Gebruik van een poortkatheter
Inhoud 1. Waarom heb ik een poortkatheter nodig? 2. Wat is een poortkatheter? 3. Hoe gebeurt de plaatsing van een poortkatheter? 4. Het gebruik van een poortkatheter 4.1. Het aanprikken van een poortkatheter 4.2. Gebruik van een verdovende crème 4.3. Mijn behandeling via de poortkatheter 4.4. Wat als mijn behandeling afgelopen is?
-1-
1 Waarom heb ik een poortkatheter nodig? De dokter heeft u een behandeling voorgeschreven waarbij het nodig is om regelmatig medicatie of andere vloeistoffen direct in een bloedvat toe te dienen (= een intraveneuze behandeling). Een poortkatheter is voor u de meest geschikte toegangsweg tot de bloedbaan. Door de toediening van vaak irriterende producten kunnen uw bloedvaten veel schade ondervinden door ontstekingen, verhardingen en verstoppingen van de bloedvaten. Een poortkatheter voorkomt dat u regelmatig in de armen geprikt moet worden voor een bloedafname of voor het plaatsen van een infuus (ook baxter genoemd). Een poortkatheter kan omwille van technische beperkingen echter niet gebruikt worden bij een CT-scan met contrastvloeistof. Voor dit onderzoek zal de verpleegkundige u dus wel in de arm aanprikken. Voordelen
poort belemmert u niet in uw dagelijkse bezigheden. U kan douchen, zwemmen en Wat is eenDe poortkatheter? alle andere activiteiten doen die u altijd gedaan heeft. De poort is moeilijk te zien. Het ziet eruit als een klein onderhuids bobbeltje.
poortkatheter is een volledig toedieningsysteem dat onderhuids bij u aatst wordt. De chirurg plaatst de poortkatheter op een weinig opvallende 2 Wat is een poortkatheter? s onder uw huid, bijvoorbeeld ter hoogte van uw borst of arm. De katheter de poort komtEen terecht in eenisgroot bloedvat. Zo kunnen poortkatheter een volledig toedieningsysteem datmedicijnen onderhuids bijen u geplaatst wordt. De chirurg plaatst de poortkatheter op een weinig opvallende plaats onder uw huid, bijstoffen makkelijk toegediend worden.
voorbeeld ter hoogte van uw borst of arm. De katheter van de poort komt terecht in een
oortkatheter bestaat uit tweeZobelangrijke onderdelen: groot bloedvat. kunnen medicijnen en vloeistoffen makkelijk toegediend worden.
De poortkatheter bestaat uit twee belangrijke onderdelen: en reservoir of een kleine injectiekamer: • een reservoir geplaatst. of een kleine injectiekamer: dit deeltje wordt onderhuids geplaatst. it deeltje wordt onderhuids
• een katheter of een leiding: deze dunne infuusleiding bevindt zich in een groot bloedvat. en katheter of een leiding: eze dunne infuusleiding evindt zich in een groot loedvat.
rdelen
Voordelen
De poort belemmert u niet in uw dagelijkse bezigheden. U kan douchen, zwemmen en andere activiteiten doen bezigheden. die u altijd gedaan heeft. De poort iszwemmoeilijk te zien. Het ziet oort belemmert alle u niet in uw dagelijkse U kan douchen, eruit als een klein onderhuids bobbeltje. en alle andere activiteiten doen die u altijd gedaan heeft. De poort is moeilijk
n. Het ziet eruit als een klein onderhuids bobbeltje.-2-
3 Hoe wordt een poortkatheter geplaatst?
3 Hoe wordt een poortkatheter geplaatst?
Voor de plaatsing van een poortkatheter is een korte operatie nodig.
Voor de plaatsing van een poortkatheter een korte operatie U kan kiezen vooriseen lichte algemene verdoving of voor lokale verdoving. nodig. U kan kiezen voor een lichte algemene verdoving of voor lokale Lichte algemene verdoving verdoving. Bij deze zogenaamde ‘monitored anescare’ brengt de anesthesist u in een Lichte algemene verdovingthesia lichte slaap. De verdovingsproducten worden meestal anesthesia via een infuus toegediend. Dat infuus ‘monitored care’ brengt de wordt vooraf in een ader ingebracht.
