE KOMPRESSOREN B.V. Spaceshuttle 8B, 3824 ML Amersfoort T: +31 33 456 15 86 F: +31 33 453 01 36 E: [email protected] I: http://www.boge.com/nl _______________________________

Dräger Medical Netherlands B.V. Postbus 874 2700 AW Zoetermeer T: +31 793 464 800 F: +31 793 422 747 E: [email protected] I: www.gasmanagementsystems.nl

MODULAIRE BOUW

Cadolto Benelux BV Dorpsstraat 8a, 4181 BN Waardenburg T: +31 418 651 544, F: +31 418 651 936 M: +31 61066 4074 E: [email protected] I: www.cadolto.nl

NOODSTROOM

Geveke Besturingstechniek Kabelweg 21 - 1014 BA Amsterdam Postbus 820, 1000 AV Amsterdam T: 020-5829111 / F: 020-5822496 E: [email protected]

OPLEIDINGEN

PARKEER­VOOR­ZIENINGEN

Hogeschool Rotterdam G.J. de Jonghweg 4-6 3015 GG Rotterdam T: 010 794 48 90 I: http://gezondheidszorgtechnologie.nl

Spark Nieuwstraat 4 - 2266 AD Leidschendam T: 070-3177005 E: [email protected] I: www.spark-parkeren.nl

OPERATIEKAMERS

PERSOONSBEVEILIGING SYSTEMEN

Brecon International Postbus 555 4870 AN Etten-Leur T: 31 (0)88 287 46 46 E: [email protected] I: www.breconinternational.com _______________________________

Interflow De Stek 15, 1771 SP Wieringerwerf T. (0227) 60 28 44 F. (0227) 60 31 65 [email protected] www.interflow.nl _______________________________

Ooperon Mijkenbroek 25 4824 AA Breda T: + 31 76 57 230 30 E: [email protected] I: www.ooperon.nl

telecare systemen

Tunstall Healthcare Oslo 28 - 2993 LD Barendrecht T :0180-696 696 / F: 0180- 696 699 E: [email protected] I: www.tunstall.nl

TOTAALINRICHTING

Heijneman Medical BV Postbus 408 3400 AK IJsselstein T: 088 11 81 000 / F: 088 11 81 081 E: [email protected] I: www.heijnemanmedical.nl

vloeren

waterbehandeling

BWT Nederland B.V. Energieweg 9, 2382 NA Zoeterwoude T +31 (0)88 750 90 00 F +31 (0)88 750 90 90 www.bwtnederland.nl _______________________________

Pure Water Group Korte Hei 3 4714 RD  Sprundel T: 0165 348 252 F: 0165 348 254 I: www.purewatergroup.com

sanitair

Sanitair Consultancy Nederland Van Abcoudehof 73 3911 BM RHENEN T: 06 -204 241 51 [email protected]

Nora flooring systems B.V. Belgiëstraat 14 5171 PN Kaatsheuvel T: 0416-286140 I: www.nora.com/nl

wandbekleding

stralingswering MANN+HUMMEL Vokes Air BV Nijverheidsweg 15, 3401 MC IJsselstein Postbus 309, 3400 AH IJsselstein T: 088-8653724- F : 088-8653400 E : [email protected] www.vokesair.com ______________________________

Vescom Nederland B.V. Sint Jozefstraat 20, 5753 AV Deurne Postbus 70, 5750 AB Deurne T: +31 493 350 767 F: +31 493 350 779 E: [email protected] I: www.vescom.nl Tinnemans Medical Design BV Belleweg 9, 5711 DH Someren T: +31 (0) 493 472399

Vanguard Healthcare Rob van Liefland Benelux & Nordic E: [email protected] M: +31 6 54 78 58 76 W: www.vanguardhs.com

F: +31 (0) 493 473299
 I:www.4medicaldesign.com E:[email protected] Tinnemans Medical Design BVBA Gildenstraat 41,B-2470 Retie T: +32 (0) 14 717919
 I: www.4medicaldesign.com E:[email protected]

 Volg ons zusterbedrijf op twitter: @ RopaSystems

wasmachines

Miele Professional Postbus 166, 4130 ED Vianen T: 034-73 78 884 F: 034-73 78 429 www.miele-professional.nl E: [email protected]

FMT Gezondheidszorg

45

AGENDA FEBRUARI

Elektro Vakbeurs 17 – 19 maart 2015, Evenementenhal Venray Inlichtingen: www.evenementenhal.nl

De Nationale Gezondheids­ Beurs 2015 5 – 8 februari 2015, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.gezondheidsbeurs.nl

Zorg & ICT 2015 18 – 20 maart 2015, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.zorg-en-ict.nl

Week van de Bouw/ Bouwbeurs 2015 9 – 13 februari 2015, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.weekvandebouw.nl www.bouwbeurs.nl

Zorgtotaal 2015 18 – 20 maart 2015, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.zorgtotaal.nl

MAART

Infosecurity.be 2015 25 – 26 maart 2015, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.infosecurity.be

