Gezonde leefstijl van mensen met een verstandelijke beperking: onderzoek en praktijk

Congres NVFVG 9 april 2015

Gezonde leefstijl van mensen met een verstandelijke beperking: onderzoek en praktijk

Dr. Aly Waninge, Lector Hanzehogeschool Groningen Fysiotherapeut Koninklijke Visio 1

Inhoud • Onderzoek lectoraat • Aanleiding, vraagstelling, netwerk, doel onderzoek Leefstijlinterventies • Gedragsveranderingsmodel • Werkwijze en methode onderzoek Leefstijlinterventies • Resultaten onderzoek Leefstijlinterventies • Praktisch voorbeeld • Zelf actief in de praktijk

2

Overzicht onderzoek* Gezondheid

Participatie

Gezondheidsproblemen bij mensen met EMB (drs. Dinette van Timmeren)

Concept participatie bij mensen met (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperking (mw. Gineke Hanzen)

Leefstijlinterventies bij mensen met een verstandelijke beperking (drs. Rianne Steenbergen & drs. Marie José Ahlers)

Zorg voor Participatie voor mensen met (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperking (mw. Gineke Hanzen)

Kracht en balans bij mensen met bij mensen met (zeer) ernstige verstandelijke en visuele beperking (mw. Annemarie Dijkhuizen)

Motoriek en zelfredzaamheid bij kinderen met Cerebrale Visus Stoornissen (drs. Masoud Salavati)

* Onderdeel Lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing

Aanleiding 1 Mensen met een verstandelijke beperking Gezondheidsrisico’s als gevolg van samenhangende factoren aanleg en leefstijl (GOUD, 2014) • • • • • • • •

Lichamelijke activiteit en fitheid Voeding en voedingstoestand Cardiovasculaire risicofactoren Life events Depressie en angst Slaapproblemen Multi-morbiditeit Poly-pharmacie

Aanleiding 2 Mensen met een verstandelijke beperking Voeding en voedingstoestand: Wat is waar? 1. Overgewicht en obesitas komen meer voor bij mensen met een ernstiger verstandelijke beperking 2. Overgewicht en obesitas komen meer voor bij vrouwen met VB 3. Ondergewicht is geen probleem bij mensen met VB

Aanleiding 1 Mensen met een verstandelijke beperking Gezondheidsrisico’s als gevolg van samenhangende factoren aanleg en leefstijl (GOUD, 2014) • • • • • • • •

Lichamelijke activiteit en fitheid Voeding en voedingstoestand Cardiovasculaire risicofactoren Life events Depressie en angst Slaapproblemen Multi-morbiditeit Poly-pharmacie

Probleemstelling Leefstijl VB 1. Leefstijlinterventies voor volwassenen met VB bij onderstaande zorgorganisaties: • Vaak projectmatig, borging mist; • Vaak gebaseerd op ideeën, intuïtie en ervaringen (Webb et al, 2010); • Implementatie logische volgende stap 2. Gedragsverandering bij mensen met VB: complex, rol begeleider en sociaal netwerk.

Vraag van de zorgorganisaties Hoe kunnen we een gezonde leefstijl duurzaam implementeren en borgen in de zorg voor onze cliënten?

Innovatiewerkplaats – Active Ageing van mensen met een verstandelijke beperking (IWP-VB) Werkveld

Centre of Expertise

Onderzoek

Bedrijven

Onderwijs

Netwerk

http://www.healthyageing.net/

Centre of Expertise

Innovatiewerkplaats – Active Ageing van mensen met een verstandelijke beperking (IWP-VB) Netwerk Bedrijven Onderwijs

Werkveld

VG-Belangen Platform Drenthe

Onderzoek

Doel IWP-VB: ‘Van project naar werkwijze’ Accent leefstijl voor VB op bewegen en voeding

Het samenstellen van een pakket met interventies dat

• • •

zorgorganisaties succesvol kunnen implementeren, borgen en overdragen; aanvullend is aan de al bestaande interventies en projecten; en, passend is bij de zorgvisie van de zorgorganisatie.

11

Resultaten tot nu toe - Producten Community ter uitwisseling Beschrijvend model Gezondheidsgedrag voor de doelgroep Inventarisatie leefstijlinterventies Document Visie op leefstijl - Samenwerking Alfa College, VG Belangenplatform Drenthe, Onbeperkt Sportief, Erasmusmc, Radboudmc, RUG ortho - Studenten Sport Gezondheid en Management, Toegepaste Psychologie, Fysiotherapie, Verpleegkunde, Voeding en Diëtetiek - Onderzoek Artikelen in voorbereiding 12

Werkwijze onderzoek IWP-VB Theoretische achtergrond • Beschrijvend werkmodel Gezondheidsgedrag mensen met VB (gebaseerd op o.a.: Sallis e.a., 2006; Prochaska & DiClemente; 1992; Bandura 1977, 1986)

• Voorwaarden voor implementatie (Damschroder L.J. & Lowery J.C., 2013) • Intervention Mapping (Barthomolew, 2006) • Stages of Change (TTM) (Prochaska & DiClemente, 1983; Prochaska, DiClemente, & Norcross, 1992)