Bij deze zogenaamde anesthesist u in een lichte slaap. De verdovingsproducten worBron: PAS-port, Deltec Bij deze verdoving bent u niet meer bij bewustzijn. den meestal via een infuus toegediend. Dat infuus wordt vooraf in een ader ingebracht.
De anesthesist blijft gedurende de operatie in de operatiezaal om de vitale funcBij deze verdoving bent u nietties meer bij bewustzijn. (hartritme, bloeddruk, zuurstofgehalte in het bloed…) te bewaken via de monitor. Vaak krijgt u een buisje net boven de stembanden om uw ademhaling De anesthesist blijft gedurende de operatieNain de deingreep operatiezaal om vitale functies (hartte ondersteunen. gaat u naar de de ontwaakzaal tot u volledig bij ritme, bloeddruk, zuurstofgehalte in het bloed…) bewaken de monitor. Vaak krijgt u bewustzijn bent en de pijn te voldoende ondervia controle is.
een buisje net boven de stembanden om uw ademhaling te ondersteunen. Na de ingreep Lokale verdoving gaat u naar de ontwaakzaal tot u volledig bij bewustzijn bent en de pijn voldoende onder De lokale verdoving wordt ingespoten ter hoogte van de operatieplaats. Meestal controle is. Lokale verdoving
doet de chirurg dit. Deze verdoving is te vergelijken met een plaatselijke verdoving bij de tandarts. Bij deze vorm van verdoving is er geen anesthesist aanwezig in de operatiezaal.
De lokale verdoving wordt ingespoten ter hoogte van de operatieplaats. Meestal doet de Nuchter zijn chirurg dit. Deze verdoving is te vergelijken met een plaatselijke verdoving bij de tandarts. Bij beide vormen van verdoving moet u nuchter Dit betekent dat u tot zes Bij deze vorm van verdoving is er geen anesthesist aanwezig in dezijn. operatiezaal.
uur voor de operatie een lichte maaltijd mag eten en dat u tot twee uur voor de operatie heldere vloeistoffen mag drinken zoals water, koolzuurhoudende dranken (bv. cola), koffie en thee (zonder melk of suiker). Als u medicatie inneemt, beide vormen van verdoving u uw nuchter zijn. Dit dat u tot zes uur voor vraagmoet dan aan behandelende artsbetekent of u deze medicatie verder mag innemen. Alsmag dat zoeten is, mag met een slokje innemen. operatie een lichte maaltijd enu deze dat medicatie u tot twee uurklein voor dewater operatie heldere
Nuchter zijn
Bij de vloeistoffen mag drinken zoals water, koolzuurhoudende dranken (bv. cola), koffie en thee (zonder melk of suiker). Als u medicatie inneemt, vraag dan aan uw behandelende arts of u deze medicatie verder mag innemen. Als dat zo is, mag u deze medicatie met een klein 4 Gebruik van een poortkatheter slokje water innemen. Plaatsing Om de poortkatheter te plaatsen, maakt de chirurg een kleine snede van ongeveer 5 cm. De leiding wordt in een bloedvat geschoven totdat het uiteinde zich net boven het hart bevindt. Tenslotte maakt de chirurg de poort vast in het vetweefsel. Na de operatie kan de operatieplaats nog wat pijnlijk aanvoelen en kan ze wat gezwollen zijn. Dit is volledig normaal. Als de arts wil dat uw behandeling onmiddellijk start, kan de poort onmiddellijk gebruikt worden. Tijdens de operatie zal de chirurg dan meteen een naald in de poortkatheter plaatsen. In de andere gevallen wachten we enkele dagen, zodat alles eerst kan genezen. De operatie duurt ongeveer één uur. Het is normaal dat u de dag na de operatie wat pijn voelt ter hoogte van de operatiestreek. Deze pijn moet dag na dag afnemen. Als dat niet het geval is, of u voelt juist méér pijn, raadpleeg dan uw arts.
-3-
Plaa
Om d veer 5 net bo weefs ze wa
Als de gebru poort alles e
Het is opera u voe
U hoe worde tingen verba met w
Als u kan u weken bewe
4 H 4.1
Een p steed poort keer d prikt w De v specia
Bron: p
U hoeft zich geen zorgen te maken over de draadjes. Ze moeten niet verwijderd worden, omdat ze vanzelf verdwijnen (de chirurg gebruikt resorbeerbare hechtingen). De dag na de operatie ontsmet u best de wonde en brengt u een nieuw verband aan. Als de wonde volledig genezen is, kan u de huid gewoon wassen met water en zeep. Er is geen verband meer nodig. Als u merkt dat er na twee weken nog restjes van de hechtingen zichtbaar zijn, kan u aan de verpleegkundige vragen om ze te verwijderen. De eerste drie weken na de operatie let u best op met bepaalde bewegingen. Vermijd bruuske bewegingen met uw arm en til geen zware lasten.