NEN Wintercourses Conditie­ meting van gebouwen 2 – 5 maart 2015, Woerden Inlichtingen: www.nen.nl/training-advies

APRIL

NVTG congres, “Verstaan wij elkaar in de zorg nog wel?” 9 – 10 april 2015, NH Eindhoven Conference Centre Koningshof, Veldhoven Inlichtingen: www.nvtg.nl

Aqua Nederland Vakbeurs 17 – 19 maart 2015, Evenementenhal Gorinchem Inlichtingen: www.evenementenhal.nl

Materials 2015 22 – 23 april 2015, Koningshof, Veldhoven Inlichtingen: www.materialenbeurs.nl

ICT & Logistiek 2015 10 – 13 november 2015, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.ict-en-logistiek.nl

MEI

Smart Lighting 2015 20 – 21 mei 2015, CityCube Berlijn Inlichtingen: www.smartlighting.org

JUNI

IFHE-EU congres 2015 2 – 5 juni 2015, Turku, Finland Inlichtingen: www.eche2015.fi

SEPTEMBER

Elektrotechniek 2015 29 – september – 2 oktober 2015, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.elektrotechniek-online.nl

NOVEMBER

Infosecurity.nl 2015 4 – 5 november 2015, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.infosecurity.nl

ADVERTENTIE-INDEX Air Liquide Healthcare Nederland Ascom (Nederland) B.V. 2 double you bv Bender Benelux BV Berko Kompressoren Blygold Nederland BV Boge Kompressoren BV Brecon International Bussman Verhuur BV BWT Nederland BV C-AIR Technics BV Cadolto Benelux BV Carrier Airconditioning Benelux BV de Block Consultant de Jong Gortemaker Algra Dräger Medical Netherlands BV 46

FMT Gezondheidszorg

36 2 43 44 44 44 44 45 44 45 44 43 43 43 43 45

EGM adviseurs 43 EGM architecten 43 ERBE Nederland B.V. 23 Getinge b.v. Netherlands 47 Geveke Besturingstechniek 43 Heijneman Medical BV 45 Hogeschool Rotterdam 45 Honeywell Building Solutions 44 Ingenieursbureau Wolter & Dros bv 44 InterBouwconsult bv. 43 Interflow 45 Linde Healthcare Benelux 44 Mann+Hummel Vokes Air BV 45 Metaflex Doors Europe B.V. 44 Metaflex Doors Europe B.V. 48 Miele Professional 17,25

Miele Professional 45 MTD Landschapsarchitecten 44 nora flooring systems BV 45 OK Consultancy Nederland (OKCN) 43 Ooperon 45 Pure Water Group 45 Record Automatische Deuren BV 43 Ropa Systems BV 43 Ropa Systems BV 44 Sanitair Consultancy Nederland 45 Sauter Building Control Nederland bv 44 Smits van Burgst 43 Spark 45 Sweegers en de Bruijn 43 Technische Unie B.V. 44 Tinnemans Medical Design BV 45

Trane Airconditioning B.V. Tunstall Healthcare Ultimo Software Solutions bv Valstar Simonis Van Dorp zorg en welzijn Van Looy Group NV Vanguard Healthcare Solutions Ltd. Vescom Nederland B.V. Vetrotech Saint-Gobain Benelux

43 45 44 43 44 43 45 45 43

GET AHEAD WERELDWIJD ADVIES EN ONDERSTEUNING Sommige bedrijven ontwikkelen machines, anderen ontwikkelen reinigings- en desinfectiemiddelen. De innovators van Getinge ontwikkelden beide om ervoor te zorgen dat machines, processen en reinigings- en desinfectiemiddelen consequent ISO verzekerde resultaten halen. U kunt de deskundige dienstverlening van Getinge raadplegen om u te helpen bij het optimaliseren van uw reinigingsprocessen, verbeteren van uw operationele efficiëntie en naleving van de regelgeving. Advies en ondersteuning is wereldwijd beschikbaar, dus waar u ook bent, ga naar www.getinge.com en vindt uw antwoord.

Getinge b.v. Per 1 april zijn wij gevestigd op: Biezenwei 21 4004 MB Tiel Tel: +31(0)344 809 900

imagine... ... a day at the zoo 100% ontwerpvrijheid met Imagine Metaflex Doors introduceert een nieuw schuifdeurconcept. De afwerking met hoogwaardige 3M DI-NOC folie, biedt diverse kleuren, prints en foto’s. Ook kunnen wij een volledig eigen ontwerp voor u verzorgen.

Onbegrensde mogelijkheden met Metaflex Doors Onze schuifdeurconcepten worden wereldwijd toegepast binnen de sectoren Healthcare, Food & Pharma. Daarbij bieden we de juiste balans tussen functionaliteit, esthetica en efficiëntie. Wilt u meer weten over onze mogelijkheden? Neem contact met ons op of bezoek onze website. Ambachtsstraat 11 7122 MP Aalten The Netherlands T +31 (0)543 477 333 www.metaflex.nl