 Op basis hiervan: • Vragenlijst inventarisatie kenmerken leefstijlinterventies • Interviews identificeren belemmerende / bevorderende factoren • Toegepast wetenschappelijke interventiestudies Van Boeijen en Philadelphia 13

Resultaat: HAPID-model* Beschrijvend werkmodel gezondheidsgedrag (M.J. Ahlers, 2013) (gebaseerd op o.a.: Sallis e.a., 2006; Prochaska & DiClemente; 1992; Bandura 1977, 1986)

* Healthy Ageing of Persons with Intellectual Disability

14

Familie, Leefgroep, Vrienden, Clientbegeleider, Bewegingsagogen, Fysio-/oefentherapeuten, Diëtisten, Sportinstructeur , Vrijwilligers, Gemeente

Sociale omgeving

Financiën: Deelnemer zelf, Organisatie, Subsidie, Declaratie (therapie)

Economische omgeving

Individu met verstandelijke beperking Biologische aspecten

Fysieke omgeving

Psychologische aspecten

Activiteiten, onderdelen interventieprogramma

Woning (in en rondom), Locatie voor dagbesteding / werken (in en rondom), Beweeg/ sportfaciliteiten (zwembad, beweegruimte, beweegtuin, beweegbanken e.a.), Vervoer, Winkels (supermarkt), Scholen, Gemeente (stad, plaats, dorp), Gerelateerd aan voedingsaanbod (opscheplepels, inrichting kantine e.a.), Andere organisaties

workshop medewerkers, sportfestival, workshop cliënten, workshop sociale omgeving cliënten, cursus gezonde leefstijl, voeding, cursus gezonde leefstijl, bewegen, activiteiten met bewegingsbanken, activiteiten in beweegtuin, fitnessactiviteiten, bewegen binnen therapie, testmoment (eenmalig of herhaald), activiteiten in ADL, sportsoos (meerdere sporten), Bewegen / sporten (naast ADL) Beschrijvend werkmodel gezondheidsgedrag, M.J. Ahlers, dec 2013

Methode: Inventarisatie kenmerken interventies Interventieprogramma’s met als doel(en) Bevorderen fysieke activiteit Bevorderen fitheid Bevorderen gezonde voeding Afname overgewicht / obesitas Preventie overgewicht / obesitas Informeren / educatie medewerker Interventieprogramma’s met als doelgroepen Cliënt Sociale omgeving

* drs. Rianne Steenbergen

16

Methode: Checklist inventarisatie interventieprogramma’s Algemene vragen: visie, beleid, activiteiten, doelgroepen, onderwerpen, doelen, tijdsduur, onderbouwing, effectmeting, registratie, evaluatie.

Vragen mbt determinanten: aspecten van de cliënt en de determinanten sociale invloed, fysieke invloed en economische invloed

* drs. Rianne Steenbergen

17

Op welke onderwerpen is de interventie gericht

* Resultaten drs. Rianne Steenbergen

18

Wat is de doelgroep van de interventie

* Resultaten drs. Rianne Steenbergen

19

Wat is het cognitieve niveau van de beperking van de cliënt

* Resultaten drs. Rianne Steenbergen

20

Op welke leeftijdscategorie is de interventie gericht?

* Resultaten drs. Rianne Steenbergen

21

Is er een specifieke ruimte / faciliteit nodig voor de interventie

* Resultaten drs. Rianne Steenbergen

22

Hoe zijn de financiën geregeld

* Resultaten drs. Rianne Steenbergen

23

Wat is de tijdsduur van de interventie

* Resultaten drs. Rianne Steenbergen

24

Worden de effecten in kaart gebracht / gemeten

* Resultaten drs. Rianne Steenbergen

25

Wordt er gevolgd of de interventie wordt uitgevoerd

* Resultaten drs. Rianne Steenbergen

26

Aankleding model met diepte-interviews

* Resultaten drs. Rianne Steenbergen

27

Studentenprojecten

Diepte-interviews NOVO, Promenscare, de Zijlen

Diepte-interview, documentanalyse, inventarisatie voedingsinterventies (‘sHeerenloo)

Vragenlijst barrières en faciliterende factoren bewegen bij cliënten * Resultaten drs. Rianne Steenbergen

28

Inventarisatie voedingsinterventies Belangrijke succesfactoren:

• • • •

Aanwezigheid beleidsplan gezonde leefstijl Multidisciplinaire aanpak

Enthousiaste deelnemers en begeleiders Aansluiting bij de doelgroep.

Belangrijke barrières

• • •

Tijdsgebrek Beperkte financiële middelen Wegvallen van begeleiding na een interventietraject. 29

Praktijk opdracht: eigen Interventie in gedachten Vragen: 1. Heeft de organisatie een visie en beleidsplan waarin gezonde leefstijl beschreven worden, specifiek de onderwerpen bewegen en voeding? 2. Zo ja, specifieke beschrijving uitvoering beleid? 3. Neem een interventie in gedachten: - activiteiten die horen bij interventie bv. fitness, bewegen binnen ADL, sporten, etc - doelgroep cliënt/sociale omgeving? - doel interventie? - wie begeleiden interventie? - wie beïnvloeden uitvoering interventie?

30

Praktijk opdracht: benoem van deze interventie Belangrijke succesfactoren:

Belangrijke barrières

31

Bedankt voor de aandacht!

Contact: [email protected]

32