4 Het gebruik van de poortkatheter 4.1 Het aanprikken van de poortkatheter Een poortkatheter zorgt ervoor dat u niet steeds geprikt wordt in uw armen. De poort kan gemakkelijk meer dan 3000 keer door de een verpleegkundige aangeprikt worden. De verpleegkundige gebruikt daarvoor speciale naalden. 4.2 Gebruik van een verdovende crème Het aanprikken van de poort verloopt doorgaans vlot, maar u kan toch wat pijn ondervinden bij het aanprikken. Indien u dit wenst, kan u een verdovende zalf gebruiken (Emla®crème). De Emla®-crème kan u in uw apotheek kopen of op sommige afdelingen in het ziekenhuis. De crème kost 4,11 euro en wordt bij bestelling in het ziekenhuis op uw eerstvolgende factuur ingebracht. Wenst u de crème in uw apotheek af te halen, dan heeft u wel een voorschrift van de arts nodig. U kan dit vragen aan uw arts in het ziekenhuis of aan uw huisarts. Hoe gebruikt u deze crème? U brengt de Emla®-crème aan ter hoogte van de prikplaats van uw poortkatheter. U doet dit 1 à 2 uur voor het aanprikken. In vele gevallen kan u dit dus thuis al doen. Na het aanbrengen van de crème brengt u een afsluitend verband aan, zodat de crème goed op de huid kan inwerken. Gebruik hiervoor liefst een afsluitende folie die te koop is in de apotheek. U mag de crème niet inmasseren en het verband moet minimum 1 uur ter plaatse blijven. Na een uur begint de Emla®-crème gedurende 2 uur te werken. De verpleegkundige zal voor het aanprikken van de poort het verband verwijderen en de huid reinigen. Zijn er mogelijke bijwerkingen? De belangrijkste bijwerkingen zijn irritatie en overgevoeligheid van de huid. Raadpleeg uw arts indien deze bijwerking voorkomt. De Emla®-crème kan u gerust samen met andere geneesmiddelen gebruiken. Bij het gebruik ervan mag u autorijden, alles eten en alcohol (met mate) drinken. Hoe bewaar ik best deze crème? De Emla®-crème bewaart u best op kamertemperatuur. Sluit de tube crème goed na elk gebruik. -4-
4.3 Mijn behandeling via de poortkatheter Indien voor uw behandeling gedurende een paar dagen een infuus noodzakelijk is, blijft de naald in de poort zitten tot de behandeling ten einde is. De naald hoeft dus niet iedere dag vervangen te worden. Om infecties en verstoppingen te vermijden, zal de naald wel wekelijks vervangen worden. Na de behandeling wordt de poort steeds goed gespoeld met een fysiologische oplossing en spuit de verpleegkundige een antistollingsmiddel (heparine) in uw poort. Dit voorkomt dat uw poort en de leiding dichtslibben. Wanneer u het ziekenhuis verlaat, wordt de naald verwijderd. 4.4 Wat als mijn behandeling afgelopen is? Indien uw poort niet regelmatig aangeprikt wordt, moet uw poort om de 6 tot 8 weken gespoeld worden. U kan dit in het ziekenhuis of door uw huisarts laten uitvoeren. In het ziekenhuis ontvangt u hiervoor een afsprakenkaartje. Als de poort niet meer nodig is, kan ze verwijderd worden. Soms beslist de arts om ze toch te laten zitten, zodat de poort in de toekomst opnieuw gebruikt kan worden. Bij koorts, pijn, roodheid en een zwelling ter hoogte van uw poort, aarzel niet om uw verpleegkundige of arts hiervan op de hoogte te brengen. Blijf niet met uw vragen zitten, stel ze gerust aan uw verpleegkundige of arts.
Klinisch Referentiecentrum Poortkatheters UZ Gent Verpleegkundig Consulent Poortkatheterzorg Oncologie/0107
Tel. 09 332 24 17 -5-
